1

2

تئوری اطالعات تهیه کننده : مهندس سید

محمد مدنیان

دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت

صنعتی دانشگاه نجف آاباد

کارشناسی مهندسی الکترونیک دانشگاه نجف آباد

1392بها/ر

3

از هرگونه کپی و قرار دان برروی سایتهای دیگر جدا خودداری شود حاصل تالش

چندین روز است حق کپی رایت فقط سایت

مدیر کلیه حقوق مخصوص

سایت مدیر

4

مقدمه در طول دو دهه گذشته نفت به عنوان یک کاالی استراتژیک و رقابتی همواهر مطرح بوده است. اما در طول سالهای اخیر

پیشرفت های تکنولوژیکی از اهمیت این کاال کاسته و روز به روز به روز بر اهمیت منبعی دیگر که شاید برای خیلی ها هنوز

ناشناخته باشد و اطالعات نام دارد افزوده است . ) کریم زادهاطالعات و تکنولوژی با یکدیگر در تعامل هستند و بر یکدیگر اثر

می گذارند و باعث پیشرفت یا رکود یکدیگرمی شوند در این میان حجم عظیمی از اطالعات تولید می گردد که اگر از

سازماندهی منسجم و قوی برخوردارد نباشد نه تنها به سدی محکم در مقابل پیشرفت تکنولوژی تبدیل می شود بلکه حیات

سازمان را نیز به خطر می اندازد از این رو نگرش سیستمی در مورد اطالعات از اهمیت خاصی برخوردارمی شود و اطالعات در قالب یک سیستم اطالعاتی مطرح می گردد در این جا این سوال پیش می اید که چرا باید سیستمهای اطالعاتی را مطالعه کرد ؟ طرح این سوال مانند این است که بپرسیم که چرا باید مباحث مدیریت مالی ، تحقیق در عملیات بازار یابی و سایر بخشهای

اصلی فعالیت های یک سازمان کسب و کار را مطالع کرد

5

داده، اطالعات و دانش

س/يستمهاي اطالعات براي دس/تيابي به اهداف گوناگون/ي طراحي شده ان/د . يك/ي ازاهداف اس/اسي، پردازش اقتص/ادي داده و تبدي/ل آ/ن به دانش و اطالعات است . اجازه بدهيد به تعريف اين مفاهيم بپردازيم.

داده و اقالم ها فعالي/ت رويداده/ا، اشياء، از ابتداي/ي توص/يف ب/ه هدف براي ولي ، ذخيره شده و بندي دس/ته ثب/ت، ك/ه تراكنشهاي/ي خاص/ي س/ازماندهي نگرديده ان/د، م/ي پردازد. اقالم داده ممك/ن است عدد، حرف، شك/ل، ص/دا ي/ا تص/وير باشن/د . نمره ي/ك دان/ش آموز و يا تعداد س/اعات كار ي/ك كارمن/د در طول ي/ك هفت/ه، داده محس/وب مي

شوند .

داده ي/ك بازيابي، پايگاه هدف ب/ا ك/ه اس/ت هاي/ي داده شام/ل سازماندهي شده اند.

داده اي است كه به گونه اي سازماندهي شده كه براي اطالعات،گيرنده مفهوم وارزش دارد . به طور مثال، معدل يك دانش آموز،

اطالعات است . گيرنده آن را تفسيرمي نمايد و نتايج و مفاهيمي را به طور ضمني استنتاج مي كند.

6

اقالم داده معموال بوسيله نرم افزار كاربردي، پردازش و به اطالعات تبديل ميشوند. چنين پردازشي نسبت به بازيابي وخالصه سازي ساده

يك پايگاه داده، كاربرد مشخصتر و ارزش افزوده بيشتري به همراه دارد. نرم افزار كار بردي ممكن است يك سيستم مديريت موجودي مبتني بر وب، سيستم ثبت نام برخط دانشگاه يا يك سيستم خريد و

فروش اينترنتي باشد.، متشكل از داده يااطالعاتي است كه به منظور مفاهمه،انتقال دانش

تجربه آموخته ها ومهارت سازماندهي شده و براي حل مشكل جاري ياانجام يك فعاليت ،به كارگرفته ميشوند. داده هايي كه بمنظور

استخراج مفاهيم اساسي وبازتاب تجربيات ومهارتهاي گذشته پردازش ميشوند، براي گيرنده، دانش سازماني به ارمغان مي آورند كه ارزش

بالقوه فراواني دارد . اخيراً مديريت دانش نيز به يكي از داغترين .مباحث در حوزه فناوري اطالعات تبديل شده است

داده ها، اطالعات و دانش ميتوانند وروديهاي يك سيستم اطالعاتي يا خروجيهاي آن باشند. براي مثال، داده هاي مربوط به كارمندان،

حقوق ومدت زمان كارشان )ورودي( با هدف توليد اطالعات ليست حقوق )خروجي(، پردازش ميشوند. اطالعات ليست حقوق نيز بعداً

ميتواند به عنوان ورودي براي سيستم ديگري كه به بودجه بندي يا توصيه به مديران دربارة ميزان حقوقها ميپردازد، به كار رود.

7

دادهتعريف اول- نمايش ذخيره شده اشياء فيزيكي، چيزهاي مجرد،

بوده ها، رويدادها يا چيزهاي قابل مشاهده كه در تصميم سازي بكار مي آيند.

تعريف دوم- هر مجموعه اي از بوده هاتعريف سوم- بوده هاي خام كه معناي اندكي دارند مگر اينكه به

صورت منطقي سازماندهي شده باشند.تعریف چهارم : داده ها شامل واقعیت ها و اشکالی هستند که برای

کاربر بی معنی هستندتعریف پنجم : داده به مطالبی گفته می شود که وارد کامپیوتر می

گردند تا عملیات پردازش برروی آنها انجام شود

8

( و کلمه BYTE(، بایت )BITتعریف بیت )(WORD: )

بي1ت يك 8كوچكتري1ن قس1مت از اطالعات باينري را بي1ت م1ي گويند. بيت ) دو بايت( يك1 16بايت و

كلمه را مي سازند .

كوچكترين ذره اطالعاتي را بيت گويند.در سيستم دو دوئي يكي (، يك بين اطالعات است از تركيب 1( و يك )0از دو حالت صفر )

چند بيت اطالعات، بايت بوجود مي آيد.

9

تعريف داده از ديدگاه ANSI

نمايش بوده ها، پديده ها، مفاهيم يا شناخته ها به طرزي صوري و مناسب براي برقراري ارتباط، تفسير يا پردازش توسط انسان يا هر امكان

خودكار

هر نمايشي اعم از كاراكتري يا كميتهاي قياسي كه معنايي به آن قابل انتساب

باشد.

10

داده: تعریف•” داده مقداری حقیقی است.دادهdata از ریشه”do و

dare به معنی انجام دادن است,مناسبترین واژه ای است که به واقعیات شکل نیافته و بدون ساختار اطالق

میشود.

از وقایعی که اتفاق می افتد داده تولید می شود.بهعبارت دیگر داده محصول فرعی رخدادها ست.

مبانی مرتب سازی و دستیابی داده ها

(س/لسله مرات/ب داده ه/اData Hierarchy:) بیت ی/ک ،یک رایان/ه؛ در پردازش قاب/ل داده واح/د کوچکتری/ن

، مجموع/ه ای از بی/ت ه/ا ک/ه ی/ک کاراکت/ر ساده را بای/تکند.ی/ک م/ی را رشت/همعرف/ی ها ازکاراکت/ر ترتیب/ی

گویند.(فیل/دfield:) ی/ک رشت/ه معن/ی دار ی/ا ی/ک ترکی/ب منطقی

از کاراکتر ها به صورت یک کلمه را گویند.(رکوردrecord:) های فیلد از منطق/ی ترکی/ب ی/ک

مرتبط به هم که بیان کننده صفات یک پدیده است.:)های فای/ل)پرونده رکورد از از منطقی ترکی/ب ی/ک

مرتب/ط ب/ه ه/م در بر دارنده رکوردهای موجودی/ت ها ی همگن است مانند پرونده دانشجویان .

11

(پایگاه دادهDatabase:) از فایل تر/کی/ب منطق/ی های مرتب/ط ب/ه ه/م ک/ه بیانگ/ر پدیده های متص/ل بهم

در یک حوزه کاری است.(موجودی/تentity:) ی/ک شخ/ص، مکان، ش/ی، ی/ا یک

رکورد یک در ک/ه اطالعات/ی ب/ا ارتباط در رویداد نگهداری می شود.

(موجودی/تentity مفهوم کل/ی آنچ/ه م/ی خواهیم :)در موردش اطالع داشته باشیم.

دانشجو،استاد،درس(ص/فتattribute:) ک/ه یک کیفیت/ی ی/ا ویژگ/ی ه/ر

مشخصه را توصیف می کند.نام دانشجو،شماره دانشجویی،سال ورود

مبانی مرتب سازی و دستیابی داده ها )ادامه(

12

(اولی/ه به (:primary keyکلی/د ک/ه فیل/د شناس/ه ی/ک تنهایی یک رکورد را مشخص و متمایز می کند.

شماره دانشجویی(کلید ثانویهsecondary key:) یک فیلد شناسه که

بعضی از اطالعات شناسایی را دارد، اما نوعا یک فایل را با دقت کامل شناسایی نمی کند.

نام خانوادگی دانشجو

مبانی مرتب سازی و دستیابی داده ها )ادامه(

13

چرخه حيات “داده”داده، در يك سيستم اطالعات مديريت چرخه حيات خاص

خود را دارد. در مراحل ايجاد، طراحي و عمليات

سيستمهاي اطالعاتي، سه جنبه اين چرخه حيات از اهميت

ويژه اي بر/خوردار است. نخست طراح بايد بداند داده

چگونه توليد ميشود. دوم وي بايد بداندچه پردازشي يا

تلفيقي بر روي داده هاصورت ميپذيرد و سرانجام طراح

بايد بداند كه انواع معين پردازش اطالعات بويژه انتقال

داده، و تبادل و ذخيره سازي و بازيابي داده ها چگونه انجام

مي شود.

15

را خود خاص حیات چرخه ، مدیریت اطالعاتی سیستم یک در ها دادهعبارتنداز . چرخه این اهمیت با مرحله سه دارد

عملیات) -  - - ( . طراحی ایجادتولید( 1 چگونه داده که است این بداند طراح باید که ای نکته اولین

شود . میاست( .2 شده انجام داده روی تلفیقی یا پردازشی نوع چه بداند بایدو( 3 انتقال ویژه به اطالعات پردازش معین انوع که بداند باید طراح

شود می انجام چگونه ها داده یابی باز و سازی ذخیره و تبادلمیتواند ها داده مجدد تولید میدهد نشان بعدی اسالید شکل که همچنان

نمودار در بنابراین پذیردو صورت داده حیات چرخه گوناگون نقاط دراست نشده داده نشان داده حیات چرخه

چرخه حيات داده

چرخه حيات داده

17

چرخه حیات ”داده

تولید با ایجاد داده که در خانه سمت چپ آمده : - تولید داده 1است میتواند به دلیل تعامل داخلی یا رخداد خارجی باشد

تولید داده نتیجه پدیده داخلی یا خارجی سازمان - ذخیره داده : 2

بوده که مشاهده و ثبت شده است تجربیات ، داد و ستد ها و عملیات تولید داده برنامه ریزی شده اند داده ها را به طور معمول برروی سند یا پایگاه اطالعاتی ذخیره میکنند اگر داده ای بی ارزش

باشد محو میگردد

آیندی به طور مکرر از فردر چرخه حیات داده ها -انتقال داده : 3دن دیگری منتقل میشورآیند ه فب

بازیابی داده از سیستم مدیریت پایگاه اطالعاتی به : داده بازیابی-4

سهولت صورت میپذیرد زیرا داده ها مستقل از برنامه ها و کاربران نگهداری می شوند

: داده هاباید را باید سازماندهی مجدد کرد تا قابل تولید مجدد- 5استفاده باشند

18

داده )ادامه (چرخه حیات

داده :ارزیابی- 6داده ها باید ارزیابی شوند تا معین شود که به پردازش بیشتر نیاز

دارد یا نه؟

داده :دسته بندی- 7

، وبرای اینکه قابل وری میشوندآداده ها چون بطور تصادفی جمع استفاده گردند باید جداسازی صورت پذیرد حتی داده هایی که

جداسازی و دسته بندی شده اند نیز ممکن است برای قابل استفاده شدن نیازمند دسته بندی جدیدی باشند برای مثال ، اعدا و ارقام فروش محصوالت یک فروشگاه ممکن است براساس فروشنده

ذخیره شده باشند ولی جداسازی انها برحسب محصول یا مشتری مورد نیاز باشد .

داده : حلیل- ت8

مورد پیش از استفاده یا شناسایی زمینه های داده ها را میتوان تحلیل ، روند ها و رخدادها ی غیر معمول و با تعبیر و تفسیر استفاده

کرد.

19

داده )ادامه (چرخه حیات

حسن استفاده:- 9شکل داده ها را می توان به کمک جمع و تفریق ويا فرمولهای

رياضی تغییر داد.

ترکیب: - 10تلفیق دادهای متعدد اغلب ایجاب میکندآنها رادريک مجموعه کامل يا

گزارش کامل سازمان دهی کنیم.

به کار گیری:- 11

داده ها وقتی به شکل معنی دار درمي آيند تبديل به اطالعات و پس در می آيند،لذا در مورد نوع ذخيره سازی از مصرف بصورت ”داده“

آنها بايد تصميم گيری شود

محو:-11برای مثال اطالعا مربوط داده ها را پس از ارزیابی میتوان محو کرد.

به قرار مالقات ها یا مکان برگزاری سمینارهای داخلی سازمان یا برنامه های مربوط به مهمانیها ی ساالنه سازمان پس از وقوع

هیچگونه ارزشی ندارد

20

:انواع دادهداده های ورودی

داده های ذخیره شوندهداده های خروجی

 

داده های ورودی:- 1داده هائی که به وسیله سخت افزار دریافت میشود

داده های ذخیره شونده:- 2

داده هائی است که بر روی سخت افزار ذخیره شده اند 

داده های خروجی:- 3

داده هایی است که از پردازش داده های ورودی به وسیله سخت افزار تولید شده است

دادهای ورودی داده های ذخیره شده داده های خروجی

21

پردازنده اصلی مجوز

گزارش تغییرات روزانه

خالصه گزارش روزانه

گوهینامه مجوز

رسید حق مجوز

حرفه ای پرونده اصلی مراکز

اموزش

21

مجوز صدور سیستم برای داده گانه سه انواع

نامه تقاضا

گواهینامه آموزش دوره

ای حرفه

22

توضیح شکل اسالید قبلی : سیستم تقاضانامه های صدور مجوز و

گواهینامه های آموزش حرفه ای ) داده های ورودی ( ر ادریافت می دارد وبه داده های

ذخیره شده مربوط به مجوزها و مراکز آموزش حرفه ای ) داده های ذخیره شده (

نیز دسترسی دارد و رسید دریافت وجه گواهینامه مجوز و دو نوع گزارش ) داده های

خروجی ( تولید می کند

23

داده هاي سازماني انواع

داده هاي وضعيتي : اين داده ها بيانگر عملي خاص در زمان معين - 1هستند .مانند داده هايي كه بيانگر سطح موجودي در يك زمان خاص

هستند.  

