พุทธวจน ตามรอยธรรม

ตดตามการเผยแผพระธรรมคาสอนตามหลกพทธวจน โดยพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.buddhakos.org | media.watnapahpong.org | www.watnapp.com | คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวลา 17.40 น. |

ทวดาวเทยมระบบ C-Band ชอง A I Biz Net Tong Hua เวลา 05.00-05.30 น. และ 06.00-07.00 น.

สอธรรมะน จดทาเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทาน ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการจดทาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในการจดทาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบเพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคาปรกษาดานขอมลในการจดทาเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘-๘๔๙๔-๘๐๘๓

คณศรชา โทร.๐๘-๑๕๑๓-๑๖๑๑ คณอารวรรณ โทร.๐๘-๕๐๕๘-๖๘๘๘

ฉบบ ๑พ ท

ธ ว

จ น

พ ท ธ ว จ นตามรอยธรรม

ตามรอยธรรม

บรษพวกสดทายอานนท ! กกลยาณวตรอนเราตงไวในกาลน นเปนไปเพอความเบอหนายโดยสวนเดยว เพอคลายกำาหนด เพอความดบ เพอความสงบระงบ เพอความรยง เพอความรพรอม เพอนพพาน. อานนท ! กลยาณวตรน เปนอยางไรเลา ? นคอ อรยอฏฐงคกมรรค, กลาวคอ สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ; สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ; สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ.

อานนท ! ความขาดสญแหงกลยาณวตรน มในยคแหงบรษใด บรษนนชอวา เปนบรษคนสดทายแหงบรษทงหลาย...เราขอกลาวยำากะเธอวา...

เธอทงหลายอยาเปนบรษพวกสดทายของเราเลย.ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

...พวกเธอทงหลาย จงเทยวจารกไป เพอประโยชนสขแกมหาชน

เพอความเอนดแกโลก เพอประโยชน เพอความเกอกล

เพอความสข ทงแกเทวดา และมนษยทงหลาย

...จงแสดงธรรมใหงดงามในเบองตน งดงามในทามกลาง งดงามในเบองปลาย,

...ใหเปนไปพรอมทงอรรถะ พรอมทงพยญชนะ

ใหบรสทธบรบรณสนเชง

สตวทงหลายทเปนพวกมธลในดวงตาแตเลกนอยกมอย,

สตวพวกน ยอมเสอมจากคณทควรได เพราะไมไดฟงธรรม,

สตวผรทวถงธรรม จกมเปนแน...

มหา. ว. ๔/๓๙/๓๒.

ความจรงอนประเสรฐสประการ อะไรเลา ?

สประการคอความจรงอนประเสรฐคอทกขความจรงอนประเสรฐคอเหตใหเกดขนแหงทกข, ความจรงอนประเสรฐคอความดบไมเหลอแหงทกข,ความจรงอนประเสรฐคอทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอแหงทกข.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๔/๑๗๐๖.

สภททะ ! ในธรรมวนยนแล

มอรยมรรคมองค ๘...

ถาภกษทงหลายเหลาน พงอยโดยชอบไซร

โลกกจะไมวางจากพระอรหนตทงหลาย.

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด

ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ

ไมเอาสงอนเปนสรณะ;

มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

ไมเอาสงอนเปนสรณะ.

อานนท ! ภกษพวกใด เปนผใครในสกขา,

ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถานะอนเลศทสดแล.

มหา. ท. ๑๐/๑๗๕/๑๓๘. , มหาวาร. ส ๑๙/๒๑๗/๗๔๐.


สประการคอความจรงอนประเสรฐคอทกข,ความจรงอนประเสรฐคอเหตใหเกดขนแหงทกข, ความจรงอนประเสรฐคอความดบไมเหลอแหงทกข,ความจรงอนประเสรฐคอทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอแหงทกข.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๔/๑๗๐๖.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอเอนดใคร และใครถอวาเธอเปนผทเขาควรเชอฟง

เขาจะเปนมตรกตาม อำามาตยกตาม ญาตหรอสายโลหตกตาม;

ชนเหลานน อนเธอพง ชกชวนใหเขาไปตงมนในความจรงอนประเสรฐสประการดวยปญญาอนรเฉพาะตามทเปนจรง.

พ ท ธ ว จ น ฉบบ ๑ ตามรอยธรรม

พทธวจนสถาบนรวมกนมงมนศกษา ปฏบต เผยแผคำาของตถาคต

พ ท ธ ว จ น ฉบบ ๑ ตามรอยธรรม

สอธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชน

เปนธรรมท�น

ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว

ไมสงวนสทธในการจดทำาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ

ในการจดทำาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ

เพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคำาปรกษาดานขอมลในการจดทำาเพอความสะดวกและประหยด

ตดตอไดท

มลนธพทธโฆษณ โทรศพท ๐๘-๘๔๙๔-๘๐๘๓

คณศรชา โทรศพท ๐๘-๑๕๑๓-๑๖๑๑

คณอารวรรณ โทรศพท ๐๘-๕๐๕๘-๖๘๘๘

พมพครงท ๑ มถน�ยน ๒๕๕๔

ศลปกรรม ปรญญา ปฐวนทรานนท, วชช เสรมสวสดศร

จดทำ�โดย มลนธพทธโฆษณ

(เวบไซต www.buddhakos.org)

คำ�นำ�

หนงสอ “พทธวจน ฉบบ ต�มรอยธรรม”ไดจดทำาขน ดวยปรารภเหตทวา หลายคนยงเหนคำาสอนของพระผมพระภาคเจาวา เปนสงทยาก หรอเปนสงทไกลตวเกนไป ทำาใหมนอยคนนกทจะหนมาใสใจศกษาคำาสอนของพระผมพระภาคเจาอยางจรงจง ทงๆ ทพระองคไดตรสไวแลววา คำาสอนทพระองคตรสสอนทงหมดนน บรสทธบรบรณแลวสนเชง อกทงคำาสอนนน ยงเปนสงทเรยกวา “อก�ลโก” คอใชไดไปตลอด ไมมคำาวาเกาหรอลาสมย และใชไดกบบคคลทกคน อนจะเหนไดจากในสมยพทธกาล ทพทธบรษท ๔ ทงหลายนน มคนจากหลายชาตและวรรณะ นอกจากนพระองคยงไดตรสอกวา บคคลททานตรสสอนนน มตงแต พรหม เทวดา ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ไปจน ถงปถชนคนธรรมดาทวไป และทกคนนน เมอนำาคำาสอนของพระองคไปปฏบตแลว กสามารถแกทกขหรอดบทกขใหกบตนเองไดทงสน

คณะงานธรรมวดนาปาพง

มถนายน ๒๕๕๔

คำ�อนโมทน�

ขออนโมทนา กบคณะผจดทำา หนงสอพทธวจน

ฉบบ “ตามรอยธรรม” ในเจตนาอนเปนกศล ทมความ

ตงใจเผยแผคำาสอนขององคสมมาสมพทธเจาทออกจาก

พระโอษฐของพระองคเอง เพอใหผสนใจไดศกษาและ

นำามาปฏบตเพอใหถงความพนทกข ดวยการกระทำา

อนเปนกศลน ขอใหเปนเหตเปนปจจย ใหผมสวนรวม

ในการทำาหนงสอเลมน และผทไดอาน ไดศกษา พงเกด

ปญญา ไดดวงตาเหนธรรม พนทกขในชาตนเทอญ

ขออนโมทนา

พระคกฤทธ โสตถผโล

มหาว. ว. มหาวภงค วนยปฎก.ภกขน. ว. ภกขนวภงค วนยปฎก.มหา. ว. มหาวรรค วนยปฎก.จลล. ว. จลวรรค วนยปฎก.ปรวาร. ว. ปรวารวรรค วนยปฎก.ส. ท. สลขนธวรรค ทฆนกาย.มหา. ท. มหาวรรค ทฆนกาย.ปา. ท. ปาฏกวรรค ทฆนกาย.ม. ม. มลปณณาสก มชฌมนกาย.ม. ม. มชฌมปณณาสก มชฌมนกาย.อปร. ม. อปรปณณาสก มชฌมนกาย.สคาถ. ส. สคาถวรรค สงยตตนกาย.นทาน. ส. นทานวรรค สงยตตนกาย.ขนธ. ส. ขนธวารวรรค สงยตตนกาย.สฬา. ส. สฬายตนวรรค สงยตตนกาย.มหาวาร. ส. มหาวารวรรค สงยตตนกาย.เอก. อ. เอกนบาต องคตตรนกาย.ทก. อ. ทกนบาต องคตตรนกาย.ตก. อ. ตกนบาต องคตตรนกาย.จตกก. อ. จตกกนบาต องคตตรนกาย.

อกษรยอ

เพอคว�มสะดวกแกผทยงไมเข�ใจเรองอกษรยอ

ทใชหม�ยแทนชอคมภร ซงมอยโดยม�ก

ปญจก. อ. ปญจกนบาต องคตตรนกาย.ฉกก. อ. ฉกกนบาต องคตตรนกาย.สตตก. อ. สตตกนบาต องคตตรนกายอฏก. อ. อฏฐกนบาต องคตตรนกาย. นวก. อ. นวกนบาต องคตตรนกาย. ทสก. อ. ทสกนบาต องคตตรนกาย. เอกาทสก. อ. เอกาทสกนบาต องคตตรนกาย. ข. ข. ขททกปาฐะ ขททกนกาย.ธ. ข. ธรรมบท ขททกนกาย. อ. ข. อทาน ขททกนกาย. อตว. ข. อตวตตกะ ขททกนกาย. สตต. ข. สตตนบาต ขททกนกาย.วมาน. ข. วมานวตถ ขททกนกาย.เปต. ข. เปตวตถ ขททกนกาย. เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.ชา. ข. ชาดก ขททกนกาย. มหาน. ข. มหานทเทส ขททกนกาย. จฬน. ข. จฬนทเทส ขททกนกาย.ปฏสม. ข. ปฏสมภทามรรค ขททกนกาย.อปท. ข. อปทาน ขททกนกาย.พทธว. ข. พทธวงส ขททกนกาย.จรยา. ข. จรยาปฎก ขททกนกาย.

ตวอยาง : ๑๔/๑๗๑/๒๔๕ ใหอานวา ไตรปฎกฉบบบาลสยามรฐ เลม ๑๔ หนา ๑๗๑ ขอท ๒๔๕

ส�รบญ

๑. เนอแททไมอนตรธาน ๑

๒. ผชขมทรพย ! ๓

๓. ทรงแสดงเรองทเปนไปไดยากเกยวกบพระองคเอง ๕

๔. พระพทธเจา ทงในอดต, อนาคต และในปจจบน ๗

ลวนแตตรสรอรยสจส

๕. พระพทธองค ทรงพระนามวา ๙

“อรหนตสมมาสมพทธะ” กเพราะไดตรสรอรยสจส

๖. จงสงเคราะหผอนดวยการใหรอรยสจ ๑๑

๗. อรยสจสโดยสงเขป (ทรงแสดงดวยความยดในขนธหา) ๑๓

๘. การรอรยสจส ทำาใหมตาสมบรณ ๑๖

๙. การสนทนากบพระอานนท เรองกลยาณมตร ๑๙

๑๐. กลยาณมตรของพระองคเอง ๒๑

๑๑. ขยายความแหงอรยมรรคมองคแปด ๒๓

๑๒. โลกจะไมวางจากพระอรหนต ๒๙

๑๓. ความเหมอนและความแตกตางระหวาง ๓๐

สมมาสมพทธะ กบ ภกษผปญญาวมตต

๑๔. ไมไดทรงประพฤตพรหมจรรยเพอใหเขานบถอ ๓๒

๑๕. ทรงสอนเฉพาะแตเรองทกขกบความดบสนทของทกข ๓๓

๑๖. คำาของพระองค ตรงเปนอนเดยวกนหมด ๓๕

๑๗.หลกททรงใชในการตรส (๖ อยาง) ๓๖

๑๘. สงทตรสรแตไมทรงนำามาสอน ๓๙

มมากกวาททรงนำามาสอนมากนก

๑๙. ถามวรอใหรเรองทไมจำาเปนเสยกอนกตายเปลา ๔๑

๒๐. คำาสอนททรงสงสอนบอยมาก ๔๓

๒๑. ลำาดบการหลดพน เมอเหนไตรลกษณ ๔๕

๒๒. ผไมเขาไปหา ยอมหลดพน ๔๗

๒๓. มนษยเปนอนมาก ไดยดถอเอาทพงผดๆ ๕๑

๒๔. จงเจรญสมาธ จกรอรยสจตามเปนจรง ๕๒

๒๕. ทรงมหลกเกณฑการฝกตามลำาดบ (อยางยอ) ๕๓

๒๖. ทรงเปนพเลยงใหแกสาวกชวระยะจำาเปน ๕๙

๒๗ ทรงฆาผทไมรบการฝก ๖๑

๒๘. ตถาคตเปนเพยงผบอกทางเทานน ๖๕

๒๙. ทอนไมทลอยออกไปไดถงทะเล ๖๘

๓๐. กระดองของบรรพชต ๗๒

๓๑. ผมหลกเสาเขอน ๗๕

๓๒. วหารธรรมททรงอยมากทสด กอนตรสร ๗๙

๓๓. วหารธรรมททรงอยมากตลอดพรรษา ๘๕

และทรงสรรเสรญมาก

๓๔. ผไมประมาทในความตายแทจรง ๘๗

๓๕. ทางรอดสำาหรบภกษไข ๘๙

๓๖. เมอ “เธอ” ไมม ! ๙๑

๓๗. ความดบทกขม เพราะความดบแหงนนท ๙๒

๓๘. อาการดบแหงตณหาในนามแหงนนท ๙๓

๓๙. ผแบกของหนก ๙๕

๔๐. ดบตณหา คอปลงภาระหนกลงได ๙๗

๔๑. ตองทองเทยวมาแลว เพราะไมรอรยสจส ๙๙

๔๒. ทสดแหงการทองเทยวของพระองค ๑๐๐

๔๓. “สงนน” หาพบในกายน ๑๐๒

๔๔. ทรงมความชราทางกายภาพเหมอนคนทวไป ๑๐๓

๔๕. ทรงประกาศธรรมเนองดวยการปลงอายสงขาร ๑๐๕

๔๖. ผใดเหนธรรม ผนนเหนเรา ๑๐๗

๔๗. ถงธรรม ๑๐๙

๔๘. การปรนพพานในปจจบน ๑๑๑

๔๙. ตงหนาทำากแลวกน ๑๑๓

๕๐. ทรงเปนผเอนดเกอกล แกสรรพสตวทงปวง ๑๑๕

1ฉบบ ๑ ตามรอยธรรม

๑

เนอแททไมอนตรธ�น

ภกษทงหลาย ! พวกภกษบรษทในกรณน,

สตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม

เปนคำารอยกรองประเภทกาพยกลอน

มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร

เปนเรองนอกแนว เปนคำากลาวของสาวก,

เมอมผนำาสตตนตะเหลานนมากลาวอย;

เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง

และจกไมสำาคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

สวนสตตนตะเหล�ใดทเปนคำ�ของตถ�คต

เปนขอคว�มลก มคว�มหม�ยซง

เปนชนโลกตตระว�เฉพ�ะเรองสญญต�,

เมอมผนำ�สตตนตะเหล�นนม�กล�วอย;

เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอจะรทวถง

และยอมสำ�คญว�เปนสงทตนควรศกษ�เล�เรยน.

2 พ ท ธ ว จ น

จงพากนเลาเรยน ไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา

“ขอนเปนอยางไร ? มความหมายกนย ?” ดงน.

ดวยการทำาดงน

เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได,

ธรรมทยงไมปร�กฏ เธอกจะทำ�ใหปร�กฏได,

คว�มสงสยในธรรมหล�ยประก�รทน�สงสย

เธอกบรรเท�ลงได.

ภกษทงหลาย ! ภกษบรษทเหลาน เราเรยกวา

บรษททมการลลวงไปได

ดวยการสอบถามแกกนและกนเอาเอง,

หาใชดวยการชแจงโดยกระจาง

ของบคคลภายนอกเหลาอนไม

(ปฏปจฉาวนตา ปรสา โน อกกาจตวนตา);

จดเปนบรษททเลศ แล.

ทก. อ. ๒๐/๙๒/๒๙๒.


๒

ผชขมทรพย !

อานนท ! เราไมพยายามทำากะพวกเธอ อยางทะนถนอม

เหมอนพวกชางหมอ ทำาแกหมอ ทยงเปยก ยงดบอย

อานนท ! เราจกขนาบแลว ขนาบอก ไมมหยด

อานนท ! เราจกชโทษแลว ชโทษอก ไมมหยด

ผใดมมรรคผลเปนแกนส�ร ผนนจกทนอยได.

คนเรา ควรมองผมปญญาใดๆ ทคอยชโทษ คอยกลาว

คำาขนาบอยเสมอไป วาคนนนแหละ คอ ผชขมทรพย

ควรคบบณฑตทเปนเชนนน

เมอคบห�กบบณฑตชนดนนอย

ยอมมแตดท�เดยว ไมมเลวเลย.

อปร. ม. ๑๔/๒๔๕/๓๕๖.

ธ. ข. ๒๕/๒๕/๑๖.


๓

ทรงแสดงเรองทเปนไปไดย�กเกยวกบพระองคเอง

ภกษทงหลาย ! สมมตวามหาปฐพอนใหญหลวงน

มนำาทวมถงเปนอนเดยวกนทงหมด; บรษคนหนงทงแอก

(ไมไผ ?) ซงมรเจาะไดเพยงรเดยว ลงไปในนำานน;

ลมตะวนออกพดใหลอยไปทางทศตะวนตก, ลมตะวนตก

พดใหลอยไปทางทศตะวนออก, ลมทศเหนอพดใหลอยไป

ทางทศใต, ลมทศใตพดใหลอยไปทางทศเหนอ อยดงน.

