ستاره شناسی

اغلب از ما پرسیده می شود : که ستاره شناسی واقعا چیست؟

و به چه دردی می خورد؟ اینها سواالت بسیار مهمی هستند که شایسته

پاسخی مناسبند.

ES

A/N

AS

A/H

ub

ble

ستاره شناسی مطالعه همه اجرام سماوی را در بر می گیرد. این دانشی است که مطالعه تقریبا همه

خصوصیات و بخش های جهان از ستاره ها و سیارات و دنباله دارها گرفته تا ساختارها و پدیده های بزرگ مقیاس

کیهان را شامل می شود. پدیده هایی که در تمام طول طیف الکترو مغناطیس دیده می شوند و حتی فراتر از

آن...این دانشی همه آنچه را که زمانی وجود داشته

است ،اکنون وجود دارد و یا در آینده به وجود خواهد آمد در بر می گیرد. از اثرات کوچکترین اتم ها گرفته تا ظاهر

و شمایل کیهان ما در بزرگترین مقیاس ها.

ES

A/N

AS

A/H

ub

ble

ستاره شناسی در دنیای باستان

ستاره شناسی قدیمی ترین علم در میان علوم طبیعی است، تاریخچه این دانش به دوران کهن باز

می گردد و می توان ریشه های آن را در ادیان، اسطوره ها و فعالیت های اختربینی تمدن های

باستانی جستجو کرد.

اخترشناسی نخستین، شامل رصد الگوهای منظم حرکات اجرام سماوی قابل رویت و به خصوص خورشید، ماه ، ستاره ها و سیارات قابل رصد با

چشم غیر مسلح می شد.

تغییر وضعیت و موقعیت خورشید بر فراز افق و یا تغییرات جایگاه ستاره ها در خالل سال برای بنای

تقویم های کشاورزی و مراسم آیینی مورد استفاده قرار می گرفت.

wik

iped

iaw

ikip

ed

ia

تحقیقات ستاره شناسی امروز

اجرام آسمان بسیار دوردست و کم •نورند

ما تنها به اطالعات اندکی در باره •ماهیت آنها دسترسی داریم

ما به ابزارهای بزرگ و قدرتمندی نیاز •داریم که تفکیک و حساسیت های

بیشتری داشته باشند اخترشناسان انواع مختلفی از داده های •

رصدی در طول موجهای مختلف را به هم می آمیزند و مورد بررسی قرار می

دهند

تحقیقات ستاره شناسی امروز

ستاره شناسان امواج الکترو مغناطیسی را در تمام بخش های طیف الکترو مغناطیس مورد رصد قرار می دهند. هر بخش از نور مریی و غیر مریی اطالعات متفاوتی را آشکار می کند که در حکم قطعه ای

برای تکمیل پازل بزرگ و کیهانی پیش روی ما است.

تحقیقات ستاره شناسی امروز

ستاره شناسان در سراسر جهان به بررسی عملکرد کیهان می پردازند.

امروزه، این کار با استفاده از ترکیبی از روش های مختلف و در زیر شاخه های متعددی با استفاده از

رویکردهای متفاوت و ابزارهای متفاوتی صورت می گیرد؛

تلسکوپهای مستقر بر زمین•تلسکوپهای فضایی•کاوشگرهای روباتیک•محاسبات نظری و شبیه سازیها•

اخترشناسان جهان را نه تنها برای افزایش درک ما از کیهان که برای پیش برد حوزه های متعددی از دانش و

فناوری، مورد مطالعه قرار می دهند.

ES

OES

O

ستاره شناسای شامل مجموعه ای از طبقه بندی ها، به شرح زیر است:

ستاره شناسی خورشیدی:بررسی ستاره خودمان، خورشید

:علوم سیاره ایبررسی اجرامی که در منظومه شمسی جای دارند و

دیگر اجرامی که به دور دیگر ستارگان در حال چرخشند

:ستاره شناسی ستاره ای بررسی ستاره ها و تحوالت ستاره ای

:ستاره شناسی کهکشانیبررسی کهکشان راه شیری و تحول آن

:ستاره شناسی فرا کهکشانیبررسی اجرامی در فراسوی کهکشان راه

شیری

:کیهان شناسیبررسی کلیت کیهان و عالم

تحقیقات ستاره شناسی امروز

NA

SA

/JPL

NA

SA

Sp

itze

r

و همینطور شامل چندین مطالعه میان رشته ای :نیز می شود

:ستاره زیست شناسیبررسی منشا و تحول سیستم های بیولوژیکی در

جهان

:ستاره باستان شناسیبررسی ستاره شناسی سنتی یا باستانی در چهارچوب فرهنگ مورد نظر ،با استفاده از

