11

الب الب يي س سييارهاارهايي و انتخاب مع و انتخاب معييبـررسبـررس ييطـراحطـراح

موسوی ندوشنیموسوی ندوشنی

۱۳۸۳/۸/۲۱۳۸۳/۸/۲

22

موضوعات مورد بحثموضوعات مورد بحث

بررسی رویکردها و روش های سیالب طراحی بررسی رویکردها و روش های سیالب طراحی •در جهاندر جهان

سدهای ایران از منظر سدهای ایران از منظر بندیبندی بررسی و تقسیمبررسی و تقسیم•سیالب طراحی در ایرانسیالب طراحی در ایران

ها و پیشنهاداتها و پیشنهادات گیریگیری ای از نتیجهای از نتیجه ارایه پارهارایه پاره•

ارایه روش تحلیل فراوانی به عنوان روشی ارایه روش تحلیل فراوانی به عنوان روشی •متداول و مشهور در مقوله سیالب طراحیمتداول و مشهور در مقوله سیالب طراحی

33

سيالب طراحی چیست؟سيالب طراحی چیست؟

سيالب طراحی، سيالبی است که در سيالب طراحی، سيالبی است که در شرايط عادی و با ارتفاع آزاد مطمئن، شرايط عادی و با ارتفاع آزاد مطمئن،

شود. شود. از سرريز سدها تخليه میاز سرريز سدها تخليه می

44

بررسی روشها و رویکردهابررسی روشها و رویکردها

جهان جهانييسابقه، علل و تحليل علل شکست سدهاسابقه، علل و تحليل علل شکست سدها•

يي محاسبه و برآورد سيالب طراح محاسبه و برآورد سيالب طراحييهاها روشروش•

سرريز سرريزيي سيالب طراح سيالب طراحييگزينگزين به بهييمراحل اصلمراحل اصل•

يي کشور و خطرپذير کشور و خطرپذيرييتحليل جمعيت سدهاتحليل جمعيت سدها•

خسارات بالقوه شکست سد خسارات بالقوه شکست سدييارزيابارزياب•

سدها سدهاييپيشنهاد سيالب طراحپيشنهاد سيالب طراح•

ايران در برابر ايران در برابر يي خاک خاکيي سدها سدهايي ايمن ايمنيي پيشنهاد پيشنهادييطبقه بندطبقه بند•سيل سيل

ايران در برابر سيل ايران در برابر سيليي بتن بتنيي سدها سدهايي ايمن ايمنيي پيشنهاد پيشنهادييطبقه بندطبقه بند•

ادامه

55

علل شکست سدها در دنیاعلل شکست سدها در دنیا

سد در جهان، علل تخریب سد در جهان، علل تخریب 16001600با مطالعه با مطالعه •بندی شده است:بندی شده است: سدها به شرح زیر طبقهسدها به شرح زیر طبقه

درصد درصد4040مسایل مربوط به پیمسایل مربوط به پی– درصد درصد2323ناکافی بودن ظرفیت سرریزناکافی بودن ظرفیت سرریز– درصد درصد1212ساخت ضیعفساخت ضیعف– درصد درصد22مصالح نامناسبمصالح نامناسب– درصد درصد22برداری نامناسببرداری نامناسب بهرهبهره– درصد درصد 11زلزلهزلزله–

66

ييسابقه، علل و تحليل علل شکست سدهاسابقه، علل و تحليل علل شکست سدهاجهانجهان

، رقم ميانگين خطر ، رقم ميانگين خطر يي ت تيي دانشگاه ام آ دانشگاه ام آ19881988در سال در سال • جهان )تعداد شکست در يک دوره معين( جهان )تعداد شکست در يک دوره معين( ييشکست سدهاشکست سدها

بطور متوسط يک سد از هر ده هزار سد اعالم بطور متوسط يک سد از هر ده هزار سد اعالم يي يعن يعن1010--44کرده است. در اين تحليل کليه خطرات از جمله عوامل کرده است. در اين تحليل کليه خطرات از جمله عوامل

و غيره که باعث شکست و غيره که باعث شکست يي، زلزله، ژئوتکنيک، زلزله، ژئوتکنيکييهيدرولوژيکهيدرولوژيکگردد مورد توجه قرار گرفت. ميانگين شکست گردد مورد توجه قرار گرفت. ميانگين شکست ييسد مسد م 4/04/0، ، 19901990( تا سال ( تا سال يي يا سنگ يا سنگيي وزن وزنيي )بتن )بتنيي وزن وزنييسدهاسدها

يي بتن بتنييباشد همچنين ميانگين شکست سدهاباشد همچنين ميانگين شکست سدها ييدرصد مدرصد م درصد بوده است. در يک جمع درصد بوده است. در يک جمع 22 ، ، 19901990 تا سال تا سال ييقوسقوس

از کل شکست سدها را بدليل از کل شکست سدها را بدليل 3/13/1 اگر حدود اگر حدود يي کل کلييبندبندخطر سيالب درنظر بگيريم خطر ساليانه شکست سدها به خطر سيالب درنظر بگيريم خطر ساليانه شکست سدها به

يي برآورد م برآورد م167167**1010--66واسطه سيالب و لبريز شدن حدود واسطه سيالب و لبريز شدن حدود يي ساله برآورد م ساله برآورد م67006700شود که تقريبا معادل يک رخداد شود که تقريبا معادل يک رخداد

گردد.گردد.

77

محاسبه و برآورد سيالب محاسبه و برآورد سيالب ييهاها انواع روشانواع روشييطراحطراح

و و يي تجرب تجربيي بر نمودارها بر نمودارهايي متک متکييهاها روش روش•يياا مشاهده مشاهدهييهاها پوش سيالب پوش سيالبييمنحنمنحن

سيالب سيالبييهاها داده دادهيي آمار آمارييهاها تحليل تحليل•

تبديل باران و ذوب برف به سيالب به وسيله تبديل باران و ذوب برف به سيالب به وسيله •((يي )روش سينوپتيک )روش سينوپتيکيي رياض رياضييهاها مدلمدل

يي يا روش ديرينه شناس يا روش ديرينه شناسPaleo-FloodPaleo-Flood روش روش •سيالبسيالب

روش گرادکس روش گرادکس•

88

ها در ها در کاربرد اين روش کاربرد اين روشيي عموم عمومييبندبند طبقهطبقه مناطق مختلف دنيامناطق مختلف دنيا

ن روش در اکثر ن روش در اکثر يي وقوع سيالب: ا وقوع سيالب: ايي روش تحليل فراوان روش تحليل فراوان• مورد استفاده قرار مورد استفاده قرار يي اروپائ اروپائييب به اتفاق کشورهاب به اتفاق کشورهاييقرقرن روش در سطح جهان باشد.ن روش در سطح جهان باشد.ييج ترج ترييد راد راييرد و شارد و شاييگگ ييمم

االت االت يين روش در ان روش در اييالب حداکثر محتمل: االب حداکثر محتمل: ايي برآورد س برآورد س•ار ار ييافته و در همان کشور و کانادا بسافته و در همان کشور و کانادا بسييکا توسعه کا توسعه ييمتحده آمرمتحده آمر

ن روش را ن روش را ييز از ايي ن نيييياايي و آس و آسييج است. چند کشور اروپائج است. چند کشور اروپائييرارارند.رند.ييگگ ييبکار مبکار م

ن ن يي مشاهده شده: ا مشاهده شده: اييهاها البالبيين سن سيي پوش بزرگتر پوش بزرگتريي منحن منحن• ييتوجهتوجه ييروش اگرچه چند دهه پس از رواج آن عمال مورد بروش اگرچه چند دهه پس از رواج آن عمال مورد ب

قرار گرفت اما به واسطه نقاط قوت آن مجددا مطرح قرار گرفت اما به واسطه نقاط قوت آن مجددا مطرح گر و گر و ييب نمودار کرب نمودار کريي بترت بترتيي جنوب جنوبييقاقاييشده است. ژاپن و آفرشده است. ژاپن و آفر

