Χημεία Β Γυμνασίου

Επιμέλεια: sciencephysics4all.weebly.com/ 1

Το σχολείο στον υπολογιστή σου – sciencephysics4all.weebly.com

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ

Στάσεις για εμπέδωση

1.1 Τι είναι η Χημεία και γιατί τη μελετάμε;

Ερώτηση 1: Από τα παρακάτω υλικά ποια είναι φυσικά (Φ) και ποια δημιουργούνται από

τον άνθρωπο (Α);

α. Μακαρόνια δ. Φύλλο χαρτιού ζ. Άμμος θάλασσας

β. Αργό πετρέλαιο ε. Φύλλο δέντρου η. Τσιμέντο

γ. Σύννεφα στ. Πλαστικό μπουκάλι

Απάντηση: α.(Α), β.(Φ), γ.(Φ), δ.(Α), ε.(Φ), στ.(Α), ζ.(Φ), η.(Α)

Ερώτηση 2: Αντιστοίχισε κάθε υλικό της πρώτης στήλης με ένα προϊόν ή μία δραστηριότητα

της δεύτερης στήλης όπου αυτό το υλικό χρησιμοποιείται:

Απάντηση:

Στήλη Ι Στήλη ΙΙ

α. Χρώματα 1. Ζάντες αυτοκινήτων

β. Κράμα αλουμινίου 2. Ζωγραφική

γ. Βαμβάκι 3. Ενέργεια

δ. Φυσικό αέριο 4. Ένδυση

Ερώτηση 3: Να αντιπαραθέσεις για τα προϊόντα του παρακάτω πίνακα επωφελείς και

επιζήμιες χρήσεις:

Απάντηση:

Προϊόντα Επωφελείς χρήσεις Επιζήμιες χρήσεις

Φάρμακα ίαση ασθενειών παρενέργειες

Εκρηκτικά διάνοιξη σήραγγας πολεμικό μέσο

Εντομοκτόνα εξόντωση εντόμων εξόντωση μη βλαβερών πτηνών

Χλώριο απολύμανση νερού πολεμικό αέριο

Συντηρητικά τροφίμων αποφυγή αλλοίωσης τροφών τροποποίηση χρώματος τροφών

Πλαστικά οικονομικές συσκευασίες επιμόλυνση τροφών με τις οποίες έρχονται σε

επαφή

http://sciencephysics4all.weebly.com/



1.2 Καταστάσεις των υλικών

Ερώτηση 1: Συμπλήρωσε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις:

Απάντηση:

α. Τα στερεά έχουν σταθερό όγκο και σταθερό σχήμα. Τα υγρά έχουν σταθερό όγκο και

μεταβλητό σχήμα. Τα αέρια έχουν μεταβλητό όγκο και σχήμα.

β. Η φυσική κατάσταση ενός υλικού μπορεί να αλλάξει, αν μεταβληθούν η θερμοκρασία ή/

και η πίεση.

Ερώτηση 2: Αντιστοίχισε τις μεταβολές των υλικών με τις ονομασίες αυτών των μεταβολών:

Απάντηση:

Μεταβολές Ονομασίες

α. Από στερεό σε υγρό 1. Πήξη

β. Από στερεό σε αέριο 2. Απόθεση

γ. Από υγρό σε αέριο 3.Υγροποίηση

δ. Από αέριο σε υγρό 4. Τήξη

ε. Από υγρό σε στερεό 5.Εξάχνωση

στ. Από αέριο σε στερεό 6. Εξάτμιση

Ερώτηση 3: Συμπλήρωσε σωστά, στην τελευταία στήλη του πίνακα, τη φυσική κατάσταση

κάθε υλικού στους 25 oC.

Απάντηση:

Υλικό Σ. T. σε oC Σ. Ζ. σε oC Φυσική κατάσταση

Α 64 1.300 στερεή αφού 25 oC < Σ.Τ.

Β –7 59 υγρή αφού Σ.Τ. < 25 oC < Σ.Ζ.

Γ –165 –92 αέρια αφού 25 oC > Σ.Ζ.

Δ 98 883 στερεή αφού 25 oC < Σ.Τ.

1.3 Φυσικές ιδιότητες των υλικών

Ερώτηση 1: Συμπλήρωσε με τις κατάλληλες λέξεις τα κενά στις παρακάτω φράσεις. Βρες

την κρυμμένη λέξη στα τετράγωνα με το χρωματισμένο πλαίσιο.




Απάντηση: Οι λέξεις με τη σειρά είναι: ελαστικότητα, διαμάντι, αγωγιμότητα, πυκνότητα,

τάλκης, σκληρότητα, ευθραυστότητα, γεύση και οσμή.

Ερώτηση 2: Να κατατάξεις σε σειρά αυξανόμενης σκληρότητας τα παρακάτω υλικά: γυαλί,

κιμωλία, διαμάντι, κερί.

Απάντηση: κερί, κιμωλία, γυαλί, διαμάντι

Ερώτηση 3: Να κατατάξεις σε σειρά αυξανόμενης πυκνότητας τα παρακάτω υλικά: νερό,

ξύλο, σίδηρος, λάδι.