داده هاي مبادالتي : اين داده ها وقايع گذشته را شرح مي دهند - 2 مانند داده هايي كه بيانگر دريافت رسيد سفارش فروش ،استخدام

پرسنل و پذيرش بيمارهستند.

داده هاي عملياتي : اين داده ها بيانگر روش انجام عمليات و - 3 باشند .یساير توضيحات الزم در زمينه هر يك از عمليات م

داده هاي مهندسي : نقشه هاي مهندسي ،سياهه مواد هر - 4محصول توليدي و غيره جزءداده هاي مهندسي به حساب مي آيند .

داده هاي نوشتاري : اين داده ها شامل مكاتبات ،گزارشات - 5بازرگاني ،اسناد ،نمودارها و تصاوير مي باشند .

مديريت “داده ها”سازمانهابراي مديريت مناسب هر منبع بايد نقشي راكه آن منبع ايفا ميكند،خواص آن و

فرصتهايي را كه فراهم مي آوردوگامهايي را كه براي استفاده از اين فرصتها بايد برداشته شود بشناسند اما در حاليكه داده هاامكانات عظيمي را ارائه ميدهند چالشهاي

خاصي را نيزفراهم مي آورند.برای مثال برخالف سایرمنابع داده ها را میتوان بسهولت کپی کرد و با استفاده

ازفناوری اطالعات میتوان بادیگران در میان گذاشت وآنگاه به دهها راه متفاوت میتوان آنهارا بکارگرفت این در حالی است که توزیع اثر بخش داده ها بندرت صورت میپذیرد و در عوض بیشتر افراد واحدهای سازمانی آگاهانه یا ناآگاهانه داده هارا احتکار میکنند

که منجربه جنگ سیاسی وحشیانه بر سر مالکیت آنها می گردد حتی در وضعیتهایی که داده ها مبادله میشود افراد و واحدها نسخه مخص/وصی از آنرا تهیه کرده و اصالح

میکنند ناسازگاریهای ناشی از آن هدف تبادل داده ها را با شکست مواجهه میکنند از این گذشته برای سازمان ها اعمال خط مشی های گوناگون استفاده از داده ها و حفظ

محرمانه بودن آنها دشوار است افرا د داده ها را با این هدف وارد کامپیوتر می کنند که برروی سخت افزار ذخیره شوند و داده های ذخیره شده برای ایجاد گزارش های گوناگون پیام ها و نمایش به

طرق مختلف قابل دستیابی و پردازش خواهد بود

25

:فراداده ها

هدف هر سازمانی باید این باشد که تمام رسانه هایی را که به کار می گیرد، بتواند مدیریت و آرشیو کند. و اینجاست که به

( نیاز داریم. فراداده ها همان اطالعاتی هستند Metadataفراداده ها )که فرضا با استفاده از یک برچسب، بر پشت یک عکس

الصاق می کنیم. اما در همین حال، در دنیای داده های دیجیتال باید این فراداده ها را به طور جداگانه مدیریت کنیم. در واقع، فراداده ها

اطالعاتی توصیفی هستند و مربوط به حقوق و مجوزهای داده ها می باشند. پس به این ترتیب داده ها با اطالعات دیگری که به ارزش

پایگاه داده رسانی ما می افزایند، یعنی با فراداده ها کامل می شوند.

مدیریت داده های شرکتی:هدف مدیریت داده های شرکتی انباشت و مدیریت کل اطالعات و

محتوای یک شرکت  است برای رسیدن به چنین هدفی،کارکردهای دنیای سنتی آرشیو، سند وگردش کارهای مدیریتی باید با الزامات

مدیریت محتواهماهنگ شود.به این ترتیب امکان ادغام مؤلفه های وب پایه با محصوالت سنتی فراهم می شود

26

تاریخچه پایگاه داده ی ازده/ه داده پایگاه ۱۹۶مفهوم فزاینده ۰ مشکالت کاهش برای

با درطراح/ی، س/اخت، و نگهداش/ت س/سیستمهای اطالعات/ی )معموالً ی داده زیادی همزمان،وباتعداد نهایی کاربرِ زیادی تعداد

سیستم های مفهوم همراه ب/ه مفهوم شده اس/ت.این مختل/ف(ایجاد را داده ها پایگاه ب/ه کارا و مؤث/ر ک/ه دس/تکاری داده پایگاه مدیری/ت

ممکن میکند رشد کرده است. باز میگردد،یعنی ۱۹۶۳اولی/ن کاربردهای اص/طالح پایگاه داده ب/ه ژوئ/ن

شرک/ت ک/ه مسئولیت System Development Corporationزمان/ی پایگاه یک محاس/باتی مدیری/ت و نام»توس/عه ب/ه طرح ی/ک اجرای/ی واژه ی/ک عنوان ب/ه داده پایگاه گرفت. رابرعهده مرکزی« داده ای

ده/ه اوای/ل در اروپاودراواخردهه۷۰واح/د ۷در نامه های ۰ خبر در س/ال یادراوای/ل داده ای کاررفت.)بان/ک ب/ه در ۱۹۶۶معت/برآمریکایی

کار رف/ت(اولی/ن س/یستم مدیریت پایگاه داده واشینگتن پستروزنام/ه ده/ه باخمن ۶۰در چارل/ز ای/ن شاخ/ه پیشگامان از یافت. گس/ترش

کاربرد او فرضیات که داد نشان را ای/ن باخم/ن مقاالت می باشد. مهیا را س/ازی ذخیره وس/ایل ب/ه دس/ترسی برای مؤثرتری بس/یار

میکند.

27

تاریخچه پایگاه داده نوارهای و منگنه کارت های پای/ه بر داده پردازش زمانه/ا درآ/ن مغناطیس/ی بودک/ه پردازش س/ری اطالعات را مهیا میکند.دونوع مدل

موج/ب توسعه مدل شبکه ای CODASYLداده ای درآ/ن زمان/ه ایجاد ش/د:داش/ت ومدل س/لسله مراتب/ی که باخم/ن نظریات در شدک/ه ریش/ه

ب/ا اقباس ازآ/ن شرکت North American Rockwellتوس/ط ایجاد شدو بعداً IBM محصولIMS .را تولید نمود

ارائه شد.او مدلهای ۱۹۷۰در س/ال E. F. Coddمدل رابطه ای توس/ط موجود رامورد انتقاد قرار میداد./برای مدت/ی نس/بتاً طوالن/ی این مدل برای موفق محص//ول موردتأییدبود.اولی//ن علم//ی درمجام//ع

س/یستم عاملهایdBASEمیکروکامپیوتره/ا برای بودک/ه CP/M و PC-

DOS/MS-DOS .ساخته شد

28

تاریخچه پایگاه داده پژوه/ش برروی پایگاههای مدل توزیع ۱۹۸۰در جریان س/ال

متمرکز database machinesشده و ماشینهای پایگاه/ی توجهات ۱۹۹۰ش/د، ام/ا تأثیرکم/ی بر بازار گذاشت.در س/ال

ب/ه طرف مدل شی/ء گرا جل/ب شد. ای/ن مدل جهت کنترل پایگاه روی بر به سادگی و بود الزم مرک//ب داده های نرم افزار مهندسی داده)شام/ل مهندس/ی خاص، داده های

منابع( و داده های چند رسانه ای کار می کرد.اکس ام ال ۲۰۰۰در س/ال پایگاه و داد رخ تازه ای نوآوری

(XML از بین بردن تفاوت ای/ن مدل ب/ه وجود آمد. هدف )منابع ک/ه می کن/د کم/ک و اس/ت داده ه/ا و مس/تندات بی/ن ن/ه در کنار هم قرار ی/ا باشن/د یافت/ه اطالعات/ی چ/ه س/اخت

گیرند.

29

مفهوم پایگاه داده پایگاه داده ه/ا )دادگان ی/ا بان/ک اطاّلعات/ی( ب/ه مجموعه ای از اطاّلعات با داده هامعموالً میشود.پایگاه های گفته س/امانمند و منظ/م س/اختار دسترسی و خواندن دس//تگاههاورایانه هاقابل برای ک//ه درقالب//ی باشدذخیره میشوند.البت/ه چنی/ن شیوه ذخیره سازی اطالعات تنهاروش ساده مانندذخیره س///ازی دیگری وشیوه های نیس///ت موجود

پایگاههای داده هادر ذخیره سازی میگردد.آنچ/ه درپرونده هانیزاس/تفاده ذخیره سازی برای مفهوم/ی س/اختار داده هارامؤثرمیس/ازدوجودیک

وروابط بین داده ها است.پایگاه داده دراص/ل مجموعه ای س/ازمان یافت/ه از اطالعات است.این واژ/ه از دان/ش رایان/ه س/رچشمه میگیرد،ام/ا کاربرد وس/یع و عموم/ی نیز دارد، ای/ن وس/عت ب/ه اندازه ای اس/ت ک/ه مرک/ز اروپای/ی پایگاه داده)که تعاری/ف خردمندانه ای برای پایگاه داده ایجاد میکن/د(شام/ل تعاری/ف غیر کاربردهای به نوشتار ای/ن در میباشد. داده پایگاه برای الکترونیک/ی می شود. محدود اص/////طالح ای/////ن برای تکنیک/////ی

30

مفهوم پایگاه داده ) ادامه (ی/ک تعری/ف ممک/ن ای/ن اس/ت که:پایگاه داده مجموعه ای از رکوردهای یک مث/ل )اص/ولی( س/یستماتیک روش ی/ک ب/ا رایان/ه در شده ذخیره برنام/ه رایانه ای اس/ت ک/ه میتوان/د ب/ه س/ؤاالت کاربر پاسخ دهد. برای ذخیره و بازیاب/ی بهت/ر، ه/ر رکورد معموالً بصورت مجموعه ای از اجزای داده ای ی/ا رویداده/ا س/ازماندهی میگردد. بخش های بازیاب/ی شده در هر پرس/ش ب/ه اطالعات/ی تبدی/ل می شود ک/ه برای اتخاذ ی/ک تصمیم کاربرد بین پاس/خ و پرس/ش و مدیری/ت برای ک/ه رایانه ای برنام/ه دارد. پایگاه های داده ای اس/تفاده می شود را مدی/ر س/یستم پایگاه داده ای یا

پایگاه DBMSبه اختص/ار می نامیم. خص/وصیات و طراح/ی سیستم های داده ای در علم اطالعات مطالعه می شود.

از مجموعه ای داده پایگاه که اس/ت ای/ن داده پایگاه اص/لی مفهوم داده پایگاه یک در اس/ت.نوعاً شناخ/ت ی/ک از تکه های/ی ی/ا رکورده/ا توص/یف س/اخت یافته ای برای موجودیت های نگه داری شده در پایگاه

داده وجود دارد: این توصیف با یک الگو یا مدل شناخته می شود.

31

مفهوم پایگاه داده ) ادامه (مدل توص/یفی، اشی/ا پایگاه های داده و ارتباط بی/ن آن ها را نشان می دهد. روش های متفاوت/ی برای س/ازماندهی ای/ن مدل ه/ا وجود دارد ک/ه ب/ه آن ها مدل های پایگاه داده گوییم. پرکاربردترین مدلی ک/ه امروزه بس/یار اس/تفاده می شود، مدل رابطه ای است ک/ه ب/ه طور عام ب/ه ص/ورت زی/ر تعری/ف می شود: نمای/ش تمام اطالعات/ی ک/ه به فرم جداول مرتب/ط ک/ه هری/ک از س/طرها و س/تونها تشکی/ل شده اس/ت)تعری/ف حقیق/ی آن در عل/م ریاضیات برس/ی می شود(. در ای/ن مدل وابس/تگی ها ب/ه کم/ک مقادیر مشترک سلسله مدل مث/ل دیگری مدل های می شود. داده نشان جدول ی/ک از بی/ش در

مراتب و مدل شبکه ای به طور صریح تری ارتباط ها را نشان می دهند.رکوردهای از مجموعه ای ب/ه صورت داده پایگاه اص/طالح تخص/صی تر مباح/ث در با داده های/ی از از حرفه ای ه/ا مجموع/ه ای تع/ری/ف می شود. بس/یاری ب/ا ه/م مرتب/ط

خصوصیات یکسان به منظور ایجاد یک پایگاه داده ای یکتا استفاده می کنند.ه/ا بر اس/اس مدل های/ی ک/ه اس/تفاده می کنن/د تقس/یم بندی می شوند: DBMSمع/موالً

زبانهای تعیین ب/ه داده ای مدل های آن. امثال و شبکه ای گرا، شی/ء ارتباط/ی، مهندسی از توجه/ی قاب/ل بخ/ش هس/تند. عالقه من/د داده پایگاه های ب/ه دس/ترسی

DBMS ،هم زمانی اجرا، همچون فاکتورهای/ی ب/ه و می باش/د مدل های از مس/تقل جامعی/ت و بازیاف/ت از خطاهای س/خت افزاری وابس/ته است.در ای/ن سطح تفاوت های

بسیاری بین محص/والت وجود دارد.

32

انواع دادگان هادادگان ها از نظر ساختار مفهومی و شیوه ای رفتار با داده ها بر دو

نوع هستند :.دادگان رابطه ای1.دادگان شی گرا2

مدلهای پایگاه داده

بیشتر دارد. وجود ای داده های مدل برای مختلف/ی های شگرد س/یستمهای پایگاه داده ای ه/ر چن/د ک/ه طور معمول بیشت/ر از یک مدل را مورد حمای/ت قرار میدهن/د، حول ی/ک مدل مشخص ایجاد شده اند.

منطقی الگوهای از ی/ک ه/ر فیزیکی logical modelبرای اجراهای مختلف/ی قاب/ل پیاده شدن اس/ت و س/طوح کنترل مختلفی در انطباق فیزیک/ی برای کاربران محی/ا م/ی کند. ی/ک انتخاب مناس/ب تاثیر موثری

ای رابطه الگوی موارد از مثال//ی دارد. اجرا relationalبر model ایجاد امکان ای رابطه در مدل مه/م رویدادهای اس/ت. هم/ه

می را جدول در س/طرها ب/ه س/ریع دس/ترسی ک/ه های/ی نمای/ه دهد،فراهم میشود.یک مدل داده ای تنها شیوه ساختمان بندی داده ها میتواند ک/ه ه/ا از عملیات ای بص/ورت مجموع/ه بلک/ه معموال نیس/ت روی داده ه/ا اجرا شود تعری/ف میشوند. برای مثال در مدل رابطه ای

گزینش همچون ریزی selectionعملیات//ی و projection،طرح تعریف می گردد.joinاتصال

(نمون/هinstance:) ی/ک موجودی/ت مشخ/ص از یک نوع موجودیت

(شناس//هidentifier:) نمونه ی//ک ک//ه ص//فت ی//ک موجودیت را شناسایی می کند.

(ه/ا مفهومی (:relationshipsرابط/ه های اتص/ال موجودیت ها در یک پایگاه داده.

مدلسازی

33

تعداد موجودی/ت های/ی ک/ه در ی/ک رابط/ه هس/تند، درجهآ/ن رابط/ه نامیده م/ی شود. رابط/ه بی/ن دو موجودیت می نامیده دوگان/ی رابط/ه اص/طالحا و اس/ت رایجت/ر

شود.:سه نوع رابطه دوگانی

: ارتیاط ی/ک نمون/ه از ی/ک نوع موجودی/ت ب/ا ی/ک نمونه از 1:1•نوع موجودیت دیگر

•1:M ارتباط ی/ک نمون/ه از ی/ک نوع موجودی/ت ب/ا چن/د نمونه : از نوع موجودیت دیگر

•M:N ارتباط ی/ک نمون/ه از ی/ک نوع موجودی/ت ب/ا چن/د نمونه : از نوع موجودیت دیگر و برعکس.

