พุทธวจน คู่มือ โสดาบัน

ตดตามการเผยแผพระธรรมคาสอนตามหลกพทธวจน โดยพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.buddhakos.org | media.watnapahpong.org | www.watnapp.com | คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวลา 17.40 น. |

ทวดาวเทยมระบบ C-Band ชอง A I Biz Net Tong Hua เวลา 06.00-07.00 น.

สอธรรมะน จดทาเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทาน ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการจดทาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในการจดทาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบเพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคาปรกษาดานขอมลในการจดทาเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘ ๘๔๙๔ ๘๐๘๓

คณศรชา โทร.๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑ คณอารวรรณ โทร.๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘

พ ท ธ ว จ นคมอโสดาบน

ชอของโสดาบน

ผสมบรณแลวดวยทฏฐ

ผสมบรณแลวดวยทสสนะ

ผมาถงพระสทธรรมนแลว

ไดเหนอยซงพระสทธรรมน

ผประกอบแลวดวยญาณอนเปนเสขะ

ผประกอบแลวดวยวชชาอนเปนเสขะ

ผถงซงกระแสแหงธรรมแลว

ผประเสรฐ มปญญาเครองชำาแรกกเลส

ยนอยจรดประตแหงอมตะ

นทาน. ส. ๑๖/๙๕-๙๖/๑๘๗.

ธรรมวนยจากพทธโอษฐเพอตรวจสอบความเปนโสดาบนของตนเอง

ดวยตนเอง

ฉบบ ๒คมอโสดาบน

พ ท

ธ ว

จ น

คหบด ! ในกาลใด ภยเวรหาประการ

อนอรยสาวกทำาใหสงบรำางบไดแลว ดวย,

อรยสาวกประกอบพรอมแลว ดวยโสตาปตตยงคะส ดวย,

อรยญายธรรม เปนธรรมทอรยสาวกเหนแลวดวยด

แทงตลอดแลวดวยดดวยปญญา ดวย;

ในกาลนน อรยสาวกนน

เมอหวงอยกพยากรณตนดวยตนนนแหละวา

“เราเปนผมนรกสนแลว มกำาเนดเดรจฉานสนแลว

มเปรตวสยสนแลว มอบายทคตวนบาตสนแลว,

เราเปนผถงแลวซงกระแส (แหงนพพาน)

มความไมตกตำาเปนธรรมดา เปนผเทยงแทตอนพพาน

มการตรสรพรอมเปนเบองหนา” ดงน.

ทสก. อ. ๒๔/๑๙๕/๙๒.

สารบตร ! ทมกกลาวกนวา โสดาบน

โสดาบน ดงน เปนอยางไรเลา สารบตร ?

“ขาแตพระองคผเจรญ !

ทานผใด เปนผประกอบพรอมแลว ดวยอรยมรรคมองคแปดนอย

ผเชนนนแล ขาพระองคเรยกวา เปนพระโสดาบน

ผมชออยางนๆ มโคตรอยางนๆ พระเจาขา !”.

สารบตร ! ถกแลว ถกแลว

ผทประกอบพรอมแลว

ดวยอรยมรรคมองคแปดนอย

ถงเราเอง กเรยกผเชนนนวา เปน พระโสดาบน

ผมชออยางนๆ มโคตรอยางนๆ.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๓๕/๑๔๓๒-๓.

ฉบบ ๒ คมอโสดาบน

พ ท ธ ว จ น

พทธวจนสถาบนรวมกนมงมนศกษา ปฏบต เผยแผคำาของตถาคต

พ ท ธ ว จ น ฉบบ ๒ คมอโสดาบน

สอธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชน

เปนธรรมท�น

ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว

ไมสงวนสทธในการจดทำาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ

ในการจดทำาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ

เพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคำาปรกษาดานขอมลในการจดทำาเพอความสะดวกและประหยด

ตดตอไดท

มลนธพทธโฆษณ โทรศพท ๐๘ ๘๔๙๔ ๘๐๘๓

คณศรชา โทรศพท ๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑

คณอารวรรณ โทรศพท ๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘

พมพครงท ๑ สงห�คม ๒๕๕๔

ศลปกรรม ปรญญา ปฐวนทรานนท, วชช เสรมสวสดศร

จดทำ�โดย มลนธพทธโฆษณ

(เวบไซต www.buddhakos.org)

คำ�อนโมทน�

เพอตองการใหผปฏบตทงหลาย ทราบถงแงมม

ความเปนอจฉรยจตของบคคลผสามารถเอาชนะความตาย

หลดพนจากการเวยนวายเกดตายในสงสารวฏ สามารถ

นำาไปตรวจสอบตนเอง ภายใตหลกธรรมขององคสมเดจ

พระสมมาสมพทธเจา วาเดนมาอยางถกตอง ถกทาง กาวหนา

ไปแคไหนอยางไร โดยไมตองพงพาผอนมาตดสนใหสมดงท

พระองคตรสวา ใหบคคลทงหลายพงตนพงธรรม คณะผจดทำา

จงไดรวบรวมคณธรรมความเปนโสดาบน ในแงมมตางๆ

ทพระผมพระภาคเจาไดตรสไว

ขออนโมทนากบคณะศษยงานธรรมและผสนบสนน

ทกทาน ทไดรวมแรงกาย แรงใจ กระทำาใหงานสำาเรจลลวง

ไปไดอยางด และขออานสงสแหงการชวยเผยแผคำาสอนของ

องคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา จงเปนเหตใหทานทงหลาย

ทไดรวมเกยวของกบผลงานชนน ทงทเปนผทำาและผอาน

ไดดวงตาเหนธรรมตามเหตปจจยทกระทำา ในอนาคตกาล

อนใกลนดวยเทอญ.

พระคกฤทธ โสตถผโล

มหาว. ว. มหาวภงค วนยปฎก.ภกขน. ว. ภกขนวภงค วนยปฎก.มหา. ว. มหาวรรค วนยปฎก.จลล. ว. จลวรรค วนยปฎก.ปรวาร. ว. ปรวารวรรค วนยปฎก.ส. ท. สลขนธวรรค ทฆนกาย.มหา. ท. มหาวรรค ทฆนกาย.ปา. ท. ปาฏกวรรค ทฆนกาย.ม. ม. มลปณณาสก มชฌมนกาย.ม. ม. มชฌมปณณาสก มชฌมนกาย.อปร. ม. อปรปณณาสก มชฌมนกาย.สคาถ. ส. สคาถวรรค สงยตตนกาย.นทาน. ส. นทานวรรค สงยตตนกาย.ขนธ. ส. ขนธวารวรรค สงยตตนกาย.สฬา. ส. สฬายตนวรรค สงยตตนกาย.มหาวาร. ส. มหาวารวรรค สงยตตนกาย.เอก. อ. เอกนบาต องคตตรนกาย.ทก. อ. ทกนบาต องคตตรนกาย.ตก. อ. ตกนบาต องคตตรนกาย.จตกก. อ. จตกกนบาต องคตตรนกาย.

อกษรยอ

เพอคว�มสะดวกแกผทยงไมเข�ใจเรองอกษรยอ

ทใชหม�ยแทนชอคมภร ซงมอยโดยม�ก

ปญจก. อ. ปญจกนบาต องคตตรนกาย.ฉกก. อ. ฉกกนบาต องคตตรนกาย.สตตก. อ. สตตกนบาต องคตตรนกายอฏก. อ. อฏฐกนบาต องคตตรนกาย. นวก. อ. นวกนบาต องคตตรนกาย. ทสก. อ. ทสกนบาต องคตตรนกาย. เอกาทสก. อ. เอกาทสกนบาต องคตตรนกาย. ข. ข. ขททกปาฐะ ขททกนกาย.ธ. ข. ธรรมบท ขททกนกาย. อ. ข. อทาน ขททกนกาย. อตว. ข. อตวตตกะ ขททกนกาย. สตต. ข. สตตนบาต ขททกนกาย.วมาน. ข. วมานวตถ ขททกนกาย.เปต. ข. เปตวตถ ขททกนกาย. เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.ชา. ข. ชาดก ขททกนกาย. มหาน. ข. มหานทเทส ขททกนกาย. จฬน. ข. จฬนทเทส ขททกนกาย.ปฏสม. ข. ปฏสมภทามรรค ขททกนกาย.อปท. ข. อปทาน ขททกนกาย.พทธว. ข. พทธวงส ขททกนกาย.จรยา. ข. จรยาปฎก ขททกนกาย.

ตวอยาง : ๑๔/๑๗๑/๒๔๕ ใหอานวา ไตรปฎกฉบบบาลสยามรฐ เลม ๑๔ หนา ๑๗๑ ขอท ๒๔๕

คำ�นำ�

หนงสอ “พทธวจน ฉบบ คมอโสดาบน” ไดจดทำาขน

ดวยปรารภเหตทวา ปจจบนมหลกเกณฑการพยากรณความ

เปนอรยบคคลเกดขนมากมาย ซงผปฏบตสวนใหญกจะ

ยดถอเอาตามแบบทตนเองถกสงสอนมา และในบรรดา

หลกเกณฑทงหลายเหลานน ผปฏบตจะมนใจไดอยางไร

วา สามารถใชตรวจวดสอบไดอยางถกตองตรงจรง ตามท

พระศาสดาบญญตไว

ดวยพระศาสดาตรสไววาบคคล ๓ จำาพวกน

ปรากฏขนยากในโลก คอ

๑. พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา

๒. บคคลผแสดงธรรมวนยทพระตถาคตประกาศแลว

๓. กตญญกตเวทบคคล

เนอหาของหนงสอเลมน จงไดรวบรวม พทธวจน ท

ตรสถงหลกเกณฑสำาหรบตรวจสอบภาวะความเปนพระโสดาบน

ดวยตนเอง ไวถง ๕๑ นยยะ จากเดมทมอย ๔๔ นยยะ ซง

ถกคนพบเพมเตมโดยพระไพบลย อภปณโณ วดปาดอนหายโศก

๑ นยยะ และจากพระชยณรงค ถาวโร วดนาปาพง อก ๖ นยยะ

ดงนน คณะผจดทำาจงหวงเปนอยางยงวา พทธวจน

ฉบบ “คมอโสดาบน” จะชวยใหพทธบรษทมหลกเกณฑ

วดสอบความเปนพระโสดาบนทถกตอง ตรงตามพทธวจน

สมดงพทธประสงคทวา “อรยสาวกนน เมอปรารถนาอย

กพงพยากรณตนดวยตนนนแหละวา เราเปนพระโสดาบน

ผมอนไมตกตำาเปนธรรมดา เทยงแทตอพระนพพาน

มอนจะตรสรธรรมในกาลเบองหนา”.

คณะงานธรรมวดนาปาพง

สงหาคม ๒๕๕๔

ส�รบญ

๑. แวนสองความเปนพระโสดาบน ๒

๒. พระโสดาบนเปนใคร (นยทหนง) ๔

๓. พระโสดาบนเปนใคร (นยทสอง) ๗

๔. พระโสดาบนประกอบพรอมแลว ๑๐

ดวยอรยมรรคมองคแปด

๕. หลกเกณฑพยากรณภาวะโสดาบนของตนเอง ๑๑

๖. พระโสดาบน รจกปญจปาทานขนธ ๑๙

๗. พระโสดาบน รจกอนทรยหก ๒๐

๘. โสดาปตตมรรค ๒ จำาพวก ๒๓

๙. โสดาปตตผล ๒๕

๑๐. พระโสดาบนเปนผบรบรณในศล (ปาฎโมกข) ๒๗

ไดพอประมาณในสมาธและปญญา

๑๑. พระโสดาบนละสงโยชนไดสามขอ ๓๐

มสามจำาพวก

๑๒. ละสงโยชนสามและกรรมทพาไปอบาย ๓๑

คอ โสดาบน

๑๓. พระโสดาบนมญาณหยงรเหตใหเกดขน ๓๓

และเหตใหดบไป ของโลก

๑๔. พระโสดาบน คอ ผเหนชดรายละเอยด ๓๙

แตละสายของปฏจจสมปบาท ตลอดทงส�ย

โดยนยแหงอรยสจส (เหนตลอดสาย นยทหนง)

๑๕. พระโสดาบน คอ ผเหนชดรายละเอยด ๔๙

แตละสายของปฏจจสมปบาท ตลอดทงส�ย

โดยนยแหงอรยสจส (เหนตลอดสาย นยทสอง)

๑๖. ผรปฏจจสมปบาทแตละส�ย ๖๓

โดยนยแหงอรยสจส ทงปจจบน อดต อนาคต

ชอวาโสดาบน (ญาณวตถ ๔๔)

๑๗. ผรปฏจจสมปบาทแตละส�ยถง “เหตเกด” ๗๙

และ “ความดบ” ทงปจจบน อดต อนาคต

กชอวาโสดาบน (ญาณวตถ ๗๗)

๑๘. ผมธมมญาณและอนวยญาณ (พระโสดาบน) ๙๑

๑๙. ผสนความสงสย (พระโสดาบน)ในกรณ ๙๕

ของความเหนทเปนไปในลกษณะยดถอตวตน

๒๐. ผสนความสงสย (พระโสดาบน) ในกรณ ๙๙

ของความเหนทเปนไปในลกษณะขาดสญ

๒๑. ผลแหงความเปนโสดาบน ๑๐๕

๒๒. ความเปนโสดาบน ๑๐๖

ประเสรฐกวาเปนพระเจาจกรพรรด

๒๓. ความเปนพระโสดาบน ไมอาจแปรปรวน ๑๐๘

๒๔. สงทผถงพรอมดวยทฏฐ (พระโสดาบน) ๑๑๐

ทำาไมไดโดยธรรมชาต

๒๕. ฐานะทเปนไปไมได สำาหรบผถงพรอมดวยทฏฐ ๑๑๒

(พระโสดาบน) นยทหนง

๒๖. ฐานะทเปนไปไมได สำาหรบผถงพรอมดวยทฏฐ ๑๑๔

(พระโสดาบน) นยทสอง

๒๗. ฐานะทเปนไปไมได สำาหรบผถงพรอมดวยทฏฐ ๑๑๖

(พระโสดาบน) นยทสาม

ธรรมะแวดลอม

(หมวดธรรมทชวยสร�งคว�มเข�ใจ

แตไมไดระบถงคว�มเปนโสด�บนโดยตรง)

๒๘. อรยมรรคมองคแปด ๑๒๐

๒๙. คำาทใชเรยกแทนความเปนพระโสดาบน ๑๒๕

๓๐. สงโยชนสบ ๑๒๗

๓๑. อรยญายธรรม คอ การรเรองปฏจจสมปบาท ๑๒๙

๓๒. ฝนปลายเลบ ๑๓๒

(พอรอรยสจ ทกขเหลอนอยขนาดฝนตดปลายเลบเทยบปฐพ)

๓๓. สามญญผลในพทธศาสนาเทยบกนไมได ๑๓๕

กบในลทธอน

๓๔. ลกษณะแหงผเจรญอนทรยขนอรยะ ๑๓๗

๓๕. พระโสดาบนกบพระอรหนตตางกน ๑๓๙

ในการเหนธรรม

๓๖. พระโสดาบนกบพระอรหนตตางกน ๑๔๓

ในการเหนธรรม (อกนยหนง)

๓๗. ความลดหลนแหงพระอรยบคคล ๑๔๕

ผปฏบตอยางเดยวกน

๓๘. คนตกนำา ๗ จำาพวก ๑๕๐

(ระดบตางๆ แหงบคคลผถอนตวขนจากทกข)

๓๙. คนมกเลสตกนรกทงหมดทกคน ๑๕๕

จรงหรอ ? (บคคลทมเชอเหลอ ๙ จำาพวก)

๔๐. ผลแปดประการอนเปนภาพรวม ๑๖๒

ของความเปนพระโสดาบน

๔๑. ระวงตายคาประตนพพาน ! ๑๖๗

๔๒. ธรรมเปนเครองอยของพระอรยเจา ๑๗๑

๔๓. ผสามารถละอาสวะทงหลาย ๑๗๗

ในสวนทละไดดวยการเหน

๔๔. สมมาทฏฐโลกตตระ นานาแบบ ๑๘๑

(ตามคำาพระสารบตร)

ภ�คผนวก

พระสตรทคนคว�เพมเตม

๔๕. คณสมบตพระโสดาบน (นยท ๑) ๒๑๔

๔๖. คณสมบตพระโสดาบน (นยท ๒) ๒๑๕

๔๗. คณสมบตพระโสดาบน (นยท ๓) ๒๑๖

๔๘. คณสมบตพระโสดาบน (นยท ๔) ๒๒๒

(โสตาปตตยงคะ ๔ จำาแนกดวยอาการ ๑๐)


๔๙. อานสงสของธรรม ๔ ประการ ๒๓๒

๕๐. ผตงอยในเสขภม ๒๓๖

๕๑. คณธรรมของผตำากวาโสตาปตตมรรค ๒๓๘

และเปนเหตใหไมไปสอบายในชาตนน

คมอโสด�บน

ธรรมวนยจ�กพทธโอษฐ

เพอตรวจสอบคว�มเปนโสด�บนของตน ดวยตนเอง

2 พ ท ธ ว จ น

๑

แวนสองคว�มเปนพระโสด�บน

อานนท ! เราจกแสดง ธรรมปรย�ยอนชอว�

แวนธรรม ซงหากอรยสาวกผใด ไดประกอบพรอมแลว

เมอจำานงจะพยากรณตนเอง กพงทำาไดในขอทตนเปน

ผมนรกสนแลว มกำาเนดเดรจฉานสนแลว มเปรตวสยสนแลว

มอบาย ทคต วนบาตสนแลว, ในขอทตนเปนพระโสดาบน

ผมอนไมตกตำาเปนธรรมดา เทยงแทตอพระนพพาน เปน

ผมอนจะตรสรธรรมไดในกาลเบองหนา ดงน.

อานนท ! กธรรมปรยายอนชอวา แวนธรรม

ในทน เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผ

ประกอบพรอมแลวดวยคว�มเลอมใสอนหยงลงมน

ไมหวนไหวในองคพระพทธเจ�... ในองคพระธรรม...

ในองคพระสงฆ... และอรยสาวกในธรรมวนยน เปนผ

ประกอบพรอมแลวดวยศลทงหล�ยชนดเปนทพอใจ

ของเหล�อรยเจ� คอ เปนศลทไมขาด ไมทะล ไมดาง

3ฉบบ ๒ คมอโสดาบน

ไมพรอย เปนศลทเปนไทจากตณหา เปนศลทผรทาน

สรรเสรญ เปนศลททฏฐไมลบคลำา และเปนศลทเปนไป

เพอสมาธ.

อานนท ! ธรรมปรยายอนนแล ทชอวาแวนธรรม

ซงหากอรยสาวกผใดไดประกอบพรอมแลว เมอจำ�นง

จะพย�กรณตนเอง กพงทำ�ได, ดงนแล.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๕๐-๔๕๑/๑๔๗๙-๑๔๘๐.


๒

พระโสด�บนเปนใคร

(นยทหนง)

ภกษทงหลาย ! สาวกของพระอรยเจาใน

ธรรมวนยน เปนผถงพรอมแลวดวย ธรรม ๔ ประการนเอง

จงเปนพระโสดาบน ผมอนไมตกตำาเปนธรรมดา เทยงแท

ตอพระนพพาน เปนผมอนจะตรสรธรรมไดในกาลเบองหนา.

ธรรม ๔ ประการนน เปนอยางไร ? ๔ ประการนน คอ : -

(๑) ภกษทงหลาย ! สาวกของพระอรยเจาใน

ธรรมวนยน เปนผประกอบพรอมแลว ดวยคว�มเลอมใส

อนหยงลงมน ไมหวนไหว ในองคพระพทธเจ� วาเพราะ

เหตอยางนๆ พระผมพระภาคเจานน เปนผไกลจากกเลส

ตรสรชอบไดโดยพระองคเอง เปนผถงพรอมดวยวชชา

และขอปฏบตใหถงซงวชชา เปนผไปแลวดวยด เปนผรโลก

อยางแจมแจง เปนผสามารถฝกคนทควรฝกไดอยางไมม

ใครยงกวา เปนครของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผร

ผตน ผเบกบานดวยธรรม เปนผมความจำาเรญ จำาแนกธรรม

สงสอนสตว ดงน.


(๒) ภกษทงหลาย ! สาวกของพระอรยเจาใน


อนหยงลงมน ไมหวนไหว ในองคพระธรรม วาพระธรรม

เปนสงทพระผมพระภาคเจาตรสไวดแลว, เปนสงทผศกษา

และปฏบตพงเหนไดดวยตนเอง, เปนสงทปฏบตไดและ

ใหผลไดไมจำากดกาล, เปนสงทควรกลาวกะผอนวาทานจง

มาดเถด, เปนสงทควรนอมเขามาใสตว, เปนสงทผรกรได

เฉพาะตน ดงน.

(๓) ภกษทงหลาย ! สาวกของพระอรยเจาใน


อนหยงลงมน ไมหวนไหว ในพระสงฆ วาสงฆสาวกของ

พระผมพระภาคเจา เปนผปฏบตดแลว เปนผปฏบตตรงแลว

เปนผปฏบตใหรธรรมเครองออกจากทกขแลว เปนผปฏบต

สมควรแลว อนไดแกบคคลเหลาน คอ คแหงบรษสค

นบเรยงตวไดแปดบรษ. นนแหละ คอ สงฆสาวกของพระผม

พระภาคเจา เปนสงฆควรแกสกการะทเขานำามาบชา เปน

สงฆควรแกสกการะทเขาจดไวตอนรบ เปนสงฆควรรบ

ทกษณาทาน เปนสงฆทบคคลทวไปจะพงทำาอญชล เปน

สงฆทเปนนาบญของโลก ไมมนาบญอนยงกวา ดงน.


(๔) ภกษทงหลาย ! สาวกของพระอรยเจาใน

ธรรมวนยน เปนผประกอบพรอมแลว ดวยศลทงหล�ย

ชนดเปนทพอใจของเหล�อรยเจ� : เปนศลทไมขาด

ไมทะล ไมดาง ไมพรอย เปนศลทเปนไทจากตณหา

เปนศลทผรทานสรรเสรญ เปนศลททฏฐไมลบคลำา และ

เปนศลทเปนไปเพอสมาธ ดงน.

ภกษทงหลาย ! สาวกของพระอรยเจา ผประกอบ

พรอมแลวดวยธรรม ๔ ประการนแล ชอวาเปนพระโสดาบน

ผมอนไมตกตำาเปนธรรมดา เทยงแทตอพระนพพาน เปน

ผมอนจะตรสรธรรมไดในกาลเบองหนา.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๒๙-๔๓๐/๑๔๑๔-๑๔๑๕.


๓

พระโสด�บนเปนใคร

(นยทสอง)

อยากลวเลย มหานาม ! อยากลวเลย มหานาม !

ความตายของทานจกไมตำาทราม กาลกรยาของทาน

จกไมตำาทราม. มหานาม ! อรยส�วกผประกอบดวย

ธรรม ๔ ประก�ร ยอมเปนผมปกตนอมไปในนพพ�น

โนมไปสนพพาน เอนไปทางนพพานโดยแท.

ธรรม ๔ ประการ อยางไรเลา ?

ธรรม ๔ ประการ คอ :-

มหานาม ! อรยสาวกในกรณน

(๑) เปนผประกอบพรอมแลว ดวยคว�มเลอมใส

อนไมหวนไหวในพระพทธเจ� วา “เพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคเจานน เปนผไกลจากกเลส ตรสรชอบได

โดยพระองคเอง เปนผถงพรอมดวยวชชาและขอปฏบต

ใหถงซงวชชา เปนผไปแลวดวยด เปนผรโลกอยางแจมแจง

เปนผสามารถฝกคนทควรฝกไดอยางไมมใครยงกวา


เปนครผสอนของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผร ผตน

ผเบกบาน ดวยธรรม เปนผมความจำาเรญ จำาแนกธรรม

สงสอนสตว” ดงน.

(๒) เปนผประกอบพรอมแลว ดวยคว�มเลอมใส

อนไมหวนไหวในพระธรรม วา “พระธรรม เปนสงท

พระผมพระภาคเจาตรสไวดแลว เปนสงทผศกษาและ

ปฏบตพงเหนไดดวยตนเอง เปนสงทปฏบตไดและใหผลได

ไมจำากดกาล เปนสงทควรกลาวกะผอนวาทานจงมาดเถด

เปนสงทควรนอมเขามาใสตว เปนสงทผรกรไดเฉพาะตน”

ดงน.

(๓) เปนผประกอบพรอมแลว ดวยคว�มเลอมใส

อนไมหวนไหวในพระสงฆ วา “สงฆสาวกของพระผม

พระภาคเจา เปนผปฏบตดแลว เปนผปฏบตตรงแลว

เปนผปฏบตใหรธรรมเปนเครองออกจากทกขแลว เปน

ผปฏบตสมควรแลว อนไดแกบคคลเหลาน คอ คแหง

บรษสค นบเรยงตวไดแปดบรษ นนแหละสงฆสาวกของ

พระผมพระภาคเจา เปนสงฆควรแกสกการะทเขานำามาบชา

เปนสงฆควรแกสกการะทเขาจดไวตอนรบ เปนสงฆควร


รบทกษณาทาน เปนสงฆทบคคลทวไปจะพงทำาอญชล

เปนสงฆทเปนนาบญของโลก ไมมนาบญอนยงกวา” ดงน.

(๔) เปนผประกอบพรอมแลว ดวยศลทงหล�ย

ชนดเปนทพอใจของเหล�พระอรยเจ� : เปนศลทไมขาด

ไมทะล ไมดาง ไมพรอย เปนศลทเปนไทจากตณหา

เปนศลทผรทานสรรเสรญ เปนศลททฏฐไมลบคลำา และ

เปนศลทเปนไปพรอมเพอสมาธ ดงน.

มหานาม ! เปรยบเหมอนตนไมนอมไปใน

ทศปราจน โนมไปสทศปราจน เอนไปทางทศปราจน.

ตนไมนน เมอเขาตดทโคนแลว มนจะลมไปทางไหน ?

“มนจะลมไปทางทศทมนนอมไป โนมไป เอนไปพระเจาขา !”.

มหานาม ! ฉนใดกฉนนน : อรยสาวกประกอบ

แลวดวยธรรม ๔ ประการเหลาน ยอมเปนผมปกตนอมไป

ในนพพาน โนมไปสนพพาน เอนไปทางนพพานโดยแท

แล.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๖๕-๔๖๖/๑๕๑๑-๑๕๑๒.


๔

พระโสด�บนประกอบพรอมแลว

ดวยอรยมรรคมองคแปด

สารบตร ! ทมกกลาวกนวา โสดาบน-โสดาบน

ดงน เปนอยางไรเลา สารบตร ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ทานผใด เปนผประกอบพรอมแลว

ดวยอรยมรรคมองคแปดนอย ผเชนนนแล ขาพระองคเรยกวาเปน

พระโสดาบน ผมชออยางนๆ มโคตรอยางนๆ พระเจาขา !”.

สารบตร ! ถกแลว ถกแลว ผทประกอบพรอมแลว

ดวยอรยมรรคมองคแปดนอย ถงเราเองกเรยกผเชนนน

วาเปน พระโสด�บน ผมชออยางนๆ มโคตรอยางนๆ.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๓๕/๑๔๓๒-๑๔๓๓.


๕

หลกเกณฑพย�กรณภ�วะโสด�บนของตนเอง

คหบด ! ในก�ลใด ภยเวร ๕ ประก�รอน

อรยส�วกทำ�ใหสงบรำ�งบไดแลว ดวย, อรยส�วกประกอบ

พรอมแลวดวยโสต�ปตตยงคะส ดวย, อรยญ�ยธรรม

เปนธรรมทอรยส�วกเหนแลวดวยด แทงตลอดแลว

ดวยดดวยปญญ� ดวย;

ในก�ลนน อรยส�วกนน เมอหวงอยกพย�กรณ

ตนดวยตน นนแหละว�

“เร�เปนผมนรกสนแลว มกำ�เนดเดรจฉ�นสนแลว

มเปรตวสยสนแลว มอบ�ยทคตวนบ�ตสนแลว, เร�เปน

ผถงแลวซงกระแส (แหงนพพ�น) มคว�มไมตกตำ�เปน

ธรรมด� เปนผเทยงแทตอนพพ�น มก�รตรสรพรอม

เปนเบองหน�” ดงน.

คหบด ! ภยเวร ๕ ประก�ร เหลาไหนเลา

อนอรยสาวกทำาใหสงบรำางบไดแลว ?


(๑) คหบด ! บคคลผฆ�สตวอย เปนปกต

ยอมประสพภยเวรใดในทฏฐธรรม (ปจจบน) บาง, ยอม

ประสพภยเวรใดในสมปรายก (ในเวลาถดตอมา) บาง,

ยอมเสวยทกขโทมนสแหงจตบาง เพราะปาณาตบาต

เปนปจจย; ภยเวรนนๆ เปนสงทอรยสาวกผเวนขาดแลว

จากปาณาตบาต ทำาใหสงบรำางบไดแลว.

(๒) คหบด ! บคคลผถอเอ�สงของทเข�ไมได

ใหอยเปนปกต ยอมประสพภยเวรใดในทฏฐธรรมบาง,

ยอมประสพภยเวรใดในสมปรายกบาง, ยอมเสวยทกขโทมนส

แหงจตบาง เพราะอทนนาทานเปนปจจย; ภยเวรนนๆ

เปนสงทอรยสาวกผเวนขาดแลวจากอทนนาทาน ทำาให

สงบรำางบไดแลว.

(๓) คหบด ! บคคลผประพฤตผดในก�มทงหล�ย

อยเปนปกต ยอมประสพภยเวรใดในทฏฐธรรมบาง, ยอม

ประสพภยเวรใดในสมปรายกบาง, ยอมเสวยทกขโทมนส

แหงจตบาง, เพราะกาเมสมจฉาจารเปนปจจย; ภยเวรนนๆ

เปนสงทอรยสาวกผเวนขาดแลวจากกาเมสมจฉาจาร

ทำาใหสงบรำางบไดแลว.


(๔) คหบด ! บคคลผกล�วคำ�เทจอยเปนปกต

ยอมประสพภยเวรใดในทฏฐธรรมบาง, ยอมประสพภยเวร

ใดในสมปรายกบาง, ยอมเสวยทกขโทมนสแหงจตบาง

เพราะมสาวาทเปนปจจย; ภยเวรนนๆ เปนสงทอรยสาวก

ผเวนขาดแลวจากมสาวาท ทำาใหสงบรำางบไดแลว.

(๕) คหบด ! บคคลผดมสร�และเมรยอนเปน

ทตงของคว�มประม�ทอยเปนปกต ยอมประสพภยเวร

ใดในทฏฐธรรมบาง, ยอมประสพภยเวรใดในสมปรายกบาง,

ยอมเสวยทกขโทมนสแหงจตบาง, เพราะสราและเมรย

เปนปจจย ภยเวรนนๆ เปนสงทอรยสาวกผเวนขาดแลว

จากสราและเมรย ทำาใหสงบรำางบไดแลว.