Απάντηση: ξύλο, λάδι, νερό, σίδηρος

Ερώτηση 4: Με βάση τις πληροφορίες του πίνακα 2 (σελίδας 36) και την εμπειρία σου, να

προτείνεις:

Απάντηση:

δύο υλικά για την κατασκευή κοσμημάτων: διαμάντι, χαλκός (από την κοινή

εμπειρία)

ένα υλικό για την κατασκευή ενός ελαφρού αυτοκινήτου: αλουμίνιο (λόγω μικρής

πυκνότητας)

ένα υλικό για την κατασκευή γέφυρας: ατσάλι (λόγω ελαστικότητας ώστε να

αντέχουν τις δονήσεις από τα διερχόμενα αμάξια και τις σεισμικές δονήσεις)

ένα υλικό για την κατασκευή χαρακτικών έργων: διαμάντι (λόγω σκληρότητας,

αφού χαρακτικό έργο είναι η εγχάραξη σχεδίων πάνω σε μια επιφάνεια, η

γκραβούρα, π.χ. λιθογραφία, χαλκογραφία κα ξυλογραφία)







ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΟ ΑΤΟΜΟ – ΑΠΟ ΤΟ ΜΑΚΡΟΚΟΣΜΟ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟ


2.1 Το νερό στη ζωή μας

Ερώτηση 1: «Οι διαιτολόγοι προτείνουν να πίνουμε 8-10 ποτήρια νερό την ημέρα». «Τα

Ιόνια Νησιά έχουν πολύ περισσότερη βλάστηση από τις Κυκλάδες». Να αιτιολογήσεις

καθεμία από τις παραπάνω προτάσεις.

Απάντηση:

«Οι διαιτολόγοι προτείνουν να πίνουμε 8-10 ποτήρια νερό την ημέρα»: Το νερό είναι

απολύτως σημαντικό για όλες τις βιολογικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, όπως

και κάθε άλλου οργανισμού.

«Τα Ιόνια Νησιά έχουν πολύ περισσότερη βλάστηση από τις Κυκλάδες»: Η εντονότερη

ανάπτυξη της χλωρίδας των Ιονίων Νησιών είναι σίγουρο ότι οφείλεται στη συχνότερη

βροχόπτωση, μιας και το νερό είναι ζωτικής σημασίας για τη βλάστηση.

Ερώτηση 2: Για να διαπιστώσει κάποιος αν υπάρχει υγρασία σε ένα δωμάτιο, προμηθεύεται

ένα κομμάτι γαλαζόπετρα. Τι θα κάνει μετά;

Απάντηση: Θα πρέπει η γαλαζόπετρα να θερμανθεί, ώστε να χάσει το νερό που ήδη έχει και

να μπορέσει να αποτελέσει ένα πρόχειρο όργανο μέτρησης. Η πέτρα, με την απομάκρυνση

του νερού, γίνεται άσπρη. Στη συνέχεια, θα πρέπει να βρεθεί μέσα στο δωμάτιο. Αν μετά από

λίγη ώρα αλλάξει χρώμα και επανέλθει το γαλάζιο, η πέτρα προφανώς απορρόφησε νερό,

δηλαδή υγρασία από το δωμάτιο. Αν παραμείνει άσπρη, το δωμάτιο δεν έχει υγρασία.

Ερώτηση 3: Να χαρακτηρίσεις κάθε χρήση του νερού που αναφέρεται παρακάτω ως αστική,

ως βιομηχανική ή ως γεωργική:

Απάντηση:

α. Στα πλυντήρια αυτοκινήτων βιομηχανική

β. Στα υδροηλεκτρικά εργοστάσια βιομηχανική

γ. Στο πότισμα των κήπων αστική

δ. Στην παρασκευή αναψυκτικών βιομηχανική

ε. Στην παραγωγή ντομάτας στα θερμοκήπια γεωργική

στ. Στο καζανάκι της τουαλέτας. αστική

2.2 Το νερό ως διαλύτης – Μείγματα

Ερώτηση 1: Τι ονομάζουμε μείγματα και ποιες είναι οι ιδιότητές τους;




Απάντηση: Είναι το σύστημα που προκύπτει από την ανάμειξη δύο ή περισσότερων

συστατικών. Στα μείγματα, οι αναλογίες των συστατικών που τα αποτελούν μπορούν να

ποικίλλουν ενώ ταυτόχρονα τα συστατικά διατηρούν τις ιδιότητές τους.

Ερώτηση 2: Να χαρακτηρίσεις ως ομογενές (Ο) ή ως ετερογενές (Ε) καθένα από τα

παρακάτω μείγματα:

Απάντηση:

Σούπα: ετερογενές

Φυσικός χυμός πορτοκαλιού: ετερογενές

Κρασί: ομογενές (νερό + αλκοόλη)

Αέρας που αναπνέουμε: ομογενές (άζωτο, οξυγόνο, αργό και διοξείδιο του

άνθρακα)

Καθαριστικό πιάτων: ομογενές

Ερώτηση 3: Να χαρακτηρίσεις ως σωστές (Σ) ή ως λανθασμένες (Λ) τις παρακάτω

προτάσεις:

Απάντηση:

Το μαγειρικό αλάτι διαλύεται στο νερό. Σωστό

Το μείγμα νερό – λάδι είναι ομογενές. Λάθος

Το μελάνι είναι ένα ετερογενές μείγμα. Λάθος (αιθάλη + νερό)

Η ζάχαρη είναι αδιάλυτη στο νερό. Λάθος

2.3 Περιεκτικότητα διαλύματος – Εκφράσεις περιεκτικότητας

2.3.1 Περιεκτικότητα διαλύματος στα εκατό βάρος προς βάρος

Ερώτηση 1: Τι σημαίνει η έκφραση: «υδατικό διάλυμα χλωριούχου νατρίου 3% w/w»;

Απάντηση: Σε 100gr διαλύματος υπάρχουν 3gr NaCl. (προσοχή: Σε 100gr συνολικού

διαλύματος και όχι διαλυμένης ουσίας.)