مدلسازی)ادامه(

34

35

مدل تخت تشکیل شده است از یک flat or table modelمدل تخت یا جدولی

آرایه دو بعدی با عناصر داده ای که همه اجزای یک ستون بصورت داده های مشابه فرض میشودو همه عناصر یک سطر با هم در ارتباط

هستند. برای نمونه در ستونهایی که برای نام کاربری و رمز عبور درجزئی از سیستم های پایگاه داده ای امنیتی مورد استفاده قرار می گیرد هر سطر شامل رمز عبوری است که مخصوص یک کاربر خاص

است. 

ستون های جدول که با آن در ارتباط هستند به صورت داده کاراکتری، اطالعات زمانی، عدد صحیح یا اعداد ممیز شناور تعریف می شوند.

است.spreadsheetاین مدل پایه برنامه های محاسباتی

پایگاه داده ها با فایلهای تخت به سادگی توسط فایلهای متنی تعریف میشوند. هر رکورد یک خط است و فیلد ها به کمک جدا کننده هایی از

هم مجزا می شوند. فرضا به مثال اسالیدبعدی دقت کنید:

36

id name team1 Amy Blues2 Bob Reds

3 Chuck Blues4 Dick Blues5 Ethel Reds6 Fred Blues7 Gilly Blues8 Hank Reds

داده های ه/ر س/تون مشاب/ه هم اس/ت ما ب/ه ای/ن س/تونها فیلد هاگوییم. و م/ی نامیم. خط اول را recordه/ر خ/ط را غی/ر از خ/ط اول ی/ک رکورد)

برچسب رکورد ندارن/د آنرا ای داده های پایگاه برخ/ی fieldک/ه labels گوییم. هرمقدار داده ای اندازه خاص خود را دارد که اگر به آن

اندازه نرس/د میتوان از کاراکن/ر فاص/له برای ای/ن منظور استفاده کرد روی بر را اطالعات بخواهیم ک/ه زمان/ی مخص/وصا مس/ئله ای/ن ام/ا کارتهای منگن/ه قرار دهی/م مشک/ل س/از خواهد شد. امروزه معموال از

برای جداس/ازی فیل/د ه/ا و کاراکت/ر خ/ط بعد برای رکورد TABنویس/ه بعدی استفاده می کنیم. البته شیوه های دیگری هم وجود دارد

37

مثال به مثال زیر دقت کنید:"1","Amy","Blues"

"2","Bob","Reds""3","Chuck","Blues"

"4","Dick","Blues""5","Ethel","Reds""6","Fred","Blues""7","Gilly","Blues""8","Hank","Reds“

ای/ن مثال از جدا کننده کام/ا اس/تفاده م/ی کند.در ای/ن نوع مدل تنها دارد ک/ه ممک/ن است ویرای/ش وجود و قابلی/ت حذف،اضاف/ه،دیدن

این مدل را پیاده سازی می کند.Microsoft Excelکافی نباشد.

38

Networkمدل شبکه ای و در کنفرانس زبانهای سیستم های داده ای 1969در سال CODASYLتوسط Charles Bachman مجددا 1971ارائه شد.در سال

80مطرح شدو اساس کار پایگاه داده ای قرارگرفت و در اوایل دهه به اوج ISOبا ثبت آن درسازمان بین المللی استانداردهای جهانی یا

بر پایه دو سازه مهم یعنی database model)رسید.مدل شبکه ای مجموعه ها و رکورد ها ساخته می شود و برخالف روش سلسله مراتبی که از درخت استفاده می کند، گراف را به کار می گیرد.

مزیت این روش بر سلسله مراتبی این است که مدل های ارتباطی طبیعی بیشتری را بین موجودیت ها فراهم می کند. الی رغم این مزیت ها به دو دلیل اساسی این مدل با شکست مواجه شد: اول

که بر پایه مدل DL/I و IMS با تولید محصوالت IBMاینکه شرکت سلسله مراتبی است این مدل را نادیده گرفت.

  جای آنرا elational modelدوم اینکه سرانجام مدل رابطه ای

به علت 80گرفت چون سطح باالتر و واضحتر بود. تا اوایل دهه کارایی رابطهای سطح پایین مدل سلسله مراتبی و شبکه ای پیشنهاد

میشد که بسیاری از نیاز های آن زمان را برطرف می کرد. اما با سریعتر شدن سخت افزار به علت قابلیت انعطاف و سودمندی

بیشتر سیستم های رابطه ای به پیروزی رسیدند.

39

رکورد ه/ا در ای/ن مدل شام/ل فیل/د های/ی است) ( COBOLممک/ن است همچون زبان کوبول )

باشد(. اولویت/ی مرات/ب س/لسله ص/ورت ب/ه مجموع/ه ه/ا ب/ا ارتباط ی/ک ب/ه چن/د بی/ن رکورد ها عضو. چند و مال/ک ی/ک شود: م/ی تعری/ف هدایت نوع از ای شبک/ه مدل های عملیات جاری موقعیت در برنام/ه ی/ک اس/ت: کننده ی/ک رکوردبه رکورد از و باق/ی م/ی مان/د خود دیگ/ر میرود ه/ر گاه ک/ه ارتباط/ی بی/ن آنها وجود

اشاره از معموال باشد. داشته مستقیم pointersگره/ا) ده/ی آدرس برای )

ب/ه ی/ک رکورد در دیس/ک اس/تفاده م/ی شود. با ای/ن تکنی/ک کارای/ی بازیاب/ی اضاف/ه م/ی شود هر ضروری مدل این ظاهری نمای/ش در چن/د

نیست .

40

مدل رابطه ایای رابط//ه مقاله relational modelمدل ی//ک در ارائه گشت. 1970 در س/ال E. F. Coddتحص/یلی توس/ط

ب/ا مفاهیمی چون ای/ن مدل ی/ک مدل ریاضیات/ی اس/ت ک/ه وتئوری مجموع/ه ها predicate logicمس/تندات منطقی

set theory همچون محصوالتی اس//ت. ارتباط در کیوالDB2اینگرس،اراک//ل، وسروراس SQL Server

براین پایه ایجاد شده است. 

س/اختار داده ه/ا در ای/ن محص/والت ب/ه ص/ورت جدول است به باشد. داشت/ه توان/د چن/د س/طر م/ی ک/ه تفاوت ای/ن ب/ا طور به ک/ه اس/ت گان/ه چن/د جداول دارای دیگ/ر عبارت ص/ریح ارتباطات بی/ن آنه/ا بیان نم/ی شود و در عوض کلید مختلف جداول در ه/ا س/طر تطبی/ق منظور ب/ه های/ی اس/تفاده م/ی شود. ب/ه عنوان مثال جدول کارمندان ممکن است ستونی به نام "موقعیت" داشته باشد که کلید جدول

موقعیت را با هم تطبیق می دهد.

41

ایگاه داده های چند بعدی

كند، تس/خیر را بازار ب/ه س/رعت توانس/ت ای رابط/ه های داده پایگاه نمیوانست ه/ا داده پایگاه ای/ن ك/ه داش/ت وجود نی/ز كارهای/ی هرچن/د بخوب/ی انجام دهد.بویژ/ه ب/ه كارگیری كلیدها در چن/د ركورد مرتب/ط ب/ه هم نمونه داده مشترك،كندی س/یستم راموج/ب میشد./برای ودرچندپایگاه برای یافت/ن نشان/ی كاربری ب/ا نام دیوی/د،س/یستم رابط/ه ای باید نام وی

را بیابد و primary keyرا در جدول كاربرجس/تجو كن/د و كلی/د اص/لی س/پس در جدول نشانیه/ا، دنبال آ/ن كلی/د بگردد. اگ/ر چ/ه ای/ن وضعیت از درجداول جستجو ب/ه ام/ا محس/وب، عملیات ی/ك فق/ط كاربر، نظ/ر

نیازمند است كه این كار پیچیده و زمان بر خواهد بود. 

راهكار ای/ن مشك/ل ای/ن اس/ت ك/ه پایگاه داده هااطالعات صریح درباره ارتباط بی/ن داده هاراذخیره نماید. میتوان ب/ه جای یافت/ن نشان/ی دیوی/د با جس/تجو ی كلی/د در جدول نشان/ی، اشاره گ/ر ب/ه داده ها را ذخیره نمود. در واق/ع، اگ/ر ركورد اص/لی،/ مال/ك داده باش/د، در همان مكان فیزیكی ذخیره خواه/د ش/د و از س/وی دیگ/ر س/رعت دس/ترسی افزای/ش خواهد این مینامند. بعدی چن/د های داده پایگاه را س/یستمی یافت.چنی/ن میشود، استفاده بزرگ های داده مجموع/ه از درهنگامیك/ه س/یستم بس/یار س/ودمند خواه/د بود. از آنجاییك/ه ای/ن س/یستم برای مجموعه داده های بزرگ ب/ه كار م/ی رود، هیچگاه در بازار ب/ه طور مس/تقیم عمومیت

نخواهد یافت.

42

پایگاه داده های شیء

اگ/ر چ/ه س/یستم های چن/د بعدی نتوانس/تند بازار را تس/خیر نمایند، ام/ا ب/ه توس/عه س/یستم های شی/ء منج/ر شدند. ای/ن س/یستم ه/ا كه به هس/تند، بعدی چن/د های س/یستم مفاهی/م و س/اختار بر مبتن/ی كاربر امكان م/ی دهن/د ت/ا اشیاء را ب/ه طور مستقیم در پایگاه داده گرا نویس/ی شیء برنام/ه س/اختار ترتی/ب بدی/ن نماید. ذخیره ه/ا

(object oriented تبدیل بدون و مس/تقیم طور ب/ه میتوان را نمودن ب/ه س/ایر فرم/ت ه/ا، در پایگاه داده ه/ا مورد استفاده قرار

داد. 

در س/یستم چند ownershipای/ن وضعی/ت ب/ه دلی/ل مفاهی/م مالكیتگرا برنام/ه شی/ء در دهد. م/ی رخ خاص OOبعدی، ی/ك شیء ،

ه اس/ت، مثال دیوی/د مال/ك نشانی خود حافظ"مال/ك " س/ایر اشیاء در می باشد. در ص/ورتی كه مفهوم مالكیت در پایگاه داده های رابطه

ای وجود ندارد.

43

ویژگی های سیستم مدیریت پایگاه داده ها

سیستم مدیریت پایگاه داده ها،مجموعه ای پیچیده ازبرنامه های نرم افزاری است كه ذخیره سازی و بازیابی داده های )فیلدها، ركوردها و

فایل ها( سازمان را در پایگاه داده ها، كنترل می كند. این سیستم، كنترل امنیت و صحت پایگاه داده ها را نیز بر عهده دارد.

 سیستم مدیریت پایگاه داده ها،درخواستهای داده راازبرنامه میپذیرد و

به سیستم عامل دستور میدهد تا داده ها ی مناسب راانتقال دهدهنگامیكه چنین سیستمی مورداستفاده قرار میگیرد، اگر

نیازمندیهای اطالعاتی سازمانی تغییر یابد،سیستمهای اطالعاتی نیز آسانتر تغییر خواهند یافت. سیستم مذكور از صحت پایگاه داده ها

پشتیبانی میكند. بدین ترتیب كه اجازه نمیدهد بیش از یك كاربر در هر لحظه، یك ركورد را به روز رسانی كند. این سیستم ركوردهای تكراری

را در خارج پایگاه داده ها نگاه می دارد.برای مثال، هیچ دو مشترك با یك شماره مشتری، نمی توانند در پایگاه

داده ها وارد شوند. این سیستم روشی برای ورود و به روز رسانی تعاملی پایگاه داده ها فراهم می آورد. یك سیستم اطالعات كسب و كار از موضوعاتی نظیر )مشتریان، كارمندان، فروشندگان و غیره( و فعالیت هایی چون )سفارشات، پرداخت ها، خریدها و غیره( تشكیل

شده است. 

44

ویژگی های سیستم مدیریت پایگاه داده ها )ادامه ) 

طراحی پایگاه داده ها، فرایند تصمیم گیری درباره نحوه سازماندهی این داده ها در انواع ركوردها و برقراری

ارتباط بین ركوردهاست.سیستم مدیریت پایگاه داده ها می تواند ساختار داده ها و ارتباط آنها را در سازمان به

طور اثر بخش نشان دهد. سه نوع مدل متداول سازمانی عبارتند از: سلسله مراتبی، شبكه ای و رابطه ای.

 یك سیستم مدیریت پایگاه داده ها ممكن است یك، دو یا

هر سه روش را فراهم آورد. سرورهای پایگاه داده ها، كامپیوترهایی هستند كه پایگاه داده های واقعی را نگاه می

دارند و فقط سیستم مدیریت پایگاه داده ها و نرم افزار مربوطه را اجرا می كنند. معموال این سرورها رایانه های

برای ذخیره RAIDچند پردازنده ای با رایه های دیسك سازی می باشند.

45

سامانه مدیریت پایگاه داده ها انگلیسی: )ب//ه داده ه//ا پایگاه مدیری//ت databaseس//امانٔه

management system :اختص//ار ب//ه DBMS نرم افزار یک ،)رایانه ای اس/ت ک/ه ب/ا هدف مدیری/ت پایگاه داده ه/ا طراح/ی شده است و بازیابی و ذخیره ب/ه مربوط مس/ائل درگی/ر کاربر ک/ه گونه ای ب/ه شاخص بندی داده ها نمی شود و بر روی طراح/ی منطق/ی پایگاه تمرکز م/ی نماید.ای/ن بس/ته ب/ه س/ازمان ه/ا اجازه م/ی ده/د ت/ا ب/ه راحتی پایگاه های داده را برای کاربردهای مختل/ف ب/ه وس/یله ی مدیر پایگاه داده

( و متخص/صان دیگ/ر توس/عه دهد. س/امانه مدیریت DBAs)ب/ه اختص/ار: پایگاه داده اجازه میدهد تا برنامه های مختلف کاربردی کاربر به طور های سامانه باشد. داشت/ه دس/ترسی داده پایگاه ی/ک ب/ه همزمان داده پایگاه مختلف های مدل از اس/ت ممک/ن داده پایگاه مدیری/ت جه/ت س/هولت در توص/یف و حمای/ت از برنام/ه های کاربردی، استفاده پایگاه اختصاصی زبان مدل شی/ی(. ی/ا ای رابط/ه مدل )مانن/د کنن/د همچنین و داده پایگاه کاربردی های برنام/ه ک/ه اس/ت زبان/ی داده، سامانه ی/ک اس/ت. نموده س/اده را اطالعات ی ارائ/ه و بازیاب/ی اجرای داده، به دس/ترسی برای کنترل امکان داده پایگاه مدیری/ت تمامی/ت داده ه/ا، مدیری/ت کنترل همزمان/ی و بازیاب/ی پایگاه داده،/ پس از شکس/ت و بازگرداندن آ/ن از فای/ل های پشتیبان و همچنی/ن حفظ

امنیت پایگاه داده را فراهم می آورد.

