๕๗ ปงานอนรกษและ

จดการตนนำ�าหนวยจดการตนนำ�าดอยสามหมน ป พ.ศ. ๒๕๑๙

โครงการหลวงพฒนาตนนำ�าหนวยท ๑๘ (แมตะละ) ตำาบลตะละ อำาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๒๑

พระราชดำารส เมอวนท ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๒๑

ณ โครงการหลวงพฒนาตนนำ�าหนวยท ๑๘ (แมตะละ)

ตำาบลแมนาจร อำาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม

“...ทกคนจะตองชวยกนดแลรกษาปาไม ซงเปนของสวนรวมและรวมมอกบเจาหนาทปาไมในงานปลกปาทดแทน จะไดมนำ�าเพยงพอสำาหรบการเพาะปลก สำาหรบพนธพชทเหมาะสมกบสภาพพ�นทกจะสงเสรมใหคนปลกตอไป ท�งน�ทางโครงการฯ จะชวยเหลอแนะนำาในดานหลกวชาการเกษตรและระบบชลประทาน...”

หนวยพฒนาตนนำ�ามอนองเกต (พ.ศ. ๒๕๒๐)

หนวยพฒนาตนนำ�ามอนองเกต (พ.ศ. ๒๕๒๐)

หนวยจดการตนนำ�าหวยนำ�าร(ดอยสามหมน)

ลมนำ�างม หนวยจดการตนนำ�าดอยสามหมน ( วนท ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๔๔ )

หนวยจดการตนนำ�าหวยนำ�าร(ดอยสามหมน)

กรมปาไมนบวาเปนหนวยงานแรกๆ ทใหความสนใจใน เรองการอนรกษดน นำ�าและปาไม ในพ�นทตนนำ�าลำาธาร “ ”

โดยการเขยนบทความเผยแพรในวารสารตางๆ และทางวทยกระจายเสยง เกยวกบความเสยหายอนเกดจากการแผวถางและจดไฟเผาปา ทมผลกระทบตอดนและนำ�า ตอมาในป พ.ศ. ๒๔๙๖ จงไดจดต�งหนวยงานสนามเกยวกบการปองกนตนนำ�าลำาธารข�นเปนคร�งแรกรวม ๔ แหง คอ ๑) สถานวนกรรมปองกนตนนำ�าลำาธารดอยตง อำาเภอแมจน จงหวดเชยงราย ๒) สถานวนกรรมปองกนตนนำ�าลำาธารดอยชาง อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย ๓) สถานวนกรรมปองกนตนนำ�าลำาธารดอยเชยงดาว อำาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม ๔) สถานวนกรรมปองกนตนนำ�าลำาธารมวกเหลก อำาเภอเมอง จงหวดสระบร

ระยะบกเบก พ.ศ. ๒๔๙๖ ๒๕๑๒–๕๗ ป การอนรกษและจดการตนนำ�า

การดำาเนนการของสถานวนกรรมเหลาน� สวนใหญทำาการทดลองพนธไมปาและไมผลทใชในการปลกปาในบรเวณไรรางจากการทำาไรเลอนลอย มากกวาทจะดำาเนนการจดการและวจยดานตนนำ�าลำาธารอยางจรงจง ท�งน� Tangtham (1992) กลาววา เนองจากในขณะน�นยงขาดผทมความรและความสามารถทางดานการจดการและวจยดานตนนำ�าลำาธาร ดงน�นหลกการทนำามาใชในการจดการตนนำ�าลำาธารในขณะน�น คอการปลกปาในพ�นทตนนำ�าลำาธารภายใตสมมตฐานทวา ปาไมจะเอ�ออำานวยผลผลตและระยะเวลาการไหลของนำ�าสงสด (the forest can maintain the optimal yields and distribution) และในปเดยวกนน�น กรมปาไมไดต�งสถานวนกรรมอกแหงหนงทดอยสเทพ อำาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม เพอเปนแหลงทดลองและพกฟ� นพนธไมตางๆ ทจะนำาไปปลกทสถานวนกรรมท�ง ๔ แหง ดงกลาว โดยพนธพชทนำามาทดลองปลก มท�งพนธไมปาและไมผล ไดแก สน ยคาลปตส ควนน มะกอกฝรง แอปเปล แพร ทอ พลบ และพนธไมผลเมองหนาวอนๆ อยางไรกตาม การทดลองมไดดำาเนนการไปอยางมประสทธภาพ เนองจากขาดงบประมาณ และนกวชาการดานจดการและวจยตนนำ�าลำาธาร ดงน�น จงไมปรากฏรายงานผลการทดลองแตอยางใด

ในป พ.ศ. ๒๕๐๐ กรมปาไมไดจดต�งสถานทดลองเกยวกบการวจยดานอนรกษดนและนำ�าข�นทเขานกยง อำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา โดยไดรบความชวยเหลอจาก United State Operation Mission (USOM) สถานทดลองแหงน�ไดทำาการวจยดานตนนำ�าลำาธาร โดยมวตถประสงคทจะใหชมชนทอาศยอยในพ�นทซงทำาไรเลอนลอยไดทราบถงขอเทจจรงและขอมลเกยวกบการเปลยนแปลงคณสมบตของดน จากการทำาเกษตรในรปแบตางๆ (Samapuddhi and Suvanakorn, 1962 อางใน Tangtham, 1992) โดยสถานไดดำาเนนการศกษาวจยเกยวกบการสญเสยดนและนำ�าจากปาธรรมชาตและพ�นทไรเลอนลอย จากแปลงทดลอง แตนาเสยดายทการทดลองส�นสดลงและเปลยนเปนงานสวนปาในทสด ในป พ.ศ. ๒๕๐๒ คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดเรมเปดสอนวชาการเกยวกบ “การจดการลมนำ�า ” ข�นเปนคร�งแรก และในป พ.ศ. ๒๕๐๓ ไดเรมทำาการวจยเกยวกบการสญเสยดนและนำ�าจากปาธรรมชาต และสวนสกทไดรบการปองกนไฟและทถกไฟไหม ณ ปาหวยทาก อำาเภองาว จงหวดลำาปาง และตอมาในป พ.ศ. ๒๕๐๖ คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตร ศาสตร กไดจดต�ง “สถานวจยลมนำ�าหวยคอกมา ” ดอยปย จงหวดเชยงใหม โดยดำาเนนการจดต�ง

เขอนวดนำ�าและตะกอน รวมท�งจดต�งเครองมอและอปกรณการวจยตางๆ แตมาเรมตนเกบขอมลวจยกนอยางจรงจงเปนคร�งแรก เมอ กรกฎาคม ๒๕๐๘ (นวต, ๒๕๔๗) ในป พ.ศ. ๒๕๐๕ เนองจากมความยงยากในการชกจงใหเกษตรกรเชอมนเกยวกบการอนรกษดน และนำ�า และเปลยนกจกรรมไปเปนการปลกสรางสวนปา ในป พ.ศ. ๒๕๐๖ สำาหรบสถานวนกรรมท�ง ๔ แหง ทไดจดต�งข�นในป พ.ศ. ๒๔๙๖ ตอมาไดเปลยนชอเปนสถานคนควาเพอรกษาตนนำ�า สวนสถานวนกรรมมวกเหลก ไดเปลยนชอเปนสถานปลกปา เนองจากกจกรรมสวนใหญเนนในเรองการปลกสรางสวนปามากกวาการวจยเกยวกบตนนำ�าลำาธาร และในป พ.ศ. ๒๕๐๖ ไดมการจดต�งสถานคนควาเพอรกษาตนนำ�าผานกเคา จงหวดขอนแกน ข�นอกสถานหนง มหนาทเหมอนกบ ๓ สถานเดม โดยใหความสำาคญดานการปลกปาดวยพนธไมชนดตางๆ มากกวาการวจยและการดำาเนนการในกจกรรมการจดการตนนำ�า ในป พ.ศ. ๒๕๐๗ นบวาเปนปทมความสำาคญยงเกยวกบการจดการตนนำ�าในประเทศไทย เมอรฐบาลตระหนกถงความเสยหายอนเกดจากการตกตะกอนอยางรนแรงในเขอนภมพล และเหนวาประเทศไทยควรไดมการจดการเกยวกบลมนำ�าอยางจรงจง จงไดจดต�งคณะกรรมการข�นมาชดหนงคอ คณะกรรมการอนรกษและพฒนาลม“นำ�า ” ประกอบดวย

กรรมการ ๑๘ ทานจาก ๙ หนวยงาน โดยมปลดกระทรวงพฒนาการแหงชาตเปนประธาน มผแทนหนวยงานทเกยวของเปนกรรมการ ประกอบดวย กรมปาไม กรมชลประทาน กรมพฒนาทดน กรมกสกรรม กรมประชาสงเคราะห กรมตำารวจ กรมอนามย มหาวทยาลยเกษตรศาสตรกรมทางหลวง และหวหนากองบรรกษทดน กรมพฒนาทดน เปนเลขานการ มหนาทดงน� ๑) กำาหนดแผนการจดการลมนำ�าหลกและลมนำ�าสาขาท�งประเทศ ๒) กำาหนดงบประมาณรายปและบคลากรสำาหรบการดำาเนนงานตามแผน ตลอดจน ความสำาคญกอนหลงของลมนำ�าในการดำาเนนการ ๓) กำาหนดหนาทและความรบผดชอบในการดำาเนนงานของหนวยงานทเกยวของ ๔) พฒนาหลกเกณฑ (criteria) ในการดำาเนนการจดการลมนำ�า เพอปองกนการ ตกตะกอนในอางเกบนำ�าของเขอนภมพลการดำาเนนงานของคณะกรรมการดงกลาวไมสามารถดำาเนนการไปไดอยางมประสทธผล เนองจากไมไดรบการสนบสนนจากรฐบาลเทาทควร และไมไดรบความรวมมอจากสวนราชการอยางเพยงพอ จงไดสลายตวไปในทสด (Thangtham, 1992) อยางไรกตาม ศาสตราจารยเทยม คมกฤส คณบดคณะวนศาสตรในขณะน�น ในฐานะกรรมการผแทนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ไดรบการแตงต�งโดยคณะรฐมนตร ใหเปนประธานคณะอนกรรมการดำาเนนการวจยเกยวกบการจดการลมนำ�า ฝายวจย ไดพจารณาคดเลอกใหลมนำ�าแมใน จงหวดเชยงใหม เปนลมนำ�าตวอยาง (pilot watershed) พรอมท�งมอบให คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เปนผแทนการสำารวจและวเคราะหลมนำ�าแหงน� เมอป พ.ศ. ๒๕๑๐ (นวต, ๒๕๔๗ ) สรป การดำาเนนงานในระยะน�จะเปนการศกษาการปลกพนธไมชนดตางๆ งานศกษาวจยเพอรกษาตนนำ�า และการปลกปาในพ�นทถกบกรกเพอทำาไรเลอนลอย โดยมสมมตฐานวา การปลกปาเพอ“ฟ� นฟตนนำ�าลำาธารจะเอ�ออำานวยผลผลตนำ�าทด มคณภาพ มปรมาณทเพยงพอ และระยะเวลาไหลทเหมาะสม”

การบกรกพ�นทปาในอดต

การใชประโยชนทดนพ�นทตนนำ�าลำาธารในอดต

จากการทรฐบาลไดใหความสนใจเกยวกบการจดการลมนำ�า มผลทำาใหกรมปาไมไดจดต�งหนวยงานรบผดชอบข�น ในป พ.ศ. ๒๕๐๘ โดยใหชอวา งานวจยเพอ“รกษาตนนำ�าลำาธาร” สงกดกองบำารง กรมปาไม และไดเรมสรางเขอนวดนำ�าและตะกอน รวมท�งตดต�งเครองมอและอปกรณการวจยตางๆ ทเกยวของกบการวจยตนนำ�าลำาธารโดยแทจรง ท สถานวจยเพอรกษาตนนำ�าดอย“เชยงดาว ” จงหวดเชยงใหม เปนแหงแรก ในป พ.ศ. ๒๕๑๑ ไดจดต�ง “สถานวจยเพอรกษาตนนำ�าลำาตะคอง ” ข�นทอำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา โดยไดตดต�งเครองมอการวจยอนๆ เชนเดยวกบทสถานวจย เพอรกษาตนนำ�าลำาธารดอยเชยงดาว โดยมวตถประสงคใหสถานวจยเพอรกษาตนนำ�าแหงน�เปนตวแทนของลมนำ�าในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในขณะทสถานวจยเพอรกษาตนนำ�าดอยเชยงดาว เปนตวแทนของลมนำ�าภาคเหนอ

ระยะพฒนา พ.ศ. ๒๕๑๓ ๒๕๑๗–

การดำาเนนงานของ งานวจยเพอรกษาตนนำ�าลำาธาร กองบำารง กรมปาไม นอกจากจะทำาการวจยแลว ยงไดเรมปลกปาเพอปรบปรงตนนำ�าทถกทำาลายบรเวณไรราง ทเกดจากการทำาไรเลอนลอยของชาวเขา โดยเรมทำาการปลกปาในป ๒๕๐๘ ท หนวยปรบปรงตนนำ�าขนคอง แมงาย และแมปาม อำาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม และไดขยายงานทางดานการวจยและปลกปาเพมมากข�น ตอมา งานวจยเพอรกษาตนนำ�า กองบำารง กรมปาไม พจารณาแลวเหนวาการปรบปรงตนนำ�าลำาธาร โดยการปลกปาทดแทนในพ�นทไรรางทเกดจากการทำาไรเลอนลอย ไมอาจประสบความสำาเรจได หากไมสามารถหยดย�งการบกรกทำาลายปา เพอการทำาไรเลอนลอยของราษฎรในพ�นทตนนำ�าลำาธารและจะสงผลใหเกดปญหาความขดแยงดานการใชประโยชนทดน จงหนมาใหความสำาคญกบราษฎรทอาศยอยในพ�นทตนนำ�าลำาธาร และรเรมจดทำาแผนในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของราษฎร ในรปแบบการทำาการเกษตรทถาวรแทนการทำาการเกษตรแบบไรเลอนลอยในพ�นทตนนำ�า ในป พ.ศ. ๒๕๑๓ กรมปาไมไดดำาเนนการเพอขอความชวยเหลอจากโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต และองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (UNDP/FAO) เพอจดต�งโครงการทดลองจดการลมนำ�าข�นทลมนำ�าแมสา อำาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม

ในป พ.ศ.๒๕๑๕ กรมปาไมไดรบความชวยเหลอจากโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต/องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (United Nations Developmen Programme/Food and Agricultural Organization : UNDP/FAO) ในการดำาเนนงานจดการลมนำ�า โดยจดต�ง โครงการทดลอง“จดการลมนำ�าแมสา ” ( Mae Sa Integrated Watershed and Forest Land-use Project )โดยมระยะเวลาดำาเนนงาน ๙ ป ต�งแต เมษายน ๒๕๑๕ ถง ธนวาคม ๒๕๒๔ เพอทดลองหารปแบบการใชประโยชนทดนทเหมาะสม เพอนำาไปประยกตใชในการปรบปรงพ�นทตนนำ�าลำาธาร (rehabilitation of upland watershed) และเปนโครงการสาธตการจดการตนนำ�าสมบรณแบบในภาคเหนอ มวตถประสงคเพอปรบปรงสภาพแวดลอม โดยการเปลยนแปลงการทำาไรเลอนลอยมาทำาการเกษตรแบบถาวร (replacement of present slash and burn economy by settled) สงเสรมการปลกพชเศรษฐกจใหสอดคลองกบการใชประโยชนทดน รวมท�งการอนรกษและปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�า ตลอดจนสงเสรมการเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจและยกฐานะความเปนอยของเกษตรกรบนพ�นทสงใหมความเปนอยดข�น โดยดำาเนนการในลมนำ�าแมสา อำาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม มระยะเวลาดำาเนนงาน

ระยะแรกต�งแตเดอนเมษายน ๒๕๑๕ ถงเดอนธนวาคม ๒๕๒๐ พ�นทรบผดชอบ ๑๔๐ ตารางกโลเมตร และขยายระยะเวลาในระยะท ๒ ถงเดอนธนวาคม ๒๕๒๔ และขยายพ�นทเปน ๓๙๐ ตารางกโลเมตร รวมระยะเวลา ๘ ป ๘ เดอน การบรหารงานโครงการ มผจดการโครงการ (Project Manager) เปนผบรหารงาน ๒ คน ประกอบดวย ผจดการโครงการฝาย UNDP และผจดการโครงการฝายไทย สำาหรบการดำาเนนงานในกจกรรมตางๆ จะมเจาหนาทฝายไทย เปนผปฏบตงานรวม (counterpart) กบผเชยวชาญ (expert) จาก FAO ซงมผเชยวชาญเขามาปฏบตงานตามชวงเวลาตางๆ ไดแก ผเชยวชาญดานการจดการลมนำ�า (Watershed Management) ดานการจดการปาไม(Forest Management) ดานการควบคมไฟปา (Forest Fire Control) ดานไมผล (Horticulture) ดานถนนปาไม (Road Construction) ดานการจดการทงหญาเล�ยงสตว (Range Management) ดานการเกษตรโดยวธอนรกษ (Conservation Farming) การปฏบตงานรวมกนของขาราชการกบผเชยวชาญ ทำาใหเกดการเรยนรจากการปฏบตงานจรง (on the job training) นอกจากน�น ทางโครงการยงไดสนบสนนใหผปฏบตงานโครงการไดรบทนไปศกษาตอในระดบปรญญาโท และศกษาดงานในตางประเทศเปนจำานวนมาก สำาหรบทนศกษาตอระดบปรญญาโทไดแก

อทกวทยาลมนำ�า (Watershed Hydrology) การจดการลมนำ�า (Watershed Management) การจดการปาไม (Forest Management) อทกวทยาปาไม (Forest Hydrology) วศวกรรมปาไม (Forest Engineering) การวางแผนการใชประโยชนทดน (Land-use Planning) และพฒนาชมชน (Community Development) การดำาเนนงานโครงการทสำาคญ ไดแก งานจดการปาไม ไดดำาเนนการปลกสรางสวนปาและปลกปาเพอรกษาตนนำ�า งานควบคมไฟปา ไดดำาเนนการศกษารปแบบการปองกนไฟปา โดยมหอดไฟ เพอสงเกตและหาพกดการเกดไฟปาดวยเครองมอทเรยกวา Alidade fire finder วดหนวยลาดตระเวนไฟปาและหนวยเคลอนทเรว และทำาแนวปองกนไฟปา งานวศวกรรมปาไม ทำาการสรางและบำารงถนนปาไมตามหลกวชาการ งานอตอทกวทยาปาไม และการจดการลมนำ�า ดำาเนนการสรางสถานตรวจวดอากาศและปรมาณนำ�าไหลในลำาธาร สรางแปลงทดลองการชะลางพงทลายของดน งานจดการทงหญาเล�ยงสตว ดำาเนนการจดทำาแปลงสาธตการปลกหญาเล�ยงสตว และทดลองหาชนดพนธหญาเล�ยงสตว งานไมผลและงานทำาไรนาโดยวธอนรกษดนและนำ�า ดำาเนนการทดลองและสาธตการปลกไมผลเมองหนาวและแจกจายพนธใหแกราษฎรในพ�นท ทำาแปลงสาธตและสงเสรมการปลกพชโดยวธอนรกษ เชน การทำาข�นบนไดแบบ bench terraces

และ hillside terraces และการปลกพชขวางแนวลาดชน เปนตน รวมท�งไดจดต�งหนวยสาธตเพอรวบรวมผลการดำาเนนงาน ณ หนวยจดการตนนำ�าโปงไคร เปนสถานทศกษาดงานและฝกอบรมของหนวยงานในสงกด และหนวยงานทเกยวของท�งในประเทศและจากตางประเทศ ตอมาโครงการทดลองจดการลมนำ�าแมสา ไดรบการปรบเปลยนเปนศนยจดการตนนำ�า ปจจบนเปนหนวยจดการตนนำ�าแมสาและหนวยจดการตนนำ�าโปงไคร ในป พ.ศ. ๒๕๑๕ ไดจดใหมการศกษาในพ�นทปลกปา โรงเรยนพฒนาตนนำ�า“ ”สบเนองจากกรมปาไมไดต�งหนวยงานปลกปาข�นในทองถนทรกนดารหางไกลชมชน และโรงเรยนรฐบาล หนวยงานเหลาน�ตองใชเวลาในการดำาเนนงานปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�าลำาธารเปนระยะเวลายาวนาน ทำาใหเกดผลกระทบตอบตรหลานของคนงานทรบจางปลกปา และไดมการดำาเนนโครงการจดหมบานชาวเขาดวย ไมมสถานทศกษาเลาเรยน หวหนาหนวยงานปลกปาจงไดแกปญหา โดยการจดการเรยนการสอนและไดจดสรางอาคารเรยนชวคราวต�งแตป พ.ศ. ๒๕๑๕ เปนตนมาและจางครมาสอนพรอมกบจดใหมการเรยนการสอนข�นสำาหรบลกหลานของคนงานทเปนคนงานชวคราวซงปฏบตงานปลกปาและรบลกหลานของราษฎรชาวเขาทมถนฐานในบรเวณใกลเคยงเขามาศกษาเลาเรยนดวย

ตอมาไดมโครงการจดหมบานชาวเขาโดยอยในความรบผดชอบของกองอนรกษตนนำ�า ในขณะน�น โครงการดงกลาวไดต�งงบประมาณสำาหรบกอสรางอาคารเรยนพรอมโตะและเกาอ�นกเรยน แตไมมงบประมาณสำาหรบคร โรงเรยนทจดข�นดงกลาวน�นไมไดขออนญาตตอกระทรวงศกษาธการใหถกตองตามกฎหมายแตอยางใด และเกดปญหาในเรองเกยวกบการจางคนงานชวคราวมาทำาหนาทครและการสอบวดผลในช�นตาง ๆ ซงไมสามารถออกประกาศนยบตรรบรองได ทำาใหนกเรยนไมสามารถศกษาตอในระดบสงข�นได ในป พ.ศ. ๒๕๒๖ สำานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตซงมหนาทรบผดชอบการประถมศกษาของประเทศไดแสดงความจำานงทจะรบโอนโรงเรยนประถมศกษาของกรมปาไมดงกลาว เปนโรงเรยนสาขาของโรงเรยนของทางราชการทใกลเคยงทสด (โรงเรยนแม) ท�งกจการและทรพยสนตางๆ ยกเวนทดน เนองจากต�งอยในเขตพ�นทลมนำ�าช�นท ๑ เอ ซงมตคณะรฐมนตรหามมใหมการใชประโยชนใดๆ ท�งส�นพรอมกบรบครทกรมปาไมจางอยไปบรรจเปนขาราชการในสงกดกระทรวงศกษาธการ ท�งน� ไดมพธรบมอบโรงเรยนของกรมปาไมจำานวน ๓๑ โรงเรยน และคร จำานวน ๘๙ คน ไปสงกดสำานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เมอวนท ๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๘

โรงเรยนรวมกรณาโรงเรยนหวยนำ�าดงโรงเรยนพฒนาตนนำ�ามอนองเกตโรงเรยนพฒนาตนนำ�าขนวางโรงเรยนพฒนาตนนำ�าแมโถ(๑)โรงเรยนพฒนาตนนำ�าแมโถ(๒)โรงเรยนพฒนาตนนำ�าแมจรหลวงโรงเรยนพฒนาตนนำ�าบอแกวโรงเรยนพฒนาตนนำ�าหวยนำ�ารโรงเรยนพฒนาตนนำ�าแมตะละโรงเรยนพฒนาตนนำ�า ท ๑๗โรงเรยนพฒนาตนนำ�าแมแดดหลวงโรงเรยนพฒนาตนนำ�าขนคองโรงเรยนพฒนาตนนำ�าแมยาวโรงเรยนปางหนฝน

โรงเรยนบานหวยมอญโรงเรยนหวยหมากเลยมโรงเรยนหวยแมแสะโรงเรยนกองอนรกษตนนำ�าโรงเรยนพฒนาปาไมโรงเรยนโครงการพฒนาปาไมทสงหนวยท ๒โรงเรยนโครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท๔โรงเรยนโครงการพฒนาปาไมทสงแมแมะ โรงเรยนโครงการพฒนาปาไมทสงแมขะนงโรงเรยนโครงการพฒนาปาไมทสงแมซายโรงเรยนบานหนองหาโรงเรยนปรบปรงตนนำ�ากกแมสลองโรงเรยนปรบปรงตนนำ�ากกแมคำาโรงเรยนศนยพฒนาลมนำ�าปงตอนลาง

สรป การดำาเนนงานในระยะทสองยงคงเนน การปลกปาเพอฟ� นฟตนนำ�าลำาธารในขณะเดยวกนจะเรมหาแนวทางการใชประโยชนทดน สงเสรมการทำา การเกษตรกรรมทถาวร ทำาการเกษตรโดยวธอนรกษดนและนำ�า รวมท�งงานพฒนาดานเศรษฐกจและสงคมของราษฎรในพ�นทตนนำ�า เพอลดการทำาไรเลอนลอย การปลกพชเสพตด และแกไขความขดแยงการใชประโยชนทดน ไดเรมดำาเนนการพฒนาอาชพชาวเขา ในการจดต�งหมบานชาวเขา การศกษา และการพฒนาโครงสรางข�นพ�นฐาน

การปลกปาเพอรกษาตนนำ�า

ในระยะตอมา งานวจยเพอรกษาตนนำ�าลำาธาร ไดดำาเนนการวจยทางวชาการมากข�น โดยมการตรวจวดและวเคราะหเกยวกบปรมาณนำ�าฝน สภาพลมฟาอากาศ การสญเสยนำ�าจากการคายระเหย และมการวจยเกยวกบอทกวทยาของลมนำ�า เชน ความสมพนธระหวางปรมาณนำ�าฝนกบลกษณะการไหลของนำ�าในลำาธาร การสญเสยดนและนำ�าจากการใชประโยชนดนประเภทตางๆ รวมท�งไดมการขยายงานปลกปาเพอปรบปรงตนนำ�าลำาธารมากข�น ทำาใหกรมปาไมเลงเหนถงความสำาคญของงานวจยเพอรกษาตนนำ�าลำาธาร ประกอบกบมปรมาณงานมากข�น จงไดยกระดบ งานวจยเพอ“รกษาตนนำ�าลำาธาร ” สงกดกองบำารง ข�นเปน กอง“อนรกษตนนำ�า ” ในป พ.ศ. ๒๕๑๘ กองอนรกษตนนำ�า มหนาทในการปรบปรงและพฒนาตนนำ�าลำาธารของประเทศเพอใหตนนำ�าลำาธารสามารถเอ�ออำานวยนำ�าทด มคณภาพและปรมาณเพยงพอแกลำาหวยลำาธารตลอดป รวมท�งการปองกนการชะลางพงทลายของดน นอกจากน�นยงมหนาทในการสงเสรมกจกรรมดานอนๆ ทจำาเปนในการดำารงชวตของราษฎรในเขตตนนำ�า โดยเฉพาะอยางยงดานเกษตรกรรมทสอดคลองกบการอนรกษดน นำ�า และปาไม