Ερώτηση 2: Σε 250 g χυμό περιέχονται 20 g ζάχαρη. Πόση είναι η περιεκτικότητα % w/w

του χυμού σε ζάχαρη;

Απάντηση: Έχουμε:

Στα 250gr χυμού (που είναι το διάλυμα), τα 20gr είναι ζάχαρη.

Στα 100gr χυμού (αφού ψάχνουμε την επί τοις εκατό περιεκτικότητα), x; gr είναι η ζάχαρη;




Είναι μια απλή μέθοδος των τριών, επομένως, από το γνωστό ¨χιαστί¨ προκύπτει:

grgr

grgrxgrgrxgr 8

250

1002010020250

ζάχαρη

Συνεπώς, η ζητούμενη περιεκτικότητα είναι:

περιεκτικότητα= wwgr

gr/%8

100

8

Ερώτηση 3: Για να παρασκευάσουμε 100 g ζαχαρόνερο με περιεκτικότητα 5% w/w,

διαλύουμε: (α) 5 g ζάχαρη σε 105 g νερό, (β) 5 g ζάχαρη σε 100> g νερό, (γ) 5 g ζάχαρη σε

95 g νερό. Ποιά από τις παραπάνω απαντήσεις είναι σωστή;

Απάντηση: Η περιεκτικότητα 5% w/w μάς λέει ότι θέλουμε σε 100gr διαλύματος, επομένως

σε 100gr ζαχαρόνερου (αυτό είναι το διάλυμά μας), να έχουμε 5gr διαλυμένης ουσίας που

στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η ζάχαρη. Άρα, ο διαλύτης (δηλαδή το νερό), θα έχει

μάζα 100gr-5gr=95gr και τελικά σωστή απάντηση είναι η γ.

2.3.2 Περιεκτικότητα διαλύματος στα εκατό βάρος προς όγκο

Ερώτηση 1: Για να παρασκευάσουμε 100 mL αλατόνερο με περιεκτικότητα 10% w/ν,

διαλύουμε:

α. 10 g αλάτι σε 100 g νερό.

β. 10 g αλάτι σε 100 mL νερό.

γ. 10 g αλάτι σε νερό λιγότερο από 100 mL και στη συνέχεια προσθέτουμε νερό, μέχρι ο

όγκος να γίνει 100 mL.

Ποιά από τις παραπάνω απαντήσεις είναι σωστή;

Απάντηση: Η περιεκτικότητα 10% w/ν, μάς λέει ότι σε 100mL διαλύματος (δηλαδή

αλατόνερου), θέλουμε 10gr διαλυμένης ουσίας (αλάτι). Συνεπώς, ο διαλύτης (το νερό) έχει

σίγουρα μικρότερο όγκο από 100mL, αφού τα 100mL αντιστοιχούν σε όλο το διάλυμα.

Επομένως, σωστή απάντηση είναι η γ.

Ερώτηση 2: Σε 1 L γάλα περιέχονται 35 g λιπαρά. Ποια είναι η % w/ν περιεκτικότητα του

γάλακτος σε λιπαρά;

Απάντηση: Το γάλα είναι το διάλυμά μας και τα λιπαρά η διαλυμένη ουσία. Το ένα λίτρο

γάλακτος είναι ίσο με 1000mL. Συνεπώς, έχουμε:

Σε 1000mL γάλακτος περιέχονται 35gr λιπαρά

Σε 100mL γάλακτος περιέχονται x; gr λιπαρά

grmL

grmLxmLgrxmL 5,3

1000

351001000351000

λιπαρά




Άρα, η ζητούμενη περιεκτικότητα είναι:

περιεκτικότητα= vwmL

gr/%5,3

100

5,3

Ερώτηση 3: Τι σημαίνει ότι το γάλα περιέχει 1,5% w/ν λιπαρά; Αν πιεις ένα ποτήρι γάλα

(250 mL), πόσα λιπαρά θα πάρεις;

Απάντηση: Σημαίνει ότι σε 100mL γάλακτος περιέχονται 1,5gr λιπαρά. Για τα 250gr

γάλακτος, ακολουθούμε τη μέθοδο των τριών:

Σε 100mL γάλακτος περιέχονται 1,5gr λιπαρά

Σε 250mL γάλακτος περιέχονται x; gr λιπαρά

grmL

grmLxmLgrxmL 75,3

100

5,12502505,1100

λιπαρά

2.3.3 Περιεκτικότητα διαλύματος στα εκατό όγκο προς όγκο

Ερώτηση 1: Τι σημαίνει η έκφραση: «ο αέρας περιέχει 20% v/v οξυγόνο»;

Απάντηση: Σημαίνει ότι σε 100mL αέρα υπάρχουν 20mL οξυγόνο.