คหบด ! ภยเวร ๕ ประการเหลานแล อน

อรยสาวกทำาใหสงบรำางบไดแลว.

… … … …

คหบด ! อรยสาวก เปนผประกอบพรอมแลว

ดวย องคแหงโสด�บน ๔ ประก�ร เหลาไหนเลา ?


(๑) คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผ

ประกอบพรอมแลว ดวยคว�มเลอมใสอนหยงลงมน

ไมหวนไหว ในพระพทธเจ� วา “เพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคเจานน เปนผไกลจากกเลส ตรสรชอบได

โดยพระองคเอง เปนผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ เปน

ผไปแลวดวยด เปนผรโลกอยางแจมแจง เปนผสามารถ

ฝกคนทควรฝกไดอยางไมมใครยงกวา เปนครของเทวดา

และมนษยทงหลาย เปนผร ผตน ผเบกบาน ดวยธรรม

เปนผมความจำาเรญ จำาแนกธรรมสงสอนสตว” ดงน.

(๒) คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผ


ไมหวนไหว ในพระธรรม วา “พระธรรม เปนสงทพระผม

พระภาคเจาตรสไวดแลว เปนสงทผศกษาและปฏบต

พงเหนไดดวยตนเอง เปนสงทปฏบตได และใหผลได

ไมจำากดกาล เปนสงทควรกลาวกะผอนวาทานจงมาดเถด

เปนสงทควรนอมเขามาใสตว เปนสงทผรกรไดเฉพาะตน”

ดงน.


(๓) คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผ


ไมหวนไหว ในพระสงฆ วา “สงฆสาวกของพระผม

พระภาคเจา เปนผปฏบตดแลว เปนผปฏบตตรงแลว

เปนผปฏบตเพอรธรรมเปนเครองออกจากทกขแลว

เปนผปฏบตสมควรแลว ไดแกบคคลเหลาน คอ คแหง

บรษสค นบเรยงตวไดแปดบรษ นนแหละ คอ สงฆสาวก

ของพระผมพระภาคเจา เปนสงฆควรแกสกการะทเขานำา

มาบชา เปนสงฆควรแกสกการะทเขาจดไวตอนรบ เปน

สงฆควรรบทกษณาทาน เปนสงฆทบคคลทวไปจะพงทำา

อญชล เปนสงฆทเปนนาบญของโลก ไมมนาบญอนยงกวา”

ดงน.

(๔) คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผ

ประกอบพรอมแลว ดวยศลทงหล�ยในลกษณะเปนท

พอใจของพระอรยเจ� : เปนศลทไมขาด ไมทะล ไมดาง

ไมพรอย เปนศลทเปนไทจากตณหา วญญชนสรรเสรญ

ไมถกทฏฐลบคลำา เปนศลทเปนไปพรอมเพอสมาธ ดงน.


คหบด ! อรยสาวก เปนผประกอบพรอมแลว

ดวยองคแหงโสดาบน ๔ ประการ เหลานแล.

… … … …

คหบด ! ก อรยญ�ยธรรม เปนสงทอรยสาวก

เหนแลวดวยด แทงตลอดแลวดวยดดวยปญญา เปน

อยางไรเลา ?

คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน ยอมทำ�ไว

ในใจโดยแยบค�ย เปนอยางด ซงปฏจจสมปบ�ทนนเทยว

ดงนว� “เพร�ะสงนม สงนจงม; เพร�ะคว�มเกดขน

แหงสงน สงนจงเกดขน. เพร�ะสงนไมม สงนจงไมม;

เพร�ะคว�มดบไปแหงสงน สงนจงดบไป : ขอนไดแก

สงเหลาน คอ เพราะมอวชชาเปนปจจย จงมสงขารทงหลาย;

เพราะมสงขารเปนปจจย จงมวญญาณ; ...ฯลฯ...

...ฯลฯ... ...ฯลฯ... เพราะมชาตเปนปจจย, ชรามรณะ

โสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย จงเกดขน

ครบถวน : ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน

ยอมมดวยอาการอยางน.


เพราะความจางคลายดบไปโดยไมเหลอแหงอวชชา

นนนนเทยว จงมความดบแหงสงขาร; เพราะมความดบ

แหงสงขาร จงมความดบแหงวญญาณ; ...ฯลฯ... ...ฯลฯ...

...ฯลฯ... เพราะมความดบแหงชาตนนแล ชรามรณะ

โสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย จงดบสน :

ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการ

อยางน”.

คหบด ! อรยญายธรรม1 นแล เปนธรรมท

อรยสาวกนนเหนแลวดวยด แทงตลอดแลวดวยดดวย

ปญญา.

คหบด ! ในกาลใดแล ภยเวร ๕ ประการ

เหลาน เปนสงทอรยสาวกทำาใหสงบรำางบไดแลวดวย,

อรยสาวกเปนผประกอบพรอมแลวดวยโสตาปตตยงคะส

เหลาน ดวย, อรยญายธรรมน เปนธรรมอนอรยสาวก

เหนแลวดวยด แทงตลอดแลวดวยด ดวยปญญาดวย;

1. ดคำาอธบายความหมายของคำานโดยละเอยดไดในหมวด “ธรรมะแวดลอม”

ในหวขอท ๓๑ หนา ๑๒๙.


ในกาลนน อรยสาวกนนปรารถนาอย กพยากรณตน

ดวยตนนนแหละวา “เราเปนผมนรกสนแลว มกำาเนด

เดรจฉานสนแลว มเปรตวสยสนแลว มอบายทคต

วนบาตสนแลว, เราเปนผถงแลวซงกระแส (แหงนพพาน)



ทสก. อ. ๒๔/๑๙๕-๑๙๘/๙๒.

หม�ยเหตผรวบรวม : ยงมสตรอกสตรหนงขอความอยางเดยวกนกบสตรน

ผดกนแตเพยงตรสแกภกษทงหลายแทนทจะตรสกบอนาถบณฑกคหบด,

คอ สตรท ๒ แหงคหปตวรรค อภสมยสงยตต นทาน. สำ. ๑๖/๘๕/๑๕๖. และ

ยงมสตรอกสตรหนง (เวรสตรท ๒ อปาสกวรรค ทสก. อำ. ๒๔/๑๙๕/๙๒.)

มเคาโครงและใจความของสตรเหมอนกนกบสตรขางบนน ตางกนแตเพยง

ในสตรนนมคำาวา “ยอมพจารณาเหนโดยประจกษ” แทนคำาวา “ยอม

กระทำาไวในใจ โดยแยบคายเปนอยางด ซงปฏจจสมปบาทนนเทยว”

แหงสตรขางบนน เทานน.


๖

พระโสด�บน รจกปญจป�ท�นขนธ

ภกษทงหลาย ! เมอใดแล สาวกของพระอรยเจา

ในธรรมวนยน

ม�รจกคว�มกอขนแหงอปาทานขนธหา,

รจกคว�มตงอยไมไดของอปาทานขนธหา,

รจกรสอรอยของอปาทานขนธหา,

รจกโทษอนร�ยก�จของอปาทานขนธหา,

รจกอบ�ยทไปใหพนอป�ท�นขนธห�นเสยตามทถกทจรง;

ภกษทงหลาย ! เมอนนแหละ สาวกของพระอรยเจา

ผนน เราเรยกวาเปนพระโสด�บน ผมอนไมตกตำาเปนธรรมดา

เทยงแทตอพระนพพาน จกตรสรธรรมไดในกาลเบองหนา.

ขนธ. ส. ๑๗/๑๙๖/๒๙๖.


๗

พระโสด�บน รจกอนทรยหก

ภกษทงหลาย ! อนทรย1 ๖ อยางเหลาน มอย.

๖ อยางอะไรเลา ? ๖ อยาง คอ :-

จกขนทรย โสตนทรย

ฆานนทรย ชวหนทรย

กายนทรย มนนทรย

ภกษทงหลาย ! เมอใดแล อรยสาวกมา

รจกคว�มกอขนแหงอนทรยทงหกเหลาน,

รจกคว�มตงอยไมไดแหงอนทรยทงหกเหลาน,

รจกรสอรอยของอนทรยทงหกเหลาน,

รจกโทษอนร�ยก�จของอนทรยทงหกเหลาน,

รจกอบ�ยทไปใหพนอนทรยทงหกเหลาน,

ตามทถก ทจรง;

1. อนทรย แปลวา อำานาจหรอความเปนใหญ; เมอรวมกบคำาวา ตา (จกขนทรย)

กจะหมายถง ความเปนใหญในเรองการมองเหน หรอ กคอความเปนใหญ

ในหนาทนนๆ (เชนการไดยน, การไดกลน, ...).


ภกษทงหลาย ! เม อนนแหละ อรยสาวกนน

เราเรยกวา เปนพระโสด�บน ผมอนไมตกตำาเปนธรรมดา

เทยงแทตอพระนพพาน จกตรสรธรรมไดในกาลเบองหนา.

มหาวาร. ส. ๑๙/๒๗๑/๙๐๒-๙๐๓.



๘

โสด�ปตตมรรค ๒ จำ�พวก

ก. สทธ�นส�ร

ภกษทงหลาย ! ตา...ห...จมก...ลน...กาย...ใจ

เปนสงไมเทยง มความแปรปรวนเปนปกต มความเปลยน

เปนอยางอนเปนปกต.

ภกษทงหลาย ! บคคลใด มคว�มเชอ นอมจตไป

ในธรรม ๖ อย�งน ดวยอ�ก�รอย�งน;

บคคลนเราเรยกวาเปน สทธ�นส�ร

หยงลงสสมมตตนย�ม (ระบบแหงความถกตอง)

หยงลงสสปปรสภม (ภมแหงสตบรษ)

ลวงพนบถชนภม ไมอาจทจะกระทำากรรม อนกระทำาแลว

จะเขาถงนรก กำาเนดเดรจฉาน หรอเปรตวสย และ

ไมควรทจะทำากาละกอนแตทจะทำาใหแจงซงโสดาปตตผล.


ข. ธมม�นส�ร

ภกษทงหลาย ! ธรรม ๖ อยางเหลาน ทนตอ

การเพงโดยประมาณอนยงแหงปญญาของบคคลใด

ดวยอาการอยางน;

บคคลนเราเรยกวา ธมม�นส�ร

หยงลงสสมมตตนย�ม (ระบบแหงความถกตอง)

หยงลงสสปปรสภม (ภมแหงสตบรษ)

ลวงพนบถชนภม ไมอาจทจะกระทำากรรม อนกระทำาแลว

จะเขาถงนรก กำาเนดเดรจฉาน หรอเปรตวสย และ

ไมควรทจะทำากาละกอนแตทจะทำาใหแจงซงโสดาปตตผล.

ขนธ. ส. ๑๗/๒๗๘/๔๖๙.


๙

โสด�ปตตผล

ภกษทงหลาย ! บคคลใดยอมร ยอมเหนซง

ธรรม ๖ อย�งเหล�น ดวยอ�ก�รอย�งน (ตามทกลาวแลว

ในโสดาปตตมรรค ๒ จำาพวก มการเหนความไมเทยงเปนตน);

บคคลนเราเรยกวา โสด�บน (ผถงแลวซงกระแส)

ผมอนไมตกตำาเปนธรรมดา เปนผเทยงแทตอพระนพพาน

มการตรสรพรอมเปนเบองหนา.

ขนธ. ส. ๑๗/๒๗๘/๔๖๙.

สตรขางบนน (ขนธ. สำ. ๑๗/๒๗๘/๔๖๙.) ทรงแสดงอารมณ

แหงอนจจงเปนตน ดวยธรรม ๖ อยาง คอ อายตนะภายในหก; ในสตร

ถดไปทรงแสดงอารมณนน ดวยอายตนะภายนอกหก คอ รป เสยง

กลน รส โผฏฐพพะ ธรรมารมณ กม, แสดงดวยวญญาณหก กม,

ดวยสมผสหก กม, ดวยเวทนาหก กม, ดวยสญญาหก กม, ดวย

สญเจตนาหก กม, ดวยตณหาหก กม, ดวยธาตหก กม, และดวย

ขนธหา กม; ทรงแสดงไวดวยหลกการปฏบตอยางเดยวกน.


สารบตร !

อรยอฏฐงคกมรรค นนนแหละ ชอวา กระแส

ไดแก สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา

สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต

สมมาสมาธ.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๓๔-๔๓๕/๑๔๓๑.


๑๐

พระโสด�บนเปนผบรบรณในศล

(ป�ฏโมกข)

ไดพอประม�ณในสม�ธและปญญ�

ภกษทงหลาย ! สกขาบทรอยหาสบสกขาบทน

ยอมมาสอทเทส (การยกขนแสดงในทามกลางสงฆ) ทกกง

แหงเดอนตามลำาดบ อนกลบตรผปรารถนาประโยชน

พากนศกษาอยในสกขาบทเหลานน.

ภกษทงหลาย ! สกข�ส�มอย�งเหล�นมอย

อนเปนทประชมลงของสกข�บททงปวงนน.

สกขาสามอยางนนเปนอยางไรเลา ? คอ :-

อธสลสกข�

อธจตตสกข�

อธปญญ�สกข�

ภกษทงหลาย ! เหลานแล สกขาสามอยาง

อนเปนทประชมลงแหงสกขาบททงปวงนน.


ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เปนผ ทำ�ใหบรบรณ

ในศล ทำ�พอประม�ณในสม�ธ ทำ�พอประม�ณในปญญ�.

เธอยงลวงสกขาบทเลกนอย1บาง และตองออกจากอาบต

เลกนอยเหลานนบาง.

ขอนนเพราะเหตไรเลา ?

ขอนนเพราะเหตวาไมมผรใดๆ กลาวความอาภพ

ตอการบรรลโลกตตรธรรม จกเกดขน เพราะเหตสกวา

การลวงสกขาบทเลกนอย และการตองออกจากอาบตเลกนอย

เหลาน.

สวนสกข�บทเหล�ใดท เปนเบองตนแหง

พรหมจรรย2 ทเหม�ะสมแกพรหมจรรย, เธอเปนผมศล

ยงยน มศลมนคงในสกข�บทเหล�นน สม�ท�นศกษ�

อยในสกข�บททงหล�ย.

1. สกขาบทเลกนอย คอ อภสมาจารกาสกขา เปนสกขาบททบญญตเพอ

ใหเกดความเลอมใสแกคนทยงไมเลอมใส และเลอมใสยงเกดขนแกคนท

เลอมใสแลว.

2. สกขาบทเหลาใดทเปนเบองตนแหงพรหมจรรย คอ สกขาบทปาฏโมกข.


ภกษนน, เพร�ะคว�มสนไปรอบแหงสงโยชนส�ม

เปนโสด�บน เปนผมอนไมตกตำ�เปนธรรมด� เปน

ผเทยงตอพระนพพ�น มก�รตรสรพรอมในเบองหน�.

ตก. อ. ๒๐/๒๙๗-๒๙๙/๕๒๖.


๑๑

พระโสด�บนละสงโยชนไดส�มขอ

มส�มจำ�พวก

ภกษนน, เพราะคว�มสนไปรอบแหงสงโยชนส�ม1

เปนผสตตกขตตปรมะ ยงตองทองเทยวไปในภพ

แหงเทวดาและมนษยอกเจดครง เปนอยางมาก แลว

ยอมกระทำาทสดแหงทกขได.

(หรอวา) ภกษนน, เพราะความสนไปรอบแหง

สงโยชนสาม เปนผโกลงโกละ จกตองทองเทยวไปสสกล

อกสองหรอสามครง แลวยอมกระทำาทสดแหงทกขได.

(หรอวา) ภกษนน, เพราะความสนไปรอบแหง

สงโยชนสาม เปนผเปนเอกพช คอ จกเกดในภพแหงมนษย

อกหนเดยวเทานน แลวยอมกระทำาทสดแหงทกขได.

ตก. อ. ๒๐/๒๙๙-๓๐๑/๕๒๗.

1. สงโยชน คอ เครองรอยรดจต ๑๐ ประการ; ดในธรรมะแวดลอมหวขอท ๓๐

หนา ๑๒๗.


๑๒

ละสงโยชนส�มและกรรมทพ�ไปอบ�ย

คอ โสด�บน

ภกษทงหลาย ! ภกษไมละธรรม ๖ อย�ง

แลว เปนผไมควรเพอกระทำ�ใหแจงซงทฏฐสมปท�

(ความเปนโสดาบน).

ไมละธรรม ๖ อยาง เหลาไหนเลา ?

ไมละธรรม ๖ อยาง เหลาน คอ :-

ไมละ สกก�ยทฏฐ (ความเหนผดวาขนธ ๕ เปนตวตน);

ไมละ วจกจฉ� (ความลงเลในปฏปทาทางดบทกข);

ไมละ สลพพตปร�ม�ส (การถอเอาศลและพรตผดความ

มงหมายทแทจรง);

ไมละ อป�ยคมนยร�คะ (ราคะทควรแกการถงซงอบาย);

ไมละ อป�ยคมนยโทสะ (โทสะทควรแกการถงซงอบาย);

ไมละ อป�ยคมนยโมหะ (โมหะทควรแกการถงซงอบาย).


ภกษทงหลาย ! ภกษไมละธรรม ๖ อยาง เหลานแล

เปนผไมควรกระทำาใหแจงซงทฏฐสมปทา.

ภกษทงหลาย ! ภกษละธรรม ๖ อย�งแลว

เปนผควรกระทำ�ใหแจงซงทฏฐสมปท�.

ละธรรม ๖ อยาง เหลาไหนเลา ?

ละธรรม ๖ อยาง เหลาน คอ :-

ละ สกก�ยทฏฐ (ความเหนผดวาขนธ ๕ เปนตวตน);

ละ วจกจฉ� (ความลงเลในปฏปทาทางดบทกข);

ละ สลพพตปร�ม�ส (การถอเอาศลและพรต

ผดความมงหมายทแทจรง);

ละ อป�ยคมนยร�คะ (ราคะทควรแกการถงซงอบาย);

ละ อป�ยคมนยโทสะ (โทสะทควรแกการถงซงอบาย);

ละ อป�ยคมนยโมหะ (โมหะทควรแกการถงซงอบาย).

ภกษทงหลาย ! ภกษละธรรม ๖ อยางเหลานแลว

เปนผควรกระทำาใหแจงซงทฏฐสมปทา ดงนแล.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๘/๓๖๐.


๑๓

พระโสด�บนมญ�ณหยงรเหตใหเกดขน

และเหตใหดบไป ของโลก

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกผไดสดบแลว ยอมไมม

คว�มสงสยอย�งน วา :-

“เพราะอะไรม อะไรจงมหนอ;

เพราะอะไรเกดขน อะไรจงเกดขน :

เพราะอะไรม นามรปจงม;

เพราะอะไรม สฬายตนะจงม;

เพราะอะไรม ผสสะจงม;

เพราะอะไรม เวทนาจงม;

เพราะอะไรม ตณหาจงม;

เพราะอะไรม อปาทานจงม;

เพราะอะไรม ภพจงม;

เพราะอะไรม ชาตจงม;

เพราะอะไรม ชรามรณะจงม” ดงน.


ภกษทงหลาย ! โดยทแท อรยสาวกผไดสดบแลว

ยอมมญ�ณหยงรในเรองนโดยไมตองเชอผอน วา :-

“เพราะสงนม สงนจงม;

เพราะสงนเกดขน สงนจงเกดขน;

เพราะวญญาณม นามรปจงม;

เพราะนามรปม สฬายตนะจงม;

เพราะสฬายตนะม ผสสะจงม;

เพราะผสสะม เวทนาจงม;

เพราะเวทนาม ตณหาจงม;

เพราะตณหาม อปาทานจงม;

เพราะอปาทานม ภพจงม;

เพราะภพม ชาตจงม;

เพราะชาตม ชรามรณะจงม” ดงน.

อรยสาวกนน ยอมรประจกษอยางน วา

“โลกนยอมเกดขน ดวยอ�ก�รอย�งน” ดงน.


ภกษทงหลาย ! อรยสาวกผไดสดบแลว ยอมไมม

คว�มสงสยอย�งน วา :-

“เพราะอะไรไมม อะไรจงไมมหนอ;

เพราะอะไรดบ อะไรจงดบ;

เพราะอะไรไมม นามรปจงไมม;

เพราะอะไรไมม สฬายตนะจงไมม;

เพราะอะไรไมม ผสสะจงไมม;

เพราะอะไรไมม เวทนาจงไมม;

เพราะอะไรไมม ตณหาจงไมม;

เพราะอะไรไมม อปาทานจงไมม;

เพราะอะไรไมม ภพจงไมม;

เพราะอะไรไมม ชาตจงไมม;

เพราะอะไรไมม ชรามรณะจงไมม” ดงน.


ภกษทงหลาย ! โดยทแท อรยสาวกผไดสดบแลว

ยอมมญ�ณหยงรในเรองนโดยไมตองเชอผอน วา :-

“เพราะสงนไมม สงนจงไมม;

เพราะสงนดบ สงนจงดบ;

เพราะวญญาณไมม นามรปจงไมม;

เพราะนามรปไมม สฬายตนะจงไมม;

เพราะสฬายตนะไมม ผสสะจงไมม;

เพราะผสสะไมม เวทนาจงไมม;

เพราะเวทนาไมม ตณหาจงไมม;

เพราะตณหาไมม อปาทานจงไมม;

เพราะอปาทานไมม ภพจงไมม;

เพราะภพไมม ชาตจงไมม;

เพราะชาตไมม ชรามรณะจงไมม” ดงน.

อรยสาวกนน ยอมรประจกษอยางน วา

“โลกน ยอมดบดวยอ�ก�รอย�งน” ดงน.


ภกษทงหลาย ! อรยส�วก ยอมม�รประจกษถง

เหตเกดและคว�มดบแหงโลก ต�มทเปนจรงอย�งน

ในก�ลใด; ในกาลนน เร�เรยกอรยส�วกน วา :-

“ผสมบรณแลวดวยทฏฐ” ดงนบาง;

“ผสมบรณแลวดวยทสสนะ” ดงนบาง;

“ผม�ถงพระสทธรรมนแลว” ดงนบาง;

“ผไดเหนอยซงพระสทธรรมน” ดงนบาง;

“ผประกอบแลวดวยญ�ณอนเปนเสขะ” ดงนบาง;

“ผประกอบแลวดวยวชช�อนเปนเสขะ” ดงนบาง;

“ผถงซงกระแสแหงธรรมแลว” ดงนบาง;

“ผประเสรฐมปญญ�เครองชำ�แรกกเลส” ดงนบาง;

“ยนอยจรดประตแหงอมตะ” ดงนบาง, ดงน แล.

นทาน. ส. ๑๖/๙๒-๙๕/๑๗๘-๑๘๗.



๑๔

พระโสด�บน คอ ผเหนชดร�ยละเอยด

แตละส�ยของปฏจจสมปบ�ทตลอดทงส�ย

โดยนยแหงอรยสจส

(เหนตลอดส�ย นยทหนง)

ภกษทงหลาย !

เพราะมอวชชาเปนปจจย จงมสงขารทงหลาย;

เพราะมสงขารเปนปจจย จงมวญญาณ;

เพราะมวญญาณเปนปจจย จงมนามรป;

เพราะมนามรปเปนปจจย จงมสฬายตนะ;

เพราะมสฬายตนะเปนปจจย จงมผสสะ;

เพราะมผสสะเปนปจจย จงมเวทนา;

เพราะมเวทนาเปนปจจย จงมตณหา;

เพราะมตณหาเปนปจจย จงมอปาทาน;

เพราะมอปาทานเปนปจจย จงมภพ;

เพราะมภพเปนปจจย จงมชาต;


เพราะมชาตเปนปจจย ชรามรณะ โสกะปรเทวะทกขะ

โทมนสอปายาสทงหลาย จงเกดขนครบถวน : ความเกดขน

พรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน.

ภกษทงหลาย ! ก ชร�มรณะ เปนอย�งไรเล� ?

ความแก ความครำาครา ความมฟนหลด ความม

ผมหงอก ความมหนงเหยว ความสนไปแหงอาย ความ

แกรอบแหงอนทรยทงหลาย ในสตวนกายนนๆ ของสตว

ทงหลายเหลานน ๆ : นเรยกว� ชร�. การจต ความเคลอน

การแตกสลาย การหายไป การวายชพ การตาย การทำากาละ

การแตกแหงขนธทงหลาย การทอดทงราง การขาดแหง

อนทรย คอ ชวตจากสตวนกายนนๆ ของสตวทงหลาย

เหลานนๆ : นเรยกว� มรณะ. ชรานดวย มรณะนดวย

ยอมมอย ดงน; ภกษทงหลาย ! นเรยกวา ชร�มรณะ.

คว�มกอขนพรอมแหงชรามรณะ ยอมม เพราะ

ความกอขนพรอมแหงชาต; คว�มดบไมเหลอแหง

ชรามรณะ ยอมม เพราะความดบไมเหลอแหงชาต;

มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐนนเอง


เปนปฏปท�ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงชรามรณะ,

ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ

การพดจาชอบ การทำาการงานชอบ การเลยงชวตชอบ

ความพากเพยรชอบ ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ.

ภกษทงหลาย ! ก ช�ต เปนอย�งไรเล� ?

การเกด การกำาเนด การกาวลง (สครรภ) การ

บงเกด การบงเกดโดยยง ความปรากฏของขนธทง

หลาย การทสตวไดซงอายตนะทงหลาย ในสตวนกาย

นนๆ ของสตวทงหลายเหลานนๆ : ภกษทงหลาย !

นเรยกว� ช�ต. คว�มกอขนพรอมแหงชาต ยอมม

เพราะความกอขนพรอมแหงภพ; ความดบไมเหลอ

แหงชาต ยอมม เพราะคว�มดบไมเหลอแหงภพ;

มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐนนเอง เปน

ปฏปท�ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงชาต, ไดแกสง

เหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ การพดจา

ชอบ การทำาการงานชอบ การเลยงชวตชอบ ความ

พากเพยรชอบ ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ.


ภกษทงหลาย ! ก ภพ เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภพทงหลาย ๓ อยางเหลาน คอ

กามภพ รปภพ อรปภพ : ภกษทงหลาย ! นเรยกว� ภพ.

คว�มกอขนพรอมแหงภพ ยอมม เพราะความกอขนพรอม

แหงอปาทาน; คว�มดบไมเหลอแหงภพ ยอมม เพราะ

ความดบไมเหลอแหงอปาทาน; มรรคอนประกอบดวย

องคแปดอนประเสรฐนนเอง เปนปฏปท�ใหถงซงคว�มดบ

ไมเหลอแหงภพ, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ

ความดำารชอบ การพดจาชอบ การทำาการงานชอบ

การเลยงชวตชอบ ความพากเพยรชอบ ความระลกชอบ

ความตงใจมนชอบ.

ภกษทงหลาย ! ก อป�ท�น เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! อปาทานทงหลาย ๔ อยาง

เหลาน คอ ความยดมนในกาม ความยดมนในความเหน

ความยดมนในขอปฏบตทางกายและวาจา (ศลพรต) ความ

ยดมนในความเปนตวตน : ภกษทงหลาย ! นเรยกว�

อป�ท�น. คว�มกอขนพรอมแหงอปาทาน ยอมม

เพราะความกอขนพรอมแหงตณหา; คว�มดบไมเหลอ


แหงอปาทาน ยอมม เพราะความดบไมเหลอแหงตณหา;


ปฏปท�ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงอปาทาน, ไดแก

สงเหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ การพดจาชอบ

การทำาการงานชอบ การเลยงชวตชอบ ความพากเพยรชอบ

ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ.

ภกษทงหลาย ! ก ตณห� เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! หมแหงตณหาทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ ความอยากในรป ความอยากในเสยง ...ในกลน

...ในรส ...ในสมผสทางกาย ความอยากในธรรมารมณ :

ภกษทงหลาย ! นเรยกว� ตณห�. คว�มกอขนพรอม

แหงตณหา ยอมม เพราะความกอขนพรอมแหงเวทนา;

คว�มดบไมเหลอแหงตณหา ยอมม เพราะความดบไมเหลอ

แหงเวทนา; มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ

นนเอง เปนปฏปท�ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงตณหา,





ภกษทงหลาย ! ก เวทน� เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! หมแหงเวทนาทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ เวทนาทเกดจากสมผสทางตา ...ทางห ...ทางจมก

...ทางลน ...ทางกาย และเวทนาทเกดจากสมผสทางใจ :

ภกษทงหลาย ! นเรยกว� เวทน�. คว�มกอขนพรอม

แหงเวทนา ยอมม เพราะความกอขนพรอมแหงผสสะ;

คว�มดบไมเหลอแหงเวทนา ยอมม เพราะความดบไมเหลอ

แหงผสสะ; มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ

นนเอง เปนปฏปท�ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงเวทนา,




ภกษทงหลาย ! ก ผสสะ เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! หมแหงผสสะทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ สมผสทางตา ...ทางห ...ทางจมก ...ทางลน

...ทางกาย สมผสทางใจ : ภกษทงหลาย ! นเรยกว� ผสสะ.

คว�มกอขนพรอมแหงผสสะ ยอมม เพราะความกอขน

พรอมแหงสฬายตนะ; คว�มดบไมเหลอแหงผสสะ ยอมม


เพราะความดบไมเหลอแหงสฬายตนะ; มรรคอนประกอบดวย


ไมเหลอแหงผสสะ, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ




ภกษทงหลาย ! ก สฬ�ยตนะ เปนอย�งไรเล� ?

จกขวายตนะ โสตายตนะ ฆานายตนะ ชวหายตนะ

กายายตนะ มนายตนะ : ภกษทงหลาย ! นเรยกว�

สฬ�ยตนะ. คว�มกอขนพรอมแหงสฬายตนะ ยอมม

เพราะความกอขนพรอมแหงนามรป; ความดบไมเหลอแหง

สฬายตนะ ยอมม เพราะคว�มดบไมเหลอแหงนามรป;


เปนปฏปท�ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงสฬายตนะ,





ภกษทงหลาย ! ก น�มรป เปนอย�งไรเล� ?

เวทนา สญญา เจตนา ผสสะ มนสการ : นเรยกวา

น�ม. มหาภตทงสดวย รปทอาศยมหาภตทงสดวย :

นเรยกวา รป. นามนดวย รปนดวย ยอมมอยอยางน : ภกษ

ทงหลาย ! นเรยกว� น�มรป. คว�มกอขนพรอมแหง

นามรป ยอมม เพราะความกอขนพรอมแหงวญญาณ;

คว�มดบไมเหลอแหงนามรป ยอมม เพราะความดบ

ไมเหลอแหงวญญาณ; มรรคอนประกอบดวยองคแปดอน

ประเสรฐนนเอง เปนปฏปท�ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหง

นามรป, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ



ภกษทงหลาย ! ก วญญ�ณ เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! หมแหงวญญาณทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ จกขวญญาณ (ผรแจงทางตา) โสตวญญาณ

ฆานวญญาณ ชวหาวญญาณ กายวญญาณ มโนวญญาณ

(ผรแจงทางใจ) : ภกษทงหลาย ! นเรยกว� วญญ�ณ.