.مدارک باستان شناسی و انسان شناسی

:ستاره شیمیبررسی ساختارها ی شیمیایی اجرام در فضا

تحقیقات ستاره شناسی امروز

CA

ELa

nd

esm

use

um

s fü

r Vorg

esc

hic

hte

دو جریان اصلی در مطالعات ستاره شناسی وجود دارد

)مانند همه علوم طبیعی دیگر(

مطالعات بنیادیو

مطالعات کاربردی

مطالعات بنیادی

تحقیقات بنیادی در جایی صورت می گیرد که ایده های جدید و روش های نوین شکل می گیرند اگرچه بعدها ممکن است پیش پا افتاده قلمداد شوند – برای مثال

در 19چراغهای الکتیریکی که ریشه در کنجکاویهای قرن باب الکتریسیته داشت و به شبکه جهانی اینترنت منتهی شد و باعث شد تا گروههای بین المللی محققان بتوانند

.هرچه آسان تر با هم ارتباط برقرار کنند

در حالیکه هرچقدر تحقیقات کاربردی که بر شمع صورت می گرفت بازهم نمی توانست چراغ های برقی را برای

ما به ارمغان آورد کما اینکه هرچقدر هم که مطالعه کاربردی، بر سیستم های تلفن صورت می گرفت نمی

توانست منجر به دستیابی به شبکه جهانی شود.

علم همیشه احتیاج به فضایی برای کنجکاوی و .تخیل دارد

مطالعات بنیادی بر پایه روش های علمی بنا می شوند. این مطالعه ای است که بر

اساس میل به کنجکاوی ستاره شناسان و ادراکات آنها به پیش می رود، بدون آنکه

نگاهی به محصول پایانی مشخصی داشته .باشد

:چند مثال

گالئو گالیله، به بررسی اقمار مشتری پرداخت که به ما •کمک کرد تا درک بهتری از منظومه شمسی به دست

آوریم.

مطالعات ادوین هابل درباره دور شدن کهکشانهای •دوردست باعث اثبات این نکته شدکه جهان ما در حال

گسترش و انبساط است.

مطالعات بنیادی

NA

SA

Mill

en

niu

m M

ath

em

ati

cs P

roje

ct

مطالعات بنیادی فرآیندی یگانه است که با این فرض

انجام می شود که برای جامعه و تمدن می تواند

سودمند باشد چنین تحقیقاتی معموال زمانی طوالنی به درازا می کشند و باعث

ارضای ریشه های عمیق کنجکاوی انسان می شوند.

مطالعات بنیادی

NA

SA

/Ch

an

dra

ES

A

مطالعات کاربردی بر مبنای اهداف ویژه ای که عموما اهداف تجاری یا

سفارش های مشتریان و کاربران .است صورت می گیرد

به نظر می رسد که ستاره شناسی اثر اندکی بر زندگی روزمره ما داشته

...باشد اما

مطالعات کاربردی

Gem

ini

NR

AO

پیشرفتهای ستاره شناسی و علوم فضایی، که در خالل پژوهشهای

کاربردی حاصل می شود عموما پس از بازه های زمانی پنجاه یا صد سال و یا حتی بیشتر، تاثیرات سودمند بسیاری

.بر زندگی بشر می گذارند

امروزه میلیونها نفر در سراسر جهان – و اغلب بدون آنکه بدانند – تحت تاثیر پیشرفت ها و دست آوردهای کوتاه مدت یا بلند مدت

.ستاره شناسی و علوم فضایی قرار دارند

NA

OJ

ستاره شناسی زندگی روزمره ما را تحت تاثیر قرار می دهد

برخی از نتایج ستاره شناسی یا مشتقات مطالعات ستاره شناسی،

ممکن است به پیشرفتهای فناوری بدل شوند ) که به آن اصطالحا انتقال به

:فناوری گفته می شود( برای مثال

CCD توسعه آشکار سازهای •

تکنیکهای پردازش تصویر•

تکنیک های ارتباطات ماهواره ای •

توسعه دانش روباتیک•

ستاره شناسی از فناوری سود می برد و آن را پیش می برد

انتقال به فناوری

ES

O/V

LTG

alil

eo

:همچنین، ستاره شناسی در موارد زیر نیز کاربرد دارد

فصل ها مهمترین نشانه ها در تقویم کشاورزی کشاورزی: هستند و برای قرن ها رصدهای ستاره شناسی، زمان کاشت و

برداشت محصول را مشخص می کرد.

