ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ӨР ТӨЛБӨР, ӨРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ

Сангийн Яам

МОНГОЛ УЛСЫНЗАСГИЙН ГАЗАР САНГИЙН ЯАМ

Сангийн Яам2012.10.15

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ӨР ТӨЛБӨР, ӨРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ

Төслийн санхүүжилт, зохицуулалтын газрынӨрийн удирдлагын хэлтсийн дарга Ч.ТАВИНЖИЛ


МОНГОЛ УЛСЫНЗАСГИЙН ГАЗАР

САНГИЙН ЯАМ


Агуулга

Үйл ажиллагааны үндсэн чиг үүрэг Засгийн газрын гадаад өр Засгийн газрын дотоод өр Дамжуулан зээлдүүлсэн зээл Өрийн бүртгэлийн систем Бодлого судалгаа, стратеги Өрийн тогтвортой байдлын шинжилгээ





Үйл ажиллагааны үндсэн чиг үүрэг

Өрийн удирдлагын хэлтэс нь Засгийн газрын өрийн удирдлагыг боловсронгуй болгох, гадаад, дотоод өрийн бодлого, хөтөлбөр боловсруулах, хэрэгжүүлэхэд зөвлөгөө өгөх, бүх талын дэмжлэг үзүүлэх зорилтын хүрээнд дараах үйл ажиллагааг явуулдаг.

Засгийн газрын гадаад өрийн нэгдсэн бүртгэл мэдээллийг хөтлөх, тайлагнах

Монгол Улсын гадаад өрийн дарамт, өрийн тогтвортой байдлын судалгаа, дүн шинжилгээ хийх

Засгийн газрын гадаад өр төлбөрийг хуваарийн дагуу төлж барагдуулах, хугацаа хэтэрсэн өр үүсгэхгүй байх;

Засгийн газрын шугамаар авсан гадаад зээлийг дотоодын аж ахуйн нэгж, байгууллагад дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн буцаан төлөлт, төсвийн зээлийн эргэн төлөлтийн байдалд байнгын хяналт тавих





Үйл ажиллагааны үндсэн чиг үүрэг

Өрийн багцад эрсдлийн удирдлагын арга хэрэгслийг нэвтрүүлэх чиглэлээр судалгаа, дүн шинжилгээ явуулах;

Олон улсын өрийн удирдлага, зохицуулалтын шинэ арга, аргачлал, туршлагыг судлан нэвтрүүлэх

Засгийн газрын зээллэг, үнэт цаасны дунд хугацааны болон жилийн төлөвлөгөө боловсруулах.


5




Бүтэц бүрэлдэхүүн

Одоогоор 4 мэргэжилтэн, 2 дотоодын зөвлөхийн бүрэлдэхүүнтэйгээр ажиллаж байна. Үүнд:

Нэгтгэл хариуцсан мэргэжилтэн-1•Гадаад зээлийн ашиглалт•Гадаад өрийн нэгтгэл•Өрийн тогтвортой байдлын шалгуур

Засгийн газрын үнэт цаас хариуцсан мэргэжилтэн-1• Засгийн газрын үнэц цаас арилжих, эргэн төлөлт•Засгийн газрын гадаад зээлийн эргэн төлөлт

Дамжуулан зээлдүүлэх зээл хариуцсан мэргэжилтэн-1•Дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн эргэн төлөлт•Мэдээ тайлан