ييالب طراحالب طراحيينش سنش سيي گز گزييه را براه را برايينمودار فرانکو- رودنمودار فرانکو- رودبرند.برند. يي خود بکار م خود بکار مييسدهاسدها

99

کاربرد اين روشها در کاربرد اين روشها در يي عموم عمومييطبقه بندطبقه بند مناطق مختلف دنيامناطق مختلف دنيا

يي از دو يا چند روش برا از دو يا چند روش برايي از ممالک جهان ترکيب از ممالک جهان ترکيبييتعدادتعداد• خود استفاده خود استفاده يي سدها سدهاييمحاسبه و برآورد سيالب طراحمحاسبه و برآورد سيالب طراح

وقوع وقوع ييل فراوانل فراوانيياالت متحده از روش تحلاالت متحده از روش تحلييکنند، مثال در اکنند، مثال در ا ييمم که دوره بازگشت آنها از که دوره بازگشت آنها از ييييالبهاالبهايي استخراج س استخراج سييالب براالب براييسس

شود )در کانادا شود )در کانادا يي سال تجاوز نکند، استفاده م سال تجاوز نکند، استفاده م200200 تا تا 100100الب با دوره الب با دوره يين روش، باالتر و معادل با سن روش، باالتر و معادل با سييحد کاربرد احد کاربرد ا

تر از تر از مميي عظ عظييهاها البالبيي س سيي ساله است( و برا ساله است( و برا10001000بازگشت بازگشت الب حداکثر محتمل الب حداکثر محتمل ييل بارش و ذوب برف به سل بارش و ذوب برف به سييروش تبدروش تبد

ييل فراوانل فراوانييز از روش تحلز از روش تحلييکنند. در ژاپن نکنند. در ژاپن ن يياستفاده ماستفاده م گرادکس در اصل گرادکس در اصل ييشود. روش فرانسوشود. روش فرانسو ييالب استفاده مالب استفاده مييسس

است که عالوه بر اطالعات است که عالوه بر اطالعات ييل فراوانل فراوانيي روش تحل روش تحليينوعنوعکند.کند. های بارندگی نیز استفاده میهای بارندگی نیز استفاده می مربوط به دبی از دادهمربوط به دبی از داده

1010

گزينی سيالب طراحی گزينی سيالب طراحی مراحل اصلی بهمراحل اصلی بهسرريزسرريز

- تهيه نمودار فراوانی وقوع سيالب- تهيه نمودار فراوانی وقوع سيالب11- استخراج سيالبهای منتخب برای طراحی سرريز - استخراج سيالبهای منتخب برای طراحی سرريز 22

� � )مثال ساله( ساله(1000010000 تا تا 100100)مثال- تهيه طرح مقدماتی سرريز بر اساس يک سيالب منتخب- تهيه طرح مقدماتی سرريز بر اساس يک سيالب منتخب33های های های اجرايی شامل هزينه ساختمانی و هزينههای اجرايی شامل هزينه ساختمانی و هزينه - برآورد هزينه- برآورد هزينه44

برداری و نگهداری سرريزبرداری و نگهداری سرريز بهرهبهره- برآورد خسارت ناشی از وقوع يکايک سيالبهای منتخب- برآورد خسارت ناشی از وقوع يکايک سيالبهای منتخب55- محاسبه هزينه ميانگين ساليانه ريسک- محاسبه هزينه ميانگين ساليانه ريسک66های کل شامل هزينه اجرايی و هزينه ريسکهای کل شامل هزينه اجرايی و هزينه ريسک - محاسبه هزينه- محاسبه هزينه77های منتخب طراحی های منتخب طراحی - پس از اينکه سرريز برای کليه سيالب- پس از اينکه سرريز برای کليه سيالب88

شده بررسی شد، طرح سرريز بهينه بر اساس کمترين هزينه شده بررسی شد، طرح سرريز بهينه بر اساس کمترين هزينه گردد.گردد. کل استخراج میکل استخراج می

1111

توجه به اين امر که طراحی يک سد به توجه به اين امر که طراحی يک سد به وسيله مجموعه ای از رخدادهای مستقل وسيله مجموعه ای از رخدادهای مستقل

شود و نيز شود و نيز و نيمه مستقل تعريف میو نيمه مستقل تعريف میاينکه احتمال وقوع همزمان دو رويداد اينکه احتمال وقوع همزمان دو رويداد

ضرب احتمال ضرب احتمال مستقل معادل با حاصلمستقل معادل با حاصلوقوع هر يک از آنها در يکديگر است، وقوع هر يک از آنها در يکديگر است،

سازد که سطح ايمنی مورد سازد که سطح ايمنی مورد روشن میروشن میتوان با تلفيق مناسب و توان با تلفيق مناسب و نياز را مینياز را می

منطقی عوامل موثر در پيدايش هر منطقی عوامل موثر در پيدايش هر وضعيت اضطراری معين تامين نمود. وضعيت اضطراری معين تامين نمود.

نکته قابل توجهنکته قابل توجه

1212

پيشنهاد سيالب طراحی سدهاپيشنهاد سيالب طراحی سدها

توان با خطر شکست صفر در نظر گرفت. توان با خطر شکست صفر در نظر گرفت. سدها را نمی سدها را نمی•� با سرمايهسرمايه � با گذاری در امر بهبود و ارتقاء سطح ايمنی سدها صرفا گذاری در امر بهبود و ارتقاء سطح ايمنی سدها صرفا

صرف هزينه بيشتر برای بهبود مشخصات فنی و فيزيکی سدها صرف هزينه بيشتر برای بهبود مشخصات فنی و فيزيکی سدها ميسر نيست و کليه اقدامات غيرساختمانی از جمله مديريت منابع ميسر نيست و کليه اقدامات غيرساختمانی از جمله مديريت منابع

آب را نيز شامل می شود.آب را نيز شامل می شود.سازی سدها يا حداقل سازی سدها يا حداقل حد مجاز خطرپذيری )ريسک( در ايمن حد مجاز خطرپذيری )ريسک( در ايمن•

ريسک قابل قبول در شرایط شکست سد تنها و محدود به مسايل ريسک قابل قبول در شرایط شکست سد تنها و محدود به مسايل گردد و شرايط اجتماعی و گردد و شرايط اجتماعی و فنی، مهندسی و تحليل اقتصادی نمیفنی، مهندسی و تحليل اقتصادی نمی

دهد.دهد. توسعه بلندمدت و پايدار کشور را مورد توجه قرار میتوسعه بلندمدت و پايدار کشور را مورد توجه قرار می ايمنی سدها در برابر سيل فقط بخشی از کل ايمنی هر سد ايمنی سدها در برابر سيل فقط بخشی از کل ايمنی هر سد •

است و سيل تنها عامل موثر در شکست سد نيست. ايمنی سدها است و سيل تنها عامل موثر در شکست سد نيست. ايمنی سدها برداری و شرائط پائين برداری و شرائط پائين اندازی مخزن و بهرهاندازی مخزن و بهره در مراحل نخستين آبدر مراحل نخستين آب

بايست کنترل شود.بايست کنترل شود. دست میدست می

1313

پيشنهاد سيالب طراحی سدهاپيشنهاد سيالب طراحی سدها

انتخاب سيالب مطلوب ايمنی سدها با تـعداد کـل سدها و جمعيت انتخاب سيالب مطلوب ايمنی سدها با تـعداد کـل سدها و جمعيت •سدهای کشور و نيز وضعيت سدهای پياپي در يک حوزه آبريز رابطه سدهای کشور و نيز وضعيت سدهای پياپي در يک حوزه آبريز رابطه

دارد. )مثل سدهای حوزه کارون(دارد. )مثل سدهای حوزه کارون(نامه ها و نامه ها و پيشنهاد ضوابط سيالب طراحی، براساس آئين پيشنهاد ضوابط سيالب طراحی، براساس آئين•

المللی موجود، المللی موجود، استانداردها و ضوابط و دستورالعمل های ملی و بيناستانداردها و ضوابط و دستورالعمل های ملی و بينتجارب ساير کشورها و سياستهای کلی کشور صورت می گيرد.تجارب ساير کشورها و سياستهای کلی کشور صورت می گيرد.