คว�มกอขนพรอมแหงวญญาณ ยอมม เพราะความกอขน

พรอมแหงสงขาร; คว�มดบไมเหลอแหงวญญาณ ยอมม


เพราะความดบไมเหลอแหงสงขาร; มรรคอนประกอบดวย


ไมเหลอแหงวญญาณ, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ




ภกษทงหลาย ! ก สงข�รทงหล�ย เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย ๓ อยางเหลาน

คอ กายสงขาร (ความปรงแตงทางกาย) วจสงขาร (ความปรงแตง

ทางวาจา) จตตสงขาร (ความปรงแตงทางใจ) : ภกษทงหลาย !

เหล�นเรยกว� สงข�รทงหล�ย. คว�มกอขนพรอม

แหงสงขารยอมม เพราะความกอขนพรอมแหงอวชชา;

ความดบไมเหลอแหงสงขาร ยอมม เพราะความดบไมเหลอ

แหงอวชชา; มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ

นนเอง เปนปฏปท�ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงสงขาร,





ภกษทงหลาย ! ในก�ลใดแล อรยส�วก

ยอมม�รทวถงซงธรรม อนเปนปจจย (เหต)

วาเปนอยางนๆ; มารทวถงซงเหตแหงธรรม อนเปนปจจย

วาเปนอยางนๆ; มารทวถงซงความดบไมเหลอแหงธรรม

อนเปนปจจย วาเปนอยางนๆ; มารทวถงซงขอปฏบต

เครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงธรรมอนเปน

ปจจย วาเปนอยางนๆ ดงน;


ในกาลนน เราเรยกอรยสาวกนน วา :-










นทาน. ส. ๑๖/๕๐-๕๑/๘๘-๙๐.


๑๕

พระโสด�บน คอ ผเหนชดร�ยละเอยด

แตละส�ยของปฏจจสมปบ�ทตลอดทงส�ย

โดยนยแหงอรยสจส

(เหนตลอดส�ย นยทสอง)


ภกษในธรรมวนยน

ยอมรทวถงซง ชร�มรณะ, รทวถงซงเหต ให

เกดขนแหงชรามรณะ, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหง

ชรามรณะ, รทวถงซงขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบ

ไมเหลอแหงชรามรณะ;

ยอมรทวถงซง ช�ต , รทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงชาต, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงชาต, รทวถงซง

ขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงชาต;


ยอมรทวถงซง ภพ, รทวถงซงเหต ใหเกดขน

แหงภพ, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงภพ, รทวถงซง

ขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงภพ;

ยอมรทวถงซง อป�ท�น, รทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงอปาทาน, รท วถ งซ งคว�มดบ ไม เหลอแหง

อปาทาน, รทวถงซงขอปฏบต เครองทำาสตวใหลถง

ความดบไมเหลอแหงอปาทาน;

ยอมรทวถงซง ตณห�, รทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงตณหา, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงตณหา,

รทวถงซงขอปฏบต เครองทำาสตวใหลความดบไมเหลอ

แหงตณหา;

ยอมรทวถงซง เวทน�, รทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงเวทนา, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงเวทนา,

รทวถงซงขอปฏบต เครองทำาสตวใหลถงความดบไม

เหลอแหงเวทนา;

ยอมรทวถงซง ผสสะ, รทวถงซงเหตใหเกดขนแหง

ผสสะ, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงผสสะ, รทวถงซง

ขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงผสสะ;


ยอมรทวถงซง สฬ�ยตนะ, รทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงสฬายตนะ, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงสฬายตนะ,

รทวถงซงขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอ

แหงสฬายตนะ;

ยอมรทวถงซง น�มรป, รทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงนามรป, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงนามรป,


แหงนามรป;

ยอมรทวถงซง วญญ�ณ, รทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงวญญาณ, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงวญญาณ,


แหงวญญาณ;

ยอมรทวถงซง สงข�ร, รทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงสงขาร, รทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงสงขาร,


แหงสงขาร.


ภกษทงหลาย ! ชร�มรณะ เปนอย�งไรเล� ?

ความแก ความครำาครา ความมฟนหลด ความม

ผมหงอก ความมหนงเหยว ความสนไปๆ แหงอาย ความ

แกรอบแหงอนทรยทงหลาย ในสตวนกายนนๆ ของสตว

ทงหลายเหลานนๆ : นเรยกว� ชร�. การจต การเคลอน

การแตกสลาย การหายไป การวายชพ การตาย การทำา

กาละ การแตกแหงขนธทงหลาย การทอดทงราง การขาด

แหงอนทรย คอ ชวต จากสตวนกายนนๆ ของสตวทงหลาย

เหลานนๆ : นเรยกว� มรณะ. ชรานดวย มรณะนดวย

ยอมมอยดงน; ภกษทงหลาย ! นเรยกว� ชร�มรณะ.

ความกอขนพรอมแหงชรามรณะ ยอมม เพราะความกอขน

พรอมแหงชาต; ความดบไมเหลอแหงชรามรณะ ยอมม

เพราะความดบไมเหลอแหงชาต; มรรคอนประกอบดวย

องคแปดอนประเสรฐนนเอง เปนปฏปทาใหถงซงความดบ

ไมเหลอแหงชรามรณะ, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ





ภกษทงหลาย ! ช�ต เปนอย�งไรเล� ?


บงเกด การบงเกดโดยยง ความปรากฏของขนธทงหลาย

การทสตวไดซงอายตนะทงหลาย ในสตวนกายนนๆ ของ

สตวทงหลายเหลานนๆ : ภกษทงหลาย ! นเรยกว� ช�ต.

ความกอขนพรอมแหงชาต ยอมม เพราะความกอขนพรอม

แหงภพ; ความดบไมเหลอแหงชาต ยอมม เพราะความดบ

ไมเหลอแหงภพ; มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ

นนเอง เปนปฏปทาใหถงซงความดบไมเหลอแหงชาต, ไดแก

สงเหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ การพดจาชอบ



ภกษทงหลาย ! ภพ เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! ภพทงหลาย ๓ อยางเหลาน คอ

กามภพ รปภพ อรปภพ : ภกษทงหลาย ! นเรยกว�

ภพ. ความกอขนแหงภพ ยอมม เพราะความกอขน

พรอมแหงอปาทาน; ความดบไมเหลอแหงภพ ยอมม


เพราะความดบไม เหลอแหงอปาทาน; มรรคอน

ประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐนนเอง เปนปฏปทา

ใหถงซงความดบไมเหลอแหงภพ, ไดแกสงเหลาน

คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ การพดจาชอบ



ภกษทงหลาย ! อป�ท�น เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! อปาทานทงหลาย ๔ อยาง

เหลาน คอ กามปาทาน ทฏฐปาทาน สลพพตตปาทาน

อตตวาทปาทาน : ภกษทงหลาย ! นเรยกว� อป�ท�น.

ความกอขนพรอมแหงอปาทาน ยอมม เพราะความกอขน

พรอมแหงตณหา; ความดบไมเหลอแหงอปาทาน ยอมม

เพราะความดบไมเหลอแหงตณหา; มรรคอนประกอบดวย


ไมเหลอแหงอปาทาน, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ





ภกษทงหลาย ! ตณห� เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! หมแหงตณหาทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ รปตณหา สททตณหา คนธตณหา รสตณหา

โผฏฐพพตณหา ธมมตณหา : ภกษทงหลาย ! นเรยกว�

ตณห�. ความกอขนพรอมแหงตณหา ยอมม เพราะความ

กอขนพรอมแหงเวทนา; ความดบไมเหลอแหงตณหา ยอมม

เพราะความดบไมเหลอแหงเวทนา; มรรคอนประกอบดวย


ไมเหลอแหงตณหา, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ




ภกษทงหลาย ! เวทน� เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! หมแหงเวทนาทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ จกขสมผสสชาเวทนา โสตสมผสสชาเวทนา

ฆานสมผสสชาเวทนา ชวหาสมผสสชาเวทนา กายสม-

ผสสชาเวทนา มโนสมผสสชาเวทนา : ภกษทงหลาย !

นเรยกว� เวทน�. ความกอขนพรอมแหงเวทนา ยอมม


เพราะความกอขนพรอมแหงผสสะ; ความดบไมเหลอ

แหงเวทนา ยอมม เพราะความดบไมเหลอแหงผสสะ;


ปฏปทาใหถงซงความดบไมเหลอแหงเวทนา, ไดแก

สงเหลา น ค อ ความ เหนชอบ ความดำ า ร ชอบ



ภกษทงหลาย ! ผสสะ เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! หมแหงผสสะทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ จกขสมผส โสตสมผส ฆานสมผส ชวหาสมผส

กายสมผส มโนสมผส : ภกษทงหลาย ! นเรยกว� ผสสะ.

ความกอขนพรอมแหงผสสะ ยอมม เพราะความกอขน

พรอมแหงสฬายตนะ; ความดบไมเหลอแหงผสสะ ยอมม

เพราะความดบไมเหลอแหงสฬายตนะ; มรรคอนประกอบดวย


ไมเหลอแหงผสสะ, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ





ภกษทงหลาย ! สฬ�ยตนะ1 เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! จกขวายตนะ โสตายตนะ

ฆานายตนะ ชวหายตนะ กายายตนะ มนายตนะ :

ภกษทงหลาย ! นเรยกว� สฬ�ยตนะ. ความกอขนพรอม

แหงสฬายตนะ ยอมม เพราะความกอขนพรอมแหงนามรป;

ความดบไมเหลอแหงสฬายตนะ ยอมม เพราะความดบ

ไมเหลอแหงนามรป; มรรคอนประกอบดวยองคแปดอน

ประเสรฐนนเอง เปนปฏปทาใหถงซงความดบไมเหลอแหง

สฬายตนะ, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ



ภกษทงหลาย ! น�มรป เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! เวทนา สญญา เจตนา ผสสะ

มนสการ : นเรยกว� น�ม, มหาภตทงสดวย รปทอาศย

มหาภตทงสดวย นเรยกว� รป, นามนดวย รปนดวย

ยอมมอยดงน; ภกษทงหลาย ! นเรยกว� น�มรป.

1. คอ อายตนะภายในทง ๖ และอายตนะภายนอกทง ๖.


ความกอขนพรอมแหงนามรป ยอมม เพราะความกอขน

พรอมแหงวญญาณ; ความดบไมเหลอแหงนามรป ยอมม

เพราะความดบไมเหลอแหงวญญาณ; มรรคอนประกอบดวย


ไมเหลอแหงนามรป, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ




ภกษทงหลาย ! วญญ�ณ เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! หมแหงวญญาณทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ จกขวญญาณ โสตวญญาณ ฆานวญญาณ

ชวหาวญญาณ กายวญญาณ มโนวญญาณ : ภกษ

ทงหลาย ! นเรยกว� วญญ�ณ. ความกอขนพรอมแหง

วญญาณ ยอมม เพราะความกอขนพรอมแหงสงขาร;

ความดบไมเหลอแหงวญญาณ ยอมม เพราะความดบ

ไมเหลอแหงสงขาร; มรรคอนประกอบดวยองคแปดอน

ประเสรฐนนเอง เปนปฏปทาใหถงซงความดบไมเหลอแหง

วญญาณ, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ




ภกษทงหลาย ! สงข�รทงหลาย เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย ๓ อยางเหลาน

คอ กายสงขาร วจสงขาร จตตสงขาร : ภกษทงหลาย !

เหล�นเรยกว� สงข�รทงหล�ย. ความกอขนพรอม

แหงสงขาร ยอมม เพราะความกอขนพรอมแหงอวชชา;

ความดบไมเหลอแหงสงขาร ยอมม เพราะความดบไมเหลอ

แหงอวชชา; มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ

นนเอง เปนปฏปทาใหถงซงความดบไมเหลอแหงสงขาร,




ภกษทงหลาย ! ในการใดแล ภกษ

ยอมมารทวถงซง ชร�มรณะ; มารทวถงซงเหต

ใหเกดขนแหงชรามรณะ; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอ

แหงชรามรณะ; มารทวถงซงขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถง

ความดบไมเหลอแหงชรามรณะ : ว�เปนอย�งนๆ.


ยอมมารทวถงซง ช�ต ; มารทวถงซงเหตให

เกดขนแหงชาต; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงชาต;

มารทวถงซงขอปฏบต เครองทำาสตวใหลถงความดบ

ไมเหลอแหงชาต : ว�เปนอย�งนๆ.

ยอมมารทวถงซง ภพ; มารทวถงซงเหตให

เกดขนแหงภพ; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงภพ;


ไมเหลอแหงภพ : ว�เปนอย�งนๆ.

ยอมมารทวถงซง อป�ท�น; มารทวถงซงเหต

ใหเกดขนแหงอปาทาน; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอ

แหงอปาทาน; มารทวถงซงขอปฏบตเครองทำาสตวให

ลถงความดบไมเหลอแหงอปาทาน : ว�เปนอย�งนๆ.

ยอมมารทวถงซง ตณห�; มารทวถงซงเหต ให

เกดขนแหงตณหา; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงตณหา;


ไมเหลอแหงตณหา : ว�เปนอย�งนๆ.

ยอมมารทวถงซง เวทน�; มารทวถงซงเหตให

เกดขนแหงเวทนา; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงเวทนา;



ไมเหลอแหงเวทนา : ว�เปนอย�งนๆ.

ยอมมารทวถงซง ผสสะ; มารทวถงซงเหตให

เกดขนแหงผสสะ; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงผสสะ;

มารทวถงซงขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบ

ไมเหลอแหงผสสะ : ว�เปนอย�งนๆ.

ยอมมารทวถงซง สฬ�ยตนะ; มารทวถงซงเหต

ใหเกดขนแหงสฬายตนะ; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอ

แหงสฬายตนะ; มารทวถงซงขอปฏบต เครองทำาสตวให

ลถงความดบไมเหลอแหงสฬายตนะ : ว�เปนอย�งนๆ.

ยอมมารทวถงซง น�มรป; มารทวถงซงเหตให

เกดขนแหงนามรป; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหง

นามรป; มารทวถงซงขอปฏบต เครองทำาสตวใหลถง

ความดบไมเหลอแหงนามรป : ว�เปนอย�งนๆ.

ยอมมารทวถงซง วญญ�ณ; มารทวถงซงเหตให

เกดขนแหงวญญาณ; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหง

วญญาณ; มารทวถงซงขอปฏบต เครองทำาสตวใหลถง

ความดบไมเหลอแหงวญญาณ : ว�เปนอย�งนๆ.


ยอมมารทวถงซง สงข�ร; มารทวถงซงเหต ให

เกดขนแหงสงขาร; มารทวถงซงคว�มดบไมเหลอแหงสงขาร;


ไมเหลอแหงสงขาร : ว�เปนอย�งนๆ.


ในกาลนน เราเรยกภกษนน วา :-










นทาน. ส. ๑๖/๕๑-๕๓/๙๑-๙๓.


๑๖

ผรปฏจจสมปบ�ทแตละส�ยโดยนย

แหงอรยสจส ทงปจจบน อดต อน�คต

ชอว�โสด�บน (ญ�ณวตถ ๔๔)


เราจกแสดง ซงญ�ณวตถ1 ๔๔ อยาง

แกพวกเธอทงหลาย.

พวกเธอทงหลายจงฟงขอความนน

จงกระทำาในใจใหสำาเรจประโยชน,

เราจกกลาวบดน.

ครนภกษทงหลาย ! เหลานน ทลรบสนองพระพทธดำารสแลว

พระผมพระภาคเจาไดตรสถอยคำาเหลาน วา :-

1. ญาณวตถ แปลวา สงซงเปนทกำาหนดพจารณาของญาณ ญาณกำาหนด

พจารณาสงใด สงนนเรยกวาญาณวตถ เฉพาะในกรณน หมายถงอาการ

๔ อยางๆ ของปฏจจสมปบาทแตละอาการ ซงมอย ๑๑ อาการ; ดงนน

จงเรยกวา ญาณวตถ ๔๔.



ก ญ�ณวตถ ๔๔ อย�ง เปนอย�งไรเล� ?

ญาณวตถ ๔๔ อยาง คอ :-

(หมวด ๑)

๑. ญาณ คอ ความร ในชร�มรณะ;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงชรามรณะ;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงชรามรณะ;

๔. ญาณ คอ ความร ในขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถง

ความดบไมเหลอแหงชรามรณะ;

(หมวด ๒)

๑. ญาณ คอ ความร ในช�ต;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงชาต;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงชาต;


ความดบไมเหลอแหงชาต;


(หมวด ๓)

๑. ญาณ คอ ความร ในภพ;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงภพ;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงภพ;


ความดบไมเหลอแหงภพ;

(หมวด ๔)

๑. ญาณ คอ ความร ในอป�ท�น;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงอปาทาน;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงอปาทาน;


ความดบไมเหลอแหงอปาทาน;

(หมวด ๕)

๑. ญาณ คอ ความร ในตณห�;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงตณหา;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงตณหา;


ความดบไมเหลอแหงตณหา;


(หมวด ๖)

๑. ญาณ คอ ความร ในเวทน�;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงเวทนา;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงเวทนา;


ความดบไมเหลอแหงเวทนา;

(หมวด ๗)

๑. ญาณ คอ ความร ในผสสะ;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงผสสะ;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงผสสะ;


ความดบไมเหลอแหงผสสะ;

(หมวด ๘)

๑. ญาณ คอ ความร ในสฬ�ยตนะ;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงสฬายตนะ;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงสฬายตนะ;


ความดบไมเหลอแหงสฬายตนะ;


(หมวด ๙)

๑. ญาณ คอ ความร ในน�มรป;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงนามรป;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงนามรป;


ความดบไมเหลอแหงนามรป;

(หมวด ๑๐)

๑. ญาณ คอ ความร ในวญญ�ณ;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงวญญาณ;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงวญญาณ;


ความดบไมเหลอแหงวญญาณ;

(หมวด ๑๑)

๑. ญาณ คอ ความร ในสงข�รทงหล�ย;

๒. ญาณ คอ ความร ในเหตใหเกดขนแหงสงขาร;

๓. ญาณ คอ ความร ในความดบไมเหลอแหงสงขาร;


ความดบไมเหลอแหงสงขาร;



เหล�นเรยกว� ญ�ณวตถ ๔๔ อย�ง.

ภกษทงหลาย ! ก ชร�มรณะ เปนอย�งไรเล� ?

ความแก ความครำาครา ความมฟนหลด ความ

มผมหงอก ความมหนงเหยว ความสนไปๆ แหงอาย

ความแกรอบแหงอนทรยทงหลาย ในสตวนกายนนๆ ของ

สตวทงหลายเหลานนๆ : นเรยกว� ชร�. การจต ความ

เคลอน การแตกสลาย การหายไป การวายชพ การตาย

การทำากาละ การแตกแหงขนธทงหลาย การทอดทงราง

การขาดแหงอนทรย คอ ชวต จากสตวนกายนนๆ ของ

สตวทงหลายเหลานนๆ : นเรยกว� มรณะ. ชรานดวย

มรณะนดวย ยอมมอย ดงน; ภกษทงหลาย ! นเรยกว�

ชร�มรณะ. ความกอขนพรอมแหงชรามรณะ ยอมม

เพราะความกอขนพรอมแหงชาต; ความดบไมเหลอแหง

ชรามรณะ ยอมม เพราะความดบไมเหลอแหงชาต; มรรค

อนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐนนเอง เปนปฏปทา

ใหถงซงความดบไมเหลอแหงชรามรณะ,ไดแกสงเหลาน


คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ การพดจาชอบ



ภกษทงหลาย ! อรยสาวก ยอมม�รทวถงซง

ชร�มรณะ ว�เปนอย�งนๆ, มารทวถงซงเหตใหเกดขน

แหงชรามรณะ วาเปนอยางนๆ , มารทวถงซงความดบไมเหลอ

แหงชรามรณะ วาเปนอยางนๆ, มารทวถงซงขอปฏบต

เครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงชรามรณะ วาเปน

อยางนๆ, ในกาลใด; ในกาลนนความรนของอรยสาวกนน

ชอวา ญ�ณในธรรม (ธมมญาณ). ดวยธรรมนอนอรยสาวกนน

เหนแลว รแลว บรรลแลว หยงลงแลว และเปนธรรม

อนใชไดไมจำากดกาล, อรยสาวกนน ยอมนำาความรนน

ไปสนยยะอนเปนอดตและอน�คต (ตอไปอก) วา “สมณะ

หรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ในกาลยดยาวนานฝายอดต

ไดรอยางยงแลวซงชรามรณะ, ไดรอยางยงแลวซงเหต

ใหเกดขนแหงชรามรณะ, ไดรอยางยงแลวซงความดบ

ไมเหลอแหงชรามรณะ, ไดรอยางยงแลวซงขอปฏบต

เครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงชรามรณะ;


สมณะหรอพราหมณเหลานนทกทาน กไดรอยางยงแลว

เหมอนอยางทเราเองไดรอยางยงแลวในบดน. ถงแมสมณะ

หรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ในกาลยดยาวนานฝาย

อนาคต จกรอยางยง ซงชรามรณะ, จกรอยางยง ซงเหตให

เกดขนแหงชรามรณะ, จกรอยางยง ซงความดบไมเหลอ

แหงชรามรณะ, จกรอยางยง ซงขอปฏบตเครองทำาสตว

ใหลถงความดบไมเหลอแหงชรามรณะ กตาม; สมณะหรอ

พราหมณเหลานนทกทาน กจกรอยางยง เหมอนอยาง

ทเราเองไดรอยางยงแลวในบดน” ดงน. ความรนของ

อรยสาวกนน ชอวา ญ�ณในก�รรต�ม (อนวยญาณ).

ภกษทงหลาย ! ญ�ณทงสอง คอ ธมมญ�ณ

และอนวยญ�ณเหล�นของอรยส�วก เปนธรรมช�ต

บรสทธ ผองใส ในก�ลใด;













ภกษทงหลาย ! กช�ต เปนอย�งไรเล� ?


บงเกด การบงเกดโดยยง ความปรากฏของขนธทงหลาย

การทสตวไดซงอายตนะทงหลาย ในสตวนกายนนๆ

ของสตวทงหลายเหลานนๆ : ภกษทงหลาย ! นเรยกว�

ช�ต. ความกอขนพรอมแหงชาต ยอมม เพราะความ

กอขนพรอมแหงภพ; ความดบไมเหลอแหงชาต ยอมม

เพราะความดบไมเหลอแหงภพ; มรรคอนประกอบดวย


ไมเหลอแหงชาต, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ






ช�ต ว�เปนอย�งนๆ, มารทวถง ซงเหตใหเกดขนแหง

ชาต วาเปนอยางนๆ, มารทวถง ซงความดบไมเหลอแหง

ชาต วาเปนอยางนๆ, มารทวถง ซงขอปฏบตเครองทำา

สตวใหลถงความดบไมเหลอแหงชาต วาเปนอยางนๆ,

ในกาลใด; ในกาลนนความรนของอรยสาวกนน ชอวา

ญ�ณในธรรม (ธมมญาณ). ดวยธรรมนอนอรยสาวกนน

เหนแลว รแลว บรรลแลว หยงลงแลว และเปนธรรมอน

ใชไดไมจำากดกาล, อรยสาวกนน ยอม นำ�คว�มรนนไปส

นยยะอนเปนอดตและอน�คต (ตอไปอก) วา “สมณะหรอ

พราหมณเหลาใดเหลาหนง ในกาลยดยาวนานฝายอดต

ไดรอยางยงแลว ซงชาต, ไดรอยางยงแลว ซงเหตใหเกดขน

แหงชาต, ไดรอยางยงแลว ซงความดบไมเหลอแหงชาต,

ไดรอยางยงแลว ซงขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบ

ไมเหลอแหงชาต; สมณะหรอพราหมณเหลานนทกทาน

กไดรอยางยงแลว เหมอนอยางทเราเองไดรอยางยงแลว

ในบดน. ถงแมสมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง

ในกาลยดยาวนานฝายอนาคต จกรอยางยง ซงชาต,

จกรอยางยง ซงเหตใหเกดขนแหงชาต, จกรอยางยง


ซงความดบไมเหลอแหงชาต, จกรอยางยง ซงขอปฏบต

เครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงชาต กตาม;

สมณะหรอพราหมณเหลานนทกทาน กจกรอยางยงเหมอน

อยางทเราเองไดรอยางยงแลวในบดน” ดงน. ความรน

ของอรยสาวกนน ชอวา ญ�ณในก�รรต�ม (อนวยญ�ณ).


และอนวยญ�ณเหล�นของอรยส�วก เปนธรรมช�ต














ภกษทงหลาย ! ก ภพ เปนอย�งไรเล� ? ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ก อป�ท�น เปนอย�งไรเล� ? ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ก ตณห� เปนอย�งไรเล� ? ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ก เวทน� เปนอย�งไรเล� ? ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ก ผสสะ เปนอย�งไรเล� ? ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ก สฬ�ยตนะ เปนอย�งไรเล� ? ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ก น�มรป เปนอย�งไรเล� ? ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ก วญญ�ณ เปนอย�งไรเล� ? ...ฯลฯ...

(ขอความนทละไวดวย ...ฯลฯ... ดงขางบนน มขอความเตม

ดงในขออนวาดวย ชรามรณะ และชาต ขางตนทกประการ ตางกนแต

ชอหวขอธรรม).

ภกษทงหลาย ! กสงข�รทงหล�ย เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย สามอยางเหลาน

คอ กายสงขาร วจสงขาร จตตสงขาร : ภกษทงหลาย !

เหล�นเรยกว� สงข�รทงหล�ย. ความกอขนพรอม

แหงสงขาร ยอมม เพราะความกอขนพรอมแหงอวชชา;

ความดบไมเหลอแหงสงขาร ยอมม เพราะความดบ


ไมเหลอแหงอวชชา; มรรคอนประกอบดวยองคแปด

อนประเสรฐนนเอง เปนปฏปทาใหถงซงความดบ

ไมเหลอแหงสงขาร ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ





สงข�รทงหล�ย ว�เปนอย�งนๆ, มารทวถงซงเหตให

เกดขนแหงสงขาร วาเปนอยางนๆ, มารทวถงซงความดบ

ไมเหลอแหงสงขาร วาเปนอยางนๆ, มารทวถงซงขอปฏบต

เครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงสงขาร วาเปน

อยางนๆ, ในกาลใด; ในกาลนนความรนของอรยสาวกนน

ชอวา ญ�ณในธรรม (ธมมญาณ). ดวยธรรมนอนอรยสาวกนน

เหนแลว รแลว บรรลแลว หยงลงแลว และเปนธรรมอน

ใชไดไมจำากดกาล, อรยสาวกนน ยอมนำ�คว�มรนนไปส

นยยะอนเปนอดตและอน�คต (ตอไปอก) วา “สมณะหรอ

พราหมณเหลาใดเหลาหนง ในกาลยดยาวนานฝายอดต

ไดรอยางยงแลวซงสงขารทงหลาย, ไดรอยางยงแลวซงเหต


ใหเกดขนแหงสงขาร, ไดรอยางยงแลวซงความดบไมเหลอ

แหงสงขาร, ไดรอยางยงแลวซงขอปฏบตเครองทำาสตว

ใหลถงความดบไมเหลอแหงสงขาร; สมณะหรอพราหมณ

เหลานนทกทาน กไดรอยางยงแลว เหมอนอยางทเราเอง

ไดรอยางยงแลวในบดน. ถงแมสมณะหรอพราหมณเหลาใด

เหลาหนง ในกาลยดยาวนานฝายอนาคต จกรอยางยงซง

สงขารทงหลาย, จกรอยางยงซงเหตใหเกดขนแหงสงขาร,

จกรอยางยงซงความดบไมเหลอแหงสงขาร, จกรอยางยง

ซงขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหง

สงขารกตาม; สมณะหรอพราหมณเหลานนทกทาน กจกร

อยางยง เหมอนอยางทเราเองไดรอยางยงแลวในบดน”

ดงน. ความรนของอรยสาวกนน ชอวา ญ�ณในก�รรต�ม

(อนวยญาณ).


และอนวยญ�ณ เหล�นของอรยส�วก เปนธรรมช�ต














นทาน. ส. ๑๖/๖๗-๗๑/๑๑๘-๑๒๕.



๑๗

ผรปฏจจสมปบ�ทแตละส�ยถง “เหตเกด”

และ “คว�มดบ” ทงปจจบน อดต อน�คต

กชอว�โสด�บน (ญ�ณวตถ ๗๗)


เราจกแสดง ซงญ�ณวตถ ๗๗ อย�ง

แกพวกเธอทงหลาย.

พวกเธอทงหลายจงฟงความขอนน,

จงทำาในใจใหสำาเรจประโยชน, เราจกกลาวบดน.

ครนภกษทงหลายเหลานนทลรบสนองพระพทธดำารสนนแลว

พระผมพระภาคเจา ไดตรสถอยคำาเหลานวา :-


ก ญ�ณวตถ ๗๗ อย�ง เปนอย�งไรเล� ?

ญาณวตถ ๗๗ อยางนน คอ :-


(หมวด ๑)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมช�ตเปนปจจย จงม

ชร�มรณะ;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอชาตไมม ชรามรณะ ยอมไมม;

๓. ญาณ คอ ความรวา แมในก�ลยดย�วน�นฝ�ยอดต

เพราะมชาตเปนปจจย จงมชรามรณะ;

๔. ญาณ คอ ความรวา แมในกาลยดยาวนานฝายอดต

เมอชาตไมม ชรามรณะยอมไมม;

๕. ญาณ คอ ความรวา แมในก�ลยดย�วน�นฝ�ยอน�คต

เพราะมชาตเปนปจจย จงมชรามรณะ;

๖. ญาณ คอ ความรวา แมในกาลยดยาวนานฝายอนาคต

เมอชาตไมม ชรามรณะยอมไมม;

๗. ญาณ คอ ความรวา แม ธมมฏฐตญ�ณ1 ในกรณน

กมคว�มสนไป เสอมไป จ�งไป ดบไป เปนธรรมด�;

1. ธมมฏฐตญาณ ในกรณน คอ ญาณเปนไปตามหลกของปฏจจสมปบาท

เปนกรณๆ ไป เชน ในกรณแหงชาต ดงทกลาวนเปนตน.