ในนำานนมเตาตวหนงตาบอด ลวงไปรอยๆ ป มนจะผด

ขนมาครงหนงๆ. ภกษทงหลาย ! เธอทงหลาย จะสำาคญ

ความขอนวาอยางไร : จะเปนไปไดไหมทเตาตาบอด รอยป

จงจะผดขนมาสกครงหนง จะพงยนคอ เขาไปในร ซงม

อยเพยงรเดยวในแอกนน ?

“ขอนยากทจะเปนไปได พระเจาขา ! ทเตาตาบอดนน

รอยปผดขนเพยงครงเดยว จะพงยนคอเขาไปในร ซงมอยเพยง

รเดยวในแอกนน”.


ภกษทงหลาย ! ย�กทจะเปนไปไดฉนเดยวกน

ทใครๆ จะพงไดคว�มเปนมนษย;

ย�กทจะเปนไปไดฉนเดยวกน

ทตถ�คตผอรหนตสมม�สมพทธะ จะเกดขนในโลก;

ย�กทจะเปนไปไดฉนเดยวกน

ทธรรมวนยอนตถ�คตประก�ศแลว จะรงเรองไปทวโลก.

ภกษทงหลาย ! แตวาบดนความเปนมนษยกไดแลว;

ตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะ กบงเกดขนในโลกแลว; และ

ธรรมวนยอนตถาคตประกาศแลว กรงเรองไปทวโลกแลว.

ภกษทงหลาย ! เพร�ะเหตนนในกรณน

พวกเธอพงกระทำ�โยคกรรมเพอใหรว�

“น ทกข,

น เหตใหเกดทกข,

น คว�มดบแหงทกข,

น หนท�งใหถงคว�มดบแหงทกข” ดงนเถด.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๖๘/๑๗๔๔.


๔

พระพทธเจ� ทงในอดต, อน�คตและในปจจบน ลวนแตตรสรอรยสจส

ภกษทงหลาย ! พระอรหนตสมม�สมพทธเจ�องคใดๆ

ไดตรสรตามเปนจรงไปแลว ในก�ลยดย�วน�นฝ�ยอดต,

ทานทงหลายเหลานน ไดตรสรตามเปนจรง ซงความจรง

อนประเสรฐสอยาง.

ภกษทงหลาย ! พระอรหนตสมม�สมพทธเจ�องคใดๆ

จกไดตรสรตามเปนจรง ตอในก�ลยดย�วน�นฝ�ยอน�คต,

ทานทงหลายเหลานน กจกไดตรสรตามเปนจรง ซงความจรง

อนประเสรฐสอยาง.

ภกษทงหลาย ! แมพระอรหนตสมม�สมพทธะ ผตรสร

ตามเปนจรงอย ในก�ลเปนปจจบนน กไดตรสรอยซง

คว�มจรงอนประเสรฐสอย�ง.


ความจรงอนประเสรฐสอยางนน เหลาไหนเลา ?

สอยางคอ :-

คว�มจรงอนประเสรฐคอ ทกข,

คว�มจรงอนประเสรฐคอ เหตใหเกดทกข,

คว�มจรงอนประเสรฐคอ คว�มดบไมเหลอของทกข,

และคว�มจรงอนประเสรฐคอ ท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบ

ไมเหลอของทกข.

ภกษทงหลาย ! เพร�ะเหตนนในกรณน

พวกเธอพงทำ�คว�มเพยร เพอใหรต�มเปนจรงว�

“ น เปนทกข,

น เปนเหตใหเกดทกข,

น เปนคว�มดบไมเหลอของทกข,

น เปนท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบไมเหลอของทกข”

ดงนเถด.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๓/๑๗๐๔.


๕

พระพทธองค ทรงพระน�มว�“อรหนตสมม�สมพทธะ” กเพร�ะไดตรสรอรยสจส

ภกษทงหลาย ! ความจรงอนประเสรฐสอยางเหลาน

สอยางเหลาไหนเลา ?


คว�มจรงอนประเสรฐคอ คว�มทกข,

คว�มจรงอนประเสรฐคอ เหตใหเกดทกข,

คว�มจรงอนประเสรฐคอ คว�มดบไมเหลอแหงทกข,


ไมเหลอของทกข :

นแล คว�มจรงอนประเสรฐสอย�ง.

ภกษทงหลาย ! เพร�ะไดตรสรต�มเปนจรง ซง

คว�มจรงอนประเสรฐสอย�งเหล�น ตถ�คต จงมน�ม

อนบณฑตกล�วว� “อรหนตสมม�สมพทธะ”.


ภกษทงหลาย !

เพร�ะเหตนนในกรณน

พวกเธอพงทำ�คว�มเพยรเพอใหรต�มเปนจรงว�

“นเปนทกข,

นเปนเหตใหเกดทกข,

นเปนความดบไมเหลอของทกข,

และนเปนทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอของทกข”

ดงนเถด.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๓/๑๗๐๓.


๖

จงสงเคร�ะหผอนดวยก�รใหรอรยสจ

ภกษทงหลาย ! พวกเธอเอนดใคร และใครถอวาเธอ

เปนผทเขาควรเชอฟง เขาจะเปนมตรกตาม อำามาตยกตาม

ญาตหรอสายโลหตกตาม;

ชนเหล�นน อนเธอพงชกชวนใหเข�ไปตงมน

ในคว�มจรงอนประเสรฐสประก�ร

ดวยปญญ�อนรเฉพ�ะต�มทเปนจรง.

ความจรงอนประเสรฐสประการอะไรเลา ?

สประการคอ :-

คว�มจรงอนประเสรฐคอ ทกข,

คว�มจรงอนประเสรฐคอ เหตใหเกดแหงทกข,

คว�มจรงอนประเสรฐคอ คว�มดบไมเหลอแหงทกข,


ไมเหลอแหงทกข.


ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนนในเรองน

เธอพงประกอบโยคกรรมอนเปนเครองกระทำ�ใหรว�

“ ทกข เปนอย�งน,

เหตใหเกดขนแหงทกข เปนอย�งน,

คว�มดบไมเหลอแหงทกข เปนอย�งน,

ท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบไมเหลอแหงทกข เปนอย�งน”

ดงน.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๔/๑๗๐๖.


๗

อรยสจสโดยสงเขป(ทรงแสดงดวยคว�มยดในขนธห�)

ภกษทงหลาย ! ความจรงอนประเสรฐ มสอยางเหลาน,

สอยางเหลาไหนเลา ? สอยางคอ ความจรงอนประเสรฐ

คอทกข, ความจรงอนประเสรฐคอเหตใหเกดทกข,

ความจรงอนประเสรฐคอความดบไมเหลอของทกข,

และความจรงอนประเสรฐคอทางดำาเนนใหถงความดบ

ไมเหลอของทกข.

ภกษทงหลาย ! คว�มจรงอนประเสรฐคอทกข

เปนอยางไรเลา ? คอ :-

ขนธอนเปนทตงแหงคว�มยดมนถอมนห�อย�ง.

หาอยางนนอะไรเลา ? คอ :-

รป เวทน� สญญ� สงข�ร และวญญ�ณ.

ภกษทงหลาย ! อนนเรากลาววา คว�มจรงอนประเสรฐ

คอทกข.


ภกษทงหลาย ! คว�มจรงอนประเสรฐคอเหตให

เกดทกข เปนอยางไรเลา ?

คอตณห�อนใดน ทเปนเครองนำ�ใหมก�รเกดอก

อนประกอบดวยความกำาหนด เพราะอำานาจแหงความเพลน

มกทำาใหเพลนอยางยงในอารมณนนๆ ไดแก

ตณหาในกาม (กามตณหา),

ตณหาในความมความเปน (ภวตณหา),

ตณหาในความไมมไมเปน (วภวตณหา).


คอเหตใหเกดทกข.

ภกษทงหลาย ! คว�มจรงอนประเสรฐคอคว�มดบ

ไมเหลอของทกข เปนอยางไรเลา ?

คอคว�มดบสนท เพร�ะคว�มจ�งคล�ยดบไปโดย

ไมเหลอของตณห�นน ความสละลงเสย ความสลดทงไป

ความปลอยวาง ความไมอาลยถงซงตณหานนเอง อนใด.


คอคว�มดบไมเหลอของทกข.


ภกษทงหลาย ! คว�มจรงอนประเสรฐคอท�ง

ดำ�เนนใหถงคว�มดบไมเหลอของทกข เปนอยางไรเลา ?

คอหนท�งอนประเสรฐ ประกอบดวยองคแปด

นนเอง, ไดแกสงเหลานคอ :-

ความเหนชอบ, ความดำารชอบ,

การพดจาชอบ, การงานชอบ, การเลยงชพชอบ,

ความเพยรชอบ, ความระลกชอบ, ความตงใจมนชอบ.


คอท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบไมเหลอของทกข.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล คอความจรงอนประเสรฐ

สอยาง.

ภกษทงหลาย ! เพร�ะเหตนนในกรณน พวกเธอ

พงทำ�คว�มเพยร เพอใหรต�มเปนจรงว� “นเปนทกข,

นเปนเหตใหเกดทกข, นเปนความดบไมเหลอของทกข,

นเปนทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอของทกข” ดงนเถด.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๓๔-๕/๑๖๗๘-๑๖๘๓.


๘

ก�รรอรยสจส ทำ�ใหมต�สมบรณ

ภกษทงหลาย ! บคคล ๓ จำาพวกนมอย หาไดอย

ในโลก. สามจำาพวกอยางไรเลา ? สามจำาพวกคอ :-

คนต�บอด (อนโธ),

คนมต�ข�งเดยว (เอกจกข),

คนมต�สองข�ง (ทวจกข).

ภกษทงหลาย ! คนตาบอดเปนอยางไรเลา ?

คอคนบางคนในโลกน

ไมมต�ทเปนเหตใหไดโภคทรพยทยงไมได

หรอทำาโภคทรพยทไดแลวใหทวมากขน นอยางหนง;

และไมมต�ทเปนเหตใหรธรรมทเปนกศลและอกศล

- ธรรมมโทษและไมมโทษ

- ธรรมเลวและธรรมประณต

- ธรรมฝายดำาและธรรมฝายขาว นอกอยางหนง.

ภกษทงหลาย ! นแล คนต�บอด (ทงสองข�ง).


ภกษทงหลาย ! คนมตาขางเดยวเปนอยางไรเลา ?


มต�ทเปนเหตใหไดโภคทรพยทยงไมได


แตไมมต�ทเปนเหตใหรธรรมทเปนกศลและอกศล




ภกษทงหลาย ! นแล คนมต�ข�งเดยว.

ภกษทงหลาย ! คนมตาสองขางเปนอยางไรเลา ?


มต�ทเปนเหตใหไดโภคทรพยทยงไมได


และมต�ทเปนเหตใหรธรรมทเปนกศลและอกศล




ภกษทงหลาย ! นแล คนมต�สองข�ง.


...ภกษทงหลาย ! ภกษมตาสมบรณ (จกขมา) เปน

อยางไรเลา ?

คอภกษในกรณน ยอมรชดต�มคว�มเปนจรงว�

“นทกข, นเหตใหเกดแหงทกข, นคว�มดบไมเหลอ

แหงทกข, นท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบไมเหลอแหงทกข”

ดงน.

ภกษทงหลาย ! นแล ภกษมต�สมบรณ.

ตก. อ. ๒๐/๑๖๒/๔๖๘.

ตก. อ. ๒๐/๑๔๗/๔๕๙.


๙

ก�รสนทน�กบพระอ�นนทเรองกลย�ณมตร

มหาราชะ ! ครงหนง ตถาคตพกอยทนคมแหง

พวกศากยะ ชอวานครกะ ในแควนสกกะ. มหาราชะ !

ครงนนแล ภกษอานนทไดเขาไปหาตถาคตถงทอย อภวาท

แลวนงลง ณ ทควร. มหาราชะ ! ภกษอานนทไดกลาว

คำานกะตถาคตวา

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ความมมตรด ความมสหายด ความ

มเพอนผแวดลอมด นเปนกงหนงของพรหมจรรยพระเจาขา !” ดงน.

มหาราชะ ! เมอภกษอานนทไดกลาวอยางนแลว

ตถาคตไดกลาวกะเธออยางนวา

“อานนท ! เธออยากลาวอยางนนเลย, อานนท !

ขอนเปนพรหมจรรยทงหมดทงสนทเดยว คอความมมตรด

ความมสหายด ความมเพอนผแวดลอมด.


อานนท ! พรหมจรรยทงสนนน เปนสงทภกษ

ผมมตรดพงหวงได.

เมอเปนผมมตรด มสห�ยด มเพอนผแวดลอมด

เธอนนจกทำ�อรยมรรคมองคแปดใหเจรญได

จกกระทำ�ใหม�กซงอรยมรรคมองคแปดได

ดงน.

สคา. ส. ๑๕/๑๒๗/๓๘๒.


๑๐

กลย�ณมตรของพระองคเอง

อานนท ! ภกษผชอวา มมตรด มสหายด มเพอนด

ยอมเจรญ ทำาใหมากซงอรยมรรคประกอบดวยองคแปด

โดยอาการอยางไรเลา ?

อานนท ! ภกษน ยอมเจรญ ทำ�ใหม�กซง

สมม�ทฏฐ, สมม�สงกปปะ,

สมม�ว�จ�, สมม�กมมนตะ, สมม�อ�ชวะ,

สมม�ว�ย�มะ, สมม�สต, สมม�สม�ธ

อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ อนนอมไป

เพอการสลดลง.

อานนท ! อยางนแล ชอวาภกษผมมตรด มสหายด

มเพอนด ยอมเจรญ ทำาใหมากซงอรยมรรคประกอบดวย

องคแปด.

อานนท ! ขอนนเธอพงทราบดวยปรยายอนนเถด

วาพรหมจรรยนทงหมดนนเทยว ไดแก ความเปนผมมตรด

มสหายด มเพอนด ดงน.


อานนท ! จรงทเดยว, สตวทงหล�ยผมคว�มเกด

เปนธรรมด� ไดอ�ศยกลย�ณมตรของเร�แลว ยอม

หลดพนจ�กก�รเกด... ผมความแกชรา, ความเจบปวย,

ความตาย, ความโศก, ความครำาครวญ, ความทกขกาย,

ความทกขใจ และความคบแคนใจเปนธรรมดา... ครนได

อาศยกลยาณมตรของเราแลว ยอมหลดพนจากความแกชรา,

ความเจบปวย, ความตาย, ความโศก, ความครำาครวญ,

ความทกขกาย, ความทกขใจ และความคบแคนใจ.

อานนท ! ขอนนเธอพงทราบดวยปรยายอนนเถด

คอวาพรหมจรรยนทงหมดนนเทยว ไดแก ความเปนผม

มตรด มสหายด มเพอนด ดงน.

สคา. ส. ๑๕/๑๒๗/๓๘๓.


๑๑

ขย�ยคว�มแหงอรยมรรคมองคแปด

ภกษทงหลาย ! กอรยสจคอหนทางเปนเครองให

ถงความดบไมเหลอแหงทกขนน เปนอยางไรเลา ?

คอหนทางอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐ นเอง,

องคแปดคอ :-

ความเหนชอบ, ความดำารชอบ,

การพดจาชอบ, การงานชอบ, การเลยงชพชอบ,

ความเพยรชอบ, ความระลกชอบ, ความตงใจมนชอบ.

ภกษทงหลาย ! คว�มเหนชอบเปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! คว�มรในทกข, ความรในเหตให

เกดทกข, ความรในคว�มดบไมเหลอแหงทกข, ความรใน

หนท�งเปนเครองใหถงคว�มดบไมเหลอแหงทกข อนใด,

นเราเรยกวา สมม�ทฏฐ.


ภกษทงหลาย ! คว�มดำ�รชอบเปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! คว�มดำ�รในก�รออกจ�กก�ม,

ความดำารในการไมพย�บ�ท, ความดำารในการไมเบยดเบยน,

นเราเรยกวา สมม�สงกปปะ.

ภกษทงหลาย ! ก�รพดจ�ชอบเปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! ก�รเวนจ�กก�รพดเทจ, การเวน

จากการพดยใหแตกกน, การเวนจากการพดหย�บ,

การเวนจากการพดเพอเจอ, นเราเรยกวา สมม�ว�จ�.

ภกษทงหลาย ! ก�รง�นชอบเปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ก�รเวนจ�กก�รฆ�สตว, การเวน

จากก�รถอเอ�สงของทเจ�ของไมไดให, การเวนจากก�ร

ประพฤตผดในก�มทงหล�ย, นเราเรยกวา สมม�กมมนตะ.


ภกษทงหลาย ! ก�รเลยงชพชอบเปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกน ละมจฉ�ชพเสย สำ�เรจ

คว�มเปนอยดวยสมม�ชพ, นเราเรยกวา สมม�อ�ชวะ.

ภกษทงหลาย ! คว�มเพยรชอบเปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษน ยอมปลกความพอใจ ยอม

พยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอม

ตงจตไว เพอคว�มไมบงเกดขนแหงอกศลธรรมทงหล�ย

อนเปนบ�ป ทยงไมไดบงเกดขน; ยอมปลกความพอใจ

ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต

ยอมตงจตไว เพอก�รละเสยซงอกศลธรรมทงหล�ยอน

เปนบ�ป ทบงเกดขนแลว; ยอมปลกความพอใจ ยอม

พยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอม

ตงจตไว เพอก�รบงเกดขนแหงกศลธรรมทงหล�ยทยง

ไมไดบงเกด; ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม ยอม

ปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอมตงจตไว เพอ

คว�มยงยน คว�มไมเลอะเลอน คว�มงอกง�มยงขน


คว�มไพบลย คว�มเจรญ คว�มเตมรอบแหงกศลธรรม

ทงหล�ยทบงเกดขนแลว, นเราเรยกวา สมม�ว�ย�มะ.

ภกษทงหลาย ! คว�มระลกชอบเปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษน เปนผมปกตพจ�รณ�เหน

ก�ยในก�ยอย, มความเพยรเปนเครองเผากเลส มความ

รสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความไมพอใจ

ในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณาเหนเวทน�ใน

เวทน�ทงหล�ยอย, มความเพยรเปนเครองเผากเลส

มความรสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความ

ไมพอใจในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณาเหนจต

ในจตอย, มความเพยรเปนเครองเผากเลส มความรสก

ตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความไมพอใจใน

โลกออกเสยได; เปนผมปกตพจ�รณ�เหนธรรมในธรรม

ทงหล�ยอย, มความเพยรเปนเครองเผากเลส มความ

รสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความไมพอใจ

ในโลกออกเสยได, นเราเรยกวา สมม�สต.


