1

ก๊�าซธรรมชาติ(ติ�อ)

1

2

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ไม�ม�ราคาโลก๊ท��อ�างองได� เพราะค�าขนส่�งส่!งมาก๊

ผู้!�เล�นในติลาดไทย ผู้!�ส่�ารวจ/ผู้ลติ หร&อ ผู้!�ขายก๊�าซ (exploration and production หร&อ EP)

ปติท . คนก๊ลางร(บซ&*อ ส่�งติามท�อมาขายติ�อ ผู้!�ใช�ก๊�าซ ติ�องซ&*อจาก๊ ปติท . เท�าน(*น

2

3

Unocal(60%)

Exploration &Production

PTT (100%)Pipelines &Supply /Trading

PTT (100%)GasSeparation

PTT (100%) PTTNGDDistribution

EGATLPG +

PetrochemicalFeedstock(15%)

IndustrialCustomers(5%)

IPPs/SPPs

PTTEP(25%)

Total(17%)

Mitsui(7%)

BG(3%)

Others(15%)

(50%) (30%)

4

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ผู้!�ส่�ารวจ/ผู้ลติ หร&อ ผู้!�ขายก๊�าซ (exploration and production หร&อ EP)ส่�วนใหญ่�เป,นติ�างชาติบรษั(ทไทยค&อ ปติท . ส่ผู้. (ส่�ารวจและผู้ลติ)

รายใหญ่�ส่/ดค&อ Unocal (ถู!ก๊ Chevron ซ&*อเม&�อ 2548)

4

5

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ปติท . คนก๊ลางผู้!ก๊ขาด ผู้!ก๊ขาดซ&*อจาก๊ EP (monopsony) ผู้!ก๊ขาดท�อส่�ง ผู้!ก๊ขาดโรงแยก๊ก๊�าซ (C1, C2, C3, C4, C5)

ผู้!ก๊ขาดขายให�ผู้!�ใช�ก๊�าซ (monopoly)

5

6

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ผู้!�ใช�ก๊�าซ ล!ก๊ค�ารายใหญ่�ส่/ดค&อ ก๊ฟผู้ . ซ&*อ C1 ไปผู้ลติไฟฟ2า

โรงไฟฟ2าเอก๊ชน (independent power producer หร&อ IPP) และ SPP[ IPP: > 100 MW, SPP: 10 – 100 MW, VSPP: < 10 MW]

6

7

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ผู้!�ใช�ก๊�าซ โรงแยก๊ก๊�าซ แยก๊เอา C2 – C5 ไปผู้ลติ LPG และว(ติถู/ดบป3โติรเคม�

อ/ติส่าหก๊รรมบางแห�ง ใช� C1 เป,นเช&*อเพลง

รถูยนติ4 รถูบรรท/ก๊ NGV ใช� C1 เป,นเช&*อเพลง

7

8

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ส่(ญ่ญ่าซ&*อขาย NG ท��ปาก๊หล/ม (wellhead) EP ติ�องลงท/นส่!งเพ&�อส่�ารวจและผู้ลติ NG จ5งติ�องก๊ารอ/ปส่งค4ท��แน�นอนในระยะยาว

ผู้!�ใช� NG (โรงไฟฟ2า ) ติ�องก๊ารอ/ปทานท��แน�นอน เพ&�อให�ม�ใช�ได�ติลอดอาย/โรงงาน

จ5งน�าไปส่!�ส่(ญ่ญ่าระยะยาวเร�ยก๊ว�า take or pay

8

9

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ส่(ญ่ญ่า take or pay (ติ�องร(บซ&*อ ถู�าไม�ใช�ก๊6ติ�องจ�าย) ผู้!�ซ&*อผู้!ก๊พ(นจะซ&*อ NG จ�านวนมาก๊ เป,นเวลายาว โดยก๊�าหนดปรมาณข(*นติ��าท��จะร(บซ&*อ