(หมวด ๒)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมภพเปนปจจย จงมช�ต;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอภพไมม ชาตยอมไมม;




เมอภพไมม ชาตยอมไมม;




เมอภพไมม ชาตยอมไมม;

๗. ญาณ คอ ความรวา แม ธมมฏฐตญ�ณ ในกรณน



(หมวด ๓)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมอป�ท�นเปนปจจย

จงมภพ;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมออปาทานไมม ภพยอมไมม;




เมออปาทานไมม ภพยอมไมม;




เมออปาทานไมม ภพยอมไมม;




(หมวด ๔)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมตณห�เปนปจจย จงม

อป�ท�น;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอตณหาไมม อปาทานยอมไมม;


เพราะมตณหาเปนปจจย จงมอปทาน;


เมอตณหาไมม อปาทานยอมไมม;




เมอตณหาไมม อปาทานยอมไมม;




(หมวด ๕)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมเวทน�เปนปจจย จงม

ตณห�;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอเวทนาไมม ตณหายอมไมม;




เมอเวทนาไมม ตณหายอมไมม;




เมอเวทนาไมม ตณหายอมไมม;




(หมวด ๖)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมผสสะเปนปจจย จงม

เวทน�;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอผสสะไมม เวทนายอมไมม;




เมอผสสะไมม เวทนายอมไมม;




เมอผสสะไมม เวทนายอมไมม;




(หมวด ๗)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมสฬ�ยตนะเปนปจจย

จงมผสสะ;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอสฬายตนะไมม ผสสะยอมไมม;




เมอสฬายตนะไมม ผสสะยอมไมม;




เมอสฬายตนะไมม ผสสะยอมไมม;




(หมวด ๘)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมน�มรปเปนปจจย

จงมสฬ�ยตนะ;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอนามรปไมม สฬายตนะ

ยอมไมม;




เมอนามรปไมม สฬายตนะยอมไมม;




เมอนามรปไมม สฬายตนะยอมไมม;




(หมวด ๙)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมวญญ�ณเปนปจจย

จงมน�มรป;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอวญญาณไมม นามรปยอมไมม;




เมอวญญาณไมม นามรปยอมไมม;




เมอวญญาณไมม นามรปยอมไมม;




(หมวด ๑๐)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมสงข�รเปนปจจย

จงมวญญ�ณ;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมอสงขารทงหลายไมม

วญญาณ ยอมไมม;




เมอสงขารทงหลายไมม วญญาณยอมไมม;




เมอสงขารทงหลายไมม วญญาณยอมไมม;




(หมวดท ๑๑)

๑. ญาณ คอ ความรวา เพร�ะมอวชช�เปนปจจย

จงมสงข�รทงหล�ย;

๒. ญาณ คอ ความรวา เมออวชชาไมม สงขารทงหลาย

ยอมไมม;




เมออวชชาไมม สงขารทงหลายยอมไมม;




เมออวชชาไมม สงขารทงหลายยอมไมม;


กมคว�มสนไป เสอมไป จ�งไป ดบไป เปนธรรมด�.

ภกษทงหลาย ! เหลาน เรยกวา ญาณวตถ ๗๗

อยาง ดงน แล.

นทาน. ส. ๑๖/๗๑-๗๒/๑๒๖-๑๒๗.


๑๘

ผมธมมญ�ณและอนวยญ�ณ

(พระโสด�บน)

ภกษทงหลาย ! ก ชร�มรณะ เปนอยางไรเลา ?

ความแก ความครำาครา ความมฟนหลด ความ

มผมหงอก ความมหนงเหยว ความสนไปๆ แหงอาย

ความแกรอบแหงอนทรยทงหลาย ในสตวนกายนนๆ ของ

สตวทงหลายเหลานนๆ : นเรยกว� ชร�. การจต

ความเคลอน การแตกสลาย การหายไป การวายชพ

การตาย การทำากาละ การแตกแหงขนธทงหลาย การ

ทอดทงราง การขาดแหงอนทรย คอ ชวต จากสตวนกาย

นนๆ ของสตวทงหลายเหลานนๆ : นเรยกว� มรณะ.

ชรานดวย มรณะนดวย ยอมมอย ดงน; ภกษทงหลาย !

นเรยกว� ชร�มรณะ.

คว�มกอขนพรอมแหงชร�มรณะ ยอมม เพราะ

ความกอขนพรอมแหงชาต; คว�มดบไมเหลอแหงชร�มรณะ


ยอมม เพราะความดบไมเหลอแหงชาต; มรรคอนประกอบดวย


ไมเหลอแหงชรามรณะ, ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ




ภกษทงหลาย ! อรยสาวก ยอมม�รทวถง ซง

ชร�มรณะ ว�เปนอย�งนๆ, มารทวถง ซงเหตใหเกดขน

แหงชรามรณะ วาเปนอยางนๆ, มารทวถง ซงความดบ

ไมเหลอแหงชรามรณะ วาเปนอยางนๆ, มารทวถง ซง

ขอปฏบตเครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงชรามรณะ

วาเปนอยางนๆ , ในกาลใด; ในกาลนนความรนของอรยสาวก

นน ชอวา ธมมญ�ณ (ญาณในธรรม). ดวยธรรมนอนอรยสาวก

นนเหนแลว รแลวบรรลแลว หยงลงแลว และเปนธรรม

อนใชไดไมจำากดกาล, อรยสาวกนน ยอม นำ�คว�มรนน

ไปสนยยะอนเปนอดตและอน�คต (ตอไปอก) วา “สมณะ

หรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ในกาลยดยาวนานฝายอดต


ไดรอยางยงแลว ซงชรามรณะ, ไดรอยางยงแลว ซงเหต

ใหเกดขนแหงชรามรณะ, ไดรอยางยงแลว ซงความดบ

ไมเหลอแหงชรามรณะ, ไดรอยางยงแลว ซงขอปฎบต

เครองทำาสตวใหลถงความดบไมเหลอแหงชรามรณะ;

สมณะหรอพราหมณเหลานนทกทาน กไดรอยางยงแลว

เหมอนอยางทเราเองไดรอยางยงแลวในบดน. ถงแมสมณะ

หรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ในกาลยดยาวนานฝาย

อนาคต จกรอยางยง ซงชรามรณะ, จกรอยางยง ซงเหต

ใหเกดขนแหงชรามรณะ, จกรอยางยง ซงความดบไมเหลอ

แหงชรามรณะ, จกรอยางยง ซงขอปฏบตเครองทำาสตว

ใหลถงความดบไมเหลอแหงชรามรณะ, กตาม; สมณะ

หรอพราหมณเหลานนทกทาน กจกรอยางยง เหมอนอยาง

ทเราเองไดรอยางยงแลวในบดน” ดงน. ความรนของ

อรยสาวกนน ชอวา อนวยญ�ณ (ญาณในการรตาม).

ภกษทงหลาย ! ญ�ณทงสอง คอ ธมมญ�ณและ

อนวยญ�ณเหล�นของอรยส�วก เปนธรรมช�ตบรสทธ

ผองใส ในก�ลใด;













นทาน. ส. ๑๖/๖๘-๗๑/๑๒๐-๑๒๕.


๑๙

ผสนคว�มสงสย (พระโสด�บน)

ในกรณของคว�มเหน

ทเปนไปในลกษณะยดถอตวตน

ภกษทงหลาย ! เมออะไรมอยหนอ เพราะเขาไป

ยดถอซงอะไร เพราะปกใจเขาไปสอะไร ทฏฐจงเกดขน

จนถงกบวา “ลมกไมพด แมนำ�กไมไหล สตรมครรภ

กไมคลอด พระจนทรและพระอ�ทตยกไมขนไมตก

แตละอย�งๆ เปนของตงอยอย�งมนคงดจก�รตงอย

ของเส�ระเนยด” ดงน ?

ภกษทงหลายเหลานน กราบทลวงวอนวา “ขาแตพระองค

ผเจรญ ! ธรรมทงหลายของพวกขาพระองค มพระผมพระภาคเปนมล

มพระผมพระภาคเปนผนำา มพระผมพระภาคเปนทพง. ขาแตพระองค

ผเจรญ ! เปนการชอบแลวหนอ ขอใหอรรถแหงภาษตนน จงแจมแจง

กะพระผมพระภาคเจาเองเถด. ภกษทงหลายไดฟงจากพระผมพระภาคแลว

จกทรงจำาไว” ดงน. พระผมพระภาคเจาจงตรสเตอนใหภกษทงหลาย

เหลานนตงใจฟงดวยดแลว ไดตรสขอความดงตอไปน :-


ภกษทงหลาย ! เมอ รปนนแล มอย, เพราะ

เขาไปยดถอซงรป เพราะปกใจเขาไปสรป ทฏฐจงเกดขน

อยางนวา “ลมกไมพด แมนำากไมไหล สตรมครรภก

ไมคลอด พระจนทรและพระอาทตยกไมขนไมตก แต

ละอยางๆ เปนของตงอยอยางมนคงดจการตงอยของ

เสาระเนยด” ดงน. (ในกรณแหงเวทนา สญญา สงขาร วญญาณ กมถอยคำาทตรสอยาง

เดยวกนทกตวอกษรกบในกรณแหงรปน ตางกนแตเพยงชอแหงขนธ

แตละขนธ เทานน).

ภกษทงหลาย ! พวกเธอจะสำาคญความขอนวา

อยางไร :

รป เทยงหรอไมเทยง ?

“ไมเทยง พระเจาขา !”.

กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกขหรอเปนสขเลา ?

“เปนทกข พระเจาขา !”.

แมสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวน

เปนธรรมดา แตถ�ไมยดมนถอมนซงสงนนแลว ทฏฐ

อยางน จะเกดขนไดไหม วา “ลมกไมพด แมนำากไมไหล

สตรมครรภกไมคลอด พระจนทรและพระอาทตยกไมขน


ไมตก แตละอยางๆ เปนของตงอยอยางมนคงดจการตงอย

ของเสาระเนยด” ดงน ?

“ขอนนหามไดพระเจาขา !”. (ในกรณแหงเวทนา สญญา สงขาร วญญาณ กมถอยคำาทตรสถามและ

ภกษเหลานนทลตอบอยางเดยวกนทกตวอกษรกบในกรณแหงรปน

ตางกนแตเพยงชอแหงขนธแตละขนธ เทานน).

ภกษทงหลาย ! แมสงใดทบคคล ไดเหนแลว

ฟงแลว รสกแลว รแจงแลว บรรลแลว แสวงหาแลว

ครนคดอยดวยใจแลว; เหลานเปนของเทยงหรอไมเทยง ?





เปนธรรมดา แตถ�ไมยดมนถอมนซงสงนนแลว ทฏฐ

อยางน จะเกดขนไดไหม วา “ลมกไมพด แมนำากไมไหล

สตรมครรภกไมคลอด พระจนทรและพระอาทตยกไมขน

ไมตก แตละอยางๆ เปนของตงอยอยางมนคงดจการตงอย

ของเสาระเนยด” ดงน ?

“ขอนนหามไดพระเจาขา !”.


ภกษทงหลาย ! ในกาลใดแล ความสงสย (กงขา)

ในฐานะทงหลาย ๖ ประการเหลาน1 เปนสงทอรยสาวก

ละขาดแลว; ในกาลนน กเปนอนวา ความสงสยแมในทกข,

แมในเหตใหเกดทกข, แมในความดบไมเหลอแหงทกข,

แมในขอปฏบตเครองทำาสตวใหถงซงความดบไมเหลอ

แหงทกข กเปนสงทอรยสาวกละขาดแลว.

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกน เราเรยกวา เปน

อรยส�วกผเปนโสด�บน มอนไมตกตำาเปนธรรมดา

เปนผเทยงแท (ตอนพพาน) มการตรสรพรอมในเบองหนา,

ดงน แล.

ขนธ. ส. ๑๗/๒๔๘-๒๕๐/๔๑๗-๔๑๘.

1. ฐานะหกประการ คอ ขนธหาประการ และอาการทไดเหนแลวเปนตน

ดงทกลาวแลวขางบนเจดอยาง รวมเปนหนงประการ; รวมเปนหกประการ.


๒๐

ผสนคว�มสงสย (พระโสด�บน)

ในกรณของคว�มเหน

ทเปนไปในลกษณะข�ดสญ

ภกษทงหลาย ! เมออะไรมอยหนอ เพราะเขาไป

ยดถอซงอะไร เพราะปกใจเขาไปสอะไร ทฏฐจงเกดขน

อยางนวา “ไมมท�นอนบคคลบรจ�คแลว, ไมมยญญะ

อนบคคลประกอบแลว, ไมมโหตระอนบคคลบชาแลว,

ไมมผลวบากแหงกรรม อนบคคลกระทำาดแลว กระทำาชว

แลว, ไมมโลกน, ไมมโลกอน, ไมมมารดา, ไมมบดา,

ไมมสตวทงหลายอนเปนโอปปาตกะ, ไมมสมณะและพราหมณ

ผไปแลวถกตอง ผปฏบตแลวถกตอง ผทำาใหแจงซง

โลกนและโลกอน ดวยปญญาอนยงเอง แลวประกาศอย

ในโลก; คนเราน เปนแตการประชมของมหาภตทงส,

เมอใดทำากาละ เมอนนดนยอมเขาไปสหมแหงดน นำายอม

เขาไปสหมแหงนำา ไฟยอมเขาไปสหมแหงไฟ ลมยอมเขาไป


สหมแหงลม อนทรยทงหลายยอมหายไปในอากาศ; บรษ

ทงหลายมเตยงวางศพเปนทครบหา จะพาเขาผตายแลวไป;

รองรอยทงหลาย ปรากฏอยเพยงแคปาชา เปนเพยงกระดก

ทงหลาย มสเพยงดงสแหงนกพราบ, การบชาเซนสรวง

มขเถาเปนทสด, สงทเรยกวาทานนน เปนบทบญญตของ

คนเขลา, คำาของพวกทกลาววาอะไรๆ มอยนน เปนคำาเปลา

(จากความหมาย) เปนคำาเทจ เปนคำาเพอเจอ; ทงคนพาล

และบณฑต ครนกายแตกทำาลายแลว ยอมขาดสญพนาศไป

มไดมอย ภายหลงแตการตาย” ดงน ?

ภกษทงหลายเหลานน กราบทลวงวอนวา “ขาแตพระองค

ผเจรญ ! ธรรมทงหลาย ของพวกขาพระองค มพระผมพระภาคเปนมล

มพระผมพระภาคเปนผนำา มพระผมพระภาคเปนทพง. ขาแตพระองค

ผเจรญ ! เปนการชอบแลวหนอ ขอใหอรรถแหงภาษตนน จงแจมแจงกะ

พระผมพระภาคเจาเองเถด ภกษทงหลายไดฟงจากพระผมพระภาคแลว

จกทรงจำาไว” ดงน. พระผมพระภาคเจา จงตรสเตอนใหภกษทงหลาย

เหลานนตงใจฟงดวยดแลว ไดตรสขอความดงตอไปน :-

ภกษทงหลาย ! เมอ รปนนแล มอย, เพร�ะ

เข�ไปยดถอซงรป เพร�ะปกใจเข�ไปสรป ทฏฐจงเกดขน

อย�งนว� “ไมมทานอนบคคลบรจาคแลว, ไมมยญญะ


อนบคคลประกอบแลว, ไมมโหตระอนบคคลบชาแลว,

ไมมผลวบากแหงกรรม อนบคคลกระทำาดแลว กระทำา

ชวแลว, ไมมโลกน, ไมมโลกอน, ไมมมารดา, ไมมบดา,

ไมมสตวทงหลายอนเปนโอปปาตกะ, ไมมสมณะและพราหมณ

ผไปแลวถกตอง ผทำาใหแจงซงโลกนและโลกอน ดวยปญญา

อนยงเอง แลวประกาศอยในโลก; คนเราน เปนแตการ

ประชมของมหาภตทงส, เมอใดทำากาละ เมอนนดนยอม

เขาไปสหมแหงดน นำายอมเขาไปสหมแหงนำา ไฟยอม

เขาไปสหมแหงไฟ ลมยอมเขาไปสหมแหงลม อนทรย

ทงหลายยอมหายไปในอากาศ; บรษทงหลายมเตยงวางศพ

เปนทครบหา จะพาเขาผตายแลวไป; รองรอยทงหลาย

ปรากฏอยเพยงแคปาชา เปนเพยงกระดกทงหลาย มสเพยง

ดงสแหงนกพราบ, การบชาเซนสรวง มขเถาเปนทสด,

สงทเรยกวาทานนน เปนบทบญญตของคนเขลา, คำาของ

พวกทกลาววาอะไรๆ มอยนน เปนคำาเปลา (จากความหมาย)

เปนคำาเทจ เปนคำาเพอเจอ; ทงคนพาลและบณฑต ครน

กายแตกทำาลายแลว ยอมขาดสญ พนาศไป มไดมอย

ภายหลงแตการตาย” ดงน.


ภกษทงหลาย ! พวกเธอจะสำาคญความขอน

วาอยางไร :

รป เทยงหรอไมเทยง ?





เปนธรรมดา แตถาไมยดมนถอมนซงสงนนแลว ทฏฐ

อยางนจะเกดขนไดไหมวา “ไมมทานอนบคคลบรจาคแลว,

ไมมยญญะอนบคคลประกอบแลว, ไมมโหตระอนบคคล

บชาแลว, ไมมผลวบากแหงกรรม อนบคคลกระทำาดแลว

กระทำาชวแลว, ...ฯลฯ...ฯลฯ... คำาของพวกทกลาววา

อะไรๆ มอยนนเปนคำาเปลา (จากความหมาย) เปนคำาเทจ

เปนคำาเพอเจอ; ทงคนพาลและบณฑต ครนกายแตก

ทำาลายแลว ยอมขาดสญพนาศไป มไดมอยภายหลง

แตการตาย” ดงน ?

“ขอนนหามได พระเจาขา !”. (ในกรณแหง เวทน� สญญ� สงข�ร วญญ�ณ กมถอยคำาทตรสอยาง

เดยวกนทกตวอกษรกบในกรณแหงรปน ตางกนแตเพยงชอแหงขนธ

แตละขนธ เทานน).


ภกษทงหลาย ! แมสงใดทบคคลไดเหนแลว

ฟงแลว รสกแลว รแจงแลว บรรลแลว แสวงห�แลว

ครนคดอยดวยใจแลว; เหลานเปนของเทยงหรอไมเทยง ?





เปนธรรมดา แตถาไมยดมนถอมนซงสงนนแลว ทฏฐ

อยางนจะเกดขนไดไหมวา “ไมมทานอนบคคลบรจาคแลว,

ไมมยญญะอนบคคลประกอบแลว, ไมมโหตระอนบคคล

บชาแลว, ไมมผลวบากแหงกรรม อนบคคลกระทำาดแลว

กระทำาชวแลว, ...ฯลฯ...ฯลฯ... คำาของพวกทกลาววา

อะไรๆ มอยนนเปนคำาเปลา (จากความหมาย) เปนคำาเทจ

เปนคำาเพอเจอ; ทงคนพาลและบณฑต ครนกายแตก

ทำาลายแลว ยอมขาดสญพนาศไป มไดมอยภายหลง

แตการตาย” ดงน ?

“ขอนนหามได พระเจาขา !”.


ภกษทงหลาย ! ในก�ลใดแล คว�มสงสย

(กงข�) ในฐ�นะทงหล�ย ๖ ประก�รเหล�น เปนสงท

อรยส�วกละข�ดแลว; ในกาลนน กเปนอนวาความสงสย

แมในทกข, แมในเหตใหเกดขนแหงทกข, แมในความดบ

ไมเหลอแหงทกข, แมในขอปฏบตเครองทำาสตวใหล

ถงความดบไมเหลอแหงทกข, กเปนสงทอรยสาวกนน

ละขาดแลว.

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกน เร�เรยกว�เปน

อรยส�วกผเปนโสด�บน มอนไมตกตำาเปนธรรมดา

เปนผเทยงแท (ตอนพพาน) มการตรสรพรอมในเบองหนา,

ดงน แล.

ขนธ. ส. ๑๗/๒๕๔-๒๕๖/๔๒๕-๔๒๖.


๒๑

ผลแหงคว�มเปนโสด�บน

ภกษทงหลาย ! อ�นสงสแหงก�รทำ�ใหแจง

ซงโสด�ปตตผล ๖ อย�ง เหลาน มอย.

หกอยางเหลาไหนเลา ? หกอยาง คอ : -

เปนบคคลผ เทยงแทตอพระสทธรรม;

เปนบคคลผ มธรรมอนไมรเสอม;

ทกขดบไปทกขนตอนแหงก�รกระทำ�

ทกระทำ�แลว;

เปนบคคลผ ประกอบดวยอส�ธ�รณญ�ณ

(ทไมทวไปแกพวกอน);

เปนบคคลผ เหนธรรมทเปนเหต และ

เหนธรรมทงหล�ย ทเกดม�แตเหต.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล อานสงส ๖ ประการ

แหงการทำาใหแจงซงโสดาปตตผล.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๙๐/๓๖๘.


๒๒

คว�มเปนโสด�บน

ประเสรฐกว�เปนพระเจ�จกรพรรด

ภกษทงหลาย ! แมพระเจาจกรพรรด ไดครอง

ความเปนใหญยงแหงทวปทงส เบองหนาจากการตายเพราะ

การแตกทำาลายแหงกาย อาจไดเขาถงสคตโลกสวรรค

เปนสหายอยรวมกบเหลาเทวดาชนดาวดงส ถกแวดลอม

อยดวยหมนางอปษรในสวนนนทวน ทาวเธอเปนผเอบอม

เพยบพรอมดวยกามคณทงหา อนเปนของทพย อยางน

กตาม, แตกระนนทาวเธอกยง รอดพนไปไมได จ�กนรก

จากกำาเนดเดรจฉาน จากวสยแหงเปรต และจากอบาย

ทคต วนบาต.

ภกษทงหลาย ! สวนอรยสาวกในธรรมวนยน

แมเปนผยงอตตภาพใหพอเปนไปดวยคำาขาวทไดมาจาก

บณฑบาตดวยปลแขงของตนเอง พนกายดวยการนงหม

ผาปอนๆ ไมมชาย, หากแตวาเปนผประกอบพรอมแลว


ดวยธรรม ๔ ประการ เธอกยงสามารถ รอดพนเสยได

จ�กนรก จากกำาเนดเดรจฉาน จากวสยแหงเปรต

และจากอบาย ทคต วนบาต.

ภกษทงหลาย ! ธรรม ๔ ประการนนเปนไฉน ?

๔ ประการ คอ :-

อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผประกอบพรอม

แลวดวยความเลอมใสอนหยงลงมน ไมหวนไหว

...ในองคพระพทธเจา

...ในองคพระธรรม

...ในองคพระสงฆ

...เปนผประกอบพรอมแลวดวยศลทงหลาย

ชนดเปนทพอใจของเหลาอรยเจา ฯลฯ ดงน.

ภกษทงหลาย ! ระหวางการไดทวปทงส กบการ

ไดธรรม ๔ ประการนนน การไดทวปทงสมคาไมถงเสยว

ทสบหก ของการไดธรรม ๔ ประการน เลย.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๒๘-๔๒๙/๑๔๑๑-๑๔๑๓.


๒๓

คว�มเปนพระโสด�บน ไมอ�จแปรปรวน

ภกษทงหลาย ! แมมหาภตรปส กลาวคอ ธาต

ดน นำา ไฟ ลม กยงมความแปรปรวนเปนอยางอนไปได.

แตเหลาอรยสาวกในธรรมวนยน ผประกอบพรอมแลว

ดวยความเลอมใสอนหยงลงมน ไมหวนไหว ในองค

พระพทธเจา...ในองคพระธรรม...ในองคพระสงฆ...

ยอมไมมความแปรปรวนเปนอยางอนเลย. ขอทวาผประกอบ

พรอมแลว ดวยความเลอมใสอนหยงลงมนไมหวนไหว

ในองคพระพทธเจา เปนตนนน ยงจะมการปรวนแปรไป

เปนเสยอยางอน จนเขาถงนรกกด กำาเนดเดรจฉานกด

วสยแหงเปรตกด ดงนนน ไมใชเปนฐานะทจะมไดเลย.

ภกษทงหลาย ! แมมหาภตรปส กลาวคอ ธาต

ดน นำา ไฟ ลม กยงมความแปรปรวนเปนอนไปได,

แตเหลาอรยสาวกในธรรมวนยน ผประกอบพรอมแลว

ดวยศลทงหลาย ชนดเปนทพอใจของเหลาอรยเจา ยอมไมม


ความแปรปรวนเปนอยางอนไดเลย. ขอทวาผประกอบพรอม

แลว ดวยศลทงหลายชนดเปนทพอใจของเหลาอรยเจานน

ยงจะมการปรวนแปรไปเปนเสยอยางอน จนเขาถงนรกกด

กำาเนดเดรจฉานกด วสยแหงเปรตกด ดงนนน ไมใช

เปนฐานะทจะมไดเลย.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๕๗-๔๕๘/๑๔๙๕-๖.


๒๔

สงทผถงพรอมดวยทฏฐ (พระโสด�บน)

ทำ�ไมไดโดยธรรมช�ต


ฐานะทไมอาจเปนไปได (โดยธรรมชาต)

๖ ประการเหลาน มอย.

หกประการ เหลาไหนเลา ?

หกประการ คอ :-

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จเข�ถงสงข�รไรๆ

โดยคว�มเปนของเทยง;

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จเข�ถงสงข�รไรๆ

โดยคว�มเปนของสข;

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จเข�ถงธรรมะไรๆ

โดยคว�มเปนตวตน;


ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จกระทำ�อนนตรยกรรม;

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จหวงก�รถงคว�มบรสทธ

โดยโกตหลมงคล;

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จแสวงห�ทกขเณยยบคคล

ภ�ยนอกจ�กศ�สน�น.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล

ฐานะทไมอาจเปนไปได ๖ ประการ.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๙/๓๖๔.


๒๕

ฐ�นะทเปนไปไมได

สำ�หรบผถงพรอมดวยทฏฐ (พระโสด�บน)

นยทหนง

ภกษทงหลาย ! ฐ�นะทไมอ�จเปนไปได ๖ ประก�ร

เหลาน มอย.


หกประการ คอ : -

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จอยอย�งไมมคว�มเค�รพ

ยำ�เกรง ในพระศ�สด�;


ยำ�เกรง ในพระธรรม;


ยำ�เกรง ในพระสงฆ;



ยำ�เกรง ในสกข�;

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จม�สอน�คมนยวตถ

(วตถทไมควรเข�ห�);

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จยงภพทแปดใหเกดขน.



ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๙/๓๖๓.

(คำาวา “วตถทไมควรเขาหา” หมายถงวตถสงของ กได, การกระทำา

ทมผล กได, ทฏฐ กได. คำาวา “ภพทแปด” หมายความวาไมอาจจะม

แกพระโสดาบน, พระโสดาบนจะมภพหรอชาต ตอไปไดอยางมาก

อกเพยงเจดชาตเทานน).


๒๖



นยทสอง


ฐ�นะทไมอ�จเปนไปได ๖ ประการ เหลาน มอย.



เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ

จะพง ปลงชวตม�รด�;


จะพง ปลงชวตบด�;


จะพง ปลงชวตพระอรหนต;



จะพง คดประทษร�ยตถ�คต

แมเพยงทำ�โลหตใหหอ;


จะพง ทำ�ใหสงฆใหแตกกน;


จะพง ถอศ�สด�อน

(นอกจ�กพระสมม�สมพทธเจ�).



ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๙-๔๙๐/๓๖๕.


๒๗



นยทส�ม


ฐ�นะทไมอ�จเปนไปได ๖ ประก�รเหลาน มอย.



ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จม�สทฏฐ

ว� “สขและทกข ตนทำ�เอง”;

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จม�สทฏฐ

ว� “สขและทกข ผอนทำ�ให”;

ผถงพรอมดวยทฏฐ ไมอ�จม�สทฏฐ ว� “สขและทกข

ตนทำ�เองกม ผอนทำ�ใหกม”;



ไมตองทำ�เอง เกดขนไดต�มลำ�พง”;


ไมตองใครอนทำ�ให

เกดขนไดต�มลำ�พง”;


ไมตองทำ�เองและไมตองใครอนทำ�ให

เกดขนไดต�มลำ�พง”.

ขอนน เพราะเหตไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ขอนนเพราะเหตวา

เหต (แหงสขและทกข) อนผถงพรอมดวยทฏฐ เหนแลว

โดยแทจรง และธรรมทงหลาย กเปนสงทเกดมาแตเหตดวย.



ฉกก. อ. ๒๒/๔๙๐/๓๖๖.


หมวดธรรม ทชวยสร�งคว�มเข�ใจ

แตไมไดระบถงคว�มเปนโสด�บนโดยตรง


๒๘

อรยมรรคมองคแปด

ภกษทงหลาย ! ก อรยสจ คอ หนท�งเปนเครอง

ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงทกข เปนอยางไรเลา ?

คอ หนทางอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ

นนเอง.

องคแปด คอ :-

ความเหนชอบ ความดำารชอบ

วาจาชอบ การงานชอบ อาชวะชอบ

ความเพยรชอบ ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ.

ภกษทงหลาย ! คว�มเหนชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ความรในทกข ความรในเหต

ใหเกดทกข ความรในความดบไมเหลอแหงทกข ความร

ในหนทางเปนเครองใหถงซงความดบไมเหลอแหงทกข

อนใด. นเราเรยกวา ความเหนชอบ.


ภกษทงหลาย ! คว�มดำ�รชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ความดำารในการออกจากกาม

ความดำารในการไมพยาบาท ความดำารในการไมเบยดเบยน.

นเราเรยกวา ความดำารชอบ.

ภกษทงหลาย ! ว�จ�ชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! การเวนจากการพดเทจ การเวน

จากการพดยใหแตกกน การเวนจากการพดหยาบ การเวน

จากการพดเพอเจอ. นเราเรยกวา วาจาชอบ.

ภกษทงหลาย ! ก�รง�นชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! การเวนจากการฆาสตว การเวน

จากการถอเอาสงของทเจาของไมไดให การเวนจากการ

ประพฤตผดในกามทงหลาย. นเราเรยกวา การงานชอบ.

ภกษทงหลาย ! อ�ชวะชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกในกรณน ละการหา

เลยงชพทผดเสย สำาเรจความเปนอยดวยการหาเลยงชพ

ทถกตอง. นเราเรยกวา อาชวะชอบ.


ภกษทงหลาย ! คว�มเพยรชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน ยอมปลกความ

พอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต

ยอมตงจตไว เพอความไมบงเกดขนแหงอกศลธรรมทงหลาย

อนเปนบาป ทยงไมไดบงเกด; ยอมปลกความพอใจ

ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต

ยอมตงจตไว เพอการละเสยซงอกศลธรรมทงหลาย

อนเปนบาป ทบงเกดขนแลว; ยอมปลกความพอใจ

ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต

ยอมตงจตไว เพอการบงเกดขนแหงกศลธรรมทงหลาย

ทยงไมไดบงเกด; ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม

ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอมตงจตไว

เพอความยงยน ความไมเลอะเลอนความงอกงามยงขน

ความไพบลย ความเจรญ ความเตมรอบแหงกศลธรรม

ทงหลาย ทบงเกดขนแลว. นเราเรยกวา ความเพยรชอบ.


ภกษทงหลาย ! คว�มระลกชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เปนผมปกต

พจารณาเหนกายในกายอย, มความเพยรเครองเผากเลส

มความรสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความ

ไมพอใจในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณาเหน

เวทนาในเวทนาทงหลายอย, มความเพยรเครองเผากเลส

มความรสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความ

ไมพอใจในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณาเหน

จตในจตอย, มความเพยรเครองเผากเลส มความรสกตว

ทวพรอม มสต นำาความพอใจและความไมพอใจในโลก

ออกเสยได; เปนผมปกตพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย

อย, มความเพยรเครองเผากเลส มความรสกตวทวพรอม

มสต นำาความพอใจและความไมพอใจในโลกออกเสยได.