ภกษทงหลาย ! คว�มตงใจมนชอบเปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษน เพราะสงดจากกามทงหลาย

เพราะสงดจากอกศลธรรมทงหลาย ยอมเข�ถงฌ�นทหนง

อนมวตกวจาร มปตและสข อนเกดแตวเวก แลวแลอย;

เพราะวตกวจารรำางบลง, เธอเขาถงฌ�นทสอง อนเปน

เครองผองใสแหงใจในภายใน ใหสมาธเปนธรรมอนเอก

ผดขน ไมมวตกไมมวจาร มแตปตและสข อนเกดแตสมาธ

แลวแลอย; เพราะปตจางหายไป, เธอเปนผเพงเฉยอยได

มสต มความรสกตวทวพรอมและไดเสวยสขดวยนามกาย

ยอมเขาถงฌ�นทส�ม อนเปนฌานทพระอรยเจาทงหลาย

กลาวสรรเสรญผไดบรรลวา “เปนผเฉยอยได มสต ม

การอยเปนสข” แลวแลอย; เพราะละสขและทกขเสยได

และเพราะความดบหายไปแหงโสมนสและโทมนส

ในกาลกอน, เธอยอมเขาถงฌ�นทส อนไมทกขและไมสข

มแตสตอนบรสทธ เพราะอเบกขา แลวแลอย, นเราเรยกวา

สมม�สม�ธ.

ภกษทงหลาย ! นเร�เรยกว� อรยสจ คอ หนท�ง

เปนเครองใหถงคว�มดบไมเหลอแหงทกข.

มหา. ท. ๑๐/๓๔๘/๒๙๙.


๑๒

โลกจะไมว�งจ�กพระอรหนต

สภททะ !

ในธรรมวนยใด ไมมอรยมรรคมองคแปด

สมณะทหนง (พระโสดาบน) กห�ไมไดในธรรมวนยนน;

แมสมณะทสอง (พระสกทาคาม) กหาไมได;

แมสมณะทสาม (พระอนาคาม) กหาไมได;

แมสมณะทส (พระอรหนต) กหาไมไดในธรรมวนยนน.

สภททะ !

ในธรรมวนยนแล มอรยมรรคมองคแปด

สมณะทหนง (พระโสด�บน) กห�ไดในธรรมวนยน;

แมสมณะทสอง (พระสกท�ค�ม) กห�ได;

แมสมณะทสาม (พระอน�ค�ม) กห�ได;

แมสมณะทส (พระอรหนต) กห�ไดในธรรมวนยน.

สภททะ !

ถ�ภกษทงหล�ยเหล�น จะพงอยโดยชอบไซร

โลกกจะไมว�งจ�กพระอรหนตทงหล�ย แล.

มหา. ท. ๑๐/๑๗๕/๑๓๘.


๑๓

คว�มเหมอนและคว�มแตกต�งระหว�งสมม�สมพทธะ กบ ภกษผปญญ�วมตต

ภกษทงหลาย ! ตถ�คตผอรหนตสมม�สมพทธะ

หลดพนแลวจ�กรป เพร�ะคว�มเบอหน�ย ความคลาย

กำาหนด ความดบ และความไมยดมน จงไดนามวา

“สมม�สมพทธะ”.

ภกษทงหลาย ! แมภกษผปญญ�วมตต กหลดพน

แลวจ�กรป เพร�ะคว�มเบอหน�ย ความคลายกำาหนด

ความดบ และความไมยดมน จงไดนามวา “ปญญ�วมตต”.

(ในกรณแหง เวทน� สญญ� สงข�ร และวญญ�ณ กไดตรสไว

มขอความแสดงหลกเกณฑอยางเดยวกนกบในกรณแหงรปทกลาวแลว).

ภกษทงหลาย ! เมอเปนผหลดพนแลวจากรป,

เวทนา, สญญา, สงขาร, วญญาณ ดวยกนทงสองพวกแลว,

อะไรเปนความผดแผกแตกตางกน อะไรเปนความมงหมาย

ทแตกตางกน อะไรเปนเครองกระทำาใหแตกตางกน ระหวาง

ตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะ กบ ภกษผปญญาวมตต ?


ภกษทงหลาย ! ตถ�คตผอรหนตสมม�สมพทธะ

ไดทำ�มรรคทยงไมเกด ใหเกดขน, ไดทำามรรคทยงไมม

ใครร ใหมคนร, ไดทำามรรคทยงไมมใครกลาว ใหเปน

มรรคทกลาวกนแลว, ตถาคตเปนมคคญญ (รมรรค),

เปนมคควท (รแจงมรรค), เปนมคคโกวโท (ฉลาดในมรรค);

ภกษทงหลาย ! สวนส�วกทงหล�ยในก�ลน เปน

มคค�นค� (ผเดนตามมรรค) เปนผต�มม�ในภ�ยหลง.

ภกษทงหลาย ! นแล เปนความผดแผกแตกตางกน

เปนความมงหมายทแตกตางกน เปนเครองกระทำาให

แตกตางกน ระหวางตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะ กบ

ภกษผปญญาวมตต.

ขนธ. ส. ๑๗/๘๑/๑๒๕.


๑๔ไมไดทรงประพฤตพรหมจรรย

เพอใหเข�นบถอ

ภกษทงหลาย ! พรหมจรรยนเราประพฤต มใชเพอ

หลอกลวงคนใหนบถอ มใชเพอเรยกคนมาเปนบรวาร

มใชเพออานสงสเปนลาภสกการะ และเสยงสรรเสรญ

มใชเพออานสงสจะไดเปนเจาลทธ หรอเพอคานลทธอนใด

ใหลมลงไป และมใชเพอใหมหาชนเขาใจวา เราไดเปน

ผวเศษอยางนนอยางน กหามได.

ภกษทงหลาย ! ทแท พรหมจรรยน เร�ประพฤต

เพอสำ�รวม เพอละ เพอคล�ยกำ�หนด เพอดบสนท

ซงทกข แล.

จตกก. อ. ๒๑/๓๓/๒๕.


๑๕

ทรงสอนเฉพ�ะแตเรองทกขกบคว�มดบสนทของทกข

ภกษทงหลาย ! ทงทเรามถอยคำาอยางน มการกลาว

อยางน สมณะและพราหมณบางพวก ยงกลาวตเราดวย

คำาเทจเปลาๆ ปลๆ ไมมจรงใหเปนจรงวา

“พระสมณโคดมเปนคนจงคนใหเดนผดทางไปส

ความฉบหาย ยอมบญญตลทธความสญเปลา ความวนาศ

ความไมมของสตว คน ตวตน เราเขา ขนสงสอน” ดงน.

ภกษทงหลาย ! สมณะและพราหมณบางพวกเหลานน

กลาวตเราดวยคำาเทจเปลาๆ ปลๆ ไมมจรงใหเปนจรง

โดยประการทเราไมไดกลาว หรอจะกลาวอยางนน กหามได.

ภกษทงหลาย ! ในก�ลกอนกต�ม ในก�ลบดนกต�ม

เร�บญญตสอนแตเรองคว�มทกข และคว�มดบสนท

ไมมเหลอของคว�มทกข เท�นน.


ภกษทงหลาย ! ในการกลาวแตเรองความทกข และ

ความดบสนทไมมเหลอของความทกขเชนน แมจะมใคร

มาดาวา ถากถาง กระทบกระเทยบ เสยดส, ตถาคต

กไมมความขนแคน โกรธเคอง เดอดรอนใจ เพราะเหตนน

แตประการใด.

ภกษทงหลาย ! ในเรองเดยวกนนนเอง แมจะมใคร

มาสกการะ เคารพ สรรเสรญ บชา, ตถาคตกไมม

ความรสกเพลดเพลน ชนชม หรอเคลมใจไปตาม.

ถ�มใครม�สกก�ระ เค�รพ สรรเสรญ บช�,

ตถ�คตยอมมคว�มคดอย�งนว� กอนหน�นเร�มคว�ม

รสกตวทวถงอย�งไร บดนเร�กตองทำ�คว�มรสกตวทวถง

อย�งนน ดงน.

ม. ม. ๑๒/๒๗๖/๒๘๖.


๑๖

คำ�ของพระองค ตรงเปนอนเดยวกนหมด

ภกษทงหลาย ! นบตงแตราตร ทตถาคตไดตรสร

อนตตรสมมาสมโพธญาณ จนกระทงถงราตร ทตถาคต

ปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพานธาต,

ตลอดเวล�ระหว�งนน ตถ�คตไดกล�วสอน พรำ�

สอน แสดงออกซงถอยคำ�ใด; ถอยคำ�เหล�นนทงหมด

ยอมเข�กนไดโดยประก�รเดยวทงสน ไมแยงกนเปน

ประก�รอนเลย.


(อนง) ตถ�คตกล�วอย�งใด ทำ�อย�งนน,

ทำ�อย�งใด กล�วอย�งนน.

อตว. ข. ๒๕/๓๒๑/๒๙๓.


๑๗

หลกททรงใชในก�รตรส (๖ อย�ง)

ราชกมาร !

(๑) ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนไมจรง ไมแท

ไมประกอบดวยประโยชน และไมเปนทรกทพงใจของผอน

ตถาคตยอมไมกลาววาจานน.

(๒) ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนจรง อนแท แต

ไมประกอบดวยประโยชน และไมเปนทรกทพงใจของผอน


(๓) ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนจรง อนแท อน

ประกอบดวยประโยชน แตไมเปนทรกทพงใจของผอน

ตถาคตยอมเลอกใหเหมาะกาลเพอกลาววาจานน.

(๔) ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนไมจรง ไมแท

ไมประกอบดวยประโยชน แตเปนทรกทพงใจของผอน



(๕) ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนจรง อนแท

แตไมประกอบดวยประโยชน แมเปนทรกทพงใจของผอน


(๖) ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนจรง อนแท

อนประกอบดวยประโยชน และเปนทรกทพงใจของผอน

ตถาคตยอมเปนผรจกกาละทเหมาะสมเพอกลาววาจานน.

ขอนเพราะเหตไรเลา ?

ราชกมาร !

เพราะตถาคตมความเอนดในสตวทงหลาย.

ม. ม. ๑๓/๙๑/๙๔.



๑๘

สงทตรสรแตไมทรงนำ�ม�สอนมม�กกว�ททรงนำ�ม�สอนม�กนก

พระผมพระภาคเจาทรงกำาใบไมสสปา ทรวงอยตามพนดน

ขนมาหนอยหนง แลวตรสแกภกษทงหลายวา :

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลายเขาใจวาอยางไร, ใบไม

สสปาทเรากำาขนหนอยหนงนมาก หรอวาใบไมสสปาทยง

อยบนตนเหลานนมมาก ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ใบไมทพระผมพระภาคทรงกำาขน

หนอยหนงนนเปนของนอย สวนใบไมทยงอยบนตนสสปาเหลานน

ยอมมมาก”.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ธรรมะสวนทเรารยง

ดวยปญญาอนยง แลวไมกลาวสอนนน มมากกวาสวน

ทนำามาสอน. ภกษทงหลาย ! เหตไรเลา เราจงไมกลาว

สอนธรรมะสวนนนๆ ?

ภกษทงหลาย ! เพร�ะเหตว� ธรรมะสวนนนๆ ไม

ประกอบอยดวยประโยชน ไมเปนเงอนตนแหงพรหมจรรย


ไมเปนไปเพอคว�มหน�ย ไมเปนไปเพอคว�มคล�ยกำ�หนด

ไมเปนไปเพอคว�มดบ ไมเปนไปเพอคว�มสงบ ไมเปน

ไปเพอคว�มรยง ไมเปนเพอคว�มรพรอม ไมเปนไปเพอ

นพพ�น, ฉะนน เร�จงไมกล�วสอน.

ภกษทงหลาย ! ธรรมะอะไรเลา เปนธรรมะทเรา

กลาวสอน ? ภกษทงหลาย ! ธรรมะทเร�กล�วสอน

คอขอทว� คว�มทกขเปนอย�งนๆ, เหตเปนทเกดของ

คว�มทกขเปนอย�งนๆ, คว�มดบสนทของคว�มทกข

เปนอย�งนๆ, ขอปฏบตเพอถงคว�มดบสนทของคว�ม

ทกขเปนอย�งนๆ .

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตไรเลา ธรรมะสวนนเรา

จงนำามากลาวสอน ?

ภกษทงหลาย ! เพราะวาธรรมะสวนน ประกอบอย

ดวยประโยชน เปนเงอนตนแหงพรหมจรรย เปนไปเพอ

ความหนาย เปนไปเพอความคลายกำาหนด เปนไปเพอ

ความดบ เปนไปเพอความสงบ เปนไปเพอความรยง

เปนไปเพอความรพรอม เปนไปเพอนพพาน, เพราะ

เหตนนแล เราจงนำามากลาวสอน.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๘/๑๗๑๒.


๑๙

ถ�มวรอใหรเรองทไมจำ�เปนเสยกอน กต�ยเปล�

มาลงกยบตร ! เปรยบเหมอนบรษผหนง ถกลกศร

อนกำาซาบดวยยาพษอยางแรงกลา, มตร อำามาตย ญาต

สายโลหต จดการเรยกแพทยผาตดผชำานาญ. บรษอยางนน

กลาวอยางนวา ถาเรายงไมรจกตวบรษผยงเรา วาเปน

กษตรย พราหมณ เวสส ศทร ชอไร โคตรไหน ฯลฯ,

ธนทใชยงนนเปนชนดหนาไมหรอเกาทณฑ ฯลฯ เสย

กอนแลว, เรายงไมตองการจะถอนลกศรอยเพยงนน.

มาลงกยบตร ! เขาไมอาจรขอความทเขาอยากรนนไดเลย

ตองตายเปนแท !

อปมานฉนใด; อปไมยกฉนนนเหมอนกน, บคคล

ผนนกล�วว� เร�จกยงไมประพฤตพรหมจรรยในสำ�นก

ของพระผมพระภ�คเจ� จนกว�พระองคจกแกปญห�

ทฏฐสบประก�รแกเร�เสยกอน, และตถ�คตกไมพย�กรณ

ปญห�นนแกเข� เข�กต�ยเปล� โดยแท.


มาลงกยบตร ! ทานจงรซงสงทเราไมพยากรณไว

โดยความเปนสงทเราไมพยากรณ, รซงสงทเราพยากรณไว

โดยความเปนสงทเราพยากรณ.

อะไรเล�ทเร�ไมพย�กรณ ?

คอความเหนสบประการวา โลกเทยง โลกไมเทยง

โลกมทสนสด โลกไมมทสนสด ฯลฯ (เปนตน), เปนสงทเรา

ไมพยากรณ.

มาลงกยบตร ! อะไรเล�ทเร�พย�กรณ ?

คอสจจะว� “นเปนทกข, นเปนเหตใหเกดทกข,

นเปนคว�มดบไมเหลอของทกข, และนเปนท�งดำ�เนน

ใหถงคว�มดบไมเหลอของทกข” ดงน : นเปนสงทเร�

พย�กรณ.

เหตใดเราจงพยากรณเลา ?

เพร�ะสงๆ น ยอมประกอบอยดวยประโยชน

เปนเงอนตนของพรหมจรรย เปนไปพรอมเพอคว�ม

หน�ยทกข คว�มคล�ยกำ�หนด คว�มดบ คว�มรำ�งบ

คว�มรยง คว�มรพรอม และนพพ�น.

ม. ม. ๑๓/๑๔๖-๑๕๑/๑๔๙-๑๕๐,๑๕๒.


๒๐

คำ�สอนททรงสงสอนบอยม�ก

“พระโคดมผเจรญ ! ทรงนำาสาวกทงหลายไปอยางไร ?

อนง อนสาสนของพระโคดมผเจรญ ยอมเปนไปในสาวกทงหลาย

สวนมาก มสวนแหงการจำาแนกอยางไร ?”.

อคคเวสสนะ ! เรายอมนำาสาวกทงหลายไปอยางน,

อนง อนสาสนของเรา ยอมเปนไปในสาวกทงหลาย สวนมาก

มสวนแหงการจำาแนกอยางนวา :

“ภกษทงหลาย !

รปไมเทยง เวทน�ไมเทยง สญญ�ไมเทยง

สงข�รไมเทยง วญญ�ณไมเทยง.


รปไมใชตวตน เวทน�ไมใชตวตน

สญญ�ไมใชตวตน สงข�รไมใชตวตน

วญญ�ณไมใชตวตน.

สงข�รทงหล�ยทงปวงไมเทยง;

ธรรมทงหล�ยทงปวงไมใชตวตน” ดงน.


อคคเวสสนะ ! เรายอมนำาสาวกทงหลายไปอยางน,

อนง อนสาสนของเรา ยอมเปนไปในสาวกทงหลาย สวนมาก

มสวนแหงการจำาแนกอยางน, ดงน.

ม. ม. ๑๒/๔๒๓/๓๙๖.


๒๑

ลำ�ดบก�รหลดพน เมอเหนไตรลกษณ

ภกษทงหลาย ! รปเปนสงทไมเทยง, สงใดไมเทยง

สงนนเปนทกข, สงใดเปนทกข สงนนเปนอนตต�,

สงใดเปนอนตต� สงนน นนไมใชของเร� (เนตำ มม)

นนไมใชเปนเร� (เนโสหมสม) นนไมใชตวตนของเร�

(น เมโส อตตา) : เธอทงหลายพงเหนขอนนดวยปญญา

โดยชอบ ตรงตามทเปนจรงอยางน ดวยประการดงน.

(ในกรณแหง เวทน� สญญ� สงข�ร และวญญ�ณ กตรสอยาง

เดยวกนกบในกรณแหงรป ทกประการ).