ارزيابی شرایط محلی و ويژگيهای پروژه بطور مشخص در انتخاب ارزيابی شرایط محلی و ويژگيهای پروژه بطور مشخص در انتخاب •ضابطه مورد توجه قرار گيرد.ضابطه مورد توجه قرار گيرد.

تحليل خطر شکست، شرایط فعلی و آينده توسعه عمران در تحليل خطر شکست، شرایط فعلی و آينده توسعه عمران در •پاياب و پاياب و

های احتمالی های احتمالی پائين دست سد را در نظر گرفته و کليه هزينهپائين دست سد را در نظر گرفته و کليه هزينهبايست محاسبه و برآورد گردد.بايست محاسبه و برآورد گردد. میمی

کليه ضوابط سيالب طراحی برای شرایط اضطراری و عادی کليه ضوابط سيالب طراحی برای شرایط اضطراری و عادی •بايست مرور گردد.بايست مرور گردد. میمی

1414

پيشنهاد سيالب طراحی سدهاپيشنهاد سيالب طراحی سدها تامين ايمنی هيدرولوژيکی هر سد به موارد ذيل بستگی دارد: تامين ايمنی هيدرولوژيکی هر سد به موارد ذيل بستگی دارد:•

پيک، حـجم و دقت بـرآورد سيالبپيک، حـجم و دقت بـرآورد سيالب– رژيم هيدرولوژيکی رودخانه، توپوگرافی و شيب رودخانه در رژيم هيدرولوژيکی رودخانه، توپوگرافی و شيب رودخانه در –

باالدست و پائين دستباالدست و پائين دست تراز اوليه مخزن در شروع سيالب و احتمال کنترل حجم سيالب در تراز اوليه مخزن در شروع سيالب و احتمال کنترل حجم سيالب در –

ها در ها در های تحتانی و توربينهای تحتانی و توربين مخزن و امکان استفاده از تخليه کنندهمخزن و امکان استفاده از تخليه کنندهسيالبهاسيالبها

دقت پيش بيني های درازمدت و وجود و کارايی سيستم هشدار سيل دقت پيش بيني های درازمدت و وجود و کارايی سيستم هشدار سيل– نوع سد، نوع سرريز و ارتفاع آزاد نوع سد، نوع سرريز و ارتفاع آزاد– وجود سدهای باالدست و پائين دست وجود سدهای باالدست و پائين دست– وجود و کارايی سيستم اضطراری در پائين دست وجود و کارايی سيستم اضطراری در پائين دست– تمرکز جمعيت در پائين دست، فاصله تا مراکز جمعيتی و مسايل تمرکز جمعيت در پائين دست، فاصله تا مراکز جمعيتی و مسايل –

گذاريهای گذاريهای اجتماعی و اقتصادی و توسعه پائين دست و حجم سرمايهاجتماعی و اقتصادی و توسعه پائين دست و حجم سرمايهانجام شده در پائين دستانجام شده در پائين دست

1515

عوامل مورد نظرعوامل مورد نظر

ييسيالب طراحسيالب طراح•((ييسيالب کنترل )حدسيالب کنترل )حد•يي مختلف برآورد سيالب طراح مختلف برآورد سيالب طراحييرويکردهارويکردها• يي انتخاب سيالب طراح انتخاب سيالب طراحييعوامل تاثيرگذار بر روعوامل تاثيرگذار بر رو•يي موجود انتخاب سيالب طراح موجود انتخاب سيالب طراحييمعيارهامعيارها• در ايران در ايرانيي موجود انتخاب سيالب طراح موجود انتخاب سيالب طراحييمعيارهامعيارها• در ايران در ايرانييشرايط موجود سيالب طراحشرايط موجود سيالب طراح• ييضوابط جامع گرايانه انتخاب سيالب طراحضوابط جامع گرايانه انتخاب سيالب طراح•ضوابط پذيرش ريسکضوابط پذيرش ريسک•

1616

سيالب طراحیسيالب طراحی

سيالب طراحی، سيالبی است که در شرايط سيالب طراحی، سيالبی است که در شرايط •عادی و با ارتفاع آزاد مطمئن، از سرريز تخليه عادی و با ارتفاع آزاد مطمئن، از سرريز تخليه

شود. اين سيالب درصدی از سيالب حداکثر شود. اين سيالب درصدی از سيالب حداکثر میمیساله، ساله، 100100محتمل و يا دوره بازگشت مناسب )محتمل و يا دوره بازگشت مناسب )

باشد. برآورد ظرفيت باشد. برآورد ظرفيت ساله و غيره( میساله و غيره( می10001000های خروجی نيز براساس ميزان سيالب های خروجی نيز براساس ميزان سيالب سازهسازه

گردد. گردد. طراحی تعيين میطراحی تعيين می

1717

سيالب کنترل )حدی(سيالب کنترل )حدی(

معموال همان سيالب حداکثر محتمل بوده که معموال همان سيالب حداکثر محتمل بوده که •در اين صورت سازه تا مرحله تخريب رسيده در اين صورت سازه تا مرحله تخريب رسيده

پذيرد. در اين پذيرد. در اين ولی شکست سد صورت نمیولی شکست سد صورت نمیحالت بروز خسارت و کاهش ضرايب ايمنی حالت بروز خسارت و کاهش ضرايب ايمنی

پذيرفته شده است اما نبايد منجر به شکسته پذيرفته شده است اما نبايد منجر به شکسته شدن سد شود.شدن سد شود.

1818

رويکردهای مختلف برآورد سيالب طراحیرويکردهای مختلف برآورد سيالب طراحی

معيارهايی براساس برآوردهای حداکثر بارندگی معيارهايی براساس برآوردهای حداکثر بارندگی •((PMPPMPمحتمل )محتمل )

های دارای های دارای معيارهايی براساس سيالب يا بارندگيمعيارهايی براساس سيالب يا بارندگي•احتماالت مشخص شده يا متوسط دوره بازگشتاحتماالت مشخص شده يا متوسط دوره بازگشت

انتخاب سيالب طراحی سرريز براساس تجزيه و انتخاب سيالب طراحی سرريز براساس تجزيه و •تحليل مخاطرات حاصل از شکست سد در نواحی تحليل مخاطرات حاصل از شکست سد در نواحی

های مشابه شامل های مشابه شامل پائين دست سد و روشپائين دست سد و روشهای های های اقتصادی مخاطرات و هزينههای اقتصادی مخاطرات و هزينه تحليلتحليلگيرانهگيرانه پيشپيش

1919

عوامل تاثيرگذار بر روی انتخاب سيالب عوامل تاثيرگذار بر روی انتخاب سيالب طراحیطراحی

قابليت اعتماد آمارقابليت اعتماد آمار•

نوع سد )شامل ايمنی هيدرولوژيکی يک سد نوع سد )شامل ايمنی هيدرولوژيکی يک سد •و ... (و ... (

شرايط اجتماعیشرايط اجتماعی•

شرايط اقتصادیشرايط اقتصادی•

سدهای باالدست و پائين دستسدهای باالدست و پائين دست•

2020

معيارهای موجود انتخاب سيالب طراحیمعيارهای موجود انتخاب سيالب طراحی

معيارهای موجود انتخاب سيالب طراحی در کشورهای معيارهای موجود انتخاب سيالب طراحی در کشورهای •باشد. در بسياری از کشورها از باشد. در بسياری از کشورها از مختلف جهان متفاوت میمختلف جهان متفاوت می