นเราเรยกวา ความระลกชอบ.


ภกษทงหลาย ! คว�มตงใจมนชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน สงดแลวจากกาม

ทงหลาย สงดแลวจากอกศลธรรมทงหลาย เขาถงฌาน

ทหนง อนมวตกวจาร มปตและสขอนเกดแตวเวกแลว

แลอย. เพราะวตกวจารรำางบลง, เธอเขาถงฌานทสอง

อนเปนเครองผองใสแหงใจในภายใน ใหสมาธเปนธรรม

อนเอกผดขน ไมมวตก ไมมวจาร มแตปตและสขอนเกดแต

สมาธ แลวแลอย. เพราะปตจางหายไป, เธอเปนผเพงเฉย

อยได มสต มความรสกตวทวพรอม และไดเสวยสข

ดวยกาย ยอมเขาถงฌานทสาม อนเปนฌานทพระอรยเจา

ทงหลาย กลาวสรรเสรญผไดบรรลวา “เปนผเฉยอยได

มสต มความอยเปนปกตสข” แลวแลอย. เพราะละสข

และทกขเสยได และเพราะความดบหายไปแหงโสมนส

และโทมนสในกาลกอน เธอยอมเขาถงฌานทส อนไมทกข

และไมสข มแตสตอนบรสทธ เพราะอเบกขา แลวแลอย.

นเราเรยกวา ความตงใจมนชอบ.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล เรยกวา อรยสจ คอ

หนทางเปนเครองใหถงซงความดบไมเหลอแหงทกข.

มหา. ท. ๑๐/๓๔๓-๓๔๕/๒๙๙.


๒๙

คำ�ทใชเรยกแทนคว�มเปนพระโสด�บน

...ภกษทงหลาย ! อรยสาวก ยอมมารประจกษ

ถงเหตเกดและความดบแหงโลก ตามทเปนจรงอยางน

ในกาลใด; ในกาลนน เร�เรยกอรยส�วกน ว� :-










นทาน. ส. ๑๖/๙๒/๑๗๘.



๓๐

สงโยชนสบ


สงโยชน ๑๐ ประการเหลาน มอย.

สบประการอยางไรเลา ? สบประการ คอ :-

โอรมภ�คยสงโยชน ๕ ประก�ร

อทธมภ�คยสงโยชน ๕ ประก�ร.

โอรมภ�คยสงโยชน1 ๕ ประก�ร เปนอยางไรเลา ?

๕ ประการ คอ :-

สกก�ยทฏฐ

วจกจฉ�

สลพพตปร�ม�ส

ก�มฉนทะ

พย�บ�ท :

เหลาน คอ โอรมภาคยสงโยชน ๕ ประการ.

1. คอ สงโยชนเบองตำา หมายถง เครองรอยรดจตอยางหยาบ ๕ ประการ.


อทธมภ�คยสงโยชน1 ๕ ประก�ร

เปนอยางไรเลา ?

๕ ประการ คอ :-

รปร�คะ

อรปร�คะ

ม�นะ

อทธจจะ

อวชช� :

เหลาน คอ อทธมภาคยสงโยชน ๕ ประการ.


เหลานแล สงโยชน ๑๐ ประการ.

ทสก. อ. ๒๔/๑๘-๑๙/๑๓.

1. คอ สงโยชนเบองสง หมายถง เครองรอยรดจตอยางละเอยด ๕ ประการ

ทอรยบคลระดบอรหตตมรรคจะตองละวาง.


๓๑

อรยญ�ยธรรม

คอ ก�รรเรองปฏจจสมปบ�ท

คหบด !

กอรยญายธรรม

เปนสงทอรยสาวกเหนแลวดวยด

แทงตลอดแลวดวยด ดวยปญญา


คหบด !

อรยสาวกในธรรมวนยน

ยอม พจ�รณ�เหนโดยประจกษ ดงนวา

ดวยอาการอยางน

เพราะสงนม, สงนจงม;

เพราะความเกดขนแหงสงน, สงนจงเกดขน.

เพราะสงนไมม, สงนจงไมม;

เพราะความดบไปแหงสงน, สงนจงดบไป :


ขอน ไดแกสงเหลาน คอ :-









เพราะมอปาทานปจจย จงมภพ;


เพราะมชาต เปนปจจย

ชรามรณะ โสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย

จงเกดขนครบถวน :

ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน

ยอมม ดวยอาการอยางน.


เพราะความจางคลายดบไป

โดยไมเหลอแหงอวชชานนนนเทยว,

จงมความดบแหงสงขาร;

เพราะมความดบแหงสงขาร จงมความดบแหงวญญาณ;

เพราะมความดบแหงวญญาณ จงมความดบแหงนามรป;

เพราะมความดบแหงนามรป จงมความดบแหงสฬายตนะ;

เพราะมความดบแหงสฬายตนะ จงมความดบแหงผสสะ;

เพราะมความดบแหงผสสะ จงมความดบแหงเวทนา;

เพราะมความดบแหงเวทนา จงมความดบแหงตณหา;

เพราะมความดบแหงตณหา จงมความดบแหงอปาทาน;

เพราะมความดบแหงอปาทาน จงมความดบแหงภพ;

เพราะมความดบแหงภพ จงมความดบแหงชาต;

เพราะมความดบแหงชาตนนแล


จงดบสน : ความดบลงแหงกองทกขทงสนน

ยอมมดวยอาการอยางน.

คหบด ! อรยญายธรรมนแล เปนสงทอรยสาวก

เหนแลวดวยด แทงตลอดแลวดวยด ดวยปญญา.

นทาน. ส. ๑๖/๘๓/๑๕๓.


๓๒

ฝนปล�ยเลบ

(พอรอรยสจ ทกขเหลอนอย

ขน�ดฝนตดปล�ยเลบเทยบกบปฐพ)

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลายจะสำาคญความขอน

วาอยางไร : ฝนนดหนงทเราชอนขนดวยปลายเลบน กบ

มหาปฐพน ขางไหนจะมากกวากน ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! มหาปฐพนนแหละ เปนดนทมากกวา.

ฝนนดหนงเทาททรงชอนขนดวยปลายพระนขาน เปนของมประมาณนอย.

ฝนนน เมอนำาไปเทยบกบมหาปฐพ ยอมไมถงซงการคำานวณได

เปรยบเทยบได ไมเขาถงแมซงกะละภาค”.

ภกษทงหลาย ! อปมานฉนใด อปไมยกฉนนน :

สำาหรบอรยสาวกผถงพรอมดวย (สมมา) ทฏฐ รพรอมเฉพาะ

แลว, ความทกขของทาน สวนทสนไปแลว หมดไปแลว

ยอมมมากกวา; คว�มทกขทยงเหลออย มประม�ณนอย :

เมอนำาเขาไปเทยบกบกองทกขทสนไปแลว หมดไปแลว


ในกาลกอน ยอมไมถงซงการคำานวณไดเปรยบเทยบได

ไมเขาถงแมซงกะละภาค นนคอคว�มทกขของโสด�บน

ผสตตกขตตปรมะ1 ผเหนชดตามเปนจรง วา “ทกข

เปนอยางน, เหตใหเกดทกข เปนอยางน, ความดบไมเหลอ

แหงทกข เปนอยางน, ทางดำาเนนใหถงซงความดบไมเหลอ

แหงทกข เปนอยางน” ดงน.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนนในเรองน

เธอพงประกอบโยคกรรมอนเปนเครองกระทำ�

ใหรว� “ทกข เปนอยางน, เหตเกดขนแหงทกข เปนอยางน,

ความดบไมเหลอแหงทกข เปนอยางน, ทางดำาเนนใหถง

ซงความดบไมเหลอแหงทกข เปนอยางน” ดงน.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๗๒/๑๗๔๗.

1. คอ พระโสดาบน ทตองมกำาเนดอกไมเกน ๗ ชาต อนเปนพระอรยบคคล

ชนตนทสดของจำาพวกโสดาบน. แมกระนน กตรสวา ทกขหมดไปมากกวา

ทยงเหลอ.


[สตรอนอปมาเปรยบดวย เมดกรวดเทาเมดถวเขยว ๗ เมด กบ

ขนเขาหมาลย (๑๙/๕๖๙/๑๗๔๕-๑๗๔๖).

อกสตรหนงเปรยบ นำาตดปลายใบหญาคากบนำาในสระกวาง ๕๐ โยชน

(๑๙/๕๗๒/๑๗๔๘).

อกสตรหนงเปรยบ นำา ๒–๓ หยดกบนำาในแมนำา ๕ สายรวมกน

(๑๙/๕๗๓/๑๗๔๙-๑๗๕๐).

อกสตรหนงเปรยบ เมดกระเบา ๗ เมดกบมหาปฐพ

(๑๙/๕๗๔/๑๗๕๑-๑๗๕๒).

อกสตรหนงเปรยบ นำา ๒–๓ หยดกบนำาทงมหาสมทร

(๑๙/๕๗๕/๑๗๕๓-๑๗๕๔).

อกสตรหนงเปรยบ เมดผกกาด ๒–๓ เมดกบขนเขาหมาลย

(๑๙/๕๗๖/๑๗๕๕-๑๗๕๖)]

และยงมสตรอกกลมหนง คอ สตรท ๑–๑๐ อภสมยวรรค อภสมยสงยตต

นทาน. สำ. ๑๖/๑๖๘/๓๓๑ ตรสแกภกษทงหลายทเชตวน ประกอบดวย

อปมาหลายอยางในแตละสตร และมเนอหาขอความทอธบาย เรมตงแต

ดกอนภกษทงหลาย ! อปมานฉนใด อปไมยกฉนนน... ไปจนจบประโยค

วา ...ผเปนสตตกขตตปรมะ เหมอนกนทกตวอกษร มทตางกนตรง

ขอความตอทายจากประโยคน (ในทแสดงไวทง ๑๐ สตร) จะตอทายคำา

สตตกขตตปรมะ วา “ภกษทงหลาย ! ก�รรพรอมเฉพ�ะซงธรรม

เปนไปเพอประโยชนอนใหญหลวงอยางน ก�รไดเฉพ�ะซงธรรมจกษ

เปนไปเพอประโยชนอนใหญหลวงอยางน”.


๓๓

ส�มญญผลในพทธศ�สน�

เทยบกนไมได กบในลทธอน

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนบรษพงโยนกรวดหน

มประมาณเทาเมดถวเขยวเจดเมด เขาไปทเทอกเขาหลวง

ชอสเนร. ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลายจะพงสำาคญ

ความขอน วาอยางไร : กรวดหนมประมาณเทาเมดถวเขยว

เจดเมด ทบรษโยนเขาไป (ทเทอกเขาหลวงชอสเนร)

เปนสงทมากกวา หรอวาเทอกเขาหลวงชอส เนร

เปนสงทมากกวา ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! เทอกเขาหลวงชอสเนรนนแหละ

เปนสงทมากกวา. กรวดหนมประมาณเทาเมดถวเขยวเจดเมด ทบรษ

โยนเขาไป (ทเทอกเขาหลวงชอสเนร) มประมาณนอย. กรวดหนน

เมอนำาเขาไป เทยบกบเทอกเขาหลวงชอสเนร ยอมไมเขาถงสวนหนง

ในรอย สวนหนงในพน สวนหนงในแสน”.


ภกษทงหลาย ! อปมานฉนใด อปไมยกฉนนน :

การบรรลคณวเศษ แหงสมณพราหมณ และ

ปรพาชกผเปนเดยรถยเหลาอน เมอนำาเขาไปเทยบกบ

ก�รบรรลคณวเศษ ของอรยสาวก ซงเปนบคคล

ผถงพรอมดวย (สมม�) ทฏฐ ยอมไมเขาถง สวนหนง

ในรอย สวนหนงในพน สวนหนงในแสน.

ภกษทงหลาย ! บคคลผถงพรอมดวย (สมมา).ทฏฐ

เปนผมการบรรลอนใหญหลวงอยางน เปนผมความรยง

อนใหญหลวงอยางน, ดงน แล.

นทาน. ส. ๑๖/๑๖๘-๑๖๙/๓๓๑-๓๓๒.


๓๔

ลกษณะแหงผเจรญอนทรยขนอรยะ

อานนท ! ผมอนทรยอนอบรมแลวในขนอรยะ


อานนท ! ในกรณน

ความพอใจ, ความไมพอใจ, ความพอใจและไมพอใจ

เกดขนแกภกษเพราะเหนรปดวยตา...ฟงเสยงดวยห...

ดมกลนดวยจมก...ลมรสดวยลน...ถกตองสมผสดวย

ผวกาย...รแจงธรรมารมณดวยใจ.

ภกษนน :-

ถาเธอหวงวา จะเปนผอยอยางมความรสกวา

ไมปฏกล ในสงทเปนปฏกล ดงน เธอกอยอย�งผม

คว�มรสกว�ไมปฏกลในสงทเปนปฏกลนนได.


ปฏกล ในสงทไมเปนปฏกล ดงน เธอกอยอย�งผม

คว�มรสกว�ปฏกลในสงทไมเปนปฏกลนนได.



ไมปฏกล ทงในสงทเปนปฏกลและไมเปนปฏกล ดงน

เธอกอยอย�งผมคว�มรสกว�ไมปฏกลทงในสงทเปน

ปฏกลและไมเปนปฏกลนนได.


ปฏกล ทงในสงทไมเปนปฏกลและสงทเปนปฏกล ดงน

เธอกอยอย�งผมคว�มรสกว�ปฏกลทงในสงทไมเปน

ปฏกลและสงทเปนปฏกลนนได.

และถาเธอหวงวา จะเปนผอยอยางเวนขาดจาก

ความรสกวาปฏกลและไมปฏกลทงสองอยางเสยแลว

อยอยางผอเบกขา มสตสมปชญญะ ดงน เธอกอยอย�ง

ผอเบกข�มสตสมปชญญะในสงเปนปฏกลและไมเปน

ปฏกลทงสองอย�งนนได.

อานนท ! อยางนแล ชอวา

ผมอนทรยอนเจรญแลวในขนอรยะ.

อปร. ม. ๑๔/๕๔๕-๕๔๖/๘๖๓-๘๖๔


๓๕

พระโสด�บนกบพระอรหนตต�งกน

ในก�รเหนธรรม

ภกษทงหลาย ! อปาทานขนธ (ความยดมนใน

ธรรมชาต) ทงหลายเหลาน มอยหาอยาง.

หาอยาง อยางไรเลา ? หาอยาง คอ :-

รปป�ท�นขนธ

(ความยดมนในรปกาย)

เวทนป�ท�นขนธ

[ความยดมนในเวทนา (สข,ทกข,อเบกขา)]

สญญป�ท�นขนธ

[ความยดมนในสญญา (ความจำาไดหมายร)]

สงข�รป�ท�นขนธ

[ความยดมนในสงขาร (ความคดปรงแตง)]

วญญ�ณป�ท�นขนธ

[ความยดมนในวญญาณ (ผรแจงซงอารมณ)]


ภกษทงหลาย ! เมอใด อรยสาวก รชดแจงต�ม

เปนจรง ซงคว�มเกดขน (สมทย) ซงคว�มตงอยไมได

(อตถงคมะ) ซงรสอรอย (อสส�ทะ) ซงโทษอนตำ�ทร�ม

(อ�ทนวะ) และซงอบ�ยเปนเครองสลดออก (นสสรณะ)

แหงอป�ท�นขนธทงห�เหลาน;


โสด�บน มอนไมตกตำาเปนธรรมดา เปนผเทยงแท

ตอพระนพพาน มการตรสรพรอมในเบองหนา.

ขนธ. อ. ๑๗/๑๙๖/๒๙๖.


อปาทานขนธเหลาน มอยหาอยาง.

หาอยางอยางไรเลา ? หาอยาง คอ :-

รปป�ท�นขนธ

เวทนป�ท�นขนธ

สญญป�ท�นขนธ

สงข�รป�ท�นขนธ

วญญ�ณป�ท�นขนธ


ภกษทงหลาย ! เมอใด ภกษ รชดแจงต�ม

เปนจรง ซงคว�มเกดขน ซงคว�มตงอยไมได

ซงรสอรอย ซงโทษอนตำ�ทร�ม และซงอบ�ยเปน

เครองสลดออก แหงอป�ท�นขนธทงห�เหล�น ดงนแลว

เปนผหลดพนแลว เพร�ะไมมคว�มยดมน.

ภกษทงหลาย ! ภกษน เราเรยกวา เปนพระอรหนต

ผมอาสวะสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำา

สำาเรจแลว มภาระอนปลงลงแลว มประโยชนตนอนตาม

ถงแลว มสงโยชนในภพสนไปรอบแลว เปนผหลดพนแลว

เพราะรโดยชอบ ดงน แล.

ขนธ. ส. ๑๗/๑๙๖/๒๙๗.



๓๖

พระโสด�บนกบพระอรหนตต�งกน

ในก�รเหนธรรม (อกนยหนง)

ภกษทงหลาย ! อนทรยหกเหลาน มอย.

หกเหลาไหนเลา ? หกเหลา คอ :-

จกขนทรย โสตนทรย

ฆานนทรย ชวหนทรย

กายนทรย มนนทรย.

ภกษทงหลาย ! เมอใด อรยสาวก รชดแจง

ต�มเปนจรง ซงคว�มเกดขน, ซงคว�มตงอยไมได,

ซงรสอรอย, ซงโทษอนตำ�ทร�ม และซงอบ�ยเปน

เครองสลดออก แหงอนทรยหกเหล�น;


โสด�บน มอนไมตกตำาเปนธรรมดา เปนผเทยงแท

ตอพระนพพาน จกตรสรพรอมในเบองหนา.

มหาวาร. ส. ๑๙/๒๗๑-๒๗๒/๙๐๒-๙๐๓.


ภกษทงหลาย ! อนทรยหกเหลาน มอย.

หกเหลาไหนเลา ? หกเหลา คอ :-

จกขนทรย โสตนทรย ฆ�นนทรย

ชวหนทรย ก�ยนทรย มนนทรย.

ภกษทงหลาย ! เมอใด ภกษ รชดแจงต�ม

เปนจรง ซงคว�มเกดขน, ซงคว�มตงอยไมได,

ซงรสอรอย, ซงโทษอนตำ�ทร�ม และซงอบ�ยเปน

เครองสลดออก แหงอนทรยหกเหล�น ดงน และ

เปนผหลดพนแลว เพร�ะไมมคว�มยดมน.

ภกษทงหลาย ! ภกษน เราเรยกวา เปนพระอรหนต

ผมอาสวะสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ทำากจทควรทำา

สำาเรจแลว มภาระอนปลงลงแลว มประโยชนตนอนตามถง

แลว มสงโยชนในภพสนไปรอบแลว เปนผหลดพนแลว

เพราะรโดยชอบ ดงน แล.

มหาวาร. ส. ๑๙/๒๗๒/๙๐๔-๙๐๕.

(สตรขางบนนทรงแสดงอนทรยโดยอายตนะภายในหก; ยงมสตรอน

(๑๙/๒๗๕/๙๑๔-๙๑๘) ทรงแสดงอนทรยโดยเวทนาหา คอ สขนทรย

ทกขนทรย โสมนสสนทรย โทมนสสนทรย อเปกขนทรย, ดงนกม).


๓๗

คว�มลดหลนแหงพระอรยบคคล

ผปฏบตอย�งเดยวกน

ภกษทงหลาย ! สกขาบทรอยหาสบสกขาบทน

ยอมมาสอทเทส ทกกงแหงเดอนตามลำาดบ อนกลบตร

ผปรารถนาประโยชนพากนศกษาอยในสกขาบทเหลานน.

ภกษทงหลาย ! สกขาสามอยางเหลาน มอย

อนเปนทประชมลงของสกขาบททงปวงนน.

สกขาสามอยางนน เปนอยางไรเลา ?

คอ อธสลสกข� อธจตตสกข� อธปญญ�สกข�.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล สกขาสามอยาง

อนเปนทประชมลงแหงสกขาบททงปวงนน.

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เปนผทำ�ใหบรบรณ

ในศล ทำ�ใหบรบรณในสม�ธ ทำ�ใหบรบรณในปญญ�.

เธอยงลวงสกขาบทเลกนอยบาง และตองออกจากอาบต

เลกนอยเหลานนบาง. ขอนนเพราะเหตไรเลา ?


ขอนนเพราะเหตวา ไมมผรใดๆ กลาวความอาภพตอการ

บรรลโลกตตรธรรม จกเกดขน เพราะเหตสกวา การลวงสกขาบทเลกนอย

และการตองออกจากอาบตเลกนอยเหลาน. สวนสกข�บท

เหล�ใดทเปนเบองตนแหงพรหมจรรย ทเหม�ะสม

แกพรหมจรรย, เธอเปนผมศลยงยน มศลมนคงใน

สกข�บทเหล�นน สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย.

ภกษนน ไดกระทำ�ใหแจงซงเจโตวมตต ปญญ�วมตต

อนห�อ�สวะมได เพราะความสนไปแหงอาสวะทงหลาย

ดวยปญญาอนยงเองในทฏฐธรรมน เขาถงแลวแลอย.

หรอวา (บางพวก) ยงไมไดทำาใหเกดม ยงไมได

แทงตลอด ซงอนาสววมตต, แตเพราะความสนไปรอบแหง

โอรมภาคยสงโยชนเบองตำาหา จงเปน อนตร�ปรนพพ�ย

ผปรนพพานในระหวางอายยงไมทนถงกง.



โอรมภาคยสงโยชนเบองตำาหา จงเปน อปหจจปรนพพ�ย

ผปรนพพานเมออายพนกงแลวจวนถงทสด.



แทงตลอดอซงอนาสววมตต, แตเพราะความสนไปรอบแหง

โอรมภาคยสงโยชนเบองตำาหา จงเปน อสงข�รปรนพพ�ย

ผปรนพพานดวยไมตองใชความเพยรเรยวแรง.



โอรมภาคยสงโยชนเบองตำาหา จงเปน สสงข�รปรนพพ�ย

ผปรนพพานดวยตองใชความเพยรเรยวแรง.



โอรมภาคยสงโยชนเบองตำาหา จงเปน อทธงโสโตอกนฏฐค�ม

ผมกระแสในเบองบนไปถงอกนฏฐภพ.



สงโยชนสาม และเพราะความท ราคะ โทสะ โมหะ

กเบาบางนอยลง เปน สกท�ค�ม ยงจะมาสเทวโลกนอก

ครงเดยวเทานน แลวยอมกระทำาทสดแหงทกขได.




สงโยชนสาม เปนผ เอกพช คอ จกเกดในภพแหงมนษย

อกหนเดยวเทานน แลวยอมกระทำาทสดแหงทกขได.



สงโยชนสาม เปนผ โกลงโกละ จกตองทองเทยวไปส

สกลอกสองหรอสามครง แลวยอมกระทำาทสดแหงทกขได.



สงโยชนสาม เปนผ สตตกขตตปรมะ ยงตองทองเทยวไป

ในภพแหงเทวดาและมนษยอกเจดครง เปนอยางมาก

แลวยอมกระทำาทสดแหงทกขได.

ภกษทงหลาย ! ผกระทำาไดเพยงบางสวนยอม

ทำาใหสำาเรจไดบางสวน, ผทำาใหบรบรณกยอมทำาใหสำาเรจ

ไดบรบรณ; ดงนน เราจงกลาววา สกขาบททงหลาย

ยอมไมเปนหมนเลย, ดงน แล.

ตก. อ. ๒๐/๓๐๑-๓๐๓/๕๒๘.


หมายเหตผรวบรวม :

๑. ถาพจารณาจนจบเรองจะเหนประเดนแงมมของผลทไดไมเทากน

เกดเนองจากความบกพรองในสกขาบทเลกนอย (อภสมาจาร) ของ

เธอซงไมมผรใดๆ มาบอกเธอถงความอาภพตอโลกตตรธรรมเพราะ

การกระทำานน พวกทกำาลง (พละ) ยงไมแกกลาจงไมสามารถทำาให

เกดมหรอแทงตลอดซงอนาสววมตตได จงมความลดหลนกนออกไป

ในระดบความเปนอรยบคคล พระองคจงสรปปดทายวา สกขาบท

ทงหลายททรงบญญตนน มไดเปลาประโยชนเลย.

๒. แสดงถงความบรบรณของสกขาบทอนเพยงพอตอความเปน

อรยบคคลททรงหมายถง กคอ ปาฏโมกข (คอสกขาบททบญญตเพอ

เปนเบองตนแหงพรหมจรรย).


๓๘

คนตกนำ� ๗ จำ�พวก

(ระดบต�งๆ แหงบคคลผถอนตวขนจ�กทกข)

ภกษทงหลาย ! บคคลเปรยบดวยบคคลตกนำ�

เจดจำ�พวก เหลาน มอยหาไดอยในโลก.

เจดจำาพวกเหลาไหนเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณน :

(๑) บคคลบางคน จมนำ�คร�วเดยวแลวกจมเลย;

(๒) บคคลบางคน ผดขนครงหนงแลวจงจมเลย;

(๓) บคคลบางคน ผดขนแลว ลอยตวอย;

(๔) บคคลบางคน ผดขนแลว เหลยวดรอบๆ อย;

(๕) บคคลบางคน ผดขนแลว ว�ยเข�ห�ฝง;

(๖) บคคลบางคน ผดขนแลว เดนเข�ม�ถงทตนแลว;

(๗) บคคลบางคน ผดขนแลว ถงฝงข�มขนบกแลว

เปนพร�หมณยนอย.


ภกษทงหลาย ! (๑) บคคล จมนำ�คร�วเดยว

แลวกจมเลย เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! บคคลบางคนในกรณน ประกอบ

ดวยอกศลธรรมฝ�ยเดยว โดยสวนเดยว. อยางนแล

เรยกวา จมคร�วเดยวแลวกจมเลย.

ภกษทงหลาย ! (๒) บคคล ผดขนครงหนง

แลวจงจมเลย เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! บคคลบางคนในกรณน ผดขน

คอ มศรทธาดในกศลธรรมทงหลาย มหรด-มโอตตปปะด

-มวรยะด-มปญญาดในกศลธรรมทงหลาย. แตวา

ศรทธ�เปนตนของเข� ไมตงอยน�น ไมเจรญ เสอมสนไป.

อยางนแล เรยกวา ผดขนครงหนงแลวจงจมเลย.

ภกษทงหลาย ! (๓) บคคล ผดขนแลวลอยตวอย





มวรยะด-มปญญาดในกศลธรรมทงหลาย และศรทธ�

เปนตนของเข� ไมเสอม ไมเจรญ แตทรงตวอย.

อยางนแล เรยกวา ผดขนแลวลอยตวอย.

ภกษทงหลาย ! (๔) บคคล ผดขนแลวเหลยวด

รอบๆ อย เปนอยางไรเลา ?



-มวรยะด-มปญญาดในกศลธรรมทงหลาย. บคคล

นนเพราะความสนไปแหงสงโยชนสาม เปน โสด�บน

มความไมตกตำาเปนธรรมดา เปนผเทยงแทตอพระนพพาน

มการตรสรพรอมในเบองหนา. อยางนแล เรยกวา ผดขนแลว

เหลยวดรอบๆ อย.

ภกษทงหลาย ! (๕) บคคล ผดขนแลวว�ยเข�

ห�ฝง เปนอยางไรเลา ?




-มวรยะด-มปญญาดในกศลธรรมทงหลาย. บคคลนน

เพราะความสนไปแหงสงโยชนสาม และเพราะความเบาบาง

แหงราคะ โทสะ โมหะ เปน สกท�ค�ม มาสโลกนอก

เพยงครงเดยว แลวทำาทสดแหงทกขได. อยางนแล

เรยกวา ผดขนแลว ว�ยเข�ห�ฝง.

ภกษทงหลาย ! (๖) บคคล ผดขนแลวเดนเข�

ม�ถงทตนแลว เปนอยางไรเลา ?




เพราะความสนไปแหงโอรมภาคยสงโยชนหา เปน

โอปป�ตกะ (อน�ค�ม) มการปรนพพานในภพนน

ไม เวยนกลบจากโลกนนเปนธรรมดา. อยางนแล

เรยกวา ผดขนแลว เดนเข�ม�ถงทตนแลว.

ภกษทงหลาย ! (๗) บคคล ผดขนแลว ถงฝง

ข�มขนบกแลว เปนพร�หมณยนอย เปนอยางไรเลา ?





ไดกระทำ�ใหแจงซงเจโตวมตต ปญญ�วมตต อนห�

อ�สวะมได (พระอรหนต) เพราะความสนไปแหงอาสวะ

ทงหลาย ดวยปญญาอนยงเองในทฏฐธรรมน เขาถงแลวอย.

อยางนแล เรยกวา ผดขนแลว ถงฝงข�มขนบกแลว

เปนพร�หมณยนอย.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล บคคลเปรยบดวย

บคคลตกนำาเจดจำาพวก ซงมอย หาไดอย ในโลก.

สตตก. อ. ๒๓/๑๐-๑๒/๑๕.


๓๙

คนมกเลสตกนรกทงหมดทกคน จรงหรอ ?

(บคคลทมเชอเหลอ ๙ จำ�พวก)

เชาวนหนง ทานพระสารบตรครองจวร ถอบาตร เขาไป

บณฑบาตในนครสาวตถ ทานเหนวาเวลายงเชาเกนไปสำาหรบการ

บณฑบาต จงแวะเขาไปในอารามของพวกปรพาชกลทธอนไดทกทาย

ปราศรยกนตามธรรมเนยมแลว นงลง ณ สวนขางหนง. กในเวลา

นนแล พวกปรพาชกทงหลายนน กำาลงยกขอความขนกลาวโตเถยง

กนอย ถงเรองบคคลใด ใครกตาม ทยงมเชอเหลอ ถาตายแลว

ยอมไมพนเสยจากนรก จากกำาเนดเดรจฉาน จากวสยแหงเปรต จาก

อบาย ทคต วนบาต ไปไดเลยสกคนเดยว ดงน. ทานพระสารบตร

ไมแสดงวาเหนดวย และไมคดคาน ขอความของปรพาชกเหลานน,

ลกจากทนงไป โดยคดวาทลถวายพระผมพระภาคเจาแลวจกไดทราบ

ความขอน. ครนกลบจากบณฑบาต ภายหลงอาหารแลว จงเขาไปเฝา

พระผมพระภาคเจา กราบทลถงเรองราวทเกดขนในตอนเชาทกประการ.

พระผมพระภาคเจาจงตรสวา :-


สารบตร ! พวกปรพาชกลทธอน ยงออนความร

ไมฉลาด จกรไดอยางไรกนวา ใครมเชอเหลอ ใครไมม

เชอเหลอ.

สารบตร ! บคคลทมเชอ (กเลส) เหลอ ๙ จำ�พวก

ดงทจะกลาวตอไปน แมต�ยไป กพนแลวจ�กนรก

พนแลวจากกำาเนดเดรจฉาน พนแลวจากวสยแหงเปรต

พนแลวจากอบาย ทคต วนบาต.