เมอบคคลเหนขอนนดวยปญญาโดยชอบตรงตาม

ทเปนจรงอยางน, ปพพนตานทฏฐ1 ทงหลาย ยอมไมม;

เมอปพพนตานทฏฐไมม, อปรนตานทฏฐ2 ทงหลาย

ยอมไมม;

1 ความเหนทปรารภขนธในเบองตน หรอความเหนทเปนไปในสวนของอดต

2 ความเหนทปรารภขนธในเบองปลาย หรอความเหนทเปนไปในสวนของอนาคต


เมออปรนตานทฏฐไมม, ความยดมนลบคลำาอยาง

แรงกลายอมไมม;

เมอความยดมนลบคลำาอยางแรงกลาไมม, จตยอม

จางคลายกำาหนดในรป ในเวทนา ในสญญา ในสงขาร

ในวญญาณ; ยอมหลดพนจากอาสวะทงหลาย เพราะไมม

ความยดมนถอมน.

เพร�ะจตหลดพนแลว จตจงดำ�รงอย;

เพร�ะเปนจตทดำ�รงอย จตจงยนดร�เรงดวยด;

เพร�ะเปนจตทยนดร�เรงดวยด จตจงไมหว�ดสะดง;

เมอไมหว�ดสะดง

ยอมปรนพพ�นเฉพ�ะตน นนเทยว.

เธอนนยอมรชดวา

“ช�ตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว,

กจทควรทำ� ไดทำ�สำ�เรจแลว,

กจอนทจะตองทำ� เพอคว�มเปนอย�งน มไดมอก”

ดงน.

ขนธ. ส. ๑๗/๕๗/๙๓.


๒๒

ผไมเข�ไปห� ยอมหลดพน

ภกษทงหลาย ! ผเขาไปหา เปนผไมหลดพน;

ผไมเขาไปหา เปนผหลดพน.

ภกษทงหลาย ! วญญ�ณซงเข�ถอเอ�รปตงอย

กตงอยได, เปนวญญ�ณทมรปเปนอ�รมณ มรปเปน

ทตงอ�ศย มนนทเปนทเข�ไปสองเสพ กถงคว�มเจรญ

งอกง�ม ไพบลยได;

ภกษทงหลาย ! วญญาณซงเข�ถอเอ�เวทน�ตงอย

กตงอยได, เปนวญญาณทมเวทนาเปนอารมณ มเวทนา

เปนทตงอาศย มนนทเปนทเขาไปสองเสพ กถงความเจรญ

งอกงาม ไพบลยได;

ภกษทงหลาย ! วญญาณซงเข�ถอเอ�สญญ�ตงอย

กตงอยได, เปนวญญาณทมสญญาเปนอารมณ มสญญา



งอกงาม ไพบลยได;

ภกษทงหลาย ! วญญาณซงเข�ถอเอ�สงข�รตงอย

กตงอยได, เปนวญญาณทมสงขารเปนอารมณ มสงขาร


งอกงาม ไพบลยได.

ภกษทงหลาย ! ผใดจะพงกลาวอยางนวา “เราจก

บญญต ซงการมา การไป การจต การอบต ความเจรญ

ความงอกงาม และความไพบลยของวญญาณ โดยเวน

จากรป เวนจากเวทนา เวนจากสญญา และเวนจาก

สงขาร” ดงนนน, นไมใชฐานะทจกมไดเลย.

ภกษทงหลาย ! ถ�ร�คะในรปธ�ต ในเวทน�ธ�ต

ในสญญ�ธ�ต ในสงข�รธ�ต ในวญญ�ณธ�ต เปน

สงทภกษละไดแลว;


เพราะละราคะได,

อารมณสำาหรบวญญาณกขาดลง,

ทตงของวญญาณกไมม,

วญญาณอนไมมทตงนนกไมงอกงาม,

หลดพนไปเพราะไมถกปรงแตง,

เพราะหลดพนไปกตงมน,

เพราะตงมนกยนดในตนเอง,

เพราะยนดในตนเองกไมหวนไหว,

เมอไมหวนไหว กปรนพพ�นเฉพ�ะตน.

ยอมรชดว�

“ช�ตสนแลว พรหมจรรยไดอยจบแลว,

กจทควรทำ� ไดทำ�สำ�เรจแลว,

กจอนทจะตองทำ� เพอคว�มเปนอย�งน มไดมอก”

ดงน.

ขนธ. ส. ๑๗/๖๖/๑๐๕.



๒๓

มนษยเปนอนม�ก ไดยดถอเอ�ทพงผดๆ

มนษยทงหลายเปนอนมาก ถกความกลวคกคาม

เอาแลว ยอมถอเอาภเขาบาง ปาไมทศกดสทธบาง

สวนศกดสทธบาง รกขเจดยบาง วาเปนทพงของตนๆ :

นนไมใชทพงอนทำาความเกษมใหไดเลย,

นนไมใชทพงอนสงสด; ผใดถอเอาสงนนๆ เปนทพงแลว

ยอมไมหลดพนไปจากทกขทงปวงได.

สวนผใดทถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

เปนทพงแลว เหนอรยสจทงสดวยปญญ�อนถกตอง

คอเหนทกข, เหนเหตเปนเครองใหเกดขนของทกข,

เหนความกาวลวงเสยไดซงทกข, และเหนมรรคประกอบ

ดวยองคแปดอนประเสรฐ ซงเปนเครองใหถงความเขาไป

สงบรำางบแหงทกข :

นนแหละคอทพงอนเกษม, นนคอทพงอนสงสด,

ผใดถอเอ�ทพงนนแลว

ยอมหลดพนไปจ�กทกขทงปวง ไดแท.

ธ. ข. ๒๕/๓๙/๒๔.


๒๔

จงเจรญสม�ธ จกรอรยสจต�มเปนจรง

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลาย จงเจรญสมาธเถด.

ภกษทงหลาย ! ภกษผมจตเปนสมาธแลว ยอมรได

ตามเปนจรง. รไดตามเปนจรงซงอะไรเลา ?

รไดตามเปนจรง ซ งความจรงอนประเสรฐวา

“นเปนทกข, นเปนเหตใหเกดทกข, นเปนความดบ

ไมเหลอของทกข, และนเปนทางดำาเนนใหถงความดบ

ไมเหลอของทกข” ดงน.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหล�ย จงเจรญสม�ธเถด.

ภกษทงหลาย ! ภกษผมจตเปนสม�ธแลว ยอมร

ไดต�มเปนจรง.

ภกษทงหลาย ! เพร�ะเหตนนในกรณน พวกเธอ

พงทำ�คว�มเพยรเพอใหรต�มเปนจรงวา “นเปนทกข,

นเปนเหตใหเกดของทกข, นเปนความดบไมเหลอของทกข,

นเปนทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอของทกข” ดงนเถด.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๒๐/๑๖๕๔.


๒๕

ทรงมหลกเกณฑก�รฝกต�มลำ�ดบ(อย�งยอ)

พราหมณ ! ในธรรมวนยน เราสามารถบญญต

กฎเกณฑแหงการศกษาตามลำาดบ การกระทำาตามลำาดบ

และการปฏบตตามลำาดบไดเหมอนกน.

พราหมณ ! เปรยบเหมอนผชำานาญการฝกมา

ไดมาชนดทอาจฝกไดมาแลว ในขนแรกยอมฝกใหรจกการ

รบสวมบงเหยนกอน แลวจงคอยฝกอยางอนๆ ใหยงขนไป

ฉนใด;

พราหมณเอย ! ตถาคตครนไดบรษทพอฝกไดมาแลว

ในขนแรกยอมแนะนำาอยางนกอนวา

“มาเถดภกษ ! ท�นจงเปนผมศล สำารวมดวยด

ในปาตโมกข ถงพรอมดวยมรรยาทและโคจร มปกตเหน

เปนภยแมในโทษทเลกนอย จงสมาทานศกษาในสกขาบท

ทงหลายเถด” ดงน.


พราหมณ ! ในกาลใด ภกษนน เปนผมศล (เชนท

กลาวนน) ดแลว ตถาคตยอมแนะนำาใหยงขนไปอกวา

“มาเถดภกษ ! ท�นจงเปนผสำ�รวมในอนทรย

ทงหล�ย : ไดเหนรปดวยตาแลว จกไมถอเอาโดยนมต

(คอรวบถอทงหมด วางามหรอไมงามแลวแตกรณ) จกไมถอเอา

โดยอนพยญชนะ (คอแยกถอเอาแตบางสวน วาสวนใดงามหรอ

ไมงามแลวแตกรณ), บาปอกศล กลาวคออภชฌาและโทมนส

มกไหลไปตามอารมณ เพราะการไมสำารวมจกขนทรยใด

เปนเหต เราจกสำารวมอนทรยนนไว เปนผรกษาสำารวม

จกขนทรย” ดงน.

(ในกรณ โสตนทรยคอห ฆานนทรยคอจมก ชวหนทรยคอลน

กายนทรยคอกาย และมนนทรยคอใจ กมขอความนยเดยวกน).

พราหมณ ! ในกาลใด ภกษนน เปนผสำารวมอนทรย

(เชนทกลาวนน) ดแลว ตถาคตยอมแนะนำาใหยงขนไป

อกวา

“มาเถดภกษ ! ท�นจงเปนผรประม�ณในโภชนะ

อยเสมอ จงพจารณาโดยแยบคายแลวจงฉน ไมฉนเพอเลน


เพอมวเมา เพอประดบตกแตง, แตฉนเพยงเพอใหกายน

ตงอยได เพอใหชวตเปนไป เพอปองกนความลำาบาก

เพออนเคราะหพรหมจรรย, โดยคดวา เราจกกำาจดเวทนาเกา

(คอหว) เสย แลวไมทำาเวทนาใหม (คออมจนอดอด) ใหเกดขน,

ความทอายดำาเนนไปได ความไมมโทษเพราะอาหาร และ

ความอยผาสกสำาราญ จกมแกเรา” ดงน.

พราหมณ ! ในกาลใด ภกษนน เปนผรประมาณ

ในโภชนะ (เชนทกลาวนน) ดแลว ตถาคตยอมแนะนำา

ใหยงขนไปอกวา

“มาเถดภกษ ! ท�นจงประกอบคว�มเพยรใน

ธรรมเปนเครองตน (ไมหลบ ไมงวง ไมมนชา). จงชำาระจต

ใหหมดจดสนเชงจากอาวรณยธรรมทงหลาย ดวยการเดน

การนง ตลอดวนยนคำา ไปจนสนยามแรกแหงราตร.

ครนยามกลางแหงราตร สำาเรจการนอนอยางราชสห

(คอตะแคงขวา เทาเหลอมเทา) มสตสมปชญญะในการลกขน.

ครนถงยามทายแหงราตร ลกขนแลว ชำาระจตใหหมดจด

จากอาวรณยธรรม ดวยการเดน การนง อกตอไป” ดงน.


พราหมณ ! ในกาลใด ภกษนน เปนผประกอบ

ความเพยรในธรรมเปนเครองตน (เชนทกลาวนน) ดแลว

ตถาคตยอมแนะนำาใหยงขนไปอกวา

“มาเถดภกษ ! ท�นจงเปนผประกอบพรอมดวย

สตสมปชญญะ รตวรอบคอบในการกาวไปขางหนา

การถอยกลบไปขางหลง, การแลด การเหลยวด, การค

การเหยยด, การทรงสงฆาฏ บาตร จวร, การฉน การดม

การเคยว การลม, การถายอจจาระ ปสสาวะ, การไป

การหยด, การนง การนอน, การหลบ การตน, การพด

การนง” ดงน.

พราหมณ ! ในกาลใด ภกษนน เปนผประกอบดวย

สตสมปชญญะ (เชนทกลาวนน) ดแลว ตถาคตยอมแนะนำา

ใหยงขนไปอกวา

“มาเถดภกษ ! ท�นจงเสพเสน�สนะอนสงด คอ

ปาละเมาะ โคนตนไม ภเขา ซอกหวย ทองถำา ปาชา ปาชฏ

ทแจง ลอมฟาง (อยางใดอยางหนง). ในกาลเปนปจฉาภตต

กลบจากบณฑบาตแลว นงคบลลงก ตงกายตรง ดำารงสต

เฉพาะหนา,


ละ อภชฌ�ในโลก มจตปราศจากอภชฌา คอยชำาระจต

จากอภชฌา;

ละ พย�บ�ท มจตปราศจากพยาบาท เปนผกรณา มจต

หวงความเกอกลในสตวทงหลาย คอยชำาระจตจากพยาบาท;

ละ ถนมทธะ มงอยแตความสวางในใจ มจตปราศจาก

ถนมทธะ มสตสมปชญญะ คอยชำาระจตจากถนมทธะ;

ละ อทธจจกกกจจะ ไมฟงซาน มจตสงบอยภายใน

คอยชำาระจตจากอทธจจกกกจจะ;

ละ วจกจฉ� ขามลวงวจกจฉาเสยได ไมตองกลาววา

‘นอะไร นอยางไร’ ในกศลธรรมทงหลาย (เพราะความสงสย)

คอยชำาระจตจากวจกจฉา” ดงน.

ภกษนน ครนละนวรณหาประการ อนเปนเครอง

เศราหมองของจต ทำาปญญาใหถอยจากกำาลงเหลาน จง

บรรลฌ�นทหนง มวตกวจาร มปตและสข อนเกดแตวเวก

แลวแลอย; เพราะสงบวตกวจารเสยได จงบรรลฌ�น

ทสอง เปนเครองผองใสแหงใจในภายใน เปนทเกดสมาธ

แหงใจ ไมมวตกไมมวจาร มแตปตและสขอนเกดแตสมาธ

แลวแลอย; เพราะความจางหายไปแหงปต ยอมอยอเบกขา


มสตสมปชญญะ เสวยสขดวยนามกาย บรรลฌ�นทส�ม

อนเปนฌานทพระอรยเจากลาววาผไดฌานน “เปนผอย

อเบกขา มสต มการอยเปนสข” แลวแลอย; และเพราะ

ละสขและทกขเสยได เพราะความดบหายไปแหงโสมนส

และโทมนสในกาลกอน จงไดบรรลฌ�นทส อนไมทกข

ไมสข มแตความทมสตเปนธรรมชาตบรสทธ เพราะอเบกขา

แลวแลอย.

พราหมณเอย !

ภกษเหล�ใดทยงเปนเสขะ (คอยงตองทำาตอไป) ยง

ไมบรรลอรหตตผล ยงปรารถนานพพานอนเปนทเกษม

จากโยคะ ไมมอนยงไปกวาอย, คำ�สอนทกล�วม�นแหละ

เปนคำ�สอนสำ�หรบภกษทงหล�ยเหล�นน.

สวนภกษเหล�ใด เปนอรหนตสนอ�สวะแลว จบ

พรหมจรรยแลว ทำากจทตองทำาสำาเรจแลว มภาระอนปลงลง

ไดแลว มประโยชนตนอนบรรลถงแลว มสญโญชนในภพสน

ไปรอบแลว หลดพนแลว เพราะรโดยชอบ, ธรรมทงหล�ย

(ในคำ�สอน) เหล�น เปนไปเพอคว�มอยเปนสขในปจจบน

และเพอสตสมปชญญะ แกภกษทงหล�ยเหล�นดวย.

อปร. ม. ๑๔/๘๒/๙๔.


๒๖

ทรงเปนพเลยงใหแกส�วกชวระยะจำ�เปน

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนเดกทยงออน ยงไดแต

นอนหงาย เมอพเลยงเผลอ ไดควาชนไมหรอกระเบอง

กลนเขาไป พเลยงเหนแลว กจะพยายามหาวธเอาออก

โดยเรว. เมอเอาออกไมไดโดยงาย กประคองศรษะเดก

ดวยมอซาย งอนวมอขวาลวงลงไปเกยวขนมา แมจะถง

โลหตออกกตองทำา.

ขอนเพราะเหตไรเลา ?

เพราะเหตวา แมเดกนนจะไดรบความเจบปวดกจรง

แตพเลยงทหวงความปลอดภยแกเดก หวงจะชวยเหลอเดก

มความเอนดเดก กตองทำาเชนนน เพราะความเอนดนนเอง.

ครนเดกเตบโตขน มความรเดยงสาพอควรแลว พเลยง

กปลอยมอ ไมจำาจจำาไชในเดกนนเกนไป ดวยคดวา

บดน เดกคมครองตวเองไดแลว ไมอาจจะไรเดยงสา

อกแลว ดงน, ขอนฉนใด;


ภกษทงหลาย ! ขอนกเชนกน :

ตร�บใดทภกษยงมไดทำ�กจในกศลธรรมทงหล�ย

อนตนจะตองทำาดวยศรทธา ดวยหร ดวยโอตตปปะ

ดวยวรยะ และดวยปญญา,

ตร�บนนเร�ยงจะตองต�มคมครองภกษนน.

แตเมอใดภกษนนไดทำ�กจในกศลธรรมทงหล�ย

อนตนจะตองทำาดวยศรทธา ดวยหร ดวยโอตตปปะ

ดวยวรยะ ดวยปญญา สำาเรจแลว,

เร�กหมดหวงในภกษนน ดวยคดวาบดน ภกษน

คมครองตนเองไดแลว ไมอาจจะประพฤตหละหลวมอก

ตอไปแลว ดงน.

ปญจก. อ. ๒๒/๖/๗.


๒๗

ทรงฆ�ผทไมรบก�รฝก

นแน เกส ! ทานเปนคนเชยวชาญการฝกมาม

ชอดง เราอยากทราบวา ทานฝกมาของทานอยางไรกน ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ขาพระองคยอมฝกมาชนดท

พอฝกได ดวยวธละมนละไมบาง, ดวยวธรนแรงบาง, ดวยวธ

ทงละมนละไมและรนแรงรวมกนบาง (แลวแตวามานนเปนมา

ทมนสยเชนไร)”.

เกส ! ถามาของทานไมรบการฝก ทงดวยวธละมนละไม

ทงดวยวธทรนแรง และทงดวยวธทละมนละไมและรนแรง

รวมกนเลา ทานทำาอยางไรกบมานน ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ขาพระองคยอมฆามานนเสย

เพอมใหเสยชอเสยงแกสกลแหงอาจารยของขาพระองค พระเจาขา !