جمله ايران، بين ايمنی سد و ظرفيت سرريزها، تمايز جمله ايران، بين ايمنی سد و ظرفيت سرريزها، تمايز شوند و در نتيجه دو سيالب طراحی حاصل شوند و در نتيجه دو سيالب طراحی حاصل قايل میقايل می

گردد که يکی در شرايط عادی و با حفظ ارتفاع آزاد گردد که يکی در شرايط عادی و با حفظ ارتفاع آزاد میمیگردد و ديگری بدون ارتفاع آزاد، گردد و ديگری بدون ارتفاع آزاد، معينی از سد تخليه میمعينی از سد تخليه می

سيل از روی سد سرريز شده و در اين حالت نيز ايمنی سيل از روی سد سرريز شده و در اين حالت نيز ايمنی (،(،The safety check floodThe safety check floodسد بايستی حفظ گردد )سد بايستی حفظ گردد )

و و P.M.FP.M.F ساله و ساله و 1000010000در اين حالت معموال سيالبهای در اين حالت معموال سيالبهای در حالت اول، درصدی از اين سيالبها در نظر گرفته می در حالت اول، درصدی از اين سيالبها در نظر گرفته می

شود.شود.

2121

با توجه به پيچيدگيهای انتخاب سيالب با توجه به پيچيدگيهای انتخاب سيالب طراحی و همچنين شرايط خاص موجود طراحی و همچنين شرايط خاص موجود

در هر منطقه، حتی کميته بين المللی در هر منطقه، حتی کميته بين المللی ( نيز بطور دقيق ( نيز بطور دقيق ICOLDICOLDسدهای بزرگ )سدهای بزرگ )

و صحيح، سيالب طراحی را برای شرايط و صحيح، سيالب طراحی را برای شرايط مختلف پيشنهاد نکرده و تنها توصيه های مختلف پيشنهاد نکرده و تنها توصيه های

کلی را ارائه نموده است.کلی را ارائه نموده است.

2222

معيارهای موجود انتخاب سيالب طراحی در معيارهای موجود انتخاب سيالب طراحی در ايرانايران

اساس انتخاب سيالب طراحی در ايران استانداردهای اساس انتخاب سيالب طراحی در ايران استانداردهای •USBRUSBR، ، USCORPUSCORP، ، MINORMINORباشد که برای سدهای باشد که برای سدهای می می

ساله بعنوان ساله بعنوان 1000010000بزرگ عمدتا سيالب با دوره بازگشت بزرگ عمدتا سيالب با دوره بازگشت ( بعنوان ( بعنوان PMFPMFسيالب طراحی و حداکثر سيالب محتمل )سيالب طراحی و حداکثر سيالب محتمل )

گيرد. گيرد. سيالب آزمون ايمنی سد مورد استفاده قرار میسيالب آزمون ايمنی سد مورد استفاده قرار میرسد در انتخاب رسد در انتخاب مانند برخی از کشورها، به نظر میمانند برخی از کشورها، به نظر میهای پايداری مورد توجه های پايداری مورد توجه سيالب طراحی تاکنون بيشتر جنبهسيالب طراحی تاکنون بيشتر جنبه

قرار گرفته شده و به مسائل اقتصادی در اين خصوص قرار گرفته شده و به مسائل اقتصادی در اين خصوص توجه کمتری شده است که خود باعث طوالنی شدن توجه کمتری شده است که خود باعث طوالنی شدن زمان اجرا و حتی در مواردی متوقف شدن عمليات زمان اجرا و حتی در مواردی متوقف شدن عمليات

اجرايی گرديده است. اين در حالی است که تاثير مخازن اجرايی گرديده است. اين در حالی است که تاثير مخازن سدهای باالدست در استهالک سيالب و همچنين رونديابی سدهای باالدست در استهالک سيالب و همچنين رونديابی

رودخانه ای معموال مورد توجه قرار نمی گيرد.رودخانه ای معموال مورد توجه قرار نمی گيرد.

2323

که به که به سد کرخهسد کرخهبعنوان مثال در طراحی سرريز بعنوان مثال در طراحی سرريز برداری قرار گرفته است نيز اثر برداری قرار گرفته است نيز اثر تازگی مورد بهرهتازگی مورد بهره

استهالک سيالب سدهای باالدست مورد توجه قرار استهالک سيالب سدهای باالدست مورد توجه قرار نگرفته است. به اين لحاظ به نظر می رسد در نگرفته است. به اين لحاظ به نظر می رسد در

صورت احداث سدهای باالدست، سرريز اين سد صورت احداث سدهای باالدست، سرريز اين سد که سيالب طراحی و سيالب آزمون ايمنی آن، به که سيالب طراحی و سيالب آزمون ايمنی آن، به

بوده است نيز هيچگاه با بوده است نيز هيچگاه با PMFPMF و و ساله ساله1000010000ترتيب ترتيب ظرفيت کامل مورد بهره برداری قرار نخواهد ظرفيت کامل مورد بهره برداری قرار نخواهد

گرفت.گرفت.

2424

گرايانه انتخاب سيالب طراحی گرايانه انتخاب سيالب طراحی ضوابط جامعضوابط جامعسدهای بزرگسدهای بزرگ

ضوابط نسل اول: ضوابط نسل اول: •انتخاب سيالب طراحی براساس تجربه و مالحظات عمومی و انتخاب سيالب طراحی براساس تجربه و مالحظات عمومی و –

بدون در نظر گرفتن ابعاد، حجم مخزن و خطرات پائين دست بدون در نظر گرفتن ابعاد، حجم مخزن و خطرات پائين دست صورت می گيرد.صورت می گيرد.

ضوابط نسل دوم:ضوابط نسل دوم:•بر اساس پارامترهای متفاوتی از جمله خطرات پائين دست، بر اساس پارامترهای متفاوتی از جمله خطرات پائين دست، –

ابعاد، نوع، حجم مخزن، مشخصات نيروگاه، سطح زيرکشت ابعاد، نوع، حجم مخزن، مشخصات نيروگاه، سطح زيرکشت گيرد.گيرد. و ... صورت میو ... صورت می

ضوابط نسل سوم:ضوابط نسل سوم:•توان آن را »استفاده توان آن را »استفاده باشد که میباشد که می بر تحليل ريسک استوار میبر تحليل ريسک استوار می–

از اطالعات موجود به منظور تخمين ريسک ناشی از از اطالعات موجود به منظور تخمين ريسک ناشی از خطرات« تعريف نمود.خطرات« تعريف نمود.

شزگ

با

ت

2525

PMFPMFبررسی بیشتر روش بررسی بیشتر روش

براساس مطالعاتی که در چارچوب اين تحقيق بر اساس براساس مطالعاتی که در چارچوب اين تحقيق بر اساس • بعنوان بعنوان PMFPMFمهندسی ارزش صورت گرفته است انتخاب مهندسی ارزش صورت گرفته است انتخاب

کارانه و غيراقتصادی است. کارانه و غيراقتصادی است. سيالب طراحی بسيار محافظهسيالب طراحی بسيار محافظهداليل اين امر به شرح ذيل داليل اين امر به شرح ذيل

می باشد:می باشد:عدم دقت در محاسبه سيالب بيشينه محتملعدم دقت در محاسبه سيالب بيشينه محتمل–پارامترهای ضعيف اقتصادیپارامترهای ضعيف اقتصادی–هم سنگ نبودن ايمنی با توجه به مکانيزمهای شکست ديگرهم سنگ نبودن ايمنی با توجه به مکانيزمهای شکست ديگر–هم سنگ نبودن ايمنی در مقابل سيالب در مراحل مختلف اجرا و هم سنگ نبودن ايمنی در مقابل سيالب در مراحل مختلف اجرا و –

بهره برداریبهره برداریPMFPMFامکان افزايش خروجی از مخزن در سيالبهای کوچکتر ازامکان افزايش خروجی از مخزن در سيالبهای کوچکتر از–

2626

PMFPMFبررسی بیشتر روش بررسی بیشتر روش

منابع مالی محدود بايد به مصارفی اختصاص يابند که بيشترين کاهش ريسک منابع مالی محدود بايد به مصارفی اختصاص يابند که بيشترين کاهش ريسک –تلفات جانی را موجب شوند.تلفات جانی را موجب شوند.