ระยะกอต�ง พ.ศ. ๒๕๑๘ ๒๕๒๒–

โดยแบงการบรหารออกเปน ๗ ฝาย ประกอบดวย ๑) งานธรการ ๒) ฝายสำารวจและวางแผน ๓) ฝายวจย ๔) ฝายทดลองจดการตนนำ�า ๕) ฝายวศวกรรมปาไม ๖) ฝายปรบปรงตนนำ�า และ ๗) ฝายพฒนาตนนำ�า โดยมหนาทรบผดชอบ ดงน� ๑) งานธรการ มหนาทเกยวกบงานสารบรรณและการเงนของกองอนรกษตนนำ�า ๒) ฝายสำารวจและวางแผน มหนาทสำารวจขอมลเบ�องตนในดานตางๆ เพอหาขอมลสนบสนนงานปรบปรงและพฒนาตนนำ�าลำาธาร เชน การสำารวจพ�นททจะต�งหนวยงานสนาม การสำารวจวเคราะหลมนำ�า เพอรวบรวมขอมลเกยวกบคณสมบตตางๆ ของลมนำ�า ในการวางแผนเพอพฒนาตอไป รวมท�งวางแผนการดำาเนนงานของหนวยงานตางๆ ในสงกดกองอนรกษตนนำ�า โดยอาศยขอมลทไดจากการสำารวจ ๓) ฝายวจย มหนาท

๓.๑) ทำาการรวบรวมขอมลเบ�องตนตางๆ ทางดานวชาการทเกยวของกบตนนำ�าลำาธารของประเทศ เชน ขอมลทางดานอตนยมวทยา อทกวทยา ดน หน ปาไม ฯลฯ และไดทำาการคดเลอกลมนำ�าขนาดเลก (ประมาณ 1 ตารางกโลเมตร) ในลมนำ�าสำาคญๆ ข�นเปนลมนำ�าตวแทน เพอทำาการศกษาอยางละเอยดเกยวกบคณสมบตของลมนำ�า ผลผลตและพฤตกรรมการไหลของนำ�า

การตกตะกอน ฯลฯ รวมท�งทำาการวจยทางดานตางๆ ในลมนำ�าน�นๆ ๓.๒) ทำาการวจยข�นพ�นฐานตางๆ เพอเปนขอมลการวจยข�นประยกต โดยทำาการศกษาลกษณะและคณสมบตของพช พนธไม ดน หน นำ�า ตลอดจนความสมพนธของทรพยากรดงกลาวในเชงตนนำ�าลำาธาร ๓.๓) ทำาการวจยข�นประยกต เพอนำาผลการวจยไปแกไขปญหาหรอใชในการพฒนาตนนำ�าลำาธาร เชน การวจยเพอคดเลอกพนธไมทเหมาะสมสำาหรบการปลกในพ�นทตนนำ�าลำาธาร การวจยเกยวกบการอนรกษดนและนำ�า และการทำาเกษตรกรรมทเหมาะสม รวมท�งการวจยดานวนเกษตร เปนตน ๓.๔) จดทำาเอกสารรายงานผลการวจยและเอกสารทางวชาการอนๆ เปนคมอในการดำาเนนการอนรกษและพฒนาตนนำ�า ๔) ฝายทดลองจดการตนนำ�า มหนาททำาการทดลองดานเทคนคและเศรษฐกจสงคม ในการจดการตนนำ�าลำาธาร โดยการนำากจกรรมตางๆ ทจำาเปน ท�งในดานการอนรกษทรพยากร ธรรมชาต ดน นำ�า ปาไม มาดำาเนนการผสมผสานกบการพฒนาทางดานเศรษฐกจและสงคมของ

ราษฎรในทองถน เพอหาแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาตนนำ�าลำาธารในภมภาคน�นๆ เพอจะไดนำาผลการทดลองไปใชในการพฒนาตนนำ�าลำาธารทมลกษณะคลายคลงกนตอไป ๕) ฝายวศวกรรมปาไม มหนาทดำาเนนการสำารวจ ออกแบบ กอสรางและซอมแซมเกยวกบงานดานวศวกรรมท�งหมดของกองอนรกษตนนำ�า เชน ถนนปาไม ทางลำาลอง อางเกบนำ�าขนาดเลก รวมท�งสงกอสรางเพอการอนรกษดนและนำ�าตางๆ นอกจากน�นยงมหนาทในการควบคม ดแล และซอมบำารงเครองจกรกลตางๆ ๖) ฝายปรบปรงตนนำ�า มหนาททำาการปรบปรงสภาพพ�นทตนนำ�าลำาธารทถกบกรกทำาลาย ใหคนสภาพปาธรรมชาตโดยการปลกปาทดแทน อนจะทำาใหตนนำ�าลำาธารสามารถอำานวยนำ�าทดแกลำาหวยลำาธารไดเพยงพอตลอดป ๗) ฝายพฒนาตนนำ�า มหนาท

๗.๑) ทำาการฟ� นฟสภาพพ�นทตนนำ�าลำาธารทถกบกรกทำาลายในเขตซงชาวเขาอาศยอยใหคนสสภาพปาทสมบรณ เพอประโยชนในการอำานวยนำ�า และการกดชะพงทลายของดน โดยมาตรการปลกปาทดแทน

๗.๒) จดการชาวเขาในเขตตนนำ�าลำาธารใหอยอาศยเปนหลกแหลง ไมเคลอนยายทำาลายปาตอไป โดยการจดต�งหมบานชาวเขาในพ�นททเหมาะสม จดททำากนทถาวรให สงเสรมการเกษตรกรรมแบบอนรกษดนและนำ�า สงเสรมการปลกพชเศรษฐกจเพอทดแทนการปลกฝน รวมท�งใหการบรการดานรฐสวสดการอนๆ เชน ถนน โรงเรยน การอนามย ฯลฯ ท�งน�เพอทำาใหชาวเขามรายไดเพมข�น มความเปนอยดข�น และไมทำาลายทรพยากรปาไม ดน และนำ�า ตอไป ในป พ.ศ. ๒๕๓๒ ไดจดต�งฝายเพมเตมข�นมาใหมเพอการเผยแพรผลงานในการจดการลมนำ�าเปน ๘ ฝาย คอ ๘) ฝายสงเสรมและเผยแพร เปนฝายทจดต�งข�นมาใหมในป พ.ศ. ๒๕๓๒ มหนาท

๘.๑) เผยแพรผลงานตางๆ ของกองอนรกษตนนำ�า โดยการจดทำาเอกสารทางวชาการ เอกสารเผยแพร โปสเตอร และบทความเผยแพรทางสอมวลชนตางๆ ๘.๒) จดนทรรศการรวมกบสำานกงานประชาสมพนธและเผยแพรการปาไม กรมปาไมในงานตางๆ

๘.๓) เปนวทยากรในโครงการฝกอบรม เชน อสป. และ ยชป.

๘.๔) ผลตสอและโสตทศนปกรณ เชน เทปโทรทศน สไลด และภาพชด ทเกยวของกบงานอนรกษตนนำ�าสรปหนวยงาน เหนอ ตะวนออกเฉยงเหนอ กลาง ตะวนออก ใต รวมฝายวจย ๑๓ ๔ ๑ ๑ ๓ ๒๒ฝายวศวกรรมปาไม ๓ ๑ - - - ๔ฝายปรบปรงตนนำ�า ๓๖ ๙ ๒ ๑ - ๔๘ฝายทดลองจดการตนนำ�า ๒๕ ๔ ๖ ๔ - ๓๙ฝายพฒนาตนนำ�า ๗๑ - - - - ๗๑รวม ๑๔๘ ๑๘ ๙ ๖ ๓ ๑๘๔

จากการดำาเนนงานของกองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม ในการฟ� นฟพ�นทตนนำ�าลำาธารไดผลทำาใหปากลบฟ� นตวข�น และการทสถานทหนวยสวยงามทำาใหมบคคลภายนอกมาพกแรมเพอชนชมธรรมชาต กรมปาไมได จดต�งหนวยอนรกษตนนำ�าบางหนวย เปน อทยานแหงชาต เชน หนวยพฒนาตนนำ�านำ�าดง เปน อทยานแหงชาตหวยนำ�าดง หนวยพฒนาตนนำ�าแมโถ เปน อทยานแหงชาตแมโถ(เตรยมการ) เปนตน

ระยะขยายงาน พ.ศ. ๒๕๒๓ ๒๕๒๙– ในป พ.ศ. ๒๕๒๓ ไดดำาเนน โครงการพฒนาปาไมทสง (Highland Forestry Development Project) เปนโครงการยอยภายใตโครงการพฒนาการเกษตรภาคเหนอ(Northern Agricultural Project) เปนโครงการซงทางรฐบาลไทยไดขอความชวยเหลอจากธนาคารโลก ใหจดสงเจาหนาทสำารวจเบ�องตน และเจาหนาทประเมนโครงการเขามาสำารวจ และพจารณา ซงเจาหนาทประเมนโครงการเหนวาโครงการน�จะเปนประโยชนแกประเทศไทยท�งดานการใชประโยชนทรพยากรปาไม ทดน และการเกษตรกรรมในเขตพ�นทภาคเหนอของประเทศ จงไดพจารณาใหความชวยเหลอในรปเงนกไมมดอกเบ�ย (IDD Credit) โดยเซนสญญาเงนกในเดอน มถนายน พ.ศ. ๒๕๒๒ มระยะเวลาดำาเนนการ ๖ ป (๒๕๒๓-๒๕๒๘) โครงการพฒนาเกษตรภาคเหนอ ประกอบดวย ๓ โครงการยอย คอ ๑) โครงการพฒนาทดน(Upland Rainfed Agricultural Development)ดำาเนนการโดยกรมพฒนาทดน

๒) โครงการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม (Highland Social and Economic Development ) ดำาเนนการโดยกรมประชาสงเคราะห ๓) โครงการพฒนาปาไมทสง (Highland Forestry Development ) ดำาเนนการโดยกองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม การดำาเนนงานของโครงการยอยท 2 โครงการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมและโครงการยอยท 3 โครงการพฒนาปาไมทสง จะดำาเนนการในพ�นทเดยวกนรวม 8 แหง ในทองทจงหวดเชยงใหม เชยงราย นาน ลำาปาง และแมฮองสอน โดยกรมประชาสงเคราะหเขาไปจดการเกยวกบชาวเขาในดานการเกษตร เพอสงเสรมใหมการทำาการเกษตรในพ�นทอยางถาวรไมเคลอนยายตอไป รวมท�งพฒนาทางดานสงคมและสขอนามย ในขณะเดยวกน กรมปาไมโดยกองอนรกษตนนำ�า จะไดเขาไปดำาเนนการปลกปาฟ� นฟพ�นท ซงชาวเขาเหลาน�นทำาลายลง ใหคนสสภาพเดม เพอปองกนการชะลางพงทลายของดน รวมท�งจะทำาใหพ�นทตนนำ�า สามารถอำานวยนำ�า ในการทำาการเกษตรบรเวณน�น และเปนการปองกนอทกภย อนอาจเกดข�นไดตอไป นอกจากน�น กจกรรมการปลกปาดงกลาว จะทำาใหราษฎรชาวเขามงานทำา ซงจะมรายไดประจำา โดยการเขาเปนคนงานในการปลกปาจะทำาใหเศรษฐกจของชาวเขาไดรบการปรบปรงใหดข�น นอกจากน� กรมปาไม

โดยกองอนรกษตนนำ�ายงมหนาทในการปลกปาไมฟน และไมใชสอย ใหพอเพยงสำาหรบชาวเขาเหลาน�น เพอปองกนไมใหเขาไปบกรก ลกลอบตดไมเพอทำาฟน อนจะเปนการทำาลายทรพยากรปาไมทเหลออยตอไปได โครงการพฒนาปาไมทสง ดำาเนนงานในพ�นท ๘ โครงการ ดงน� (๑) โครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท ๑ (แมตะมาน) มพ�นทรบผดชอบประมาณ ๓๓๒ ตารางกโลเมตร อยในพ�นทอำาเภอเชยงดาว อำาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม ครอบคลมพ�นทลมนำ�าแมแตงประมาณ ๒๒๑ ตารางกโลเมตร และลมนำ�าปงสวนท ๑ ประมาณ ๑๑๑ ตารางกโลเมตร ดำาเนนการปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�าจำานวน ๗,๔๒๐ ไร ตอมาไดเปลยนชอเปนหนวยพฒนาตนนำ�าแมตะมาน (พ.ศ. ๒๕๓๕) และเปนหนวยจดการตนนำ�าแมตะมาน (พ.ศ. ๒๕๓๕) มประชากรอยในพ�นทรวมท�งส�น ๓,๔๕๖ คน ใน ๗ หมบาน ประกอบดวย ๑๙ หยอมบาน (หนวยจดการตนนำ�าแมตะมาน, ๒๕๕๐) (๒) โครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท ๒ (โละปาไคร) ครอบคลมพ�นทลมนำ�าแมนำ�าฝาง มพ�นทรบผดชอบประมาณ ๔๒๕ ตารางกโลเมตร อยในพ�นทอำาเภอฝางและอำาเภอแมอาย

จงหวดเชยงใหม ดำาเนนการปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�า จำานวน ๗,๑๘๐ ไร ตอมาไดเปลยนชอเปนหนวยจดการตนนำ�าโละปาไคร (พ.ศ. ๒๕๓๖) มประชากรอยในพ�นทรวมท�งส�น ๒,๗๒๓ คน ใน ๓๕ หมบาน (หนวยจดการตนนำ�าโละปาไคร, ๒๕๕๐) (๓) โครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท ๓ (แมจาง) มพ�นทรบผดชอบประมาณ ๓๖๖ตารางกโลเมตร อยในพ�นทอำาเภออมกอย จงหวดเชยงใหม ครอบคลมพ�นทลมนำ�าแมลอบ และลมนำ�าแมฮอง ดำาเนนการปลกปา เพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�า จำานวน ๘,๖๙๕ ไร (เฉพาะทดำาเนนการภายใตโครงการฯ) ตอมาไดเปลยนชอเปนหนวยจดการตนนำ�าแมจาง (พ.ศ. ๒๕๓๕) มประชากรอยในพ�นทรวมท�งส�น ๗,๐๒๘ คน ใน ๒๑ หมบาน ประกอบดวย ๕๓ หยอมบาน (หนวยจดการตนนำ�าแมจาง, ๒๕๕๐) (๔) โครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท ๔ (หวปอน) มพ�นทรบผดชอบประมาณ ๖๒๗ ตารางกโลเมตร อยในพ�นทอำาเภอเมองและอำาเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน ครอบคลมพ�นทลมนำ�าแมสรนทร และลมนำ�าแมสะมาด ดำาเนนการปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�า จำานวน ๙,๑๘๐ ไร (๒๕๒๓-๒๕๓๘) ตอมาไดเปลยนชอเปนหนวยจดการตนนำ�าหวปอน (พ.ศ. ๒๕๓๕) จนถง ป๒๕๔๒ สวนอนรกษตนนำ�า กรมปาไมไดโอนพ�นทไปอยในการดแลของหนวยจดการตนนำ�าแมสะมาด

ปจจบนชอหนวยอนรกษและจดการตนนำ�าแมสะมาด อำาเภอเมอง และอำาเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน มประชากรอยในพ�นทรวมท�งส�น ๕,๔๕๘ คน ใน ๑๙ หมบาน (หนวยอนรกษและจดการตนนำ�าแมสะมาด, ๒๕๕๐) (๕) โครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท ๕ (แมจน) ครอบคลมพ�นทลมนำ�าแมจน มพ�นทรบผดชอบประมาณ ๒๓๕ ตารางกโลเมตร อยในพ�นทอำาเภอแมจนและแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย ดำาเนนการปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�า จำานวน ๑๘,๑๖๔ ไร ตอมาไดเปลยนชอเปนหนวยอนรกษและจดการตนนำ�าแมจน จนถงปจจบนมประชากรอยในพ�นทรวมท�งส�น ๑๓,๙๐๘ คน ใน ๓๗ หมบาน (หนวยอนรกษและจดการตนนำ�าแมจน, ๒๕๕๐) (๖) โครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท ๖ (แมซาย) มพ�นทรบผดชอบประมาณ ๒๘๙ ตารางกโลเมตร อยในตำาบลแมยาว อำาเภอเมอง จงหวดเชยงราย ดำาเนนการปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�า จำานวน ๖,๔๓๐ ไร ตอมา ไดเปลยนชอเปนหนวยจดการตนนำ�าแมซาย (พ.ศ. ๒๕๒๗) มประชากรอยในพ�นทรวมท�งส�น ๘,๕๑๔ คน ใน ๓๓ หมบาน (หนวยจดการตนนำ�าแมซาย, ๒๕๕๐)

(๗) โครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท ๗ (แมแมะ) มพ�นทรบผดชอบประมาณ ๓๙๖ ตารางกโลเมตร อยในพ�นทลมนำ�ายม อำาเภองาว จงหวดลำาปาง ดำาเนนการปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�า จำานวน ๑๑,๑๒๐ ไร (เฉพาะทดำาเนนการภายใตโครงการฯ) ตอมาไดเปลยนชอเปนหนวยจดการตนนำ�าแมแมะ (พ.ศ. ๒๕๓๖) และเปนหนวยศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�าหวยโลง (พ.ศ. ๒๕๔๖) มประชากรอยในพ�นทรวมท�งส�น ๑,๙๐๒ คน ใน ๕ หมบาน ประกอบดวย บานแมฮาวใต บานสามเหลยม บานสนตสข บานหวยนำ�าต�น และบานขนออนพฒนา (หนวยศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�าหวยโลง, ๒๕๕๐) (๘) โครงการพฒนาปาไมทสง หนวยท ๘ (แมขะนง) มพ�นทรบผดชอบประมาณ ๓๒๕ ตารางกโลเมตร อยในพ�นทอำาเภอเมอง จงหวดนาน ดำาเนนการปลกปาเพอฟ� นฟพ�นทตนนำ�า จำานวน ๖,๘๖๕ ไร (เฉพาะทดำาเนนการภายใตโครงการฯ) ตอมาไดเปลยนชอเปนหนวยจดการตนนำ�าหวยขาม (พ.ศ. ๒๕๓๖) และในป พ.ศ. ๒๕๔๕ ยบรวมกบ หนวยจดการตนนำ�าสะเนยน-ไสล ตอมา ในป พ.ศ.๒๕๕๐ ไดปรบปรงพ�นท และเปลยนชอเปน หนวยจดการตนนำ�านำ�าสมนตอนลาง มประชากรอยในพ�นทรวมท�งส�น ๒๙,๙๕๙ คน ใน ๕๒ หมบาน (หนวยจดการตนนำ�านำ�าสมนตอนลาง, ๒๕๕๐)

ในป พ.ศ. ๒๕๒๔ ไดดำาเนน โครงการพฒนาลมนำ�าแมแจม เปนโครงการความรวมมอระหวางรฐบาลไทยโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ กบรฐบาลสหรฐอเมรกา โดย United States Agency for International Development (USAID) เรมดำาเนนงานต�งแตเดอนกรกฎาคม ๒๕๒๔ ถง เดอนมถนายน ๒๕๓๐ และขยายระยะเวลาดำาเนนงานโครงการ ถง เดอนมถนายน ๒๕๓๒ รวมระยะเวลาดำาเนนงาน 9 ป มพ�นทดำาเนนงานประมาณ ๓,๒๑๒ ตารางกโลเมตร ในลมนำ�าแมแจม อำาเภอแมแจม จงหวดเชยงใหม มประชากรประมาณ ๓๔,๐๐๐ คน (พ.ศ. ๒๕๒๗) ประกอบดวยคนไทยพ�นเมองประมาณรอยละ ๔๕ ของประชากรท�งหมด นอกน�นเปนชาวเขาเผากระเหรยง มง ลวะ และลซอ จดมงหมายทสำาคญของโครงการคอการแกปญหาเรองยาเสพตด ลดการปลกพชทผดกฎหมาย (ฝน) เพมรายไดของประชากรดวยการเขาไปแกไขสาเหตของความยากจน โดยการเพมผลผลตตอไรของทดนทมอย จดใหมสงอำานวยความสะดวกเกยวกบการชลประทาน และมกจกรรมสนเชอทางการเกษตร ซอมแซมและรกษาสวนประกอบทสำาคญของสงแวดลอมทมอยในเขตลมนำ�า ใหคงสภาพอยตอไป โดยการควบคมการกดเซาะพงทลายของดน การปลกสวนปา วางมาตรการปองกนไฟปา รวมท�งสนบสนนดานบรการตางๆ เพอขจดเงอนไขทจะทำาใหพ�นทลมนำ�าแมแจม ซงเปนสชมพใหกลบมาสสภาวะปกตไดในทสด

การดำาเนนงานโครงการ ทาง USAID ไดใหความชวยเหลอแบบใหเปลาในวงเงน ๑๐ ลานเหรยญสหรฐ และรฐบาลไทยสมทบอก ๑๑.๕ ลานเหรยญสหรฐ รวมท�งส�น ๒๑.๕ ลานเหรยญสหรฐ โดยมกรมตางๆในกระทรวงเกษตรและสหกรณรวม ๕ กรม และหนวยงานทเกยวของเขารวมดำาเนนงาน ไดแก กรมปาไม กรมพฒนาทดน กรมวชาการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร กรมสงเสรมสหกรณ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร กรมการฝกหดคร กรมวเทศสหการ โดยมผวาราชการจงหวดเชยงใหมเปนผอำานวยการโครงการ สำาหรบการปฏบตงานโครงการในพ�นทมรองผอำานวยการฝายบรหารและรองผอำานวยการฝายวชาการ รวมกบเจาหนาทของกรมตางๆทเกยวของเปนผรบผดชอบปฏบตงานภาคสนาม มสำานกงานบรหารโครงการอยในทองท อำาเภอแมแจม นอกจากน�นยงมเจาหนาทประสานสมพนธ (interface teams) เขาไปปฏบตงานในหมบานสรางความคนเคยกบชาวบานเพอใหเกดความไววางใจและมความรสกเสมอนญาต เพอทำาหนาทประสานงานระหวางหนวยราชการและประชากรในหมบาน จดเกบรวบรวมขอมลทจำาเปนตางๆ ทางดานเศรษฐกจและสงคม คนหาความตองการทแทจรงและปญหาตางๆของชาวบาน และประสานกบหนวยงานทเกยวของเพอหาทางแกปญหา รวมท�งคนหาผนำาโดยธรรมชาตในแตละหมบาน เพอสนบสนนใหเปนหวหนากลมอาชพตางๆ

การดำาเนนงานโครงการทสำาคญจากหนวยงานตางๆไดแก งานพฒนาทดนและแหลงนำ�า มเปาหมายทจะดำาเนนการทำาข�นบนไดดน ๒๒,๐๐๐ ไร พฒนาแหลงนำ�า ๑๘๒ แหง ทำาการวจยและทดสอบการเกษตรโดยจดทำาแปลงทดสอบพชในพ�นท ๕ ตำาบล การสงเสรมการเกษตรโดยการเพมผลผลตขาวใหพอเพยงแกการบรโภคและเพมผลผลตพชเศรษฐกจอนๆ สงเสรมการเล�ยงสตวและฝกอบรมใหความรในการเล�ยงสตว สงเสรมงานดานสนเชอและการตลาดโดยจดฝกอบรมใหความรเกยวกบกจการสหกรณในทสงและขยายกจกรรมสหกรณไปสชาวเขา สงเสรมสขภาพอนามยโดยบำาบดรกษาผตดยาเสพตด การวางแผนครอบครวและงานอนามยพ�นฐาน รวมท�งจดการศกษาเพอชนบททสง โดยโครงการจดทำาศนยวชาการหมบาน สนบสนนการศกษานอกโรงเรยน และปรบปรงคณะกรรมการสภาตำาบลในพ�นทสง สำาหรบกรมปาไมรบผดชอบงานบำารงรกษาสภาวะแวดลอม การดำาเนนงานทสำาคญ ไดแก งานปองกนไฟปาโดยจดชดประชาสมพนธและปองกนไฟปา รวมท�งสรางหอดไฟ ๘ แหงดำาเนนการปลกปาปรบปรงตนนำ�าจำานวน ๑,๘๒๐ ไร กอสรางถนนเขาหมบาน จำานวน ๑๗๕ กโลเมตร งานจดการทงหญาเล�ยงสตว ทำาการปลกทงหญาล�ยงสตวกระจายไปในพ�นทโครงการจำานวน ๓,๐๐๐ ไร นอกจากน�นยงดำาเนนงานปองกนการกดชะพงทลายของดน งานจดเกบขอมล

ดานอต-อทกวทยาเพอสนบสนนงานวจยลมนำ�า แตอยางไรกตาม หลงจากทโครงการฯ ไดส�นสดลงเมอเดอน มถนายน ๒๕๓๒ ไดเกดภาวะชองวางข�นในพ�นท เพราะหนวยงานตางๆ ไดถอนตวออกจากพ�นท เหลอแตเพยงหนวยงานของกรมปาไมกรมเดยวทยงเปนหลกอย แตกไดลดกจกรรมตางๆ ลงมาสสภาวะปกต ซงในเวลาน�ราษฎรในพ�นทไดหนกลบมาใชแนวทางในการดำารงชวตแบบเดมอกคร�งหนง คอ การบกรกพ�นทปาไมเพอการเกษตรตอไป ทำาใหเกดปญหาข�นอกคร�งหนง