ถู�าร(บส่นค�าติ��าก๊ว�าข(*นติ��า ก๊6ติ�องจ�ายส่�าหร(บข(*นติ��า

เป,นก๊ารลดความเส่��ยงให�ผู้!�ผู้ลติ (และผู้!�ใช�ด�วย)

9

10

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ส่(ญ่ญ่า take or pay (ติ�องร(บซ&*อ ถู�าไม�ใช�ก๊6ติ�องจ�าย) ถู�าส่�งไม�ครบข(*นติ��า ผู้!�ผู้ลติถู!ก๊ปร(บ (หร&อส่�งชดเชยภายหล(ง)

ราคาปาก๊หล/มเป,นไปติามอ�านาจติ�อรอง และปร(บข5*นลงได�ติามราคาน�*าม(นเติา + อ(ติราแลก๊เปล��ยน (฿/USD)

10

11

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ติ(วอย�างส่(ญ่ญ่า take or pay ปติท . ติก๊ลงก๊(บ Qatargas เพ&�อซ&*อ LNG จาก๊ก๊าติาร4

ปรมาณข(*นติ��า 1 ล�านติ(นติ�อป9 (ประมาณ 140 ล�าน ลบ . ฟ/ติ ติ�อว(น)

เร�มส่�ง ก๊.ค . 2554 Qatargas ร(บผู้ดชอบก๊ารขนส่�ง

11

12

ก๊ารก๊�าหนดราคาก๊�าซธรรมชาติของไทย ติ(วอย�างส่(ญ่ญ่า take or pay

Take or pay 100% ของปรมาณข(*นติ��า

ราคา = x% ของราคาน�*าม(นดบ + ค�าขนส่�ง

ก๊�าหนดค/ณภาพ ค/ณส่มบ(ติติ�างๆ ของ LNG

บทปร(บติ�างๆ12

13

ก๊ารวเคราะห4ติลาด NG ท��ปาก๊หล/ม ด�วยเคร&�องม&อเศรษัฐศาส่ติร4 ส่มม/ติ ม�ผู้!�ซ&*อรายเด�ยว (ปติท ) และผู้!�ขายรายเด�ยว (Chevron หร&อ EP)

bilateral monopoly ในติลาดป=จจ(ยก๊ารผู้ลติ (factor market)

ก๊�าซธรรมชาติ (N) ค&อป=จจ(ยก๊ารผู้ลติ และ เช&*อเพลง (C1) ค&อส่นค�า

13

1414

ป=จจ(ยก๊ารผู้ลติ ส่นค�าก๊�าซธรรมชาติ C1

----------> ---------->โรงไฟฟ2าติ�างๆChevron ขายNG ผู้!�

เด�ยว

ปติท. ซ&*อNG ผู้!�เด�ยว

ปติท. ขาย C1 ผู้!�เด�ยว

---------> (แยก๊ก๊�าซ)

เอก๊ส่ารอ�านประก๊อบก๊ารบรรยายเร&�อง bilateral monopoly

Pindyck & Rubenfeld, บทท�� 14

Perloff, บทท�� 15 “ติลาดป=จจ(ย เข�ยนโดย ”

ผู้ศ . ดร . ชย(นติ4 ติ(นติว(ส่ดาก๊าร

15

อ/ปส่งค4ติ�อป=จจ(ยก๊ารผู้ลติเป,น อ/ปส่งค4ส่&บเน&�อง “ ”

(derived demand) ติ�องก๊ารซ&*อ NG (ป=จจ(ยก๊าร

ผู้ลติ ) เพราะม�อ/ปส่งค4ติ�อม�เทน C1 (ส่นค�าซ5�งใช� NG ในก๊ารผู้ลติ)