กพระผมพระภาคเจาเลา ยอมเปนสารถ ฝกบรษทควรฝก ไมมใคร

ยงไปกวา, พระผมพระภาคเจา ทรงฝกบรษทควรฝกดวยวธอยางไร

พระเจาขา ?”.


เกส ! เรายอมฝกบรษทควรฝกดวยวธละมนละไมบาง

ดวยวธรนแรงบาง ดวยวธทงละมนละไมและรนแรงรวมกน

บาง เหมอนกน.

เกส ! ในสามวธนน

วธฝกทละมนละไม

คอเร�พรำ�สอนเข�ว�

ก�ยสจรตเปนอย�งนๆ ผลของก�ยสจรตเปนอย�งนๆ,

วจสจรตเปนอยางนๆ ผลของวจสจรตเปนอยางนๆ,

มโนสจรตเปนอยางนๆ ผลของมโนสจรตเปนอยางนๆ,

เทวดาเปนอยางนๆ, มนษยเปนอยางนๆ ดงน.

วธฝกทรนแรง

คอเร�พรำ�บอกเข�ว�

ก�ยทจรตเปนอย�งนๆ ผลของก�ยทจรตเปนอย�งนๆ,

วจทจรตเปนอยางนๆ ผลของวจทจรตเปนอยางนๆ,

มโนทจรตเปนอยางนๆ ผลของมโนทจรตเปนอยางนๆ,

นรกเปนอยางนๆ, กำาเนดเดรจฉานเปนอยางนๆ,

เปรตวสยเปนอยางนๆ.


วธฝกทงละมนละไมและรนแรงรวมกนนน

คอเร�พรำ�บอกพรำ�สอนเข�ว�

ก�ยสจรต-ผลของก�ยสจรตเปนอย�งนๆ,

ก�ยทจรต-ผลของก�ยทจรตเปนอย�งนๆ;

วจสจรต-ผลของวจสจรตเปนอยางนๆ,

วจทจรต-ผลของวจทจรตเปนอยางนๆ;

มโนสจรต-ผลของมโนสจรตเปนอยางนๆ,

มโนทจรต-ผลของมโนทจรตเปนอยางนๆ;

เทวดาเปนอยางนๆ,

มนษยเปนอยางนๆ,

นรกเปนอยางนๆ,

กำาเนดเดรจฉานเปนอยางนๆ,

เปรตวสยเปนอยางนๆ.

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ถาบรษทควรฝกนนไมรบการฝกทง

ดวยวธละมนละไม ทงดวยวธทรนแรง และทงดวยวธทละมนละไม

และรนแรงรวมกนเลา พระผมพระภาคเจาจะทรงทำาอยางไร ?”.


เกส ! ถาบรษทควรฝก ไมยอมรบการฝกดวยวธ

ทงสามแลว เรากฆาเขาเสย.

“ขาแตพระองคผเจรญ ! กปาณาตบาต ยอมไมสมควรแก

พระผมพระภาคมใชหรอ ? แลวพระผมพระภาคกยงตรสวา เกส !

เรากฆาเขาเสย ?”.

เกสเอย ! ปาณาตบาตยอมไมสมควรแกเราจรง

แตวาเมอบรษทควรฝก ไมยอมรบการฝกดวยวธทงสามแลว

ตถ�คตกไมถอว�คนคนนน เปนคนทควรว�กล�วสงสอน

อกตอไป; ถงแมเพอนผประพฤตพรหมจรรยรวมกน

ซงเปนผร กจะไมถอว�คนคนนน เปนคนทควรว�กล�ว

สงสอนอกตอไปดวย.

เกส ! นแหละ คอวธฆ�อย�งดในวนยของ

พระอรยเจ�, ไดแกก�รทตถ�คตและเพอนผประพฤต

พรหมจรรยรวมกน พ�กนถอว� บรษนเปนผทไมควร

ว�กล�วสงสอนอกตอไป ดงน.

จตกก. อ. ๒๑/๑๕๐/๑๑๑.


๒๘

ตถ�คตเปนเพยงผบอกท�งเท�นน

“กสาวกของพระโคดมผเจรญ เมอพระโคดมไดกลาวสอน

พรำาสอนอยอยางน ทกๆ องคไดบรรลนพพาน อนเปนผลสำาเรจ

ถงทสดอยางยง หรอวาบางองคไมไดบรรล ?” พราหมณ

คณกโมคคลลานะ ทลถาม.

พราหมณ ! สาวกของเรา แมเรากลาวสอน พรำาสอน

อยอยางน นอยพวกทไดบรรลนพพาน อนเปนผลสำาเรจ

ถงทสดอยางยง, บางพวกไมไดบรรล.

“พระโคดมผเจรญ ! อะไรเลาเปนเหต อะไรเลาเปนปจจย,

ทพระนพพาน กยงตงอย, หนทางเปนทยงสตวใหถงนพพาน ก

ยงตงอย, พระโคดมผชกชวน (เพอการดำาเนนไป) กยงตงอย,

ทำาไมนอยพวกทบรรล และบางพวกไมบรรล ?”.

พราหมณ ! เราจกยอนถามทานในเรองน ทานจง

ตอบตามควร, ทานเปนผเชยวชาญในหนทางไปสเมอง

ราชคฤห มใชหรอ, มบรษผจะไปเมองราชคฤห เขามาหา

และกลาวกบทานวา


“ทานผเจรญ ! ขาพเจาปรารถนาจะไปเมองราชคฤห ขอ

ทานจงบอกทางไปเมองราชคฤห แกขาพเจาเถด”.

ทานกจะกลาวกะบรษนนวา

“มาซทาน, ทางนไปเมองราชคฤห ไปไดครหนงจกพบบาน

ชอโนน แลวจกเหนนคมชอโนน จกเหนสวนและปาอนนารนรมย

จกเหนภมภาคอนนารนรมย สระโบกขรณอนนารนรมยของเมอง

ราชคฤห” ดงน.

บรษนน อนทานพรำาบอก พรำาชใหอยางน กยงถอ

เอาทางผด กลบหลงตรงขามไป, สวนบรษอกคนหนง

(อนทานพรำาบอกพรำาชอยางเดยวกน) ไปถงเมองราชคฤหได

โดยสวสด.

พราหมณ ! อะไรเลาเปนเหต อะไรเลาเปนปจจย,

ทเมองราชคฤห กยงตงอย, หนทางสำาหรบไปเมอง

ราชคฤห กยงตงอย, ทานผชบอก กยงตงอย, แตทำาไม

บรษผหนงกลบหลงไปผดทาง, สวนบรษผหนงไปถงเมอง

ราชคฤหโดยสวสด ?

“พระโคดมผเจรญ ! ในเรองนขาพเจาจกทำาอยางไรไดเลา,

เพราะขาพเจาเปนเพยงผบอกทางเทานน”.


พราหมณ ! ฉนใดกฉนนน,

ทพระนพพาน กยงตงอย,

ทางเปนเครองถงพระนพพาน กยงตงอย,

เราผชกชวน กยงตงอย,

แตสาวกของเรา แมเรากลาวสอน พรำาสอนอยอยางน

นอยพวกไดบรรลนพพาน อนเปนผลสำาเรจถงทสดอยางยง,

บางพวกไมไดบรรล.

พราหมณ ! ในเรองนเราจกทำาอยางไรไดเลา,

เพราะเร�เปนเพยงผบอกท�งเท�นน.

อปร. ม. ๑๔/๘๕/๑๐๑.


๒๙

ทอนไมทลอยออกไปไดถงทะเล

ภกษทงหลาย ! พวกเธอไดเหนทอนไมใหญนน

ซงลอยมาโดยกระแสแมนำาคงคา หรอไม ?

“ไดเหนแลว พระเจาขา !” ภกษทงหลายกราบทล.

ภกษทงหลาย ! ถาทอนไมนน จะไมเขาไปตดเสย

ทฝงในหรอฝงนอก, ไมจมเสยในทามกลางนำา, ไมขนไป

ตดแหงอยบนบก, ไมถกมนษยจบไว, ไมถกอมนษยจบ

ไว, ไมถกเกลยวนำาวนวนไว, ไมเนาเสยเองในภายในไซร,

ทอนไมเชนทกล�วน จกลอยไหลพงไปสทะเล เพร�ะเหต

ว� ลำ�แมนำ�คงค� โนมนอม ลมล�ด เอยงเท ไปสทะเล.

ขอนฉนใด;

ภกษทงหลาย ! แมพวกเธอทงหลายกฉนนน : ถา

พวกเธอไมเขาไปตดเสยทฝงใน, ไมเขาไปตดเสยทฝงนอก,

ไมจมเสยในทามกลาง, ไมขนไปตดแหงอยบนบก, ไมถก

มนษยจบไว, ไมถกอมนษยจบไว, ไมถกเกลยวนำาวนวนไว,


ไมเนาเสยเองในภายในไซร, พวกเธอกจะเลอนไหลไปส

นพพ�น เพร�ะเหตว� สมม�ทฏฐ มธรรมด�ทโนมนอม

ลมล�ด เอยงเท ไปสนพพ�น.

ครนสนกระแสพระดำารสแลว ภกษรปหนงไดกราบทลถาม

พระผมพระภาคเจาวา

“ขาแตพระองคผเจรญ ! อะไรเลาเปนฝงในหรอฝงนอก ?

อะไรชอวาจมในทามกลาง ? อะไรชอวาขนไปตดแหงอยบนบก ?

อะไรชอวาถกมนษยจบไว ? อะไรชอวาถกอมนษยจบไว ?

อะไรชอวาถกเกลยวนำาวนวนไว ? อะไรชอวาเนาเสยเองในภายใน ?”


คำาวา “ฝงใน” เปนชอของ อ�ยตนะภ�ยใน ๖.

คำาวา “ฝงนอก” เปนชอของ อ�ยตนะภ�ยนอก ๖.

คำาวา “จมเสยในท�มกล�ง” เปนชอของ นนทร�คะ

(ความกำาหนดดวยความเพลน).

คำาวา “ขนไปตดแหงอยบนบก” เปนชอของ อสมม�นะ

(ความสำาคญวา เราม เราเปน).


คำาวา “ถกมนษยจบไว” ไดแก ภกษในกรณนเปน

ผระคนดวยพวกคฤหสถ เพลดเพลนดวยกน, โศกเศรา

ดวยกน, มสข เมอคฤหสถเหลานนมสข, เปนทกข เมอ

คฤหสถเหลานนเปนทกข, ประกอบการงานในกจการท

บงเกดขนแกคฤหสถเหลานนดวยตน : ภกษน เราเรยกวา

ผถกมนษยจบไว.

คำาวา “ถกอมนษยจบไว” ไดแก ภกษบ�งรปใน

กรณน ประพฤตพรหมจรรย โดยตงคว�มปร�รถน�

เทพนก�ยชนใดชนหนง วา “ดวยศลน หรอดวยวตรน

หรอวาดวยตบะน เราจกไดเปนเทวดาผมศกดาใหญ

หรอเปนเทวดาผมศกดานอย อยางใดอยางหนง” ดงน :

ภกษน เราเรยกวา ผถกอมนษยจบไว.

คำาวา “ถกเกลยวนำ�วนวนไว” เปนชอของ ก�มคณ ๕.

“ภกษเปนผเน�เสยเองในภ�ยใน” คออยางไรเลา ?

คอภกษบ�งรปในกรณน เปนคนทศล มความเปนอยเลวทราม

ไมสะอาด มความประพฤตชนดทตนเองนกแลว กกนแหนง

ตวเอง มการกระทำาทตองปกปดซอนเรน ไมใชสมณะก


ปฏญญาวาเปนสมณะ ไมใชคนประพฤตพรหมจรรย ก

ปฏญญาวาเปนคนประพฤตพรหมจรรย เปนคนเนาใน

เปยกแฉะ มสญชาตหมกหมม เหมอนบอทเทขยะมลฝอย.

ภกษน เราเรยกวา ผเนาเสยเองในภายใน แล.

สฬา. ส. ๑๘/๒๒๓/๓๒๒.


๓๐

กระดองของบรรพชต

ภกษทงหลาย ! เรองเคยมมากอน : เตาตวหนง

เทยวหากนตามรมลำาธารในตอนเยน, สนขจงจอกตวหนง

กเทยวหากนตามรมลำาธารในตอนเยนเชนเดยวกน,

เตาตวนนไดเหนสนขจงจอกซงเทยวหากน (เดนเขามา)

แตไกล, ครนแลวจงหดอวยวะทงหลาย มศรษะเปนทหา

เขาในกระดองของตนเสย เปนผขวนขวายนอยนงอย.

แมสนขจงจอกกไดเหนเตา ตวทเทยวหากนนนแตไกล

เหมอนกน, ครนแลวจงเดนตรงเขาไปทเตา คอยชองอยวา

“เมอไรหนอ เตาจกโผลอวยวะสวนใดสวนหนงออก ใน

บรรดาอวยวะทงหลาย มศรษะเปนทหา แลวจกกดอวยวะ

สวนนน คราเอาออกมากนเสย” ดงน. ภกษทงหลาย !

ตลอดเวล�ทเต�ไมโผลอวยวะออกม� สนขจงจอกกไมได

โอก�ส ตองหลกไปเอง;

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน : มารผใจบาปก

คอยชองตอพวกเธอทงหลาย ตดตอไมขาดระยะอยเหมอน

กนวา “ถาอยางไร เราคงไดชอง ไมทางตา กทางห หรอ


ทางจมก หรอทางลน หรอทางกาย หรอทางใจ” ดงน.

ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนนในเรองน พวกเธอทงหล�ย

จงเปนผคมครองทว�รในอนทรยทงหล�ยอยเถด; ได

เหนรปดวยตา, ไดฟงเสยงดวยห, ไดดมกลนดวยจมก,

ไดลมรสดวยลน, ไดสมผสโผฏฐพพะดวยกาย, หรอได

รธรรมารมณดวยใจแลว จงอยาไดถอเอาโดยลกษณะทเปน

การรวบถอทงหมด, อยาไดถอเอาโดยลกษณะทเปนการ

แยกถอเปนสวนๆ เลย; สงทเปนอกศลธรรมอนเปนบาป

คอ อภชฌาและโทมนส จะพงไหลไปตามบคคลผไมสำารวม

ตา ห จมก ลน กาย ใจ เพราะการไมสำารวมอนทรยใด

เปนเหต, พวกเธอทงหลายจงปฏบตเพอการปดกนอนทรย

นนไว, พวกเธอทงหลายจงรกษาและถงความสำารวมตา ห

จมก ลน กาย ใจ เถด.

ภกษทงหลาย ! ในกาลใด พวกเธอทงหลาย จกเปน

ผคมครองทวารในอนทรยทงหลายอย; ในการนน มาร

ผใจบาป จกไมไดชองแมจากพวกเธอทงหลาย และจก

ตองหลกไปเอง, เหมอนสนขจงจอก ไมไดชองจากเตา

กหลกไปเอง ฉะนน.


“เตาหดอวยวะไวในกระดอง ฉนใด,

ภกษพงตงมโนวตก (ความตรตรกทางใจ) ไวในกระดอง

(กลาวคอ อารมณแหงการภาวนา) ฉนนน.

เปนผทตณหาและทฏฐไมองอาศยได,

ไมเบยดเบยนผอน, ไมกลาวรายตอใครทงหมด,

เปนผดบสนทแลว” ดงน แล.

สฬา. ส. ๑๘/๒๒๒/๓๒๐.


๓๑

ผมหลกเส�เขอน

ภกษทงหลาย ! ภกษผมสงวรนน เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในธรรมวนยน เมอเหนรปดวย

ตา, ฟงเสยงดวยห, ดมกลนดวยจมก, ลมรสดวยลน,

สมผสโผฏฐพพะดวยกาย, รธรรมารมณดวยใจ; กไมสยบ

อยในอารมณทนารก ไมเคยดแคนในอารมณอนไมนารก

เปนผตงไวซงกายคตาสต มจตหาประมาณไมได, ยอมร

ตามทเปนจรงซงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนเปนทดบ

แหงบาปอกศลทเกดแลวแกเขานนโดยสนเชง.

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนบรษจบสตวหกชนด

อนมทอยอาศยตางกน มทเทยวหากนตางกน มาผกรวม

กนดวยเชอกอนมนคง คอ เขาจบงมาผกดวยเชอกเหนยว

เสนหนง, จบจระเข, จบนก, จบสนขบาน, จบสนขจงจอก

และจบลง มาผกดวยเชอกเหนยวเสนหนงๆ ครนแลวนำ�ไป

ผกไวกบเส�เขอนหรอเส�หลกอกตอหนง. ภกษทงหลาย !

ครงนน สตวทงหกชนดเหลานน มทอาศยและทเทยวตางกน


กยอแยงฉดดงกน เพอจะไปสทอาศยและทเทยวของตนๆ :

งจะเขาจอมปลวก, จระเขจะลงนำา, นกจะบนขนไปใน

อากาศ, สนขจะเขาบาน, สนขจงจอกจะไปปาชา และลง

กจะไปปา. ภกษทงหลาย ! ในกาลใดแล ความเปนไป

ภายในของสตวทงหกชนดเหลานน มแตความเมอยลา

แลว, ในกาลนน มนทงหลายกจะพงเขาไปยนเจา นงเจา

นอนเจา, อยขางเสาเขอนหรอเสาหลกนนเอง. ขอนฉนใด;

ภกษทงหลาย ! ภกษรปใด ไดอบรมกระทำาใหมาก

ในกายคตาสตแลว

ต� กจะไมฉดเอาภกษนนไปหารปทนาพอใจ,

รปทไมน�พอใจ กไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ห กจะไมฉดเอาภกษนนไปหาเสยงทนาฟง,

เสยงทไมน�ฟง กไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

จมก กจะไมฉดเอาภกษนนไปหากลนทนาสดดม,

กลนทไมน�สดดม กไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ลน กจะไมฉดเอาภกษนนไปหารสทนาชอบใจ,

รสทไมน�ชอบใจ กไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;


ก�ย กจะไมฉดเอาภกษนนไปหาสมผสทนา

ยวยวนใจ, สมผสทไมน�ยวยวนใจ กไมเปนสงทเธอรสก

อดอดขยะแขยง;

และใจ กจะไมฉดเอาภกษนนไปหาธรรมารมณท

นาถกใจ, ธรรม�รมณทไมน�ถกใจ กไมเปนสงทเธอรสก

อดอดขยะแขยง; ขอนกฉนนนเหมอนกน.