หนวยงานกรมปาไมทรวมในโครงการพฒนาลมนำ�าแมแจมเดมไดเปลยนมาเปนศนยจดการตนนำ�าแมแจมในปจจบน ไดพยายามทจะแกไขปญหาทเกดข�นอยางจรงจง ประกอบกบเมอวนท ๖ มนาคม ๒๕๓๖ สมเดจฯ พระบรมราชนนาถ ไดเสดจพระราชดำาเนนเยยมราษฎรในพ�นทโครงการฯ และไดมพระราชดำารถงแนวทางแกไขปญหาทเกดข�น ซงทางศนยฯ ไดนอมรบพระราชกระแส นำามาปฏบต โดยยดตามแนวนโยบายทพระราชทานไว คอ การปลกจตสำานกใหราษฎรในพ�นทมความรกหวงแหนทรพยากรปาไมในพ�นทหมบานของตวเอง ขณะเดยวกนศนยกจะดำาเนนการขอความรวมมอจากสวนราชการตางๆ เขามาชวยเหลอราษฎรใหมความเปนอยทดข�น พนจากสภาพความยากจนและปญหาตางๆ ทเกดข�น โดยจะรวมมอกนระหวางหนวยงานของรฐ

และราษฎรเพอพฒนาพ�นทลมนำ�าแมแจมแบบยงยน และอำานวยประโยชนแกกนและกนไดตลอดไป ในป พ.ศ. ๒๕๒๕ ไดดำาเนน โครงการพฒนาชนบทลมนำ�าพอง หรอโครงการจดการลมนำ�าภเวยง เปนโครงการทไดรบความชวยเหลอทางวชาการจากโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต และองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (United Nations Development Programme/Food and Agriculture Organization of the United Nations : UNDP/FAO) เพอหาแนวทางในการจดการลมนำ�าในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ใหถกตองตามหลกวชาการและนำาไปปฏบตได โดยใชพ�นทลมนำ�าภเวยง ซงเปนลมนำ�ายอยของลมนำ�าพอง ในทองทอำาเภอภเวยง จงหวดขอนแกน มพ�นทประมาณ ๓๐๑ ตารางกโลเมตร มประชากรประมาณ ๑๖,๐๐๐ คน(ป พ.ศ. ๒๕๒๕) เปนพ�นททดลองจดการลมนำ�า โดยมวตถประสงคในการพฒนาชนบทโดยอาศยมาตรการการจดการลมนำ�าแบบผสมผสาน เพอสงเสรมการเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจ ปรบปรงคณภาพชวตของราษฎร โดยการพฒนาการใชทรพยากรปาไม ดน และนำ�า และ

สรางแหลงเพมพนรายไดใหม เพอเอ�ออำานวยตอการใชประโยชนทดนอยางมประสทธภาพ ลดการทำาไรเลอนลอย อนรกษฟ� นฟพ�นทปาตนนำ�า ตลอดจนเสรมสรางสมรรถนะและประสบการณของเจาหนาท ในการวางแผน การจดการลมนำ�าแบบผสมผสาน การดำาเนนงานข�นเตรยมการโครงการ (preparatory phase) เรมข�นในป พ.ศ. ๒๕๒๖ มระยะเวลา ๑ ป ทำาการศกษาดานเศรษฐกจ สงคม ของประชากรในพ�นทลมนำ�า สำารวจทรพยากรปาไม สำารวจและจำาแนกสมรรถนะของดนและทดน เพอจดทำาแผนการดำาเนนงานระยะยาว ในขณะเดยวกนกเรมดำาเนนงานในกจกรรมการพฒนาลมนำ�า เรมการปลกปาเพอปรบปรงตนนำ�าลำาธาร การสงเสรมการเกษตร และงานทงหญาเล�ยงสตว โดยใชงบประมาณจากกรมปาไม ตอมา UNDP/FAO และรฐบาลไทยโดยกรมปาไม ไดลงนามใหมการดำาเนนงาน โครงการจดการลมนำ�าภเวยง (Integrated Development of the Phu Wiang Watershed) เมอวนท ๕ ตลาคม ๒๕๒๗ มระยะเวลาดำาเนนงาน ๔ ป และไดขยายระยะเวลาดำาเนนงานโครงการถงเดอนธนวาคม ๒๕๓๒ โดยทาง UNDP ใหความชวยเหลอ เปนเงน ๙๕๗,๘๘๓ เหรยญสหรฐ และรฐบาลไทย สนบสนนเปนคาดำาเนนงาน และสงกอสราง เปนเงน ๓๔,๑๗๒,๑๕๐ บาท

การบรหารงานโครงการ ผอำานวยการกองอนรกษตนนำ�า ทำาหนาท ผอำานวยการโครงการฯ สำาหรบการปฏบตงานในพ�นทมเจาหนาทจากกองอนรกษตนนำ�า ทำาหนาท ผอำานวยการโครงการฝายสนาม (Project Field Director) และเจาหนาทปฏบตงานในกจกรรมตางๆ มเจาหนาท FAOทำาหนาทหวหนาทปรกษา (Team Leader) และทปรกษาระยะส�นจากตางประเทศ และภายในประเทศ (National Consultants) เนองจากโครงการจดการลมนำ�าภเวยง ดำาเนนการโดยกรมปาไมเพยงกรมเดยว ดงน�น เพอใหเกดความรวมมอและประสานงานทดในการปฏบตงาน จงไดจดต�ง คณะกรรมการทปรกษาระดบทองถน (Local Advisory Committee) มนายอำาเภอภเวยง เปนประธาน สวนกรรมการประกอบดวยหวหนาสวนราชการระดบอำาเภอทเกยวของ กำานนในทองท ผแทนมหาวทยาลยขอนแกน ผแทนสำานกงานเกษตรภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และผแทนปาไมเขตขอนแกน โดยมผอำานวยการโครงการฝายสนามเปนกรรมการและเลขานการ นอกจากน�น ยงมอาสาสมครชาวบานชวยชาวบาน (Village Contact Volunteer : VCV) ซงมภมลำาเนาอยในหมบานหรอพ�นทโครงการเขาไปปฏบตงานในหมบาน ทำาหนาทประสานงานระหวางชมชนกบโครงการและหนวยงานทเกยวของ สำารวจขอมลพ�นฐาน ทศนคต ความตองการของชมชน รวมท�งตดตามการดำาเนนงานในกจกรรมทโครงการใหการสนบสนนแกชมชน

ผลการดำาเนนงานโครงการ (๑) จดสมมนาชาวบาน (village workshop) เพอคนหาความตองการในหมบานเปาหมาย และจดฝกอบรมและศกษาดงานแกเกษตรกร ผนำาชมชน กลมเยาวชน กลมสตร และพระสงฆ รวม ๑๘ คร�ง รวมผเขารบการฝกอบรม ๘๕๑ คน (๒) จดทำาแปลงสาธตการทำาการเกษตรเชงอนรกษและปลกพชหมนเวยน จำานวน ๒๒๕ ไร แปลงสาธตไมผลยนตน ๒๐๐ ไร แปลงสาธตการจดการทงหญาเล�ยงสตว ๒๖๐ ไร (๓) สงเสรมและสนบสนนการปลกหมอนเล�ยงไหม โดยสนบสนนใหเกษตรกรปลกหมอนพนธด แกเกษตรกร ๑๓๔ ราย พ�นทปลกหมอน ๒๕๐ ไร รวมท�ง สนบสนนระบบเงนทนหมนเวยน (๔) สนบสนนการขดบอเล�ยงปลา รวมท�งการปลกไมผลและปลกผกรอบบอในลกษณะการเกษตรแบบผสมผสาน (integrated farming) ๑๑๙ บอ รวมท�งสงเสรมและสนบสนนการเล�ยงปลาในนาขาว (๕) สาธตการปลกปาในระบบวนเกษตร ในรปแบบเกษตรปาไม จำานวน ๑๒๕ ไร และรปแบบทงหญาปาไม จำานวน ๑๐๐ ไร

(๖) ปลกปาเพอปรบปรงตนนำ�าลำาธาร ๗,๒๖๐ ไร โดยการอนญาตใหเกษตรกรปลกพชควบในชวง ๓ ปแรกของการปลกปา เพอลดความขดแยงในการใชประโยชนทดน รวมท�งปลกปาฟน จำานวน ๔๐๐ ไร (๗) ปองกนและควบคมไฟปา โดยจดทำาแนวปองกนไฟ การชงเผา จดหนวยลาดตระเวนไฟปาและหนวยดบไฟปา (๘) สรางถนนปาไม ระยะทาง ๓๖.๕ กโลเมตร เพอสะดวกในการตดตอประสานงานและอำานวยความสะดวกแกประชาชน (๙) การเสรมสรางสมรรถนะของเจาหนาทของโครงการ โดยสนบสนนทนการศกษาระดบปรญญาโทในตางประเทศ ๒ ทน ทางดานการสงเสรมปาไม (Forestry Extension) และการวางแผนการใชประโยชนทดน (Integrated Land Use and Land Capability) และทนศกษาดงานในตางประเทศ ระยะเวลา ๖ เดอน จำานวน ๔ ทน นอกจากน�นจดใหมการฝกอบรม สมมนา และศกษาดงานภายในประเทศ และการปฏบตงานรวมกบทปรกษาโครงการในลกษณะ on the job training

(๑๐) เกบขอมลทางดานอตนยมวทยาและอทกวทยา เพอนำาขอมลมาเปนพ�นฐานในการวเคราะหและการจดการลมนำ�าตอไป (๑๑) ศกษาวจยเกยวกบการจดการลมนำ�า และผลกระทบจากการใชประโยชนทดน ท�งทางดานนเวศวทยาและดานผลผลต เชน การสญเสยดนและนำ�าจากการใชประโยชนทดนทแตกตางกน ซงเปนทสนใจของผทมาศกษาดงานท�งจากภายในและตางประเทศ เปนจำานวนมาก รวมท�งไดนำาเสนอขอมลในการสมมนานานาชาต ไดแก Hawii, Taiwan และ Fiji เปนตน (๑๒) เปนสถานทศกษาดงานทางดานการจดการลมนำ�าจากสวนราชการ มหาวทยาลยและผทสนใจท�งภายในประเทศและตางประเทศ ปจจบนพ�นทลมนำ�าภเวยง ไดรบการประกาศเปนอทยานแหงชาตภเวยง อยางไรกตาม ยงมหนวยจดการตนนำ�าภเวยง ดำาเนนกจกรรมทางดานการจดการตนนำ�าตอไป

ในป พ.ศ. ๒๕๒๖ ไดดำาเนน โครงการพฒนาทสงไทย-เยอรมนดานปาไม เปนโครงการรวมระหวางรฐบาลไทยและรฐบาลสาธารณรฐเยอรมนตะวนตกเพอพฒนาชมชนในทสงโดยเฉพาะชาวเขาเพอลดพ�นทการปลกฝน ลดการทำาไรเลอนลอย แกไขปญหาเกยวกบยาเสพตด และปองกนการตดไมทำาลายปา อนจะมผลตอเนองใหชาวเขามสภาพความเปนอยดข�นดำาเนนงานในพ�นทลมนำ�าแมสรวย อำาเภอแมสรวย จงหวดเชยงราย ระหวางป ๒๕๒๖-๒๕๓๐ ในพ�นทลมนำ�าลาว กงอำาเภอปางมะผา จงหวดแมฮองสอน ระหวางป ๒๕๒๗-๒๕๓๒ และพ�นท หวยปลง อำาเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน ระหวางป ๒๕๓๕-๒๕๓๙ กจกรรมการดำาเนนงานทสำาคญ ไดแก งานปลกปา ไดแก งานปลกปาปรบปรงตนนำ�า สาธตการปลกปาฟน อบรมอาสาสมครอนรกษและปองกนไฟปา เพาะชำากลาไมเพอแจกจายใหเกษตรกร ชาวบาน ปาไมใชสอย ทำาแนวร�ว และทำาแนวอนรกษดนและนำ�า ทำาแปลงทดลองหาความเหมาะสมในการปลกและบำารงรกษาไมนานาพนธ

ในป พ.ศ. ๒๕๒๗ ไดดำาเนน โครงการปลกปาฟ� นฟสภาพปาบรเวณเหนอเขอนตางๆ โดยการรวมมอจากการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ดวยกระทรวงเกษตรและสหกรณไดพจารณาเหนวา พ�นทปาตนนำ�าลำาธารเหนอเขอนและอางเกบนำ�าถกทำาลายลงเปนจำานวนมาก และมสวนราชการหลายหนวยงานเขาไปดำาเนนการใชประโยชนในพ�นทปาเหนอเขอนดวย ซงพ�นทเหลาน�มเพยงจำานวนนอยทไดรบการฟ� นฟใหฟ� นคนสภาพเปนปาข�นใหม เพราะกรมปาไมมขดจำากดในดานงบประมาณการปลกปา ดงน�น สวนราชการตางๆ ดงกลาวทไปใชประโยชนพ�นทปาเหนอเขอนจงนาจะมบทบาทในการอนรกษทรพยากรปาไมและฟ� นฟสภาพปาเหนอเขอนดวย ในช�นแรกสำาหรบพ�นทปาเสอมโทรมทถกทำาลายบรเวณเหนอเขอนของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย (กฟผ.) กระทรวงเกษตรและสหกรณ สมยนายชวน หลกภย เปนรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณในป ๒๕๒๖ ไดมนโยบายใหกรมปาไมขอความรวมมอจากการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยในการปลกปาฟ� นฟสภาพปาไมบรเวณเหนอเขอนตางๆ ท�งน�เพอประโยชนในดานปลกปาปรบปรงพ�นทตนนำ�าลำาธารทถกบกรกทำาลาย และในดานการยดอายการใชงานของเขอนตางๆ ของการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยตอไปดวย

ตอมาไดมการประชมระหวางการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยและกรมปาไมคร�งแรกเมอวนท ๒๒ มนาคม ๒๕๒๖ และคร�งตอๆมา สรปผลการประชมไดดงน� ๑) ในกรณเขอนทไดกอสรางเรยบรอยแลว การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยจะสนบสนนงบประมาณใหกรมปาไมปลกปาฟ� นฟสภาพปาเสอมโทรมบรเวณเหนอเขอนอยางนอย ๑๐,๐๐๐ ไรตอป ในวงเงนประมาณ ๑๔ ลานบาท เปนเวลา ๕ ป โดยกำาหนดพ�นทเหนอเขอนภมพล เขอนสรกต และเขอนอบลรตนกอน ๒) ในกรณกอสรางเขอนใหม การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยจะบรรจแผนงาน และงบประมาณโครงการปลกปาฟ� นฟสภาพปาไมบรเวณเหนอเขอนและโครงการอนรกษทรพยากรปาไมไวดวย เปาหมาย ๑) เพอฟ� นฟสภาพปาตนนำ�าลำาธารทถกบกรกทำาลายใหกลบคนสภาพเดม เปนผลในดานการควบคมบรเวณนำ�าในอางเกบนำ�าและการยดอายการใชงานของเขอน อนเนองจากการเกดตะกอนทบถมบรเวณหนาเขอน

๒) ดำาเนนการปลกปาฟ� นฟสภาพปาไมบรเวณเหนอเขอน ซงการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ไดกอสรางเสรจเรยบรอยแลว โดยในช�นแรกใหดำาเนนการเฉพาะทเขอนภมพล เขอนสรกต และเขอนอบลรตน จำานวน ๕๐,๐๐๐ ไร เปนเวลา ๕ ป โดยปลกปาปละ ๑๐,๐๐๐ ไร ในวงเงนปละประมาณ ๑๔ ลานบาท ระยะเวลาดำาเนนการ ป ๒๕๒๗-๒๕๓๑ ผลงาน ๑) ปลกปาแลว ๕๐,๐๐๐ ไร ในป ๒๕๒๗ ถง ๒๕๓๑ สรปแตละเขอนไดดงน� - เหนอเขอนภมพล ๒๔,๑๐๐ ไร - เหนอเขอนสรกต ๗,๐๕๐ ไร - เหนอเขอนอบลรตน ๑๘,๘๕๐ ไร ๒) ชนดไมทปลกม สนสามใบ พญาเสอโครง ยคาลปตส กระถนยกษ และสก

สรป ระยะน� เปนการดำาเนนงาน จดการลมนำ�าแบบผสมผสานไดมการดำาเนนงาน โครงการประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ และเรมใหชมชนเขามามสวนรวมโดยมกจกรรมเกยวกบการจดการลมนำ�า การปลกปาปรบปรงพ�นทตนนำ�าลำาธาร การควบคมและปองกนไฟปา การทำาการเกษตรโดยวธอนรกษดนและนำ�า การปลกพชหมนเวยน การปลกไมผลยนตน การจดการทงหญาเล�ยงสตว การเกษตรปาไม การพฒนาโครงสรางพ�นฐาน เพอลดพ�นทปลกพชเสพตด นอกจากน�นยงจดใหมการฝกอบรม งานศกษาวจย และศกษาดงานของสวนราชการและเกษตรกร รวมท�ง การจดสมมนาชาวบานในหมบานเปาหมายเพอใหชมชนมสวนรวมในการดำาเนนงานในชวงเวลาดงกลาวนบวาเปนการเรมตนนำาแนวทางการจดการลมนำ�าโดยใหชมชนมสวนรวม โดยมเจาหนาทประสานงานโครงการ (Interface Team และอาสาสมครชาวบานชวยชาวบาน) เปนบคคลหลกในการดำาเนนงาน รวมดำาเนนงานกบองคกรระหวางประเทศ และภายในประเทศ

ระยะรงเรอง พ.ศ. ๒๕๓๐ ๒๕๓๕– ในป พ.ศ. ๒๕๓๐ ไดดำาเนน โครงการกระจายการผลต ในเขตชลประทานราษฎรภาคเหนอ เปนโครงการเงนกจากกองทนระหวางประเทศ เพอพฒนาเกษตรกรรม (IFAD) เปนโครงการทดลองการปรบปรงการใชทดนปาไมในบรเวณลมนำ�าภาคเหนอใหเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยการดำาเนนการรวมกบหนวยงานตางๆในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ และหนวยงานทเกยวของเพอการพฒนาเปนไปตามรปแบบผสมผสานกจกรรมโดยการปรบปรงการอนรกษและพฒนาทรพยากรทมอยในลมนำ�า การจดการนำ�า และการพฒนาเกษตรกรรม โดยมวตถประสงคเพอเพมผลผลตทางเกษตรและรายไดเกษตรกร ๓,๙๐๐ครอบครว และปรบปรงสภาพปาเสอมโทรมใหมสภาพดข�นในพ�นท ๓๑๐ ตารางกโลเมตร บรเวณลมนำ�าแมหลาย จงหวดแพร และลมนำ�าในจงหวดเชยงใหม ลำาปาง และลำาพน โดยมระยะเวลาดำาเนนงาน ๕ ป ( ๒๕๓๐-๒๕๓๔ ) โดยมกรมชลประทานทำาหนาทผอำานวยการโครงการ กรมปาไมไดรบมอบหมาย ใหมหนาทรบผดชอบงานโครงการทดลองปรบปรงลมนำ�าแมหลาย จงหวดแพร และงานศกษาโครงการชลประทานยอยในเขตโครงการ

การดำาเนนงานโครงการมกจกรรมการปลกปาปรบปรงตนนำ�าทถกทำาลาย ปลกปาแนวกนชนลมนำ�าช�นท ๒ และช�นท ๓ ปลกปาแนวกรองตะกอนสองฝงลำานำ�า งานปองกนไฟปา ปรบปรงถนน กอสรางเขอนดกตะกอน ศกษาสภาพตนนำ�าลำาธารเบ�องตนของโครงการชลประทานยอย ศกษาผลกระทบดานลมนำ�าจากการดำาเนนโครงการชลประทานยอย สงเสรมประชาสมพนธตามแผนงานหนวยประชาสมพนธเคลอนท ในป พ.ศ. ๒๕๓๐ ไดดำาเนน โครงการพฒนาทสงสามหมน เปนโครงการทรฐบาลไทยไดรบความชวยเหลอและรวมดำาเนนงานกบกองทนควบคมการใชยาในทางทผดแหงสห ประชาชาต (United Nations Drug Control Programe : UNDCP) โดยมสำานกงาน ป.ป.ส. เปนหนวยประสานงาน และหนวยงานราชการจากกระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข กระทรวงมหาดไทย และหนวยงานพฒนาภาคเอกชนตางๆ ฯลฯ มพ�นทดำาเนนงานใน ๗ หนวยจดการตนนำ�า คอ ๑) หนวยจดการตนนำ�าทงจอ ๒) หนวยจดการตนนำ�าหวยนำ�าดง ๓) หนวยจดการตนนำ�ามอนองเกต ๔) หนวยจดการตนนำ�าแมจอกหลวง ๕) หนวยจดการตนนำ�าหวยนำ�าร ๖) หนวยจดการตนนำ�าแมหาด ๗) หนวยจดการตนนำ�าขนคอง มพ�นทครอบคลม

๑,๘๘๓.๑๕ ตร.กม. อยในทองท อำาเภอแมแตง เชยงดาว สะเมง และกงอำาเภอเวยงแหง จงหวดเชยงใหม และอำาเภอปาย จงหวดแมฮองสอน ประกอบดวยจำานวน ๖๐ หมบาน ๒,๒๘๘ ครวเรอน และประชากรประมาณ ๑๑,๔๒๘ คน สภาพปญหาสวนใหญในเขตพ�นทโครงการทพบ คอ ปญหาความยากจนของประชากร ปญหาการขาดการศกษาและสาธารณสข ปญหาการตดไมทำาลายปา การบกรกพ�นทปาตนนำ�า และปญหาการใชทรพยากรดน นำ�า ปาไม อยางผดวธ ปญหาดานการเมองการปกครอง และปญหาดานยาเสพตด เปนตน มระยะเวลาดำาเนนงาน ๒ ระยะ คอ ระยะแรกต�งแตป ๒๕๓๐-๒๕๓๕ และระยะท ๒ ต�งแตป ๒๕๓๖-๒๕๓๗ โดยมวตถประสงค เพออนรกษฟ� นฟทรพยากรธรรมชาต โดยการมสวนรวมของชมชน การพฒนาคณภาพชวตของชมชนบนพ�นทสง โดยการยกระดบพ�นฐานทางดานเศรษฐกจ - สงคม ตามความจำาเปนข�นพ�นฐาน ใหอยในระดบทสามารถดำารงชวตและชวยเหลอตนเองได พรอมท�งมการดำาเนนวถชวตทสอดคลองกบระบบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตลอดจนลดละเลกการปลกและเสพพชเสพตดในเขตพ�นทโครงการฯ โดยจดแบงงานหลกออกเปน ๔ แผนงาน คอ ๑) แผนงานดานการเมองการปกครอง ๒) แผนงานดานเศรษฐกจ-สงคม ๓) แผนงานดานสงแวดลอม ๔) แผนงานดานพชเสพตด

วธการดำาเนนงานของโครงการฯอาศยหลกการดำาเนนงานการพฒนาชมชนแบบผสมผสาน โดยมงเนนการมสวนรวมของประชาชน ตามปรชญาแนวคดของโครงการทวา ใหประชาชนเปนผปฏบต และรฐเปนผสนบสนน “ ”ซงเรมจากวธการสรางเสรมและสนบสนน การกระตนจตสำานก การใหความรในดานตางๆ ทถกตอง การจดใหมเวทชาวบาน การพบปะพดคยแลกเปลยนแนวคดและรวมวเคราะหปญหา สาเหตของปญหา การกำาหนดแนวทางแกไขปญหาและพฒนาระหวางชมชน ชมชน ชมชน – –องคกรเครอขายลมนำ�า ชมชน-เจาหนาทรฐ ท�งน� โครงการฯจะคอยใหคำาแนะนำาปรกษาและใหการสนบสนนในดานของงบประมาณ วสดอปกรณ ความรทางดานเทคนค วชาการ ตลอดจนสนบสนนรองรบในกจการตางๆของชมชนแบบพงตนเอง ผลการดำาเนนงานของโครงการฯ โดยสรปพบวาจากวธการดำาเนนงานทผานมา ประชาชนทอาศยอยในพ�นทของโครงการมคณภาพชวต และระดบฐานะความเปนอยทางดานเศรษฐกจ สงคม ดข�นประมาณรอยละ ๘๐ สามารถดำาเนนวถชวตอยรวมกบปาไดอยางสงบสข มการจดการและอนรกษฟ� นฟทรพยากรปาไม ดน นำ�า ในเขตพ�นทลมนำ�าอยางถกวธ และการจดสรรการใช

ประโยชนจากทรพยากรไดอยางถกตองเหมาะสม สอดคลองกบนโยบายของรฐในการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอม การควบคมและปองปรามพชเสพตดตลอดจนความมนคงภายในตอการแสดงออกถงความจงรกภกดในชาต ศาสนา และพระมหากษตรยของประชาชนชาวไทยภเขาในเขตพ�นทโครงการฯ ในปจจบน ในป พ.ศ. ๒๕๓๑ ไดดำาเนน โครงการพฒนาทสงดอยเวยงผา เปนโครงการหนงในหลายๆโครงการทรฐบาลไทยรวมกบโครงการควบคมยาเสพตดระหวางประเทศแหงสหประชาชาต (United Nations Drug Control Programe – UNDCP) ดำาเนนการในกรอบแผนแมบทเพอการพฒนาพ�นทปลกฝนในภาคเหนอของประเทศไทย โดยม สำานกงาน ป.ป.ส. ทำาหนาทผประสานงานของรฐบาลไทย หนวยงานรวมปฏบต ไดแก กระทรวงสาธารณสข สำานกงานการประถมศกษาแหงชาต กรมการศกษานอกโรงเรยน กรมการปกครอง และสถาบนเทคโนโลยการเกษตรแมโจ กรมปาไมเปนหนวยงานบรหารโครงการ ซงไดรบงบประมาณชวยเหลอ ประมาณ ๓.๑ ลานเหรยญสหรฐ และงบประมาณไทยสมทบ ประมาณ ๖๔.๔ ลานบาท ระยะเวลาดำาเนนการ ๕ ป ( ๒๕๓๑-๒๕๓๕ ) โดยมเปาหมายของโครงการ เพอปรบปรงคณภาพ