Хугацаа хэтэрсэн өрийн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн-1

Төсвийн зээл хариуцсан дотоодын зөвлөх-1

Өрийн бүртгэлийн программ хариуцсан зөвлөх-1

ӨРИЙН УДИРДЛАГЫН ХЭЛТСИЙН ДАРГА


6




Засгийн газрын гадаад өрийн үлдэгдэл/ДНБ

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

80.0%

52.2%50.4%

61.2%71.2%

52.1%

39.7%

31.7%

24.5%24.0%29.6%

20.3% 24.6%20.3%

40% 40% 40% 40% 40% 40% 40%

Засгийн газрын гадаад өрийн үлдэгдэл/ДНБ

ОУВС/ ДБ-аас тогтоосон өрийн тогтвортой байдлын шалгуур үзүүлэлт





Засгийн газрын гадаад өр

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 ХБГ

919.6 936.51,108.11,448.8

1,644.4 1,601.41,647.91,788.42,013.8

2,609.02,209.6

2,669.4 2,750.8

576.8 572.4 581.8 719.21,033.61,270.0

1,819.72,210.2

2,969.22,741.32,741.3

6,234.1

7,522.1

ЗГ-ын гадаад өрийн үлдэгдэл/ Экспорт

ЗГ-ын гадаад өрийн үлдэгдэл Экспорт*


8




Засгийн газрын гадаад өрийн 55 хувийг Олон улсын санхүүгийн байгууллагаас авсан зээл, 45 хувийг гадаад улс орнуудаас авсан зээлийн өрийн үлдэгдэл эзэлж байна.

Зээл олгогч улс, байгууллагууд


9

Засгийн газрын гадаад өрийн бүтэц /валютаар/

Засгийн газрын гадаад валютаар илэрхийлэгдэх өрийн багцад эзэлж байгаа валютын нөлөөллийг авч үзвэл евро 7 хувь, иен 20 хувь, бусад валют 8 хувийг эзэлж байгаа бол үлдсэн 55 хувийг зээлжих тусгай эрх бүрдүүлж байна. Зээлжих тусгай эрхийн 42 хувийг ам.доллар, 36 хувийг

евро, 11 хувийг иен, үлдсэн 11 хувийг фунт стерлинг бүрдүүлж байна.

Японы иен19 %

Евро7%

Ам.доллар9%

ЗТЭ55%

SEK0.4%

CHF0%AED

0.5%KWD2%

KRW2%

CNY4%


10




Засгийн газрын гадаад өрийн өнөөгийн байдал

Монгол Улсын Засгийн газар Хандивлагч орон, Олон улсын санхүүгийн байгууллагаас 2012 оны 3 дугаар улирлын байдлаар 118.4 тэрбум төгрөгийн гадаад зээлийн ашиглаж, эргэн төлөлтөд 62.5 тэрбум төгрөгийг төлж

Засгийн газрын гадаад өрийн үлдэгдэл 2,751.2 тэрбум төгрөг байна.


11




Гадаад өрийн үйлчилгээ

0

20000000000

40000000000

60000000000

80000000000

100000000000

120000000000

140000000000

160000000000

180000000000

200000000000

Хүүгийн төлбөр


12




Гадаад өрийн үйлчилгээ

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

2012

2014

2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

0.00

20,000.00

40,000.00

60,000.00

80,000.00

100,000.00

120,000.00

140,000.00

160,000.00

180,000.00

200,000.00

Зээлдэгчдээр

OTHER

KOREA EXIM

GOV CHINA

KFW

JBIC

NDF

IFAD

IMF

IDA

ADB


13




Зээлийн үйлчилгээний төлбөрийн төсвийн орлоготой харьцах хувь

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

0.0%

0.5%

1.0%

1.5%

2.0%

2.5%

3.0%

3.5%

4.0%

4.5%

5.0%

0.2%

0.5%

2.0%

0.7%1.0%

1.3%1.6%

2.7%

3.1%2.8%

3.5%

4.1%4.2%4.4%

3.4%

2.9%3.1%

4.6%

3.0%

2.5%

2.0%

Зээлийн үйлчилгээний төлбөрийн төсвийн нийт орлогод эзлэх хувь

Хувь


14




Гадаад өрийн дунд хугацааны төсөөлөл

ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД 2013 2014 2015

ЗГ-ын гадаад өрийн үлдэгдэл 3,236.3 3,850.7 4,242.7

Гадаад зээлийн ашиглалт (ГЗА) 572.5 703.7 477.4

Гадаад зээлийн үндсэн төлбөр (ЗҮТ) 87.0 89.3 85.4

Гадаад зээлийн хүүгийн төлбөр (ЗХТ) 27.5 28.7 26.7

Гадаад өрийн үйлчилгээний төлбөр (ӨҮТ) 114.5 118.0 112.1





Улсын өрийн тогтвортой байдлын үзүүлэлт

ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД 2013 2014 2015

/Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан Улсын өр (ӨҮЦ) -ийг ДНБ-д харьцуулсан харьцаа болох өрийн дээд хязгаарУлсын өр (ӨҮЦ) / ДНБ