46

وظايف سيستم مديريت پايگاه داده

در سيستم های مختلف تا حدودی متقاوت بوده و DBMSوظايف بستگي به نوع كاربران آن دارد. اما به طور كلي اين وظايف عبارتند

از:

امکان تعريف پايگاه داده.1. امکان ايجاد پايگاه داده2. امکان دستکاري داده ها3. بازيابي پايگاه داده4. بهنگام سازي پايگاه داده )عمليات درج، حذف و جايگزيني(5. تامين تسهيالتي براي کاربر به منظور توسعه سيستم6. امکان سازماندهي مجدد7. کنترل امنيت و جامعيت داده ها8. ايجاد ديکشنري داده ها9

. امکان کنترل کارائي10

47

اجزای سیستم مدیریت پایگاه داده

توسط تعدادی مولفه نرم افزاری انجام میشود. هر DBMSوظایف كدام از این مولفه ها ممكن است مركب از چند واحد كوچكتر

داده می DBMSباشند.تعدادی از سرویسهای که توسط مولفه های شوند در زیر لیست شده است:

Transaction Processingپردازش تراکنش 1.

پردازش تراکنش عملیاتی که از منابع مختلف میرسد را روی پایگاه داده اجرا میکند به نحوی که خواص مطلوب تراکنش خدشه دار

نشود. سرویس های کنترل همروندی و ترمیم به این مولفه برای کمک می کنند. به این ترتیب اجرای همروند ACIDبرقراری خواص

تراکنش ها و سازگاری پایگاه داده حتی در صورت وقوع شکستی در سیستم تضمین می شود.

Concurrency Control. کنترل همروندی 2

مدیریت اجرای همروند تراکنش ها روی پایگاه داده در حین برقراری سازگاری را به عهده دارد.

48

اجزای سیستم مدیریت پایگاه داده

Recovery. ترمیم 3

ترمیم تضمین میکند که اگر اجرای تراکنش با عدم موفقیت یا سقط روبرو شد، تاثیر نامطلوبی روی پایگاه داده یا تراکنش های دیگر

نگذارد و حالت پایگاه داده را همیشه سازگار نگه دارد.

Log Management. مدیریت ثبت احوال4هر اتفاقی در سیستم در یک فایل ذخیره می شود و توسط مدیریت ترمیم برای حفظ صحت و اعتبار پایگاه داده هنگام خرابی يا سقط

سيستم استفاده می شود.

Language Interface. واسطه زبانی 5دستوراتی را برای تعریف داده، کار کردن با آن دراختیار کاربران و

برنامه های کاربردی قرار می دهد.

49

اجزای سیستم مدیریت پایگاه داده

Fault Tolerancy. تحمل پذیری خطا6 حتی در DBMSتوانائی ارائه سرویس های قابل اطمینان توسط

صورت بروز نقص را تحمل پذیری خطا می گویند. انواع خطاهائی که ممکن است پیش بیاید عبارتند از:

       • خطای منطقی : تراکنش موفق نمی شود مثال به دلیل ورودی بد، سرریزی

       • خطای سیستمی : تراکنش موفق نمی شود مثال به دلیل بن بست

       • سقط سیستم : قطع برق، پاک شدن حافظه اصلی، پر شدن دیسک

       • ناتوانی دیسک : خرابی هد، خرابکاری عمدی، آتش سوزی،

Data Catalog. کاتالوگ داده 7یا دیکشنری داده یک پایگاه داده سیستمی شامل اطالعاتی درباره داده، ارتباطات و قیدها در پایگاه اصلی است. گاهی به آن متاداده

هم گفته می شود.

50

Security. امنیت 8

امنیت به محافظت داده در مقابل افشاشدن، تغییر و خرابی اشاره دارد. هر کابر و برنامه کاربردی امتیاز ویژه ای برای دسترسی به

داده دارد. کاربران ممکن است دیدگاه های مختلفی نسبت به داده های پایگاه داده با توجه امتیازات ویژه خود داشته باشند. سیستم امنیتی همچنین، توسط رویه های شناسائی و مجوز، دسترسی به

پایگاه داده را محدود می کند. Storage Management. مدیریت ذخیره سازی 9

DBMS مکانیسم های خاصی برای ذخیره دائمی داده و دسترسی به منبع فیزیکی و بازیابی داده دارد. مدیر ذخیره سازی بین داده ذخیره شده در پایگاه داده و برنامه کاربردی و پرس و جوهای ارسال شده

به سیستم واسطه می شود. (Lock Management. مدیریت قفل )10

هنگام استفاده اشتراکی از داده انواع مختلفی از قفل روی داده گذاشته می شود )مثل Read Lock و Write Lock .)

(Deadlock Management. مدیریت بن بست )11بن بست وقتی اتفاق می افتد که تراکنش ها برای بدست آوردن

منابع در یک دایره بسته قرار گیرند یعنی هر یک منبعی در اختیار دارد که مورد تقاضای دیگری است و درخواست منبعی را می کند که در

اختیار تراکنش منتظر منبع است. در پایگاه داده منابع رکوردها هستند. مديريت منبع مسئول رفع اين مشکل هستند.

51

انواع سیستم های مدیریت پایگاه داده

انواع مختلفی از سيستم های پايگاه داده وجود دارند که هرکدام به منظور خاصی طراحی و پياده شده اند. دسته بندی سيستم های پايگاه

داده به صورت زير انجام گرفته است:

Distributed DataBaseسیستم مدیریت پایگاه داده توزیع شده )Management System)

سيستم های توزيع شده بر توزيع داده و همچنين همبستگی فعاليت ها و کنترل روی اجزای توزيع شده سيستم داللت دارند. اکثر سيستم های

توزيع شده برای تقسيم کردن بارکاری يا برای انتقال عملکردهای پردازش داده به نزديکی محل انجام اين وظايف است. در هردو حالت

هدف نامحسوس بودن توزيع شدگی از ديد کاربر است.

                                             

52

Real-Time DataBase Management Systemسیستم مدیریت پایگاه داده بالدرنگ سیستم های بالدرنگ سیستم های سریع با سرعت پاسخگوئی باال

هستند که زمان انجام کليه عمليات نقش مهمی در آنها دارد. سيستم بالدرنگ در تعامل با دنيای واقعی پاسخ قابل پيش بينی را در قاب زمان می دهد. ورودی، پردازش و پاسخ ها همگی از قبل تعريف

شده هستند و حد زمانی مشخصی دارند و به نحوی بهينه می شوند که هر حالت ورودی يک حالت خروجی قابل پيش بينی دارد که

هميشه در يک زمان و به يک روش اتفاق می افتد. Fault Tolerance DataBaseسیستم مدیریت پایگاه داده تحمل پذیر خطا

Management System

سيستم تحمل پذير خطا سرويسهائی را دارد که با ناتوانی های اجزای سخت افزاری و نرم افزاری برخورد می کند. برای رسيدن به

اين منظوربايد کليه نقاطی که احتمال نقصی در آنها وجود دارد از قبل بررسی شده، ابزارهائی برای تشخيص، اصالح و يا ترميم آنها به

نحوی طراحی شود که کمترين تاثير را روی برنامه های کاربردی و کپی از جمله RAID، Shadow Memoryبگذارند. مکانیسم های

روش هائی هستند که استفاده می شوند.

53

مطمئن داده پایگاه مدیریت Secure DataBase ManagementسیستمSystem

انجام دارند اجازه کاربردی های برنامه و کاربران که اعمالی کليه مطمئن سيستم يک در . سيستم يک مثال عنوان به شوند می کنترل آنها انجام مقدار و زمان همچنين دهند

پرسنلی سابقه به دستيابی اجازه کاربران کليه به باشد درنظرداشته است ممکن پرسنلیديگر کارمندان سابقه به دسترسی اما بدهد را شان شغلی اطالعات استخراج و خودشان . سرويسی چنين دادن برای نباشد پذير امکان خودشان به مربوط اطالعات برخی حتی يا

درقبال را آنها به رسيدگی و دسترسی حقوق تعريف قابلي/ت بايد داده پايگاه سيستم . باشد داشته دارند دسترسی داده به که کاربرانی

ناهمگون ) داده پایگاه مدیریت Hetrogenouse DataBaseسیستمManagement System)

از ناهمگون . DBMSسيستم شرکت يک شعب مثال برای است شده تشکيل مختلف هایمی برطرف افزارجداگانه نرم و افزار سخت با را خود پردازشی نيازهای منحصرا کدام هر

به. شبکه طريق از و باشند داشته انفعال و فعل هم با ها سيستم اين باشد نياز اگر کننديک شوند داده پيوند ارتباط HTDBMSهم هم با مختلف های داده پایگاه تا شود می ايجاد

. کند برقرار

54

Multimediaسیستم مدیریت پایگاه داده چندرسانه ای )DataBase Management System)

سيستم های محاسباتی چندرسانه ای انواع متنوعی از منابع داده ای گرافيکی، تصاوير ويدئويی، صوت و متن را استفاده و يا با هم

ترکيب می کنند. اين منابع داده ای پيچيده بايد برای سيستم محاسباتی بسهولت قابل دسترس باشند. برای استفاده در برنامه

چنين سيستم هائی از ترکيب الزامات interactiveهای کاربردی پايگاه داده های بالدرنگ با سيستم های گرافيکی تعاملی استفاده می کنند تا ارائه اطالعات سنکرون شده و بالدرنگ حاصل شود.

Federatedسیستم مدیریت پایگاه داده متحد )DataBase Management System)

نسل جديد سيستم های مديريت پايگاه داده سعی دارند اطالعات جمع آوری شده از سنسورها را مستقيما ذخيره کنند. اين سيستم

ها از پایگاه های دانش نیز حمايت می کنند.

55

نسل هاي پايگاه داده( : فايل ترتيبی1948-1957نسل اول )

رسانه خارجی در اين نسل نوارهای مغناطيسی بوده اند. اين نسل را می توان نسل بدون نرم افزار واسط ناميد. مشخصات کلی اين نسل

: عبارتند از

ساختار فايل ها ترتيبی است• • ساختار فيزيکی همان ساختار منطقی فايل است

( استbatch processing• تنها روش پردازش فايل ها پردازش يکجا )• برنامه کاربردی تمام عمليات ورودی/خروجی را انجام می دهد و نرم

افزار واسطی برای مديريت پردازش فايل ها وجود ندارد• طراحی ساختار فيزيکی به عهده کاربر است

• تغيير در ساختار داده منجر به تغيير در برنامه کاربردی می شود• افزونگی داده حداکثر است• اشتراک داده مطرح نيست

• نسخه های متعدد از فايل هنگام بهنگام سازی ايجاد می شود

56

( : 1958-1966نسل دوم )شيوه های دسترسی های دسترسی و همچنين ايجاد رسانه های با

. دسترسی مستقيم مانند ديسک است )AM )access methodمهمترين ويژگی اين نسل پيدايش نرم افزارهای

يا شيوهAM نرم افزاری است که مبتنی بر يک استراتژی دستيابی، به جنبه های

فيزيکی محيط ذخيره سازی و عمليات آن می پردازد و جنبه های فيزيکی را تا حدی از ديد کاربر مخفی می کند. و برنامه کاربردی ديگر نيازی به

پرداختن به آنها ندارد. مشخصات اين نسل عبارتند از: برای ايجاد فايل ها با ساختار گوناگون بين برنامه AM• نرم افزار واسط

های کاربردی و محيط ذخيره سازی وجود دارد• امکان دسترسی ترتيبی و مستقيم به رکورد وجود دارد

( و On-Line(، برخط )Real Time• پردازش در محيط های بالدرنگ )يکجا بسته به نوع سيستم عامل می توانند انجام شوند

• ساختار فيزيکی و منطقی فايل از هم جدا است ولی هنوز برنامه کابردی از محيط ذخيره سازی مستقل نيست

• امکان دسترسی بر اساس چندين کليد وجود ندارد• روش های ايمنی و حفاظت داده ابتدائی وجود دارد

• داده ها برای کاربردهای خاص طراحی و ذخيره می شوند• تکرار داده هنوز در حد نسبتا باالئی است• اشتراک داده ها تا حدی ايجاد شده است

57

( : سيستم مديريت داده1967-1973نسل سوم )

Dataدر اين نسل نرم افزار کامل تری به نام سيستم مديريت داده )Manegement System به عنوان واسط بين برنامه کاربردی و محيط )

استفاده می کند و ارتباط بين ديد AM از DMSفيزيکی ايجاد شد. AM از DMSمنطقی و فيزيکی را ايجاد می کند. برای بازيابی يک رکورد

رکوردهای موردنظر را از بالک های فايل AMدرخواست می کند و قرار می دهد تا کل رکورد را به برنامه بدهد DMSبازيابی و در اختيار

واسط برنامه کاربردی و داده است.DMS• نرم افزار • فايل های منطقی متعددی می توانند از داده های فيزيکی مشترک

بهره ببرند• ميزان تکرار داده کاهش يافته است

• داده های مشترک در کاربردهای متنوع بکار می روند• صحت داده تا حدی تامين می شود

• نشانی دهی در سطح فيلد يا گروهی از فيلدها ممکن است• بازيابی بر کمک چند کليد امکان پذير است

• تسهيالتی برای پردازش فايل پيش بينی شده است

58

(: سيستم مديريت پايگاه داده1974-1980نسل چهارم) شروع شده و هنوز هم ادامه دارد. مهمترين 60اين نسل از اواخر دهه

ويژگی آن استقالل داده ای است. نرم افزار پيچيده ای به نام سيستم DBMS( يا DataBase Management System)مديريت پايگاه داده

واسط بين برنامه های کاربردی و محيط فيزيکی است و اجازه می دهد کاربران در يک محيط انتزاعی کار کنند و به داده ها دسترسی پيدا کنند.

واسط بين برنامه های کاربردی و DBMS• نرم افزار پيچيده و جامع محيط فيزيکی است

• برنامه های کاربردی از جنبه های فيزکی مستقل هستند • کاربران در يک محيط انتزاعی مبتنی بر يک ساختار داده ای کار می

کنند• سرعت دستيابی به داده باال است

• امکان استفاده اشتراکی از داده ها وجود دارد• امکان کنترل متمرکز روی کليه داد های عملياتی

• ايمنی داده زياد است• افزونگی کاهش پيدا کرده است

• مفهوم چند سطحی بودن معماری )داخلی، خارجی، ادراکی( بسط پيدا کرد

• سيستم های پايگاه داده توزيع شده طراحی شده اند

59

( : پايگاه معرفت1981-1989نسل پنجم) Knowledge )اين نسل به که نسل پايگاه معرفت

Base شناخته شده است با استفاده از منطق )صوری، سيستم های خبره، هوش مصنوعی و

پردازش زبان طبيعی سيستمی طراحی و ايجاد می شود که قادر به استناج منطقی از داده های ذخيره

شده است. پايگاه معرفت مجموعه ای از واقعيت های ساده و

قواعد عام است که نشان دهنده بخشی از جها واقعی باشد.

• سيستم پايگاه معرفت که مسئوليت ذخيره سازی، امنيت، جامعيت و تامين نيازهای کاربران

رابرعهده دارد

60

کاربران پایگاه داده

کاربران يک سيستم پايگاه داده توسط روشهائی که با سيستم تعامل میکنند از هم تفکيک میشوند.

تحلیل گران سیستم

( با گروه کاربران پایگاه system analystsتحليل گران سيستم )داده به منظور درک نیازهای اطالعاتی و پردازشی آنها ارتباط

دارند. نیاز های اطالعاتی و پردازشی هر گروه را مجتمع می کنند و مستندسازی می کنند.

طراحان پایگاه داده ( ساختار مناسبی را database designersطراحان پايگاه داده )

برای نمایش اطالعات مشخص شده توسط تحلیل گر سیستم به طریق نرمالسازی شده به منظور تضمین جامعیت و سازگاری داده

داده های پايگاه داده را DDLانتخاب می کنند و با استفاده از تعريف می کنند.