ชวตความเปนอยของประชากรชาวเขาในกลมเปาหมายโดยวธการพฒนาชมชนแบบผสมผสาน ท�งน� เพอสนบสนนการดำาเนนงานของรฐบาลเกยวกบการกำาจดการปลกพชเสพตดและการเสพยาเสพตดรวมท�งการปรบปรงแบบของการใชประโยชนทดนในเขตพ�นทตนนำ�าลำาธาร เพอรกษาคณภาพของสงแวดลอมใหมความยงยนถาวรสบไป พ�นทโครงการมเน�อท ๑,๗๓๗ ตร.กม. ในเขต ๓ อำาเภอ ๑ กงอำาเภอ ไดแก กงอำาเภอไชยปราการ อำาเภอพราว จงหวดเชยงใหม และอำาเภอแมสรวย อำาเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย มหมบานเปาหมาย ๕๒ หมบาน ๒,๑๔๒ ครอบครว ประชากร ๑๐,๖๔๙ คน โครงการพฒนาทสงดอยเวยงผาไดส�นสดโครงการลงเมอวนท 31 ธนวาคม 2535 และไดดำาเนนงานตอเนอง โดยใชงบปกตดำาเนนการขยายผลการดำาเนนงาน และตดตามผลการดำาเนนกจกรรมดงกลาวใหเกดความตอเนอง โดยเนนการมสวนรวมของชมชนเปนหลก เพอใหบรรลเปาหมายของโครงการตอไป มกจกรรมดำาเนนงานดานแผนงานพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คอ สงเสรมใหชมชนเขามามสวนรวมในการปองกนรกษาปาไม และปองกนควบคมไฟปา การฝกอบรมอาสาปองกนรกษาปาและการปองกนควบคมไฟปา การวางมาตรการอนรกษดนและนำ�าในพ�นทใชประโยชนทดนและปาไมอยางเหมาะสม แตมประสทธภาพ ในแนวทาง

การจดการลมนำ�าขนาดยอย สงเสรมบทบาทองคกร หรอกลมทางการเกษตรในชมชนใหบรหารเงนหมนเวยนประจำาหมบาน และการจดต�งธนาคารขาว ปย ยา ฯลฯ ในลกษณะกองทนสะสม ศกษาและวจยอตอทกวทยาลมนำ�า ฟ� นฟและบำารงรกษาปาตนนำ�า ในป พ.ศ. ๒๕๓๑ ไดดำาเนน โครงการพฒนาดอยตง เปนโครงการทรฐบาลจดทำาข�นเพอพฒนาพ�นทดอยตงและบรเวณใกลเคยงใหมสภาพอดมสมบรณข�นเพอใชเปนทประทบและทรงงานของสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน โดยมอบหมายใหกองอำานวยการรกษาความมนคงภายในและกองทพบกเปนหนวยงานหลกในการประสานงานท�งภาครฐบาลและเอกชน มคณะกรรมการโครงการพฒนาดอยตง จงหวดเชยงราย เปนองคกรในการบรหารงาน ประสานงานและจดทำาแผนงานโครงการเปนสวนรวม เปนโครงการพฒนาแบบเบดเสรจ มระยะเวลาดำาเนน การเรมแรก ๓ ป เรมต�งแตปงบประมาณ ๒๕๓๑ ถงปงบประมาณ ๒๕๓๓ ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท ๒๖ เมษายน ๒๕๓๑ ประกอบดวย ๕ แผนงานหลก ไดแก ๑) การจดการโครงสรางพ�นฐาน ๒) การพฒนาดานการเกษตร ๓) การพฒนาปาไม ๔) การสงเสรมคณภาพชวต และ ๕)การกอสรางพระตำาหนก ดำาเนนการในพ�นทบรเวณดอยตง เน�อทประมาณ ๙๓,๕๑๕ ไร

ระยะทสอง กำาหนด ๓ ป ปงบประมาณ ๒๕๓๔ ถงปงบประมาณ ๒๕๓๖ ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๓๐ กรกฎาคม ๒๕๓๔ ใหจดทำาโครงการพฒนาเพอความมนคงในรปแบบเดยวกบโครงการพฒนาดอยตงใหครอบคลมพ�นทขางเคยง ซงมลกษณะพ�นฐานใกลเคยงกนมเน�อทประมาณ ๔๓๔,๓๗๕ ไร พรอมท�งดำาเนนงานพฒนาตอเนองในพ�นทเดมควบคกนไปในลกษณะโครงการตอเนอง ในสวนของกรมปาไมไดมอบหมายใหกองอนรกษตนนำ�าเดมรบผดชอบการจดทำาโครงการโดยรวมกบสำานกงานปาไมเขตเชยงราย และหนวยงานสนามในพ�นท มพ�นทดำาเนนงานในทองทกงอำาเภอแมฟาหลวง อำาเภอแมสาย และอำาเภอแมจน จงหวดเชยงราย โครงการพฒนาดอยตง มวตถประสงค ๑) เพอพฒนาพ�นทปาเขาบรเวณดอยตง จงหวดเชยงรายและบรเวณพ�นทขางเคยงใหเปนพ�นทปาไมแหลงตนนำ�าลำาธารทอดมสมบรณ มการใชทดนปาไมอยางเหมาะสม โดยอาศยความรวมมอในการฟ� นฟสภาพปาจากราษฎรและภาคเอกชนเขารวมดวย ๒) เพอการหารปแบบการพฒนาปาไมอยางเปนระบบ ใชเปนแนวทางในการพฒนาพ�นทอนๆตอไปในอนาคต

๓) เพอสรางความสำานกในคณคาของตนไมใหเกดข�นในใจของประชาชนใหเหนถงความสำาคญของการอนรกษพ�นทสเขยวมากข�น โครงการพฒนาดอยตง มเปาหมายการดำาเนนงานในการปองกนและปราบปรามการบกรกทำาลายปา ควบคมปองกนไฟปา ปลกปาทดแทนในพ�นทปาไมทถกทำาลายและมความลาดชนสงในพ�นทบรเวณดอยตงและพ�นทขางเคยง สงเสรมความรวมมอในการพฒนาปาไมใน ๑๕๔ หมบาน รวมท�งการศกษาวจยดานบำารงพนธไมปา พนธสตวปา และดานวนศาสตรชมชน

ในป พ.ศ. ๒๕๓๓ ไดดำาเนน โครงการพฒนาเพอความมนคงพ�นทดอยยาว ดอยผาหมน ดอยผาจ พ�นทดอยยาว ดอยผาหมน ดอยผาจ เปนพ�นทยทธศาสตรทสำาคญแหงหนงทมอาณาเขตตดตอกบประเทศประชาธปไตยประชาชนลาว เดมเปนพ�นททมปญหาผกอการรายคอมมวนสต ประชาชนในพ�นทมท�งราษฎรชาวไทยพ�นราบและชาวเขา เมอป ๒๕๒๙ รฐบาลไดใชการเมองนำาการทหาร ทำาใหปจจบนสถานการณคลคลายลงแลว แตอยางไรกตามพ�นทดงกลาวยงมความลอแหลมและมภมประเทศเอ�ออำานวยตอการดำาเนนการของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย และการปฏบตการของกองกำาลงจากตางประเทศ ซงมความจำาเปนทจะตองทำาการพฒนาอยางตอเนอง เพอใหผพฒนาชาตไทย ราษฎรชาวไทยและชาวไทยภเขา ไดมขวญและกำาลงใจตลอดจนมคณภาพชวตทด และใหความรวมมอกบสวนราชการ ในการพฒนาตามระบบหมบานยทธศาสตรพฒนาตอไป คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท ๒๐ กมภาพนธ ๒๕๓๓ อนมตหลกการใหดำาเนนการโครงการพฒนาเพอความมนคงพ�นทดอยยาว ดอยผาหมน ดอยผาจ จงหวดเชยงราย และจงหวดพะเยา ระยะเวลาดำาเนนการ ๓ ป (๒๕๓๓-๒๕๓๕) และเมอวนท ๙ กมภาพนธ ๒๕๓๖คณะรฐมนตรไดพจารณาเหนชอบใหขยายระยะเวลาโครงการตอไปอก ๒ ป (๒๕๓๖-๒๕๓๗)

กรมปาไมโดยกองอนรกษตนนำ�าไดเขารวมดำาเนนโครงการดงกลาวต�งแตปงบประมาณ ๒๕๓๓ โดยรบหนาทในการพฒนาปาไม โดยเฉพาะอยางยงดานการฟ� นฟตนนำ�าลำาธารทถกถางทำาลายไปแลว โดยมวธการดำาเนนการดงตอไปน� ๑) ปลกปาเพอปรบปรงและฟ� นฟสภาพปาตนนำ�าลำาธารทถกบกรกทำาลาย ๒) เพาะกลาไมเพอแจกจายแกราษฎร เพอการปลกปาชมชน ๓) จดหนวยลาดตระเวนและดบไฟปา เพอปองกนสภาพปาธรรมชาตทเหลออย ๔) ทำาการสาธตและสงเสรมระบบวนเกษตรแกราษฎรในหมบานยทธศาสตรพฒนา ตามแนวชายแดน ๕) ทำาการสาธตและสงเสรมการจดระบบการใชประโยชนทดนแบบอนรกษดนและนำ�า ในหมบานยทธศาสตรพฒนาตามแนวชายแดน ๖) ประชาสมพนธประสานงานใหราษฎรเขามามสวนรวมในการพฒนาเขตปองกน รกษาปาไม

ในป พ.ศ. ๒๕๓๓ คณะรฐมนตรมมตตามหนงสอสำานกงานเลขาธการคณะรฐมนตร ท สร. ๐๒๐๓/ว ๒๔๕ ลงวนท ๒๕ ธนวาคม ๒๕๒๓ เรอง แนวทางการกำาหนดสวนราชการและอตรากำาลงในกระทรวง ทบวง กรม ฝายพลเรอน ไดกำาหนดหลกการ และมาตรการในการจดสวนราชการและจดอตรากำาลงเพอปองกนการทำางานซำ�าซอน จงไดมการปรบปรงและเปลยนแปลงเกยวกบโครงสรางการแบงหนวยงานและกำาหนดหนาทความรบผดชอบ รวมท�งการจดระบบในหนวยงานตางๆ ของกองอนรกษตนนำ�าใหมใหเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะงานทรบผดชอบ สำาหรบใชในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๓๔-๒๕๓๖ ตามแผนอตรากำาลง ๓ ป ของกรมปาไม คร�งท ๒ ต�งแตป พ.ศ. ๒๕๓๔ (กองอนรกษตนนำ�า, ๒๕๓๕) โดยมสาระสำาคญทปรบปรงคอ ๑) งานธรการ เปลยนเปน ฝายบรหารทวไป  ๒) ฝายวจย เปลยนเปน กลมวจยลมนำ�า ๓) ฝายปรบปรงตนนำ�า ฝายพฒนาตนนำ�า และฝายทดลองจดการตนนำ�า เปลยนเปน ฝายจดการตนนำ�าท ๑ ฝายจดการตนนำ�าท ๒ และฝายจดการตนนำ�าท ๓

๔) นำาภารกจของฝายสงเสรมและเผยแพร มากำาหนดงานไวในแผนงานตดตามประเมนผล ฝายบรหารทวไป โครงสรางของกองอนรกษตนนำ�าทปรบปรงใหม แบงออกเปน ๗ ฝาย ประกอบดวย

๑) ฝายบรหารทวไป ๒) ฝายสำารวจและวางแผน ๓) ฝายวศวกรรมปาไม ๔) กลมวจยลมนำ�า ๕) ฝายจดการตนนำ�าท ๑ ๖) ฝายจดการตนนำ�าท ๒ ๗) ฝายจดการตนนำ�าท ๓

การดำาเนนงานของกองอนรกษตนนำ�า ไดขยายออกไปอยางกวางขวาง โดยไดจดต�งหนวยงานสนามเพมข�นทกภาครวม ๑๘๔ หนวยงานในป พ.ศ. ๒๕๓๓ ซงสวนใหญจะอยในพ�นทภาคเหนอ ซงเปนพ�นททเกษตรกรอาศยอยในพ�นทตนนำ�าลำาธาร และเปนตนนำ�าลำาธารทสำาคญของแมนำ�าเจาพระยา

ในป พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดมพระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการกรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ. ๒๕๓๕ ซงไดประกาศในราชกจจานเบกษา เลม ๑๐๙ ตอนท ๑๐๙ เมอวนท ๒๒ ตลาคม ๒๕๓๕ กรมปาไมจงไดแตงต�งคณะกรรมการจดสวนราชการและอตรากำาลงกรมปาไมเพอพจารณาดำาเนนการจดสวนราชการกรมปาไมใหม และไดมมตเมอวนท ๑๘ พฤษภาคม ๒๕๓๖ เหนชอบการแบงหนวยงานภายในของสวนราชการตางๆ ของกรมปาไมทต�งข�นใหมตามพระราชกฤษฎกา แบงสวนราชการกรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ. ๒๕๓๕ และเพอใหการบรหารงานในแตละสวนราชการเปนไปตามอำานาจหนาท และเกดประสทธภาพในการปฏบตงาน กรมปาไมจงไดมคำาสงท ๙๑๔/๒๕๓๖ ลงวนท ๒ มถนายน พ.ศ. ๒๕๓๖ ใหจดสวนราชการและกำาหนดหนาทรบผดชอบในสวนราชการทต�งข�นใหม โดยไดเปลยน “กองอนรกษตนนำ�า ” เปน “สวนอนรกษตนนำ�า” อยภายใตสงกด “สำานกอนรกษทรพยากรธรรมชาต” โดยมสวนราชการในบงคบบญชา ๖ สวน ประกอบดวย ๑) สวนทรพยากรทดนและปาไม ๒) สวนอทยานแหงชาต ๓) สวนอทยานแหงชาตทางทะเล ๔) สวนอนรกษสตวปา ๕) สวนอนรกษตนนำ�า ๖) สวนวศวกรรมปาไม

สวนอนรกษตนนำ�า รบผดชอบ ๑) สำารวจและวเคราะหสภาพพ�นทตนนำ�าลำาธาร ท�ง

ทางกายภาพ เศรษฐกจและสงคม ๒) วางแผนการจดการ พฒนา และฟ� นฟพ�นทตนนำ�า

ท�งในระยะส�นและระยะยาว ๓) ดำาเนนการจดการใชประโยชนทดนและการจด

ระเบยบชมชนบนพ�นทสง ใหสอดคลองกบการอนรกษทรพยากรดน นำ�า และปาไม และเหมาะสมกบสภาพทองทและสถานการณตางๆ ทเปลยนแปลงไป

๔) ทำาการฟ� นฟสภาพปาตนนำ�าทถกทำาลายไปแลวใหคนสภาพ และมลกษณะทางนเวศนทเหมาะสมตอการเปนแหลงตนนำ�าลำาธาร

๕) ทำาการสาธตและสงเสรมการทำาการเกษตรบนพ�นทสง โดยวธอนรกษดนและนำ�าและสงเสรมการพฒนาแหลงนำ�าขนาดเลกเพอการเกษตรบนพ�นทสง

๖) ทำาการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตของชมชนบนพ�นทสงดานตางๆ รวมท�งดำาเนนการใหความรและเสรมสรางจตสำานกใหชมชนบนพ�นทสง เลงเหนถงความสำาคญของพ�นทตนนำ�า และมสวนรวมในการจดการและอนรกษทรพยากรตนนำ�า

๗) ดำาเนนการดานตางๆ ใหเปนไปตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบพ�นทตนนำ�า

๘) ทำาการควบคม กำากบ ดแล ใหคำาแนะนำา และประสานงานกบหนวยงานของรฐและเอกชนทเขาทำาประโยชนบรเวณพ�นทตนนำ�า ใหดำาเนนกจกรรมดานตางๆ โดยไมสงผลกระทบตอคณภาพของตนนำ�าและสภาพแวดลอมอนๆ โดยเฉพาะอยางยงในดานการควบคมและปองกนการพงทลายของดน และการควบคมมลภาวะ อนเกดจากการใชสารเคม ปย และยากำาจดศตรพช

โดยแบงการบรหารออกเปน ๗ ฝาย ประกอบดวย ๑) ฝายบรหารทวไป ๒) ฝายสำารวจและวางแผนตนนำ�า ๓) ฝายสงเสรมและพฒนาตนนำ�า ๔) ฝายจดการตนนำ�าท ๑ ดำาเนนการจดการตนนำ�าในบรเวณพ�นทตนนำ�าของลมนำ�าปง และสาละวน

๕) ฝายจดการตนนำ�าท ๒ ดำาเนนการจดการตนนำ�าในบรเวณพ�นทของลมนำ�าวง ยม นาน และกก

๖) ฝายจดการตนนำ�าท ๓ ดำาเนนการจดการตนนำ�าในบรเวณพ�นทของลมนำ�าปาสก ช มล และ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

๗) ฝายจดการตนนำ�าท ๔ ดำาเนนการจดการตนนำ�าในบรเวณพ�นทของลมนำ�าภาคกลาง ภาคตะวนออก ภาคตะวนตก และภาคใต

กองอนรกษตนนำ�า มหนวยงานในสงกด ๑. ศนยจดการตนนำ�า ๑๙ ศนย ๒. หนวยจดการตนนำ�า ๑๘๙ หนวยงาน ๓. ศนยพฒนาโครงการหลวง(ฝายปาไม) ๑ ศนย ๔. หนวยงานปาไมโครงการหลวง ๓๖ หนวย ๕. โครงการฟ� นฟและพฒนาสงแวดลอมภายใตแผนปฏบตการ โครงการโรงไฟฟาลำาตะคอง แบบสบกลบ ๑ โครงการ ๖. โครงการพฒนาลมนำ�านานตอนบน ๗. โครงการวนศาสตรชมชนบนพ�นทสง ๘. งานสงเสรมและพฒนาการเกษตรปาไม ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไครอนเนองมาจากพระราชดำาร

ในป พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดดำาเนน โครงการปกปองปาไมเมองไทยเพอเรงรดฟ� นฟตนนำ�าลำาธาร (รฟต.) โครงการ รฟต. จดทำาข�นโดยยดหลกวชาการทวาควรมปาตนนำ�าลำาธาร ไมนอยกวารอยละ ๒๘ ของพ�นทลมนำ�า แลวใชแนวทาง คนกบปาอยรวมกน“ได โดยใหประชาชนมสวนรวมในการดำาเนนงานและแกไข”ปญหา สรางความสมพนธในรปแบบไตรภาค คอ รฐทำางานรวมกบชาวบาน โดยมองคกรเอกชนและนกวชาการเขารวมสนบสนนการดำาเนนงานโครงการ ซงคณะรฐมนตรไดอนมตหลกการโครงการ รฟต. เมอวนท ๔ กมภาพนธ ๒๕๓๕ มระยะเวลาดำาเนนงาน ๕ ป (พ.ศ. ๒๕๓๕-๒๕๓๙) การดำาเนนงานของโครงการ มสำานกงานปลดสำานกนายกรฐมนตร เปนหนวยงานประสาน กรมปาไม กรมพฒนาทดน กรมสงเสรมการเกษตร เปนหนวยงานปฏบต กองทพบกโดยกองทพภาคท 3 เปนหนวยงานสนบสนนตามทรองขอ องคกรเอกชน นกวชาการและประชาชนในพ�นทเปนผรวมปฏบต โดยกำาหนดหมบานเปาหมายไว ๔๐๐ หมบาน ในพ�นทหนวยจดการตนนำ�า ๖๐ หนวย ในพ�นทลมนำ�า ปง วง ยม นาน ทลอแหลมตอการบกรกทำาลายปาตนนำ�า การดำาเนนงานดานการอนรกษทรพยากรปาไม มเปาหมายทจะปองกนปาตนนำ�า ๖ ลานไร ฟ� นฟปาตนนำ�าทถกบกรกทำาลายโดยปลกปาใหม ๔๕๐,๐๐๐ ไร และฟ� นฟโดยวธธรรมชาตจำานวน ๑๐๐,๐๐๐ ไร

จากการดำาเนนงานโครงการในรปแบบไตรภาคทผานมา สงผลใหประชาชนมจตสำานก มความร และความเขาใจถงความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตในพ�นทตนนำ�าลำาธาร และมสวนรวมในการดำาเนนงานดานการอนรกษ และการจดการทรพยากรธรรมชาต ผลการดำาเนนงาน ในชวง ๕ ปทผานมา (๒๕๓๕-๒๕๓๙) มผลงานพอสรปได ดงน� ๑) ดานการประชาสมพนธและการสรางจตสำานก มการจดระเบยบชมชนและคณภาพชวตราษฎรในพ�นทหมบานเปาหมายจำานวน ๑๙๔ หมบาน ของพ�นท ๔๗ หนวยจดการตนนำ�า (เปาหมายเดม ๔๐๐ หมบาน ในพ�นท ๖๐ หนวยฯ) ผลทไดรบคอ ราษฎรในพ�นทมจตสำานก มความรความเขาใจถงความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตในพ�นทตนนำ�าลำาธาร และมสวนรวมในการอนรกษและการจดการทรพยากรธรรมชาต ดน นำ�า และปาไม มการจดต�งองคกรชมชนระดบหมบานข�น กอใหเกดความรวมมอระหวางราษฎรในพ�นทเปาหมาย องคกรเอกชนและองคกรของรฐในการดำาเนนการรวมกนมการฝกอบรมเพอเสรมความรและประสบการณในการพฒนาอาชพ และมการวางแผนการใชประโยชนทดนทถกตองตามหลกการอนรกษดนและนำ�า ๒) ดานการปองกนและฟ� นฟตนนำ�าลำาธาร ประชาชนเกน ๗๐ % มความตระหนกถงความสำาคญของพ�นทตนนำ�าและปาไม มการจดต�งอาสาสมครปองกนไฟปา จดต�งเครอขายลมนำ�า

เพอปองกนรกษาปาทำาใหปาสามารถฟ� นตวไดมากข�น ชมชนชวยปลกเสรมปาใชสอยในหมบาน มการปลกปาในพ�นทเสอมโทรม ๒๗,๖๐๐ ไร และฟ� นฟปาตนนำ�าโดยวธธรรมชาต ๙๓,๗๐๐ ไร ในป พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดดำาเนน โครงการวนศาสตรชมชนบนพ�นทสง (วนศ.) เปนโครงการภายใตแผนแมบทเพอการพฒนาชมชน สงแวดลอมและการควบคมพชเสพตดบนพ�นทสง (ฉบบท ๑ พ.ศ. ๒๕๓๕-๒๕๓๙ ฉบบท ๒ พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๔๔ ) ไดกำาหนดกรอบแนวทางในการดำาเนนงานของหนวยงานตางๆ ท�งภาครฐและเอกชนในการแกปญหาชมชนบนพ�นทสง ท�งในดานการปกครองเศรษฐกจและสงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และดานยาเสพตด สำาหรบโครงการวนศาสตรชมชนบนพ�นทสง เปนโครงการทดำาเนนงานเพอแกไขปญหาทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม ภายใตแนวความคด ใหชมชนเปนศนยกลางและมสวนรวมในการสมมนาแกไขปญหาทรพยากรธรรมชาต ดน นำ�า ปาไม สนบสนนองคกรชมชน เพอเอ�ออำานวยประโยชนตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต พรอมท�งพฒนาศกยภาพในดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต

โดยมวตถประสงค ๑) เพอพฒนาความรและสรางจตสำานกใหประชาชนบนพ�นทสง มความรความเขาใจถงประโยชนของทรพยากรธรรมชาต และสามารถวางแผนการใชทรพยากรธรรมชาตอยางเหมาะสม และสอดคลองกบวถชวตของชมชน ๒) เพอสงเสรมการใชประโยชนทดนตามความเหมาะสมของทดน ๓) เพอจดระเบยบชมชนตามระเบยบของทางราชการและควบคมการขยายพ�นททำากน มหมบานเปาหมาย รวม ๖๕๐ กลมบาน ในทองท ๒๐ จงหวด ประกอบดวย จงหวดเชยงใหม แมฮองสอน เชยงราย พะเยา นาน ตาก ลำาพน ลำาปาง แพร กำาแพงเพชร เพชรบรณ สโขทย อทยธาน เลย สพรรณบร กาญจนบร ราชบร เพชรบร ประจวบครขนธ และพษณโลก วธดำาเนนงาน ประกอบดวย ๑) สำารวจขอมลเบ�องตนในหมบานเปาหมาย โดยใชแบบสำารวจแฟมครวเรอน เพอหาขอมลพ�นฐานทางเศรษฐกจสงคม การศกษา อาชพ ภมศาสตร และการใชทรพยากรธรรมชาต ดน นำ�า และปาไม ๒) จดฝกอบรม ศกษาดงาน แกชาวบาน ผนำาชมชน เพอใหเกดความคด ความร

ความเขาใจ ถงแนวทางอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางถกตอง อนจะเปนภมคมกนแกชมชนในการปองกนดแลรกษาสงแวดลอม ๓) สงเสรมสนบสนนจดต�งกลมองคกรอนรกษทรพยากรธรรมชาต ท�งในการปองกนรกษาปาไม การควบคมไฟปา โดยเนนในเรองบทบาทของเกษตรกร ผนำากลมและองคกรเยาวชน

๔) สงเสรมสนบสนนการเกษตรแบบยงยน โดยยดถอแนวทางการเพาะปลกพชเพอยงชพในครวเรอนอนสอดคลองกบวถทางการดำารงชพในพ�นทสงและถกตองตามหลกอนรกษดน นำ�า และปาไม ๕) สงเสรมสนบสนนใหมการกำาหนดใชประโยชนทดนโดยชมชนมสวนรวมต�งแตการวางแผน การจดสรางรปแบบจำาลองพ�นทลมนำ�า การทำาเครองหมายพ�นทแนวเขตปาไม พ�นททำากน และทต�งชมชนทแนนอน ๖) สนบสนนใหชมชนรวมกนปลกตนไม โดยการจดสรางเรอนเพาะชำาของหมบาน เพอเปนแหลงผลตกลาไม อกท�งยงเปนการปลกฝงใหชาวบานรกตนไมและปาไมอกดวย ๗) สงเสรมสนบสนนชมชนรวมมอกนจดสรางแหลงเกบนำ�าขนาดเลกเพอการเกษตรและการจดระบบเหมองฝายในหมบาน