50%

46.1%

40%

42.1%

40%

40.5%

Гадаад зээлийн үлдэгдэл (ӨҮЦ) / ДНБ (дээд хязгаар 40%)*

31.8% 33.4% 32.5%

Улсын өр (ӨҮЦ) / Экспорт (дээд хязгаар 150%)* 58.4% 54.1% 61.3%

Улсын (ӨҮЦ) өр/ ЗГ-ын орлого (дээд хязгаар 250%)* 126.3% 126.7% 134.3%

Өрийн үйлчилгээний төлбөр/Экспорт (дээд хязгаар 20%)* 0.8% 0.6% 0.5%

Өрийн үйлчилгээний төлбөр/ЗГ-ын орлого дээд хязгаар 30%)* 1.6% 1.3% 1.0%

Өрийн үйлчилгээний төлбөр/ЗГ-ын зарлага ( дээд хязгаар 25%)* 1.5% 1.4% 1.3%

*ОУВС/ ДБ-аас тогтоосон өрийн тогтвортой байдлын шалгуур үзүүлэлт





Улсын өрийг ДНБ-д харьцуулсан харьцааны судалгаа 2000-2015

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 20150.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

80.0%

90.0%

Улсын өр (ӨҮЦ) / ДНБ

ОУВС/ Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулиар тогтоосон дээд хязгаар 50 хувь


17




Засгийн газрын дотоод өрийн бүтэц

Монголбанкны зээл - 152.0 тэрбум Монголбанкны зээл - 152.0 тэрбум

Засгийн газрын үнэт цаас - 455.7 тэрбум 4,000 орон сууц хөтөлбөр - 84.0 тэрбум Банкны бүтцийн өөрчлөлтийн - 60.0 тэрбум Ноос, ноолуур, жижиг, дунд

үйлдвэрийг дэмжих - 221.6 тэрбум Төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх - 89.7 тэрбум

Нийт 607.4 тэрбум


18




Засгийн газрын дотоод өр

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

.09

-

50,000,000,000.00

100,000,000,000.00

150,000,000,000.00

200,000,000,000.00

250,000,000,000.00

300,000,000,000.00

350,000,000,000.00

400,000,000,000.00

0.00

100.00

200.00

300.00

400.00

500.00

600.00

28.8552.7863.7860.2564.71

44.5530.91

269.04

142.53

98.28

38.1621.78

1.49

278.15

180.00

503.33

448.96

Арилжаалсан Эргэн төлсөн Үлдэгдэл


19




Гадаад зээлийн хөрөнгийг дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн тухай

Хандивлагч орон, олон улсын санхүүгийн байгууллагуудаас 2.7 тэрбум ам.долларын зээлээс 1.4 тэрбум ам.долларыг 95 төсөл, хөтөлбөрийн хүрээнд дотоодын аж ахуйн нэгж байгууллагуудад дамжуулан зээлдүүлжээ.

Дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн үлдэгдэл нь 2012 оны эхний хагас жилийн байдлаар 1,143.8 тэрбум төгрөг болсон байна. Зээлдэгчдийг өмчийн хэлбэрээр ангилвал :

• Төрийн өмчийн 924.8 тэрбум төгрөг буюу нийт зээлийн 81 %

• Хувийн өмчийн 219.1 тэрбум төгрөг буюу нийт зээлийн 19 % болсон байна.