61

کاربران پایگاه داده

پیاده سازان برنامه های کاربردی ( برای Application Developersبرنامه نويسان برنامه های کاربردی )

برآوردن نيازهای کاربران و کار با پايگاه داده برنامه هایی را آماده می کنند. تست، اشکالزدائی و مستندسازی برنامه و پايگاه داده از وظايف

DMLبرنامه نويسان است. برنامه نويسان با سيستم توسط احکام ارتباط برقرار می کنند.

کاربران نهائی ( شامل: End Usersکاربران نهائی )

• کاربران پارامتری : که توسط برنامه های کاربردی نوشته شده با سيستم سروکار دارند. مانند تحويلدار بانک و کارکنان دفتری.

DBMS• کاربران ماهر : که نیاز های پیچیده تری دارند و با قابلیت های آشنائی کامل دارند. درخواست های خود از پایگاه داده را توسط یک

زبان پرس و جو می سازند.• کاربران نهائی اتفاقی : کسانی که دسترسی گاه و بیگاه به پایگاه داده دارند اما ممکن است هر بار نیازهای متفاوتی داشته باشند. از زبان های

پرس و جوی و مرورگرهای حرفه ای تر استفاده می کنند.

62

کاربران پایگاه داده

مدیر پایگاه داده فردی DBA( يا بطور خالصه database administratorمدير پايگاه داده )

کلیه DBAاست که مسئول کنترل عمليات کل سيستم پايگاه داده است. فعالیت های سیستم پایگاه داده را هماهنگ می کنند. اين فرد بايد درک

خوبی از منابع و نیازهای اطالعاتی کل سازمان داشته باشد و برای حصول اطمينان از اينکه داده موردنياز قابل دسترس کاربران قرار می

گيرد با آنها در ارتباط باشد. شامل:DBAبعضی از وظایف

DDL• تعريف ِشماها توسط DDL• تعريف ساختار ذخيره سازی و متدهای دسترسی توسط

• اصالح ِشما و سازماندهی فيزيکی• اعطای مجوز دسترسی پايگاه داده به کاربران

• تعيين قيدهای جامعيت• عامل ارتباطی کاربران

• نظارت اجرا و واکنش برای تغییر درصورت نیاز• برقراری ديکشنری داده

63

سازماندهي داده ها در محيط فايلهاي سنتي سلسله مراتب داده

IS 101 2003 B+ IS 101 2003 A IS 101 2003 C

IS 101 2003 B+

( )

01001010 J ASCII

0

64

سازماندهي داده ها در محيط فايلهاي سنتي ادامه ...()اصطالحات و مفاهيم سازماندهي فايل

فرد، مکان، شيء،يا رويدادي که درباره آن (: Entityمو1جوديت )اطالعات جمع آوري ميشود.

قطعه اي از اطالعات که يک موجوديت (:Attributeويژگي )بخصوص را توصيف مي کند.

فيلدي منحصر به فردي که هر رکورد ازيک (:Key Fieldفيلد کليدي )موجوديتها و ويژگيها فايل را شناسايي ميکند.

4340

02/08/2003

1583 2

:

65

سازماندهي داده ها در محيط فايلهاي سنتي پردازش فايل سنتي

1

2

3

4

A Z

A B C D

A B C D

A B C D

A B C D

66

سازماندهي داده ها در محيط فايلهاي سنتيمشكالت محيط فايلهاي سنتي

افزونگي داده(Data Redundancy) وابستگي داده به برنامه(Program-Data Dependence) عدم انعطاف(Lack of Flexibility) ضعف امنيت(Poor Security) عدم به اشتراک گذاري و دسترسي به داده(Lack of Data-

Sharing and Availability)

رويکرد پايگاه داده به مديريت دادهپايگاه داده( Database)

.مجموعه اي است از داده هاي متمرکز.افزونگي داده را کنترل مي کند داده ها ذخيره شده اند تا براي کاربر در يک مکان واحد

جلوه گر شوند..به چندين سيستم کاربردي خدمت رساني مي کند

67

رويکرد پايگاه داده به مديريت داده محيط يک پايگاه داده

68

رويکرد پايگاه داده به مديريت داده Database Managementسيستم مديريت پايگاه داده

System )DBMS(.پايگاه هاي داده را ايجاد و از آنها نگهداري مي کند.نياز به تعريف داده را از بين مي برد حکم واسطي بين برنامه هاي کاربردي و فايلهاي داده هاي

فيزيکي را دارد..ديدهاي فيزيکي و منطقي داده را از هم جدا مي کند

69

رويکرد پايگاه داده به مديريت داده نمونه اي از گزارش فرهنگ داده

70

رويکرد پايگاه داده به مديريت داده چگونگي حل مشکالت محيط فايلهاي سنتي توسط

DBMSکاهش افزونگي داده(حذف عدم سازگاري دادهECR\ECN)حذف وابستگي برنامه به دادهافزايش دسترسي و دسترس پذيري داده فراهم آوردن امکان مديريت متمرکز داده، استفاده از

داده، و امنيت

71

رويکرد پايگاه داده به مديريت دادهDBMSرابطه اي (Relational DBMS)

داده را در قالب جداول دو بعدي نمايش مي دهد.داده را ازطرق جداولي برمبناي عناصر داده اي مشترک

به هم مرتبط ميسازد.مثال:

DB2، Oracleبراي سيستمهاي بزرگ MS SQL Server براي سيستمهاي حد متوسط

Microsoft Access و Oracle Liteبراي سيستمهاي کوچک

72

چهارم جلسه داده مديريت به داده پايگاه رويکرد

اي رابطه داده مدل

163416351636

02/02/0402/12/0402/13/04

02/22/0402/28/0403/01/04

152137145

231

137145150152

22.5026.256.0070.00

4058203840581125

405820381125

CBM Ace

Bryant

( )

( )

73

داده مديريت به داده پايگاه رويکرد اي رابطه داده پايگاه يک در اي پايه عمليات سه انتخاب(Select): که کند مي ايجاد رديفها از اي مجموعه زير

. سازد مي برآورده را بخصوصي معيارهاي ريزي جديدي :(Project)طرح جداول ايجاد به قادر را کاربران

. هستند مناسب اطالعات حاوي تنها که سازد مي ادغام(Join): اطالعات با کاربران براي را اي رابطه جداول

. کند مي ترکيب هم با مناسب،

74

رويکرد پايگاه داده به مديريت دادهسه عمليات پايه اي در يک پايگاه داده رابطه اي

405820381125

CBM Ace

Bryant

137145150152

22.5026.256.0070.00

4058203840581125

231

152137145

02/22/0402/28/0403/01/04

02/02/0402/12/0402/13/04

163416351636

137152

40581125

CBM Bryan

137 = 152

75

ايجاد يک محيط پايگاه دادهدو فعاليت در طراحي يک پايگاه داده طراحي مفهومي يا منطقي(Conceptual or Logical

Design): مدل خالصه شده اي است از پايگاه داده از زاويه ديد کسب و کار.

طراحي فيزيکي(Physical Design): مدلي که نشانميدهد پايگاه داده چگونه بر روي تجهيزات ذخيره سازي،

سازماندهي شده است.

76

ايجاد يک محيط پايگاه دادهطراحي مفهومي پايگاه داده(Conceptual Database

Design).رابطه بين عناصر داده اي را شناسايي مي کند.کاراترين راه گروه بندي عناصر داده اي را شناسايي مي کند.عناصر داده اي تکراري را شناسايي مي کند گروه هاي داده اي مورد نياز سيستمهاي کاربردي بخصوصي را

شناسايي مي کند. نمودار رابطه موجوديت(Entity-Relationship Diagram)

متدولوژي براي مستند سازي پايگاه هاي داده که رابطه بين موجوديتهاي مختلف پايگاه داده را نشان ميدهد.

77

ايجاد يک محيط پايگاه داده يک نمودار رابطه موجوديتها

M

M

M

1

78

ايجاد يک محيط پايگاه داده نرمال سازي(Normalization) فرآيند ايجاد ساختارهاي داده کوچک، پايدار، و در عين حال

منعطف از گروههاي پيچيده داده، زماني که يک پايگاه داده اي رابطه اي در حال طراحي است.

يک محيط پايگاه دادهايجاد ( نرمال سازيNormalization)

يک رابطه غير نرمال براي موجوديت سفارش

79

يک محيط پايگاه دادهايجاد ( نرمال سازيNormalization)

يک رابطه نرمال شده براي موجوديت سفارش

80

ايجاد يک محيط پايگاه دادهپايگاه داده توزيع شده(Distributed Database) پايگاه داده اي است که دربيش ازيک مکان فيزيکي واقع شده

باشد؛به بيش از يک مکان تقسيم بندي يا تکرار شده است.

CPU

CPU

CPU

CPU

CPU

CPU

)

)

1

2

پايگاه هاي داده توزيع شده

81

ايجاد يک محيط پايگاه دادهپايگاه داده توزيع شده(Distributed Database)

:مزايا افزايش خدمت رساني و پاسخگويي به کاربران محليکاهش آسيب پذيري به يک سايت واحد مرکزي بزرگ

:معايب وابستگي به خطوط ارتباط از راه دورريسک امنيتي از طريق توزيع داده هاي حساسبه روز رساني داده هاي مرکزي با داده هاي محلي

82

ايجاد يک محيط پايگاه داده عناصر کليدي سازماني در محيط يک پايگاه داده

83

چهارم جلسه داده پايگاه محيط يک ايجاد

داده پايگاه يک محيط در سازماني کليدي عناصر داده (Data Administration)مديريت

اطالعاتي سياستهاي توسعه اطالعاتي نيازمنديهاي تعريف داده پايگاه فرهنگ توسعه و داده پايگاه منطقي طراحي بر نظارت اطالعات کاربرد بر نظارت

84

ايجاد يک محيط پايگاه داده عناصر کليدي سازماني در محيط يک پايگاه دادهبرنامه ريزي داده و متدولوژي مدلسازيData Planning and

Modeling Methodology.برنامه ريزي است براي داده در سطح سازمان شناسايي موجوديتهاي کليدي، ويژگيها، و روابطي که داده هاي

سازمان را تشکيل مي دهند.

،مديريت فناوري پايگاه دادهDatabase Technology and Management

پايگاه هاي داده نيازمند نرم افزارDBMS.و کارکنان است گروه طراحي پايگاه داده ساختار و محتويات پايگاه داده را تعريف و

سازماندهي مي کنند. مديريت پايگاه داده: استقرار پايگاه داده فيزيکي، روابط منطقي، و

قوانين دسترسي

85

ايجاد يک محيط پايگاه داده عناصر کليدي سازماني در محيط يک پايگاه

داده کاربرانUsers

آموزش کاربران نهايي براي استفاده از زبان پرس وجوي نسل چهارم.

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهپردازش تحليلي آنالين( OLAP )Online Analytical

Processing)OLAP کاربران را قادر مي سازد داده هاي واحد را به

شکلهاي مختلف با استفاده از ابعاد چندگانه مالحظه کنند. هر جنبه از اطالعات – محصول، قيمت، منطقه – نمايانگر

بعد متفاوتي است.

86

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهپردازش تحليلي آنالين(OLAP )Online Analytical

Processing)

مدل چند بعدي داده

87

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهانبارهاي داده

( انبار دادهData Warehouse:) داده هاي جاري و قديمي را براي گزارش دهي و تحليل ذخيره مي سازد.

·

·OLAP·

اجزاي يک انبار داده

88

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهبازار داده و جستجوي داده بازار داده(Data Mart): زير مجموعه اي است از انبارهاي داده

يا خالصه اي از داده براي کاربران خاص. استخراج داده(Data mining): تکنيکهايي براي يافتن الگوها و

روابط پنهان در حجم عظيمي از داده براي استنتاج قوانيني براي پيش بيني روندهاي آينده.

نمونه هايي از جستجوي داده Disco S.A.: فروشگاه هاي زنجيره اي آرژانتين از استخراج داده براي تحليل

ميليون مشتريي که داراي برنامه خريد متناوبي در 5/1الگوهاي خريد بيش از فروشگاه هستند، استفاده مي کند. 200بيش از

رستورانRed Robin: اين رستورانها از استخراج داده براي تحليل منوهاي رستوران خود استفاده مي کند. با تحليل قيمت، هزينه، و کيفيت هر يک از 87

مي تواند اقالم منو Red Robinموادي که در غذاهاي سرو شده به کار مي رود، را که هم داراي تقاضاي زياد و هم سود حاشيه اي باالست، شناسايي کند.

89

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهبازار داده و جستجوي دادهمزاياي انبارهاي دادهبهبود اطالعات و قابليت دسترسي به آنهاقابليت مدل کردن و مدلسازي مجدد داده قادرساختن دسترسي به داده بدون تأثير گذاري بر عملکرد سيستم

هاي عملياتي موروثي زيربنايي سازمان

پايگاه داده فرارسانه ايHypermedia Database

.داده را در قالب شبکه اي از نودها سازماندهي مي کند نودها را در قالب الگوهاي مشخص شده توسط کاربر به هم مرتبط

مي سازد. از متن، گرافيک، صدا، ويدئو، و برنامه هاي اجرايي پشتيباني مي

کند.

90

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهپايگاه داده فرارسانه ايHypermedia

Database

-------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

يک پايگاه داده فرارسانه اي

91

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهمرتبط ساختن پايگاه هاي داده داخلي به وب

:(Database Server)سرور پايگاه داده .کامپيوتري است در يک محيط مشتري/ سرورDBMS مي کند.ميزباني را درخواستهايSQL دريافت مي کند. را.داده هاي مورد نياز را تأمين مي سازد

:(Middleware)ميان افزار نرم افزاري است براي برقراري ارتباط بين وب سرور و

DBMS.قابليت برقراري ارتباط با پايگاه داده را مديريت مي کند ميتواند نسخه سرور سيستم کاربردي ياCGI )Common

Gateway Interface( .باشد

92

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهمرتبط ساختن پايگاه هاي داده داخلي به وب

`

93

روند پيشرفت پايگاه هاي دادهمزاياي دسترسي به پايگاه هاي داده از طر/يق وب

کاربري نرم افزار مرورگر ساده است؛ نيازمند آموزشاندکي است.

واسط وب نيازمند تغييرات اندکي در پايگاه داده داخلياست.

.ارزانتر از واسطهاي با طراحي خاص است

(مدلسازی موجودیت / رابطهentity-relationship modeling:) فرایند طراحی یک پایگاه داده به وسیله

سازماندهی موجودیت داده های مورد استفاده و شناسایی رابطه ای که با هم دارند.

(رابطه /// موجودی//ت entity-relationshipنمودار diagram:) نموداری ک/ه موجودی/ت داده ه/ا، ص/فت ها

و رابطه بین آن ها را نشان می دهد.(های موجودیت/ی از (:entity classesکالس گروهی

موجودیت های یک نوع داده مشخص.

ساختن یک پایگاه داده)ادامه(

94

(نمون/هinstance:) ی/ک موجودی/ت مشخ/ص از یک نوع موجودیت

(شناس//هidentifier:) نمونه ی//ک ک//ه ص//فت ی//ک موجودیت را شناسایی می کند.

(ه/ا مفهومی (:relationshipsرابط/ه های اتص/ال موجودیت ها در یک پایگاه داده.