Ερώτηση 2: Σε ένα μπουκάλι περιέχεται μπίρα με όγκο 330 mL και η διαλυμένη σ’ αυτήν

αλκοόλη είναι 16,5 mL. Ποια είναι η περιεκτικότητα % v/v της μπίρας σε αλκοόλη;

Απάντηση: Έχουμε:

Σε 330mL μπίρας (το διάλυμα) περιέχονται 16,5mL αλκοόλης (διαλυμένη ουσία)

Σε 100mL μπίρας περιέχονται x; mL αλκοόλης

mLmL

mLmLxmLmLxmL 5

330

5,161001005,16330

αλκοόλης

και τελικά η ζητούμενη περιεκτικότητα είναι:

περιεκτικότητα= vvmL

mL/%5

100

5

Ερώτηση 3: Θέλουμε να παρασκευάσουμε 200 mL διάλυμα αλκοόλης 20% v/v.

Μετράμε σε έναν ογκομετρικό κύλινδρο 40 mL αλκοόλης και προσθέτουμε με νερό μέχρι τα

200 mL. Αναδεύουμε, ώστε να προκύψει ομογενές μείγμα.

(Αφού στα 100mL διαλύματος έχουμε 20mL αλκοόλης (περιεκτικότητα 20% v/v), σε

διπλάσιο όγκο διαλύματος (200mL), θα έχουμε και διπλάσιο όγκο αλκοόλης (40mL).

Συνολικά, το διάλυμα πρέπει να είναι 200mL, όπως είναι 100mL όταν μιλάμε για επί τοις

εκατό περιεκτικότητα.)




2.4 Ρύπανση του νερού

Ερώτηση 1: Σε κάθε δραστηριότητα της στήλης 1 αντιστοίχισε ένα ρύπο της στήλης II:

Απάντηση:

Στήλη I Στήλη II

Αστική χρήση νερού

1. Λιπάσματα

Μεταφορά πετρελαίου

2. Σκόνη

Δομικά έργα

3. Απορρυπαντικά

Γεωργία

4. Υγρά καύσιμα

Ερώτηση 2: Να αναφέρεις δύο τουλάχιστον τρόπους περιορισμού της ρύπανσης.

Απάντηση: α) Περιορισμός των δραστηριοτήτων που προκαλούν ρύπους, β) Επεξεργασία

των λυμάτων.

Ερώτηση 3: Να αναφέρεις τέσσερις επιπτώσεις από τη ρύπανση των νερών.

Απάντηση: α) Μείωση της διαύγειάς τους, β) Μείωση του διαλυμένου οξυγόνου, γ) Μείωση

της ποικιλότητας της χλωρίδας και της πανίδας, δ) Αισθητική υποβάθμιση.

2.5 Διαχωρισμός μειγμάτων

Ερώτηση 1: Συμπλήρωσε το σταυρόλεξο:

Απάντηση: Οι οριζόντιες λέξεις με τη σειρά είναι: φυγοκέντριση, βρασμός, απόχυση. Οι

κάθετες λέξεις με τη σειρά είναι: φιλτράρισμα, εκχύλιση, χρωματογραφία, εξάτμιση,

απόσταξη.

Ερώτηση 2: Στο αλάτι που παίρνουμε από τις αλυκές έχει μείνει και αρκετή άμμος. Ποια

από τις παρακάτω διαδικασίες είναι η καταλληλότερη για να καθαρίσουμε το αλάτι αυτό και

γιατί;

α. Διήθηση – διάλυση – εξάτμιση

β. Διάλυση – εξάτμιση – διήθηση

γ. Διήθηση – εξάτμιση – διάλυση

δ. Διάλυση – διήθηση – εξάτμιση




Απάντηση: Σωστή επιλογή είναι η δ έτσι ώστε να γίνουν τα εξής: Δημιουργούμε διάλυμα

αλάτι-νερό. Η άμμος δε διαλύεται, παραμένει μη αφομοιωμένο συστατικό. Έπειτα, με τη

διήθηση, η άμμος συγκρατείται στο φίλτρο. Τέλος, με τη μέθοδο της εξάτμισης, το νερό

φεύγει και έτσι μένει το αλάτι που μόνο θέλουμε.

Ερώτηση 3: Ένας αστυνομικός, για να εξιχνιάσει ένα έγκλημα, πρέπει να μάθει με ποιο από

τα δύο διαφορετικά στυλό που βρήκε κατά την έρευνά του γράφτηκε ένα μήνυμα. Ποια

ανάλυση νομίζεις ότι πρέπει να κάνει προκειμένου να το διαπιστώσει;

Απάντηση: Κατάλληλη είναι η μέθοδος της χρωματογραφίας, εφόσον όμως τα μελάνια είναι

διαφορετικά.

2.6 Διάσπαση του νερού – Χημικές ενώσεις και χημικά στοιχεία

2.6.1. Ηλεκτρολυτική διάσπαση νερού

Ερώτηση 1: Να συμπληρώσεις τις παρακάτω προτάσεις:

Απάντηση: Επειδή το νερό διασπάται σε υδρογόνο και οξυγόνο, είναι χημική ένωση.

Αντίθετα, το υδρογόνο και το οξυγόνο, επειδή δε διασπώνται είναι χημικό στοιχείο.

Ερώτηση 2: Ποιες από τις παρακάτω ουσίες είναι χημικά στοιχεία και ποιες είναι χημικές

ενώσεις;

α. Οξυγόνο δ. Σίδηρος ζ. Χλωριούχο νάτριο

β. Ζάχαρη ε. Υδρογόνο η. Άνθρακας

γ. Νερό στ. Θείο θ. Διοξείδιο του άνθρακα

Απάντηση:

Χημικά στοιχεία: οξυγόνο (Ο2), σίδηρος (Fe), υδρογόνο (H2), θείο (S), άνθρακας (C).

