1

کارگاه آموزشي تنش هاي حرارتي در محيط کار

مدرس:

حميدرضا حيدريعضو هيئت علمي گروه بهداشت حرفه اي

دانشگاه علوم پزشکي قم

2

عناوين اصلي

ضرورت پرداختن به مقوله استرس هاي حرارتي در •محيط کار

بيماريهاي ناشي از گرما )عالئم، پيشگيري و درمان(• پاسخ هاي فيزيولوژيک در برابر استرس هاي حرارتي•ارزيابي استرس هاي حرارتي با تاکيد بر شاخص •

WBGTاقدامات کنترلي در برابر استرس هاي حرارتي•

3

تعداد شاغلين در معرض گرما 1390طبق آمار مرکز سالمت محيط و کار در سال

جمع کل 500 > 499-50 49-20 خانگي نفر 19تا

60205 208 1865 2034 50953 5397 جمع کارگاهها

247726 45100 72072 26853 97206 6495 جمع شاغلين

مرد زنجمع کل نوبت کار روز کار جمع کل نوبت کار روز کار

2166985 397299 1755590 280341 23683 257417 تعداد شاغلين

درصد شاغلين در معرض عامل زيان آور 10بيش از گرما هستند

4

5

6

استرس هاي لزوم پرداختن به مقوله حرارتي

با توجه به شيوع بيماريها و عوارض ناشي از گرما

7

مرگ و مير ناشي از گرما

مTورد مTرگ ناشTي از ۷۰۴۶، ۱۹۹۷ تTا ۱۹۷۹در امريکTا در سTال هTاي •. مTرگ Tو TمTرگ Tدر سTاTلT(۳۷۱ T) گرمTازدTگي گTزTارTش شTدهT TاسTت

مTوجT TگرمTا TيشTزاTاف بTا در TتابTسTتTان زدگTي گرTمTا Tاز TيTناش TيرTمT الTدر س a TمثالT TدTي يابTم TايشTزT۱۹۸۰اف TاTرمTگ TاTيکTآمرT رTد TهTالي کTس(T

مTوTرد TمTرTگ نTاشTي اTز TگTرمTازTدTگيT گTزارTش شTده ۱۷۰۰TشTدTيد بTوTد( T TهTک TدTبعT لTاTس TاTه بTسTايTقTم TرTد TودT۱۴۸بT T.ودTبT هTدTش TشTارTزTگT وردTراد مTاف

TاليT۶۵با Tشدند.۴۴ سال Tمل ميTرا شا Tمرگ Tموارد T% مرگ و مTير ناشTي از گرمTازدگي بTه مTدgت زمTان قTرار گTرفتن در •

T.اردTتگي دTسTا بTرض گرمTعTأخيري مTگي تTازدTرمTان گTمTه درTاني کTزم TهTدگي بTازTمTاز گرT يTرگ ناشTمT دTود آيTد ۸۰بوجTرس Tاين % مي TاTب

TازدگيTز گرمTي اTگ ناشTرTيع، مTرTان سTمTو درT درسTزو TخيصTود تشTوج %T ميT رسTاند. TمTرگ Tو مTير TدرT در TافTراد TمسTن، TبيمTاTراني ۱۰رTا TبTه

T.Tتر استTيشTتري بTاران بسTيمTو ب TارندTد Tاي Tي زمينهTرTبيما TهTک

8

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat rash : اتفTاق مي لبTاس زيTر در قسTمتهاي اغلب افتد.

.در محيط هاي گرم و مرطوب اتفاق مي افتد

عالئم:و شTود مي ايجTاد عTرق مجTاري بسTته شTدن علت به قرمTز Tو TايTه TابTالته TونTهمچ بTا Tعالئمي همTراTه

خارش پوست مي باشد.