ผลการดำาเนนงาน ๑) สำารวจและปรบปรงขอมล ดานเศรษฐกจ สงคม ภมศาสตร จำานวน ๑๗๕ หมบาน ๑๔,๑๕๔ ครวเรอน ๒) ฝกอบรมและศกษาดงานใหแกเจาหนาทโครงการและหนวยงานทเกยวของ ผนำาชมชน กลมเกษตรกร กลมแมบาน และเยาวชน จำานวน ๑๗,๒๔๖ คน ๓) วางแผนและกำาหนดการใชประโยชนทดน โดยชมชนมสวนรวม โดยใชรปจำาลองทางภมศาสตร โดยกำาหนดพ�นทในลมนำ�าเปนพ�นทปาอนรกษ พ�นทปาชมชน/ปาใชสอย พ�นททำากนและทอยอาศย ๑๗๕ หมบาน มแปลงสาธตระบบเกษตรปาไม ๙๐๐ ไร การทำาการเกษตรผสมผสาน เพอการอนรกษดนและนำ�า ๒๗,๖๒๓ ไร ๔) สงเสรมและสนบสนนใหชมชนปองกนและอนรกษปาตนนำ�า ๒๐๓,๗๙๐ ไร รวมกนปลกปาและดแลรกษาตนไมทปลกไวกวา ๑.๘ ลานตน โดยการสนบสนนอปกรณดบไฟปาจดทำาปายแสดงเขตพ�นทอนรกษ จดเวรยามลาดตระเวนไฟปา ๕) สนบสนนจดต�งกลมองคกรดานการอนรกษทรพยากรปาไม จำานวน ๓๕๐ องคกร มอาสาสมครเพอการอนรกษทรพยากรฯ ๑,๗๕๐ คน มกฎระเบยบชมชนลมนำ�า ๑๗๕ หมบาน

๖) หมบานดเดน ๖.๑) บานปางหวาย ตำาบลแมงอบ อำาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม หนวยจดการตนนำ�าหวยปน ไดรบรางวลชนะเลศ การประกวด ตำาบลเขยวขจดเดนระดบจงหวด “ ”จากกรมพฒนาชมชน จงหวดเชยงใหม ๖.๒) บานปางแมแมะ หม ๑๑ ตำาบลแมแมะ อำาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม หนวยจดการตนนำ�าแมตะมาน ไดรบรางวล ธงพทกษปา เพอรกษาชวต “ ” จากสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

ระยะเฟ องฟ พ.ศ. ๒๕๓๖ ๒๕๔๕– ในป พ.ศ. ๒๕๓๘ ไดดำาเนน โครงการจดการลมนำ�านานตอนบน เปนโครงการความรวมมอระหวางรฐบาลไทย และรฐบาลเดนมารก โดยสำานกงานความรวมมอดานสงแวดลอมและการพฒนาแหงประเทศเดนมารก (DANCED) ตอมาปรบองคกรเปน DANIDA ฝายรฐบาลไทย รบผดชอบดำาเนนงาน โดยสวนอนรกษตนนำ�า กรมปาไม (เดม) ปจจบนปรบเปลยนโครงสรางราชการเปนสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ต�งแต ๙ ตลาคม ๒๕๔๕ โดยเรมดำาเนนงานโครงการระยะท ๑ วนท ๑ มถนายน ๒๕๓๙ ระยะเวลา ๔ ป (พ.ศ. ๒๕๓๙-๒๕๔๓) ตามขอตกลงเมอวนท ๒๙ ธนวาคม ๒๕๓๘ และระยะท ๒ ใชเวลา ๓ ป (พ.ศ. ๒๕๔๔-๒๕๔๖) รวมระยะเวลาดำาเนนงาน ๗ ป โดย DANCED ใหความชวยเหลอ เปนเงน ๗๙.๔๔ ลานบาท มพ�นทดำาเนนงานโครงการ ๑,๐๐๗ ตารางกโลเมตร หรอ ๖๒๙,๓๗๕ ไร บรเวณฝงขวาตอนบนของลมนำ�านาน ในทองทอำาเภอสองแคว และบางสวนของอำาเภอทาวงผา จงหวดนาน เพอรวมกนแกไขปญหาเกยวกบสงแวดลอมทเกดข�นแกทรพยากรธรรมชาตบนพ�นทตนนำ�า โดยใหชมชนทอาศยอยในบรเวณพ�นทตนนำ�ามสวนรวมในการเรยนร วเคราะหถงสาเหต

ทมาของปญหาและรวมกนวางแผน เพอแกไขปญหาทรพยากรดน นำ�า ปาไม เพอใหชมชนสามารถอาศยอยรวมกบปาไม ไดอยางสงบสขและยงยน โดยไมทำาใหเกดความเดอดรอน ตอตนเองและบคคลอน วตถประสงค ๑) เพอจดการทรพยากรธรรมชาตแบบยงยน โดยการเพมศกยภาพขององคกรทองถนและหนวยงานของรฐบาล ๒) เพอพฒนาทรพยากรปาไม โดยองคกรชมชนมสวนรวมในการพฒนา มการวางแผนการใชประโยชนทดน การปรบปรงการเกษตรและการควบคมไฟปา ๓) เพอพฒนาโครงสรางขององคกรชมชนใหยงยน และสนบสนนเงนกองทนหมนเวยนขององคกรชมชนเพอใชในการปองกนรกษาปาไม ดน นำ�าใหมประสทธภาพ และสามารถพงตนเองได เมอโครงการส�นสดลง ๔) เพอพฒนาระบบการวางแผนการใชประโยชนทดนแบบยงยน และมการผลตสอดคลองกบสงแวดลอม รวมท�งการพฒนาคณภาพชวตใหดข�น เพอใหชมชนสามารถอยรวมกบปาไมไดอยางมประสทธภาพ

เปาหมายการดำาเนนงาน ๑) ฝกอบรมและสรางจตสำานกใหชมชนเขามามสวนรวมในการวางแผนและจดการทรพยากรธรรมชาตในพ�นท ๔๔ หมบาน ๒) วางแผนการใชประโยชนทดนโดยชมชนมสวนรวม ตามหลกวชาการและสอดคลองกบความตองการของชมชนในพ�นท รวมท�งสนบสนนกจกรรมเสรมรายได และการทำาการเกษตรเชงอนรกษบนพ�นฐานการพงตนเองแบบยงยนในพ�นท ๔๔ หมบาน เพอลดการทำาไรเลอนลอย ๓) ปรบปรงขอมลโดยการใชระบบสารสนเทศทางภมศาสตร ๑ ระบบ ๔) ฟ� นฟพ�นทปาไม โดยการปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า จำานวน ๑๐๐,๐๐๐ ไร ๕) ปองกนและควบคมไฟปา เพอเพมพ�นทและคณภาพของปาไมโดยการสบพนธตามธรรมชาต พ�นท ๑๐๐,๐๐๐ ไร ผลการดำาเนนงาน ๑) สรางจตสำานก สงเสรมความเขมแขงขององคกรชมชน พฒนาบคลากรและสงเสรมการดำาเนนงานแบบมสวนรวม โดยการจดเสวนาในรปแบบเวทชาวบาน ฝกอบรมแกเจาหนาท

ประสานงานชมชน ผนำาชมชน คณะกรรมการหมบาน กลมสตรและเยาวชน จดประชมคณะกรรมการบรหารโครงการฯ คณะทำางานระดบอำาเภอ ประชมเชงปฏบตการเจาหนาทโครงการ เครอขายลมนำ�า รวมท�งสนบสนนการจดต�งคณะกรรมการเครอขายลมนำ�า กฎกตกาเครอขายลมนำ�า และเพมประสทธภาพคณะกรรมการเครอขายลมนำ�า ๒) สำารวจขอมลและปรบปรงระบบขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร โดยจดทำาแผนทแสดงช�นความสง ช�นคณภาพลมนำ�า การใชประโยชนทดน ฯลฯ ในพ�นทโครงการ ๓) พฒนาการใชประโยชนทดนอยางเหมาะสม โดยสงเสรมและสนบสนนการวางแผนการใชประโยชนทดนโดยชมชนมสวนรวม รวมท�งใหความรและฝกทกษะการทำาการเกษตรโดยมาตรการอนรกษดนและนำ�าการปลกพชตระกลถวคลมดน การทำาข�นบนได การทำาการเกษตรผสมผสาน ตลอดจนสนบสนนกองทนพฒนาหมบาน เพอกระตนใหชมชนใชประโยชนทดนอยางเหมาะสม สงผลใหลดการทำาไรเลอนลอยจากเดมในป พ.ศ. ๒๕๓๙ มไรเลอนลอย ๓๔๓,๖๑๐ ไร หรอรอยละ ๕๕ ของพ�นทโครงการ ลดลงเหลอ ๑๒๐,๘๗๘ ไร หรอประมาณรอยละ ๑๙ ของพ�นทโครงการ ในป พ.ศ. ๒๕๔๖

๔) พฒนาความเปนอยของชมชน โดยสนบสนนกองทนพฒนาหมบาน ๔๕ หมบาน ในกจกรรมกองทนพฒนานาดำา จำานวน ๑,๙๔๖ ไร ๙๐๕ ครวเรอน กองทน ไมผลเชงอนรกษ จำานวน ๘,๓๑๖ ไร ๒,๕๓๗ ครวเรอน กองทนพฒนาอาชพเสรมรายได จำานวน ๔,๖๔๔ ครวเรอน แตละหมบานจะไดรบการสนบสนนเงนกองทนหมบานละประมาณ ๒๐๐,๐๐๐-๔๐๐,๐๐๐ บาท รวมเปนเงนประมาณ ๑๒ ลานบาท ซงมผลตอการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ๕) การปองกนและควบคมไฟปา ไดเนนใหชมชนมสวนรวมในการปองกนและควบคมไฟปา โดยการใหความรจากการฝกอบรม ศกษาดงาน ประชาสมพนธ เพอกระตนใหชมชนเกดความตระหนกถงอนตรายทจะเกดข�นกบทรพยากรปาไม และพ�นทการเกษตรโดยทำาแนวกนไฟ จดต�งอาสาสมครควบคมไฟปา ตลอดจนสนบสนนอปกรณในการดบไฟปาทำาใหการเกดไฟปาลดลงเปนลำาดบ จากป พ.ศ. ๒๕๔๑ ซงมไฟปารนแรงทสดถงรอยละ ๒๑.๑๓ ของพ�นทโครงการ ลดลงเหลอตำากวารอยละ ๓ ของพ�นทโครงการในป พ.ศ. ๒๕๔๓-๒๕๔๖ ๖) การฟ� นฟพ�นทปาไม ดำาเนนการฟ� นฟพ�นทปาไม โดยการปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า จำานวน ๙๑,๕๐๐ ไร เพมพ�นทปาและความอดมสมบรณของปาโดยการควบคมและปองกนไฟปา เพอสงเสรมการสบพนธตามธรรมชาต จำานวน ๑๐๐,๐๐๐ ไร

ผลจากการกระตนใหชมชนเกดความตระหนกในการอนรกษทรพยากรปาไม และรวมทำากจกรรมดานการฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�า การสรางฝายตนนำ�าลำาธาร การทำาการเกษตรเชงอนรกษดนและนำ�า ลดการทำาไรเลอนลอย และการปองกนไฟปา สงผลใหมพ�นทปาเพมข�นจากเดมในป พ.ศ. ๒๕๓๙ มปาสมบรณ ๑๗๗,๐๑๓ ไร หรอรอยละ ๒๘.๑๓ ของพ�นทโครงการ (จากการวเคราะหภาพถายทางอากาศ) เพมข�นเปน ๓๖๓,๗๔๐ ไร หรอรอยละ ๕๗.๗๙ ของพ�นทโครงการในป พ.ศ. ๒๕๔๖ (จากการวเคราะหภาพถายดาวเทยม Land Sat) หรอมพ�นทปาสมบรณเพมข�น ๑๘๖,๗๒๗ ไร ในป พ.ศ. ๒๕๓๖ กรมปาไม โดยสวนอนรกษตนนำ�า เขารวมปฏบตงานในพ�นทโครงการหลวงภายใต ศนยพฒนาโครงการหลวง (ฝายปาไม) ต�งแตป งบประมาณ ๒๕๓๖ โดยมวตถประสงคเพอ ๑) อนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะปาไม ดน และนำ�า ๒) พฒนาจตสำานกของประชาชนในพ�นทใหตระหนกถงความสำาคญของ ทรพยากรธรรมชาต และมสวนรวมในการอนรกษและพฒนา

๓) วางแผนการใชประโยชนทดนโดยชมชนมสวนรวม ๔) ปรบปรงปจจยพ�นฐานของการพฒนาชมชนตามความจำาเปนและเหมาะสม โดยมกจกรรมทสำาคญ ประกอบดวย ๑) สรางจตสำานกและสงเสรมใหชมชนมสวนรวม

ในการอนรกษและพฒนาทรพยากร ๒) วางแผนการใชประโยชนทดนลมนำ�า ๓) ฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�า ๔) สรางฝายตนนำ�าลำาธาร ๕) ปรบปรงถนนปาไม ๖) สนบสนนโครงการปาชาวบาน “โครงการหลวง ” เปนโครงการสวนพระองคของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงไดจดต�งข�นเมอ พ.ศ. ๒๕๑๒ เพอพฒนาเกษตรทสง ลดการปลกพชเสพตดและอนรกษปาตนนำ�าลำาธาร โดยมพระราชประสงคจะทรงชวยชาวไทยภเขาในทองถนทรกนดาร ใหมความเปนอยดข�น โดยมวตถประสงค ๕ ประการ คอ

๑) ชวยชาวเขาเพอมนษยธรรม ๒) ชวยชาวเขาโดยลดการทำาลายทรพยากรธรรมชาต คอ ปาไมและตนนำ�าลำาธาร ๓) กำาจดการปลกฝน ๔) รกษาดน และใชพ�นทใหถกตอง คอใหปาอยในสวนทควรเปนปา และทำาไรทำาสวนในสวนทควรเพาะปลก อยาใหสวนท�งสองน�รกลำ�าซงกนและกน ๕) ผลตพชผลเพอเพมประโยชนทางเศรษฐกจแกประเทศ โครงการหลวง “ ” ไดจดต�งศนยพฒนาโครงการหลวงข�น ๓๖ แหง ในพ�นท ๕ จงหวดของภาคเหนอ คอ เชยงใหม เชยงราย ลำาพน แมฮองสอน และพะเยา การดำาเนนงานโครงการหลวงในระยะเรมแรกไดใชพระราชทรพยสวนพระองค ตอมากระทรวงเกษตรสหรฐอเมรกาและไตหวนไดใหทนสนบสนน และมตรประเทศตางๆ ไดทลเกลาฯ ถวายพนธพชเมองหนาวและใหการสนบสนนดานตางๆ เปนจำานวนมาก มอาสาสมครจากมหาวทยาลยและหนวยงานตางๆ มาชวยดำาเนนงานถวาย สงผลใหการปฏบตงานกาวหนาแพรหลายออกไป เมอเดอนมนาคม ๒๕๓๕ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดโปรดเกลาฯ

ใหโครงการหลวงเปลยนสถานภาพ โดยจดทะเบยนเปน มลนธโครงการหลวง “ ” ซงรฐบาลไทยไดเหนความ

สำาคญของโครงการหลวงและการพฒนาการเกษตรบนทสง จงมมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๑๗ มนาคม ๒๕๓๕ ใหสวนราชการรองรบและสนบสนนโครงการหลวง โดยจดต�งคณะกรรมการอำานวยการและประสานงานมลนธโครงการหลวง มนายกรฐมนตรเปนประธาน และใหกระทรวงเกษตรและสหกรณ จดต�งหนวยงานระดบกอง เพอทำาหนาทประสานงานระหวางมลนธโครงการหลวงกบสวนราชการตางๆ คอ กองพฒนาเกษตรทสง ปจจบนเปลยนเปนสถาบนวจยและพฒนาทสง (องคการมหาชน) กระทรวงเกษตรและสหกรณ (มตคณะรฐมนตร ๑๗ พฤศจกายน ๒๕๔๗)

ในป พ.ศ. ๒๕๓๘ ไดดำาเนน โครงการโรงไฟฟาพลงนำ�าลำาตะคองแบบสบกลบเปนโครงการทการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทยขอยกเวนใชพ�นทลมนำ�าช�น ๑ เอ เปนกรณพเศษ เพอกอสรางโรงไฟฟาพลงนำ�าลำาตะคองแบบสบกลบ (มตคณะรฐมนตร เมอวนท ๑๗ มนาคม ๒๕๓๕)ในทองทปาสงวนแหงชาตเขาเตยนและเขาเขอนลน อำาเภอสค�ว และอำาเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา ซงการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ไดใหงบประมาณสนบสนน เพอเปนการฟ� นฟและพฒนาสงแวดลอมในสวนทกรมปาไมรบผดชอบ จำานวน ๔๘ ลานบาท โดยมวตถประสงคเพอฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�าบรเวณอางเกบนำ�าตอนบนและรอบพ�นทโครงการฯ ใหสามารถยบย�ง ปองกนการชะลางพงทลายของดน โดยชมชนมสวนรวมและมจตสำานก ตระหนกในคณคาของการอนรกษทรพยากรธรรมชาต โดยประสานประโยชนระหวางการอนรกษและการใชแบบยงยน มระยะเวลาดำาเนนการปงบประมาณ ๒๕๓๘-๒๕๕๐ โดยมเปาหมาย ในการปลกปาฟ� นฟสงแวดลอม จำานวน ๔๓๐ ไร ปลกปาใชสอยชมชน จำานวน ๘๐ ไร ปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า จำานวน ๒,๗๒๐ ไร ปองกนไฟปา จำานวน ๓,๒๓๕ ไร เพาะชำากลาไม ๘๔๐,๐๐๐ กลา และกลาหญาแฝก ๖๖๐,๐๐๐ กลา เพอสนบสนนกจกรรมตาง ๆ และแจกจายใหสมาชกในพ�นทโครงการ สรางฝายตนนำ�าลำาธาร ๘๖ แหง รวมท�งการฝกอบรม สาธต และสงเสรมใหชมชนมสวนรวม

ในป พ.ศ. ๒๕๔๒ เมอวนท ๑๗-๑๘ กมภาพนธ ๒๕๔๒ สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ทรงเสดจประทบแรมเปนการสวนพระองค ณ หนวยจดการตนนำ�าแมแสะ เพอทรงศกษาธรรมชาตบรเวณพ�นทตนนำ�าแมแสะ ซงพ�นทดงกลาวมสภาพเปนปาธรรมชาตทอดมสมบรณ เนองจากการฟ� นฟสภาพปาโดยหนวยงานของสวนอนรกษตนนำ�า กรมปาไม และเพอทรงเสดจประทบแรมเตนทเปนการสวนพระองค วนท ๑๗ กมภาพนธ ๒๕๔๒ เวลาประมาณ ๑๗.๐๐ น. สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ เสดจโดย รถยนตพระทนงถงบรเวณพ�นทรบเสดจ ผวาราชการจงหวดเชยงใหม อธบดกรมปาไม ถวายการตอนรบ ผอำานวยการสวนอนรกษตนนำ�า กราบบงคมทลรายงานภาพรวมของสวนอนรกษตนนำ�าและการดำาเนนงานของหนวยจดการตนนำ�าในการฟ� นฟพ�นทปาตนนำ�า ซงเรมปฏบตงานต�งแตป พ.ศ. ๒๕๑๓ แลวเสดจศกษาธรรมชาตตามเสนทางศกษาธรรมชาตทจดถวาย ทรงคนกลวยไมสไพรพฤกษ เพอเปนการขยายพนธกลวยไมสพ�นทปา ทรงปลอยไกฟาหลงเงนและนกปรอดหวโขน เพอเปนการขยายพนธสตวปาใหมความยงยนตอไป แลวเขาสบรเวณลานกางเตนท

เวลาประมาณ ๑๙.๓๐ น. เสดจออก ณ ลานพระราชทานเล�ยง ทรงประทบบนพระแทน ทอดพระเนตรกจกรรมทกรมปาไมจดถวาย และเสวยพระกระยาหารคำา จนถงเวลาประมาณ ๒๒.๐๐ น. เสดจลงสเตนทประทบ

วนท ๑๘ กมภาพนธ ๒๕๔๒ เวลาประมาณ ๑๖.๓๐ น. เสดจออกจากเตนททประทบ เสดจประทบบนทประทบ ทรงฉายพระรปรวมกบผเขาเฝารบเสดจ ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหผเตรยมการรบเสดจเขารบพระราชทานเหรยญทระลก จำานวน ๑๐ คน รบพระราชทานยารกษาโรค จำานวน ๑ คนทรงลงพระนามาภไธย ทรงปลอยเตาปลและปลาพลวงหนลงสลำาหวยแมแสะ เพอเปนการขยายพนธปลาในพ�นท และทรงปลกตนพระเจาหาพระองค ซงเปนพรรณไมทข�นในพ�นทปาดบเขา ดอกสขาวเปนชอใหญ มกลนหอมเลกนอย ผลแกสเหลองรบประทานได เปลอกใชทำายา แลวเสดจพระราชดำาเนนกลบโดยรถยนตพระทนง

ตามพระราชกฤษฎกา แบงสวนราชการกรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ.๒๕๔๓ ใหจดสวนราชการและกำาหนดหนาทรบผดชอบใหม จงไดเปลยนชอหนวยปรบปรงตนนำ�าปงตอนบน หนวยท ๔ (แมแตง) เปน หนวยจดการตนนำ�าแมแสะ สงกดสวนอนรกษตนนำ�าสำานกอนรกษทรพยากรธรรมชาต เนองในวโรกาสทสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ทรงเสดจประทบแรมเปนการสวนพระองค ณ หนวยจดการตนนำ�าแมแสะ เมอวนท ๑๗-๑๘ กมภาพนธ ๒๕๔๒ เพอเปนสรมงคลแกหนวยงาน จงขออนมตเปลยนชอหนวยจดการตนนำ�าแมแสะ เปน หนวยจดการตนนำ�าปางเสดจ ในป พ.ศ.๒๕๔๔

ในป พ.ศ. ๒๕๔๓ เมอวนท ๘-๙ มนาคม ๒๕๔๓ สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ทรงเสดจประทบแรมเปนการสวนพระองค ณ หนวยจดการตนนำ�าแมสะงะ (ลมนำ�าแมแจม) อำาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม เพอทรงศกษาธรรมชาต ทรงทอดพระเนตรเสนทางศกษาธรรมชาต และเพอทรงเสดจประทบแรมเตนทเปนการสวนพระองค ในวนท ๘ มนาคม ๒๕๕๓ เวลาประมาณ ๑๗.๐๐ น. สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ เสดจโดย รถยนตพระทนงถงบรเวณพ�นทรบเสดจ ผวาราชการจงหวดเชยงใหม อธบดกรมปาไม ถวายการตอนรบ ผอำานวยการสวนอนรกษตนนำ�า กราบบงคมทลรายงานภาพรวมของสวนอนรกษตนนำ�าและการดำาเนนงานของหนวยจดการตนนำ�าในการฟ� นฟพ�นทปาตนนำ�า แลวเสดจศกษาธรรมชาตตามเสนทางศกษาธรรมชาตระยะทาง ๙๐๙ เมตร ซงกรมปาไมจดถวาย ทรงปลอยกบ (เขยดแลว)และ นกปรอดหวโขน จำานวน ๗๒ ตว เพอเปนการขยายพนธสตวปาใหมความยงยนตอไป แลวเขาสบรเวณลานกางเตนท

วนท ๙ มนาคม ๒๕๔๓ เวลาประมาณ ๑๖.๓๐ น. เสดจออกจากเตนททประทบ เสดจประทบบนทประทบ ทรงฉายพระรปรวมกบผเขาเฝารบเสดจ ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหผเตรยมการรบเสดจเขารบพระราชทานเหรยญทระลก พระราชทานเงนกองทนธนาคารขาว จำานวน ๑ ทน(๑๐๐,๐๐๐ บาท) พระราชทนอาหารนก เปนเงน ๒๐,๐๐๐ บาท ทรงลงพระนามาภไธย ทรงปลอยไกปา ทรงปลอยปลาพลวงหน ปลาแกมชำ�า เพอเปนการขยายพนธปลาในพ�นท และทรงเปลยนยอดพนธสาล (๑ ตน ๓ ยอด)แลวเสดจพระราชดำาเนนกลบโดยรถยนตพระทนง

ในป พ.ศ. ๒๕๔๓ เมอวนท ๑๒-๑๓ กมภาพนธ ๒๕๔๔ สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ และสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามกฎราชกมาร ทรงเสดจประทบแรมเปนการสวนพระองค ณ หนวยจดการตนนำ�าดอยสามหมน (หนวยยอยท ๓ หวยนำ�างม) อำาเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม เพอทรงศกษาธรรมชาต ทรงทอดพระเนตรเสนทางศกษาธรรมชาต และเพอทรงเสดจประทบแรมเตนทเปนการสวนพระองค

วนท ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๔๔ เวลาประมาณ ๑๗.๐๐ น. เสดจโดยเฮลคอปเตอรพระทนงถงสนามเฮลคอปเตอรชวคราว หนวยจดการตนนำ�าดอยสามหมน หนวยยอยท ๓ (หวยนำ�างม) แลวเสดจศกษาธรรมชาตตามเสนทางทกรมปาไมจดถวาย

อธบดกรมปาไม ไดถวายการตอนรบบรเวณ Head trail และทลเชญเสดจฟงการบรรยายและศกษาธรรมชาต หวหนาหนวยจดการตนนำ�าดอยสามหมน (นายธำารง ชนสขใจประเสรฐ)ไดถวายรายงานเกยวกบประวตความเปนมาของหนวยจดการตนนำ�าดอยสามหมน ซงเรมปฏบตงานมาต�งแตป พ.ศ.๒๕๑๗ และกจกรรมตาง ๆ ทหนวย

จดการตนนำ�าปฏบต เพอทำาใหสภาพปาบรเวณดอยสามหมนทถกทำาลายกลบฟ� นคนมา ทำาใหมนำ�าไหลในลำาธารสมำาเสมอมากข�น ผอำานวยการสวนอนรกษตนนำ�า (นายกอเกยรต เกษรศร)ไดถวายรายงานภาพรวมของงานจดการพ�นทตนนำ�า เพอใหไดมาซงนำ�า และเกบกกนำ�าไวใหคนท�งลมนำ�าใช โดยนำ�าถกนำาไปใชในกจกรรมตาง ๆ ไมวาจะเปนสงคมเมอง ชนบท การเกษตร การอตสาหกรรม การทองเทยว ซงช�ใหเหนถงความสำาคญของพ�นทตนนำ�าลำาธาร ทเปรยบเสมอนเปนธนาคารนำ�าทรบฝากนำ�าฝนแลวคอยปลดปลอยแกผบรโภคท�งลมนำ�าตอไป