Χημικές ενώσεις: ζάχαρη (C12H22O11), νερό (Η2Ο), χλωριούχο νάτριο (NaCl), διοξείδιο του

άνθρακα (CO2).

Ερώτηση 3: Τρία δείγματα ουσιών (Α, Β και Γ) διασπάστηκαν και έδωσαν υδρογόνο και

οξυγόνο σε ορισμένους όγκους το καθένα, όπως δείχνει το παρακάτω σχήμα. Είναι κάποια ή

κάποιες από τις ουσίες αυτές νερό; Να αιτιολογήσεις την απάντησή σου.




Απάντηση: Στο νερό, ο όγκος του υδρογόνου είναι πάντα διπλάσιος από τη μάζα του

οξυγόνου. Επομένως, οι ουσίες που είναι νερό είναι αυτές που πληρούν τη συγκεκριμένη

προϋπόθεση, δηλαδή η Α και η Γ.

Ερώτηση 4: Η χημική ένωση διοξείδιο του άνθρακα αποτελείται από οξυγόνο και άνθρακα

με αναλογία μαζών:

Πόσα g άνθρακα υπάρχουν σε μια ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που περιέχει 96 g

οξυγόνο;

Απάντηση:

Έχουμε: grgr

xx

gr

m

m

C

O36

8

963

3

896

3

82

2.6.2. Φυσικές σταθερές των χημικών ουσιών

Ερώτηση 1: Πώς θα μπορούσες να διαπιστώσεις αν σε ένα δοχείο υπάρχει μόνο νερό ή

αλατόνερο χωρίς να το δοκιμάσεις;

Απάντηση: Ελέγχουμε αν η θερμοκρασία του υγρού σταθεροποιείται όταν αρχίζει ο βρασμός

στη λεγόμενη θερμοκρασία βρασμού ή ζέσεως, μέχρι την πλήρη εξαέρωση του υγρού. Αν η

θερμοκρασία σταθεροποιείται στους 100°C (σημείο βρασμού του νερού), τότε το υγρό είναι

νερό. Αν η θερμοκρασία μεταβάλλεται συνεχώς μετά την έναρξη του βρασμού, τότε το υγρό

είναι μείγμα και όχι καθαρή ουσία, άρα είναι αλατόνερο.

Ερώτηση 2: Να συμπληρώσεις τα κενά στις παρακάτω προτάσεις:

Απάντηση: Οι χημικές ενώσεις δεν είναι μείγματα χημικών στοιχείων. Είναι νέες ουσίες με

εντελώς διαφορετικές ιδιότητες από τις ιδιότητες των χημικών στοιχείων που τις

αποτελούν.

Ερώτηση 3: Κατά τη θέρμανση ενός υγρού υλικού μετρήθηκε η θερμοκρασία σε συνάρτηση

με το χρόνο. Τα αποτελέσματα δίνονται στο παρακάτω διάγραμμα. Τη χρονική στιγμή t1, το

υγρό άρχισε να βράζει. Τι ήταν αυτό το υλικό, ουσία ή μείγμα; Αιτιολόγησε την απάντησή

σου.




Απάντηση: Η συνεχώς μεταβαλλόμενη θερμοκρασία του υγρού μετά την έναρξη του

βρασμού του (στιγμή t1), προδίδει πως το υλικό είναι μείγμα.

2.7 Χημική αντίδραση

Ερώτηση 1: Ποια από τα παρακάτω φαινόμενα είναι χημική αντίδραση;

α. Όταν βράζει το νερό.

β. Όταν καίγεται οινόπνευμα.

γ. Όταν το γάλα γίνεται γιαούρτι.

δ. Όταν λιώνει ένα παγάκι.

ε. Όταν ο μούστος γίνεται κρασί.

Απάντηση:

α: δεν είναι (δε σχηματίζονται νέες ουσίες)

β: είναι (C2H5OH + 3O2 2CO2 + 3H2O + θερμότητα)

γ: είναι (με τη βοήθεια ενζύμων)

δ: δεν είναι (δε σχηματίζεται καμιά νέα ουσία)

ε: είναι (τα σάκχαρα του μούστου μετατρέπονται σε αλκοόλη)

Ερώτηση 2: Συμπλήρωσε τον παρακάτω πίνακα με τα παραδείγματα αντιδράσεων που

αναφέρονται στο κεφάλαιο αυτό:

Απάντηση:

Περιγραφή Αντιδρώντα Προϊόντα

Ανάφλεξη

μαγνησίου Μαγνήσιο+Οξυγόνο Οξείδιο του μαγνησίου

Διάσπαση Νερό Υδρογόνο+Οξυγόνο

Φωτοσύνθεση Διοξείδιο του άνθρακα Γλυκόζη+Οξυγόνο

Ερώτηση 3: Συμπλήρωσε το παρακάτω κείμενο:

Απάντηση: Από την καύση του άνθρακα εκλύεται θερμότητα. Αυτή η αντίδραση είναι

εξώθερμη. Στην ίδια αντίδραση αντιδρώντα είναι ο άνθρακας και το οξυγόνο και προϊόν

είναι το διοξείδιο του άνθρακα.




2.8 Άτομα και μόρια

Ερώτηση 1: Να χαρακτηρίσεις τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ):

Απάντηση:

α) Ο Δημόκριτος υποστήριξε με πειραματικά δεδομένα την ύπαρξη των ατόμων. Λάθος.

