amethystosbooks.blogspot.gr http://amethystosbooks.blogspot.gr/2013/02/blog-post_7.html

Η ελληνική φιλοσοφία και η μοντέρνα σκέψη (1)

Die griechische Philosophie und das moderne Denken (1978)

Η ελληνική φιλοσοφία και η μοντέρνα σκέψηΤου Hans Georg Gadamer, από τον τόμο: Gesammelte Werke 6, Griechische Philosophie II, σελίδες 3-9

Η ελληνική φιλοσοφία και η μοντέρνα σκέψη - αυτό είναι ένα θέμα, το οποίοέχει τεθεί από παλιά, και το οποίο απασχολεί ιδιαιτέρως την γερμανικήφιλοσοφία. Μίλησαν μάλιστα για την γκρεκομανία της γερμανικής φιλοσοφίας.Αυτό που η λέξη αυτή περιγράφει δεν περιορίζεται φυσικά στον Heidegger ήτην νεοκαντιανή σχολή της Marburg. Ισχύει επίσης και για το κίνημα τουγερμανικού ιδεαλισμού, ο οποίος -εμπνευσμένος από τον Καντ- έχειεπιχειρήσει, με την γενιά των φιλοσόφων που ξεκινά από τον Fichte και φτάνειμέχρι τον Hegel, μια άμεση επιστροφή στα διανοητικά ερεθίσματα τηςδιαλεκτικής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Για τον λόγο αυτό, μια τέτοιααναμέτρηση αποτελεί για την μοντέρνα σκέψη μια διπλή πρόκληση. Από τηνμια, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο όρος ελληνική φιλοσοφία δεν εννοεί τηνφιλοσοφία με την στενή έννοια του όρου, όπως τον αντιλαμβανόμαστε σήμερα. Η φιλοσοφία είναι το όλο, πουέχει θεωρητικό και με τον τρόπο αυτό επιστημονικό ενδιαφέρον. Και δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, ότι ήταν οιΈλληνες εκείνοι οι οποίοι με την σκέψη τους τροχιοδρόμησαν μια κοσμοϊστορική απόφαση και επηρέασαναποφασιστικά τον δρόμο που πήρε ο μοντέρνος πολιτισμός μέσω της δημιουργίας των επιστημών. Αυτό πουδιαφοροποιεί την Εσπερία, την Ευρώπη, τον ούτω καλούμενο «δυτικό κόσμο», από τους μεγάλους ιερατικούςπολιτισμούς των ασιατικών κρατών, είναι ακριβώς αυτή η νέα εμφάνιση της επιθυμίας για γνώση. Αυτή ηεπιθυμία για γνώση είναι συνδεδεμένη με την ελληνική φιλοσοφία, τα ελληνικά μαθηματικά, την ελληνική ιατρική,με το σύνολο της θεωρητικής περιέργειας και της διανοητικής της ευτεχνίας. Και έτσι, η συνάντηση της μοντέρναςσκέψης με την ελληνική, είναι ένα είδος συνάντησης του εαυτού της.Μέσα στην σκέψη αυτή, το γεγονός ότι ο άνθρωπος έχει για πατρίδα του τον κόσμο, σημαίνει μια αντιστοιχίαμεταξύ του να γίνει κανείς οικείος και του να κάνει τον εαυτό του οικείο. Αυτό χαρακτηρίζει τον εργάτη, τον ικανό,τον δημιουργό νέων διαμορφώσεων και μορφών, τον τεχνίτη, τον άνδρα δηλαδή που κατέχει μια τέχνη.Ταυτόχρονα σημαίνει την εύρεση του τόπου του, την εύρεση του ελεύθερου χώρου που του ανοίγεται προςδιαμόρφωση, εντός μιας δεδομένης φύσης, εντός μιας ολότητας του κόσμου όπου οι μορφές και διαμορφώσειςβρίσκονται σε τάξη. Η φιλοσοφία ως ελληνικό φαινόμενο είναι είναι μια σκεπτόμενη διαπίστωση της τρομερήςεγκατάλειψης του ανθρώπου στην ανοικτοσύνη του Είναι (Da), σε αυτό το στενό τμήμα του ελεύθερου χώρου,που το τακτοποιημένο όλο της φυσικής πορείας αφήνει στην διάθεση της ανθρώπινης θέλησης και ικανότητας.Αλλά ακριβώς αυτή η εγκατάλειψη γίνεται με την σκέψη συνειδητή, και οδηγεί στο να τεθούν τρομερά ερωτήματα,όπως αυτά: Τι ήταν στην αρχή; Τι σημαίνει ότι κάτι είναι; Τι σημαίνει ότι δεν είναι; Σημαίνει τίποτα κάτι; Ταερωτήματα αυτά είναι η αρχή της ελληνικής φιλοσοφίας, και οι θεμελιώδεις απαντήσεις της είναι: φύσις, δηλαδήτο να είναι κάτι παρόν στην τάξη του όλου, και λόγος, δηλαδή θεωρία και κατανόηση αυτού του όλου, στον οποίοπροστίθεται και ο λόγος της ανθρώπινης ικανότητας προς τέχνη. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν αυτά τα δεδομένα, ηελληνική εικόνα, στην συνάντηση της με την μοντέρνα επιστήμη έχει θέση μάλλον ενός αντίποδα, και δεν είναιαπλά πρόδρομος που άνοιξε τον δρόμο προς μια θεωρητική ικανότητα και αντιμετώπιση.