ภกษทงหลาย ! ภกษผมสงวร เปนอย�งน.

ภกษทงหลาย ! คำ�ว� “เส�เขอนหรอเส�หลก” น

เปนคำ�เรยกแทนชอแหง “ก�ยคต�สต”

ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนนในเรองน พวกเธอทง

หลาย พงสำาเหนยกใจไววา “ก�ยคต�สตของเร�ทงหล�ย

จกเปนสงทเร�อบรมกระทำ�ใหม�ก กระทำ�ใหเปนย�น

เครองนำ�ไป กระทำ�ใหเปนของทอ�ศยได เพยรตงไว

เนองๆ เพยรเสรมสร�งโดยรอบคอบ เพยรปร�รภ

สมำ�เสมอดวยด” ดงน.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลายพงสำาเหนยกใจไว

อยางน แล.

สฬา. ส. ๑๘/๒๔๗,๒๔๘/๓๔๙,๓๕๙.



๓๒

วห�รธรรมททรงอยม�กทสด กอนตรสร

ภกษทงหลาย ! ความหวนไหวโยกโคลงของกาย

หรอความหวนไหวโยกโคลงของจตกตาม ยอมมขนไมได

ดวยอำานาจแหงการเจรญ ทำาใหมากซงสมาธใด สมาธนน

ภกษยอมจะไดโดยไมหนกใจ ไดโดยไมยาก โดยไมลำาบาก

เลย.

ภกษทงหลาย ! ความหวนไหวโยกโคลงของกาย

หรอความหวนไหวโยกโคลงของจตกตาม ยอมมขนไมได

ดวยอำานาจแหงการเจรญ ทำาใหมากซงสมาธไหนกนเลา ?

ภกษทงหลาย ! คว�มหวนไหวโยกโคลงของก�ย

หรอคว�มหวนไหวโยกโคลงของจตกต�ม ยอมมขนไมได

ดวยอำ�น�จแหงก�รเจรญ ทำ�ใหม�กซง อ�น�ป�นสตสม�ธ.

ภกษทงหลาย ! เมอบคคลเจรญ ทำาใหมากซง

อานาปานสตสมาธ อยอยางไรเลา ความหวนไหวโยกโคลง

ของกาย หรอความหวนไหวโยกโคลงของจตกตาม ยอม

มขนไมได ?


ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน ไปสปา หรอโคนไม

หรอ เรอนวางกตาม แลวนงคขาเขามาโดยรอบ ตงกายตรง

ดำารงสตเฉพาะหนา ภกษนนมสตหายใจเขา มสตหายใจออก.

เมอหายใจเขายาว กรชดวาเราหายใจเขายาว,

เมอหายใจออกยาว กรชดวาเราหายใจออกยาว;

เมอหายใจเขาสน กรชดวาเราหายใจเขาสน,

เมอหายใจออกสน กรชดวาเราหายใจออกสน;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผรพรอม

เฉพ�ะซงก�ยทงปวง หายใจเขา”, วา “เราเปนผรพรอม

เฉพาะซงกายทงปวง หายใจออก”;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผทำ�ก�ยสงข�ร

ใหรำ�งบ หายใจเขา”, วา “เราเปนผทำากายสงขารให

รำางบ หายใจออก”;


เฉพ�ะซงปต หายใจเขา”, วา “เราเปนผรพรอมเฉพาะ

ซงปต หายใจออก”;



เฉพ�ะซงสข หายใจเขา”, วา “เราเปนผรพรอมเฉพาะ

ซงสข หายใจออก”;


เฉพ�ะซงจตตสงข�ร หายใจเขา”, วา “เราเปนผรพรอม

เฉพาะซงจตตสงขาร หายใจออก”;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผทำ�จตตสงข�ร

ใหรำ�งบ หายใจเขา”, วา “เราเปนผทำาจตตสงขาร

ใหรำางบ หายใจออก”;


เฉพ�ะซงจต หายใจเขา”, วา “เราเปนผรพรอมเฉพาะ

ซงจต หายใจออก”;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผทำ�จตให

ปร�โมทยยง หายใจเขา”, วา “เราจกเปนผทำาจตให

ปราโมทยยง หายใจออก”;


เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผ ทำ�จต

ใหตงมน หายใจเขา”, วา “เราเปนผทำาจตใหตงมน

หายใจออก”;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผทำ�จตให

ปลอยอย หายใจเขา”, วา “เราเปนผทำาจตใหปลอยอย

หายใจออก”;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผ เหนซง

คว�มไมเทยงอยเปนประจำ� หายใจเขา”, วา “เราเปน

ผเหนซงความไมเทยงอยเปนประจำา หายใจออก”;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผเหนซง

คว�มจ�งคล�ยอยเปนประจำ� หายใจเขา”, วา “เราเปน

ผเหนซงความจางคลายอยเปนประจำา หายใจออก”;


คว�มดบไมเหลออยเปนประจำ� หายใจเขา”, วา “เราเปน

ผเหนซงความดบไมเหลออยเปนประจำา หายใจออก”;



คว�มสลดคนอยเปนประจำ� หายใจเขา”, วา “เราเปน

ผเหนซงความสลดคนอยเปนประจำา หายใจออก”.

ภกษทงหลาย ! เมอบคคลเจรญ ทำาใหมากซง

อานาปานสตสมาธอยอยางนแล ความหวนไหวโยกโคลง

ของกาย หรอความหวนไหวโยกโคลงของจตกตาม ยอม

มขนไมได. .....ฯลฯ.....

ภกษทงหลาย ! แมเราเองกเหมอนกน

ในกาลกอนแตการตรสร ยงไมไดตรสร

ยงเปนโพธสตวอย ยอมอยดวยวหารธรรม

คอ อ�น�ป�นสตสม�ธ นเปนสวนมาก.

เมอเราอยดวยวหารธรรมนเปนสวนมาก

กายกไมลำาบาก ตากไมลำาบาก

และจตของเรากหลดพนจากอาสวะ

เพราะไมมอปาทาน.


ภกษทงหลาย ! เพร�ะฉะนนในเรองน ถาภกษ

หวงวากายของเรากอยาลำาบาก ตาของเรากอยาลำาบากและ

จตของเรากจงหลดพนจากอาสวะ เพราะไมมอปาทานเถด

ดงนแลว; ภกษนนจงทำ�ในใจ ซงอ�น�ป�นสตสม�ธน

ใหเปนอย�งด.

มหาวาร. ส. ๑๙/๓๙๙,๔๐๑/๑๓๒๔,๑๓๒๙.


๓๓

วห�รธรรมททรงอยม�กตลอดพรรษ�

และทรงสรรเสรญม�ก

ภกษทงหลาย ! ถาพวกปรพพาชกเดยรถยอน

จะพงถามเธอทงหลายอยางนวา “ทานผมอาย ! พระสมณโคดม

ทรงอยจำาพรรษาสวนมาก ดวยวหารธรรมไหนเลา ?” ดงน.

ภกษทงหลาย ! เมอพวกเธอถกถามอยางนแลว

พงตอบแกพวกปรพพาชกเดยรถยอนเหลานน อยางนวา

“ท�นผมอ�ย ! พระผมพระภ�คทรงอยจำ�พรรษ�สวนม�ก

ดวยวห�รธรรม คอ อ�น�ป�นสตสม�ธ แล” ดงน.

ภกษทงหลาย ! ในกรณน

เรานนเปนผมสต หายใจเขา,

เรานนเปนผมสต หายใจออก;

เมอหายใจเขายาว กรชดวา “เราหายใจเขายาว”,

เมอหายใจออกยาว กรชดวา “เราหายใจออกยาว”; ..... (แตนไปทรงแสดง อานาปานสตสมาธไปจนจบ ดงมใจความ

ปรากฏใน “วหารธรรมททรงอยมากทสด กอนตรสร” หนาท ๗๙).


ภกษทงหลาย ! เมอใครจะกลาววหารธรรมใดโดย

ชอบ วาเปนอรยวหารกด พรหมวหารกด ตถาคตวหารกด,

เขาพงกลาวโดยชอบ ซงอานาปานสตสมาธนน วาเปน

อรยวหาร พรหมวหาร ตถาคตวหาร.

ภกษทงหลาย ! ภกษทงหล�ยเหล�ใด ยงเปนเสขะ

มวตถประสงคแหงใจ อนยงไมบรรลแลว ปรารถนาอยซง

โยคกเขมธรรมอนไมมธรรมอนยงกวาอย; อ�น�ป�นสต-

สม�ธ อนภกษเหล�นน เจรญทำาใหมากแลว ยอมเปนไป

เพอความสนไปแหงอาสวะทงหลาย.

ภกษทงหลาย ! สวนภกษทงหล�ยเหล�ใด เปน

อรหนตขณ�สพ มพรหมจรรยอนอยจบแลว มกจควรทำา

อนกระทำาแลว มภาระหนกอนปลงลงแลว มประโยชนตน

อนตามบรรลแลว มสญโญชนในภพ อนสนแลว หลดพน

แลว เพราะรดวยปญญาโดยชอบ; อ�น�ป�นสตสม�ธ

อนภกษเหล�นน เจรญทำ�ใหม�กแลว กยงเปนไปเพอ

ก�รอยเปนสขในปจจบนดวย เพอสตสมปชญญะดวย.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๑๒-๔๑๓/๑๓๖๔-๑๓๖๗.


๓๔

ผไมประม�ทในคว�มต�ยแทจรง

ภกษทงหลาย ! มรณสต (การระลกถงความตาย) อน

บคคลเจรญ ทำาใหมากแลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ

หยงลงสนพพาน มนพพานเปนทสด. พวกเธอเจรญ

มรณสตอยบางหรอ ?

ภกษทงหลายกราบทลตอบ และพระผมพระภาคไดตรสตอไปวา;

ภกษทงหลาย ! ภกษพวกทเจรญมรณสตอยางนวา

“โอหนอ เราอาจจะมชวตอยไดเพยงวนหนง คนหนง...

ดงนกด, เราอาจมชวตอยไดเพยงชวเวลากลางวน... ดงน

กด, เราอาจมชวตอยไดเพยงชวขณะทฉนบณฑบาตเสรจ

มอหนง... ดงนกด, เราอาจมชวตอยไดเพยงชวขณะ

ทฉนอาหารเสรจเพยง ๔-๕ คำา เราพงใสใจถงคำาสอน

ของพระผมพระภาคเจาเถด การปฏบตตามคำาสงสอน

ควรทำาใหมากแลวหนอ” ดงนกด,

ภกษเหลาน เราเรยกวา ยงเปนผประม�ทอย

ยงเจรญมรณสตเพอความสนอาสวะชาไป.


ภกษทงหลาย ! ฝ ายภ กษพวกท เ จ รญมรณสต

อยางนวา “โอหนอ เราอาจจะมชวตอยไดเพยงชวขณะท

ฉนอาหารเสรจเพยงคำาเดยว” ดงนกด, วา “โอหนอ เร�อ�จ

มชวตอยไดเพยงชวขณะทห�ยใจเข� แลวห�ยใจออก

หรอชวขณะห�ยใจออกแลวห�ยใจเข�. เร�พงใสใจถง

คำ�สอนของพระผมพระภ�คเจ�เถด, ก�รปฏบตต�ม

คำ�สอนควรทำ�ใหม�กแลวหนอ” ดงนกด;

ภกษเหล�น เร�เรยกว� เปนผไมประม�ทแลว,

เปนผเจรญมรณสตเพอคว�มสนอ�สวะอย�งแทจรง.

ภกษทงหลาย ! เพร�ะฉะนนในเรองน พวกเธอ

ทงหล�ยพงสำ�เหนยกใจไวว�

“เร�ทงหล�ย จกเปนผไมประม�ทเปนอย,

จกเจรญมรณสต เพอคว�มสนอ�สวะอย�งแทจรง”

ดงน.

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลาย พงสำาเหนยกใจไว

อยางนแล.

อฏก. อ. ๒๓/๓๒๗/๑๗๐.


๓๕

ท�งรอดสำ�หรบภกษไข

ภกษทงหลาย ! ภกษไขผมกำาลงนอยรปใด ไมละ

จากธรรม ๕ อยาง, เธอพงหวงผลอนนได คอเธอจก

ทำาใหแจงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได

เพราะความสนไปแหงอาสวะทงหลาย ดวยปญญาอนยงเอง

ในปจจบน เขาถงแลวแลอย ตอกาลไมนานเลย.

ธรรม ๕ อยางอะไรบางเลา ? ๕ อยางคอ :-

(๑) เปนผพจารณา เหนความไมงามในกายอยเปน

ประจำา;

(๒) เปนผทมการกำาหนดหมาย ความเปนปฏกล

ในอาหารอยเปนประจำา;

(๓) เปนผทมการกำาหนดหมาย ความไมนายนด

ในโลกทงปวงอยเปนประจำา;

(๔) เปนผทมการกำาหนดหมาย ความไมเทยงใน

สงขารทงปวงอยเปนประจำา;

(๕) มสตอนตนเขาไปตงไวดแลวในกาย แลวเหน

การเกดดบ ในภายใน.


ภกษทงหลาย ! ภกษไขผมกำาลงนอยรปใด ไมละ

จากธรรม ๕ อยางเหลาน, เธอพงหวงผลอนนได คอ

เธอจกทำาใหแจงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะ

มได เพราะความสนไปแหงอาสวะทงหลาย ดวยปญญา

อนยงเองในปจจบน เขาถงแลวแลอย ตอกาลไมนานเลย.

ปญจก. อ. ๒๒/๑๖๐/๑๒๑.


๓๖

เมอ “เธอ” ไมม !

พาหยะ !

เมอใดเธอเหนรปแลว สกว�เหน,

ไดฟงเสยงแลว กสกวาฟง,

ไดดมกลนแลว กสกวาดม,

ไดลมรสแลว กสกวาลม,

ไดสมผสทางผวกายแลว กสกวาสมผส,

ไดรแจงธรรมารมณ กสกวาไดรแจงแลว,

เมอนน “เธอ” จกไมม.

เมอใด “เธอ” ไมม,

เมอนนเธอกไมปรากฏในโลกน,

ไมปรากฏในโลกอน,

ไมปรากฏในระหวางแหงโลกทงสอง,

นนแหละคอ ทสดแหงทกข.

อ. ข. ๒๕/๘๓/๔๙.


๓๗

คว�มดบทกขม เพร�ะคว�มดบแหงนนท

ปณณะ ! รปทเหนดวยตากด, เสยงทฟงดวยหกด,

กลนทดมดวยจมกกด, รสทลมดวยลนกด, โผฏฐพพะท

สมผสดวยกายกด, ธรรมารมณทรแจงดวยใจกด อนเปน

สงทนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ เปนทยวนตายวนใจ

ใหรก เปนทเขาไปตงอาศยอยแหงความใคร เปนทตง

แหงความกำาหนดยอมใจ มอย; ภกษยอมไมเพลดเพลน

ไมพรำาสรรเสรญ ไมเมาหมก ซงอารมณมรปเปนตนนน.

เมอภกษไมเพลดเพลน ไมพรำ�สรรเสรญ ไมเม�หมก

ซงอ�รมณ มรปเปนตนนนอย, นนท (คว�มเพลน)

ยอมดบไป.

ปณณะ ! เรากลาววา “คว�มดบไมมเหลอของทกข

มได เพร�ะคว�มดบไมเหลอของคว�มเพลน” ดงนแล.

อปร. ม. ๑๔/๔๘๑/๗๕๖.


๓๘

อ�ก�รดบแหงตณห�ในน�มแหงนนท

ภกษทงหลาย ! ภกษนนเหนรปดวยตาแลว ยอม

ไมกำาหนดยนดในรป อนมลกษณะเปนทตงแหงความรก;

ยอมไมขดเคองในรป อนมลกษณะเปนทตงแหงความ

เกลยดชง; เปนผอยดวยสตเปนไปในกาย อนตนเขาไป

ตงไวแลว มจตหาประมาณมไดดวย ยอมรชดตามเปนจรง

ซงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนเปนธรรมทดบโดยไมเหลอ

แหงธรรมอนเปนบาปอกศลทงหลายดวย. ภกษนนเปน

ผละเสยไดแลว ซงความยนดและความยนรายอยางน

แลว, เสวยเวทนาใดๆ อนเปนสขกตาม เปนทกขกตาม

ไมเปนทกขไมเปนสขกตาม, ยอมไมเพลดเพลน ไมพรำา

สรรเสรญ ไมเมาหมกอยในเวทนานนๆ.

เมอภกษนน ไมเพลดเพลน ไมพรำาสรรเสรญ

ไมเมาหมกอยในเวทนานนๆ, นนท (ความเพลน) ในเวทนา

ทงหลายเหลานน ยอมดบไป. เพราะความดบแหงนนท

ของภกษนน จงมความดบแหงอปาทาน; เพราะมความ


ดบแหงอปาทาน จงมความดบแหงภพ; เพราะมความ

ดบแหงภพ จงมความดบแหงชาต; เพราะมความดบ

แหงชาต ชรามรณะโสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาส

ทงหลาย จงดบสน ความดบลงแหงกองทกขทงสนน

ยอมมดวยอาการอยางน.

(ในกรณแหงก�รไดยนเสยงดวยห ดมกลนดวยจมก ลมรส

ดวยลน ถกตองสมผสท�งผวหนงดวยผวก�ย และรแจงธรรม�รมณ

ดวยใจ กไดตรสไวทำานองเดยวกน).

ภกษทงหลาย ! เธอจงทรงธรรมะนไว ในฐ�นะ

ทเปนธรรมททำ�คว�มหลดพน เพราะความสนไปแหง

ตณหา ซงเรากลาวไวโดยสงเขป.

ม. ม. ๑๒/๔๙๒/๔๕๘.


๓๙

ผแบกของหนก

ภกษทงหลาย ! เราจกแสดงของหนก ผแบกของหนก

และการแบกของหนก แกพวกเธอ, เธอทงหลายจงฟง

ขอความนน.