Απλώς διατύπωσε αυτή την άποψη.

β) Κατά τη διάσπαση του νερού αλλάζουν οι συνδυασμοί των ατόμων στα μόρια. Σωστό.

γ) Κατά την εξάτμιση του νερού αλλάζουν οι συνδυασμοί των ατόμων στο μόριο του. Λάθος.

δ) Τα μόρια του υδρογόνου είναι άσπρα και του οξυγόνου κόκκινα. Λάθος. Είναι άχρωμα.

Ερώτηση 2: Ποια από τα διπλανά προσομοιώματα αναπαριστάνουν μόρια χημικών ενώσεων

και ποια μόρια στοιχείων;

Απάντηση:

Τα μόρια των χημικών στοιχείων αποτελούνται από ένα μόνο είδος ατόμων, ενώ τα μόρια

των χημικών ενώσεων από παραπάνω. Συνεπώς, μόρια χημικών στοιχείων αναπαριστούν τα

προσομοιώματα Α, Β και Δ, ενώ μόρια χημικών ενώσεων αναπαριστά το προσομοίωμα Γ.

Ερώτηση 3: Στο διπλανό σχήμα βλέπεις το προσομοίωμα ενός μορίου οινοπνεύματος:

α) Τι είναι το οινόπνευμα, στοιχείο ή χημική ένωση;

β) Από πόσα και ποια στοιχεία αποτελείται το οινόπνευμα;

γ) Από πόσα άτομα αποτελείται το μόριο του οινοπνεύματος;

Απάντηση:

α) Είναι χημική ένωση διότι αποτελείται από παραπάνω από ένα είδη ατόμων.




β) Αποτελείται από άτομα άνθρακα, άτομα υδρογόνου και άτομα οξυγόνου (C2H5OH).

γ) 2 άτομα άνθρακα + 6 άτομα υδρογόνου + 1 άτομο οξυγόνου = 9 άτομα.

2.9 Υποατομικά σωματίδια – Ιόντα

Ερώτηση 1: Συμπλήρωσε τα κενά του παρακάτω κειμένου:

Απάντηση: Όλα τα άτομα αποτελούνται από ηλεκτρόνια, που έχουν αρνητικό φορτίο, και

από τον πυρήνα, που είναι φορτισμένος θετικά. Επειδή τα άτομα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα,

ο αριθμός των πρωτονίων του πυρήνα είναι ίσος με τον αριθμό των ηλεκτρονίων. Αυτός ο

αριθμός λέγεται ατομικός και είναι χαρακτηριστικός για κάθε στοιχείο.

Ερώτηση 2: Δύο υποατομικά σωματίδια λογοφέρνουν:

Σωματίδιο Α: Κακόμοιρο, κοίτα πόσο αδύνατο είσαι!

Σωματίδιο Β: Κοίτα ποιο μιλάει!... αυτό που δεν έχει μια σταλιά φορτίο.

Τα αναγνωρίζετε;

Απάντηση: Το σωματίδιο Α έχει μεγάλη μάζα αλλά καθόλου φορτίο, επομένως είναι

νετρόνιο. Το σωματίδιο Β έχει πολύ μικρότερη μάζα από το Α, συνεπώς είναι ηλεκτρόνιο.

Ερώτηση 3: Συμπλήρωσε τα κενά του πίνακα:

Απάντηση:

Στοιχείο Ατομικός

αριθμός Μαζικός αριθμός

Αριθμός

πρωτονίων

Αριθμός

νετρονίων

Αριθμός

ηλεκτρονίων

Α 6 14 6(=ατομικός)

8(=μαζικός

μείον

ατομικός)

6(=αριθμός

πρωτονίων

λόγω

ουδετερότητας)

Β 17(=πρωτόνια) 35(=νετρόνια+πρωτόνια)

17(=αριθμός

ηλεκτρονίων

λόγω

ουδετερότητας)

18 17




Ερώτηση 4: Αν διαλύσεις ζάχαρη στο νερό, το διάλυμα που προκύπτει δεν είναι αγώγιμο.

Αντίθετα, αν διαλύσεις σόδα στο νερό, προκύπτει ένα αγώγιμο διάλυμα. Μπορείς να

συμπεράνεις σε ποιο από τα διαλύματα περιέχονται ιόντα;

Απάντηση: Η αγωγιμότητα ενός διαλύματος οφείλεται στην ύπαρξη ιόντων μέσα σ’ αυτό.

Συνεπώς, το διάλυμα σόδα-νερό είναι αυτό που περιέχει ιόντα.

2.10 Σύμβολα χημικών στοιχείων και χημικών ενώσεων

Ερώτηση 1: Ποια είναι τα σωστά σύμβολα για τα στοιχεία χλώριο και φθόριο;

(α) C και F, (β) Cl και Fe, (γ) Cl και Ρ, (δ) Cl και F.

Απάντηση: Σωστή απάντηση είναι η δ.

Ερώτηση 2: Πώς ονομάζονται τα στοιχεία που συμβολίζονται με Κ και Si;

(α) Κάλιο και θείο. (β) Ασβέστιο και πυρίτιο. (γ) Κάλιο και πυρίτιο. (δ) Άνθρακας και

πυρίτιο.

Απάντηση: Σωστή απάντηση είναι η γ.

Ερώτηση 3: Από ποια στοιχεία αποτελείται η ένωση με τύπο Ζn2+F2–;

Απάντηση: Από ψευδάργυρο (Zn) και φθόριο (F2).