16

ผู้!�ซ&*อ (ปติท .) ติ(ดส่นใจอย�างไรว�า ค/�มค�า ท��จะซ&*อ “ ” NG เพ�มอ�ก๊

1 หน�วย? “ค/�มค�า ถู�าก๊ารซ&*อ ” NG เพ�ม

ข5*นท�าให� รายร(บส่�วนเพ�ม มาก๊ก๊ว�า รายจ�ายส่�วนเพ�ม

อ/ปส่งค4ติ�อป=จจ(ยก๊ารผู้ลติ

17

รายร(บส่�วนเพ�ม: รายร(บจาก๊ก๊ารขาย C1 ท��เพ�มข5*นC1 ท��เพ�ม ผู้ลผู้ลติส่�วนเพ�ม (MPN)

คดเป,นรายร(บ = MPN x P

(P ค&อราคาของ C1)

อ/ปส่งค4ติ�อป=จจ(ยก๊ารผู้ลติ

18

รายร(บส่�วนเพ�ม = MPN x P

หร&อม!ลค�าของผู้ลผู้ลติส่�วนเพ�ม (value of marginal product หร&อ VMPN)

อ/ปส่งค4ติ�อป=จจ(ยก๊ารผู้ลติ

19

VMPN = MPN x P

ใช� P เป,นติ(วค!ณได� เพราะในติลาดส่นค�าแข�งข(น ส่�าหร(บหน�วยผู้ลติ (ปติท .) ราคา (P) ถู!ก๊ก๊�าหนดในติลาด (price taker)

อ/ปส่งค4ติ�อป=จจ(ยก๊ารผู้ลติ

20

ติ(นติ�อว(น

MPN

ปรมาณ NG

หน�วยผู้ลติ: ปติท.

21

บาท

VMPN = MPN x P

ปรมาณ NG

หน�วยผู้ลติ: ปติท.

22

VMPN = MPN x P

P1SN

1

N1

P3

P2

SN 3

SN 2

N3N2

เส่�น VMPN ค&อ เส่�นอ/ปส่งค4ติ�อ C1 ของหน�วยผู้ลติ

ปรมาณ NG

บาท

หน�วยผู้ลติ: ปติท.

23

ในก๊รณ�ติลาดส่นค�าแข�งข(น หน�วยผู้ลติเป,น price taker ราคาส่นค�าถู!ก๊ก๊�าหนดคงท��ในติลาด รายร(บส่�วนเพ�ม = MPN x P (VMPN)

24

ในก๊รณ�ติลาดเช&*อเพลง (C1) ผู้!�ขายผู้!ก๊ขาด (monopoly) ปติท . เป,น price maker ราคาส่นค�าจ5งไม�คงท��

ถู�าติ�องก๊ารขายเพ�ม ติ�องลดราคา เส่�นอ/ปส่งค4ส่นค�าจ5ง downward-sloping

25

dP

ปรมาณ C1

ราคา ปติท. ขายในติลาด C1แข�งข(น

D

ราคา

MR

ปติท. ขายในติลาด C1ผู้!ก๊ขาด

ปรมาณ C126

ในก๊รณ�ติลาดส่นค�า (C1) ผู้!�ขายผู้!ก๊ขาด รายร(บท��ได�จาก๊ก๊ารซ&*อ NG เพ�มและขายC1 เพ�ม 1 หน�วย ค&อ marginal revenue ไม�ใช�ราคาส่นค�า (P)

27

ด(งน(*น ในก๊รณ�ติลาดส่นค�า (C1) ผู้!�ขายผู้!ก๊ขาด

รายร(บส่�วนเพ�ม = MPN x MRหร&อ

รายร(บจาก๊ผู้ลผู้ลติส่�วนเพ�ม (marginal revenue product หร&อ MRPN)

28

VMPN = MPN x P

ปติท.

MRPN = MPN x MRปรมาณ NG

บาท

29

MRPN(DNM)

ปติท.