تواند موجب افزايش خسارات و تلفات گردد.تواند موجب افزايش خسارات و تلفات گردد. توهم ايمنی مطلق میتوهم ايمنی مطلق می–کننده کننده رسد توجيهرسد توجيه ای تخريب سدهای مورد مطالعه به نظر نمیای تخريب سدهای مورد مطالعه به نظر نمی اثرات مرحلهاثرات مرحله–

PMFPMF.باشد. باشد بار سد در ايرانبار سد در ايران عدم وجود حوادث تخريب فاجعهعدم وجود حوادث تخريب فاجعه–کارانه سيالبهای نادرکارانه سيالبهای نادر برآورد بسيار محافظهبرآورد بسيار محافظه–قسمت اعظم تخريب سدها در اثر اشتباه بنيادی بوده است.قسمت اعظم تخريب سدها در اثر اشتباه بنيادی بوده است.–ايمنی بيشتر سدهای بزرگايمنی بيشتر سدهای بزرگ–تواند تضمين کننده ايمنی هيدرولوژيکی تواند تضمين کننده ايمنی هيدرولوژيکی وجود سرريزهای بزرگ هميشه نمیوجود سرريزهای بزرگ هميشه نمی–

باشد.باشد.شود.شود. سرريزی از مخازن خسارات اقتصادی محسوب میسرريزی از مخازن خسارات اقتصادی محسوب می–فشار اجتماعی برای کاهش خروجيها از مخزن به دنبال توسعه سيالب دشتهافشار اجتماعی برای کاهش خروجيها از مخزن به دنبال توسعه سيالب دشتها– متوجه پائين دست متوجه پائين دست PMFPMFبيشترين خطرات از ناحيه سيالبهای کوچکتر از بيشترين خطرات از ناحيه سيالبهای کوچکتر از –

باشد.باشد. میمی

2727

تحليل ريسک سدهاتحليل ريسک سدها

تحليل ريسک سدها در چهار مرحله مختلف تحليل ريسک سدها در چهار مرحله مختلف •صورت صورت

می پذيرد:می پذيرد: شناسايی وقايعی که مي توانند منجر به تخريب شناسايی وقايعی که مي توانند منجر به تخريب –

سد شوند.سد شوند.برآورد احتماالت وقايع مختلفبرآورد احتماالت وقايع مختلف–محاسبه احتمال تخريبمحاسبه احتمال تخريب–برآورد عواقب تخريب سد و محاسبه ريسکبرآورد عواقب تخريب سد و محاسبه ريسک–

2828

توجه به تحلیل ریسکتوجه به تحلیل ریسک

تحليل ريسک بر ترکيب شرايطی که منجر به تخريب سد شود تحليل ريسک بر ترکيب شرايطی که منجر به تخريب سد شود •تمرکزتمرکز

کند در حاليکه روشهای سنتی طراحی به دنبال اجتناب از کند در حاليکه روشهای سنتی طراحی به دنبال اجتناب از میمیباشند. در اين راستا، صدها پرسش باشند. در اين راستا، صدها پرسش ای مشخص میای مشخص می واقعهواقعه

تواند تواند بايستی توسط متخصصين پاسخ داده شوند و اين امر میبايستی توسط متخصصين پاسخ داده شوند و اين امر میها گردد. با توجه به اينکه ها گردد. با توجه به اينکه موجب افزايش ايمنی و کاهش هزينهموجب افزايش ايمنی و کاهش هزينه

انتخاب سيالب طراحی سرريزهای سدهای بزرگ از انتخاب سيالب طراحی سرريزهای سدهای بزرگ از انگيزترين مسائل طرح در سدسازی بوده است، استفاده انگيزترين مسائل طرح در سدسازی بوده است، استفاده بحثبحث

از تحليل ريسک به عنوان نسل سوم ضوابط سيالب طراحی از تحليل ريسک به عنوان نسل سوم ضوابط سيالب طراحی توان ضمن توان ضمن ای باشد و میای باشد و می تواند متضمن منافع قابل مالحظهتواند متضمن منافع قابل مالحظه میمی

اجتناب از احداث سرريزهای بسيار بزرگ و غيرالزم با اجتناب از احداث سرريزهای بسيار بزرگ و غيرالزم با شناسايی موارد کليدی، ايمنی سد و پائين دست را افزايش شناسايی موارد کليدی، ايمنی سد و پائين دست را افزايش

داد.داد.

2929

ضوابط پذيرش ريسکضوابط پذيرش ريسک

هايی مانند هايی مانند بر اساس شواهد موجود جامعه پذيرای ريسک سازهبر اساس شواهد موجود جامعه پذيرای ريسک سازه•سد نخواهد بود مگر آنکه ضوابط مناسب در طراحی و سد نخواهد بود مگر آنکه ضوابط مناسب در طراحی و

، ارزش ، ارزش ((ICOLDICOLD)) 8282برداری اعمال شود. در بولتن شماره برداری اعمال شود. در بولتن شماره بهرهبهرهانگيزترين موضوع در انگيزترين موضوع در شدن برای جان انسانها بحثشدن برای جان انسانها بحث مادی قائلمادی قائل

انتخاب سيالب طراحی با تحليلهای اقتصادی محسوب گرديده انتخاب سيالب طراحی با تحليلهای اقتصادی محسوب گرديده است. با پيشرفتهای تحليل ريسک در سالهای اخير و حاکم شدن است. با پيشرفتهای تحليل ريسک در سالهای اخير و حاکم شدن

نگرش جامع اين معضل تا حدود زيادی برطرف شده است. بر نگرش جامع اين معضل تا حدود زيادی برطرف شده است. بر اساس آمار تلفات در اثر فعاليتهای مختلف انسانی، مفهوم ريسک اساس آمار تلفات در اثر فعاليتهای مختلف انسانی، مفهوم ريسک

ايجاد ايجاد SARSAR( ( Socially Acceotable RiskSocially Acceotable Risk))قابل قبول اجتماعی قابل قبول اجتماعی گرديده است. ريسک قابل قبول اجتماعی پاسخ به نياز جامعه گرديده است. ريسک قابل قبول اجتماعی پاسخ به نياز جامعه برای برآورد کمی ريسک تحميلی و ابزاری برای برآورد ارزش برای برآورد کمی ريسک تحميلی و ابزاری برای برآورد ارزش

باشد. اغلب ريسک قابل باشد. اغلب ريسک قابل جانی بدون استفاده از ارزش مادی میجانی بدون استفاده از ارزش مادی میگردد. در اين گردد. در اين ، برآورد می، برآورد میF/NF/Nقبول اجتماعی با روشی موسوم به قبول اجتماعی با روشی موسوم به

احتمال تجمعی سناريوهايی که منجر به تلفات انسانی احتمال تجمعی سناريوهايی که منجر به تلفات انسانی FFروش روش تعداد تلفات انسانی می باشند. تعداد تلفات انسانی می باشند.NNشوند و شوند و

3030

ضوابط پذيرش ريسکضوابط پذيرش ريسک

راهنمايی برای اقدامات کاهش راهنمايی برای اقدامات کاهش F/NF/Nروش روش •ريسک بوده و مفهوم هزينه پرداخت شده برای ريسک بوده و مفهوم هزينه پرداخت شده برای

جان يک نفر می تواند در تخصيص بهينه منابع جان يک نفر می تواند در تخصيص بهينه منابع بکار گرفته شود. با وجود اينکه به نظر می رسد بکار گرفته شود. با وجود اينکه به نظر می رسد

ابزار ارزشمندی برای قضاوت در ابزار ارزشمندی برای قضاوت در F/NF/Nروش روش های مختلف برای کاهش های مختلف برای کاهش مورد اثرات گزينهمورد اثرات گزينه

ريسک تلفات انسانی باشد، کمبودهايی در زمينه ريسک تلفات انسانی باشد، کمبودهايی در زمينه انعکاس عقايد مردم در معرض خطر در آنها انعکاس عقايد مردم در معرض خطر در آنها

وجود دارد.وجود دارد.