บคคลเกาจำาพวกเหลานน เปนอยางไรเลา ?

เกาจำาพวก คอ :-

(๑) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ

ทำ�ไดเตมทในสวนศล ทำ�ไดเตมทในสวนสม�ธ แตทำ�ได

พอประม�ณในสวนปญญ�. เพราะทำาสงโยชน ๕ อยาง

ในเบองตนใหสนไป, บคคลนนเปน อน�ค�มผจะปรนพพ�น

ในระหว�งอ�ยยงไมทนถงกง.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๑

ทเมอตาย กพนแลวจากนรก จากกำาเนดเดรจฉาน จากวสย

แหงเปรต จากอบาย ทคต วนบาต.


(๒) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ


พอประม�ณในสวนปญญ�. เพราะทำาสงโยชน ๕ อยางใน

เบองตนใหสนไป, บคคลนนเปน อน�ค�มผจะปรนพพ�น

เมออ�ยพนกงแลวจวนถงทสด.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๒



(๓) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ




โดยไมตองใชคว�มเพยรเรยวแรง.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๓




(๔) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ




โดยตองใชคว�มเพยรเรยวแรง.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๔



(๕) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ


พอประม�ณในสวนปญญ�. เพราะทำาสงโยชน ๕ อยาง

ในเบองตนใหสนไป, บคคลนนเปน อน�ค�มผมกระแส

ในเบองบนไปถงอกนฏฐภพ.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๕




(๖) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ

ทำ�ไดเตมทในสวนศล แตทำ�ไดพอประม�ณในสวนสม�ธ

ทำ�ไดพอประม�ณในสวนปญญ�. เพราะทำาสงโยชน ๓ อยาง

ใหสนไป, และเพราะมราคะ โทสะ โมหะ เบาบางนอยลง,

เปน สกท�ค�ม ยงจะมาสเทวโลกนอกครงเดยวเทานน

แลวกระทำาทสดแหงทกขได.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๖



(๗) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ


ทำ�ไดพอประม�ณในสวนปญญ�. เพราะทำาสงโยชน ๓

อยางใหสนไป, บคคลนนเปน โสด�บนผมพชหนเดยว

คอ จกเกดในภพแหงมนษยอกหนเดยวเทานน แลวกระทำา

ทสดแหงทกขได.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๗




(๘) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ



ใหสนไป, บคคลผนนเปน โสด�บนผตองทองเทยวไปสสกล

อก ๒ หรอ ๓ ครง แลวกระทำาทสดแหงทกขได.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๘



(๙) สารบตร ! บคคลบางคนในกรณน เปนผ



ใหสนไป, บคคลนนเปน โสด�บนผตองเทยวไปในเทวด�

และมนษยอก ๗ ครงเปนอย�งม�ก แลวกระทำาทสด

แหงทกขได.

สารบตร ! นเปนบคคลผมเชอเหลอพวกท ๙




สารบตร ! ปรพาชกลทธอน ยงออนความร

ไมฉลาด จกรไดอยางไรกนวา ใครมเชอเหลอ ใครไมม

เชอเหลอ. สารบตร ! บคคลเหลานแล ทมเชอเหลอ

๙ จำาพวก เมอตายไป กพนแลวจากนรก จากกำาเนด

เดรจฉาน จากวสยแหงเปรต จากอบาย ทคต วนบาต.

สารบตร ! ธรรมปรยายขอน ยงไมเคยแสดง

ใหปรากฏ แกหมภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกาทงหลาย

มาแตกาลกอน.

ขอนนเพราะเหตไรเลา ?

เพราะเราเหนวาถาเขาเหลานนไดฟงธรรมปรยาย

ขอนแลว จกพากนเกดความประมาท;

อนงเลา ธรรมปรยายเชนน เปนธรรมปรยาย

ทเรากลาว ตอเมอถกถามเจาะจงเทานน; ดงน แล.

นวก. อ. ๒๓/๓๙๑-๓๙๖/๒๑๖.


๔๐

ผลแปดประก�รอนเปนภ�พรวม

ของคว�มเปนพระโสด�บน

ภกษทงหลาย ! ถกแลว !

เมอเปนอยางนกเปนอนวา

พวกเธอทงหลายกกลาวอยางนน,

แมเราตถาคตกกลาวอยางนน, วา

“เมอสงนไมม, สงนยอมไมม;

เพราะสงนดบ, สงนยอมดบ1;

1. คำาบาลของประโยคนมวา “อมสม อสต อทำ น โหต; อมสส นโรธา

อทำ นรชฌต” เปนการอธบายลำาดบเหตในการดบไปแหงระบบสมมต

(คอระบบธรรมชาตทมการเกด, แก, ตาย ทกสง ทงรปและนาม).


กลาวคอ

เพราะมความดบแหงอวชชา จงมความดบแหงสงขาร;

เพราะมความดบแหงสงขาร จงมความดบแหงวญญาณ;

เพราะมความดบแหงวญญาณ จงมความดบแหงนามรป;

เพราะมความดบแหงนามรป จงมความดบแหงสฬายตนะ;

เพราะมความดบแหงสฬายตนะ จงมความดบแหงผสสะ;

เพราะมความดบแหงผสสะ จงมความดบแหงเวทนา;

เพราะมความดบแหงเวทนา จงมความดบแหงตณหา;

เพราะมความดบแหงตณหา จงมความดบแหงอปาทาน;

เพราะมความดบแหงอปาทาน จงมความดบแหงภพ;

เพราะมความดบแหงภพ จงมความดบแหงชาต;

เพราะมความดบแหงชาตนนแล


จงดบสน :

ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมมดวยอาการอยางน”.

(๑) ภกษทงหลาย ! จะเปนไปไดไหมวา พวกเธอ

เมอรอยอยางน เหนอยอยางน จงพงแลนไปส ทฏฐอนปร�รภ

ทสดในเบองตน (ความเหนทนกถงขนธในอดต) วา “ในกาลยดยาว

นานฝายอดต เราไดมแลวหรอหนอ; เราไมไดมแลวหรอหนอ;


เราไดเปนอะไรแลวหนอ; เราไดเปนอยางไรแลวหนอ;

เราเปนอะไรแลว จงไดเปนอะไรอกแลวหนอ”; ดงน ? “ขอนน หามได พระเจาขา !”.

(๒) ภกษทงหลาย ! หรอวา จะเปนไปไดไหมวา

พวกเธอ เมอรอยอยางน เหนอยอยางน จะพงแลนไปส

ทฏฐอนปร�รภทสดในเบองปล�ย (ความเหนทนกถงขนธ

ในอนาคต) วา “ในกาลยดยาวนานฝายอนาคต เราจกม

หรอหนอ; เราจกไมมหรอหนอ; เราจกเปนอะไรหนอ;

เราจกเปนอยางไรหนอ; เราเปนอะไรแลว จกเปนอะไร

ตอไปหนอ”; ดงน ?

“ขอนน หามได พระเจาขา !”.

(๓) ภกษทงหลาย ! หรอวา จะเปนไปไดไหมวา

พวกเธอ เมอรอยอยางน เหนอยอยางน จะพงเปนผมคว�ม

สงสยเกยวกบตน ปร�รภก�ลอนเปนปจจบน ในกาลนวา

“เรามอยหรอหนอ; เราไมมอยหรอหนอ; เราเปนอะไรหนอ;

เราเปนอยางไรหนอ; สตวนมาจากทไหน แลวจกเปนผไป

สทไหนอกหนอ”; ดงน ?


(๔) ภกษทงหลาย ! หรอวา จะเปนไปไดไหมวา

พวกเธอ เมอรอยอยางน เหนอยอยางน แลวจะพงกลาววา


“พระศ�สด�เปนครของพวกเร� ดงนน พวกเร�ตอง

กล�วอย�งทท�นกล�ว เพร�ะคว�มเค�รพในพระศ�สด�

นนเทยว” ดงน ?


(๕) ภกษทงหลาย ! หรอวา จะเปนไปไดไหมวา

พวกเธอ เมอรอยอยางน เหนอยอยางน แลวจะพงกลาววา

“พระสมณะ (พระพทธองค) กล�วแลวอย�งน; แต

สมณะทงหล�ยและพวกเร�จะกล�วอย�งอน” ดงน ?


(๖) ภกษทงหลาย ! หรอวา จะเปนไปไดไหมวา

พวกเธอ เมอรอยอยางน เหนอยอยางน จะพงประก�ศ

ก�รนบถอศ�สด�อน ?


(๗) ภกษทงหลาย ! หรอวา จะเปนไปไดไหมวา

พวกเธอ เมอรอยอยางนเหนอยอยางน จะพงเวยนกลบ

ไปสก�รประพฤตซงวตตโกตหลมงคลทงหล�ยต�ม

แบบของสมณพร�หมณทงหล�ยเหล�อนเปนอนม�ก

โดยคว�มเปนส�ระ ?



(๘) ภกษทงหลาย ! พวกเธอ จะกล�วแตสงท

พวกเธอรเอง เหนเอง รสกเองแลว เท�นน มใชหรอ ?

“อยางนน พระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! ถกแลว.


พวกเธอทงหล�ย เปนผทเร�นำ�ไปแลวดวยธรรมน

อนเปนธรรมทบคคลจะพงเหนไดดวยตนเอง (สนทฏฐโก),

เปนธรรมใหผลไมจำ�กดก�ล (อกาลโก),

เปนธรรมทควรเรยกกนม�ด (เอหปสสโก),

ควรนอมเข�ม�ใสตว (โอปนยโก),

อนวญญชนจะพงรไดเฉพ�ะตน (ปจจตตำ เวทตพโพวญญห).

ภกษทงหลาย ! คำานเรากลาวแลว หมายถง

คำาทเราไดเคยกลาวไวแลววา “ภกษทงหลาย ! ธรรมน

เปนธรรมทบคคลจะพงเหนไดดวยตนเอง เปนธรรม

ใหผลไมจำ�กดก�ล เปนธรรมทควรเรยกกนม�ด

ควรนอมเข�ม�ใสตน อนวญญชนจะพงรไดเฉพ�ะตน”

ดงน.

ม. ม. ๑๒/๔๘๓-๔๘๕/๔๕๐-๔๕๑.


๔๑

ระวงต�ยค�ประตนพพ�น !

สนกขตตะ ! ขอนเปนฐานะทมได คอ จะมภกษ

บ�งรปในกรณน มคว�มเข�ใจของตน มความหมาย

อนสรปไดอย�งน เปนตนวา “ตณหานน สมณะกลาวกนวา

เปนลกศร, โทษอนมพษของอวชชา ยอมงอกงาม เพราะฉนทราคะและ

พยาบาท, ลกศร คอ ตณหานน เราละไดแลว, โทษอนมพษของอวชชา

เรากนำาออกไปหมดแลว เราเปนผนอมไปแลวในนพพานโดยชอบ”

ดงน. แตเธอนนยอมต�มประกอบซงธรรมทงหล�ย

อนไมเปนทสบ�ยแกผนอมไปแลวในนพพ�นโดยชอบ;

คอ ตามประกอบซงธรรมอนไมเปนทสบาย ในการเหนรป

ดวยตา ฟงเสยงดวยห ดมกลนดวยจมก ลมรสดวยลน

ถกตองโผฏฐพพะดวยกาย รสกธรรมารมณดวยใจ

อนลวนไมเปนทสบาย. เมอเธอตามประกอบซงธรรม

อนไมเปนทสบายเหลาน อย, ร�คะยอมเสยบแทงจต

ของเธอ. เธอมจตอนราคะเสยบแทงแลว ยอมถงความตาย

หรอความทกขเจยนตาย.


สนกขตตะ ! เปรยบเหมอนบรษถกยงดวย

ลกศรอนอาบไวดวยยาพษอยางแรงกลา. มตรอำามาตย

ญาตสาโลหตของเขา จดหาหมอผาตดมารกษา หมอไดใช

ศสตราชำาแหละปากแผลของเขา แลวใชเครองตรวจคนหา

ลกศร พบแลวถอนลกศรออก กำาจดโทษอนเปนพษทยง

มเชอเหลอตดอย จนรวาไมมเชอเหลอตดอยแลวกลาวแกเขา อยางนวา “บรษผเจรญ ! ลกศรถกถอนออกแลว, โทษอนเปนพษ

เรานำาออกจนไมมเชอเหลออยแลว, ทานไมมอนตรายอกแลว. และ

ทานจะบรโภคอาหารไดตามสบาย แตอยาไปกนอาหารชนดทไมสบาย

แกแผลอนจะทำาใหแผลอกเสบ และจงลางแผลตามเวลา ทายาท

ปากแผลตามเวลา, เมอทานลางแผลตามเวลา ทายาทปากแผลตามเวลา

อยาใหหนองและเลอดเกรอะกรงปากแผล, และทานอยาเทยวตากลม

ตากแดด, เมอเทยวตากลมตากแดด, กอยาใหฝนละอองและของโสโครก

เขาไปในปากแผล. บรษผเจรญ ! ทานจงเปนผระวงรกษาแผล

มเรองแผลเปนเรองสำาคญเถอะนะ” ดงน.

บรษนน มความคดวา “หมอถอนลกศรใหเราเสรจแลว

โทษอนเปนพษ หมอกนำาออกจนไมมเชอเหลออยแลว

เร�หมดอนตร�ย” เขาจงบรโภคโภชนะทแสลง, เมอบรโภค

โภชนะทแสลง แผลกกำ�เรบ, และเขาไมชะแผลตามเวลา

ไมทายาทปากแผลตามเวลา, เมอเขาไมชะแผลตามเวลา


ไมทายาทปากแผลตามเวลา หนองและเลอดกเกรอะกรง

ปากแผล, และเขาเทยวตากลมตากแดด ปลอยใหฝนละออง

ของโสโครกเขาไปในปากแผล, และเขาไมระวงรกษาแผล

ไมมเรองแผลเปนเรองสำาคญ. เขานำาโทษพษอนไมสะอาด

ออกไปดวยการกระทำาอนไมถกตองเหลาน แผลจงมเชอ

เหลออย, แผลกบวมขน เพราะเหตทงสองนน. บรษนน

มแผลบวมแลว กถงซงคว�มต�ยบ�ง หรอคว�มทกข

เจยนต�ยบาง นฉนใด;

สนกขตตะ ! ขอนกฉนนนเหมอนกน คอ ขอท

ภกษบางรป สำ�คญตนว�นอมไปแลวในนพพ�นโดยชอบ...

แตต�มประกอบในธรรมไมเปนทสบ�ยแกก�รนอมไป

ในนพพ�นโดยชอบ... ร�คะกเสยบแทงจตของเธอ.

เธอมจตอนร�คะเสยบแทงแลว ยอมถงคว�มต�ย

หรอคว�มทกขเจยนต�ย. สนกขตตะ ! ในอรยวนยน

คว�มต�ยหม�ยถงก�รบอกคนสกข� เวยนไปสเพศตำา;

คว�มทกขเจยนต�ยหม�ยถงก�รตองอ�บต อนเศราหมอง

อยางใดอยางหนง แล.

อปร. ม. ๑๔/๖๖-๖๙/๗๖.


(ภกษในกรณน มการศกษาด ตงความปรารถนาด แตมความเขาใจผด

เกยวกบตนเองและธรรมะ; คอ เขาใจไปวา ลกศร คอ ตณหาเปนสงทละได

โดยไมตองถอน อวชชาเปนสงทเหวยงทงไปไดโดยไมตองกำาจดตดราก;

และเขาใจตวเองวา นอมไปแลวสนพพานโดยชอบดงน แตแลวกมา

กระทำาผดในสงทไมเปนทสบายแกการนอมไปในนพพานนน ทงทาง

ตา ห จมก ลน กาย ใจ จนราคะเกดขนเสยบแทงถงแกความตาย

ในอรยวนย, จงเรยกวา เขาลมลงตายตรงหนาประตแหงพระนพพาน

นนเอง).


๔๒

ธรรมเปนเครองอยของพระอรยเจ�

ภกษทงหลาย ! ก�รอยแบบพระอรยเจ� ซง

พระอรยเจาทงหลาย ไดอยมาแลวกด กำาลงอยในบดนกด

จกอยตอไปกด มเครองอยสบประการเหลาน.

สบประการ อะไรบางเลา ? สบประการ คอ :-

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน

เปนผละองคห�ไดข�ด,

เปนผประกอบพรอมดวยองคหก,

เปนผมอ�รกข�อย�งเดยว,

เปนผมพนกพงสด�น,

เปนผถอนคว�มเหนว�จรงดงไปคนละท�งขนเสยแลว,

เปนผละก�รแสวงห�สนเชงแลว,

เปนผมคว�มดำ�รอนไมขนมว,

เปนผมก�ยสงข�รอนสงบรำ�งบแลว,

เปนผมจตหลดพนดวยด,

เปนผมปญญ�ในคว�มหลดพนดวยด.


(๑) ภกษเปนผละองคหาไดขาด


ภกษในกรณน เปนผละก�มฉนทะ, ละพย�บ�ท,

ละถนมทธะ, ละอทธจจกกกจจะ และละวจกจฉ�ไดแลว.

ภกษทงหลาย ! ภกษอยางน ชอวาเปนผละองคหาไดขาด.

(๒) ภกษเปนผประกอบพรอมดวยองคหก


ภกษในกรณน ไดเหนรปดวยต�, ไดฟงเสยงดวยห,

ไดดมกลนดวยจมก, ไดลมรสดวยลน, ไดสมผสโผฏฐพพะ

ดวยก�ย และไดรธรรมารมณดวยใจแลว กเปนผไมดใจ ไม

เสยใจ มอเบกข� มสต มสมปชญญะอยได. ภกษทงหลาย !

ภกษอยางน ชอวาเปนผประกอบพรอมดวยองคหก.

(๓) ภกษเปนผมอ�รกข�อย�งเดยว


ภกษในกรณน ประกอบก�รรกษ�จตดวยสต.

ภกษทงหลาย ! ภกษอยางน ชอวามอารกขาอยางเดยว.


(๔) ภกษเปนผมพนกพงสด�น


ภกษในกรณน พจารณาแลวเสพของสงหนง,

พจารณาแลวอดกลนของสงหนง, พจารณาแลวเวนข�ด

ของสงหนง, พจารณาแลวบรรเท�ของสงหนง. ภกษ

ทงหลาย ! ภกษอยางน ชอวาเปนผมพนกพงสดาน.1

(๕) ภกษเปนผถอนความเหนวาจรงดงไป

คนละทางขนเสยแลว เปนอยางไรเลา ?

ภกษในกรณน เปนผถอน สละ คาย ปลอย ละ

ทงเสยแลว ซงความเหนวาจรงดงไปคนละทางมากอยาง

ของเหลาสมณพราหมณมากผดวยกน ทมความเหนวา

“โลกเทยง บาง, โลกไมเทยง บาง, โลกมทสด บาง,

โลกไมมทสด บาง, ชวะกอนนน สรระกอนนน บาง,

ชวะกอนอน สรระกอนอน บาง, ตถาคตภายหลงแต

การตาย ยอมมอก บาง, ตถาคตภายหลงแตการตาย

ยอมไมมอก บาง, ตถาคตภายหลงแตการตาย ยอมมอก

1. การพจารณาแลวเสพ อดกลน งดเวน บรรเทา หาดรายละเอยดทตรสไวได

ในหนงสออรยสจจากพระโอษฐภาคตน หนา ๖๓๐-๖๓๓.


กม ไมมอกกม บาง, ตถาคตภายหลงแตการตาย ยอมมอก

กหามได ไมมอกกหามได บาง. ภกษทงหลาย ! ภกษ

อยางน ชอวาเปนผถอนความเหนวาจรงดงไปคนละทาง

ขนเสยแลว.

(๖) ภกษเปนผละก�รแสวงห�สนเชงแลว


ภกษในกรณน เปนผละก�รแสวงห�ก�มแลว,

เปนผละการแสวงหาภพแลว, และการแสวงหาพรหมจรรย

ของเธอนนกระงบไปแลว. ภกษทงหลาย ! ภกษอยางน

ชอวาเปนผละการแสวงหาสนเชงแลว.

(๗) ภกษเปนผมคว�มดำ�รไมขนมว


ภกษในกรณน เปนผละความดำารในท�งก�ม

เสยแลว, เปนผละความดำารในท�งพย�บ�ทเสยแลว, และเปน

ผละความดำารในท�งเบยดเบยนเสยแลว. ภกษทงหลาย !

ภกษอยางน ชอวาเปนผมความดำารไมขนมว.

(๘) ภกษเปนผมก�ยสงข�รอนสงบรำ�งบแลว



ภกษในกรณนเพราะละสขเสยได เพราะละทกข

เสยได และเพราะความดบหายไปแหงโสมนสและโทมนส

ในกาลกอนจงบรรลฌานท ๔ อนไมมทกขและสข มแต

ความทสตเปนธรรมชาตทบรสทธเพราะอเบกขา แลวแลอย.

ภกษทงหลาย ! ภกษอยางน ชอวาเปนผมกายสงขาร

อนสงบรำางบแลว.

(๙) ภกษเปนผมจตหลดพนดวยด


ภกษในกรณน เปนผมจตหลดพนแลวจ�กร�คะ

จากโทสะ จากโมหะ. ภกษทงหลาย ! ภกษอยางน ชอวา

เปนผมจตหลดพนดวยด.

(๑๐) ภกษเปนผมปญญ�ในคว�มหลดพนดวยด


ภกษในกรณน ยอมรชดวา “เราละ ราคะ โทสะ โมหะ

เสยแลว ถอนขนไดกระทงราก ทำาใหเหมอนตาลยอดเนา

ไมใหม ไมใหเกดไดอกตอไป” ดงน. ภกษทงหลาย !

ภกษอยางน ชอวาเปนผมปญญาในความหลดพนดวยด.


ภกษทงหลาย ! ในกาลยดยาวฝาย อดต พระ-

อรยเจาเหลาใดเหลาหนง ไดเปนอยแลวอยางพระอรยเจา;

พระอรยเจาทงหมดเหลานน กไดเปนอยแลวในการอยอยาง

พระอรยเจาสบประการนเหมอนกน.

ภกษทงหลาย ! ในกาลยดยาวฝาย อน�คต พระ-

อรยเจาเหลาใดเหลาหนง จกเปนอยอยางพระอรยเจา;

พระอรยเจาทงหมดเหลานน กจกเปนอยในการอยอยาง

พระอรยเจาสบประการนเหมอนกน.

ภกษทงหลาย ! ในกาล บดน พระอรยเจาเหลาใด

เหลาหนง กำาลงเปนอยอยางพระอรยเจา; พระอรยเจาทงหมด

เหลานน กกำาลงเปนอยในการอยอยางพระอรยเจาสบประการ

นเหมอนกน.

ภกษทงหลาย ! การอยแบบพระอรยเจา ซง

พระอรยเจาทงหลายไดอยมาแลวกด กำาลงอยในบดนกด

จกอยตอไปกด มเครองอยสบประการเหลานแล.

ทสก. อ. ๒๔/๓๑-๓๔/๒๐.


๔๓

ผส�ม�รถละอ�สวะทงหล�ย

ในสวนทละไดดวยก�รเหน

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกผมการสดบ ไดเหน

พระอรยเจา ฉลาดในธรรมของพระอรยเจา ไดรบ

การแนะนำาในธรรมของพระอรยเจา ไดเหนสปบรษ

ฉลาดในธรรมของสปบรษ ไดรบการแนะนำาในธรรม

ของสปบรษ, ยอมรชด ซงธรรมทงหลายทควรกระทำา

ไวในใจ และไมควรกระทำาไวในใจ.

อรยสาวกนน รชดอยซงธรรมทงหล�ยทควร

กระทำ�ไวในใจและไมควรกระทำ�ไวในใจ, ทานยอม

ไมกระทำาไวในใจซงธรรมทงหลายทไมควรกระทำาไวในใจ,

จะกระทำาไวในใจแตธรรมทงหลายทควรกระทำาไวในใจ

เทานน.

ภกษทงหลาย ! ธรรมทงหลายอนไมควรกระทำาไว

ในใจ ทอรยสาวกทานไมกระทำาไวในใจนน เปนอยางไรเลา ?


ภกษทงหลาย ! เมอบคคลกระทำาไวในใจซง

ธรรมเหลาใด อย, กามาสวะ ภวาสวะ หรออวชชาสวะ กตาม

ทยงไมเกดยอมเกดขน หรอทเกดขนแลวยอมเจรญยงขน;

ธรรมเหลานแล เปนธรรมทไมควรกระทำาไวในใจ ซงอรยสาวก

ทานไมกระทำาไวในใจ.

ภกษทงหลาย ! ธรรมทงหลาย อนเปนธรรม

ทควรกระทำาไวในใจ ทอรยสาวกทานกระทำาไวในใจนน


ภกษทงหลาย ! กามาสวะ ภวาสวะ หรออวชชาสวะ

กตาม ทยงไมเกดยอมไมเกดขน หรอทเกดขนแลว

ยอมละไป แกบคคลผกระทำาซงธรรมเหลาใดไวในใจ อย;

ธรรมเหลานแล เปนธรรมทควรกระทำาไวในใจ ซงอรยสาวก

ทานกระทำาไวในใจ.

เพราะอรยสาวกนน

ไมกระทำ�ไวในใจ ซงธรรมทงหล�ยทไมควร

กระทำ�ไวในใจ

แตม�กระทำ�ไวในใจ ซงธรรมทงหล�ยทควร

กระทำ�ไวในใจเท�นน,


อ�สวะทงหล�ยทยงไมเกด จงไมเกดขน และ

อ�สวะทงหล�ยทเกดขนแลว ยอมละไป.

อรยสาวกนน ยอม กระทำ�ไวในใจโดยแยบค�ย

ว� “ทกขเปนอย�งน, เหตใหเกดทกขเปนอย�งน,

คว�มดบไมเหลอแหงทกขเปนอย�งน, ท�งดำ�เนนใหถง

ซงคว�มดบไมเหลอแหงทกขเปนอย�งน” ดงน.

เมออรยสาวกน กระทำาไวในใจโดยแยบคายอย

อยางน, สงโยชนส�ม คอ สกก�ยทฏฐ วจกจฉ�

สลพพตปร�ม�ส ยอมละไป.

ภกษทงหลาย ! นเร�กล�วว�

อ�สวะทงหล�ยจะพงละเสยดวยก�รเหน.

ม. ม. ๑๒/๑๒-๑๖/๑๒.



๔๔

สมม�ทฏฐโลกตตระ น�น�แบบ

(ต�มคำ�พระส�รบตร)

ก. หมวดเนองดวยกศล-อกศล

ทานผมอายทงหลาย ! เมอใดแล อรยส�วกม�รชด

ซงอกศลและอกศลมลดวย รชดซงกศลและกศลมลดวย;

แมดวยเหตเพยงเทาน อรยสาวกนน ชอวาเปนผมสมมาทฏฐ

ทฏฐของเขาดำาเนนไปตรง เขาประกอบแลวดวยความเลอมใส

ไมหวนไหวในธรรม มาสพระสทธรรมน.

ทานผมอายทงหลาย ! สงทเรยกว� อกศล นน

เปนอย�งไรเล� ?

ทานผมอายทงหลาย ! การทำาสตวมชวตใหตกลวง

เปนอกศล; การถอเอาสงของทเจาของมไดให เปนอกศล;

การประพฤตผดในกาม เปนอกศล; การกลาวเทจเปนอกศล;

วาจาสอเสยด เปนอกศล; วาจาหยาบคาย เปนอกศล;

การกลาวคำาเพอเจอ เปนอกศล; อภชฌา เปนอกศล;


พยาบาท เปนอกศล; มจฉาทฏฐ เปนอกศล; ทานผมอาย

ทงหลาย ! เหลาน ทานกลาววา เปนอกศล.

ทานผมอายทงหลาย ! สงทเรยกว� อกศลมล นน


โลภะ เปนอกศลมล; โทสะ เปนอกศลมล; โมหะ

เปนอกศลมล. ทานผมอายทงหลาย ! เหลาน ทานกลาววา

เปนอกศลมล.

ทานผมอายทงหลาย ! สงทเรยกว� กศล นน


ทานผมอายทงหลาย ! เจตนาเวนจากปาณาตบาต

เปนกศล; เจตนาเวนจากอทนนาทาน เปนกศล; เจตนา

เวนจากกาเมสมจฉาจาร เปนกศล; เจตนาเวนจากมสาวาท

เปนกศล; เจตนาเวนจากปสณาวาท เปนกศล; เจตนาเวน

จากผรสวาท เปนกศล; เจตนาเวนจากสมผปปลาปวาท

เปนกศล; อนภชฌา เปนกศล; อพยาปาท เปนกศล;

สมมาทฏฐ เปนกศล. ทานผมอายทงหลาย ! เหลาน

ทานกลาววา เปนกศล.


ทานผมอายทงหลาย ! สงทเรยกว� กศลมล นน


อโลภะ เปนกศลมล; อโทสะ เปนกศลมล;

อโมหะ เปนกศลมล. ทานผมอายทงหลาย ! เหลาน

ทานกลาววา เปนกศลมล.

ทานผมอายทงหลาย ! ในกาลใดแล อรยสาวกมา

รชดซงอกศลอยางน, รชดซงอกศลมลอยางน, รชดซงกศล

อยางน รชดซงกศลมลอยางน อรยสาวกนน ละราคานสย

บรรเทาปฏฆานสย ถอนอนสยแหงทฏฐและมานะวา เราม

เราเปน ไดโดยประการทงปวง ละอวชชาแลว ทำาวชชาให

เกดขน เธอกระทำาทสดแหงทกขได ในทฏฐธรรมน นนเทยว.

ทานผมอายทงหลาย ! แมดวยเหตมประมาณ

เทานแล อรยส�วกนน ชอว�เปนผมสมม�ทฏฐ ทฏฐ

ของเข�ดำ�เนนไปตรง เข�ประกอบแลวดวยคว�มเลอมใส

ไมหวนไหวในธรรม ม�สพระสทธรรมน.


ข. หมวดเนองดวยอ�ห�รส

“ทานผมอายทงหลาย ! กปรยายแมอยางอน ยงมหรอ ทจะทำาให

อรยสาวกเปนผมสมมาทฏฐ ทฏฐของทานดำาเนนไปตรง ทานประกอบแลว

ดวยความเลอมใสไมหวนไหวในธรรม มาสพระสทธรรมน ?”

มอย ทานผมอายทงหลาย ! คอ ในกาลใดแล

อรยส�วกม�รชดซงอ�ห�ร ซงเหตเปนแดนเกดแหงอ�ห�ร

ซงคว�มดบไมเหลอแหงอ�ห�ร ซงขอปฏบตใหถงซง

คว�มดบไมเหลอแหงอ�ห�ร. ทานผมอายทงหลาย !

ดวยเหตแมมประมาณเทาน อรยสาวกนน ชอวาเปนผม

สมมาทฏฐ ทฏฐของเขาดำาเนนไปตรง เขาประกอบแลว

ดวยความเลอมใสไมหวนไหวในธรรม มาสพระสทธรรมน.