บาท

ปรมาณ NG30

SB = AFC

ผู้!�ซ&*อป=จจ(ยผู้!ก๊ขาด (monopsonist) เผู้ชญ่ก๊(บเส่�นอ/ปทานรวมในติลาดป=จจ(ย (SN) ซ5�งบ�งว�าติ�องจ�ายราคา (average factor cost หร&อ AFC) เท�าใดจ5งจะจ!งใจให�ม�ก๊ารเส่นอขาย

ปติท. ปรมาณ

NG

บาท

31

SN = AFC

SN เป,นเส่�นทอดข5*น: ปติท . ติ�องจ!งใจให�ม�ก๊ารเส่นอขายเพ�ม

1 หน�วย โดยจ�ายราคา (AFC) เพ�มข5*นให�แก๊�ท/ก๊หน�วยท��เส่นอขายแส่ดงว�าก๊ารซ&*อมาก๊ข5*น ท�าให�ติ�นท/นป=จจ(ยส่�วนเพ�ม (marginal factor cost หร&อ MFC) เพ�มข5*นด�วย และ MFC > AFC เส่มอ

MFC

ปติท.

ปรมาณ NG

บาท

32

SB = AFC

ปติท.ผู้!ก๊ขาดซ&*อป=จจ(ยและขายส่นค�า จะซ&*อป=จจ(ยจนท�าให�ม!ลค�าส่นค�าท��ได�เพ�มข5*นจาก๊ป=จจ(ย (MRP) เท�าก๊(บติ�นท/นป=จจ(ยส่�วนเพ�ม (MFC)ค&อท��จ/ด E โดยซ&*อ NG ท�� LS จ�ายราคาท�� WS

ปติท.

MFCV

S

L

S

W

S

E

FMRPN(DN

M)ปรมาณ NG

บาท

33

ติลาด NG ท��ม�Chevron ผู้!ก๊ขาดขายNG

W2

L1

W3

W1

L3L2

MRPN(DN

M)ปรมาณ NG

บาทChevron

34

W2

L1

W3

W1

L3L2

MRPN(DN

M)ปรมาณ NG

บาท

MRU

Chevron ผู้!ก๊ขาดขายNGMRU = รายร(บท��ได�จาก๊ก๊ารขาย NG ส่�วนเพ�ม

Chevron

35

MRPN(DN

M)ปรมาณ NG

บาท

MRU

SN

Chevron ผู้!ก๊ขาดขาย NGSN= ปรมาณ NG ท�� Chevronยนด�ขาย ณ reservation price ระด(บติ�างๆหร&อ ค�าเส่�ยโอก๊าส่ส่�วนเพ�มของ NG (marginal costof NG)

Chevron

36

Chevron maximize profit โดยขาย NG ท��MRU = SN (จ/ด E)ขายจ�านวน L1 ณ ราคา W1

E

L1

W1

MRU

SN

Maximum profitMRPN(DN

M)ปรมาณ NG

บาทChevron

37

SN = AFC

MFC

ปติท.

ปรมาณ NG

บาท

SN(AFC) และ MFCแส่ดงอ�านาจผู้!ก๊ขาดในก๊ารซ&*อป=จจ(ย

38

MRPN(DN

M)ปรมาณ NG

บาท

MRU

DN และ MRU แส่ดงอ�านาจผู้!ก๊ขาดของ Chevron ในก๊ารขาย NG

Chevron

39

DN และ MRU

SN(AFC) และ MFCใส่�ในร!ปเด�ยวก๊(น

MRU

MFC

SN= AFC

DNM

ปรมาณ NG

บาท

40

ผู้!�ซ&*อป=จจ(ยผู้!ก๊ขาดMax ก๊�าไร โดยซ&*อท��MFC = MRPN (จ/ดES)ค&อซ&*อ LS และจ�ายราคา WS MR