مدلسازی

95

96

تعريف اطالع

اطالع به داده اي اطالق ميشود كه توسط يك فرد يا سازمان براي تصميم گيري بكار مي رود

اطالع عبارتست از داده سازمان يافته اي كه شناختي را منتقل ميكند

از قرار گرفتن داده ها در درون یک متن معنی دار که اغلب به صورت پیام است اطالعات به دست

می آید

اطالع، داده پردازش شده است.

97

اطالعاتتعريف

تعاريف متعددي از اطالعات وجود دارد )تعاريف مبتني بر معنا )معنا شناختي( و تعاريف مبتني بر كميت(

اطالعات عبارت است از ALAالف / تعريف واژه نامه تمام اي/ده ها، واقعيتها و كاره///اي خالقانه ذهن كه به

صورت رسمي يا غير رسمي و به هر حالتي ثبت، منتشر و ياتوزيع گرديده است.كه ممكن است بص//ورت مستند يا

غيرمستند باشد. براس//اس استاندارد مارك اطالعات مستند به يكي از صور ذيل است:

كتاب ها: مواد متني كه به صورت تك نگاشت ميباشند.ب-

98

اطالعاتتعريف

ب- پيايندها: مواد متني كه بصورت منظم تكرار مي شود مانند نشريات ادواري

ج- نقشه ها: موارد جغرافيايي شبيه نقشه هاي مسطح يا كره ها

د- فايلهاي كامپيوتري: كه در كامپيوترها ونرم افزارهاي مختلف استفاده مي شود.

ه / موارد شنيداري وديداري: شامل اطالعات صوتي، نوارهاي كاست،تص//اويرو......

و/ حاالت تركيبي: كه بصورت تركيبي از موارد .فوق مي باشد

99

ب / تعريف مبتني بر نظرية اطالعات:اطالعات كميتي است كه با بيت ها اندازه گيري و

بر حسب احتماالت پديدار شدن نماد ها تعريف مي شود.) اين تعريف به بار معنايي توجه ندارد(

ج / در فرهنگ انفورماتيك اطالعات عبارت است از هر مجموعه اي از عناصر ديجيتال ، حروفي يا

نمادي كه داراي مفهوم آشكار و مشخص بوده و . مي تواند در معرض پردازش اتوماتيك قرار گيرد

اطالعاتتعريف

100

اطالعات :تعریف•داده ای است که سازمان یافته و از فعل التین اطالعات Informo

,داده اطالعات به معنی شکل دادن به چیزی است.Informareوافراد از محیطی که در دهد. ای ست که حالت ذهنی را تغییر می

آن هستند شناخت هایی بدست می آورند.این شناختها حاالت ذهنی در فرد بوجود می آورند که در تصمیم گیری فرد کمک می

کنند.

حالت ذهنی یاState of Mind یک مفهوم بسیار مهمی در سیستمهای اطالعاتی ست که کمک می کند بدانیم چه موقع یک

داده برای فرد به خصوصی تبدیل به اطالعات می شود.

بنابراین اطالعات بایستی به دانش فرد در زمینه خاصی که موردتوجه است بیافزاید.

داشتن اطالعات بیش از حد نه تنها وقت گیر است بلکه دست وپاگیر نیزخواهد بود.

101

اطالعات می تواند اهداف زیر را داشته باشد

1 موجب جابه جایی آگاهی و دانش است -2 آگاهی و هوشیاری می دهد و شگفتی می -

آفریند 3 ایجاد انگیزه می کند و افراد را تحت تاثیر قرار -

داد ه و آنها را بر می انگیزد که اقدامی به عمل آورند

4 از عدم اطمینان می کاهد و منجر به اخذ -تصمیمات مطمئن تری می شود

5 گزینه های جدیدی راآشکار ساخته یاموجب -حذف گزینه های نامربوط و ضعیف می گردد

102

در اینجا یادآوری چند نکته الزم است

اطالعات اثر رفتاری دارد با توجه به اهدافی کهبرای اطالعات ذکر شد در شرایط عادی و چنانچه

این اطالعات به فرد مناسبی منتقل شود موجب بروز رفتار خواهد شد

اطالعات ممکن است در قالب های گوناگون مثلتصویر صدا و حرکت و ... بیان شود

اطالعات ممکن است در حالیکه برای یک فردنقش اطالعاتی دارد برای فرد دیگری داده به

حساب آیند تفاوت در نقشهای افراد می تواند از دالیل این امر باشد

103

از داده به اطالعات و دانش جریان•:

داده حقایق منفرد و جدا از هم در رابطه با یک موضوع یا گروهی از موضوعات است.ذخیره سازی داده ها بدون توجه به میزان استفاده از داده با شکست مواجه خواهد شد. اطالعات هم حقایق بامعنی ای

ست که از ارتباط میان داده ها حاصل میشود.سازوکارهای تبدیل داده به اطالعات عبارتند از:

خالصه سازی/ ترکیباشتقاق

گزارش هابرنامه های کاربردی

هوش مصنوعیبطور کلی در تمام سازمانها یک جریان از داده به اطالعات و به دانش وجود دارد.ذخیره داده امکان ورود یک سازمان را به

عصر اطالعات را فراهم می آورد و به همین ترتیب استفاده از موتور فن آوری در جهت انعطاف پذیری سازمان را برای عصر

سایبرنتیک آماده می کند.

104

اطالعات ارزش .اطالعات دارای ارزش جهان شمول مطلق نیستند

ارزش اطالعات وابسته به کسی که از آن ها استفاده می کند، زمانیکه از آن استفاده می شود و

در وضعیتی که مورد استفاده قرار می گیرد است. وقتی که ارزش اطالعات دارای تعریف واحدی

نباشد، مشکل پیچیده تر می شود.

105

اطالعات ش ارز انواع ارزش اطالعات چقدر است؟ ماهنوز پاسخ این

سؤال را نمی دانیم. هر چند موضوع این است که چگونه ارزش تعریف شده است.

این همیشه یک »ارزش نسبی« است و بر اساسمقایسه هایی بین درآمد حاصل از طریق اطالعات

مختلف است و بنابراین یک ارزش مطلق برای اطالعات وجود ندارد.

106

انواع ارز ش اطالعات. ارزش هنجاری اطالعات1 پیش فرض اصلی این است که ما همواره در مورد

پیشامد وقایعی که مرتبط با تصمیمات ما هستند، آگاهی و دانش مقدماتی را دارا هستیم. این آگاهی و

دانش به وسیله احتمال قبلی پیشامد که ما به هر واقعه و رخداد تخصیص داده ایم منعکس می شود.

احتمال ممکن است واقعی باشد، یا ذهنی باشد مثل پیش بینی برنده در یک مسابقه.

بنابراین ارزش اطالعات اضافی برابر با تفاوت دردرآمد مورد انتظاری است که به وسیله تغییرات

احتمال حاصل می شود.

107

. ارزش واقعی و واقع بینانه اطالعات2 قیاس/ی منطق/ی اس/ت ک/ه ب/ه وسیله تفاوت های اندازه گیری

در دس/تیابی ص/ورت م/ی گیرد و م/ا م/ی توانی/م اثر اطالعات راتعقی/ب کنی/م و گوئی/م ک/ه اندازه گیری ب/ه دقت صورت گرفته

است و ارتباط ما بین متغیر ها به خوبی تعریف شده است.

واژ/ه متداول برای دس/تیابی و موفقی/ت، واژ/ه )عملکرد( استعوامل از ک//ه عملکرد در شده گیری انداره تفاوت و آشکار یا بینان/ه واق/ع ارزش اس/ت، شده ناش/ی اطالعات/ی

اطالعات نامیده می شود. .م/ا در ب/ه کار بردن رویکرد واق/ع بینان/ه ی/ک مانع عمده داریم

آ/ن مان/ع استخراج و انتخاب ی/ک معیار و مقیاس )غیر عمدی و به دور ازتعصب( است.

اطالعات ش ارز انواع

108

اطالعات ش ارز انواع. ارزش ذهنی اطالعات3 ارزش ذهن/ی«، برداش/ت کلی افراد از اطالعات«

را نشان م/ی دهد. در چندی/ن بررس/ی و مطالعه، ها( )گزارش ممک/ن های داده برون ب/ا اشخاص مواج/ه شدن/د و از آ/ن ه/ا خواس/ته ش/د که عقیده خود را در مورد ه/ر کدام ابراز کنند. معموالً از آن را های ممکن ح/ل راه ک/ه م/ی ش/د خواس/ته ه/ا براس/اس اولوی/ت در رضای/ت شان درجه بندی »از ی/ک ت/ا ده وی/ا از ی/ک ت/ا هف/ت« و ی/ا تخمی/ن بزنن/د که

ارزش مورد انتظار هر گزارش چقدر است. می ناش/ی ذهن/ی ارزش رویکرد از مشک/ل چن/د

شود. چه مقدار ارزش ذهنی، واقعی است؟ .مشکل دوم، مقایسه ارزش پولی است

109

کمیت اطالعات.اطالعات به چه میزان ارزش دارد روش معمول ای/ن اس/ت ک/ه ب/ا تعیی/ن و تعری/ف یک

هر برای س/پس شود. م/ی آغاز )پدیده( عام/ل عام/ل ی/ک معیار مناس/ب اختص/اص داده می شود. ب/ا داشت/ن ای/ن معیار مقدار عام/ل برای رس/یدن به ارزش پولی و مقداری آن اندازه گیری می شود.

.حال فرض کنید که عامل اصلی داده ها باشند م/ی توان، مقدار آ/ن را ب/ا شمارش تعداد ویژگ/ی ها

)ارقام و حروف(، تعداد کلمات و یا تعداد جمالت ب/ه دس/ت آورد. در پردازش داده ه/ا می توان طول

رکورد و تعداد رکوردها را حساب کرد.

110

تعريف پايگاه داده ها

مجموعه اي است از داده هاي ذخيره شده و پايا، به صورت مجتمع)يكپارچه( )نه لزوما فيزيكي، بلكه حداقل به طور منطقي(، بهم مرتبط، با كمترين افزونگي، تحت مديريت يك سيستم

كنترل متمركز، مورد استفاده يك يا چند كاربر از يك يا بيش از يك ”سيستم كاربردي“، به طور

همزمان و اشتراكي

111

اطالعات

داده پردازش اطالعات

: از طريق مشاهده و يا تحقيق حاصل داده •ميشود - خام

اطالعات • داده پرورده است• ارزش افزوده دارد• درون سازماني – برون سازماني•

112

ويژگيهاي اطالعات مرتبط

بودندقت كامل

بودندرستي بموقع

بودن

اقتصادي بودن

كار آيي قابليت

اتكاامنيت

113

ویژگیهای اطالعات مناسب:

(: تنها از اطالعاتی استفاده میشود که به timingبه موقع بودن)•موقع ابالغ شوند، تأخیر در جمع آوری، پردازش وارسال اطالعات

موجب تبدیل انها به گزارشهای بی مصرف میشود.

(: اطالعات باید در حوزه فعالیت کاربر appropriatenessمناسبت)•بوده و با وظایف وی مرتبط باشند.

دقت: دقت باعث اعتماد برای مصرف اطالعات میشود.در دنیای •اطالعات چیزی به نام دقت محض معنا ندارد. افزایش سطح دقت

باعث افزایش هزینه شده ولی ضرورتا باعث افزایش ارزش اطالعات نمی شود.

(: اطالعات باید دارای حداقل موارد جزیی باشد، detailsجزییات)•وجود هر حرف اضافه به معنای پردازش بیشتر، تحلیل اضافه تز،

اشغال فضای بیشترو در نتیجه اخذ تصمیم های بی ارزشتر

114

(: اطالعات باید به دفعاتی که به نوع تضمیم یا frequencyتکرار)•فعالیت مربوط است تولید شوند.

(: تولید کننده اطالعات باید از understandabilityقابلیت فهم)•دانش فنی وسطح معلومات و خصوصیات فردی دریافت کننده

اگاهی کافی داشته باشد و اطالعاتی متناسب با وی تولید کند.

مربوط بودن : اطالعات وقتی مرتبط است که در تصمیم گیری •موثر باشد اگر اطالعاتی باعث اخذ تصمیم بهتری شود ، وآنرا

بهبود بخشد آن اطالعات مرتبط محسوب می شود

کامل بودن :به این معنی است که اطالعات در برگیرنده کلیه •جزییات الزم برای تصمیم گیری باشد

ویژگیهای اطالعات مناسب:

115

قابل رسیدگی بودن : به این معنی که صحت اطالعات •قابل رسیدگی باشد اطالعات جدید باید در مقایسه با

اطالعاتی که صحت آنها قبال محرز گشته است تایید شود اما تقریبا صحت اغلب اطالعات با دنبال کردن آنها تا منبع

اصلی شان تایید می شود عبارت قابل ممیزی بودن اطالعات اغلب برای تشریح ابزاری به کار میرود که

میتواند خالصه اطالعات را بابرگشت به منبع اصلی آن پیگیری کند همچنین می تواند داده های ورودی مفصل را به اطالعات خالصه تبدیل کند تعیین صحت اطالعات بدن

بکار گیری ممیزی معموال غیر ممکن است

ویژگیهای اطالعات مناسب:

116

طبقه بندي اطالعات

مديران است/راتژيك

مديران مياني

مديران عمليا/تي

داده هاي عوامل محاطي سا/زمان

داده هاي پديده هاي دني/اي محاطي و محدود

داده هاي پديده هاي دنيا/ي محيطي و محاطي

داده هاي پديده هاي دني/اي محاطي و تعهدات

گزارشات برنا/مه ريزي عمليا/تي

ارشا/تگز برنامه است/راتژيكي

گزارشات برنامه ريزي تاكتي/كي

اهداف سازما/ن

مقايسه داده و اطالعات” به dare” و “do”به معني “داده ها” از فعل التين “dataواژه “

به واقعتيهاي شكل نيافته معني “دادن”، مناسبترين واژه اي است كه يا در نتيجه داد و کامپیوتر وبدون ساختار فراوان توليد شده از طريق

ستدهاي سازماني به وجود آمده مي توان اطالق كرد.اطالعات مركب از داده هايي است كه شكل و ساختار دارد

”به معني اطالع ازفعل التين informationواژه “از نظر وبستر“informo , informare به معني شكل دادن به چيزي است واژه ”

information از نظرعلم معاني بيان، ساخت بخشيدن به توده يا ماده نامنظم را تداعي ميكند؛

ساخت بخشیدنی که به ماده بدون حیات و نامرتب معنی وحیات بدهدمناسبترین واژه برای تمام داده هایی که برای کاربر از طریق

informationنوعی نظم بخشیدن به آنها فراهم میشود واژه اطالع

است

داده را بطور نامحدود ميتوان توليد، ذخيره، و بازيابي كرد و به روز د. بدون شك “داده ها” كاالي قابل معامله ودرآوردو دوباره بايگاني نم

اي ميباشند كه به وسيله هر دو بخش دولتي و خصوصي، به قيمت به هر حال با اینکه داده ها به خودی خود گزافي خريداري ميشود.

ارزش ذاتی ندارند بااین همه هر ساله هزینه کسب آنها با توجه به تصور غلطی که داده ها را مساوی اطالع می گیرند فزونی می یابد بنابراين واژه “داده” به معناي مطالبي كه ارزش آنها براي شخص معين در وضعيت خاص تعيين نشده، به كار رفته است، در حاليكه

واژه “اطالع” به معني “داده هاي ” ارزشيابي در ارتباط با مساله اي معين براي تصميم گيرنده مشخص درزمان تصميم گيري وبه منظور

كسب هدف تعيين شده به كار رفته است.