หลงจากไดทรงรบฟงบรรยายถวายแลวทรงมพระราชดำารสวา “ดใจทวนน�ไดยนขาวด ๒ ประการ คอ มนำ�าเพมข�นและมปาเพมข�น”แลวเสดจพระราชดำาเนนเสนทางศกษาธรรมชาต และทรงทอดพระเนตรสอความหมายจดตาง ๆทกรมปาไมจดถวาย ทรงปลอยเตาปล และทรงโบกปนปดการกอสรางฝายตนนำ�าลำาธารพระราชทาน

ฝายตนนำ�าพระราชทาน สวนอนรกษตนนำ�า กรมปาไม ไดเรมกอสรางฝายตนนำ�าลำาธารมาต�งแตป พ.ศ. ๒๕๓๖ โดยมวตถประสงคเพอชะลอการไหลของนำ�าเพมความชมช�นเกบกกตะกอนและนำานำ�าไปใชในกจกรรมตาง ๆ ดงน�น เพอเปนสรมงคล จงขอพระราชทานฝายตนนำ�าลำาธารไว ณ พ�นทตนนำ�าหวยนำ�างม โดยมอธบดกรมปาไม เปนผถวายงาน

วนท ๑๓ กมภาพนธ ๒๕๔๔เวลาประมาณ ๑๔.๓๐ น. สมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ เสดจออกจากเตนทประทบแรม พรอมสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ และมพระราชกรณยกจ ทรงลงพระนามาภไธยบนกอนศลา บรเวณสบนำ�าของหวยนำ�างมแงซาย และหวยนำ�างมแงขวา ในบรเวณลานกางเตนทพระราชทานของทระลกและฉายภาพ ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมให ผเตรยมการรบเสดจเขารบพระราชทานเหรยญทระลก จำานวน ๓๐ คน รบพระราชทานยารกษาโรค จำานวน ๒ คน และใหผเขารวมรบเสดจและตามเสดจฉายภาพรวม

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงปลกตนมณฑาดอย ซงเปนพรรณไมทองถน จะออกดอกทสวยงามขนาดใหญชวงประมาณเดอนกมภาพนธ มนาคม ของทก–ป สมเดจพระบรมโอรสาธราช ทรงปลกตนกวมแดง ซงเปนพนธไมเฉพาะถน พบเหนไดเฉพาะบรเวณเทอกเขาดอยเชยงดาวเทาน�น โดยกลากวมแดงททรงปลกเปนกลาทเพาะมาจากเมลดตนกวมแดง ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงปลกไวเมอคร�งเสดจหนวยจดการตนนำ�าดอยสามหมน ในป พ.ศ.๒๕๒๑ สงเสดจเวลาประมาณ ๑๗.๓๐ น. ณ ลานเฮลคอปเตอรชวคราว หนวยจดการตนนำ�า ดอยสามหมน หนวยยอยท ๓ (หวยนำ�างม)

ในป พ.ศ. ๒๕๔๔ ไดดำาเนน โครงการปารกนำ�า รกษแผนดน เฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทรงตระหนกถงปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรปาไมในระยะยาว ซงจะนำาไปสปญหาการขาดแคลนนำ�า และการแปรสภาพเปนทะเลทราย จำาเปนจะตองปองกนและแกไขปญหาโดยเรงดวนดงจะเหนไดจากกระแสพระราชดำารสททรงเนนในเรองน� ซงจะขออญเชญมาตอนหนง คอ “…พระเจาอยหวเปนนำ�า ฉนจะเปนปา ปาทถวายความจงรกภกดตอนำ�า พระเจาอยหวสรางอางเกบนำ�า ฉนจะสรางปา …” และไดทรงมพระราชดำารส ขอรองใหคนไทยทกคนชวยกนรกษาผนแผนดนดแลผนแผนดนใหสมกบทไดอยอาศยมาดวยความสข ใหรจกคณคาในทรพยากรทสำาคญ ชวยกนรกษาสงแวดลอม อยาตดไมทำาลายปา ชวยกนปลกตนไม ทรงยำ�าวา อยากมนำ�า กตองไมตดปา ฯพณฯ นายกรฐมนตรจงไดมบญชาใหกรมปาไม จดทำา โครงการ ปารกนำ�า รกษแผนดนฯ“ ” ข�น เพอสนองแนวพระราชดำาร ในการอนรกษและฟ� นฟสภาพปาตนนำ�าลำาธาร ซงคณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบในหลกการของโครงการ เมอวนท ๑๒ ตลาคม ๒๕๔๒ และคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาต ไดมมตเมอวนท ๑๔ กรกฎาคม ๒๕๔๓ เหนชอบใน

การปรบปรงโครงการ ฯ ใหดำาเนนการในพ�นทวกฤตกอน วตถประสงค ๑) เพอเพมประสทธภาพในการปองกนรกษาปา โดยใชมาตรการเฝาระวง และควบคมพ�นทปาไมไมใหถกทำาลาย ๒) เพออนรกษฟ� นฟปาและปรบปรงระบบนเวศในพ�นทตนนำ�าทวกฤต ๓) เพอเพมประสทธภาพในการเพมพ�นทปาไม โดยการสงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการปลกปา เปาหมาย กำาหนดเปาหมายทจะอนรกษ และจดการพ�นทปาตนนำ�าในลมนำ�ายมและนาน ทองทจงหวดแพร นาน สโขทย อตรดตถ และพะเยา รวม ๕ จงหวด ดงน� ๑) ปองกนรกษาปาและควบคมไฟปาในพ�นทลมนำ�ายมและนาน เน�อท ๑๑.๑๑ ลานไร ๒) อนรกษและฟ� นฟปาในพ�นทตนนำ�าทอยในสภาพวกฤตในพ�นทลมนำ�ายมและนานเน�อท ๑.๘๓ ลานไร ๓) เพมพ�นทปาในเมอง โดยการมสวนรวมของประชาชนทกหมเหลา จำานวน ๑ ลานตน

๔) จดระเบยบชมชนบนพ�นทสง จำานวน ๒๘๐ หมบาน วธดำาเนนงาน โครงการปารกนำ�า รกษแผนดนฯ แบงการดำาเนนงานเปน ๓ โครงการยอย คอ ๑) โครงการเฝาระวงปา ดำาเนนการ ๒ กจกรรม คอ ๑.๑) กจกรรมปองกนรกษาปาแตละจงหวด กำาหนดพ�นทเปาหมายปาอดมสมบรณ ปาคอนขางเสยหายและปาเสยหายมาก โดยการควบคมและปองกนการบกรกพ�นทและดแลรกษาทรพยากรปาไมอยางเขมขน สงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการปองกนรกษาปา พรอมท�งแกไขปญหาราษฎรบกรกครอบครองทำากนในพ�นทปาไม ๑.๒) กจกรรมควบคมไฟปา - กำาหนดขอบเขตพ�นทเปาหมายในการปองกนไฟปาควบคไปกบการปองกนรกษาปาโดยเฉพาะในพ�นทตนนำ�าคอนขางเสยหาย และพ�นทสภาพปาสมบรณใหไฟปาลดลงอยางนอยปละ ๒๕% - ประชาสมพนธในเชงรกทกรปแบบ - สงเสรม และใหการฝกอบรมแกชมชนในพ�นทจดต�งกลมองคกรปองกน

ไฟปา อาสาสมครปองกนไฟปา ตลอดจนสนบสนนอปกรณดบไฟปาแกชมชน ๒) โครงการฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�า ดำาเนนการ ๓ กจกรรม คอ ๒.๑) กจกรรมฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�า - ฟ� นฟปาและปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า ในพ�นทตนนำ�าทถกบกรกทำาลายเสยหายมาก โดยการสรางฝายตนนำ�า การปลกเสรมปาและบำารงรกษาอยางตอเนอง เน�อทประมาณ ๐.๖๓ ลานไร - ฟ� นฟปาตนนำ�าทคอนขางเสยหาย ใหฟ� นตวตามธรรมชาต เน�อท ๑.๒๐ ลานไร โดยใหองคกรชมชนมสวนรวมในการคมครองเฝาระวง ๒.๒) จดระเบยบชมชนบนพ�นทสง ใหคนอยกบปาไมอยางเก�อกล ๒๘๐ หมบาน ๒.๓) กจกรรมอำานวยการ ๓) โครงการแผนดนเขยวขจ ๓.๑) กจกรรมปลกปาในเมอง โดยรณรงคสรางจตสำานก การมสวนรวมในการปลกปา และสงเสรมการปลกและบำารงรกษา ในทสาธารณประโยชน ทราชพสด ทสองขางทางหลวง พรอมท�งบรเวณวด และโรงเรยน จำานวน ๑ ลานตน

ระยะเวลาดำาเนนการ ดำาเนนโครงการ ๕ ป ต�งแตปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๔-๒๕๔๘ ผลการดำาเนนการ โครงการปารกนำ�ารกษแผนดนฯ จดต�งสำานกงานโครงการฯ ฝายสนามภายในสำานกงานจดการตนนำ�านาน บานเขานอย อำาเภอเมอง จงหวดนาน เพออำานวยความสะดวกและประสานการปฏบตงาน กบหนวยงานทรบผดชอบและหนวยงานตาง ๆ ในพ�นทเปาหมาย ดำาเนนการจดทำาแผนงาน/งบประมาณ ขอมลสารสนเทศภมศาสตร (GIS) จดชดประชาสมพนธและบรณาการ และดำาเนนการฝกอบรม เพอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานสนาม และการจดระเบยบชมชนบนพ�นทสง เพอใหชมชนเปนศนยกลางการพฒนา และมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ชดประชาสมพนธและบรณาการ รวมกบเจาหนาทประสานงานชมชนตนนำ�า หนวยงานสนาม ดำาเนนการประชาสมพนธ ทำาความเขาใจและสรางจตสำานกแกชมชน เพอใหชมชนตระหนกถงความสำาคญของทรพยากรธรรมชาต ในขณะเดยวกนกดำาเนนการฝกอบรมผนำาชมชน เยาวชน กลมสตร เกยวกบการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในระบบนเวศลมนำ�า ดานสงเสรมอาชพ รวมท�งสงเสรมกจกรรมเสรมรายได สงเสรมการทำาเกษตรเชงอนรกษ เพอ

พฒนาคณภาพชวตและความเปนอยของชมชน ทำาใหชมชนมคณภาพชวตทดข�น สงผลใหมการจดต�ง คณะทำางาน/คณะกรรมการหมบาน การจดต�งองคกรชมชนระดบหมบานและเครอขายลมนำ�า และมสวนรวมในการอนรกษและฟ� นฟทรพยากรธรรมชาต โดยเขารวมดำาเนนการถง ๓๓๑ หมบาน จากเดมมเปาหมาย ๒๘๐ หมบาน สำาหรบผลการดำาเนนงานของ ๓ โครงการยอยมดงน� ๑) โครงการยอยเฝาระวงปา กจกรรมปองกนรกษาปา ไดทำาการประชาสมพนธ รวมท�งจดฝกอบรมเยาวชนเพออนรกษทรพยากรปาไม ฝกอบรมราษฎรอาสาสมครพทกษปา เพอสรางแนวรวมในการปองกนรกษาปา ทำาใหไดรบความรวมมอจากชมชนเปนอยางด นอกจากน�นไดปรบยายหนวยปองกนรกษาปาจากพ�นทเดม ไปยงจดทลอแหลมตอการบกรกทำาลายปา ตลอดจนเพมการลาดตระเวนท�งภาคพ�นดนและทางอากาศ ทำาใหการลกลอบตดไมและการแผวถางปาลดลงอยางรวดเรว โดยในป ๒๕๔๔ พ�นทปาถกบกรก ประมาณ ๓,๐๓๙ ไร ลดลงเหลอประมาณ ๑,๕๘๒ ไร ในป ๒๕๔๘สวนกจกรรมควบคมไฟปา ดำาเนนการประชาสมพนธและฝกอบรมเรองการปองกนไฟปา เพอสรางจตสำานกใหชมชนในพ�นทเปาหมาย ตระหนกถงโทษของไฟปา สนบสนนอปกรณดบไฟปาใหแกองคกรชมชน รวมท�งฝกอบรมและสาธตการใชเครองมอในการปองกนและดบไฟปาใหแกชมชน

กอนนำาไปแจกจายแกชมชนในหมบานเปาหมาย ๒) โครงการยอยฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�า ดำาเนนการในหนวยจดการตนนำ�าตามโครงการฯ จำานวน ๖๕ หนวย โดยใหหนวยจดการตนนำ�าในพ�นทลมนำ�าและ/หรอเขตปกครองเดยวกนรวมกนทำางานเปนกลม รวม ๙ กลม เพอใหการปฏบตงานเปนไปในทศทางเดยวกนและชวยเหลอเก�อกลกน ทำาใหการปฏบตงานเปนไปอยางมประสทธภาพ ผลการดำาเนนงานประกอบดวย การปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า จำานวน ๓๔๕,๐๐๐ ไร (จากเปาหมายทวางไว ๖ แสน ๓ หมน ไร ท�งน�เนองจากการปรบลดงบประมาณของโครงการฯ) ฝายตนนำ�าลำาธารแบบถาวร ๖๕๐ แหง แบบกงถาวร ๖๒ แหง และแบบผสมผสาน ๒๒,๗๕๐ แหง รวม ๒๓,๔๖๒ แหง การทำาแนวปองกนไฟโดยชมชนมสวนรวม ในพ�นทปาคอนขางเสยหาย แตมศกยภาพในการฟ� นตว ปละ ๔,๐๐๐ กโลเมตร ชวยใหปาฟ� นตวไดรวม ๔๐๐,๐๐๐ ไร นอกจากน�นไดสนบสนนใหจดทำาคายศกษาธรรมชาต เพอเปนทฝกอบรม สมมนา ของภาครฐและเอกชนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวม ๗ แหง ๓) โครงการยอยแผนดนเขยวขจ ดำาเนนการจดทำากลาไมใหญพรอมปลกเพอเปนพ�นทสเขยวในเมอง ในป ๒๕๔๔

โดยโครงการฯ รวมกบองคกรทองถนและชมชน ปลกตนไมในทสาธารณะตางๆ จำานวน ๑๗๔ แปลง เน�อท ๔,๒๔๓.๕ ไร ระยะทาง ๒๖๗.๔ กโลเมตร รวมตนไมทปลก ๒๑๔,๙๓๖ ตน จากน�นไดประสานใหองคกรปกครองสวนทองถนเปนผจดสรรงบประมาณดแลและเปลยนการดำาเนนงานเปนโครงการพเศษเฉพาะพ�นทตามความจำาเปนของชมชน ประกอบดวย ๙ กจกรรมหลก ไดแก กจกรรม ปาพ�นบานอาหารชมชน รฐไดปาประชาไดอาหาร การพฒนาคณภาพชวต การพฒนาและสงเสรมการใชนำ�าอยางมประสทธภาพ สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษ การฝกอบรมสรางจตสำานก ปาเปยกตามแนวพระราชดำาร สงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการอนรกษและฟ� นฟทรพยากรตนนำ�า และการเกษตรเชงอนรกษ ตามทชมชนในพ�นทรองขอ รวม ๙๘ พ�นท

โครงการพระราชดำาร สบเนองจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถและพระบรมวงศานวงศ ทกพระองคไดเสดจพระราชดำาเนนทรงเยยมราษฎรในพ�นททรกนดารเปนประจำา และทรงมพระราชดำารเกยวกบกจการดานปาไม กองอนรกษตนนำ�ากรมปาไม ไดดำาเนนงานสนองพระราชดำารในพ�นทสวนใหญเปนพ�นทตนนำ�าลำาธาร เชน โครงการอนเนองมาจากพระราชดำารสวนปาสรกต โครงการฟ� นฟสภาพปาพ�นทหวยจะคาน โครงการเพอความมนคง ฯลฯ โครงการพระราชดำารไดขยายผลการดำาเนนในหลายพ�นท เพอใหการบรหารงานเปนไปอยางมประสทธภาพ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชไดจดต�งสวนประสานงานโครงการพระราชดำาร สำานกแผนงานและสารสนเทศ ข�นเปนหนวยงานภายใน ตอมาไดปรบปรงเปน สำานกสนองงานพระราชดำาร

ระยะปรบองคกร พ.ศ. ๒๕๔๖ ปจจบน – (๒๕๕๓) ในป พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดมพระราชกฤษฎกา โอนกจการบรหารและอำานาจหนาทของสวนราชการใหเปนไปตามพระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. ๒๕๔๕ พ.ศ. ๒๕๔๕ และกฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๔๕ ใหสวนอนรกษตนนำ�า ปรบโครงสรางใหม เปน สำานกอนรกษและจดการตนนำ�า สงกดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช และกำาหนดใหมกลมจดการตนนำ�า อยภายใตสำานกบรหารจดการในพ�นทปาอนรกษท ๑-๒๑ (ปาไมเขตเดม) ทำาใหหนวยงานสนามดานจดการตนนำ�า ซงเดมข�นตรงตอสวนอนรกษตนนำ�า สวนใหญโอนไปอยภายใต กลมจดการตนนำ�า สำานกบรหารจดการในพ�นทปาอนรกษท ๑-๒๑ ในป พ.ศ. ๒๕๔๖ ไดมพระราชกฤษฎกา โอนกรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไปเปนกรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และปรบปรงอำานาจหนาทและกจการของกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กรมปาไม และกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๔๖ ซงประกาศในราชกจจานเบกษา

วนท ๓๐ กนยายน ๒๕๔๖ และไดมกฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. ๒๕๔๗ ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท ๒๔ มถนายน ๒๕๔๗ ไดแบงสวนราชการกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ประกอบดวย ๑) สำานกบรหารงานกลาง ๒) กองคมครองพนธสตวปาและพชปาตามอนสญญา ๓) กองนตการ ๔) สำานกปองกน ปราบปราม และควบคมไฟปา ๕) สำานกแผนงานและสารสนเทศ ๖) สำานกฟ� นฟและพฒนาพ�นทอนรกษ ๗) สำานกวจยการอนรกษปาไมและพนธพช ๘) สำานกอนรกษและจดการตนนำ�า ๙) สำานกอนรกษสตวปา ๑๐) สำานกอทยานแหงชาต และ ๑๑) – ๒๖) สำานกบรหารพ�นทอนรกษท ๑-๑๖ สำานกอนรกษและจดการตนนำ�า มอำานาจหนาทดงตอไปน� (ก) กำาหนดนโยบาย ทศทาง และแผนแมบทการบรหารจดการอนรกษและฟ� นฟพ�นทตนนำ�า (ข) กำาหนดมาตรการทเกยวของกบการจดการและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต การใชประโยชนพ�นทตนนำ�าทไมสงผลกระทบตอสมดลทางธรรมชาตและสงแวดลอม รกษาระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพในพ�นทตนนำ�า รวมท�งการฟ� นฟพ�นทตนนำ�าทเสอมโทรมใหคนความสมบรณ และอำานวยประโยชนท�งในเชงนเวศและเชงเศรษฐกจ

(ค) กำาหนดมาตรการและแนวทางในการจดระเบยบชมชนบนพ�นทตนนำ�า พฒนาคณภาพชวตของชมชนทองถนบนพ�นฐานของการพฒนาแบบยงยน ตลอดจนมาตรการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนและการถายทอดเทคโนโลย (ง) ศกษาและวจยเพอการพฒนาและสงเสรมประสทธภาพในการบรหารจดการอนรกษและฟ� นฟพ�นทตนนำ�า (จ) ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานทเกยวของหรอทไดรบมอบหมาย สำาหรบการบรหารงานของสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า เปนไปตามคำาสงกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ท ๑๗/๒๕๔๕ ลงวนท ๑๓ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๔๕ เรอง การจดสวนราชการและกำาหนดหนาทความรบผดชอบในสวนราชการทต�งข�นใหมตามกฎกระทรวงแบงสวนราชการ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ยกเวนกลมวจยลมนำ�า เปลยนเปน สวนวจยตนนำ�า ดงน� ๑) ฝายบรหารทวไป ๒) สวนวจยตนนำ�า ๓) สวนจดการทรพยากรตนนำ�า ๔) สวนประเมนทรพยากรตนนำ�า ๕) สวนสงเสรมและพฒนาชมชนตนนำ�า ๖) สวนศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�า

ในป พ.ศ. ๒๕๔๗ ไดดำาเนน โครงการประสานการฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ�นทลมนำ�าฝงตอนบน (พหภาค) ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๗ มกราคม ๒๕๔๖ เรองแนวทางการฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดมมตเหนชอบตามขอเสนอของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในฐานะหนวยงานหลกในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศ โดยการประกาศเปนวาระแหงชาต ในป ๒๕๔๖ เปนปเรมตนแหงทศวรรษของการฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมนโยบายวาจะฟ� นฟลมนำ�าประเทศน�ทกลมนำ�า ใหสามารถเปนแนวปองกนภยทางธรรมชาตได

ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท ๒๙ กรกฎาคม ๒๕๔๖ ไดมมตเหนชอบแนวทางการฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมลมนำ�าปง ตามทกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสนอ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดจดทำากรอบแผนการดำาเนนงานเพอฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ�นทลมนำ�าปง (พหภาค) ข�น วตถประสงค

๑. เรงรดฟ� นฟลมนำ�าปง ซงครอบคลมกจการดแลอยางตอเนองโดยประชาชนในพ�นทอยางมสวนรวม

๒. จดระเบยบชมชน และททำากนของประชาชนในพ�นทสงและพ�นทตนนำ�าลำาธารในลมนำ�าปง โดยมกลมหรอองคกรประชาชนเปนผดแลในระยะยาว

๓. จดต�งคณะกรรมการบรหารจดการลมนำ�าตางๆ โดยกำาหนดใหคณะกรรมการ มบทบาทหนาทในการดแลรกษาและจดการตนนำ�า รวมท�งการจดสรรนำ�าควบคกนไปดวย ซงเปนการบรณาการท�งระบบ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดมอบหมายใหกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ดำาเนนงานในพ�นทลมนำ�าปงตอนบน (๑๔ ลมนำ�าสาขา) กรมทรพยากรนำ�าดำาเนนการในพ�นทลมนำ�าปงตอนลาง (๖ ลมนำ�าสาขา) และสำานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน หนวยอำานวยการ สำานกงบประมาณ ไดอนมตงบประมาณประจำาป ๒๕๔๗ งบกลาง รายการเงนสำารองจายเพอกรณฉกเฉนหรอจำาเปน จำานวน ๔๗,๕๒๙,๙๐๐ บาท เพอดำาเนนการตามแผนการฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพ�นทลมนำ�าปง (หนงสอสำานกงบประมาณ ท นร ๐๗๐๗๑/๑๐๔๖ ลงวนท ๒๔ พฤษภาคม ๒๕๔๗) โดยแยกเปน - สำานกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จำานวน ๒,๘๘๓,๐๐๐ บาท (อำานวยการ)

...ไดกนจากนำ�า

ใหรกษานำ�า

ไดกนจากปา

ใหรกษาปา

ไดกนเขยด

ใหรกษาผา

ไดกนปลา

ใหรกษาหวย…

คณะกรรมการเครอขายลมนำ�าแมแจม

- กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จำานวน ๓๑,๓๑๒,๕๐๐ บาท

- กรมทรพยากรนำ�า จำานวน ๑๓,๓๓๓,๔๐๐ บาท  แนวทางปฏบตในพ�นทลมนำ�าปงตอนบน (อส.)

๑. จดต�งคณะกรรมการประสานการฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แบบพหภาค ในลมนำ�าสาขาท�ง ๑๔ ลมนำ�าสาขา (จากลมนำ�ายอยสลมนำ�าสาขา)

๒. สนบสนนบทบาทขององคกรตางๆ ใหเขามามสวนรวมในการจดทำาแผนบรหารจดการในระดบลมนำ�าสาขา เพอใหสามารถนำาไปใชเปนแนวทางการพฒนาในระดบลมนำ�าไดอยางมสวนรวมและมประสทธภาพ

๓. จดทำาและสรางกลไกในการสรางกระบวนการมสวนรวมของหนวยงานตางๆ ทเกยวของ ท�ง รฐ เอกชน องคกรปกครองสวนทองถน และองคกรตางๆ ในการนำาเอาแนวทางการฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไปปฏบตอยางเปนรปธรรม เปาหมาย

- มองคกรชมชนระดบหมบาน ระดบลมนำ�าชมชน (ยอย) และระดบลมนำ�าสาขา

- ใหองคกรลมนำ�าสาขาสามารถจดทำาแผนระยะส�น ระยะปานกลาง และระยะยาว

- องคกรลมนำ�าสาขาสามารถดำาเนนการ กจกรรม/โครงการ เพอแกไขปญหา และดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพ�นทลมนำ�าสาขาภายใตเงนอดหนนทวไป การดำาเนนงานภายใตโครงการฯ ไมแลวเสรจในปงบประมาณ ๒๕๔๗ ไดมการขยายระยะเวลาดำาเนนการ และกนเงนเหลอมปไปจนถงส�นเดอนกนยายน ๒๕๔๘ ตามหนงสอกระทรวงการคลง ดวนทสด ท กค ๐๔๐๙.๗/๒๕๑ ลงวนท ๒๗ มกราคม ๒๕๔๘ ในป พ.ศ. ๒๕๔๗ ดำาเนน โครงการหมบานพทกษระบบนเวศตนนำ�ากระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดกำาหนดวสยทศนใหสอดคลองกบนโยบาย ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของรฐบาล ทกำาหนดใหบรหารและจดการทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพแบบบรณาการโดยยดหลกธรรมาภบาลและการมสวนรวมของประชาชนและชมชนทองถนด�งเดม ดงน�คอ “คนธรรมชาตใหกบสงคมไทยและผลกดนใหการฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนวาระแหงชาต และเปนรากฐานของการพฒนาสงแวดลอมและเศรษฐกจควบคกนไป โดยบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและ

ความหลากหลายทางชวภาพแบบบรณาการเชงรก โดยการมสวนรวมของประชาชนและยดหลกธรรมาภบาล โดยม”เจตนารมณทชดเจนในหลกการทให คนอยกบปา ได“ ”อยางสอดคลองกบวถชวตของชมชน ลดปญหาการขดแยงระหวางรฐและประชาชน ซงเปนการสนองแนวพระราชดำารสของสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถและเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช โดยสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า ซงมภารกจในการอนรกษสงเสรมและฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตในเขตพ�นทตนนำ�า ไดตระหนกถงความสำาคญของแนวพระราชดำารสฯ และนโยบายของรฐบาลดงกลาว จงไดจดทำาโครงการหมบานพทกษระบบนเวศตนนำ�าข�น ซงจะเนนการมสวนรวมระหวางชมชนกบรฐ วตถประสงค ๑. เพอสงเสรมความเขมแขงขององคกรชมชนในพ�นทตนนำ�า ๒. เพอเพมประสทธภาพในการคมครองพ�นทปาตนนำ�าโดยชมชนมสวนรวม ๓. เพอเสรมสรางและพฒนาการมสวนรวมระหวางรฐกบชมชน

เปาหมาย- ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๗ เปนโครงการนำารอง

ภายใตโครงการฟ� นฟลมนำ�าปง หมบานทเขารวมโครงการฯ จำานวน ๑๐๐ หมบาน (ลมนำ�าปงตอนบน) ทองทสำานกบรหารจดการในพ�นทปาอนรกษ ๑๖ (เดม)

แนวทางในการดำาเนนงานโครงการฯ ๑. ลดความขดแยง โดยปรบทศนคตท�งเจาหนาท

และประชาชน สรางความเขาใจในสทธหนาทในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และใหความรแลกเปลยนภมปญญาในพ�นท ลมนำ�าชมชน“ ”

๒. สรางความรวมมอโดยใชเวทชาวบานในการเรยนรรวมกน ใชรปจำาลองภมประเทศ ๓ มตเปนสอ และสงเสรมใหจดต�งกลมองคกรพทกษตนนำ�า

๓. การวางแผนรวมกน โดยเจาหนาทรฐและชมชน จำาแนกพ�นทการใชประโยชนของ ลมนำ�าชมชน ประกอบ“ ”ดวย พ�นทอยอาศย พ�นททำากน พ�นทใชประโยชนจากปา และพ�นทปาตนนำ�าทจะพทกษรกษา พรอมรวมกนกำาหนดกตกาของชมชนเพอบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต และจดทำาโครงการ/กจกรรม เสนอ

๔. ปฏบตรวมกบกลมองคกรชมชน นำาเสนอโครงการหมบานพทกษระบบนเวศตนนำ�าประจำาหมบาน (ชอหมบาน) ตอ คณะกรรมการบรหารโครงการหมบาน“พทกษระบบนเวศตนนำ�า โดยผานทางหวหนาหนวยจดการ”ตนนำ�า เพอขอรบการอดหนนงบประมาณจากกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จากงบเงนอดหนน ประเภทเงนอดหนนทวไป หมบานละ ๕๐,๐๐๐บาท กจกรรมหลกทกำาหนดใหคณะกรรมการฯ ตองดำาเนนการ อาทเชน พทกษปาตนนำ�าลำาธารในพ�นทลมนำ�าชมชน ต�งแต ๓๐๐ ไรข�นไป ปองกนและควบคมไฟปา ฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�าโครงการปลกหรอฟ� นฟปา ปลกสมนไพร เพอเปนอาหารชมชน วางแผนการใชประโยชนทดนเชงอนรกษโดยชมชนมสวนรวม มกตกาของชมชนในการอนรกษและใชประโยชนเชงอนรกษจากทรพยากรในพ�นทตนนำ�า พรอมแผนทการใชประโยชนทดนของหมบานในพ�นทลมนำ�าชมชน สวนกจกรรมอนทคณะกรรมการฯ เหนวาเหมาะสมและเปนประโยชนสามารถทจะบรรจไวในแผนงานโครงการฯ ได ผลการดำาเนนงานในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๗ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ไดจดทำาแนวทางปฏบตฯ และมอบหมายใหสำานกบรหารจดการในพ�นทปาอนรกษท ๑๖

(เดม) จ.เชยงใหม เปนหนวยงานรบผดชอบดำาเนน โดยใหหนวยจดการตนนำ�าในสงกด จำานวน ๕๐ หนวย พจารณาคดเลอกหมบานเปาหมาย เฉลยหนวยละ ๒ หมบาน รวม ๑๐๐ หมบาน โดยทกหมบานไดจดต�งคณะกรรมการพทกษระบบนเวศตนนำ�าและเสนอกจกรรม/โครงการเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณครบทกหมบานแลว ขณะน�หมบานเปาหมายทกหมบานไดเรงดำาเนนกจกรรมทกกจกรรมตามทไดรบอนมต คาดวาพ�นทปาตนนำ�าไดรบการฟ� นฟ อนรกษใหมความสมบรณและยงยน ตลอดจนมการควบคมและปองกนไฟปา จำานวน ๑๙๘,๘๒๑ ไร และมองคกรชมชนทมศกยภาพในการบรหารจดการปาตนนำ�า รวมท�งกฎ ระเบยบของชมชนในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตไดอยางเหมาะสม และสอดคลองกบวถชวตของชมชนในทกหมบาน

ในป พ.ศ. ๒๕๔๗ ไดดำาเนน โครงการฟ� นฟพ�นทตนนำ�าทะเลสาบสงขลา ระยะเวลาดำาเนนโครงการ ๗ ป (๒๕๔๗ - ๒๕๕๓) วตถประสงค

๑. เพอฟ� นฟบรณะและปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า และพ�นทลมนำ�าทเสยหายใหกลบคนเปนแหลงตนนำ�าทด โดยชมชนมสวนรวม

๒. เพอสงเสรมและสรางจตสำานก ใหชมชนบรเวณพ�นทตนนำ�า และพ�นทชมนำ�า มสวนรวมในการอนรกษและฟ� นฟระบบนเวศ พ�นทดำาเนนการ

ดำาเนนการในพ�นทลมนำ�าทะเลสาบสงขลา ทองทจงหวดสงขลาและพทลง โดยสำานกบรหารพ�นทอนรกษท ๖ สงขลา หนวยจดการตนนำ�า ๒ หนวย และหนวยอนรกษและจดการตนนำ�า ๑ หนวย กจกรรมดำาเนนการ

๑. อนรกษระบบนเวศและฟ� นฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางบรณาการรวมกบประชาชน องคกรชมชน และหนวยงานตางๆ ในพ�นทมความสำาคญ

๒. เรงรดฟ� นฟพ�นทตนนำ�าในลมนำ�าทะเลสาบสงขลา โดยนำาแนวพระราชดำารในการฟ� นฟปา การกอสรางฝายตนนำ�า การปลกหญาแฝก และปลกปาคนสเขยวใหกลบคนธรรมชาต

๓. สรางจตสำานกและสงเสรมใหชมชนในพ�นทตนนำ�าและพ�นทลมนำ�า มสวนรวมในการอนรกษ เปาหมาย

การฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�า ๒๐,๐๐๐ ไร ฟ� นฟปาพร ๒,๕๐๐ ไร

เพาะชำาหญาแฝก ๓,๐๐๐,๐๐๐ กลา ฝายแบบผสมผสาน ๔,๐๐๐ แหง ฝายแบบกงถาวร ๑,๐๐๐ แหง ฝายแบบถาวร ๒๐๐ แหง

แนวกนไฟ ๒๐๐ แหง เพาะชำากลาไมใหญ ๒,๕๐๐,๐๐๐ กลา สรางจตสำานกและสงเสรมชมชนมสวนรวม ๑๐

หมบาน

ในป พ.ศ. ๒๕๔๙ ไดดำาเนน โครงการสงเสรมและพฒนาการมสวนรวมของชมชนในพ�นทปาอนรกษ (สสอ.) กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช มภารกจเกยวกบการอนรกษ สงเสรมและฟ� นฟทรพยากรปาไม สตวปา และพนธพช ในเขตพ�นทปาอนรกษ โดยการควบคม ปองกนพ�นทปาอนรกษทมอยเดม การฟ� นฟปาเสอมโทรมใหกลบสมบรณดวยกลยทธการสงเสรม กระตนและปลกจตสำานกใหชมชนมความรสกหวงแหนและมสวนรวมในการดแลทรพยากรทองถน เพอเปนการรกษาสมดลของระบบนเวศและสงแวดลอม ตลอดจนความหลากหลายทางชวภาพ สำาหรบเปนแหลงตนนำ�าลำาธาร แหลงทอยอาศยของสตวปา แหลงอาหาร แหลงนนทนาการ และการทองเทยวทางธรรมชาตของประชาชน

เพอเปนการสนองแนวพระราชเสาวนยของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถการจดการใหคนกบปาอยรวมกนได โดยไมมราษฎรมความคดวา ตรงน�เปนเขตปา ตรงน�เปนเขตบาน แตใหรสกวาเปนปาผนเดยวกน และรจกรกษาหวงแหนปาเสมอนสมบตของตนเอง ท�งยงเปนการสนองตอเจตนารมณของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และนโยบายของรฐบาล คนอยรวมกบปา ในการบรหารจดการแบบบรณาการ โดยการมสวนรวมของประชาชน

และความขดแยงในการใชประโยชนจากทรพยากรดน นำ�า และปาไม จงจดใหมโครงการสงเสรมและพฒนาการมสวนรวมของชมชนในพ�นทปาอนรกษ (สสอ.) วตถประสงค

๑. เพอสงเสรมความเขมแขงขององคกรชมชนในพ�นทปาอนรกษ ใหมความสามารถในการพทกษทรพยากรธรรมชาตในพ�นทปาอนรกษ ใหมความอดมสมบรณและมการพฒนาอยางยงยน

๒. เพอเพมประสทธภาพในการคมครองพ�นทปาอนรกษโดยชมชนมสวนรวม ใหมความอดมสมบรณของระบบนเวศปาไมทองถน และเก�อกลตอความเปนอยอยางพอเพยงของชมชน

๓. เพอเสรมสรางและพฒนาการมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชนและประสานงานในลกษณะเครอขายลมนำ�ารวมกบภาครฐในพ�นทปาอนรกษ แหลงงบประมาณ

งบเงนอดหนน สำาหรบหมบานเปาหมาย หมบานละ ๕๐,๐๐๐ บาท เพอดำาเนนกจกรรมในปงบประมาณ ๒๕๔๙

- พทกษปาตนนำ�าในพ�นทลมนำ�าชมชน - ควบคมไฟปาในพ�นทปาตนนำ�าของลมนำ�าชมชน - ฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�าเพอพชอาหารสมนไพร - กำาหนดกฎกตกาในการใชประโยชนจากปาตนนำ�า ลมนำ�าชมชน - กำาหนดแผนการใชประโยชนทดนของลมนำ�าชมชน(เงนอดหนน หมายถง รายจายทกำาหนดใหจายเปนคาบำารงหรอเพอชวยเหลอ สนบสนนการดำาเนนงานของหนวยงานอสระตามรฐธรรมนญหรอหนวยงานของรฐ ซงไมใชราชการสวนกลางตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน) แนวทางปฏบต

สวนจดการตนนำ�า สำานกบรหารพ�นทอนรกษท ๑-๑๖ ไดจดทำาโครงการสงเสรมและพฒนา การมสวนรวมของชมชนในพ�นทปาอนรกษ (สสอ.) เพอรองรบงบประมาณทไดรบ โดยมเปาหมายใหชมชนดำาเนนกจกรรมทชมชนไดกำาหนดข�น เพอแกไขปญหาทเกดข�นในพ�นทชมชนแตละแหงซงจะทำาใหทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรปาไม และระบบนเวศเกดความอดมสมบรณ

อยางยงยน โดยใหชมชนเปนผกำาหนดแผนงานกจกรรมตาง ๆ และเปนผดำาเนนงานเกยวกบทรพยากรธรรมชาต ดน นำ�า ปาไม โดยมหนวยจดการตนนำ�าเปนทปรกษา ชมชนทอาศยอยบรเวณพ�นทตนนำ�าลำาธาร แตละลมนำ�าไดเหนคณคาของทรพยากร ดน นำ�า และปาไม ทมความสำาคญในการดำารงชพ แตในปจจบนมการบกรกพ�นทตนนำ�าลำาธาร ทำาใหเกดสภาพปญหาตาง ๆ สงผลใหชมชนทอาศยอยบรเวณน�นเกดความเดอดรอน ชมชนจงไดตระหนกถงผลทตามมา หากยงไมรวมกนแกไขสภาพปญหาทเกดข�น จงมแนวคดรเรมเปนผบรหารจดการปกปองรกษาสภาพแหลงตนนำ�าของชมชน ใหมความอดมสมบรณและยงยน ตลอดจนเสรมสรางใหชมชนอน ๆ มจตสำานกในการรกและหวงแหนทรพยากรธรรมชาต และชมชนสามารถดำารงชพอยรวมกบปาไดอยางยงยน กลมชมชนแตละลมนำ�า (ระดบหมบาน) จดต�งคณะกรรมการประจำากลม ชมชน ประกอบดวยประธานกรรมการ รองประธานกรรมการ กรรมการฝายตาง ๆ และเลขานการกลมเพอกำาหนดโครงการหรอกจกรรมทจะทำารวมกนแลวนำาเสนอ และขอรบเงนอดหนนจากหวหนาหนวยจดการตนนำ�า โดยใหมการบนทกการจาย-รบเงน ไวเปนหลกฐาน แลวนำาเงนไปฝากไวทธนาคาร โดยเปดบญชเงนฝากกบธนาคารทเปนรฐวสาหกจ 2 ประเภท คอ ประเภทออมทรพยและ

รายชอคณะกรรมการชมชนในการอนรกษ บาน.............. นบจากซายไปขวา๑. นายวาปล มะพอ (เหรญญก) ๒. นายเจวา โคะเจ (ประธานฯ) ๓. นายคาโพ หรพอ

๔. นายหมอท เดนเดอน ๕. นายตเซ วมตวโรตม ๖. นายเรวา มะเชอพะ๗. นายคอจา นอชะเจ (เลขา) ๘. นายดโคะ มะเชอพะ

คณะกรรมการชมชนในการอนรกษ

ประเภทกระแสรายวน และแจงชอบญชและเลขทบญชใหหวหนาหนวยจดการตนนำ�าทราบ และชมชนตองดำาเนนโครงการฯ ตามขอกำาหนด กฎระเบยบภายใตการควบคมการใชจายเงนใหเปนไปตามวตถประสงคของโครงการ และรายงานผลใหหวหนาหนวยจดการตนนำ�าทราบเปนลายลกษณอกษร

สวนราชการ (คณะกรรมการบรหารโครงการสงเสรมและพฒนาการมสวนรวมของชมชนในพ�นทปาอนรกษและหวหนาหนวยจดการตนนำ�า) ดแลและใหคำาปรกษา ตลอดจนเสนอแนะในการดำาเนนโครงการฯ พจารณาอนมตโครงการหมบานแตละโครงการ และสามารถเรยกตรวจสอบเอกสาร ตดตามความกาวหนาของโครงการและประเมนผลของโครงการ ตลอดจนเปนผเบกเงนอดหนนจากหนวยงานตนสงกด แลวนำาไปจายใหคณะกรรมการหมบานแตละโครงการ โดยมหลกฐานการรบ-จายเงน หรอโอนเขาบญชเงนฝากประเภทออมทรพยและประเภทกระแสรายวนในนามบญชเงนฝาก ชอ สสอ. บาน ใหรายงานการปฏบตงานและการใชจายเงนอดหนนใหหนวยงานทเกยวของทราบ

ผดำาเนนโครงการคณะกรรมการบรหารโครงการสงเสรมและ

พฒนาการมสวนรวมของชมชนในพ�นทปาอนรกษ (คณะกรรมการบรหาร สสอ.) งบประมาณและระยะเวลาในการดำาเนนการ

งบเงนอดหนน จากกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช สำาหรบหมบาน ๆ ละ ๕๐,๐๐๐ บาท ดำาเนนการในปงบประมาณ ๒๕๔๙

สำานกบรหารพ�นทอนรกษท ๑-๑๖ แตงต�งคณะกรรมการบรหารโครงการสงเสรมและพฒนา การมสวนรวมของชมชนในพ�นทปาอนรกษ (สสอ.) โดยใหมคณะกรรมการบรหารโครงการ เปนผพจารณาอนมตโครงการ ดแล และใหคำาปรกษา ใหเปนไปตามหลกเกณฑการใชเงนอดหนนและวตถประสงคของโครงการ

ใหหวหนาหนวยจดการตนนำ�า ซงอยในพ�นทชมชนผขออนมตโครงการ เปนทปรกษาใหคำาแนะนำาแกองคกรชมชนในการดำาเนนงานเปนทปรกษาของชมชน คณะกรรมการบรหาร สสอ. ใหมการประชมเพอพจารณาและอนมตโครงการฯ โดยพจารณาตามกจกรรม/แผนงานทชมชนหรอหมบานไดเสนอ และหนวยจดการตนนำ�าทอยในพ�นท

ตรวจสอบโครงการมาช�นหนงกอน ผลการประชม พจารณา ไดอนมตใหหมบานดำาเนนการตามโครงการการดำาเนนการกจกรรมของชมชน

หลงจากทชมชนไดเสนอโครงการผานการพจารณาของคณะกรรมการบรหาร สสอ. และไดรบการพจารณาอนมตแลว จากน�นไดนำาไปสข�นตอนการดำาเนนการตามแผนงานโครงการของชมชนน�น ๆ ซงมความหลากหลายตามสภาพปญหา และความตองการของชมชน ดงสรปเปนขอหลกไดดงน� เชน ๑. พทกษปาตนนำ�าลำาธารหรอปาอนรกษของชมชน ซงประกอบดวยกจกรรม

- กำาหนดขอบเขต ปกหลก ทำาเครองหมายฯ - จดอาสาสมคร ดแล รกษา ตรวจการณปองกน

พ�นทปาอนรกษของชมชน๒. การควบคมไฟปา - จดเตรยมอปกรณในการปองกนควบคมไฟปา - จดอาสาสมครในการลาดตระเวนปองกนและดบ

ไฟ (กจกรรมในฤดแลง) - สำารวจวางผง ควบคมไฟปา และจดการเช�อ

เพลง

๓. การใชประโยชนทดนเชงอนรกษโดยชมชนมสวนรวม

- สำารวจหมายแนวเขต พ�นทปาประเภทตาง ๆ และพ�นททำากนของชมชน

- จดทำาสญลกษณเขตพ�นทปากบพ�นททำากน - จดทำาโมเดล๔. การทำาประชาคมของชมชน ในการใชประโยชนเชง

อนรกษจากพ�นทปา - เพอต�ง คณะกรรมการ กฎ กตกา ระเบยบ

ดำาเนนกจกรรม - จดเวทเครอขายระหวางหมบาน๕. ฟ� นฟระบบนเวศตนนำ�าเพออาหารและสมนไพร - จดหากลาไมสมนไพร - ปลกพชสมนไพร

๖. กจกรรมทสนบสนนการอนรกษทรพยากรธรรมชาต โดยชมชนมสวนรวม

- บวชปา - เล�ยงผขนนำ�า - ปรบปรงภมทศนเพอเปนแหลงทองเทยว

- จดทำาจดตรวจปา - ทำาหลมขยะ ทำาคนปองกนการพงทลายสองฝง

ลำานำ�า - สำารวจพนธพช สมนไพร และดแลรกษาปาไม

ของชมชน - ทำาทางตรวจการ เพอดแลรกษาพ�นทปา - ทำาเสนทางศกษาธรรมชาต - ลอมร�วก�นเขตปาดวยลวดหนาม - จดทำาสอประชาสมพนธ และเสยงตามสาย - จดทำาฝายตนนำ�า แบบกงถาวร และฝายผสม

ผสานโดยภมปญญาของชาวกะเหรยง - ปลกพชตระกลซบนำ�าในพ�นทแหลงตนนำ�า - ปลกปาไผ และหวาย - ปลกหญาแฝก เพอปองกนการพงทลายดน - ปลกปาในเขตพ�นทปาอนรกษ ปาตนนำ�า ปา

ชมชน พ�นทสาธารณะของหมบาน ในวนแมแหงชาต (๑๒ สงหาคม ๒๕๔๙) - ทำาปายประชาสมพนธ

๗. จดประชาสมพนธเผยแพรโครงการโดยสวนจดการตนนำ�า

- จดทำาโปสเตอรประชาสมพนธโครงการ - จดทำาแผนปายหมบานพทกษระบบนเวศตนนำ�า

ในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๙ ไดรบสนบสนนงบประมาณ ๖๐๐ หมบาน หมบานละ ๕๐,๐๐๐ บาท ในหมวดเงนอดหนน เงนอดหนนทวไป จำานวน ๓๐ ลานบาท - หมบานเปาหมายของหนวยจดการตนนำ�า หนวยอนรกษและจดการตนนำ�า และหนวยศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�า (๔๑๑ หมบาน) - หมบานภายใตโครงการหมบานพทกษปารกษาสงแวดลอม (๘๙ หมบาน) - หมบานตามประกาศกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช เรอง ประกาศโครง การหมบานปาไมแผนใหมตามแนวพระราชดำาร เฉลมพระเกยรต ๗๒ พรรษา พระบรมราชนนาถ (๑๐๐ หมบาน) ในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๐ - ปจจบน ไดรบสนบสนนงบประมาณ ๒๐๐ หมบาน หมบานละ ๕๐,๐๐๐ บาท ในหมวดเงนอดหนน เงนอดหนนทวไป จำานวน ๑๐ ลานบาท สามารถดำาเนนงานในหมบานเดมไมเกน ๓ ป เพอสรางความเขมแขงใหกบองคกรชมชน

สสอ.

ในป พ.ศ. ๒๕๕๒ ไดดำาเนน โครงการเพมประสทธภาพการปองกนรกษาปาตามแนวพระราชดำาร (กจกรรมการจดการลมนำ�า) ดำาเนนกจกรรม ๓ กจกรรม ๑) เพมประสทธภาพการจดการลมนำ�า ๒๕๔ หนวย ๒) ศนยสาธตการพฒนาและรณรงคการใชหญาแฝกดานปาไม ๕ ศนย ๓) จดทำาฐานขอมลชมชน/หมบาน อยางมสวนรวม(Village Profile) ๒๐๐ หมบานภายใตแผนและมาตรการปองกนรกษาปาและฟ� นฟสภาพปา (พ.ศ. ๒๕๕๑-๒๕๕๕) สนองพระราชดำารสของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เมอวนท ๑๑ สงหาคม ๒๕๕๐ ตามมต ครม. เมอวนท ๑๘ ธนวาคม ๒๕๕๐ วตถประสงค

๑ เพอหยดย�งการบกรกทำาลายปา และฟ� นฟ สภาพปาไม อยางมสวนรวม

๒ เพอเพมประสทธภาพในการคมครอง พทกษพ�นทปาอนรกษ และฟ� นฟ ใหเกดความอดมสมบรณในระบบนเวศปาไมทองถน และเก�อกลตอความเปนอยของชมชนในพ�นทปาอนรกษ

๓ เพอสงเสรมการมสวนรวมขององคกรชมชน เครอขายชมชนกบภาครฐและองคกรพฒนาเอกชนในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพ�นทปาอนรกษ

๔ เพอสนบสนนและเสรมสรางความเขมแขงขององคกรชมชนในพ�นทปาอนรกษรวมท�งเจาหนาทของรฐ ใหมขดความสามารถในการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพ�นทลมนำ�าชมชนอยางยงยน เพอเก�อกลตอระบบนเวศ เปาหมาย ๒๐๐ ชมชน/หมบาน

๑ ชมชนทอยในเขตปาอนรกษ๒ ชมชนทอยตดเขตปาอนรกษ

การดำาเนนงาน ๑ การเตรยมความพรอมของประชาชน/ชมชน ๑.๑ ใหประชาชน/ชมชน มสวนรวมกบเจาหนาทใน

การสำารวจของมลของชมชนเกยวกบทอยอาศย ททำากน พ�นทปา พ�นทวกฤต สภาพเศรษฐกจและสงคมของชมชน

๑.๒ สงเสรมการเรยนรรวมกนถงคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตามหลกวชาการและภมปญญาทองถน เพอใหเกดการตระหนกและมจตสำานกในคณคาของ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ๑.๓ สงเสรมและสนบสนนใหประชาชน/ชมชน เขา

มามสวนรวมในการรบรขาวสารขอมล รวมคด รวมปฏบต รวมรบประโยชน รวมตดตามประเมนผลและรวมแกไขปญหารวมกน

๑.๔ สงเสรมใหมการกำาหนดกฎกตกา หรอระเบยบชมชนและกำาหนดการวางแผน การใชประโยชนทดนในการบรหารจดการ อนรกษ ฟ� นฟ ดแล รกษา เฝาระวง และใชประโยชนอยางสมดลและยงยน ภายใตประชาสงคม

๑.๕ สงเสรมและอดหนนการปฏบตงานขององคกรชมชนในการพทกษทรพยากร- ธรรมชาตและสงแวดลอม ๒ การเตรยมพ�นทโดยดำาเนนการจดทำาแผนทและภาพจำาลองภมประเทศ ๓ มต ของพ�นทลมนำ�าชมชน ตามขอการเตรยมความพรอมของชมชน ขอ๑.๑ เกยวกบ

๒.๑ ทอยอาศย ๒.๒ ทดนทำากน (ในปจจบน)

๒.๓ พ�นทปาธรรมชาต/พ�นทปาใชประโยชนของชมชน ๒.๔ พ�นทวกฤต

๒.๕ สภาพเศรษฐกจและสงคม ๓ การบรหารจดการ

๓.๑ สรางความเขาใจแกเจาหนาทผปฏบตในการดำาเนนโครงการฯ

๓.๒ จดเวทชาวบาน/เสวนา/ประชาสงคม - เพอจดทำาขอมลเศรษฐกจสงคมและขอมลเชงพ�นท - เพอสำามะโนปญหาของชมชน

- เพอจดต�งองคกรในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม - เพอกำาหนด กฎ กตกา หรอระเบยบของชมชน - เพอกำาหนดจดทำาแผน/กจกรรมในการแกไขปญหา ลมนำ�าชมชน แผน/โครงการชมชนสามารถดำาเนนการเองได แผน/โครงการชมชนขอรบการสนบสนนจาก อบต. แผน/โครงการชมชนขอรบการสนบสนนจากรฐ ๓.๓ จดทำาฐานขอมลชมชน ในระบบ GIS จดทำาภาพจำาลองภมประเทศ ๓ มต (Model 3 D) เพอใชเปนสอในการเรยนรรวมกนเพอวางแผนการใชประโยชนทดน ใหสอดคลอง

กบแผนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทสมดลและยงยน

๓.๔ ใหความร/ฝกอบรม/ศกษาดงาน ๓.๕ บรหารจดการพ�นทอยางมสวนรวม

๑) พ�นทอยอาศย๒) พ�นททำากน ไมใหมการบกรกเพมเตม โดย

อญเชญแนวพระราชดำาร เปน แนวการพฒนา

๓) พ�นทปา ใหประชาชน/ชมชนมสวนรวมในการพทกษ เฝาระวง ฟ� นฟ และใชประโยชนจากปาในรปแบบตาง ๆ ทเก�อกลตอระบบนเวศ โดยมงเนนการเสมอภาค ความพอเพยง ความสมดลและยงยน ๔ สนบสนน

๔.๑ สนบสนนการเรยนรรวมกน เพอใหเกดธรรมาภบาลและการดำารงชพตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงอยางตอเนอง ๔.๒ สงเสรมกระบวนการของชมชนเพอใหชมชนมจตสำานกในการเปนเจาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตลอดจนจดทำาแผนระดบชมชนในการบรหารจดการอยางยงยน

๔.๓ สนบสนน/อดหนน แผนงาน/กจกรรมทชมชนสามารถดำาเนนการเองได ๔.๔ สนบสนนใหเกดเครอขายในการพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

๕ การตดตามประเมนผลโครงการ

การตดตามประเมนผลโดยผมสวนไดเสยรวมกนในการตดตามประเมนผลการปฏบต ปรบปรง แกไขปญหารวมกนหมายเหต ขอ ๔ และ ๕ไมไดรบการสนบสนนการดำาเนนงาน (ใหดำาเนนกจกรรมการจดทำาฐานขอมลชมชนอยางมสวนรวม จำานวน ๒๐๐ หมบาน ในปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๓ ไมไดรบการสนบสนนงบประมาณ)

แผนชมชนแผนชมชนทดำาเนนการเอง

ไดแผนชมชนทขอรบการสนบสนน จาก อบต.