Ερώτηση 4: Τι διαφορετικό δείχνουν οι συμβολισμοί 2 Η και Η2;

Απάντηση: To 2Η συμβολίζει δύο ξεχωριστά άτομα υδρογόνου ενώ το Η2 συμβολίζει ένα

μόριο υδρογόνου (το μόριο του υδρογόνου είναι διατομικό, δηλαδή αποτελείται από δύο

άτομα).


Απάντηση: Όταν καίγεται θειάφι, παράγεται η ένωση διοξείδιο του θείου, που έχει μοριακό

τύπο SO2. Αυτός ο τύπος δείχνει την ποιοτική σύσταση της ένωσης, καθώς και το ότι στο

μόριο του SO2 υπάρχουν ένα άτομο θείου και δύο άτομα οξυγόνου.

2.11 Χημική εξίσωση

Ερώτηση 1: Ορισμένες φορές διαβάζουμε στις εφημερίδες ότι κάποιος «δηλητηριάστηκε

από το μαγκάλι ή από το τζάκι, επειδή αποδεσμεύτηκε στο περιβάλλον μονοξείδιο του




άνθρακα». Η αντίδραση σχηματισμού του μονοξειδίου του άνθρακα περιγράφεται από την

εξίσωση:

C(s) +O2(g) → CO(g)

α. Να γράψεις τις ονομασίες των αντιδρώντων και των προϊόντων της χημικής αντίδρασης.

β. Να συμπληρώσεις τους συντελεστές της χημικής εξίσωσης.

γ. Να αναπαραστήσεις την εξίσωση αυτή με προσομοιώματα.

Απάντηση:

α. Αντιδρώντα: άνθρακας, οξυγόνο. Προϊόν: μονοξείδιο του άνθρακα.

β. Βλέπουμε ότι το μόριο του οξυγόνου στο αριστερό μέλος της εξίσωσης έχει δύο άτομα

οξυγόνου. Κι επειδή ο αριθμός των ατόμων πρέπει να είναι ίδιος στα δύο μέλη της εξίσωσης,

βάζουμε ένα 2 μπροστά από το μονοξείδιο του άνθρακα. Τώρα όμως, τα άτομα του άνθρακα

έγιναν δύο στο δεξί μέλος της εξίσωσης (ο συντελεστής επηρεάζει και τα δύο άτομα της

ένωσης), και άρα πρέπει να γίνουν δύο και στο αριστερό. Αυτό θα γίνει με τον

πολλαπλασιασμό του άνθρακα με τον κατάλληλο συντελεστή, δηλαδή το 2. Τελικά, η χημική

εξίσωση διαμορφώνεται ως εξής: 2C(s) +O2(g) → 2CO(g).

Ερώτηση 2: Βρες ποια λάθη υπάρχουν στην παρακάτω πρόταση:

«Αφού έγραψε στον πίνακα τη χημική αντίδραση της σύνθεσης του νερού

2Η2Ο(l) → Η2(g) + Ο2(g)

υποστήριξε ότι είναι σωστή, επειδή όσα μόρια έχουμε στα αντιδρώντα, τόσα έχουμε και στα

προϊόντα».

Απάντηση:

Πρώτο λάθος: Δε γράφεται η χημική αντίδραση (αυτή γίνεται) αλλά η χημική εξίσωση που

αναπαριστά την αντίδραση.

Δεύτερο λάθος: Η εξίσωση αναπαριστά διάσπαση νερού και όχι σύνθεση.

Τρίτο λάθος: Η εξίσωση δεν είναι σωστή, αλλά λάθος.

Τέταρτο λάθος: Αυτά που πρέπει να διατηρούνται αριθμητικά στα δύο μέλη της εξίσωσης

είναι τα άτομα και όχι τα μόρια.




ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΣ ΑΕΡΑΣ


3.1 Σύσταση του ατμοσφαιρικού αέρα

Ερώτηση 1: Ανάφερε τρία παραδείγματα (φαινόμενα της καθημερινής ζωής ή πειράματα),

εκτός από αυτά που αναφέρονται στο βιβλίο σου, που να δείχνουν την ύπαρξη του αέρα.

Απάντηση: 1) Είναι αδύνατο να συμπιέσουμε ένα πλαστικό μπουκάλι μέχρι να ενωθούν τα

τοιχώματά του, και αυτό γιατί μέσα του είναι αποθηκευμένος αέρας. 2) Μία βεντούζα

¨κολλημένη¨ στον τοίχο είναι δύσκολο να αποκολληθεί διότι τη συγκρατεί από έξω προς τα

μέσα η πίεση από τον αέρα. 3) Όταν φυσάμε μέσα σε ένα ποτήρι με νερό δημιουργούνται

φυσαλίδες. Αυτές οι φυσαλίδες μαρτυρούν τον αέρα που είχαμε μέσα μας ο οποίος βέβαια

παραμένει ανεξάντλητος επειδή ανανεώνεται από την ατμόσφαιρα.


Απάντηση: Το συστατικό που βρίσκεται σε μεγαλύτερη αναλογία στον αέρα είναι το άζωτο.

Το δεύτερο σε αναλογία συστατικό είναι το οξυγόνο, που είναι απαραίτητο για την αναπνοή.

Το διοξείδιο του άνθρακα είναι απαραίτητο για τη φωτοσύνθεση.