) ادامه( مقايسه داده و اطالعات

119

) ادامه( مقايسه داده و اطالعاتداده ها کار حرف/ه ای و مدیریت/ی را پشتیبان/ی میکنن/د و ورودیهای حیاتی در سطوح ک/ه این/د م/ی ب/ه شمار های/ی تص/میم تمام تقریب/ا س/یستم

مختلف سازمان گرفته میشوندمدیران ازطریق داده هانس/بت ب/ه مناب/ع مال/ی و انس/انی آگاه م/ی شون/د داده ه/ا را می توان برای دس/تیابی ب/ه فرص/تهای جدی/د موقعی/ت های جدی/د موقعیتهایی در بازار ، بهبود فرآینده/ا بهبود محص/والت و خدمات ابتکاری تقریب/ا ب/ه بی

نهایت راه با هم ترکیب کرد منابع عنوان ب/ه را ه/ا داده بای/د ک/ه دارن/د اذعان س/ازمانها بیشت/ر را خود وانسانی مال/ی مناب/ع ک/ه همانگون/ه کنن/د مدیری/ت س/ازمانی پذیرن/د ک/ه چنین کاری ب/ه س/هولت م/ی مدیری/ت م/ی کنن/د و همچنی/ن انجام نم/ی دهن/د حت/ی س/ازمان های معدودی م/ی دانن/د ک/ه چه داده های/ی دارن/د و اینک/ه افراد س/ازمانشان ب/ه داده های مورد نیاز دسترسی ندارن/د و کیفی/ت داده ه/ا یشان پایی/ن بوده و ب/ه طور اث/ر بخ/ش به کار

گرفته نمی شوند

120

) ادامه( مقايسه داده و اطالعاتهمچنی/ن ممک/ن اس/ت اطالعات مفی/د برای ی/ک مدیر ، برای مدی/ر دیگ/ر کامال ب/ی ارزش باشددر ای/ن رابطه نه تنها در نظر گرفت/ن س/طح س/ازمانی خاص بلک/ه ناحی/ه وظیف/ه ای نی/ز مهم تحلیل ب/ه نس/بت نوع/ا تولی/د مدی/ر ی/ک مثال برای اس/ت فروش برحس/ب محص/ول ناحی/ه جغرافیای/ی مشتری و مانند به نس/بت اموال کنترل مس/ئول ی/ا اس/ت عالق/ه ب/ی آ/ن غیر طور ب/ه فق/ط ک/ه حس/ابداری در مرس/وم گزارشهای بنابراین دارد کم/ی عالق/ه گذارد م/ی اث/ر او بر مس/تقیم اطالعات ب/ه داده های س/ازمان یافت/ه ای اطالق م/ی گردد که ب/ا توج/ه ب/ه مس/ئله کاربر زمان و مکان انتخاب شده و ساخت

یافته باشد

ارزش اطالعاتتبدیل داده ها به اطالعات توسط پردازشگر صورت می گیرد.

پردازشگر، یکی از اجزاء اصلی سیستم ادراکی است.ارزش اطالعات بستگی دارد به شناخت کاربر از اطالعات و مرتبط

بودن آن با موقعیت وی.دالیل افزایش تقاضا برای اطالعات

پیشرفت در فن آوری پردازش اطالعات موجب افزایش 1.ظرفیت فنی برای جمع آوری و پردازش داده ها گردیده است

پیشرفت و توسعه فن آوری مخابراتی و ارتباطات موجب 2.افزایش اثر بخشی توزیع و مبادله اطالعات در داخل سازمانها و

بین آنها شده استموجب سهولت ارتباط بین فن آوری و کاربران آن گردیده است3.پیچیدگی محیط از دیگر دالیل نیاز به اطالعات است4.محیط داخلی نیز پیچیده شده است5.افزایش دانش، تحصیالت و آموزش تصمیم گیران و کاربران 6.

اطالعاتی موجب تقاضای بیشتر اطالعات شده استافزایش تقاضا برای اطالعات بیشتر برای نهادها و مؤسسات دیگر

پردازش داده هاسيستمي که داده ها را پردازش مي کند»س/يستم

پردازش داده« نام داردپردازش داده مي تواند بوسيله دست و يا به کمک ابزار »هدايت کليدي« مانند ماشين حساب جيبي،

ماشين تايپ و يا کامپيوتر انجام شود.پردازش شامل يک يا چند مورد از عمليات زير

است.ثبتمرتب کردنترکيبمحاسبهجمع بنديذخيرهبازيافتتوليد مجددنمايش

کنترل

ليتبد دادهستاده

اهداف

اطالعات یک منبع تاکتیکیاطالعات همیشه در محیط کسب و کار بعنوان یک مزیت رقابتی مطرح بوده است. اطالعات یک

منبع ارزشمند برای اتخاذ تصمیمات کوتاه مدت وتاکتیکی است که در عملیات روزمره سازمان

جاری است.اما یک سری مشکالت هم وجود دارد:

وقتی رقبا هم ازفن آوری مشابه استفاده 1.کنند و به اطالعاتی با همان کیفیت دسترسی

داشته باشند، میزان مزایای مربوطه کاهش می یابد

مزایای حاصل ازافزایش درآمد و سودمربوطه 2.باید با توجه به هزینه تهیه اطالعات ونیز کسر هزینه های عملیاتی در نظر گرفته شده باشد

با افزایش کیفیت مدیریت اطالعات تضمینی 3.وجود ندارد که تصمیمات اتخاذ شده مزیت

رقابتی را افزایش دهد

تاکتیکی منبع یک اطالعات

: گیرد قرار نظر مد باید هم زیر نکات ضمن در

می 1. فراهم را فرصتی صرفاً اطالعات آوری فنکارایی افزایش و رقابتی مزیت کسب برای کند

نتایج تضمین نه و عملیات

هزینه 2. باید اطالعات آوری فن از استفاده برایآنها اجرای و کاربرد و تجهیزات بابت زیادی

پرداخت

تمام 3. برای اطالعات آوری فن احتمالی مزایایاست مطرح رقبا جمله از سازمانها

داده 4. اطالعات سیستمهای در گذاری سرمایهبرای منبعی تواند می که کند می فراهم هایی

باشد برتر کیفیت با اطالعات

اطالعات منبع ارزش افزوده استارزش افزوده، ارزشی است که مصرف کننده با مصرف محصوالت ،

دریافت می کند. اطالعات می تواند منجر به بهبود طراحی و کیفیت محصول

شوداطالعات می تواند منجر به کاهش زمان تحویل شود اطالعات منجر به اتخاذ تصمیمات بهتر شده و هزینه ها را

کاهش می دهداطالعات منبع استراتژیک

اطالعات مزایای استراتژیک برای سازمان دارد. بدیهی است این برنامه ریزی با ریسک همراه است. اما اطالعات صحیح می

تواند ریسک را کاهش دهد.اهمیت اطالعات

هر سازمانی که داده های صحیح، دقیق، به هنگام و جامع دراختیار داشته باشد و بتواند در کمترین زمان، داده های مورد نیازش را

در اختیار داشته باشد، موفقتر است.اطالعات یکی از مهمترین منابعی است که مدیران در اختیار دارند.

مدیریت اطالعاتبا افزایش حجم عملیات و گسترش سازمان،دیگر مدیر جهت تصمیم

گیری و کنترل کمتر می تواند بر مشاهدات خود متکی باشد و باید بیشتر به اطالعات روی آورد.

اطالعات مدیریت نحوه . علت اند داشته اطالعات مدیریت به زیادی توجه مدیران اخیر درسالهای

تکنولوژی که است زیادی قابلیتهای و اطالعات حجم افزایش آن. است یافته دست آن به کامپیوتر

امور پیچیدگی افزایش جهانی اقتصاد اثرات جهانی رقابت تکنو1لوژی پیچیدگی افزایش زمانی چارچوبهای شکستن اجتماعی محدودیتهای

هستند؟ کسانی چه کاربران . به بودند حسابداری بخش کارکنان کامپیو1تر، از اولیه کنندگان استفاده

. سهام و مشتریان کردند می استفاده نیز و کارکنان مدیران از غیر. بودند کنندگان استفاده از هم داران

اطالعات و مدیران: از عبارتند مدیریت سطوح

ارشد مدیران میانی مدیران اجرایی مدیران

آن ارائه شکل بر هم گذارد می تأثیر اطالعات منبع بر هم مدیریت سطوح

مدیران ارشد

میانی مدیران

اجرایی مدیران

برنامه افقریزیمدت بلند

مدت کوتاه

اطالعات

خالصه

دقیق اطالعات

به نیازاطالعات

خارجیزیاد

کم

به نیازاطالعات

داخلیکم

زیاد

ماهیت کار مدیرانعلیرغم تفاوت آشکاری که بین سطوح مختلف مدیریت و نیز بین بخشهای اجرایی وجود

دارد، همه مدیران یک سری وظایف مع/ینی را انجام می دهند و نقش مشابهی را اجرا می کنند.

وظایف مدیرانهنری فایول در زمینه مدیریت، به این نتیجه رسید که مدیران پنج وظیفه عمده را انجام

می دهند: برنامه ریزی، سازماندهی، تأمین منابع، هدایت و کنترل.نقش مدیران

هنری مینزبرگ مع/تقد بود که مدیران درواقع ده نقش را در سه سطح کلی ایفا می کنند.

نقشهای مراوده ای1.نقش تشریفاتینقش رهبرنقش رابطنقشهای اطالعاتی2.نقش گیرنده اطالعاتنقش توزیع کننده اطالعاتنقش سخنگو

نقشهای تصمیم گیری3.نقش کارآفریننقش مشکل گشاتخصیص دهنده منابعمذاکره کننده

مهارتهای الزم برای مدیراندو مهارت شاخص که برای یک مدیرالزم است عبارتند از:

مدیران اطالعات را به دو شکل کتبی و شفاهی مهارتهای ارتباطی –دریافت و به دیگران منتقل می کنند و مدیران از مجموعه ای از

ابزارهای ارتباطی برای کار خود استفاده می کنند.

پردازش تصمیمات

نقشتصمیم گیری

نقش اطالعاتی

نقشمراوده ای

تشریفاتیرهبر

رابطگیرنده

توزیع کنندهسخنگو

کارآفرینمشکل گشا

تخصیص دهنده منابعمذاکره کننده

دادهاطالعات

- مسائل حل منجر مهارتهای که است فعالیتهایی تمام مسائل ازحل منظور. شود می مسئله یک حل به

مدیریت دانشیکی است، دانش نوع دو ، مدیریت دانش از کامپیوتری منظور و دانش

اطالعاتی دیگری سواداز مرحله هر در اطالعات از استفاده نحوه با آشنایی یعنی اطالعاتی سواد

. . ندارد کامپیوتری سواد به ربطی اطالعاتی سواد مسئله حل فرایند. است کامپیوتری سواد از مهمتر اطالعاتی سواد

. ندارد گیری تصمیم جز کاری مدیر که است معتقد سایموناطالعاتی سیستمهای با رابطه در مدیران وظایف

سیستمهای تقویت اطالعات، سیستمهای با رابطه در مهم نکات از یکی . یا اجرایی مدیران اطالعات سیستمهای است شاخصهای EISکنترلی

. کنترلی سیستم آنکه برای دهد می قرار مدیران اختیار در را نظارتینظر مورد را شرایط از مطلوب مدلی باید سازمان شود، واقع مؤثر

. باشد داشته

عالقه داشتن به مديريت اطالعات

طي سالهاي اخير، مديران به دو دليل توجه

روز افزوني به مديريت اطالعات مبذول داشته

اند:

پيچيدگي روز افزون فعاليتهاي كسب و

كار

بهبود توانمنديهاي رايانه.

افزايش پيچيدگي فعاليتهاي كسب و كار

كسب وكارهمواره پيچيده بوده است ولي امروز از هر ضزمان ديگري پيچيده تر شده است. همه سازمانها درمعرتاثيرات اقتصاد بين الملل بوده ودر بازار جهاني رقابت

ميكنند. فناوري كسب و كار پيچيده تر ميشود و چهارچوبهاي زماني براي اقدامهاي مديريتي كوتاهتر ميگردد و

محدوديتهاي اجتماعي در قالب تقاضاي مشتريان براي محصوالت و خدمات كيفي تر و ارزانتر وجود دارد. هر يك از

اين آثار بر پيچيدگي كسب و كار مي افزايد.

بهبود توانمنديهاي رايانه

به سبب داشتن 1950،1960 رايانه هاي غول پيكر دهه هاي

سرعت اندك و اندازه بزرگ از صحنه خارج شده اند و تنها

كارشناسان سخت افزار با آنها سروكار خواهند داشت

در گذشته كاربران هرگز در تماس مستقيم با سخت افزار قرار

نميگرفتند واز اين امر راضي بودند ودر بيشتر موارد استفاده

كنندگان خروچيهاي رايانه حتي نحوه كار با آن را نمي دانستند و

برخي از يادگيري آن نيز هراس داشتند.

از سوي ديگر، كاربران امروزي از طريق رايانه هاي

شخصي يا ريزپردازنده هاي دفتر كارخود، ساير رايانه

هاي موجود در شبكه با هم مرتبطند. نه تنها رايانه در

دسترس همگان قرار دارد بلكه طرز كار با آن نيز هر

روز سهلتر مي شود كاربران امروزي ديگر رايانه را

يك وسيله ويژه به شمار نمي آورند بلكه به آن به

عنوان يك ابزار كار ضروري مانند ميز و صندلي و

(.6و5،ص1998تلفن نگاه مي كنند )مك ليود،

135

تبدیل داده به اطالعات گفتن/ی اس/ت ک/ه تبدی/ل داده ه/ا ب/ه اطالعات توس/ط پردازشگ/ر صورت اصلی اجزای از یک/ی اطالعات پردازشگ/ر اینک/ه توضی/ح گیرد م/ی اجزای از است ممک/ن پردازشگ/ر ای/ن اس/ت ادراک/ی س/یستم

کامپیوتری یا غیر کامپیوتری و یا از ترکیب آنها تشکیل شده باشد میتوانیم میکن/د کاربردریاف/ت ک/ه اطالعات/ی گرفت/ن بادرنظ/ر حال ارزشهای متفاوت/ی برای ه/ر بخ/ش از اطالعات در نظ/ر بگیریم ارزش اطالعات ب/ه شناخ/ت کاربر از اطالعات و مرتب/ط بودن آ/ن ب/ا موقعیت وی بس/تگی دارد لذا ص/رف نظ/ر از همی/ت مرتب/ط بودن ، اگر کاربر شناخت/ی از اطالعات نداشت/ه باش/د داده ه/ا همچنان داده باق/ی خواهند مان/د حال اگ/ر شناخ/ت وجود داشت/ه باش/د ه/ر چ/ه ارتباط ب/ا موقعیت و موقعیت کاربراز شناخ/ت میزان ی/ا س/طح باش/د بیشت/ر کاربر

اطالعات بیشنرخواهد بود لذا ارزش اطالعات افزایش مییابد

پردازشگر الف پردازشگر ب پردازشگر جداده اطالعا

ت

داده

اطالعات

داده

اطالعات

پردازشگرها توسط اطالعات به داده تبدیل شکل

136

اطالعات انواعاطالعات را از ابعاد گوناگونی میتوان طبقه بندی

نموداطالعات ازنظر منبع ) منابع اطالعاتی( چارچوب زمانی) دوره زمانی (رسانه ارتباطی)رسانه ها( زمینه عملیاتی ) حوزه های تخصصی ( سطوح تصمیم گیری ) سطوح سازمانی ( ویژگیها ) ویژگیها و خصوصیات ( کیفیت ) کیفی بودن و رسمیت ) رسمی بودن تقسیم