پيشگيري و درمان:استراحت در مکاني خنک

خشک کردن پوستتوجه به عفونت پوست

اتمTام از نگTاه داشTتن پوسTت )دوش گTرفتن پس تمTيز کار(

9

10

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat cramps: هTک افTرادي پاهTاي و هTا بTازو شTکم، در فعاليتهTاي فTيزيکي دارنTد. مي توانTد بTه علت از دسTت

دادن الکتروليت ها همراه عرق اتفاق افتد.عالئم:

اسپاسم دردناکمشاهده پوسچر هاي غير طبيعي بدن

چنگ زدن به ناحيه دردناک

پيشگيري و درمان:استراحت در مکاني خنک

نوشيدن آب فراوان خوردن وعده هاي غذايي با نمک بيشتر

درد و اسپاسTم ادامTه صTورت در پزشTک بTه مراجعTه شديد

11

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat exhaustion :خستگي ناشي از گرما

عالئم:سردرد

سرگيجهاحسTاس ضTعف بعلت خTون رسTاني ناکTافي

به مغز بي حالي

گيجي و تحريک پذيريتهوع

عرق بيش از اندازهکاهش ادرار و تيره رنگ شدن آن

پوست سرد و مرطوب

12

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat exhaustion :

پيشگيري و درمان:انتقال فرد به محلي سايه و خنک

اجتناب از تنها گذاشتن فرداگTر فTرد احسTاس گيجي يTا سTبکي سTر دارد وي را بخوابانيTد و بTه

T ازهTيريد8 تا 6اندTاز سرش بگ Tرا باالتر Tينچ پاهاي ويTا اگر فرد حالت تهوع دارد، وي را به بغل بخوابانيد.

لباسTهاي سTنگين فTرد را از تن خTارج کنيTد )دکمTه هTايش را بTاز کنيد(.

دقيقTه بTه او يTک فنجTان آب 15 اگTر فTرد احسTاس تهTوع نTدارد هTر خنک بخورانيد.

بTا هTر وسTيله اي کTه مي توانيTد فTرد را خنTک کنيTد )فن، اسTپري آب، لباس خيس(

اگTر فTرد در مTدت چنTد دقيقTه بهTتر نشTد، بTه اورژانس اعTزام کنيTد در غير اينصورت امکان

Heat stroke .وجود دارد

13

انواع بيماريهاي ناشي از گرما

Heat stroke :.مي تواند کشنده باشد

عالئم:پوست خشک و رنگ پريده

داشTته عTرق کTردن ممکن اسTت همچنTان وجTود باشد.

تهوع پوست گرم و برافروخته

گيجي، تحريک پذيري غش کردن

تشنجبروز عالئم ناگهاني

( بTاال بTاالتر( )104 دمTاي يTا فارنهTايت 40 درجTه (درجه سانتيگراد

14

پيشگيري و درمان:

انتقال فرد به محلي سايه و خنکاجتناب از تنها گذاشتن فرد

آنهTا بTا تTا کنيTد از وي دور را اشTياء دارد، فTرد تشTنج اگTر برخورد نکند.

اگر فرد حالت تهوع دارد، وي را به بغل بخوابانيد. لباسTهاي سTنگين فTرد را از تن خTارج کنيTد )دکمTه هTايش را

باز کنيد(.آب خTود کTه نيسTت هوشTيار کTافي انTدازه بTه فTرد اگTر

بنوشد، به او به دفعات مقدار کمي آب بخورانيد.)فن، کنيTد خنTک را فTرد توانيTد مي کTه اي وسTيله هTر با

اسپري آب، لباس خيس( اگTر يخ در دسTترس مي باشTد، از کيسTه هTاي يخ اسTتفاده

کنيد

15

Dehydration HeatExhaustion

HeatStroke

What are the most serious heat illnesses?

Untreated heat exhaustion may progress to heat stroke.Symptoms of either should always be taken seriously

Note : Heat exhaustion or heat stroke may develop over a few days.

Heat exhaustion and Heat stroke

16

Heat Exhaustion or Heat Stroke?

You can ask these 3 questions.

1. "What is your name?" 2. "What day is this?" 3. "Where are we?"

If a worker can’t answer these questions,assume it is heat stroke.

How do you tell the difference??