ภกษทงหลาย ! อะไรเล�ชอว�ของหนก ?

ภกษทงหลาย ! อป�ท�นกขนธทงห�นนแหละ

เร�กล�วว�เปนของหนก.

อปาทานกขนธทงหา เหลาไหนเลา ? คอ :-

ขนธอนเปนทตงแหงความยดมน คอ รป,

ขนธอนเปนทตงแหงความยดมน คอ เวทน�,

ขนธอนเปนทตงแหงความยดมน คอ สญญ�,

ขนธอนเปนทตงแหงความยดมน คอ สงข�ร,

และขนธอนเปนทตงแหงความยดมน คอ วญญ�ณ.

ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา ของหนก.


ภกษทงหลาย ! อะไรเล�ชอว�ผแบกของหนก ?

ภกษทงหลาย ! บคคล (ตามสมมต) นนแหละ เร�

เรยกว�ผแบกของหนก เขามชออยางน มโคตรอยางนน

ตามทรกนอย.

ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา ผแบกของหนก.

ภกษทงหลาย ! อะไรเล�ชอว�ก�รแบกของหนก ?

ภกษทงหลาย ! ตณห�อนใดททำ�ใหมก�รเกดอก

อนประกอบดวยความกำาหนด เพราะอำานาจแหงความเพลน

ซงมปกตทำาใหเพลนอยางยงในอารมณนนๆ ไดแก

ตณหาในกาม ตณหาในความมความเปน ตณหาใน

ความไมมไมเปน.

ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา ก�รแบกของหนก.

ขนธ. ส. ๑๗/๓๒/๔๙-๕๑.


๔๐

ดบตณห� คอปลงภ�ระหนกลงได


ก�รปลงภ�ระหนกลงเสยได เปนอย�งไรเล� ?


คว�มดบสนทเพร�ะคว�มจ�งคล�ยดบไป

โดยไมเหลอของตณห�นน นนเทยว,

คว�มละไปของตณหานน,

คว�มสลดกลบคนของตณหานน,

คว�มหลดออกไปของตณหานน,

และคว�มไมมทอ�ศยอกตอไปของตณหานน

อนใด.

ภกษทงหลาย ! อนนเราเรยกวา

ก�รปลงภ�ระหนกลงเสยได ดงน.


พระผมพระภาคเจา ไดตรสพทธวจนน

ซงเปนคำารอยกรองสบตอไป :

“ขนธทงหาเปนของหนก !

บคคลนนแหละ เปนผแบกของหนกพาไป.

การแบกถอของหนก เปนความทกขในโลก.

การปลงภาระหนกเสยได เปนความสข.

พระอรยเจา ปลงภาระหนกลงเสยแลว.

ทงไมหยบฉวยเอาของหนกอนอนขนมาอก.

กเปนผถอนตณหาขนไดกระทงราก (อวชชา);

เปนผหมดสงปรารถนา ดบสนทไมมสวนเหลอ”

ดงน.

ขนธ. ส. ๑๗/๓๒/๕๒-๕๓.


๔๑

ตองทองเทยวม�แลว เพร�ะไมรอรยสจส

ภกษทงหลาย ! เพราะไมรถง เพราะไมแทงตลอด

ซงอรยสจสอยาง เราและพวกเธอทงหลาย จงทองเทยว

ไปแลวในสงสารวฏ ตลอดกาลยดยาวนานถงเพยงน.


ซงอรยสจสอยางเหลาไหนเลา ?


อรยสจคอ ทกข,

อรยสจคอ เหตใหเกดทกข,

อรยสจคอ คว�มดบไมเหลอแหงทกข,

อรยสจคอ ท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบไมเหลอแหงทกข.


ซงอรยสจสประการเหลานแล, เราและพวกเธอทงหลาย

จงไดทองเทยวไปแลวในสงสารวฏ ตลอดกาลยดยาวนาน

ถงเพยงน.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๑/๑๖๙๘.


๔๒

ทสดแหงก�รทองเทยวของพระองค

เมอเรายงคนไมพบแสงสวาง,

มวเสาะหาน�ยช�งปลกเรอนอย,

ไดทองเทยวไปในสงสารวฏ

กลาวคอ

ความเกดแลวเกดอกเปนอเนกชาต.

ความเกด เปนทกขรำาไปทกชาต.

แนะนายชางผปลกสรางเรอน !

เรารจกเจาเสยแลว,

เจาจกสรางเรอนใหเรา ตอไปอกไมได,

โครงเรอนของเจา เราหกเสยยบเยนหมดแลว.

ยอดเรอน เราขยเสยแลว.

จตของเรา ถงความเปนธรรมชาต

ทอารมณจะยแหย ยวเยา ไมไดเสยแลว

มนไดถงแลว ซงความหมดอยากทกอยาง.

ธ. ข. ๒๕/๓๕/๒๑.



๔๓

“สงนน” ห�พบในก�ยน

“แนะเธอ ! ทสดโลกแหงใด อนสตวไมเกด ไมแก

ไมตาย ไมจต ไมอบต;

เร�ไมกล�วว�

ใครๆ อ�จร อ�จเหน อ�จถงทสดแหงโลกนน

ไดดวยก�รไป.

“แนะเธอ !

ในร�งก�ยทย�วประม�ณว�หนง

ทยงประกอบดวยสญญ�และใจนเอง,

เร�ไดบญญตโลก,

เหตใหเกดโลก,

คว�มดบสนทไมเหลอของโลก,

และท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบสนทไมเหลอ

ของโลกไว” ดงนแล.

จตกก. อ. ๒๑/๖๐/๔๕.


๔๔

ทรงมคว�มชร�ท�งก�ยภ�พเหมอนคนทวไป

(ลำาดบนน พระอานนทผมอาย ไดเขาไปเฝาพระผมพระภาค

ถงทประทบ ถวายอภวาทแลวลบคลำาทวพระกายของผมพระภาคอย

พลางกลาวถอยคำานวา)

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ขอนนาอศจรรย; ขอนไมเคยมมากอน.ขาแตพระองคผเจรญ ! บดนฉววรรณของพระผมพระภาค ไมบรสทธผดผองเหมอนแตกอน และพระกายกเหยวยนหยอนยาน มพระองคคอมไปขางหนา อนทรยทงหลายกเปลยนเปนอยางอนไปหมด ทงพระจกษ โสตะ ฆานะ ชวหา กายะ”.

อานนท ! นนตองเปนอยางนน คอ

คว�มชร�ม (ซอน) อยในคว�มหนม,

คว�มเจบไขม (ซอน) อยในคว�มไมมโรค,

คว�มต�ยม (ซอน) อยในชวต;

ฉววรรณจงไมบรสทธผดผองเสยแลว และกายกเหยวยน

หยอนยาน ตวคอมไปขางหนา อนทรยทงหลายกเปลยน

เปนอยางอนไปหมด ทงตา ห จมก ลน กาย ดงน.


พระผมพระภาคครนตรสคำานแลว ไดตรสขอความน

(เปนคำากาพยกลอน) อกวา :

โธเอย ! ความแกอนชวชาเอย !

ความแกอนทำาความนาเกลยดเอย !

ก�ยทน�พอใจ บดนกถกคว�มแกยำ�ยหมดแลว

แมใครจะมชวตอยตงรอยป

ทกคนกยงมความตาย เปนทไปในเบองหนา

คว�มต�ยไมยกเวนใหแกใครๆ มนยำ�ยหมดทกคน.

มหาวาร. ส. ๑๙/๒๘๗/๙๖๒-๙๖๕.


๔๕

ทรงประก�ศธรรมเนองดวยก�รปลงอ�ยสงข�ร

ภกษทงหลาย ! ธรรมเหลาใดทเราแสดงแลว ดวย

ปญญาอนยง ธรรมเหลานนพวกเธอพงเรยนเอาใหด พง

เสพใหทว พงเจรญทำาใหมาก โดยอาการทพรหมจรรย

(คอศาสนาน) จกมนคง ตงอยไดตลอดกาลนาน, ขอนน

จกเปนไปเพอประโยชนเกอกลแกมหาชน เพอความสข

แกมหาชน, เพออนเคราะหโลก, เพอประโยชน เพอ

ความเกอกล เพอความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย.

ภกษทงหลาย ! ธรรมเหลาไหนเลา ทเราแสดงแลว

ดวยปญญาอนยง ฯลฯ, คอ :-

สตปฏฐ�นส สมมปธ�นส อทธบ�ทส

อนทรยห� พละห�

โพชฌงคเจด

อรยมรรคมองคแปด.


ภกษทงหลาย ! บดนเราจกเตอนทานทงหลายวา :

สงขารทงหลาย มความเสอมเปนธรรมดา พวกเธอจงให

ถงพรอมดวยความไมประมาทเถด, ก�รปรนพพ�นของ

ตถ�คต จกมในก�ลไมน�นเลย ตถ�คตจกปรนพพ�น

โดยก�ลลวงไปแหงส�มเดอนน.

สตวทงปวง ทงทเปนคนหนมและคนแก, ทงท

เปนคนพาล และบณฑต, ทงทมงมและยากจน ลวนแต

มความตาย เปนทไปถงในเบองหนา, เปรยบเหมอน

ภาชนะดน ทชางหมอปนแลว ทงเลกและใหญ, ทงทสก

แลวและยงดบ ลวนแตมการแตกทำาลายเปนทสด ฉนใด;

ชวตแหงสตวทงหลาย กมความตายเปนเบองหนา ฉนนน.

วยของเร�แกหงอมแลว ชวตของเร�รบหรแลว

เร�จกละพวกเธอไป สรณะของตวเองเร�ไดทำ�ไวแลว.

ภกษทงหล�ย ! พวกเธอจงเปนผไมประม�ท มสต

มศลเปนอย�งด มคว�มดำ�รอนตงไวแลวดวยด ต�ม

รกษ�ซงจตของตนเถด. ในธรรมวนยน ภกษใดเปนผ

ไมประม�ทแลว จกละช�ตสงส�ร ทำ�ทสดแหงทกขได.

มหา. ท. ๑๐/๑๔๐/๑๐๗-๑๐๘.


๔๖

ผใดเหนธรรม ผนนเหนเร�

“อยาเลย วกกล !

ประโยชนอะไรดวยก�รเหนก�ยเน�น.

วกกล !

ผใดเหนธรรม ผนนเหนเร�,

ผใดเหนเร� ผนนเหนธรรม.

วกกล !

เพร�ะว�เมอเหนธรรมอย กคอเหนเร�,

เมอเหนเร�อย กคอเหนธรรม”

ภกษทงหลาย ! แมภกษจบชายสงฆาฏ เดนตาม

รอยเทาเราไปขางหลงๆ. แตถ�เธอนน ม�กไปดวย

อภชฌ� มก�มร�คะกล� มจตพย�บ�ท มคว�มดำ�ร

แหงใจเปนไปในท�งประทษร�ย มสตหลงลม ไมม

สมปชญญะ มจตไมเปนสม�ธ แกวงไปแกวงม� ไม

สำ�รวมอนทรย แลวไซร; ภกษนนชอว�อยไกลจ�กเร�

แมเรากอยไกลจากภกษนน โดยแท.


ขอนนเพราะเหตไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ขอนนเหตเพราะวา

ภกษนนไมเหนธรรม เมอไมเหนธรรม กชอว�ไมเหนเร�.

ภกษทงหลาย ! แมภกษนนจะอยหาง (จากเรา)

ตงรอยโยชน แตถ�เธอนน ไมม�กไปดวยอภชฌ� ไมม

ก�มร�คะกล� ไมมจตพย�บ�ท ไมมคว�มดำ�รแหงใจ

เปนไปในท�งประทษร�ย มสตตงมน มสมปชญญะ มจต

เปนสม�ธ ถงคว�มเปนเอกคคต� (จตมอารมณอนเดยว)

สำ�รวมอนทรย แลวไซร; ภกษนนชอว�อยใกลกบเร�

แมเรากอยใกลกบภกษนน โดยแท.


ภกษทงหลาย ! ขอนนเพราะเหตวา

ภกษนนเหนธรรม เมอเหนธรรม กชอว�เหนเร� แล.

ขนธ. ส. ๑๗/๑๔๖/๒๑๖.

อตว. ข. ๒๕/๓๐๐/๒๗๒.


๔๗

ถงธรรม

ภกษทงหลาย ! ภกษในธรรมวนยน ยอมเลาเรยน

ปรยตธรรม (นานาชนด) คอ สตตะ เคยยะ เวยยากรณะ

คาถา อทาน อตวตตกะ ชาตกะ อพภตธมมะ เวทลละ,

แตเธอไมใชวนทงวนใหเปลองไปดวยก�รเรยนธรรม

นนๆ ไมเรดร�งจ�กก�รหลกเรน, ต�มประกอบซงธรรม

เปนเครองสงบใจในภ�ยในเนองๆ. ภกษอย�งนแล

ชอว� ธรรมวห�ร (ผอยดวยธรรม).

ภกษทงหลาย ! ภกษผมากดวยปรยต เรากแสดงแลว,

ผมากดวยการบญญต เรากแสดงแลว, ผมากดวยการ

สาธยาย เรากแสดงแลว, ผมากดวยการคด เรากแสดงแลว,

และธรรมวหาร (ผอยดวยธรรม) เรากแสดงแลว ดวยประการ

ฉะน.

ภกษทงหลาย ! กจอนใดทศ�สด�ผเอนด แสวงห�

ประโยชนเกอกล อ�ศยคว�มเอนดแลว จะพงทำ�แกส�วก

ทงหล�ย, กจอนนน เร�ไดทำ�แลวแกพวกเธอทงหล�ย.



นน โคนไมทงหล�ย

นน เรอนว�งทงหล�ย,


เธอทงหล�ย จงเพยรเผ�กเลส,

อย�ไดเปนผประม�ท,

เธอทงหล�ย อย�เปนผทตองรอนใจในภ�ยหลงเลย,

นแล เปนว�จ�เครองพรำ�สอนพวกเธอทงหล�ยของเร�.

ปญจก. อ. ๒๒/๙๘/๗๓.


๔๘

ก�รปรนพพ�นในปจจบน

ภกษ ! ถาภกษแสดงธรรม เพอความเบอหนาย

เพอความคลายกำาหนด เพอความดบไมเหลอแหงชราและ

มรณะ อยไซร; กเปนการสมควร เพอจะเรยกภกษนนวา

“ผกล�วซงธรรม (ธรรมถก)” ดงน.

ถาภกษเปนผปฏบตแลว เพอความเบอหนาย เพอ

ความคลายกำาหนด เพอความดบไมเหลอแหงชราและ

มรณะ อยไซร; กเปนการสมควร เพอจะเรยกภกษนนวา

“ผปฏบตแลวซงธรรมต�มสมควรแกธรรม” ดงน.

ถาภกษเปนผหลดพนแลว เพราะความเบอหนาย

เพราะความคลายกำาหนด เพราะความดบไมเหลอแหงชรา

และมรณะ ดวยความเปนผไมยดมนถอมน อยแลวไซร;

กเปนการสมควรเพอจะเรยกภกษนนวา “ผบรรลแลว

ซงนพพ�นในปจจบน” ดงน.

(ในกรณแหง ช�ต ภพ อป�ท�น ตณห� เวทน� ผสสะสฬ�ยตนะ น�มรป วญญ�ณ สงข�ร และอวชช� กมขอความทกลาวไวอยางเดยวกนกบในกรณแหงชราและมรณะ ทกลาวไวขางบนน).

นทาน. ส. ๑๖/๒๒/๔๖.



๔๙

ตงหน�ทำ�กแลวกน

ภกษทงหลาย ! กจของคหบดชาวนา ทเขาจะตอง

รบทำา มสามอยางเหลาน. สามอยางอะไรบางเลา ?

สามอยางคอ คหบดชาวนา รบๆ ไถคราดพนทนา

ใหดเสยกอน, ครนแลว กรบๆ ปลกพช, ครนแลวกรบๆ

ไขนำาเขาบาง ไขนำาออกบาง.

ภกษทงหลาย ! กจของคหบดชาวนา ทเขาจะตอง

รบทำา มสามอยางเหลานแล; แตวา คหบดชาวนานน ไมม

ฤทธหรออานภาพ ทจะบนดาลวา “ขาวของเรา จงงอกใน

วนน, ตงทองพรงน, สกมะรนน” ดงนไดเลย, ทแท ยอมม

เวลาทขาวนน เปลยนแปรสภาพไปตามฤดกาล ยอมจะ

งอกบาง ตงทองบาง สกบาง;

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน : กจของภกษ ทเธอ

จะตองรบทำา มสามอยางเหลาน.


สามอยางอะไรบางเลา ? สามอยางคอ :-

ก�รสม�ท�นก�รปฏบตในศลอนยง,

ก�รสม�ท�นก�รปฏบตในจตอนยง,

และก�รสม�ท�นก�รปฏบตในปญญ�อนยง.

ภกษทงหลาย ! กจของภกษ ทเธอจะตองรบทำา

มสามอยางเหลานแล;

แตว�ภกษนน กไมมฤทธหรออ�นภ�พ ทจะ

บนด�ลว� “จตของเร� จงหลดพนจ�กอ�สวะทงหล�ย

เพร�ะไมมอป�ท�นในวนน หรอพรงน หรอมะรนน”

ดงนไดเลย, ทแท ยอมมเวล�ทเหม�ะสม เมอภกษนน

ปฏบตไปแมในศลอนยง, ปฏบตไปแมในจตอนยง,

และปฏบตไปแมในปญญ�อนยง จตกจะหลดพนจ�ก

อ�สวะทงหล�ย เพร�ะไมมอป�ท�นไดเอง.

ตก. อ. ๒๐/๓๐๙/๕๓๒.


๕๐

ทรงเปนผเอนดเกอกล แกสรรพสตวทงปวง

“ขาแตพระองคผเจรญ ! พระผมพระภาค ทรงเปนผเอนดเกอกลแกสตวทงปวง อยมใชหรอ พระเจาขา ?”.

คามณ ! ถกแลว, ตถาคตเปนผเอนดเกอกลแก

สตวทงปวงอย.