แผนชมชนทขอรบการสนบสนนจากรฐ

กฎกตกาชมชน

ในป พ.ศ. ๒๕๕๒ ไดดำาเนน โครงการหลวง วตถประสงค

เพออนรกษและฟ� นฟพ�นทตนนำ�าลำาธารในพ�นทโครงการหลวง โดยการจดการลมนำ�าแบบผสมผสาน และใหชมชนเขามามสวนรวมในการใชและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน สถานท

ดำาเนนการในพ�นทศนยพฒนาโครงการหลวง ๔๒ แหง ทองทจงหวดเชยงใหม เชยงราย และพะเยา ระยะเวลา ๔ ป (๒๕๕๒-๒๕๕๕) กจกรรม

- ฟ� นฟพ�นทปาตนนำ�าทเสอมโทรม โดยการปลกเสรมไรละ ๒๕ ตน - กอสรางฝายตนนำ�าเพอเพมความชมชนและดกตะกอน - ปองกนไฟปาและปองกนการบกรกทำาลายปาบนพ�นทตนนำ�า

- สงเสรมใหความร จดฝกอบรม เพอใหชมชนมการใชทดนในเชงอนรกษ

เปาหมาย กอสรางฝายตนนำ�าผสมผสาน ๓,๒๔๐แหง กอสรางฝายตนนำ�าแบบตาขายคลมหนท�ง

๑๔๔ แหง แนวกนไฟ ๕,๐๔๐

กโลเมตร ปรบปรงระบบนเวศ ๒๘,๘๐๐

ไร ฝกอบรมในการสรางจตสำานก ๑๒รน

ในป พ.ศ. ๒๕๕๐ ไดปรบปรง ฝายบรหารทวไป เปน สวนอำานวยการตามคำาสงกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ท ๙๕๒ /๒๕๔๘ ลงวนท ๒๒ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๘ เรองใหจดต�งหนวยงานภายใน (กำาหนดฝายบรหารทวไป เปนสวนอำานวยการ) ในป พ.ศ. ๒๕๕๑ ไดจดต�งสวนภมสารสนเทศเพอการจดการตนนำ�าภาคเหนอตามคำาสงกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ท ๑๒๑๐ /๒๕๕๑ ลงวนท ๒๕ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๑ เรองจดต�งสวนภมสารสนเทศเพอการจดการตนนำ�าภาคเหนอ ในป พ.ศ. ๒๕๕๒ ไดจดต�ง สวนประสานงานโครงการสาธตการพฒนาดานการอนรกษและจดการตนนำ�า ตามคำาสงกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ท ๑๒๔๐ /๒๕๕๒ ลงวนท ๑๘ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๒ เรองจดต�งสวนประสานงานโครงการสาธตการพฒนาดานการอนรกษและจดการตนนำ�า ในป พ.ศ. ๒๕๕๓ คำาสงสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า ท ๓ /๒๕๕๓ สง ณ วนท ๔ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๓ เรอง การกำาหนดหนาทความรบผดชอบและมอบหมายใหขาราชการ ลกจางประจำา และพนกงานราชการ ปฏบตหนาทราชการภายในสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า

สำานกอนรกษและจดการตนนำ�า มการบรหารภายใน แบงออกเปน

๘ สวน ๓๔ ฝาย ๒ ศนยวจยตนนำ�า

๑๖ สถานวจยตนนำ�า ๑ ศนยโครงการหลวงฝายปาไม (จงหวด

เชยงใหม-เชยงราย-พะเยา) ๒ ศนยศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�าลมนำ�า

ยม (ยมบน /ยมลาง) ๒๕ หนวยศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�า

๔ ศนยสารสนเทศเพอการจดการตนนำ�า(๑ สาละวน ปง วง ๒ ยม ๓ นาน ๔ กก-โขง) ๖ ศนยสาธตการพฒนาและรณรงคการใชหญา

แฝกดานปาไม ๑๒ หนวยอนรกษและจดการตนนำ�า

สวนจดการตนนำ�า

ศนยจดการตนนำ�าหนวย

จดการตนนำ�า

สวนอำานวยการ

๒๐ สวน๑๘

ศนย๒๓๔

หนวย

๒ ศนย ๑๖ สถาน

๑ ศนย

๒ ศนย ๒๕ หนวยศกษาฯ๔

ศนย

ผเชยวชาญเฉพาะดานอนรกษการฟ� นฟและจดการตนนำ�า

๖ ศนย ๑๒ หนวยอนรกษฯ

ผเชยวชาญเฉพาะดานอนรกษการฟ� นฟและจดการตนนำ�า มอำานาจหนาท ๑) ใหคำาปรกษา ขอคดเหน ขอเสนอแนะ และขอวนจฉย

เกยวกบทฤษฎหรอหลกวชาการดาน อนรกษและจดการตนนำ�าแกผบรหารของหนวยงาน ๒) ศกษา วเคราะห วจย เพอกำาหนดนโยบาย มาตรฐาน หลกเกณฑหรอวธการดำาเนนงาน ตามภารกจดานอนรกษและจดการตนนำ�า ๓) เปนผแทนในการประสานนโยบายและความรวมมอทางวชาการดานการอนรกษและ จดการตนนำ�า กบหนวยงานและองคกรตางๆ ๔) รวมประชม ปรกษาหารอ เจรจาปญหาตางๆ ระหวางประเทศเกยวกบพ�นทตนนำ�าลำาธาร ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเกยวของ รวมถงปญหาขามพรหมแดน ๕) สนบสนน ชวยอำานวยการ กำากบดแล นเทศงาน รวมท�งการถายทอดความร เพอเพม ประสทธภาพการทำางานใหสามารถปฏบตงานไดดยงข�น ๖) ปฏบตงานอนๆ ตามทไดรบมอบหมาย

สวนอำานวยการ มอำานาจหนาท ๑) ปฏบตงานสารบรรณทวไปของสำานกฯ และ/หรอ

ควบคมทะเบยนวชาการ ของสำานกฯ ๒) ปฏบตงานดานงบประมาณ การเงน บญช และพสด ๓) วเคราะห และจดทำาแผนงบประมาณ ตลอดจนรวบรวมฐานขอมลสถตการดำาเนนงาน และผลการดำาเนนงานของสำานกฯ ๔) ปฏบตงานดานแผนงานและตดตามประเมนผล ๕) ดำาเนนงานดานบคคลของสำานกฯ ๖) ควบคม ดแล อาคารสถานท ยานพาหนะ และครภณฑของสำานกฯ (ประกอบดวย ๖ ฝาย ๑ ฝายบรหารทวไป ๒ ฝายบรหารงานบคคล ๓ ฝายการเงนและ บญช ๔ ฝายพสด ๕ ฝายแผนงานและงบประมาณ ๖ ฝายตดตามและประเมนผล)

สวนวจยตนนำ�า มอำานาจหนาท ๑) ศกษา คนควา วจย เพอพฒนาการบรหารจดการ และฟ� นฟระบบนเวศปาไม และความ หลากหลายทางชวภาพบนพ�นทตนนำ�า ๒) ศกษา คนควา วจย เพอพฒนา รปแบบการใชประโยชนทดน ภมปญญาพ�นบาน การม สวนรวมในการอนรกษตนนำ�า และพฒนาคณภาพชวตของชมชนบนพ�นทสง ตลอดจนลด ปญหาขอขดแยงระหวางชมชนตนนำ�ากบชมชนทายนำ�า ๓) ศกษา คนควา และวจยสภาวะวกฤตของลมนำ�า ผลกระทบสงแวดลอมดานปาไม จากการใช ประโยชนพ�นทตนนำ�า และคนหาวธการปองกน แกไข หรอลดความรนแรง ๔) ศกษา คนควา และวจยเพอพฒนาระบบฐานขอมล องคความรดานการอนรกษและจดการ ตนนำ�า และเผยแพรไปสสาธารณะ (ประกอบดวย ๕ ฝาย ๑ ฝายบรหารทวไป ๒ ฝายยทธศาสตรแผนงานวจย ๓ ฝายระบบ ขอมลวจย ๔ ฝายปฏบตการวจย ๕ ศนยวจยตนนำ�า ๒ ศนย ๑๖ สถานวจย)

สวนจดการทรพยากรตนนำ�า มอำานาจหนาท ๑) กำาหนดรปแบบเทคนค และวธปฏบตในการจดการอนรกษและฟ� นฟ ดน นำ�า ปาไมใน พ�นทตนนำ�า ในการกำาหนดเขตการใชทดนในพ�นทตนนำ�า และแนวทางการจดการพ�นท เสยงภย และการตรวจสอบและควบคมการใชประโยชนรวมท�งการสาธตรปแบบการจดการ ทรพยากรในพ�นทตนนำ�า ๒) ประสานงานกบหนวยงานและองคกรทเกยวของภายในประเทศดานการอนรกษและจดการ พ�นทตนนำ�า ๓) ประสานเพอทบทวนนโยบาย กฎหมาย และมตคณะรฐมนตรเกยวกบพ�นทตนนำ�า ๔) ประสานและสนบสนนหนวยปฏบตการในพ�นทและตดตามประเมนผลการปฏบตงาน ๕) ปฏบตงานอนๆ ตามทไดรบมอบหมาย (ประกอบดวย ๕ ฝาย ๑ ฝายบรหารทวไป ๒ ฝายประสานการปฏบตงานในพ�นท ๓ ฝาย จดการและฟ� นฟพ�นทตนนำ�า ๔ ฝายสนบสนนปฏบตการ ๕ ฝายคมครองพ�นทตนนำ�า และ ๑ ศนยโครงการหลวงฝายปาไม)

สวนประเมนทรพยากรตนนำ�า มอำานาจหนาท ๑) สำารวจและประเมนทรพยากรในพ�นทตนนำ�า ๒) สำารวจและประเมนสมรรถนะทดนปาไมในพ�นทตนนำ�า ๓) จดทำาสารบบการใชทดนในพ�นทตนนำ�า ๔) จดทำาระบบฐานขอมลสารสนเทศภมศาสตรพ�นทตนนำ�า ๕) ประสานและสนบสนนหนวยปฏบตการในพ�นท และปฏบตงานตามทไดรบมอบหมาย (ประกอบดวย ๗ ฝาย ๑ ฝายบรหารทวไป ๒ ฝายระบบฐานขอมลพ�นทตนนำ�า ๓ ฝาย วเคราะหและประเมนทรพยากรตนนำ�า ๔ ฝายสำารวจพ�นทตนนำ�า ๕ ฝายเผยแพรและ บรการขอมล ๖ ฝายกจการพเศษ ๗ ฝายประสานการปฏบตงานในพ�นท )

สวนสงเสรมและพฒนาชมชนตนนำ�า มอำานาจหนาท ๑) สำารวจ รวบรวม ขอมลดานเศรษฐกจ สงคม และทศนคตของชมชนตนนำ�า เพอนำามา วเคราะห และกำาหนดมาตรการและแนวทางปฏบตในการจดระเบยบชมชนตนนำ�า ๒) กำาหนดรปแบบ เทคนค และวธปฏบตในการมสวนรวมและเครอขายชมชนตนนำ�า เพอ บรหารจดการทรพยากรตนนำ�าในทองถนใหยงยน ๓) กำาหนดรปแบบ เทคนค และวธปฏบตในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนตนนำ�าบน พ�นฐานการอนรกษทรพยากรตนนำ�า ๔) ประสานและสรางความเขาใจกบหนวยปฏบตในระดบพ�นทและตดตามผลการปฏบต เพอ นำามาปรบปรงและพฒนารปแบบ เทคนค และวธปฏบต เกยวกบชมชนตนนำ�า ๕) ปฏบตงานอน ๆ ตามทไดรบมอบหมาย (ประกอบดวย ๓ ฝาย ๑ ฝายบรหารทวไป ๒ ฝายวเคราะหชมชนตนนำ�า ๓ ฝายสงเสรม ความรวมมอชมชนตนนำ�า)

สวนศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�า มอำานาจหนาท ๑) ศกษา พฒนา และสาธต การอนรกษตนนำ�า เพอเปนแหลงเรยนร การอนรกษและจดการ พ�นทตนนำ�าแบบบรณาการของลมนำ�าหลก ๒) ประสานงานและเผยแพรงานดานวชาการ กบหนวยงานภายในและภายนอก ตลอดจน องคกรตางๆ เพอบรณาการกจกรรมดานอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ๓) กำากบ ตดตาม และประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงานในความรบผดชอบ ๔) นำาผลงานการวจยมาขยายผลในพ�นท ๕) ปฏบตงานอนๆ ตามทไดรบมอบหมาย (ประกอบดวย ๒ ฝาย ๑ ฝายบรหารทวไป ๒ ฝายประสานการพฒนาการอนรกษตนนำ�า และ ศนยศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�าลมนำ�ายม ๒ ศนย (ยมบน /ยมลาง) หนวยศกษาการพฒนาการอนรกษตนนำ�า ๒๕ หนวย)

สวนภมสารสนเทศเพอการจดการตนนำ�าภาคเหนอ มอำานาจหนาท ๑) จดทำาและพฒนาระบบสารสนเทศเพอการจดการพ�นทตนนำ�าลำาธาร ๒) พฒนาตวแบบในการวเคราะหขอมลเพอสนบสนนการตดสนใจในการวางแผนจดการลมนำ�า ๓) ศกษาการใชทดนบนพ�นทตนนำ�าลำาธารแบบมสวนรวม ๔) จำาแนกพ�นทและวเคราะหระบบนเวศลมนำ�าทสำาคญ ๕) สนบสนนองคความรการจดการพ�นทตนนำ�าและผลตสอภมสารสนเทศใหกบหนวยงาน ภาคสนาม (ประกอบดวย ๒ ฝาย ๑ ฝายบรหารทวไป ๒ ฝายปฏบตการสารสนเทศภมศาสตร และ ศนยสารสนเทศเพอการจดการตนนำ�า ๔ ศนย ๑ ศนยสารสนเทศเพอการจดการตนนำ�า สาละวน ปง วง ๒ ศนยสารสนเทศเพอการจดการตนนำ�ายม ๓ ศนยสารสนเทศเพอการ จดการตนนำ�านาน ๔ ศนยสารสนเทศเพอการจดการตนนำ�ากก-โขง )

สวนประสานงานโครงการสาธตการพฒนาดานการอนรกษและจดการตนนำ�ามอำานาจหนาท ๑) ศกษา และพฒนารปแบบวธการบรหารจดการ ๒๕ ลมนำ�าหลกของประเทศ ๒) สาธตกจกรรมดานการอนรกษและจดการตนนำ�า เพอการศกษาดงานแบบครบวงจร ๓) กำาหนดรปแบบและแนวทางในการสงเสรมการเรยนรโดยการนำาแนวพระราชดำารมาใช ในการบรหารจดการพ�นทตนนำ�าลำาธาร ๔) สนบสนนองคความรดานการอนรกษและจดการตนนำ�าใหกบหนวยงานภาคสนาม และ จดทำาสอเพอการเผยแพรประชาสมพนธ ๕) ประสานงานกบหนวยงานและองคกรทเกยวของกบงานดานการอนรกษและจดการตนนำ�า ๖) ประสานและสนบสนนหนวยปฏบตการในพ�นทและตดตามประเมนผลการปฏบตการ (ประกอบดวย ๔ ฝาย ๑ ฝายบรหารทวไป ๒ ฝายประสานงานโครงการ ๓ ฝาย ปฏบตการโครงการ ๔ ฝายถายทอดเทคโนโลย ๕ ศนยสาธตการพฒนาและรณรงคการ ใชหญาแฝกดานปาไม ๖ ศนย และหนวยอนรกษและจดการตนนำ�า ๑๒ หนวย)

๑.ปลกปาฟ� นฟตนนำ�าลำาธาร ๒.ปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า ๓.แปลงสาธตการอนรกษดนและนำ�า ๔.ปลกปาหวาย ๕.ปา ๓ อยาง ประโยชน ๔ อยาง ๖.ฝายตนนำ�าแบบผสมผสาน ๗.ฝายตนนำ�าแบบกงถาวร ๘.ฝายตนนำ�าแบบถาวร ๙.สงเสรมการปลกหญาแฝก๑๐.สงเสรมการมสวนรวม๑๑.จดทำาฐานขอมลชมชนอยางมสวนรวม๑๒.กอสรางระบบประปาภเขา๑๓.กอสรางถงเกบนำ�าชมชน๑๔.เพาะชำากลาหวาย๑๕.เพาะชำากลาไมขนาดใหญ๑๖.สรางจตสำานกของชมชนในพ�นทตนนำ�า

๑,๔๑๓,๕๗๕ ไร๑,๘๐๐,๙๐๐ ไร ๑,๘๗๕ ไร ๕,๗๐๐ ไร ๔,๓๐๐ ไร ๑๘๖,๒๘๕ แหง ๔,๗๗๐ แหง ๒,๒๒๐ แหง ๗๙.๘๕ ลานกลา ๖๐๐ หมบาน ๒๐๐ หมบาน ๗๐๐ แหง ๖๘๕ ถง๒,๑๗๕,๕๐๐ กลา๙,๔๓๗,๕๐๐ กลา ๑,๐๓๑ ชมชน/หมบาน

ผลการดำาเนนงานต�งแตเรม ถง ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๒กจกรรม ผลการดำาเนนงานถงป ๒๕๕๒

กจกรรมดำาเนนงานประจำาปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๓ ๑.บำารงสวนปาฟ� นฟตนนำ�าลำาธาร ๒-๖ ป บำารงสวนปาพร ๒-๖ ป ๒.บำารงสวนปาฟ� นฟตนนำ�าลำาธาร ๗-๑๐ ป ๓.บำารงแปลงปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า ๒-๖ ป ๔.บำารงแปลงปรบปรงระบบนเวศตนนำ�า ๗-๑๐ ป ๕.บำารงแปลงสาธตการอนรกษดนและนำ�า ๒-๖ ป ๖.บำารงปาหวาย ๒-๖ ป ๗.บำารงปา ๓ อยาง ประโยชน ๔ อยาง ๘.ฝายตนนำ�าท�งสามแบบ ๙.แนวกนไฟ๑๐.ฝกอบรม๑๑.อดหนนสงเสรมการมสวนรวม๑๒.จดทำาฐานขอมลชมชนอยางมสวนรวม๑๓.สรางจตสำานกของชมชนในพ�นทตนนำ�า

๙๔,๖๗๐ ไร ๑๘๔ ไร ๕,๗๐๐ ไร ๒๘๑,๖๗๐ ไร ๕๖๕,๙๕๐ ไร ๑,๘๗๕ ไร ๙,๐๐ ไร ๔,๓๐๐ ไร - แหง ๒๐,๓๖๐ กโลเมตร ๖๓ คร�ง ๒๐๐ หมบาน - หมบาน ๑,๐๕๔ ชมชน/หมบาน

เปนการบำารงรกษางานเดม

ผบรหาร กองอนรกษตนนำ�า - สวนอนรกษตนนำ�า กรมปาไม

พ.ศ. ๒๕๑๘ พ– .ศ. ๒๕๔๖

นายอทย จนผกาหวหนางานปรบปรงตนนำ�าลำาธาร กองบำารง กรมปาไม๙ กนยายน ๒๕๑๘ หวหนากองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม๔ กมภาพนธ ๒๕๑๙ ผอำานวยการกองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม๒ ตลาคม ๒๕๑๙ - ๓๐ ตลาคม ๒๕๒๗

นายปรชา อบอาย

นายสถต สวนทร

ผอำานวยการกองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม๑ พฤศจกายน ๒๕๒๗ – .......... พ.ศ. ๒๕๓๒

ผอำานวยการกองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม.......... พ.ศ. ๒๕๓๒ - ๑๗ ตลาคม ๒๕๓๔

นายสวสด ดลยพชร

นายกอเกยรต เกษรศร

ผอำานวยการกองอนรกษตนนำ�า กรมปาไม๑๘ ตลาคม ๒๕๓๔ผอำานวยการสวนอนรกษตนนำ�า สำานกอนรกษทรพยากรธรรมชาต กรมปาไม ๙ ตลาคม ๒๕๓๘ - ๓๐ พฤศจกายน ๒๕๔๑

ผอำานวยการสวนอนรกษตนนำ�า สำานกอนรกษทรพยากรธรรมชาต กรมปาไม๑ ธนวาคม ๒๕๔๑ - ๑๓ กมภาพนธ ๒๕๔๖

ผบรหารสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า

กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช๑๔ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๖- ปจจบน (๒๕๕๓)

ผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�ากรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช(รกษาราชการแทน ๑๔ ก.พ.- ๒ ก.ค. ๒๕๔๖)๓ กรกฎาคม ๒๕๔๖ ๖ เมษายน ๒๕๔๘–

นายกอเกยรต เกษรศร

นายธวชชย จงเจรญผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า๑๘ เมษายน ๒๕๔๘ ๒๗ กนยายน ๒๕๕๐ –

รกษาราชการแทนผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า

๒๘ กนยายน ๒๕๕๐ - ๓ กมภาพนธ ๒๕๕๑คนท ๑ นายอทย ทองม คนท ๒ นายประพนธ

ผลพนพวคนท ๓ นายวารนทร จระสขทวกล คนท ๔ นาย

วนชย วรานนทตามคำาสงกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ท ๑๔๕๗/๒๕๕๐

ลงวนท ๑๙ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐

นายวารนทร จระสขทวกล

นายนพนธ โชตบาล

ผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า๔ กมภาพนธ ๒๕๕๑ ๑๐ เมษายน ๒๕๕๑ –

ผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า๑๑ เมษายน ๒๕๕๑ - ๒๙ ตลาคม ๒๕๕๑

นายสมหมาย กตยากล

นายโอภาส เพยรสถาพร

ผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า๓๐ ตลาคม ๒๕๕๑ ๒๐ เมษายน ๒๕๕๒ –

ผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า๒๑ เมษายน ๒๕๕๒ - ๑๔ ตลาคม ๒๕๕๒

นายสมหมาย กตยากลผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า๑๕ ตลาคม ๒๕๕๒ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๕๓ –

นายสมชย มาเสถยรผอำานวยการสำานกอนรกษและจดการตนนำ�า๑๒ พฤษภาคม ๒๕๕๓ - ปจจบน

ความ(คด)เหน(สมมา

ทฐ)

มรรค ๘ความคด(ตองการ)

(สมมาสงกะปะ)

การพด(สมมาวาจา)

การกระทำา(สมมากมมนตะ)

การประกอบอาชพ(สมมาอาชวะ)

ความระลกร(สมมาสต)

ความต�งมนของจต(สมมาสมาธ)

ความเพยร(สมมาวายามะ)

หนวยอนรกษและจดการตนนำ�าแมสะมาด จงหวดแมฮองสอน

การมสวนรวม (ผบกรก เปน ผพทกษ)

ขอฝากใหพวกเราคดการจดการตนนำ�า ๕๗ ปทผานมา

งานจดการตนนำ�า.....ไมไดทำางานปลกปาอยางเดยวตามทคนอนเขาใจงานจดการตนนำ�า.....เปนงานในการพฒนาท�งปา และคน

งานจดการตนนำ�า.....เปนงานทดำาเนนการดานการมสวนรวมวฒนธรรมองคกร รวมมอรวมใจ ใชคณธรรมนำาองคกร มงพฒนายดวชาการ เนนการทำางานอยางมประสทธภาพ

ตราสำานกอนรกษและจดการตนนำ�าไดกำาหนดใหเปนตราของกอง

อนรกษตนนำ�าในสมยของ นายปรชา อบอาย ผอำานวย

การกองอนรกษตนนำ�าไดมอบให ฝายสำารวจและวางแผน

ดำาเนนการออกแบบตราของกองอนรกษตนนำ�า (ป

๒๕๒๘)ฝายสำารวจและวางแผนไดมอบ

หมายใหนายประพนธ ผลพนพว เปนผ

ออกแบบเมอมการปรบปรงโครงสรางสวน

อนรกษตนนำ�าเปนสำานกอนรกษและจดการตนนำ�าไดม

การออกแบบตราใหมแตใชได ๓ ป(๒๕๔๔ -๒๕๔๖)

ไดกลบมาใชตราเดมโดยปรบปรงชอสำานกและกรมสงกด

ขอบคณทนำาไปใชประโยชน

โดย............... นายประพนธ ผลพนพว

นกวชาการปาไมชำานาญการพเศษ ทำาหนาทผอำานวยการสวนสงเสรมและพฒนาชมชนตนนำ�า

สำานกอนรกษและจดการตนนำ�า กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

๒๕๑๕-๒๕๑๖ งานวนบาล(ลกจางกรมปาไม) ๒๕๑๗ งานปองกนฯ ๒๕๑๘ งานวนกรรมฯ(สำานกงานปาไมเขตลำาปาง)

๒๕๑๙-๒๕๕๓ (๓๔ ป)งานอนรกษและจดการตนนำ�า