17

18

توجه به گرمايش جهاني کره زمين و تاثير آن در افزايش استرس هاي حرارتي محيط کار در آينده

رشTد صTنايع و بTه مTوجب آن مصTرف بيش از حTد سTوخت هTاي •فTسTيلي Tاز يTكT سTو، و اTفTزاTيش جمعيTت جهTان و تغيTير كTاربري ارTاضTي از سTوي دTيگTر، مTوجب TشTده اسTت تTا پTس ازT انقالب صTTنعتي TبTTه TتTTدريج تغيTTيرات مشTTهودي دTر اTقليم كTTرهT زمين بTTه

.وجود آيد

مصTرف سTوختهاي فسTيلي توسTط انسTان سTبب افTزايش در •انTتشTار گTاز دي TاكسTيTد كTربن و TديگTرT گازهTاي گTلخانTه اي شTده

همTه سTناTريوهايT دول Tبين اTلملTلي تغيTير اقليم و مTدلهاي .TاسTتگTTردش عمTTوTمي پيشT بيTTني مي كTننTTد كTTه افTTزايTش دTرT غلظت

.گاTزهTاي گلTخاTنTه Tاي TمTي توانTد سTطحT دمTاي TكTرTه زمTينT را بTاال ببرد

19

منابع توليد گرما

وسايل و ماشين آالت گوناگون•فرايندهاي توليد•تابش خورشيد•وسايل روشنايي مصنوعي•انسان و شرايط جوي خارج از محيط کار•

انواع محيط هاي گرمگرم و مرطوب•گرم و خشک•گرم و تابشي•

20

Heat stress in in door environment

21

22

23

Heat stress in out door environment

24

استرس هاي حرارتي بعنوان يک عامل زيان آور شغلي در محيط هاي کار

25

Environmental Factors

Direct sun, heat and humidity

•More direct sun, the greater the risk

Limited air movement•Low or no wind

26

Environmental Factors

Hot equipment • Engines add more heat

Heat reflected from ground or objects• Watch out for reflected

heat

27

Environmental factorsPhysical exertion

What kind of work are you doing? How hard are you working?

28

Personal risk factors

• Dehydration▫Failure to drink enough

water can make you dehydrated

• Loss of electrolytes▫When you sweat you lose

electrolytes▫Electrolytes are needed

for your body to function• Illness/fever

29

Personal risk factors

•Age, weight, and personal fitness

•Past heat-related illness•Medical conditions

▫Heart conditions▫Diabetes▫Etc.

•Certain medications

30

Personal risk factors

Diet– Sugar-added drinks– Heavy foods– Alcohol

31

PPE

Clothing and Personal Protective Equipment (PPE)

Heavy clothing Multiple layers

Dark colored clothingProtective clothing

Vapor barrier clothingChemical resistant suits

Respiratory protection

32

دماي هوا

دمTاي هTوا بTا اسTتفاده از ترمومTتر هTاي رايج و معمTولي •)دماسنج خشک( اندازه گيري مي شوند.

درجTه سTانتيگراد 60 تTا 10گسTتره دماسTنج خشTک بين •باشد. ± C 1°با دقت

يTا • نبايTد قطTع اطTراف دماسTنج خشTک در هTوا جريTان تTابش برابTر در بايTد دماسTنج سنسTور شTود، محTدود

آفتاب و ساير سطوح بازتاب دهنده محافظت گردد .

33

34

دماي ترWet Bulb Temperature

حداقل دمايي است که بتوان در آن هوا را در فشار •ثابت با تبخير آب خشک نمود.

روش و وسيله اندازه گيري آن:دماسنج معمولي که سنسور آن با فيتيله اي مرطوب •

نگه داشته مي شود.

35

به منظPور کPاهش خطPا در دماسPنج هPاي تPر بايPد مPوارد زير را رعايت کرد:

فتيله قابليت رسانايي آب را داشته و به صورت آستين بدون •درز باشد.

براي مرطوب کردن فتيله آب مقطر استفاده گردد.•فتيله در اندازه اي باشد که نه چندان محکم و نه چندان گشاد •

روي قسمت حساس دماسنج قرار گيرد.فتيله بايد هميشه تميز باشد و با توجه به آلودگي هوا و شدت •

آن نسبت به تعويض آن اقدام کرد.بايد تمامي رويه قسمت حساس دماسنج را بپوشاند و اگر •

روي دماسنج عمق غوطه وري مشخص شده باشد بايد فتيله تا آن محل را بپوشاند.

36

سانتيمتر باشد تا از تاثير 3 تا 2فاصله آزاد فتيله بايد حدود •دماي آب بر روي دماسنج جلوگيري شود و از خشک شدن

فتيله در اثر فاصله زياد نيز پرهيز شود.