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ถาอยางนน ทำาไมพระองค จงทรงแสดงธรรมแกคนบางพวก โดยเออเฟอ, และแกคนบางพวก

โดยไมเออเฟอเลา พระเจาขา ?”

คามณ ! ถาอยางนน เราขอยอนถามทานในขอน

ทานจงตอบเราตามทควร. คามณ ! ทานจะสำาคญความ

ขอนเปนไฉน : ในถนแหงเราน ชาวนาผคหบดคนหนง

มนาอย ๓ แปลง แปลงหนงเปนนาชนเลศ, แปลงหนง

เปนนาปานกลาง, แปลงหนงเปนนาเลว มดนเปนกอนแขง

มรสเคม พนทเลว. คามณ ! ทานจะสำาคญความขอน

วาอยางไร : ชาวนาผคหบดนน เมอประสงคจะหวานพช

เขาจะหวานในนาแปลงไหนกอน คอวาแปลงทเปนนาเลศ,


นาปานกลาง, หรอวานาเลว มดนเปนกอนแขง มรสเคม

พนทเลวเลา ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ชาวนาคหบดผประสงคจะหวานพชคนนน ยอมหวานในนาเลศกอน, แลวจงหวานในนาปานกลาง, สำาหรบนาเลว ซงดนเปนกอนแขง มรสเคม พนทเลวนน เขากหวานบาง ไมหวานบาง เพราะเหตวา อยางมากทสด กหวานไวใหโคกน พระเจาขา !”

คามณ ! น�เลศนน เปรยบเหมอนภกษ ภกษณ

ของเร� เรายอมแสดงธรรม งดงามในเบองตน งดงาม

ในทามกลาง งดงามในทสด ประกาศพรหมจรรยบรสทธ

บรบรณสนเชง พรอมทงอรรถะ พรอมทงพยญชนะ

แกภกษ ภกษณเหลานน. ขอนนเพราะเหตไรเลา ?

คามณ ! เพราะเหตวา ภกษ ภกษณทงหลายเหลานน

มเราเปนประทป มเราเปนทซอนเรน มเราเปนทตานทาน

มเราเปนทพงอาศยอย.

คามณ ! น�ป�นกล�งนน เปรยบเหมอนอบ�สก

อบ�สก�ของเร� เรายอมแสดงธรรม งดงามในเบองตน

งดงามในทามกลาง งดงามในทสด ประกาศพรหมจรรย


บรสทธบรบรณสนเชง พรอมทงอรรถะ พรอมทง

พยญชนะ แกอบาสก อบาสกาทงหลายเหลานน. ขอนน

เพราะเหตไรเลา ?

คามณ ! เพราะเหตวา ชนทงหลายเหลานน มเรา

เปนประทป มเราเปนทซอนเรน มเราเปนทตานทาน

มเราเปนทพงอาศยอย.

คามณ ! น�เลว มดนเปนกอนแขง มรสเคม

พนทเลวนน เปรยบเหมอนสมณพร�หมณ ปรพ�ชก

ทงหล�ย ผเปนเดยรถยเหล�อน เรากยอมแสดงธรรม

งดงามในเบองตน งดงามในทามกลาง งดงามในทสด

ประกาศพรหมจรรยบรสทธบรบรณสนเชง พรอมทงอรรถะ

พรอมทงพยญชนะ แกชนทงหลายเหลานน.


เพร�ะเหตว� ถงแมว�เข�จะเข�ใจธรรมทเร�แสดง

สกบทเดยว นนกยงเปนไปเพอประโยชนเกอกล และ

คว�มสขแกชนทงหล�ยเหล�นน ตลอดก�ลน�น.

สฬา. ส. ๑๘/๓๘๗/๖๐๓-๖๐๔.

มลนธพทธโฆษณ

มลนธแหงมห�ชนช�วพทธ ผซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

เรมจากชาวพทธกลมเลกๆ กลมหนง ไดมโอกาสมาฟงธรรมบรรยายจากทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ทเนนการนำาพทธวจน (ธรรมวนยจากพทธโอษฐ ทพระพทธองคทรงยนยนวาทรงตรสไวดแลว บรสทธบรบรณสนเชง ทงเนอ ความและพยญชนะ) มาใชในการถายทอดบอกสอน ซงเปนรปแบบการแสดงธรรมทตรงตามพทธบญญตตามททรงรบสงแกพระอรหนต ๖๐ รปแรกทปาอสปตนมฤคทายวน ในการประกาศพระสทธรรม และเปนลกษณะเฉพ�ะทภกษในครงพทธก�ลใชเปนม�ตรฐ�นเดยว

หลกพทธวจนน ไดเขามาตอบคำาถาม ตอความลงเลสงสย ไดเขามาสราง ความชดเจน ตอความพราเลอนสบสน ในขอธรรมตางๆ ทมอยในสงคมชาวพทธ ซงทงหมดน เปนผลจากสาเหตเดยวคอ การไมใชคำาของพระพทธเจาเปนตวตงตนในการศกษาเลาเรยน

ดวยศรทธาอยางไมหวนไหวตอองคสมมาสมพทธะ ในฐานะพระศาสดา ทานพระอาจารยคกฤทธ ไดประกาศอยางเปนทางการวา “อาตมาไมมคำาสอนของตวเอง”และใชเวลาทมอย ไปกบการรบสนองพทธประสงค ดวยการโฆษณาพทธวจนเพอความตงมนแหงพระสทธรรม และความประสานเปนหนงเดยวของชาวพทธ

เมอกลบมาใชหลกพทธวจน เหมอนทเคยเปนในครงพทธกาล สงทเกดขนคอ ความชดเจนสอดคลองลงตว ในความรความเขาใจ ไมวาในแงของหลกธรรม ตลอดจนมรรควธทตรง และสามารถนำาไปใชปฏบตใหเกดผล รเหนประจกษไดจรงดวยตนเองทนท ดวยเหตน ช�วพทธทเหนคณค�ในคำ�ของพระพทธเจ�จงขย�ยตวม�กขนเรอยๆ เกดเปน “กระแสพทธวจน” ซงเปนพลงเงยบทกำาลงจะกลายเปนคลนลกใหม ในการกลบไปใชระบบการเรยนรพระสทธรรม เหมอนดงครงพทธกาล

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงน เพราะจำานวนของผทสนใจเหนความสำาคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรวประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตทพระศาสดาบญญตไว อนเปนธรรมวนยทออกจากพระโอษฐของตถาคตโดยตรง การเผยแผพทธวจนทผานมา จงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามได เมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพ ไดมาจำานวนเทาไหร กทยอยแจกไปตามทมเทานน เมอมมา กแจกไป เมอหมด กคอหมด

เนองจากวา หนาทในการดำารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจำากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความสำาคญของพทธวจน จงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโลทำาอยแลว นนคอ การนำาพทธวจนมาเผยแพรโฆษณา โดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยน จดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการดำาเนนการตางๆ ทงหมด อยในรปแบบทโปรงใส เปดเผย และเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

สำาหรบผทเหนความสำาคญของพทธวจน และมความประสงคทจะดำารง พระสทธรรมใหตงมน ดวยวธของพระพทธเจา สามารถสนบสนนการดำาเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เข�ม�ใสใจศกษ�พทธวจน และนำ�ไปใชปฏบตดวยตนเอง เมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการทำาความเขาใจ โดยใชคำาของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน นำาไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผล และเชอมโยงเปนหนงเดยว กระทงไดผลตามจรง ทำาใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน “พทธโฆษณ” แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมห�ชนช�วพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

ผทสนใจรบสอธรรมทเปนพทธวจน เพอไปใชศกษาสวนตว หรอนำาไปแจกเปนธรรมทาน แกพอแมพนอง ญาต หรอเพอน

สามารถมารบไดฟร โดยไมมเงอนไข ทวดนาปาพง หรอตามทพระอาจารยคกฤทธไดรบนมนตไปแสดงธรรมนอกสถานท

สำาหรบรายละเอยดกจธรรมตางๆ ภายใตเครอขายพทธวจนโดยวดนาปาพง คนหาขอมลไดจาก

www.buddhakos.org

หากมความจำานงทจะรบไปแจกเปนธรรมทานในจำานวนหลายสบชด ขอความกรณาแจงความจำานงไดท

มลนธพทธโฆษณประสานงานและเผยแผ : เลขท ๒๙/๓ หมท ๗

ถนนเลยบคลอง ๑๐ ฝงตะวนออกตำาบลบงทองหลาง อำาเภอลำาลกกา จงหวดปทมธาน ๑๒๑๕๐

โทรศพท ๐๘-๘๔๙๔-๘๐๘๓, ๐๘-๕๐๕๘-๖๘๘๘, ๐๘-๑๕๑๓-๑๖๑๑โทรสาร ๐-๒๕๔๙-๒๑๗๕

เวบไซต : www.buddhakos.org อเมล : [email protected]

สนบสนนก�รเผยแผพทธวจนไดท ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ” ธน�ค�รกสกรไทย ส�ข� ยอยตล�ดไท

ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๔๘๔-๒-๑๐๘๗๗-๘

ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ (๒)” (หนงสอสตตนตปฎก)

ธน�ค�รกสกรไทย ส�ข� โลตส ลำ�ลกก� (คลอง ๖)ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๖๕๔-๒-๐๘๐๐๐-๙

โทรศ

พท

๐๘-๑

๕๑๓

-๑๖๑

๑,

๐๘-๔

๐๙๖-

๘๔๓

๐,

๐๘-๘

๔๙๔-

๘๐๘๓

, ๐๘

-๔๑๒

๓-๒

๔๕๐

ลงสะ

พาน

คลอง

๑๐

เลยว

ซายค

อสะพ

าน

ลงสะ

พาน

คลอง

๑๐

ไปยเ

ทรนแ

รกมา

แลวเ

ลยวซ

ายกอ

นขนส

ะพาน

แนวท

วสน

วดน�

ป�พง

แผนท

วดน�

ป�พง

ขอกร�บขอบพระคณแด พระอ�จ�รยคกฤทธ โสตถผโล และคณะสงฆวดน�ป�พง

ทกรณาใหคำาปรกษาในการจดทำาหนงสอเลมน

ตดต�มก�รเผยแผพระธรรมคำ�สอนต�มหลกพทธวจน

โดย พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท

เวบไซต• http://buddha-ins.org : สถาบนพทธวจน• http://etipitaka.com/search : ตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน บนเวบไซต• http://searchbuddha.org : ตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน บนเวบไซต • http://www.buddhakos.org : มลนธพทธโฆษณ • http://www.watnapp.com : หนงสอ และสอธรรมะ บนอนเทอรเนต• http://media.watnapahpong.org : ศนยบรการมลตมเดยวดนาปาพง• http://www.watnapahpong.org : เวบไซตวดนาปาพง• http://www.watnapahpong.com : เวบไซตวดนาปาพง• http://www.watnapahpong.net : กระดาน ปฏปจฉา วนตา ปรสา โน อกกาจตวนตา • http://www.buddhawaj.org : ฐานขอมลพระสตรออนไลน, เสยงอานพทธวจน• http://www.buddhaoat.org : จดสงสอธรรมะใหผขอรบทางไปรษณย

ด�วนโหลดโปรแกรมตรวจห�และเทยบเคยงพทธวจน (E-Tipitaka)

สำ�หรบคอมพวเตอร • ระบบปฏบตการ Windows, Macintosh, Linux

http://etipitaka.com/download หรอ รบแผนโปรแกรมไดทวดนาปาพง

สำ�หรบโทรศพทเคลอนท• ระบบปฏบตการ Android

ดาวนโหลดไดท Android Market โดยพมพคำาวา พทธวจน หรอ e-tipitaka

• ระบบปฏบตการ iOS (สำาหรบ iPad, iPhone, iPod)

ดาวนโหลดไดท App Store โดยพมพคำาวา พทธวจน หรอ e-tipitaka

วทย-โทรทศน• คลน ส.ว.พ. FM ๙๑.๐ MHz ทกวนพระ เวลา ๑๗.๔๐ น.

• ทวดาวเทยม ระบบ C-Band ชอง A I Biz Net Tong Hua ทกวนเวลา ๐๖.๐๐-๐๗.๐๐ น.

บรรณ�นกรมพระไตรปฎกบ�ลอกษรไทยฉบบสย�มรฐ

พระไตรปฎกภ�ษ�ไทยฉบบสย�มรฐ

พทธวจน ฉบบธรรมโฆษณ

(ชดจากพระโอษฐ ผลงานแปลพทธวจนโดยทานพทธทาสภกข)

รวมจดทำ�โดยกลมอาสาสมครคณะงานธรรมวดนาปาพง, คณะศษยวดนาปาพง,กลมศษยตถาคต, กลมสมณะศากยะปตตยะ, กลมธรรมะสขาว, กลมพทธบรษทศากยบตร, กลมพทธโอษฐ, กลมชวนมวนธรรม,

กลมละนนท, กลมพนกงานตอนรบบนเครองบนบรษทการบนไทย,กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทร, กลมวทยาลยเขต-หาดใหญ,มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช สำานกงานการศกษาตอเนอง,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (องครกษ)ชมรมวศวกรความรเพอสงคม, ชมรมพทธวจนอดรธาน,เสถยรธรรมสถาน, สถานวทยโทรทศนกองทพบก ชอง ๕,

สำานกพธการ สำานกเลขาธการนายกรฐมนตร,กองอำานวยการสถานพกผอน กรมพลาธการทหารบก (บางป),

บจก. สยามคโบตา คอรปอเรชน, บจก. ดาตาโปรดกส, บจก. 3M ประเทศไทย, บจก. บางไทรไฟเบอรบอรด,บจก. เอนอซ โทคน อเลกทรอนกส (ประเทศไทย),

บจก. สยามรกษ, บจก. เซเวนสเตปส, บจก. เมคเทค, บจก. ไดเวอรส เคมคอลส, บจก. หางพระจนทรโอสถ,

สถานกายภาพบำาบด คดดคลนค, รานตนมะขามชางทอง,รานเสบยงบญ, บานเมตตาเรสซเดนท, บานพทธวจน


สประการคอความจรงอนประเสรฐคอทกขความจรงอนประเสรฐคอเหตใหเกดขนแหงทกข, ความจรงอนประเสรฐคอความดบไมเหลอแหงทกข,ความจรงอนประเสรฐคอทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอแหงทกข.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๔/๑๗๐๖.

สภททะ ! ในธรรมวนยนแล

มอรยมรรคมองค ๘...

ถาภกษทงหลายเหลาน พงอยโดยชอบไซร

โลกกจะไมวางจากพระอรหนตทงหลาย.

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด

ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ

ไมเอาสงอนเปนสรณะ;

มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

ไมเอาสงอนเปนสรณะ.

อานนท ! ภกษพวกใด เปนผใครในสกขา,

ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถานะอนเลศทสดแล.

มหา. ท. ๑๐/๑๗๕/๑๓๘. , มหาวาร. ส ๑๙/๒๑๗/๗๔๐.


สประการคอความจรงอนประเสรฐคอทกข,ความจรงอนประเสรฐคอเหตใหเกดขนแหงทกข, ความจรงอนประเสรฐคอความดบไมเหลอแหงทกข,ความจรงอนประเสรฐคอทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอแหงทกข.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๔๔/๑๗๐๖.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอเอนดใคร และใครถอวาเธอเปนผทเขาควรเชอฟง

เขาจะเปนมตรกตาม อำามาตยกตาม ญาตหรอสายโลหตกตาม;

ชนเหลานน อนเธอพง ชกชวนใหเขาไปตงมนในความจรงอนประเสรฐสประการดวยปญญาอนรเฉพาะตามทเปนจรง.

ตดตามการเผยแผพระธรรมคาสอนตามหลกพทธวจน โดยพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.buddhakos.org | media.watnapahpong.org | www.watnapp.com | คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวลา 17.40 น. |

ทวดาวเทยมระบบ C-Band ชอง A I Biz Net Tong Hua เวลา 05.00-05.30 น. และ 06.00-07.00 น.

สอธรรมะน จดทาเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทาน ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการจดทาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในการจดทาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบเพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคาปรกษาดานขอมลในการจดทาเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘-๘๔๙๔-๘๐๘๓

คณศรชา โทร.๐๘-๑๕๑๓-๑๖๑๑ คณอารวรรณ โทร.๐๘-๕๐๕๘-๖๘๘๘

ฉบบ ๑พ ท

ธ ว

จ น

พ ท ธ ว จ นตามรอยธรรม

ตามรอยธรรม

บรษพวกสดทายอานนท ! กกลยาณวตรอนเราตงไวในกาลน นเปนไปเพอความเบอหนายโดยสวนเดยว เพอคลายกำาหนด เพอความดบ เพอความสงบระงบ เพอความรยง เพอความรพรอม เพอนพพาน. อานนท ! กลยาณวตรน เปนอยางไรเลา ? นคอ อรยอฏฐงคกมรรค, กลาวคอ สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ; สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ; สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ.

อานนท ! ความขาดสญแหงกลยาณวตรน มในยคแหงบรษใด บรษนนชอวา เปนบรษคนสดทายแหงบรษทงหลาย...เราขอกลาวยำากะเธอวา...

เธอทงหลายอยาเปนบรษพวกสดทายของเราเลย.ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

...พวกเธอทงหลาย จงเทยวจารกไป เพอประโยชนสขแกมหาชน

เพอความเอนดแกโลก เพอประโยชน เพอความเกอกล

เพอความสข ทงแกเทวดา และมนษยทงหลาย

...จงแสดงธรรมใหงดงามในเบองตน งดงามในทามกลาง งดงามในเบองปลาย,

...ใหเปนไปพรอมทงอรรถะ พรอมทงพยญชนะ

ใหบรสทธบรบรณสนเชง

สตวทงหลายทเปนพวกมธลในดวงตาแตเลกนอยกมอย,

สตวพวกน ยอมเสอมจากคณทควรได เพราะไมไดฟงธรรม,

สตวผรทวถงธรรม จกมเปนแน...

มหา. ว. ๔/๓๙/๓๒.

Documents

พุทธวจน ตามรอยธรรม