ทานผมอายทงหลาย ! อาหาร เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงอาหาร เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงอาหาร เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงอาหาร เปนอยางไรเลา ?

ทานผมอายทงหลาย ! อ�ห�ร ๔ อย�งเหลาน

ยอมเปนไปเพอความดำารงอยของภตสตวทงหลาย หรอวา

เพออนเคราะหแกสมภเวสทงหลาย.


อ�ห�ร ๔ อย�ง อย�งไรเล� ? สอยาง คอ :-

กพฬก�ร�ห�ร (ทหยาบบาง ละเอยดบาง) เปนทหนง,

ผสส�ห�ร เปนทสอง,

มโนสญเจตน�ห�ร เปนทสาม,

วญญ�ณ�ห�ร เปนทส.

คว�มกอขนพรอมแหงอ�ห�ร ยอมมเพราะ

ความกอขนพรอมแหงตณหา.

คว�มดบไมเหลอแหงอ�ห�ร ยอมมเพราะ

ความดบไมเหลอแหงตณหา.


เปนขอปฏบตใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงอ�ห�ร;




ทานผมอายทงหลาย ! เมอใดแล อรยสาวกมา

รชดซงอาหารอยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงอาหาร

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงอาหาร อยางน,

รชดซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงอาหาร


อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย

ถอนอนสยแหงทฏฐและมานะวา เราม เราเปน ไดโดย

ประการทงปวง ละอวชชาแลว ทำาวชชาใหเกดขน

เธอกระทำาทสดแหงทกขได ในทฏฐธรรมน นนเทยว.

ทานผมอายทงหลาย ! ดวยเหตแมเพยงเทานแล

อรยส�วกนน ชอว�เปนผมสมม�ทฏฐ ทฏฐของเข�

ดำ�เนนไปตรง เข�ประกอบแลวดวยคว�มเลอมใส


ค. หมวดเนองดวยอรยสจส





อรยส�วกม�รชดซงทกข ซงเหตเปนแดนเกดแหงทกข

ซงคว�มดบไมเหลอแหงทกข ซงขอปฏบตใหถงซง

คว�มดบไมเหลอแหงทกข. ทานผมอายทงหลาย ! ดวยเหต


แมมประมาณเทาน อรยสาวกนน ชอวาเปนผมสมมาทฏฐ



ทานผมอายทงหลาย ! ทกข เปนอย�งไรเล� ?

แมความเกด กเปนทกข, แมความแก กเปนทกข,

แมความตาย กเปนทกข, แมความโศก ความรำาไรรำาพน

ความทกขกาย ความทกขใจ ความคบแคนใจ กเปนทกข,

การประสบกบสงไมเปนทรกทพอใจ กเปนทกข, ความ

พลดพรากจากสงเปนทรกทพอใจ กเปนทกข, ปรารถนา

สงใดไมไดสงนน กเปนทกข; กลาวโดยยออป�ท�นขนธ

ทงห� เปนทกข. ทานผมอายทงหลาย ! นเรยกวา ทกข.

ทานผมอายทงหลาย ! เหตเปนแดนเกดแหงทกข


ตณห�นใด อนเปนเครองทำาใหมภพใหม อน

ประกอบอยดวยความกำาหนด ดวยอำานาจความเพลน

เปนเครองทำาใหเพลนอยางยงในอารมณนนๆ, ไดแก


ก�มตณห� ภวตณห� วภวตณห�. ทานผมอายทงหลาย !

นเรยกวา เหตเปนแดนเกดแหงทกข.

ทานผมอายทงหลาย ! คว�มดบไมเหลอแหงทกข


คว�มจ�งคล�ยดบไมเหลอแหงตณห�นนนเอง

เปนความสละทง เปนความสลดคน เปนความปลอย

เปนความทำาไมใหมทอาศย ซงตณหานน อนใด;

ทานผมอายทงหลาย ! นเรยกวา ความดบไมเหลอแหงทกข.

ทานผมอายทงหลาย ! ขอปฏบตใหถงซงคว�มดบ

ไมเหลอแหงทกข เปนอย�งไรเล� ?

มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ น

นนเอง ไดแก ความเหนชอบ ความดำารชอบ การพดจาชอบ


ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ. ทานผมอายทงหลาย !

นเรยกวา ขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงทกข.



รชดซงทกข อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงทกข

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงทกข อยางน รชด

ซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงทกข อยางน.

อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย

ถอนอนสยแหงทฏฐและมานะวา เรามเราเปน ไดโดยประการ

ทงปวง ละอวชชาแลว ทำาวชชาใหเกดขน เธอกระทำา

ทสดแหงทกขได ในทฏฐธรรมน นนเทยว.


อรยส�วกนน ชอว�เปนผมสมม�ทฏฐ ทฏฐของเข�

ดำ�เนนไปตรง เข�ประกอบแลวดวยคว�มเลอมใส



ง. หมวดเนองดวยปฏจจสมปปนนธรรม

ต�มหลกแหงปฏจจสมปบ�ท

ง. ๑ เกยวกบชร�มรณะ





อรยส�วกม�รชดซงชร�มรณะ ซงเหตเปนแดนเกด

แหงชร�มรณะ ซงคว�มดบไมเหลอแหงชร�มรณะ

ซงขอปฏบตใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงชร�มรณะ.

ทานผมอายทงหลาย ! ดวยเหตแมมประมาณเทาน อรยสาวก

นน ชอวาเปนผมสมมาทฏฐ ทฏฐของเขาดำาเนนไปตรง

เขาประกอบแลวดวยความเลอมใสไมหวนไหวในธรรม

มาสพระสทธรรมน.

ทานผมอายทงหลาย ! ชรามรณะ เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงชรามรณะ เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงชรามรณะ เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงชรามรณะ เปนอยางไรเลา ?


(ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบชรามรณะโดยนยแหงอรยสจส

พงดไดจากหนงสอเลมน ทหนา ๔๐–๔๑ ตงแตคำาวา ความแก

ความครำาครา ความมฟนหลด...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความ

ตงใจมนชอบ).


รชดซงชรามรณะ อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหง

ชรามรณะ อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงชรามรณะ

อยางน, รชดซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหง

ชรามรณะ อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทา

ปฏฆานสย ... (ขอความตอไปนเหมอนกบขอความในตอนทาย

แหงหมวด ก. จนกระทงคำาวา) ... ไมหวนไหวในธรรม ม�ส

พระสทธรรมน.

ง. ๒ เกยวกบช�ต





อรยส�วกม�รชดซงช�ต ซงเหตเปนแดนเกดแหงช�ต


ซงคว�มดบไมเหลอแหงช�ต ซงขอปฏบตใหถงซง

คว�มดบไมเหลอแหงช�ต. ทานผมอายทงหลาย ! ดวยเหต

แมมประมาณเทาน อรยสาวกนน ชอวาเปนผมสมมาทฏฐ



ทานผมอายทงหลาย ! ชาตเปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงชาต เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงชาต เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงชาต เปนอยางไรเลา ? (ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบชาต โดยนยแหงอรยสจส พงดได

จากหนงสอเลมน ทหนา ๔๑ ตงแตคำาวา การเกด การกำาเนด การ

กาวลง...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).


รชดซงชาต อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงชาต

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงชาต อยางน, รชด

ซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงชาต อยางน.

อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย ...

(ขอความตอไปเหมอนกบขอความในตอนทายแหงหมวด ก. จนกระทง

คำาวา) ... ไมหวนไหวในธรรม ม�สพระสทธรรมน.


ง. ๓ เกยวกบภพ




มอย ทานผมอายทงหลาย ! คอ ในการใดแล

อรยส�วกม�รชดซงภพ ซงเหตเปนแดนเกดแหงภพ

ซงคว�มดบไมเหลอแหงภพ ซงขอปฏบตใหถงซง

คว�มดบไมเหลอแหงภพ. ทานผมอายทงหลาย ! ดวยเหต

แมมประมาณเทาน, อรยสาวกนน ชอวาเปนผมสมมาทฏฐ



ทานผมอายทงหลาย ! ภพเปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงภพ เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงภพ เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงภพ เปนอยางไรเลา ? (ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบภพ โดยนยแหงอรยสจส พงดได

จากหนงสอเลมน ทหนา ๔๒ ตงแตคำาวาภพทงหลาย ๓ อยางเหลาน

คอ กามภพ รปภพ อรปภพ ...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความ

ตงใจมนชอบ).



รชดซงภพ อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงภพ

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงภพ อยางน, รชด

ซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงภพ อยางน.

อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย ...(ขอความ

ตอไปนเหมอนกบขอความในตอนทายแหงหมวด ก. จนกระทงถงคำาวา)

... ไมหวนไหวในธรรม ม�สพระสทธรรมน.

ง. ๔ เกยวกบอป�ท�น





อรยส�วกม�รชดซงอป�ท�น ซงเหตเปนแดนเกดแหง

อป�ท�น ซงคว�มดบไมเหลอแหงอป�ท�น ซงขอปฏบต

ใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงอป�ท�น. ทานผมอาย

ทงหลาย ! ดวยเหตแมมประมาณเทาน อรยสาวกนนชอวา

เปนผมสมมาทฏฐ ทฏฐของเขาดำาเนนไปตรง เขาประกอบแลว



ทานผมอายทงหลาย ! อปาทาน เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงอปาทาน เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงอปาทาน เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงอปาทาน เปนอยางไรเลา ? (ตอไปนเปนรายละเอยดเกยวกบอปาทาน โดยนยแหงอรยสจส พงด

ไดจากหนงสอเลมน ทหนา ๔๒-๔๓ ตงแตคำาวาอปาทานทงหลาย

๔ อยางเหลาน คอ ...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).


รชดซงอปาทาน อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหง

อปาทาน อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงอปาทาน


อปาทาน อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทา

ปฏฆานสย ...(ขอความตอไปนเหมอนกบขอความในตอนทายแหง

หมวด ก. จนกระทงถงคำาวา) ... ไมหวนไหวในธรรม ม�ส



ง. ๕ เกยวกบตณห�





อรยส�วกม�รชดซงตณห� ซงเหตเปนแดนเกดแหงตณห�

ซงคว�มดบไมเหลอแหงตณห� ซงขอปฏบตใหถงซง

คว�มดบไมเหลอแหงตณห�. ทานผมอายทงหลาย !


สมมาทฏฐ ทฏฐของเขาดำาเนนไปตรง เขาประกอบแลวดวย

ความเลอมใสไมหวนไหวในธรรม มาสพระสทธรรมน.

ทานผมอายทงหลาย ! ตณหา เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงตณหา เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงตณหา เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงตณหา เปนอยางไรเลา ? (ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบตณหาโดยนยแหงอรยสจส พงดได

จากหนงสอเลมน ทหนา ๔๓ ตงแตคำาวาหมแหงตณหาทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ ...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).



รชดซงตณหา อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงตณหา

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงตณหา อยางน,

รชดซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงตณหา

อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย ...

(ขอความตอไปนเหมอนกบขอความในตอนทายแหงหมวด ก. จนกระทง

ถงคำาวา) ... ไมหวนไหวในธรรม ม�สพระสทธรรมน.

ง. ๖ เกยวกบเวทน�





อรยส�วกม�รชดซงเวทน� ซงเหตเปนแดนเกดแหงเวทน�

ซงคว�มดบไมเหลอแหงเวทน� ซงขอปฏบตใหถงซง

คว�มดบไมเหลอแหงเวทน�. ทานผมอายทงหลาย !





ทานผมอายทงหลาย ! เวทนา เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงเวทนา เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงเวทนา เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงเวทนา เปนอยางไรเลา ?(ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบเวทนา โดยนยแหงอรยสจส พงดได

จากหนงสอเลมน ทหนา ๔๔ ตงแตคำาวา หมแหงเวทนาทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ ... ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).


รชดซงเวทนา อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงเวทนา

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงเวทนา อยางน,

รชดซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงเวทนา

อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย

... (ขอความตอไปนเหมอนกบขอความในตอนทายแหงหมวด ก. จน

กระทงถงคำาวา) ... ไมหวนไหวในธรรม ม�สพระสทธรรมน.


ง. ๗ เกยวกบผสสะ





อรยส�วกม�รชดซงผสสะ ซงเหตเปนแดนเกดแหงผสสะ

ซงคว�มดบไมเหลอแหงผสสะ ซงขอปฏบตใหถงซง

คว�มดบไมเหลอแหงผสสะ. ทานผมอายทงหลาย !




ทานผมอายทงหลาย ! ผสสะ เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงผสสะ เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงผสสะ เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงผสสะ เปนอยางไรเลา ? (ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบผสสะ โดยนยแหงอรยสจส พงดได

จากหนงสอเลมน ทหนา ๔๔-๔๕ ตงแตคำาวา หมแหงผสสะทงหลาย ๖ หม

เหลาน คอ ...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).



รชดซงผสสะ อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงผสสะ

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงผสสะ อยางน, รชด

ซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงผสสะ อยางน.

อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย ...(ขอความ

ตอไปนเหมอนกบขอความในตอนทายแหงหมวด ก. จนกระทงถงคำาวา)

... ไมหวนไหวในธรรม ม�สพระสทธรรมน.

ง. ๘ เกยวกบ สฬ�ยตนะ





อรยส�วกม�รชดซงสฬ�ยตนะ ซงเหตเปนแดนเกด

แหงสฬ�ยตนะ ซงคว�มดบไมเหลอแหงสฬ�ยตนะ

ซงขอปฏบตใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหงสฬ�ยตนะ.

ทานผมอายทงหลาย ! ดวยเหตแมมประมาณเทาน


อรยสาวกนน ชอวาเปนผมสมมาทฏฐ ทฏฐของเขาดำาเนน

ไปตรง เขาประกอบแลวดวยความเลอมใสไมหวนไหว

ในธรรม มาสพระสทธรรมน.

ทานผมอายทงหลาย ! สฬายตนะ เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงสฬายตนะ เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงสฬายตนะ เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถง

ซงความดบไมเหลอแหงสฬายตนะ เปนอยางไรเลา ? (ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบสฬายตนะโดยนยแหงอรยสจส พงด

ไดจากหนงสอเลมน ทหนา ๔๕ ตงแตคำาวา จกขวายตนะ โสตายตนะ

...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).


รชดซงสฬายตนะ อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหง

สฬายตนะ อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงสฬายตนะ


สฬายตนะ อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทา

ปฏฆานสย ... (ขอความตอไปนเหมอนกบขอความในตอนทาย

แหงหมวด ก. จนกระทงถงคำาวา) ... ไมหวนไหวในธรรม ม�ส



ง. ๙ เกยวกบน�มรป





อรยส�วกม�รชดซงน�มรป ซงเหตเปนแดนเกดแหง

น�มรป ซงคว�มดบไมเหลอแหงน�มรป ซงขอปฏบตใหถง

ซงคว�มดบไมเหลอแหงน�มรป. ทานผมอายทงหลาย !


สมมาทฏฐ ทฏฐของเขาดำาเนนไปตรง เขาประกอบแลวดวย

ความเลอมใสไมหวนไหวในธรรม มาสพระสทธรรมน.

ทานผมอายทงหลาย ! นามรป เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงนามรป เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงนามรป เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงนามรป เปนอยางไรเลา ? (ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบนามรปโดยนยแหงอรยสจส พงดได

จากหนงสอเลมน ทหนา ๔๖ ตงแตคำาวา เวทนา สญญา เจตนาผสสะ...

ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).



รชดซงนามรป อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหง

นามรป อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงนามรป


นามรป อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทา




ง. ๑๐ เกยวกบวญญ�ณ





อรยส�วกม�รชดซงวญญ�ณ ซงเหตเปนแดนเกดแหง

วญญ�ณ ซงคว�มดบไมเหลอแหงวญญ�ณ ซงขอปฏบตให

ถงซงคว�มดบไมเหลอแหงวญญ�ณ. ทานผมอายทงหลาย !





ทานผมอายทงหลาย ! วญญาณ เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงวญญาณ เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงวญญาณ เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงวญญาณ เปนอยางไรเลา ? (ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบวญญาณโดยนยแหงอรยสจส พงดได

จากหนงสอเลมน ทหนา ๔๖-๔๗ ตงแตคำาวา หมแหงวญญาณทงหลาย

๖ หมเหลาน คอ ...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).


รชดซงวญญาณ อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหง

วญญาณอยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงวญญาณ


วญญาณ อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทา





ง. ๑๑ เกยวกบสงข�ร





อรยส�วกม�รชดซงสงข�ร ซงเหตเปนแดนเกดแหงสงข�ร

ซงคว�มดบไมเหลอแหงสงข�ร ซงขอปฏบตใหถงซง

คว�มดบไมเหลอแหงสงข�ร. ทานผมอายทงหลาย !




ทานผมอายทงหลาย ! สงขาร เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงสงขาร เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงสงขาร เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงสงขาร เปนอยางไรเลา ? (ตอไปน เปนรายละเอยดเกยวกบสงขารโดยนยแหงอรยสจส พงดได

จากหนงสอเลมน ทหนา ๔๗ ตงแตคำาวา สงขารทงหลาย ๓ หมเหลาน

คอ ...ถงคำาวา...ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ).



รชดซงสงขาร อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงสงขาร

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงสงขาร อยางน,

รชดซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงสงขาร

อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย ...

(ขอความตอไปนเหมอนกบขอความในตอนทายแหงหมวด ก. จนกระทง

ถงคำาวา) ... ไมหวนไหวในธรรม ม�สพระสทธรรมน.

ง. ๑๒ เกยวกบ อวชช�





อรยส�วกม�รชดซงอวชช� ซงเหตเปนแดนเกดแหง

อวชช� ซงคว�มดบไมเหลอแหงอวชช� ซงขอปฏบตใหถง

ซงคว�มดบไมเหลอแหงอวชช�. ทานผมอายทงหลาย !





ทานผมอายทงหลาย ! อวชชา เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงอวชชา เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงอวชชา เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงอวชชา เปนอยางไรเลา ?

ทานผมอายทงหลาย ! อวชชา คอ ความไมร

ในทกข ความไมรในเหตเปนแดนเกดแหงทกข ความไมร

ในความดบไมเหลอแหงทกข ความไมรขอปฏบตใหถง

ซงความดบไมเหลอแหงทกข. ทานผมอายทงหลาย !

นเรยกวา อวชชา.

คว�มกอขนพรอมแหงอวชช� ยอมมเพราะ

คว�มกอขนพรอมแหงอ�สวะ.

คว�มดบไมเหลอแหงอวชช� ยอมมเพราะ

คว�มดบไมเหลอแหงอ�สวะ.

มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐน

นนเอง เปนขอปฏบตใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหง

อวชช�; ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ





รชดซงอวชชา อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหง

อวชชา อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงอวชชา


อวชชา อยางน. อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทา




ง. ๑๓ เกยวกบ อ�สวะ





อรยส�วกม�รชดซงอ�สวะ ซงเหตเปนแดนเกดแหง

อ�สวะ ซงคว�มดบไมเหลอแหงอ�สวะ ซงขอปฏบตใหถง

ซงคว�มดบไมเหลอแหงอ�สวะ. ทานผมอายทงหลาย !





ทานผมอายทงหลาย ! อาสวะ เปนอยางไรเลา ?

เหตเปนแดนเกดแหงอาสวะ เปนอยางไรเลา ? ความดบ

ไมเหลอแหงอาสวะ เปนอยางไรเลา ? ขอปฏบตใหถงซง

ความดบไมเหลอแหงอาสวะ เปนอยางไรเลา ?

ทานผมอายทงหลาย ! อาสวะ ๓ อยางน มอย

คอ ก�ม�สวะ ภว�สวะ อวชช�สวะ.

คว�มกอขนพรอมแหงอ�สวะ ยอมมเพราะ

คว�มกอขนพรอมแหงอวชช�.

คว�มดบไมเหลอแหงอ�สวะ ยอมมเพราะ

คว�มดบไมเหลอแหงอวชช�.

มรรคอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐน

นนเอง เปนขอปฏบตใหถงซงคว�มดบไมเหลอแหง

อ�สวะ; ไดแกสงเหลาน คอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ




รชดซงอาสวะ อยางน, รชดซงเหตเปนแดนเกดแหงอาสวะ

อยางน, รชดซงความดบไมเหลอแหงอาสวะ อยางน, รชด

ซงขอปฏบตใหถงซงความดบไมเหลอแหงอาสวะ อยางน.


อรยสาวกนน ละราคานสย บรรเทาปฏฆานสย ถอนอนสย

แหงทฏฐและมานะวา เรามเราเปน ไดโดยประการทงปวง

ละอวชชาแลว ทำาวชชาใหเกดขน เธอกระทำาทสดแหง

ทกขได ในทฏฐธรรมน นนเทยว.


อรยส�วกนน ชอว�ผมสมม�ทฏฐ ทฏฐของเข�ดำ�เนน

ไปตรง เข�ประกอบแลวดวยคว�มเลอมใสไมหวนไหว

ในธรรม ม�สพระสทธรรมน.

ม. ม. ๑๒/๘๕-๑๐๒/๑๑๐-๑๓๐.

ภ�คผนวก

พระสตรทคนคว�เพมเตม


๔๕

คณสมบตพระโสด�บน (นยท ๑)

ครงนน พระสารบตรเขาไปเฝาพระผมพระภาค

ถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว นง ณ ทควร

สวนขางหนง ครนแลวพระผมพระภาคไดตรสถามทาน

พระสารบตรวา : สารบตร ! ทเรยกวา โสตาปตตยงคะ

โสตาปตตยงคะ ดงน. โสตาปตตยงคะ เปนอยางไรเลา ?

ขาแตพระองคผเจรญ ! โสตาปตตยงคะ คอ :-

(๑) ก�รคบสตบรษ (สปปรสสำ เสว)

(๒) ก�รฟงพระสทธรรม (สทธมมสสวน)

(๓) ก�รทำ�ไวในใจโดยแยบค�ย (โยนโสมนสการ)

(๔) ก�รปฏบตธรรมสมควรแกธรรม (ธมมานธมมปฏปตต)

ถกแลว ถกแลว สารบตร ! โสตาปตตยงคะ คอ

การคบสตบรษ การฟงพระสทธรรม การทำาไวในใจ

โดยแยบคาย การปฏบตธรรมสมควรแกธรรม.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๓๔/๑๔๒๗.


๔๖

คณสมบตพระโสด�บน (นยท ๒)

ชางไมทงหลาย ! อรยสาวกผประกอบดวยธรรม

๔ ประการ ยอมเปนพระโสดาบน มความไมตกตำา

เปนธรรมดา เปนผเทยงแททจะตรสรในเบองหนา.

ธรรม ๔ ประการนน เปนอยางไรเลา ?

๔ ประการ คอ :- อรยสาวกในธรรมวนยน

(๑) ประกอบดวยคว�มเลอมใสอนไมหวนไหว

ในพระพทธเจ�

(๒) ประกอบดวยความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระธรรม

(๓) ประกอบดวยความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระสงฆ

(๔) มใจปร�ศจ�กคว�มตระหนอนเปนมลทน มจ�คะ

อนปลอยแลว มฝ�มออนชม ยนดในก�รสละ

ควรแกก�รขอ ยนดในก�รจำ�แนกท�น อยครองเรอน.

ชางไมทงหลาย ! อรยสาวกผประกอบดวยธรรม

๔ ประการเหลาน แล ยอมเปนพระโสดาบน มความไมตกตำา

เปนธรรมดา เปนผเทยงแททจะตรสรในเบองหนา.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๔๐/๑๔๕๑.


๔๗

คณสมบตพระโสด�บน (นยท ๓)

พราหมณและคฤหบดทงหลาย ! เราจกแสดง

ธรรมปรยายอนควรนอมเขามาในตนแกทานทงหลาย

ทานทงหลายจงฟงธรรมปรยายนน จงใสใจใหด เราจกกลาว

พราหมณและคฤหบดทงหลาย ! ธรรมปรยาย

ทควรนอมเขามาในตน เปนอยางไรเลา ?

(๑) อรยสาวกในธรรมวนยน ยอมพจารณาเหนดงนวา

เร�อย�กเปนอย ไมอย�กต�ย รกสข เกลยดทกข ผใด

จะปลงเร�ผอย�กเปนอย ไมอย�กต�ย รกสข เกลยดทกข

เสยจ�กชวต ขอนนไมเปนทรกทชอบใจของเร� อนง เร�พง

ปลงผอนผอย�กเปนอย ไมอย�กต�ย รกสข เกลยดทกข

เสยจ�กชวต ขอนนกไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน

ธรรมขอใด ไมเปนทรกทชอบใจของเรา ธรรมขอนน กไมเปน

ทรกทชอบใจแมของผอน ธรรมขอใด ไมเปนทรกทชอบใจ

ของเรา เราจะพงประกอบผอนไวดวยธรรมขอนนไดอยางไร

อรยสาวกนนพจารณาเหนดงนนแลว ตนเองยอมงดเวนจ�ก


ป�ณ�ตบ�ตดวย ชกชวนผอนเพองดเวนจ�กป�ณ�ตบ�ต

ดวย กล�วสรรเสรญคณแหงก�รงดเวนป�ณ�ตบ�ตดวย

กายสมาจารของอรยสาวกนน ยอมบรสทธโดยสวนสาม

อยางน.

(๒) พราหมณและคฤหบดทงหลาย! อกประการหนง

อรยสาวกยอมพจารณาเหนดงนวา ผใดพงถอเอ�สงของ

ทเร�มไดใหดวยอ�ก�รขโมย ขอนนไมเปนทรกทชอบ

ของเร� อนง เร�พงถอเอ�สงของทผอนมไดใหดวย

อ�ก�รขโมย ขอนนกไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน

ธรรมขอใด ไมเปนทรกทรกทชอบใจของเรา ธรรมขอนน

กไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน ธรรมขอใด ไมเปนทรก

ทชอบใจของเรา เราจะพงประกอบผอนไวดวยธรรมขอนน

ไดอยางไร อรยสาวกนนพจารณาเหนดงนแลว ตนเอง

ยอมงดเวนจ�กอทนน�ท�นดวย ชกชวนผอนเพอให

งดเวนจ�กอทนน�ท�นดวย กล�วสรรเสรญคณแหงก�ร

งดเวนจ�กอทนน�ท�นดวย กายสมาจารของอรยสาวกนน

ยอมบรสทธโดยสวนสามอยางน.


(๓) พราหมณและคฤหบดทงหลาย ! อกประการหนง

อรยสาวกยอมพจารณาเหนดงนวา ผใดพงถงคว�มประพฤต

(ผด) ในภรย�ของเร� ขอนนไมเปนทรกทชอบใจของเร�

อนง เร�พงถงคว�มประพฤต (ผด) ในภรย�ของผอน

ขอนนกไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน ธรรมขอใด

ไมเปนทรกทชอบใจของเรา ธรรมขอนน กไมเปนทรก

ทชอบใจแมของผอน ธรรมขอใด ไมเปนทรกทชอบใจ

ของเรา เราจะพงประกอบผอนไวดวยธรรมขอนนไดอยางไร

อรยสาวกนนพจารณาเหนดงนแลว ตนเองยอมงดเวน

จ�กก�เมสมจฉ�จ�รดวย ชกชวนผอนเพอใหงดเวนจ�ก

ก�เมสมจฉ�จ�รดวย กล�วสรรเสรญคณแหงก�รงดเวน

จ�กก�เมสมจฉ�จ�รดวย กายสมาจารของอรยสาวกนน


(๔) พราหมณและคฤหบดทงหลาย ! อกประการหนง

อรยสาวกยอมพจารณาเหนดงนวา ผใดพงทำ�ล�ยประโยชน

ของเร�ดวยก�รกล�วเทจ ขอนนไมเปนทรกทชอบใจ

ของเร� อนง เร�พงทำ�ล�ยประโยชนของผอนดวยก�ร

กล�วเทจ ขอนนกไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน

ธรรมขอใด ไมเปนทรกทชอบใจของเรา ธรรมขอนน ก


ไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน ธรรมขอใด ไมเปน

ทรกทชอบใจของเรา เราจะพงประกอบผอนไวดวยธรรม

ขอนนไดอยางไร อรยสาวกนนพจารณาเหนดงนแลว ตนเอง

ยอมงดเวนจ�กมส�ว�ทดวย ชกชวนผอนเพอใหงดเวน

จ�กมส�ว�ทดวย กล�วสรรเสรญคณแหงก�รงดเวนจ�ก

มส�ว�ทดวย วจสมาจารของอรยสาวกนน ยอมบรสทธ

โดยสวนสามอยางน.

(๕) พราหมณและคฤหบดทงหลาย ! อกประการหนง

อรยสาวกยอมพจารณาเหนดงนวา ผใดพงยยงใหเร�แตก

จ�กมตรดวยคำ�สอเสยด ขอนนไมเปนทรกทชอบใจของเร�

อนง เร�พงยยงผอนใหแตกจ�กมตรดวยคำ�สอเสยด

ขอนนกไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน ธรรมขอใด ไมเปน

ทรกทชอบใจของเรา ธรรมขอนน กไมเปนทรกทชอบใจ

แมของผอน ธรรมขอใด ไมเปนทรกทชอบใจของเรา เราจะ

พงประกอบผอนไวดวยธรรมขอนนไดอยางไร อรยสาวกนน

พจารณาเหนดงนแลว ตนเองยอมงดเวนจ�กปสณ�ว�จ�ดวย

ชกชวนผอนเพอใหเวนจ�กปสณ�ว�จ�ดวย กล�วสรรเสรญ

คณแหงก�รงดเวนจ�กปสณ�ว�จ�ดวย วจสมาจารของ

อรยสาวกนน ยอมบรสทธโดยสวนสามอยางน.


(๖) พราหมณและคฤหบดทงหลาย ! อกประการหนง

อรยสาวกยอมพจารณาเหนดงนวา ผใดพงพดกะเร�ดวย

คำ�หย�บ ขอนนไมเปนทรกทชอบใจของเร� อนง เร�พง

พดกะผอนดวยคำ�หย�บ ขอนนกไมเปนทรกทชอบใจ

แมของผอน ธรรมขอใด ไมเปนทรกทชอบใจของเรา

ธรรมขอนน กไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน ธรรมขอใด

ไมเปนทรกทชอบใจของเรา เราจะพงประกอบผอนไวดวย

ธรรมขอนนไดอยางไร อรยสาวกนนพจารณาเหนดงนแลว

ตนเองยอมงดเวนจ�กผรสว�จ�ดวย ชกชวนผอนเพอให

งดเวนจ�กผรสว�จ�ดวย กล�วสรรเสรญคณแหงก�ร

งดเวนจ�กผรสว�จ�ดวย วจสมาจารของอรยสาวกนน


(๗) พราหมณและคฤหบดทงหลาย ! อกประการหนง

อรยสาวกยอมพจารณาเหนดงนวา ผใดพงพดกะเร�ดวย

ถอยคำ�เพอเจอ ขอนนไมเปนทรกทชอบใจของเร� อนง

เร�พงพดกะผอนดวยถอยคำ�เพอเจอ ขอนนกไมเปน

ทรกทชอบใจแมของผอน ธรรมขอใด ไมเปนทรกทชอบใจ

ของเรา ธรรมขอนน กไมเปนทรกทชอบใจแมของผอน


ธรรมขอใด ไมเปนทรกทชอบใจของเรา เราจะพงประกอบ

ผอนไวดวยธรรมขอนนไดอยางไร อรยสาวกนน พจารณา

เหนดงนแลว ตนเองยอมงดเวนจ�กสมผปปล�ปะดวย

ชกชวนผอนเพอใหงดเวนจ�กสมผปปล�ปะดวย กล�ว

สรรเสรญคณแหงก�รงดเวนจ�กสมผปปล�ปะดวย

วจสมาจารของอรยสาวกนน ยอมบรสทธโดยสวนสามอยางน.