U

MFC

SN = AFC

VS

W

S

ES

LS

ปติท . ผู้!�ซ&*อป=จจ(ยผู้!ก๊ขาดบาท

ปรมาณ NG

DNM

41

ผู้!�ขายป=จจ(ยผู้!ก๊ขาดMax ก๊�าไรโดยขาย NG ท�� MRU = AFC (จ/ด EU)ค&อขายท�� LU และคดราคาท�� WU

MRU

MFC

SN= AFC

VS

W

S

ES

LS

EU

LU

W

U

Chevron ผู้!�ขายป=จจ(ยผู้!ก๊ขาด

บาท

ปรมาณ NG

DNM

42

ผู้ลล(พธ4ส่/ดท�ายข5*นอย!�ก๊(บผู้ลก๊ารติ�อรองระหว�างปติท . และ Chevron

ราคาจะอย!�ระหว�าง WU และ WS

MRU

MFC

SN= AFC

VS

W

S

ES

LS

EU

LU

W

U

บาท

ปรมาณ NG

DNM

43

ผู้ลล(พธ4ส่/ดท�ายข5*นอย!�ก๊(บผู้ลก๊ารติ�อรองระหว�างปติท . และ Chevron

ปรมาณก๊ารซ&*อขายท��ด/ลยภาพจะอย!�ระหว�างLS และ LU

MRU

MFC

SN = AFC

VS

W

S

ES

LS

EU

LU

W

U

EC

W

C

LC

WC และ LC ค&อด/ลยภาพในติลาดแข�งข(น

บาท

ปรมาณ NG

DNM

44

45

ก๊ารก๊�าหนดราคาขายปล�ก๊ก๊�าซธรรมชาติของไทย ค&อราคาท�� ปติท .ขายให�โรงไฟฟ2าติ�างๆ และโรงแยก๊ก๊�าซ

ราคาขายปล�ก๊ = ราคาปาก๊หล/ม + ค�าบรก๊ารส่�งก๊�าซผู้�านท�อ + ค�าจ(ดหาก๊�าซ

45

46

P = [(1+M) x WH] + T P ค&อ ราคาขายปล�ก๊

WH ค&อ ราคาปาก๊หล/ม M ค&อ ค�าติอบแทนในก๊ารจ(ดหาก๊�าซ

และ T ค&อ ค�าบรก๊ารส่�งก๊�าซผู้�านท�อหน�วยเป,นบาทติ�อล�านบ�ท�ย!

46

47

P = [(1+M) x WH] + T WH ค&อ ราคาปาก๊หล/ม

ค�านวณจาก๊ราคาเฉล��ยถู�วงน�*าหน(ก๊ของเน&*อก๊�าซจาก๊แหล�งก๊�าซติ�างๆ

47

48

P = [(1+M) x WH] + T M ค&อ ค�าติอบแทนในก๊ารจ(ดหาก๊�าซ

ค�านวณเป,น % ของราคาปาก๊หล/ม ม�ค�าระหว�าง 175. % - 9.33%

คดติามประเภทผู้!�ใช�ก๊�าซ

48

49

P = [(1+M) x WH] + T T ค&อ ค�าบรก๊ารส่�งก๊�าซผู้�านท�อ

ประก๊อบด�วย 2 ส่�วน ค&อ ส่�วนของติ�นท/นคงท�� (demand charge) และ

ส่�วนของติ�นท/นผู้(นแปร (commodity charge)

49

50

Retail Price of Natural Gasas charged by PTT

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200Ja

nuar

y-97

Mar

ch-9

7

May

-97

July

-97

Sep

tem

ber-

97

Nov

embe

r-97

Janu

ary-

98

Mar

ch-9

8

May

-98

July

-98

Sep

tem

ber-

98

Nov

embe

r-98

Janu

ary-

99

Mar

ch-9

9

May

-99

July

-99

Sep

tem

ber-

99

Nov

embe

r-99

Month-Year

Bah

t/M

MB

TU

EGAT Industry BMTA SPP IPP GSP Pipeline Tariff Rates