3131

بررسی آماری سدهای ایرانبررسی آماری سدهای ایران

آوری اطالعات و تحلیل آنهاآوری اطالعات و تحلیل آنها جمعجمع

3232

بررسی سیالب طراحی در ایرانبررسی سیالب طراحی در ایران

در کشور ما ايران عليرغم گذشت چند دهه از صنعت در کشور ما ايران عليرغم گذشت چند دهه از صنعت • کشور در احداث سدها، کشور در احداث سدها، يي و نيز پيشينه تاريخ و نيز پيشينه تاريخييسدسازسدساز

متاسفانه به اين امر پرداخته نشده است. مهندسين مشاور متاسفانه به اين امر پرداخته نشده است. مهندسين مشاور ² باالترين استانداردها ² باالترين استانداردهاکشور نوعا موجود در زمينه ضوابط موجود در زمينه ضوابط ييکشور نوعا

بدون پذيرش کمترين بدون پذيرش کمترين IcoldIcold يي و توصيه ها و توصيه هاييسيالب طراحسيالب طراحاند. در نتيجه اند. در نتيجه کشور اعمال نموده کشور اعمال نمودهيي سدها سدهاييريسک در طراحريسک در طراح

و و يي کشور در شرايط دست باال طراح کشور در شرايط دست باال طراحيي از سدها از سدهاييبسياربسيار يي و اجرا و اجرايياند و اين امر بخصوص در طراحاند و اين امر بخصوص در طراح اجرا شدهاجرا شده

ساخته شده در ساخته شده در يي سدها سدهايي هيدروليک هيدروليکييهاها سرريز و سازهسرريز و سازه کار و کار و يي دارد چراکه به لحاظ زمان اجرا دارد چراکه به لحاظ زمان اجراييکشور نمود بيشترکشور نمود بيشتر

در اقتصاد طرح دارند. در اقتصاد طرح دارند. يينيز هزينه بسيار باال اثر محسوسنيز هزينه بسيار باال اثر محسوس کارفرما همواره مجبور به پرداخت کارفرما همواره مجبور به پرداخت ييدر نتيجه اين طراحدر نتيجه اين طراح

رود بتوان اين هزينه ها رود بتوان اين هزينه ها يي شده است که گمان م شده است که گمان مييهايهاي هزينههزينهرا کاهش داد.را کاهش داد.

3333

گردآوری و بررسی آمار و اطالعات سدها گردآوری و بررسی آمار و اطالعات سدها در ایران در ایران

ييالب طراحالب طراحيي و س و سيي آمار و اطالعات بارندگ آمار و اطالعات بارندگييآورآور جمعجمع•رانرانيي ا اييسدهاسدهاآمار و اطالعات آمار و اطالعاتييآورآور نحوه جمعنحوه جمع شده شدهييآورآور اشکاالت موجود در آمار و اطالعات جمعاشکاالت موجود در آمار و اطالعات جمع

يي مشخصات عموم مشخصات عمومييافزار بانک اطالعاتافزار بانک اطالعات ک نرمک نرمييجاد جاد ييعلت اعلت ا• سدها سدهاييو فنو فن

موجود در مشخصات سدها موجود در مشخصات سدهاييهاها ييح مختصرسازح مختصرسازييتوضتوض•

و و يي مشخصات عموم مشخصات عموميي )بانک اطالعات )بانک اطالعاتييوتروترييبرنامه کامپبرنامه کامپ• سدها( سدها(ييفنفن

يي بانک اطالعات بانک اطالعاتيي مربوط به معرف مربوط به معرفييهاها پنجرهپنجره•بازگشت ادامه

3434

آمار و اطالعات آمار و اطالعاتييآورآور نــحوه جــمعنــحوه جــمع

آمار و اطالعات مربوط به مشخصات آمار و اطالعات مربوط به مشخصات ييآورآور به منظور جمعبه منظور جمع•� سيالب طراحيي سدها سدهايي و فن و فنييعمومعموم � سيالب طراح ايران خصوصا سرريز سرريز يي ايران خصوصا

سدها از گزارشهای مراکز زیر برای تکميل نمودن مشخصات سدها از گزارشهای مراکز زیر برای تکميل نمودن مشخصات � به ذکر نام بعض � به ذکر نام بعضسدها اقدام گرديده که مختصرا از آنها اکتفا از آنها اکتفا ييسدها اقدام گرديده که مختصرا

شود:شود: ييمم((IRCOLDIRCOLD بزرگ ايران ) بزرگ ايران )يي سدها سدهاييکميته ملکميته مل– توسعه منابع آب( توسعه منابع آب(ييسازمان مديريت منابع آب ايران )دفتر طرح هاسازمان مديريت منابع آب ايران )دفتر طرح ها–مرکز تحقيقات آب مرکز تحقيقات آب – ايران ايرانييشرکت توسعه منابع آب و نيروشرکت توسعه منابع آب و نيرو–امور آب وزارت نيروامور آب وزارت نيرو–کتابخانه و مرکز اسناد وزارت نيروکتابخانه و مرکز اسناد وزارت نيرو– و مشخصات سدها( و مشخصات سدها(يي تهران )دفتر فن تهران )دفتر فنييسازمان آب منطقه اسازمان آب منطقه ا– تهران تهرانييکتابخانه سازمان آب منطقه اکتابخانه سازمان آب منطقه ا–

3535

اشکاالت موجود در آمار و اطــالعـات اشکاالت موجود در آمار و اطــالعـات شــده شــدهييآورآور جــــمـــعجــــمـــع

مجدد و عدم دقت الزم مجدد و عدم دقت الزم ييهاها چاپ چاپيي در پ در پيي متوال متوالييهاها به دليل تصحيحبه دليل تصحيح• در تايپ مجدد آمار و ارقام مشاهده شده در تايپ مجدد آمار و ارقام مشاهده شده ييدر تايپ آنها، اشتباهاتدر تايپ آنها، اشتباهات

که باعث ايجاد خطا در آنها گرديده است.که باعث ايجاد خطا در آنها گرديده است. و کم دقت( و کم دقت( يي تقريب تقريبيي از آمار به دليل کهنه بودن )برداشتها از آمار به دليل کهنه بودن )برداشتهاييبرخبرخ•

جديد )برداشتها با امکانات و جديد )برداشتها با امکانات و ييباشند و آماربرداريهاباشند و آماربرداريها ييمعتبر نممعتبر نمتجهيزات دقيقتر و به روزتر( با آنها تناقض دارند. تجهيزات دقيقتر و به روزتر( با آنها تناقض دارند.

ترين مشکالت موجود که باعث اختالف آمار گرديده آن ترين مشکالت موجود که باعث اختالف آمار گرديده آن از مهماز مهم• از مشخصات سدها از مشخصات سدها يياست که مراجع مختلف اقدام به آماربرداراست که مراجع مختلف اقدام به آماربردار

آيد که با هم تناقض دارند.آيد که با هم تناقض دارند. يي به دست م به دست ميينمايند لذا ارقام متفاوتنمايند لذا ارقام متفاوت ييمم يي از تمام از تمامييکدام از مراکز و مراجع موجود، آمار کامل و جامعکدام از مراکز و مراجع موجود، آمار کامل و جامع هيچهيچ•

از آمار از آمار يياند و به برخاند و به برخ سدها را نداشته سدها را نداشتهيي و فن و فنييمشخصات عموممشخصات عموممربوط به مشخصات سدها پرداخته نشده است.مربوط به مشخصات سدها پرداخته نشده است.