20




Дамжуулан зээлдүүлсэн зээлийн үлдэгдлийг салбарын ангиллаар авч үзвэл:

Эрчим хүчний салбар 395.6 тэрбум төгрөг буюу 35.0 %,

Зам тээврийн салбар 200.6 тэрбум төгрөг буюу 17.0%,

Жижиг дунд үйлдвэрийн салбар 59.8 тэрбум төгрөг буюу 5.0%,

Орон сууц, нийтийн аж ахуйн салбар 148.2 тэрбум төгрөг буюу 13.0%,

Харилцаа холбооны салбар 78.6 тэрбум төгрөг буюу 7.0%,

Аж үйлдвэрийн салбар 205.7 тэрбум төгрөг буюу 18.0%,

Бусад салбар 55.4 тэрбум төгрөг буюу 5.0% тус тус эзлэж байна.





DMFAS-Засгийн газрын өрийн мэдээллийн нэгдсэн систем

2002 онд Сангийн яам Дэлхийн банкны техник туслалцааны хүрээнд НҮБ-ийн худалдаа, Хөгжлийн байгууллага (UNCTAD)-тай хамран ажиллаж “Өрийн бүртгэл, удирдлагын мэдээллийн систем” болох DMFAS программын 5.2 хувилбарыг анх суурьлуулсан.

2005 онд уг системийг 5.3 болгон шинэчлэн суурьлуулснаас хойш 2012 онд DMFAS 6.0 системийг нэвтрүүлээд байна. Өрийн Удирдлагын Санхүүгийн Шинжилгээний Програм хангамжийг 6.0 хувилбар болгон шинэчлэснээр зээлийн хөнгөлөлтийн түвшний тооцоолол, хүүгийн болон валютын ханшны төсөөлөл гэх мэт олон төрлийн санхүүгийн шинжилгээг хийх боломж бүрдэх юм.


22




Өрийн удирдлагын дунд хугацааны стратеги

Өрийн удирдлагын стратегийн баримт бичиг нь Засгийн газрын өрийн санхүүжилтийн шинж чанар болон өрийн удирдлагын зорилтод хүрэх арга замуудыг тодорхойлсон баримт бичиг юм. Өрийн удирдлагын стратегийн баримт бичгийг боловсруулан хэрэгжүүлснээр дараах ач холбогдолтой байна. Үүнд: Зээл авах үйл ажиллагааны чиглэл, үндэс суурийг тавьж өгөх Засгийн газрын санхүүгийн эрсдлийн сонголтыг тодорхойлох Дотоод өрийн зах зээлийг хөгжүүлэх зэрэг бусад зорилтыг хэрэгжүүлдэг

болно.





Өрийн тогтвортой байдлын шинжилгээ

ОУВС, Дэлхийн банкны зүгээс жил бүр Монгол Улсын хувьд “Гадаад өрийн тогтвортой байдлын шинжилгээ”-г хийж, өрийн хүндрэлийн эрсдлийг тооцоолдог.

2011 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэл, 2012-2032 оны төсөөлөлд суурилсан “Гадаад өрийн тогтвортой байдлын шинжилгээ”-гээр Монгол Улс өрийн хүндрэлийн эрсдэл багатай гэсэн дүгнэлт гарчээ.





Өрийн тогтвортой байдлын шинжилгээ

ОУВС, Дэлхийн банкнаас өгсөн дүгнэлт, зөвлөмж: Шинжилгээний үр дүнгээр өрийн тогтвортой байдлын таван харьцаа

стресс тестийн хүрээнд тус бүрийн шалгуур үзүүлэлтээс давахааргүй байгаа тул Монгол Улс өрийн хүндрэлийн эрсдэл багатай гэсэн ангилалд багтаж байна.

2012 онд Хөгжлийн банкны гаргасан бонд өрийн үлдэгдлийг мэдэгдэхүйц өсгөсөн;

ТТБТХ, ТТХуулиудын дагуу төсвийн сахилга батыг хангаж, хөнгөлөлтгүй зээлийг үр ашигтай буцаан төлөгдөхүйц төслүүдээр хатуу хязгаарласнаар өрийн хүндрэлийн эрсдлийг бага түвшинд барихаар байна.


25




АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА

Documents

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ӨР ТӨЛБӨР, ӨРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