به منظور رسيدن به تعادل دمايي در اين دماسنج توصيه مي • دقيقه صبر نمود و در صورت قرائت 20گردد که حداقل

يکسان دما پس از سه مرتبه آن را به عنوان دماي تر يادداشت کرد.

بايد دقت نمود که فاصله آزاد فتيله با هواي محيط در ارتباط •باشد و در فضاي محصور ظرف قرار نگيرد.

37

دماي تر طبيعي

اثTر خنTک کننTدگي تبخTير و حTرکت هTوا بTا انTدازه گTيري دمTاي تTر طTبيعي و اعمTال •، در نظر گرفته مي شود.WBGTآن در شاخص

باشTد ضTمن آنکTه 0/5 درجTه سTانتيگراد بTا دقت 40 تTا 5گسTتره دماسTنج تTر بين •نTبايTد جTريTان هTوا درT اطTرTاف دماسTنTج تTر قطTعT يTا TمحTدوTد شTود، TدماسTنج بايTد در

. Tفظت گرددTه محاTب دهندTح بازتاTسطوT ب و سايرTش آفتاTرابر تابTب

از • نيم سTاعت قبTل بTه مTدت تTوان فتيلTه را حTداقل در روش ديگTر مي a مسTتقيما آن TرويT رنگTسT طTتوس مقطTر آب ريخTتن بوTسTيله قTرTائت قبTلT Tاز نTو TهTتيلTف پTاکيTزه TباشTد Tو هTمTيشTه بايTد فتيTلTه T.T ودTنم مرTطTوب

استفاده بايد شسته شود.

در چTنين • اسTتفاده شTود. از آب مقطTر پرکTردن مخTزن بTراي همچTنين تبخTير را بTرTاي نTيTاز شTرايطيT، فيتيلTه مرطTوب بطTور مTدTاوم،T آب مTورد

فراهم مي کند.

38

Radiant دماي تابشي Temperature

دمTايي اسTت کTه بTا گرمTاي تابشTي منتشTره از سTطوح داغ متناسTب •باشد.T )اينT تابش بيشTتر در نTاحيه مادونT قرTمز قرار TدارTد.(

دمTاي تابشTي بTا اسTتفاده از يTک دماسTنج گويسTان اسTتاندارد )کTره اي •T رTشTن ضTريب مس)متوسTط جTنس از معمTوال ( Tو 0/95توTخTالي،

TاينچT TکTه Tدر مTرکTزT Tآن TمخTزTن يTک 6 سTاTنTتيT مTترT يTاT 15مTشTکي،T بTهT قTطTر دماسنTج معTمولي خTشک قراTر گرفتTه اTست( انداTزه گTيري مي شود.

0/5 درجTه سTانتيگراد بTا دقت 120 تTا 20گسTتره دماسTنج تابشTي بين • درجه ساTنتيTگراد باشد.120 تا 1 درجه ساTنتيTگراد و دقت 50تا

و • محيTط بTا گويسTان دماسTنج رسTيدن تعTادل بTه بTراي الزم زمTان دقيقه است. 20قرائت دماسنج، حداقل

39

40

رطوبت

رطوبت مطلق:•(g/cm3وزن بخار آب در واحد حجم هوا )

Relative Humidityرطوبت نسبي:•نسبت فشار بخار آب موجود در هواي محيط به فشار بخار آب

اشباع شده در همان درجه حرارت

RH= (P/Ps) × 100

41

روش و وسايل اندازه گيري رطوبت نسبي

روش مستقيم•ترمو هيدرومتر ديجيتالي▫

روش غير مستقيم•Whirring Hygrometerرطوبت سنج چرخان▫ Assman (Aspirated)رطوبت سنج مکشي )آسمن(▫

Hygrometer

42

روشهاي مختلف محاسبه رطوبت نسبي

محاسبه بر اساس روابط رياضي•

محاسبه بر اساس جداول•

محاسبه بر اساس خط کش•

محاسبه با استفاده از نمودارهاي سايکرومتري•

43

44

سرعت جريان هوا

وسايلي که براي اندازه گيري سرعت جريان هوا استفاده مي •شوند بايد داراي سه مشخصه زير باشند:

حساسيت دستگاه به جهت جريان هوا▫حساسيت دستگاه به نوسانات جريان هوا▫توانايي تعيين ميانگين سرعت جريان هوا در دوره زماني مشخص▫