اطالع دقیق از زمان جزر و مد که در اثر ناوبری دریایی: وضعیت خورشید و ماه به وجود می آید برای رفت و آمد در میان

دریاها بسیار مهم بوده است. در زمان های قدیم خورشید، ماه، ستاره ها و سیارات تنها راه اطالع از وضعیت موقعیت کشتی در

دریا بودند و امروزه نیز این روشها برای نجات و رهیابی در صورت بروز حوادث به کار گرفته می شوند.

مسیر روزانه خورشید در میان آسمان عامل تاثیر معماری: گذاری برای بنای ساختمانها بوده است. با کمک این عامل می

توان نور مناسب و شرایط دمایی مورد نظر را برای خانه تنظیم کرد

و بسیاری کاربردهای دیگر ...

ستاره شناسی زندگی روزمره ما را تحت تاثیر قرار می دهد

مسیر روزانه خورشید، فاز ماه، گرفتهای تحقیقات جنایی: خورشید و ماه، شهابها و دیگر پدیده های آسمانی می تواند

پلیس را در تحقیقاتش یاری نماید

جستجو به دنبال سیارکهایی که از امکان بقای بشریت: نزدیکی زمین می گذرند و تحقیق بر روی آنها ممکن است

روزی به ما در مقابله علیه برخوردهای شهابسنگی خطرناک کمک کند.

تغییرات اقلیمی که در اثر فعالیتهای بشر تحقیقات اقلیمی:در حال وقوع است در راس فهرست اولویتهای مورد توجه دانشمندان و سیاستمداران قرار دارد، اما در این میان باید تاثیرات پدیده های خاص نجومی و اثرات دراز مدت آنها بر

اقلیم سیاره زمین را نیز مورد مطالعه قرار داد:تغییرات در میزان تابش خورشید، باعث تغییر میزان کل •

انرژی جذب شده در اتمسفر زمین می شودتغییر در میزان تابش فرابنفش خورشید بر الیه اوزون و دمای •

سطح زمین تاثیر می گذاردذرات پر انرژی بر الیه اوزون تاثیر می گذارند•تابش های کیهانی ممکن است بر پوشش ابرها تاثیر بگذارد.• J

an

Osb

urg

ستاره شناسی زندگی روزمره ما را تحت تاثیر قرار می دهد

)شاخه ای از اخترسنجی های دقیق به لطف ستاره شناسی که به تعیین موقعیت اجرام سماوی

می پردازد( ماهواره ها و سفاین فضایی ما می توانند در فضا مسیر خود را پیدا کرده و سفر کنند.

شما را قادر ساخته نسبیت عام درک و فهم است تا هواپیما ها را به پرواز درآورید، ماهواره ها

را به فضا بفرستید یا گیرنده های سیستم تعیین ( بسازید.GPSموقعیت جهانی )

به لطف پیشرفتهای پیش بینی آب و هوا: فناوری فضایی امروزه پیش بینی های دقیق تری از

وضعیت آب و هوا در اختیار داریم.

GPS

Eu

met

ستاره شناسی زندگی روزمره ما را تحت تاثیر قرار می دهد

. کهکشان راه شیری تنها کهکشان عالم 1نیست.

. جهان در حال انبساط است.2

. منشا تولید انرژی ستاره ها.3

. تنها دو نوع عمومی از ستاره ها وجود دارد: 4غول ها و

کوتوله ها

. اکنون ما درک درستی از ماده عادی موجود 5در کیهان داریم. E

SA

/NA

SA

/Hu

bb

le

ده کشف بزرگ تاریخ اخترشناسی

.کشف اجرام عجیب – از تپ اخترها گرفته تا 6سیاه چاله و کوتوله های سفید.

.تابش ریز موج پس زمینه. 7

.ماده تاریک.8

. منظومه های سیاره ای فراخورشیدی.9

. نوترینو های خورشیدی و خورشید لرزه ها. 10 رویداد برجسته اخترشناسی در قرن بیستم منتشره 10برگرفته از مقاله

2007 در سال CAPدر مجله

ده کشف بزرگ تاریخ اخترشناسی

ES

A/H

ub

ble

IYA 2009 SecretariatHubble European Space Agency Information CentreSpace Telescope-European Coordinating Facility ESO – Garching – Munich – GermanyContact:Pedro Russo/: prusso@eso.org

www.asi.irهماهنگ کننده ملی سال نجوم در ایران- انجمن نجوم ایران :