ها و ها و کارآمد و متعهد به منظور انجام آماربرداري کارآمد و متعهد به منظور انجام آماربرداريييکمبود نيروکمبود نيرو•گيريهاگيريها اندازهاندازه

3636

ييافزار بانک اطالعاتافزار بانک اطالعات ک نرمک نرمييجاد جاد ييعلت اعلت ا سدها سدها يي و فن و فنييمشخصات عموممشخصات عموم

يي موجود و فراوان موجود و فراوانييبا توجه به کثرت اطالعات سدهابا توجه به کثرت اطالعات سدها• از اطالعات از اطالعات ييمراجع و منابع که اقدام به آماربردارمراجع و منابع که اقدام به آماربردار

و ثبت داده ها جهت و ثبت داده ها جهت ييسدها نموده اند و اينکه آماربردارسدها نموده اند و اينکه آماربردار ييترتر هم دقت پايين هم دقت پايينيي به صورت کاغذ به صورت کاغذيي بعد بعدييهاها استفادهاستفاده

اطالعات يک سد خاص در اطالعات يک سد خاص در ييدارد و هم روش جستجودارد و هم روش جستجوافزار افزار باشد نياز به يک نرمباشد نياز به يک نرم يي قابل انجام نم قابل انجام نمييآن به سادگآن به سادگ

را ملزم ساخت. را ملزم ساخت.ييبانک اطالعاتبانک اطالعات مشتمل مشتمل ييافزار بانک اطالعاتافزار بانک اطالعات در حاليکه با ايجاد يک نرمدر حاليکه با ايجاد يک نرم•

توانيم توانيم يي ايران م ايران ميي سدها سدهايي و فن و فنييبر مشخصات عمومبر مشخصات عموم به مشخصات هر يک از آن سدها به مشخصات هر يک از آن سدها ييهر لحظه به سادگهر لحظه به سادگ

يي داشته باشيم و همچنين به روزساز داشته باشيم و همچنين به روزسازييدسترسدسترس آن آن ييباشد و نيز نگهدارباشد و نيز نگهدار ييتر متر م اطالعات آن بسيار سادهاطالعات آن بسيار ساده

نيز دارد. نيز دارد.يي کمتر کمترييتر و البته خطاتر و البته خطا راحتراحت

3737

مشخصات مشخصات يي )بانک اطالعات )بانک اطالعاتييوتروترييبرنامه کامپبرنامه کامپ سدها( سدها(يي و فن و فنييعمومعموم

يي و فن و فنيي مشخصات عموم مشخصات عمومييبانک اطالعاتبانک اطالعات• ايران نسبت به بانکهای اطالعاتی دیگر ايران نسبت به بانکهای اطالعاتی دیگر ييسدهاسدها

شامل موارد بیشتری است.شامل موارد بیشتری است.

تهيه شده است تهيه شده است Delphi6Delphi6 این بانک در محیط این بانک در محیط •شود و نياز شود و نياز يي نصب م نصب مAutorunAutorunکه به صورت که به صورت

سيستم سيستم يي نيز بر رو نيز بر روييبه نصب فونت خاصبه نصب فونت خاصندارد.ندارد.

3838

و ارائه پيشنهادات و ارائه پيشنهاداتيينتيجه گيرنتيجه گير

ييگرايانه انتخاب سيالب طراحگرايانه انتخاب سيالب طراح ضوابط جامعضوابط جامع• بزرگ بزرگييسدهاسدها

سدها سدهايي از تحليل ريسک و ايمن از تحليل ريسک و ايمنيي کل کلييگيرگير نتيجهنتيجه•

انتخاب انتخاب ييارائه پيشنهاد درخصوص معيارهاارائه پيشنهاد درخصوص معيارها• در ايران در ايرانييسيالب طراحسيالب طراح

3939

ضوابط جامع گرايانهضوابط جامع گرايانهانتخاب سيالب طراحی سدهای بزرگانتخاب سيالب طراحی سدهای بزرگ

تواند تواند از يک طرف تخريب بعضی سدهای بزرگ میاز يک طرف تخريب بعضی سدهای بزرگ می•ای عظيم از نقطه نظر تلفات ای عظيم از نقطه نظر تلفات موجب ايجاد فاجعهموجب ايجاد فاجعه

انسانی و خسارات مالی گردد و از طرف ديگر انسانی و خسارات مالی گردد و از طرف ديگر عمال فراهم نمودن ايمنی کامل برای سدها غير عمال فراهم نمودن ايمنی کامل برای سدها غير

تواند تواند ممکن است و محافظه کاری بسيارشديد میممکن است و محافظه کاری بسيارشديد میجامعه را از منافع حياتی سدها محروم نمايد.جامعه را از منافع حياتی سدها محروم نمايد.

لذا با بررسيهای به عمل آمده، تکاملی ضوابط لذا با بررسيهای به عمل آمده، تکاملی ضوابط •صورت صورت سه نسلسيالب طراحی سدها، طی سيالب طراحی سدها، طی

گرفته است که به آن اشاره شد.گرفته است که به آن اشاره شد.

4040

گيری کلی از تحليلگيری کلی از تحليل نتيجهنتيجهريــسک و ايــمنی سـدهاريــسک و ايــمنی سـدها

دهند که تحليل ريسک بيشترين دهند که تحليل ريسک بيشترين تجارب جهانی نشان میتجارب جهانی نشان می•کارايی را در برآورد ايمنی سدها داشته است. در اين راستا کارايی را در برآورد ايمنی سدها داشته است. در اين راستا

تحليل ريسکتحليل ريسککننده روشهای معمول در مورد برآورد کارايی روشهای کننده روشهای معمول در مورد برآورد کارايی روشهای تکميلتکميل

ای در افزايش ايمنی و ابزار ارزشمندی برای تصميم ای در افزايش ايمنی و ابزار ارزشمندی برای تصميم غيرسازهغيرسازهباشد.باشد. گيری در مورد سدهای جديد میگيری در مورد سدهای جديد می

زمان ايمنی و اقتصاد را امــکان پذير زمان ايمنی و اقتصاد را امــکان پذير تحليل ريسک بررسی همتحليل ريسک بررسی هم•نمايد.نمايد. مـیمـی

تقريبا همه موافق اين امر هستند که در انتخاب معيار سيالب تقريبا همه موافق اين امر هستند که در انتخاب معيار سيالب •طراحی سرريزها به منظور تخمين ميزان ظرفيت سرريزها، طراحی سرريزها به منظور تخمين ميزان ظرفيت سرريزها،

بايست بتواند حداکثر ميزان سيالب بايست بتواند حداکثر ميزان سيالب سرريز موردنظر میسرريز موردنظر میممکنه را بدون آنکه سد دچار اضافه بار شود، تخليه نمايد.ممکنه را بدون آنکه سد دچار اضافه بار شود، تخليه نمايد.