بندی می شوند - منبع اطالعات ) اطالعات از نظر منابع اطالعاتی ( : 1

اینکه اطالعات در داخل سازمان ایجاد شده اند یا خارج آن از این منظر اطالعات به دودسته خارجی و داخلی

تقسیم بندی می شوند . - چارچوب زمانی ) اطالعات از دوره زمانی ( اطالعات 2

مربوط به موضوعی در گذشته است یا در حال و یا درآینده ( از این منظر اطالعات به سه دسته بلند مدت

میان مدت و کوته مدت تقسیم می شوند

137

اطالعات انواع- رسانه ارتباطی ) اطالعات از نظر رسانه ها اطالعات 3

کتبی ارائه می شوند یا شفاهی - حوزه های تخصصی ) اطالعات از نظر زمینه عملیاتی ( 4

همانطور که در شکل زیر انواع اطالعات ازنظر حوزه های تخصصی را نشان میدهد اطالعات مربوط به

فعالیتهای اولیه مانند هزینه مواد خام و تدارکاتی می باشد یا مربوط به امور پرسنلی و حتی هزینه غیبت و تاخیر

کارکنان

عملیات 137

استراتژی فروش

تولید مالی بازرگانی تاکتیک حوزه های تخصصی ) اطالعات از نظر زمینه عملیاتی (

138

اطالعات انواع

عملیات 138138

استراتژی فروش

تولید مالی بازرگانی تاکتیک سازمانی سطوح نظر از اطالعات انواع

- سطوح تصمیم گیری ) اطالعات از نظر 5سطوح سازمانی ( کاربرد اصلی اطالعات در

یکی از سطوح استراتژیک تاکتیکی و یا اجرایی می باشد از این منظر اطالعات ورد استفاده

سطوح عالی میانی و عملیاتی می باشد

139

اطالعات انواع

139

- ویژگیها)اطالعات از نظر ویژگیها و خصوصیات ( اطالعات را 6برحسب وِِیژگیها نیزمیتوان طبقه بندی نمود ازاین منظر میتوان

اطالعات را براساس ویژگیهایی همچون به هنگام بودن کامل بودن مربوط بودن معتبربودن و به روز بودن طبقه بندی نمود

ازنظرمحققین دیگری این ویژگیها میتواند بسیار بیشتر هم باشد

- کیفیت اطالعات ) اطالعات از نظر کیفی بودن( منظور از کیفیت 7اطالعات ابعادی است که می تواند ارزش اطالعات را برای کاربر

افزایش دهد

- رسمیت اطالعات ) اطالعات از نظر رسمی بودن ( اطالعات 8رسمی به آن دسته از اطالعات گفته می شود که از طریق مجراهای

رسمی در سازمان گردش پیدا می کند ودر اختیار استفاده کنندگان ذی ربط قرار میگیرد. این اطالعات شامل اطالعاتی است که در بردارنده نیازهای قانونی بودجه ای برنامه ریزی شده حسابداری

مدیریت و غیره می باشد اطالعات غیر رسمی آن بخش از اطالعات جاری در سازمانها ست که از مجراهاهای رسمی جریان و گردش

پیدا نمی کند و عمدتا از طریق سازمانهای غیر رسمی انتقال پیدا می کند و این اطالعات شامل نقطه نظرات قضاوتها شایعات تجربه های

شخصی فرضیات و غیره می باشد

140

اطالعات انواع

140

- مسیر اطالعات ) اطالعات از نظر مسیر و جهت جریان 9( اطالعات را براساس جهت جریان آن در سازمان ها می

توان به سه دسته عمودی ، افقی و مورب تقسیم کرد الف : جریان اطالعات به صورت عمودی خود به دوشکل

برقرار می شود

از باال به پایین : ممکن است از مدیریت عالی شروع شود و از طریق سایر سطوح مدیریت به کارگران و کارکنان

سطح عملیاتی منتهی میگردد این اطالعات معموال دربرگیرنده اهداف، سیاستها ، دستور العملها آیین نامه ها

خطی مشی ها و بخش نامه ها میشود

از پایین به باال : از سطوح پایین سلسله مراتب سازمانی شروع میشود و به سطوح باال انتقال مییابداین اطالعات با

ارائه گزارشها پیشنهادها و درخواستها به سطوح باالتر استمرار می یابد

141

اطالعات انواع

141

ب –جریان اطالعات به صورت افقی : معموال از طریق رویه ها و روشهای انجام کار در میان اعضای واحدها و گروههای کاری متعدد و

اعضای بخشهای متنوع صنفی وستادی برقرار میشود این نوع اطالعات موجب بهبود روحیه افراد سازمان می شود و هماهنگی

واحدهای هم سطح و افراد هم ردیف را افزایش می دهد

ج- جریان اطالعات به صورت مورب :

برنوعی رابطه در کنار ارتباطات افقی بین مسئوالن و کارکنان داللت دارد که در آن طرفین ارتباط از دوسطح جداگانه و از دوحوزه کاری

متفاوت باهم به مبادله اطالعات می پردازند

142

برخی از ویژگیها و خصوصیات اطالعات

دامنه ویژگی ویژگی اطالعات تا از

خالصه و کلی مفصل و جز به جز میزان جزییات صحت ودقت کم صحت ودقت زیاد صحت و دقت

با تاخیر تامین می شود به آسانی تامین می شود امکان دسترسی مربوط به گذشته مربوط به حال بعد زمانی محدود و ناقص کامل و مرجع میزان اطالعات

نامربوط به نیازهای فعلی مربوط به نیازهای فعلی ارتباط ذهنی / نظری عینی گرایش ثابت نشده ثابت شده قابل اثبات

کیفی کمی کمی / کیفی کامال غیر قطعی قطعی میزان عدم اطمینان

مبهم واضح و آشکار وضوح اطالعات

در رابطه با جدول اسالید قبلی باید به چهار نکته زیر اشاره نمود

1 ابعاد مختلف اطالعات در رابطه بایک تصمیم گیری -خاص مطرح نمی شود

2 دامنه هر بعد ممکن است سطوح کیفیت متفاوتی -داشته باشد

3 حتی زمانیکه ابعاد مختلفی وجود داردبرخی ابعاد -ازاهمیت بیشتری برخوردار هستند

4 اهمیت یک بعد خاص در مساله تصمیم گیری نشان -دهنده وضعیت تصمیم ماهیت مساله مورد نظر و مهارتهای

تصمیم گیرندگان است در حالتیکه تصمیم گیرنده دارای قدرت تحلیل قوی میباشد تهیه اطالعات دقیق و جامع

میتواند کیفیت تصمیم اتخاذ شده را افزایش دهد.اما اگر قدرت تحلیل تصمیم گیرنده ضعیف باشد ، اطالعات مختصر

و خالصه ممکن است ارزش بیشتری داشته باشد

143

144

تعریف دانش از دیدگاه بزرگان

دانش، استدالل درباره اطالعات و داده ها برای دسترسی به کارایی، حل مسائل، تصمیم گیری ، یادگیری و آموزش است )بک من(

دانش، سازمانی اجتماعی از سرمایه های متمرکز انسانی، سرمایه های استعدادهای فکری و سرمایه های ساختار است )بروکینگ(

دانش سازمانی به اطالعات پردازش و جاسازی شده از جریانات عادی و مراحلی که قابلیت اقدام دارند و نیز دانش به دست آمده به

وسیله سیستم های سازمانی،/ مراحل، تولیدات، قوانین و فرهنگ اطالق می شود )مایر(

دانش ایده ها، فهم ها و درس آموخته شده ما در طول زمان است. درسها و ایده هایی که با کنار هم نهادن اطالعات دریافتی از منابع

مختلف و درگذر زمان به آن دست یافته ایم.)ماهنامه مدیریت دانش (83سازمانی – آبان

دانش فردي براي توسعه دانش پايه سازماني ضروري است؛ هر چند دانش سازماني حاصل جمع ساده اي از دانش هاي فردي نيست.

(2000)بات،

145

تعریف دانش از دیدگاه بزرگاندانش، اطالعات کاربردی و سازماندهی شده برای حل مسائل است

)ولف(

دانش، اطالعاتی سازماندهی و تجزیه و تحلیل شده است که میتواند، قابل درک و نیز کاربردی برای حل مسائل و تصمیم گیری باشد

)تورین(

دانش، شامل حقایق و باورها، مفاهیم و اندیشه ها، قضاوتها و انتظارات، متدولوژی )روش شناسی( یا علم اصول و نحوه انجام

فنون است )ویگ(

دانش مجموعه ای از نگرشها، تجربیات و مراحلی است که به صورت درست و صحیح درکنار هم قرار گرفته اند. از این رو، راهنمای

مناسبی برای افکار، رفتارها و ارتباطات است )روم. ون دراسپک و اسپیکروت(

ايجاد دانش به توانايي سازمان ها در ايجاد ايده ها و راه حل هاي نوين و (. 1999مفيد اشاره دارد )ماراكاس،

146

تعريف دانش دانش اطالعات آميخته شده با تجربه، زمينه و

(1998تفسير مي باشد )داونپورت،

دانش،اعتقادشخصي توجيه پذيري است كهظرفيت فردرا براي انجام عمل افزايش مي دهد

(2001)علوي وليدنر،

به نظر درتسک دانش ازاطالعات) پیامهای انباشته شده منظم ساخت یافته ومعنی دار از طریق تجربه

ارتباطات و یا استنتاج ایجاد می شود و ما ان را باور می کنیم و برای آن ارزش قائل می شویم

147

مقايسه دانش و اطالعات

دانش به عنوان يك منبع

هميشه با ارزش است

ماهيت آن پويااست

باگذشت زمانارزش آن كاهش

نمي يابد دانش به مرور

زمان تكامل مي يابد

اطالعات به عنوان يك منبع

هميشه با ارزش نيست

ماهيت آن ايستااست

باگذشت زمان ازارزش آن كاسته مي

شود اطالعات به مرور

زمان انباشته مي شود

148

انواع دانش

:دانش/ي اس/ت ک/ه ب/ه ص/ورت تجربيات، بينشها، دان1ش ضمن1ي افراد ذهن در س/ازماني فرهن/گ همچني/ن و مهارته/ا تخص/صها،

سازمانها وجود دارد.اين دانش به بند کشيده نشده است.

:دان/ش مس/تند س/ازي شده ک/ه در شکل/ي قابل دان1ش ص1ريح قال/ب سياستها، در دان/ش اي/ن باشد. افراد س/ازمان ب/ه توزي/ع

رويه ها، محصوالت و اهداف در سازمان وجود دارد.

هدف مديري/ت دان/ش تبدي/ل ه/ر چ/ه بيشت/ر دان/ش ضمن/ي ب/ه دانشصريح در سازمان مي باشد. دانش صريح مديريت پذيرتر است.

149

چرا افراد دانش خود را تسهيم نمي كنند؟

.تمايل دارند اما وقت ندارند.مهارت هاي تسهيم دانش را ندارند.مزاياي تسهيم دانش را نمي دانند.امکانات تسهيم دانش در شرکت وجود نداشته باشد.جبراني از سوي شركت انجام نمي شود .شرکت،فرهنگ تسهيم دانش را تشويق نمي كند

150

تعريف مديريت دانش

سازي, پردازش و آوري, ذخيره مديريت دانش فرايند جمعتوزيع دانش مفيد سازماني در فرمي مناسب به كلية افراد

باشد. نيازمند آن درهر نقطه و هر زمان در سازمان مي

فرآيند برنامه ريزي، سازماندهي، هدايت و كنترل منابع دانشسازمان، بمنظور حفظ ، نگهداري و بهره برداري از آن را

مديريت دانش مي گويند.

151

بهبود و تصمیم گیری برای دان/ش ک/ه وقت/ی تص/میمات، فرآینده/ا و بهره وری ی/ا س/ودآوری به می شود. خرد به تبدی/ل می شود گرفت/ه کار دانش بای/د تنه/ا ن/ه افراد بودن، خردمن/د برای کس/ب کنن/د بلکه باید فهم کاملی از اص/ول حاکم

برآن دانش را نیز داشته باشند.

داده همچون اطالعات ازطبقات هریک ب/ه صورت اگ/ر اطالعات دان/ش خرد ) حکم/ت می نامیده ویژ/ه اطالعات باشن/د اول دس/ت شون/د شک/ل اس/الید بعدی این موضوع را نشان

می دهد

خرد )معرفت(

اطالعادادهبايتبيتت

بيتدانش

اطالعات ويژه

طبقات اطالعات

تمركز نخستين بر “داده”

در نيمه نخست قرن بيستم، هنگامي كه ماشينهاي منگنه

زن و ماشين حسابهاي بزرگ در اوج خود بوده سازمانها،

نيازهاي اطالعاتي مديران را ناديده ميگرفتند. اين بي

توجهي ادامه يافت زيرا نخستين رايانه ها فقط براي

محاسبه عمليات حسابداري به كار گرفته شد. نام اين

سيستمها را “سيستم پردازش الكترونيكي داده ها”

گذاشتند.

تمركز جديد بر اطالعات

نسل جديدي از تجهيزات رايانه اي 1964در سال

معرفي شد كه به نحوه كاربرد رايانه ها تاثير عميقي

داشت. راينه هاي جديد با استفاده از “مدار تراشه

سليكان” براي نخستين بار فرصت افزايش قدرت

پردازش اطالعات را فراهم آوردند و “سيستم

اطالعات مديريت” به منظور توليد اطالعات براي

گروهي از مديران مطرح شد )جرشفسكي،

(.61،ص1969

155

داده

اطالعات

دانشخرد

واضحقابل کدگزاری،براحتی قابل انتقال

بشری، قضاوتی

مفهومی, ضمنیفراگیری انتقال الزامات

156

نتیجه گیری : داده ها عناصر واقعی ویژگیها و یا خواصی هستند که یک شی ء

پدیده و یارخدادی را تشریح میکنند اطالعات داده هایی هستند که پردازش سازماندهی و ترکیب

شده اند تا آگاهی بیشتری را به فرد منتقل کنند دانش سطح

باالتری از شناخت را نشان می دهد که شامل قواعد الگوها و

تصمیمات است در سطح باالی دانش خرد مطرح میشود که

دانش تجربیات و مهارتهای تحلیلی در انسان را به کار می

گیرد تا دانش جدیدی را برای مواجه با شرایط و یا سازگاری با آن فراهم آورد در سازمانها دانش

به شکل اسناد و مدارک قوانین دستور العمل ها روش ها

اقدامات و ارزشها وجود دارند

157

در دنیای رقابتی امروزاطالعات مانند سرمایه و

نیروی انسانی در شمار عوامل تولیدذ و به عنوان مهمترین

مزیت نسبی بنگاههای اقتصادی محسوب می شود از این رو نه

تنها مدیران ارشد و مدیران اجرایی بلکه تمام اقشار اجتماع همچون محققان

دانشوران و دانشجویان ناگزیر به استفاده از اطالعات هستند

کاربران اطالعات نیز آن را همچون یک منبع ارزشمند هم سنگ سرمایه و نیروی کار به

کار می برند و به اهمیت و ارزش آن واقف شده اند

نتیجه گیری :

منابع اصلی

158

مبانی فناوری اطالعات علیرضا مقدسی

مقدمه ای بر اطالعات توربان

سیستمهای اطالعات مدیریت ) علی رضاییان

و.........