อรยสาวกนนประกอบดวยคว�มเลอมใสอน

ไมหวนไหวในพระพทธเจา... ในพระธรรม... ในพระสงฆ...

ประกอบดวยศลทพระอรยเจ�รกใครแลว... เปนไปเพอ

สมาธ.

พราหมณและคฤหบดทงหลาย ! เมอใด อรยสาวก

ประกอบดวยสทธธรรม ๗ ประก�รน เมอนน อรยสาวกนน

หวงอย ดวยฐ�นะเปนทตงแหงคว�มหวง ๔ ประก�รน

พงพยากรณตนดวยตนเองไดวา เรามนรก กำาเนดดรจฉาน

วสยแหงเปรต อบาย ทคต วนบาตสนแลว เร�เปน

พระโสด�บน มความไมตกตำาเปนธรรมดา เปนผเทยงแท

ทจะตรสรในเบองหนา.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๔๓/๑๔๕๙.


๔๘

คณสมบตพระโสด�บน (นยท ๔)

(โสตาปตตยงคะ ๔ จำาแนกดวยอาการ ๑๐)

กสมยนน ทานอนาถบณฑกคฤหบดปวย ไดรบทกข

เปนไขหนก ครงนน ทานอนาถบณฑกคฤหบดเรยกบรษ

คนหนงมาสงวา บรษผเจรญ ! ทานจงไปเถด จงเขาไปหา

ทานพระสารบตร ครนแลว จงไหวเทาทงสองของทานพระ

สารบตรดวยเศยรเกลาตามคำาของเราวา ขาแตทานผเจรญ

อนาถบณฑกคฤหบดปวย ไดรบทกข เปนไขหนก เขา

ขอกราบเทาทงสองของทานพระสารบตรดวยเศยรเกลา

และทานจงเรยนอยางนวา ขาแตทานผเจรญ ไดโปรดเถด

ขอทานพระสารบตรจงอาศยความอนเคราะหเขาไปยง

นเวศน ของทานอนาถบณฑกคฤหบดเถด

บรษนนรบคำาของทานอนาถบณฑกคฤหบดแลว

เขาไปหาทานพระสารบตรถงทอย อภวาทแลว นง ณ ทควร

สวนขางหนง ครนแลวไดเรยนวา ขาแตทานผเจรญ !

ทานอนาถบณฑกคฤหบดปวย ไดรบทกข เปนไขหนก


ทานขอกราบเทาทงสองของทานพระสารบตรดวยเศยรเกลา

และทานสงมาอยางนวา ขาแตทานผเจรญ ! ไดโปรดเถด

ขอทานพระสารบตรจงอาศยความอนเคราะหเขาไปยง

นเวศนของทานอนาถบณฑกคฤหบดเถด. ทานพระสารบตร

รบนมนตดวยดษณภาพ.

ครงนน เวลาเชา ทานพระสารบตรนงแลว ถอ

บาตรและจวร มทานพระอานนทเปนปจฉาสมณะ เขาไป

ยงนเวศนของทานอนาถบณฑกคฤหบด แลวนงบนอาสนะ

ทเขาปลาดไว ครนแลวไดถามทานอนาถบณฑกคฤหบดวา

คฤหบด ! ทานพออดทนไดหรอ พอยงอตตภาพใหเปนไป

ไดหรอ ทกขเวทนาคลายลง ไมกำาเรบขนแลหรอ ความทเลา

ยอมปรากฏ ความกำาเรบไมปรากฏแลหรอ ?

ขาแตทานผเจรญ ! กระผมอดทนไมได ยงอตตภาพ

ใหเปนไปไมได ทกขเวทนาของกระผมกำาเรบหนก ไมทเลา

ลงเลย ความกำาเรบยอมปรากฏ ความทเลาไมปรากฏ.

คฤหบด ! ปถชนผไมไดสดบ ประกอบดวยความ

ไมเลอมใสในพระพทธเจาเหนปานใด เมอแตกกายตายไป

ยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ความไมเลอมใส

ในพระพทธเจาเหนปานนน ยอมไมมแกทาน สวนท�น


มคว�มเลอมใสอนไมหวนไหวในพระพทธเจ�วา แม

เพราะเหตนๆ พระผมพระภาคพระองคนน ... เปนผ

จำาแนกธรรม กเมอทานเหนความเลอมใสอนไมหวนไหว

ในพระพทธเจานนอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.

คฤหบด ! ปถชนผไมไดสดบ ประกอบดวย

ความไมเลอมใสในพระธรรมเหนปานใด เมอแตกกายตายไป

ยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ความไมเลอมใสใน

พระธรรมเหนปานนน ยอมไมมแกทาน สวนท�นมคว�ม

เลอมใสอนไมหวนไหวในพระธรรม วาธรรมอนพระผม

พระภาคตรสดแลว ... อนวญญชนพงรเฉพาะตน กเมอ

ทานเหนความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระธรรมนนอย

ในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


ความไมเลอมใสในพระสงฆเหนปานใด เมอแตกกายตายไป

ยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก ความไมเลอมใสใน

พระสงฆเหนปานนน ยอมไมมแกทาน สวนท�นมคว�ม

เลอมใสในพระสงฆวา พระสงฆสาวกของพระผมพระภาค

เปนผปฏบตดแลว ... เปนนาบญของโลก ไมมนาบญอน


ยงกวา กเมอทานเหนความเลอมใสอนไมหวนไหวใน

พระสงฆนนอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


ความเปนผทศลเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถง

อบาย ทคต วนบาต นรก ความเปนผทศลเหนปานนน

ยอมไมมแกทาน สวนท�นมศลทพระอรยเจ�ใครแลว

ไมขาด ... เปนไปเพอสมาธกเมอทานเหนศลทพระอรยเจา

ใครแลวอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


มจฉาทฏฐเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถง

อบาย ทคต วนบาต นรก มจฉาทฏฐเหนปานนน

ยอมไมมแกทาน สวนท�นมสมม�ทฏฐ กเมอทานเหน

สมมาทฏฐนนอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


มจฉาสงกปปะเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถง

อบาย ทคต วนบาต นรก มจฉาสงกปปะเหนปานนน

ยอมไมมแกทาน สวนท�นมสมม�สงกปปะ กเมอทานเหน

สมมาสงกปปะนนอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.



มจฉาวาจาเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถง

อบาย ทคต วนบาต นรก มจฉาวาจาเหนปานนน ยอมไมม

แกทาน สวนท�นมสมม�ว�จ� กเมอทานเหนสมมาวาจานน

อยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


มจฉากมมนตะเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถง

อบาย ทคต วนบาต นรก มจฉากมมนตะเหนปานนน

ยอมไมมแกทาน สวนท�นมสมม�กมมนตะ กเมอทานเหน

สมมากมมนตะนนอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


มจฉาอาชวะเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถง

อบาย ทคต วนบาต นรก มจฉาอาชวะเหนปานนน

ยอมไมมแกทาน สวนท�นมสมม�อ�ชวะ กเมอทานเหน

สมมาอาชวะนนอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


มจฉาวายามะเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถง

อบาย ทคต วนบาต นรก มจฉาวายามะเหนปานนน


ยอมไมมแกทาน สวนท�นมสมม�ว�ย�มะ กเมอทานเหน

สมมาวายามะนนอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


มจฉาสตเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถงอบาย

ทคต วนบาต นรก มจฉาสตเหนปานนน ยอมไมมแกทาน

สวนท�นมสมม�สต กเมอทานเหนสมมาสตนนอยในตน

เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


มจฉาสมาธเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถงอบาย

ทคต วนบาต นรก มจฉาสมาธเหนปานนน ยอมไมมแกทาน

สวนท�นมสมม�สม�ธ กเมอทานเหนสมมาสมาธนนอยในตน

เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.


มจฉาญาณะเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถงอบาย

ทคต วนบาต นรก มจฉาญาณะเหนปานนน ยอมไมมแกทาน

สวนท�นมสมม�ญ�ณะ กเมอทานเหนสมมาญาณะนน

อยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.



มจฉาวมตตเหนปานใด เมอแตกกายตายไป ยอมเขาถง

อบาย ทคต วนบาต นรก มจฉาวมตตเหนปานนน ยอมไมม

แกทาน สวนท�นมสมม�วมตต กเมอทานเหนสมมาวมตต

นนอยในตน เวทนาจะพงสงบระงบโดยพลน.

ครงนน เวทนาของทานอนาถบณฑกคฤหบด

สงบระงบแลวโดยพลน ทานอนาถบณฑกคฤหบดองคาส

ทานพระสารบตรและทานพระอานนท ดวยอาหารทเขา

จดมาเฉพาะตน ครงนน ทานอนาถบณฑกคฤหบด เมอ

ทานพระสารบตรฉนเสรจนำามอออกจากบาตรแลว จงถอ

เอาอาสนะตำาอนหนง นง ณ ทควรสวนขางหนงแลว ทาน

พระสารบตรอนโมทนาดวยคาถาเหลาน

ผใดมศรทธา ตงมนไมหวนไหว ในพระตถาคต

มศลอนงามทพระอรยเจาใครแลว สรรเสรญแลว มความ

เลอมใสในพระสงฆ และมความเหนอนตรง บณฑตทงหลาย

เรยกผนนวา เปนคนไมขดสน ชวตของผนนไมเปลา

ประโยชน เพราะฉะนนบคคลผมปญญา เมอระลกถง

คำาสอนของพระพทธเจาทงหลาย พงประกอบตามซง

ศรทธา ศล ความเลอมใส และความเหนธรรม.


ครงนน ทานพระสารบตร ครนอนโมทนาดวย

คาถาเหลานแลว จงลกจากอาสนะหลกไป.

ลำาดบนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาค

ถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว นง ณ ทควร

สวนขางหนง ครนแลวพระผมพระภาคไดตรสถามทาน

พระอานนทวา

อานนท ! เธอมาจากไหนแตยงวน.

ขาแตพระองคผเจรญ ! ทานพระสารบตรกลาวสอน

อนาถบณฑกคฤหบดดวยโอวาทขอนๆ.

อานนท !

ส�รบตรเปนบณฑต

ส�รบตรมปญญ�ม�ก

ไดจำ�แนกโสต�ปตตยงคะ ๔

ดวยอ�ก�ร ๑๐ อย�ง.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๗๙/๑๕๔๙.



๔๙

อ�นสงสของธรรม ๔ ประก�ร

ภกษทงหลาย ! ธรรม ๔ ประการน

อนบคคลเจรญแลว กระทำาใหมากแลว

ยอมเปนไปเพอกระทำาใหแจงซงโสดาปตตผล.

ธรรม ๔ ประการอยางไรเลา ? ๔ ประการคอ :-

การคบสตบรษ ๑,

การฟงพระสทธรรม ๑,

การกระทำาไวในใจโดยแยบคาย ๑,

การปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ๑.

ภกษทงหลาย ! ธรรม ๔ ประการนแล


ยอมเปนไปเพอกระทำาใหแจงซงโสดาปตตผล.




ยอมเปนไปเพอกระทำาใหแจงซงสกทาคามผล ... .

... ยอมเปนไปเพอกระทำาใหแจงซงอนาคามผล ... .

... ยอมเปนไปเพอกระทำาใหแจงซงอรหตตผล ... .

... ยอมเปนไปเพอไดปญญา (ปญญาปฏลาภาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเจรญแหงปญญา

(ปญญาวฑฒยา) ... .

... ยอมเปนไปเพอความไพบลยแหงปญญา

(ปญญาเวปลลาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาใหญ

(มหาปญญตาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาแนนหนา

(ปถปญญตาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาไพบลย

(วปลปญญตาย)... .


... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาลกซง

(คมภรปญญตาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาประมาณมได

(อปปมตตปญญตาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญา

เพยงดงแผนดน (ภรปญญตาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญามาก

(ปญญาพาหลลาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาเรว

(สฆปญญตาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาเบา

(ลหปญญตาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาราเรง

(หาสปญญตาย) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาไว

(ชวนปญญตาย ) ... .

... ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาคม

(ตกขปญญตาย) ... .




ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาเปนเครอง

ชำาแรกกเลส (นพเพธกปญญตาย).

ธรรม ๔ ประการอยางไรเลา ?

๔ ประการ คอ :-

การคบสตบรษ ๑,

การฟงพระสทธรรม ๑,

การกระทำาไวในใจโดยแยบคาย ๑,

การปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ๑.

ภกษทงหลาย ! ธรรม ๔ ประการนแล


ยอมเปนไปเพอความเปนผมปญญาเปนเครอง

ชำาแรกกเลส.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๑๖/๑๖๓๔.


๕๐

ผตงอยในเสขภม

ภกษทงหลาย ! ปรยายทภกษผเปนเสขะอาศย

แลว ตงอยในเสขภม พงรวา เราเปนพระเสขะ ...มอย.

ภกษทงหลาย ! ปรยายทภกษผเปนเสขะอาศย

แลว ตงอยในเสขภม ยอมรวา เราเปนพระเสขะ เปนไฉน ?

ภกษผเปนเสขะในธรรมวนยน ยอมรชดต�ม

คว�มเปนจรงว� นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ น

ทกขนโรธค�มนปฏปท�. ภกษทงหลาย ! ปรยายแมนแล

ทภกษผเปนเสขะอาศยแลว ตงอยในเสขภม ยอมรชดวา

เราเปนพระเสขะ.

ภกษทงหลาย ! อกประการหนง ภกษผเปนเสขะ

ยอมพจารณาเหนดงนวา สมณะหรอพราหมณอน

ภายนอกจากศาสนาน ซงจะแสดงธรรมทจรงแท

แนนอนเหมอนพระผมพระภาค มอยหรอ ?


พระเสขะนนยอมรชด อยางนวา สมณะหรอ

พร�หมณอนภ�ยนอกจ�กศ�สน�น ซงจะแสดงธรรม

ทจรงแทแนนอนเหมอนพระผมพระภ�ค ไมม. ภกษ

ทงหลาย ! ปรยายแมนแล ทภกษผเปนเสขะอาศยแลว

ตงอยในเสขภม ยอมรวา เราเปนพระเสขะ.

ภกษทงหลาย ! อกประการหนง ภกษผเปนเสขะ

ยอมรชด ซงอนทรย ๕ คอ สทธนทรย ๑ วรยนทรย ๑

สตนทรย ๑ สมาธนทรย ๑ ปญญนทรย ๑ อนทรย ๕ นน

มสงใดเปนคต มสงใดเปนอยางยง มสงใดเปนผล มสงใด

เปนทสด ภกษผเปนเสขะยงไมถกตองสงนนดวยน�มก�ย1

แตเหนแจงแทงตลอดดวยปญญ�. ภกษทงหลาย ! ปรยาย

แมนแล ทภกษผเปนเสขะอาศยแลว ตงอยในเสขภม

ยอมรวา เราเปนพระเสขะ.

มหาวาร. ส. ๑๙/๓๐๓/๑๐๓๒-๑๐๓๕.

1. นามกาย : เปนสำานวนในบาลสยามรฐ ผรวบรวมเหนควรแปลวา

“ถกตองสงนนดวยกาย” ซงบาลใชวา “กาเยน ผสตวา”.


๕๑

คณธรรมของผตำ�กว�โสต�ปตตมรรค และ

เปนเหตใหไมไปสอบ�ยในช�ตนน

ลกษณะของผไมไปสอบ�ย (นยท ๑)

มหาราช ! กบคคลบางคนในโลกนไมประกอบ

ดวยคว�มเลอมใส อนไมหวนไหวในพระพทธเจา ...

ในพระธรรม ... ในพระสงฆ ... ไมมปญญาราเรง ไมเฉยบแหลม

และไมประกอบดวยวมตต แตว�เข�มธรรมเหล�น คอ

สทธนทรย วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย ปญญนทรย

และธรรมทงหล�ย ทพระตถ�คตประก�ศแลว ยอม

ทนตอก�รเพงดวยปญญ�ของเข� (ยง) กวาประมาณ

บคคลแมนกไมไปสนรก กำาเนดเดรจฉาน วสยแหงเปรต

อบาย ทคต วนบาต.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๗๓/๑๕๓๔.


ลกษณะของผไมไปสอบ�ย (นยท ๒)

มหาราช ! กบคคลบางคนในโลกนไมประกอบ

ดวยคว�มเลอมใส อนไมหวนไหวในพระพทธเจา ...

ในพระธรรม ... ในพระสงฆ ... ไมมปญญาราเรง ไมเฉยบแหลม

และไมประกอบดวยวมตต แตว�เข�มธรรมเหล�น คอ

สทธนทรย วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย ปญญนทรย

และเข�มศรทธ� มคว�มรกในพระตถ�คตพอประม�ณ

บคคลแมนกไมไปสนรก กำาเนดเดรจฉาน วสยแหงเปรต

อบาย ทคต วนบาต.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๗๓/๑๕๓๕.

มลนธพทธโฆษณ

มลนธแหงมห�ชนช�วพทธ ผซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

เรมจากชาวพทธกลมเลกๆ กลมหนง ไดมโอกาสมาฟงธรรมบรรยายจากทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ทเนนการนำาพทธวจน (ธรรมวนยจากพทธโอษฐ ทพระพทธองคทรงยนยนวาทรงตรสไวดแลว บรสทธบรบรณสนเชง ทงเนอ ความและพยญชนะ) มาใชในการถายทอดบอกสอน ซงเปนรปแบบการแสดงธรรมทตรงตามพทธบญญตตามททรงรบสงแกพระอรหนต ๖๐ รปแรกทปาอสปตนมฤคทายวน ในการประกาศพระสทธรรม และเปนลกษณะเฉพ�ะทภกษในครงพทธก�ลใชเปนม�ตรฐ�นเดยว

หลกพทธวจนน ไดเขามาตอบคำาถาม ตอความลงเลสงสย ไดเขามาสราง ความชดเจน ตอความพราเลอนสบสน ในขอธรรมตางๆ ทมอยในสงคมชาวพทธ ซงทงหมดน เปนผลจากสาเหตเดยวคอ การไมใชคำาของพระพทธเจาเปนตวตงตนในการศกษาเลาเรยน

ดวยศรทธาอยางไมหวนไหวตอองคสมมาสมพทธะ ในฐานะพระศาสดา ทานพระอาจารยคกฤทธ ไดประกาศอยางเปนทางการวา “อาตมาไมมคำาสอนของตวเอง”และใชเวลาทมอย ไปกบการรบสนองพทธประสงค ดวยการโฆษณาพทธวจนเพอความตงมนแหงพระสทธรรม และความประสานเปนหนงเดยวของชาวพทธ

เมอกลบมาใชหลกพทธวจน เหมอนทเคยเปนในครงพทธกาล สงทเกดขนคอ ความชดเจนสอดคลองลงตว ในความรความเขาใจ ไมวาในแงของหลกธรรม ตลอดจนมรรควธทตรง และสามารถนำาไปใชปฏบตใหเกดผล รเหนประจกษไดจรงดวยตนเองทนท ดวยเหตน ช�วพทธทเหนคณค�ในคำ�ของพระพทธเจ�จงขย�ยตวม�กขนเรอยๆ เกดเปน “กระแสพทธวจน” ซงเปนพลงเงยบทกำาลงจะกลายเปนคลนลกใหม ในการกลบไปใชระบบการเรยนรพระสทธรรม เหมอนดงครงพทธกาล

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงน เพราะจำานวนของผทสนใจเหนความสำาคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรว ประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตทพระศาสดาบญญตไว อนเปนธรรมวนยทออกจากพระโอษฐของตถาคตโดยตรง การเผยแผพทธวจนทผานมา จงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามได เมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพ ไดมาจำานวนเทาไหร กทยอยแจกไปตามทมเทานน เมอมมา กแจกไป เมอหมด กคอหมด

เนองจากวา หนาทในการดำารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจำากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความสำาคญของพทธวจน จงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโลทำาอยแลว นนคอ การนำาพทธวจนมาเผยแพรโฆษณา โดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยน จดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการดำาเนนการตางๆ ทงหมด อยในรปแบบทโปรงใส เปดเผย และเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

สำาหรบผทเหนความสำาคญของพทธวจน และมความประสงคทจะดำารง พระสทธรรมใหตงมน ดวยวธของพระพทธเจา สามารถสนบสนนการดำาเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เข�ม�ใสใจศกษ�พทธวจน และนำ�ไปใชปฏบตดวยตนเอง เมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการทำาความเขาใจ โดยใชคำาของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน นำาไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผล และเชอมโยงเปนหนงเดยว กระทงไดผลตามจรง ทำาใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน “พทธโฆษณ” แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมห�ชนช�วพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

ผทสนใจรบสอธรรมทเปนพทธวจน เพอไปใชศกษาสวนตว หรอนำาไปแจกเปนธรรมทาน แกพอแมพนอง ญาต หรอเพอน

สามารถมารบไดฟร โดยไมมเงอนไข ทวดนาปาพง หรอตามทพระอาจารยคกฤทธไดรบนมนตไปแสดงธรรมนอกสถานท

สำาหรบรายละเอยดกจธรรมตางๆ ภายใตเครอขายพทธวจนโดยวดนาปาพง คนหาขอมลไดจาก

www.buddhakos.org

หากมความจำานงทจะรบไปแจกเปนธรรมทานในจำานวนหลายสบชด ขอความกรณาแจงความจำานงไดท

มลนธพทธโฆษณประสานงานและเผยแผ : เลขท ๒๙/๓ หมท ๗

ถนนเลยบคลอง ๑๐ ฝงตะวนออกตำาบลบงทองหลาง อำาเภอลำาลกกา จงหวดปทมธาน ๑๒๑๕๐

โทรศพท ๐๘ ๘๔๙๔ ๘๐๘๓, ๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘, ๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑โทรสาร ๐ ๒๕๔๙ ๒๑๗๕

เวบไซต : www.buddhakos.org อเมล : [email protected]

สนบสนนก�รเผยแผพทธวจนไดท ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ” ธน�ค�รกสกรไทย ส�ข� ยอยตล�ดไท

ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๔๘๔-๒-๑๐๘๗๗-๘

ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ (๒)” (หนงสอสตตนตปฎก)

ธน�ค�รกสกรไทย ส�ข� โลตส ลำ�ลกก� (คลอง ๖)ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๖๕๔-๒-๐๘๐๐๐-๙

โทรศ

พท

๐๘ ๑

๕๑๓

๑๖๑

๑,

๐๘ ๔

๐๙๖

๘๔๓

๐,

๐๘ ๘

๔๙๔

๘๐๘๓

, ๐๘

๔๑๒

๓ ๒

๔๕๐

ลงสะ

พาน

คลอง

๑๐

เลยว

ซายค

อสะพ

าน

ลงสะ

พาน

คลอง

๑๐

ไปยเ

ทรนแ

รกมา

แลวเ

ลยวซ

ายกอ

นขนส

ะพาน

แนวท

วสน

วดน�

ป�พง

แผนท

วดน�

ป�พง

ขอกร�บขอบพระคณแด พระอ�จ�รยคกฤทธ โสตถผโล และคณะสงฆวดน�ป�พง

ทกรณาใหคำาปรกษาในการจดทำาหนงสอเลมน

ตดต�มก�รเผยแผพระธรรมคำ�สอนต�มหลกพทธวจน

โดย พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท

เวบไซต• http://buddha-ins.org : สถาบนพทธวจน• http://www.buddhakos.org : มลนธพทธโฆษณ • http://etipitaka.com/search : โปรแกรมตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน • http://www.watnapp.com : หนงสอ และสอธรรมะ บนอนเทอรเนต• http://media.watnapahpong.org : ศนยบรการมลตมเดยวดนาปาพง• http://www.watnapahpong.org : เวบไซตวดนาปาพง• http://www.watnapahpong.com : เวบไซตวดนาปาพง• http://www.watnapahpong.net : กระดาน ปฏปจฉา วนตา ปรสา โน อกกาจตวนตา • http://www.buddhawaj.org : ฐานขอมลพระสตรออนไลน, เสยงอานพทธวจน• http://www.buddhaoat.org : จดสงสอธรรมะใหผขอรบทางไปรษณย

ด�วนโหลดโปรแกรมตรวจห�และเทยบเคยงพทธวจน (E-Tipitaka)

สำ�หรบคอมพวเตอร • ระบบปฏบตการ Windows, Macintosh, Linux

http://etipitaka.com/download หรอ รบแผนโปรแกรมไดทวดนาปาพง

สำ�หรบโทรศพทเคลอนท• ระบบปฏบตการ Android

ดาวนโหลดไดท Android Market โดยพมพคำาวา พทธวจน หรอ e-tipitaka

• ระบบปฏบตการ iOS (สำาหรบ iPad, iPhone, iPod)

ดาวนโหลดไดท App Store โดยพมพคำาวา พทธวจน หรอ e-tipitaka

วทย-โทรทศน• คลน ส.ว.พ. FM ๙๑.๐ MHz ทกวนพระ เวลา ๑๗.๔๐ น.

• ทวดาวเทยม ระบบ C-Band ชอง A I Biz Net Tong Hua ทกวนเวลา ๐๖.๐๐-๐๗.๐๐ น.

บรรณ�นกรมพระไตรปฎกบ�ลอกษรไทยฉบบสย�มรฐ

พระไตรปฎกภ�ษ�ไทยฉบบสย�มรฐ

พทธวจน ฉบบธรรมโฆษณ

(ชดจากพระโอษฐ ผลงานแปลพทธวจนโดยทานพทธทาสภกข)

รวมจดทำ�โดยกลมอาสาสมครคณะงานธรรมวดนาปาพง, คณะศษยวดนาปาพง,กลมศษยตถาคต, กลมสมณะศากยะปตตยะ, กลมธรรมะสขาว, กลมพทธบรษทศากยบตร, กลมพทธโอษฐ, กลมชวนมวนธรรม,

กลมละนนท, กลมพนกงานตอนรบบนเครองบนบรษทการบนไทย,กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทร, กลมวทยาลยเขต-หาดใหญ,มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช สำานกงานการศกษาตอเนอง,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (องครกษ)ชมรมวศวกรความรเพอสงคม, ชมรมพทธวจนอดรธาน,เสถยรธรรมสถาน, สถานวทยโทรทศนกองทพบก ชอง ๕,

สำานกพธการ สำานกเลขาธการนายกรฐมนตร,กองอำานวยการสถานพกผอน กรมพลาธการทหารบก (บางป),

บจก. สยามคโบตา คอรปอเรชน, บจก. ดาตาโปรดกส, บจก. 3M ประเทศไทย, บจก. บางไทรไฟเบอรบอรด,บจก. เอนอซ โทคน อเลกทรอนกส (ประเทศไทย),

บจก. สยามรกษ, บจก. เซเวนสเตปส, บจก. เมคเทค, บจก. ไดเวอรส เคมคอลส, บจก. หางพระจนทรโอสถ,

สถานกายภาพบำาบด คดดคลนค, รานตนมะขามชางทอง,รานเสบยงบญ, บานเมตตาเรสซเดนท, บานพทธวจน

คหบด ! ในกาลใด ภยเวรหาประการ

อนอรยสาวกทำาใหสงบรำางบไดแลว ดวย,

อรยสาวกประกอบพรอมแลว ดวยโสตาปตตยงคะส ดวย,

อรยญายธรรม เปนธรรมทอรยสาวกเหนแลวดวยด

แทงตลอดแลวดวยดดวยปญญา ดวย;

ในกาลนน อรยสาวกนน

เมอหวงอยกพยากรณตนดวยตนนนแหละวา

“เราเปนผมนรกสนแลว มกำาเนดเดรจฉานสนแลว

มเปรตวสยสนแลว มอบายทคตวนบาตสนแลว,

เราเปนผถงแลวซงกระแส (แหงนพพาน)



ทสก. อ. ๒๔/๑๙๕/๙๒.

สารบตร ! ทมกกลาวกนวา โสดาบน

โสดาบน ดงน เปนอยางไรเลา สารบตร ?

“ขาแตพระองคผเจรญ !

ทานผใด เปนผประกอบพรอมแลว ดวยอรยมรรคมองคแปดนอย

ผเชนนนแล ขาพระองคเรยกวา เปนพระโสดาบน

ผมชออยางนๆ มโคตรอยางนๆ พระเจาขา !”.

สารบตร ! ถกแลว ถกแลว

ผทประกอบพรอมแลว

ดวยอรยมรรคมองคแปดนอย

ถงเราเอง กเรยกผเชนนนวา เปน พระโสดาบน

ผมชออยางนๆ มโคตรอยางนๆ.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๓๕/๑๔๓๒-๓.

ตดตามการเผยแผพระธรรมคาสอนตามหลกพทธวจน โดยพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.buddhakos.org | media.watnapahpong.org | www.watnapp.com | คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวลา 17.40 น. |

ทวดาวเทยมระบบ C-Band ชอง A I Biz Net Tong Hua เวลา 06.00-07.00 น.

สอธรรมะน จดทาเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทาน ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการจดทาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในการจดทาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบเพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคาปรกษาดานขอมลในการจดทาเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘ ๘๔๙๔ ๘๐๘๓

คณศรชา โทร.๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑ คณอารวรรณ โทร.๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘

พ ท ธ ว จ นคมอโสดาบน

ชอของโสดาบน

ผสมบรณแลวดวยทฏฐ

ผสมบรณแลวดวยทสสนะ

ผมาถงพระสทธรรมนแลว

ไดเหนอยซงพระสทธรรมน

ผประกอบแลวดวยญาณอนเปนเสขะ

ผประกอบแลวดวยวชชาอนเปนเสขะ

ผถงซงกระแสแหงธรรมแลว

ผประเสรฐ มปญญาเครองชำาแรกกเลส

ยนอยจรดประตแหงอมตะ

นทาน. ส. ๑๖/๙๕-๙๖/๑๘๗.

ธรรมวนยจากพทธโอษฐเพอตรวจสอบความเปนโสดาบนของตนเอง

ดวยตนเอง

ฉบบ ๒คมอโสดาบน

พ ท

ธ ว

จ น

Documents

พุทธวจน คู่มือ โสดาบัน