4141

نتايج بدست آمده از نتايج بدست آمده از برنامه مــربوط به بانک برنامه مــربوط به بانک

اطالعاتیاطالعاتیسـدهای ايــرانسـدهای ايــران

4242

ارتش ارتش تقسيم بندی ذيل بر اساس معيارهای تقسيم بندی ذيل بر اساس معيارهای اياالت متحدهاياالت متحده

تعداد تعداد سدهای سدهای

موجود در موجود در ايرانايران

((11))

وو

((22))تعداتعداد د سدسد

((22))

ارتفاع سد ارتفاع سد

((mm))تعداتعداد د سدسد

((11))

گنجايش گنجايش مخزنمخزن

((mcmmcm))

طبقه بندی طبقه بندی سدهاسدها

از نظر از نظر اندازهاندازه

00 00 1818 کمتر از کمتر از 2/122/12

1414 کمتر از کمتر از 23/123/1

کوچککوچک

200200 4949 7676 تا تا 2/122/125/305/30

173173 تا تا 23/123/17/617/61

متوسطمتوسط

267267 136136 252555

بيشتر از بيشتر از 5/305/30

148148 بيشتر از بيشتر از 7/617/61

بزرگبزرگ

4343

نتيجه نتيجه

مطابق معيارهای تقسيم بندی فوق )ارتش مطابق معيارهای تقسيم بندی فوق )ارتش اياالت متحده( در ايران سد کوچک وجود اياالت متحده( در ايران سد کوچک وجود

سد سد 267267 سد متوسط و سد متوسط و 200200ندارد و تعداد ندارد و تعداد بزرگ موجود می باشد.بزرگ موجود می باشد.

4444

بندی بر اساس معيارهای بندی بر اساس معيارهای تقسيمتقسيمطراحی مختلفطراحی مختلف

GradexGradex5050 100100 200200 500500 10001000 50005000 10001000

00

0.50.5 P.M.FP.M.F P.M.FP.M.F

معيار معيار طراحطراحی ی سيالسيالبب

00 11 00 00 00 44 11 3535 11 1414تعداد تعداد

سدسد

4545

نتيجه :نتيجه :

بندی فوق و بندی فوق و مطابق معيارهای تقسيممطابق معيارهای تقسيممحدوديت مراجع و مواخذ مربوطه، محدوديت مراجع و مواخذ مربوطه،

ساله ساله 500500، ، 200200، ، 100100معيارهای طراحی معيارهای طراحی در ايران برای در ايران برای ((GradexGradexو روش گرادکس )و روش گرادکس )

اند.اند. سدی بکار نرفتهسدی بکار نرفته

4646

ارائه پيشنهاد درخصوص معيارهای انتخاب سيالب ارائه پيشنهاد درخصوص معيارهای انتخاب سيالب طـراحی درايـرانطـراحی درايـران

پيشنهادهای مربوط به معيارهای انتخاب سيالب پيشنهادهای مربوط به معيارهای انتخاب سيالب •طراحی برای سدهای ايران پس از بررسيهای الزم طراحی برای سدهای ايران پس از بررسيهای الزم

و اطالعات کاملو اطالعات کاملآوری شده از منابع و مراجع مربوطه، به آوری شده از منابع و مراجع مربوطه، به جمعجمع

صورت جداولی به شرح ذيل ارائه شده است.صورت جداولی به شرح ذيل ارائه شده است.

معيار انتخاب سيالب طراحی سدهای خاکی•

معيار انتخاب سيالب طراحی سدهای بتنی•

4747

کشور در کشور در خاکیخاکیبندی پيشنهادی ايمنی سدهای بندی پيشنهادی ايمنی سدهای طبقهطبقه برابر سيلبرابر سيل

توضيحاتتوضيحات ارتفاارتفاع ع

آزاد آزاد حداقحداقل ل

)متر()متر(

دوره بازگشت دوره بازگشت سيالب )سال(سيالب )سال(

خطرزاخطرزائی ئی

بالقوه بالقوه شکسشکست سدت سد

طبقه طبقه بندی بندی ايمنی ايمنی

سدسد

سيالسيالب ب آزموآزمون ن

ايمنیايمنی

سيالب سيالب طراحطراح

یی

سدهای بزرگ با سدهای بزرگ با 5050مخزن بيش از مخزن بيش از

م.م.م. و آخرين م.م.م. و آخرين سدها در سيستم سدها در سيستم

سدهای پياپیسدهای پياپی

33 PMFPMF 1000100000

شديدشديد 11

سدهای بزرگ که در سدهای بزرگ که در وسط سيستم وسط سيستم

سدهای پياپی قرار سدهای پياپی قرار دارنددارند

221001000000 50005000 متوسمتوس

طط 22

سدهای با مخزن سدهای با مخزن کمتر از کمتر از

م.م.م. م.م.م.101011

50050000

10001000 ضعيضعيفف 33

4848

بندی پيشنهادی ايمنی سدهای بتنی کشور در برابر سيل بندی پيشنهادی ايمنی سدهای بتنی کشور در برابر سيل طبقهطبقه

توضيحاتتوضيحات ارتفاارتفاع ع

آزاد آزاد حداقحداقل ل

)متر()متر(

دوره بازگشت دوره بازگشت سيالب )سال(سيالب )سال(

خطرزاخطرزائی ئی

بالقوه بالقوه شکسشکست سدت سد

طبقه طبقه بندی بندی ايمنی ايمنی

سدسد

سيالسيالب ب آزموآزمون ن

ايمنیايمنی

سيالب سيالب طراحطراح

یی

سدهای بزرگ با سدهای بزرگ با 200200مخزن بيش از مخزن بيش از

م.م.م. و آخرين م.م.م. و آخرين سدها در سيستم سدها در سيستم

سدهای پياپیسدهای پياپی

5/15/1 1001000000 50005000 شديدشديد 11

سدهای بزرگ که در سدهای بزرگ که در وسط سيستم وسط سيستم

سدهای پياپی قرار سدهای پياپی قرار دارنددارند

11500500

0010001000

متوسمتوسطط

22

سدهای با مخزن سدهای با مخزن کمتر از کمتر از

م.م.م. م.م.م.10105/05/0 100100

00100100

ضعيضعيفف

33

4949

های ضروریهای ضروری ای از توصیهای از توصیه پارهپاره

تشکيل کميته ای به منظور جمع بندی ضوابط سيالب طراحی ارائه شده تشکيل کميته ای به منظور جمع بندی ضوابط سيالب طراحی ارائه شده •تاکنونتاکنون

ضرورت تکميل ايستگاه های هواشناسی و هيدرومتری و تکميل اطالعات ضرورت تکميل ايستگاه های هواشناسی و هيدرومتری و تکميل اطالعات •پايهپايه

در در PMFPMF و و PMPPMP ضرورت بازنگری مطالعات پايه منابع آب و تدقيق ارقام ضرورت بازنگری مطالعات پايه منابع آب و تدقيق ارقام •کل حوزه های آبريز رودخانه هاکل حوزه های آبريز رودخانه ها

ساماندهی مطالعات جامع سيل خيزی ايران و تهيه بانک اطالعاتی و ساماندهی مطالعات جامع سيل خيزی ايران و تهيه بانک اطالعاتی و •نقشه های پهنه بندی سيل خيزی کشور و ارزيابی ايمنی سدهای موجود نقشه های پهنه بندی سيل خيزی کشور و ارزيابی ايمنی سدهای موجود

يل کشور در برابر س¾يلکشور در برابر س¾به گزينی ظرف¾يت سرريز سدها با نگرش به پائين دست و طرح های به گزينی ظرف¾يت سرريز سدها با نگرش به پائين دست و طرح های •

باالدستباالدست استقرار سيستم هشدار سيل و مديريت منابع آب استقرار سيستم هشدار سيل و مديريت منابع آب•تداوم مطالعات بهره برداری بهينه از منابع آب و توليد برق و ارائه مدل های تداوم مطالعات بهره برداری بهينه از منابع آب و توليد برق و ارائه مدل های •

صحيحصحيح ضرورت استقرار نظام توزيع و کنترل آب )ديسپاچينگ آب( در مناطقی که ضرورت استقرار نظام توزيع و کنترل آب )ديسپاچينگ آب( در مناطقی که •

تمرکز سدها و منابع آب کشور است.تمرکز سدها و منابع آب کشور است.

5050

با سپاس فراوان از حسن با سپاس فراوان از حسن توجه شما توجه شما

سواالت ؟سواالت ؟