Αυτή ήταν η μεγάλη ρήξη που ξεκίνησε τον 17ο αιώνα με την δημιουργία του της μηχανικής του Γαλιλαίου, με τηνεπεξεργασία της νέας βούλησης για γνώση και του νέου δρόμου προς την γνώση που πραγματοποίησαν οιμεγάλοι ερευνητές και στοχαστές του 17ου αιώνα. Ο κόσμος είναι πια αντικείμενο μεθοδικής έρευνας, πουδιεξάγουν οι μοντέρνες πειραματικές επιστήμες, οι οποίες στηρίζονται σε μαθηματικά θεμέλια και σε ερωτήματαπου βασίζονται στην αφαίρεση και απομόνωση. Αν θέλουμε να εκφράσουμε αυτό το νέο με μια περιληπτική

διατύπωση, μπορούμε να πούμε, ότι το νέο είναι η εγκατάλειψη του ανθρωπομορφισμού της ελληνικήςκοσμοθεωρίας. Η φυσική της αριστοτελικής παράδοσης ήταν υπέροχα απλή και πειστική, και μας διηγείται πως ηφωτιά πάει προς τα πάνω γιατί είναι η φύση της να θέλει να πάει προς τα πάνω, και πως η πέτρα πέφτει γιατίείναι οικεία εκεί όπου βρίσκεται κάτω. Αυτή ήταν μια ερμηνεία της φύσης που στηριζόταν στον άνθρωπο και στηνκατανόηση του εαυτού του. Όπως ξέρουμε, και κανένας που ανήκει στον μοντέρνο κόσμο δεν μπορεί να κρυφτείαπό αυτό το δεδομένο, η αρχαία φυσική ήταν μια μέσω ανθρωπομορφισμού απόκρυψη των δυνατοτήτωνεπέμβασης πάνω στον κόσμο και κυριαρχίας επί του κόσμου δια της γνώσης.Και ενώ η μοντέρνα επιστήμη δεν προέκυψε από κάποιο ενδιαφέρον, αλλά μέσω ενός δικού της τρόπουπροσέγγισης του κόσμου δια της τεχνολογίας, μορφών, πράξεων, αλλαγών, κατασκευών, δίπλα της συνεχίζει ναυφίσταται η κληρονομιά της αρχαίας φιλοσοφίας. Η κληρονομιά αυτή γίνεται σαφής στο γεγονός, ότι ακόμαθέλουμε να βλέπουμε τον κόσμο μας ως ένα κόσμο που μπορεί να κατανοηθεί, και όχι μόνο ως ένα κόσμο, τονοποίο είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε ως ένα κόσμο επί του οποίου μπορούμε να κυριαρχήσουμε. Σε αντίθεσημε τον κονστρουκτιβισμό της μοντέρνας επιστήμης, που θεωρεί πως γνώρισε και κατάλαβε μόνο εκείνο το οποίομπορεί να επαναλάβει, η ελληνική έννοια της επιστήμης χαρακτηρίζεται από την φύση, από τον ορίζοντα του είναιτης τάξης το πραγμάτων, το οποίο από μόνο δείχνεται και κανονίζεται. Το ερώτημα που προκύπτει από τηναντιπαράθεση της μοντέρνας σκέψης με την ελληνική κληρονομιά, είναι λοιπόν, κατά πόσο η ελληνικήκληρονομιά προσφέρει μια αλήθεια, η οποία κρύβεται από μας λόγω των ιδιαίτερων προϋποθέσεων τηςμοντέρνας γνώσης.(συνεχίζεται)Aμέθυστος