Ερώτηση 3: Να αντιστοιχίσεις τα φαινόμενα της στήλης Ι με τα συστατικά του αέρα της

στήλης II που τα προκαλούν:

Απάντηση:

Στήλη Ι Στήλη II

Σκλήρυνση του

σοβά

1. Υδρατμοί

Η «δροσιά» τις

αυγουστιάτικες

νύχτες

2. Οξυγόνο

Καύση κεριού

3. Διοξείδιο του

άνθρακα







ΕΔΑΦΟΣ


4.1 Το έδαφος και το υπέδαφος

Ερώτηση 1: Γιατί σε βραχώδη εδάφη αναπτύσσονται λίγα φυτά και συντηρούνται λίγα ζώα;

Απάντηση: Η απουσία χώματος στα βραχώδη εδάφη στερεί από τα φυτά το νερό και τα

θρεπτικά συστατικά εκείνα που αποτελούν βασική προϋπόθεση για την πλούσια ανάπτυξη

τους. Αυτό με τη σειρά του καθιστά δύσκολη την επιβίωση των φυτοφάγων ζώων και άρα

τελικά την επιβίωση και των σαρκοφάγων.

Ερώτηση 2: Πώς αποδεικνύεται ότι το χώμα έχει νερό;

Απάντηση: Αν σκεπάσουμε με μια διαφανή σακούλα ένα γλαστράκι με φυτό, μετά από λίγο

χρόνο θα δούμε σταγονίδια νερού πάνω στη σακούλα. Και αυτό γιατί, το φυτό απορροφά

νερό από το χώμα και, μέσω της διαδικασίας της διαπνοής, το αποβάλλει με τη μορφή

υδρατμών.

Ερώτηση 3: Οι παρακάτω προτάσεις είναι σωστές ή λανθασμένες; Αιτιολόγησε την

απάντησή σου.

α. Η Γη απέκτησε έδαφος, μόλις στερεοποιήθηκε ο φλοιός της.

β. Το υπέδαφος αποτελείται μόνο από μεταλλεύματα.

γ. Τα πετρώματα δεν έχουν καθορισμένη χημική σύσταση.

Απάντηση:

α. Λάθος. Μετά από πάρα πολλά χρόνια μετά τη στερεοποίηση του φλοιού. Συγκεκριμένα,

μετά την αλληλεπίδραση των ζωντανών οργανισμών με τον φλοιό.

β. Λάθος. Αποτελείται και από μη εκμεταλλεύσιμα ορυκτά (τα μεταλλεύματα είναι τα

εκμεταλλεύσιμα ορυκτά λόγω των ικανοποιητικής ποσότητας μετάλλων που περιέχουν).

γ. Σωστό. Αφού τα πετρώματα αποτελούνται από διάφορα υλικά. Αυτά τα υλικά (τα ορυκτά),

μπορεί να έχουν το καθένα καθορισμένη χημική σύσταση, το συνονθύλευμα ωστόσο όλων

αυτών δεν έχει ενιαία και συγκεκριμένη χημική σύσταση.

Ερώτηση 4: Ποια μέταλλα είναι δυνατόν να παραχθούν από τα μεταλλεύματα του πίνακα

της σελ. 96;

Απάντηση: Τα ακόλουθα: αλουμίνιο, σίδηρος, νικέλιο, χρώμιο, μόλυβδος, ψευδάργυρος,

ουράνιο και χρυσός.




4.2 Ρύπανση του εδάφους

Ερώτηση 1: Να αντιστοιχίσεις τις λέξεις στις δύο στήλες:

Απάντηση:


Ρυπαίνουν το

έδαφος

1. Φυτοφάρμακα, λιπάσματα,

τοξικά μέταλλα

Ορυκτά καύσιμα

2. Πετρέλαιο, γαιάνθρακες,

φυσικό αέριο

Μάρμαρο, χαλίκι,

άμμος

3. Λατομείο

Ερώτηση 2: Να αντιστοιχίσεις κάθε δραστηριότητα της στήλης 1 με τους ρύπους που

συνδέονται με αυτήν από τη στήλη II:

Απάντηση:


Καλλιέργεια

πορτοκαλιών

1. Φωσφορικά άλατα

Λίπανση φυτών στον

κήπο

2. Υγρά καθαρισμού

Μεταφορά αποβλήτων

βιομηχανίας χρωμάτων

3. Φυτοφάρμακα

Απόρριψη απόνερων

πλυντηρίου 4. Διαλυτικά

Ερώτηση 3: Όταν η Στέλλα αγόρασε καινούριο κινητό, επέστρεψε στο κατάστημα την παλιά

συσκευή. Τι πιστεύεις ότι πέτυχε με την ενέργεια αυτή;

α. Κέρδισε χρήματα.

β. Συνέβαλε στον περιορισμό της ρύπανσης.

γ. Συνέβαλε στην ανακύκλωση των υλικών.

δ. Δυσφήμισε τον κατασκευαστή του παλιού κινητού.

ε. Συνέβαλε στην εξοικονόμηση ενέργειας.




Απάντηση: Σωστά είναι τα β, γ και ε. Το β διότι δεν πέταξε το παλιό κινητό, το γ γιατί το

κατάστημα θα το αξιοποιήσει και τέλος το ε στην περίπτωση που το νέο μοντέλο είναι

εξελιγμένο ενεργειακά ώστε να χρειάζεται λιγότερο χρόνο για φόρτιση.


Documents

Χημεία Β Γυμνασίου