45

برخي روش ها و وسايل اندازه گيري سرعت جريان هوا:

حساس به تغيير فشار هوا يا گازبادسنج پره اي : •

بر اساس تغييرات دما بر اثر عبور جريان بادسنج حرارتي : •هوا

بر اساس ميزان توان سرد شوندگي در اثر دماسنج کاتا : •عبور جريان هوا

46

آنمومتر حرارتي

47

نقش سرعت جريان هوا در ارزيابي استرس حرارتي

شTاخص • نهTايي ارزيTابي در آنکTه بTه توجTه با WBGT اTب انTدازه گTيري شTده و مقايسTه مقTدار

هTوا اسTتاندارد، وضTعيت سTرعت جريTان مقTادير سTرعت بايسTت مي باشTد، مي نيTاز مTورد نTيز

آنمومTتر و يTا دماسTنج کاتTا جريTان هTوا نTيز توسTط بTه دقت انTدازه گTيري و در حTرارتي کTاليبره شTده

گزارش نهايي اعالم گردد.

48

دما سنج کاتا

49

kata)دما سنج كاتا thermometer )

شبيه دماسTنجهاي معمTولي) الکلي( اسTت بTا اين تفTاوت كTه داراي يTك مخTزن نسTبتا •اينچ در پTايين اTسTت كTه اTز اTلكلهTاي رنگTي پTر شTده TاسTت 0/57 × 1/5بTزTرگ بTهT ابعTاTد

وT TيTكT مTخTزنT كTوچTكT TدرT TقسTمTت بTاال TكTه TدTرT هTنگTام TگTرم شTدن TوT افTزTايشT انبTسTاط ، الTكلT در مخزTنT كوچك جTمع ميشTوTد وTنقشT حTفاTظتي رTا بTراي دماTسنTج ايفا مTيكند.

رديTف حTك شTده اسTت كTه فاصTله اين دو را bو a شTاخص 2بر روي دماسTنج • TوندگيTشTاخص سردTدو ش اين TرارتيTح اTختالف و يTا 3گوينTد درجTه سTانTتيگراد 5

درجه فارنهايت است.

معTروف اسTت و بTراي فTاكتور كاتTا در پشTت دماسTنج كاتTا عTددي نوشTته شTده كTه بTه •دTماسTنجهايT مختلTف متفTاوت اTسTت و هTر كارTخانTه فTاكTتورT مربTوط بTهT هTر TكاتTا را روي

آن حك ميكند.فاكتور كاتTا در واقTع معTرف مقTدار انTرژي تبTادل يافتTه بين محيTط و كاتTا ترمومTتر •

T. اسTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTت

50

انواع كاتا ترمومتر

(     دماسنج كاتاي خشك وتر1(     دماسنج كاتاي نقره اندود2

دماسنج از نظر ساختمان شبيه هم بوده و اختالفشان در 2اين مخزن آنهاست .

مخزن كاتاي نقره اندود،با نقره پوشيده شده است كه از اين طريق پرتوها ي تابشي را منعكس كرده و خطاهايي كه ممكن

است، تابشها در زمان سردشوندگي ايجاد كنند را از بين ميبرد.

در مكانهايي كه منابع حرارتي يا سطوح داغ وجود دارند از دماسنج كاتاي نقره اندود استفاده ميشود .

51

رديف سرد شوندگي در دماسنج هاي کاتا

تTا 95 درجTه سTانتيگراد يTا 38 تTا 35(     كاتTاي اسTتاندارد بTا رديTف 1100 TواTه جرTيTان گTيري سTرTعت انTدازه بTرTاي فارنTهTايت در TدرجTه

مTحيط معمولTي يا TمحيطيT كه دماي Tآن پTايين اسTت بکار TميروTد.

  درجTه فارنهTايت 130  تTا 125 درجTه سTانتيگراد يTا 55 تTا 52(     2بTراي TانTدازTه گTيريT سTرعت TجريTانT هTوا درT محيTط هTاي گTرمT منTاسTب

است.

بTا رديTف 3 تTا 63(     كاتTا يTا 66 تTا 145 درجTه سTانتيگراد  150 انTدTازه گTيري سTرعTت جرTيTان هTوا دTر محيTط درجTه TفارنهTايت بTرTاي

خيلي گرم بکار ميرود.

52