เวงนาครเขษม : บนทกจดเปลยนครงสำคญ

เสนทางแหงการบรณะ ศาลเจาฮอนหวองกง (ศาลเจาโรงเกอก)

ผคนกบการพฒนาเยาวราช

โซวเฮงไถ : สถาปตยกรรมบานจนฮกเกยน

• เปลยนบานเกาใหเปนบตคโฮเตล กบวรพนธ คลามไพบลย

ฉบบท ๔ I เมษายน – มถนายน ๒๕๕๖

สวสดครบทานผอานวารสาร “ยานจนถนบางกอก” ทกทาน ในชวงเวลาหนงปทเราไดทำความรจกและแบงปนสาระนารทงในและรอบยานจนถนบางกอกแหงน ทำใหเราไดรบฟงความคดเหนและ ขอเสนอแนะดๆ จากทานผอาน ซงเปนแรงใจทผลกดนใหทมงาน ทกคนมพลงในการทำงานใหดยงๆ ขนไป และหวงวาการพดคย แลกเปลยนความคดเหนกนในเชงสรางสรรคแบบนจะนำไปสการปฏบตซงสงผลใหยานจนของพวกเรานาอยมากขนไปเรอยๆ นะครบ

สำหรบเนอหาในฉบบท ๔ ยงคงใหความสนใจอยกบการพฒนาดานกายภาพในประเดนเรองการฟนฟอาคารเกา ทมอย

มากมายในยานเมองเกาโดยเฉพาะอยางยงยานจนถนบางกอกแหงน ซงมอาคารเกาแก ทรงคณคาทงในแงของประวตศาสตรการตงถนฐาน และสถาปตยกรรมทผสมผสานระหวางไทย-จน-ตะวนตก แตนบวนคณคาเหลานกลบถกละเลย ในขณะทประเทศเพอนบานเราหลายๆแหงใหความสำคญกบการฟนฟอาคารเกาทรงคณคาเพอบอกเลาเรองราวของเมอง สำหรบประเทศไทยเรมมการตนตวและพดถงประเดนการฟนฟอาคารเกากนบางแลวอยางเชนท ตลาดนอยและชมชนเลอนฤทธ เพอนบานในยานจนของเรานนเอง นอกจากนยงมบทสมภาษณพเศษทจะชวยกระตนไอเดยเปนแนวทางในการฟนฟและสรางมลคาเพมใหกบอาคารเกาอกดวย และเชนเคยหากทานผอานมขอคดเหนหรอขอเสนอแนะเพมเตม เชญสงเรองมาถงเราไดท Email: livelybkk@gmail.com และทาง www.facebook.com/bangkokchinatown หรอทางจดหมายโดยสงมาท ๓๙๙ ซอยอนามยงามเจรญ ๒๕ แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน กรงเทพฯ ๑๐๑๕๐

โครงการยานจนถนบางกอก (Bangkok Chinatown World Heritage) เกดขนจากความรวมมอระหวางสำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และสถาบนอาศรมศลป เพอดำเนนงาน “โครงการสรางเสรมสขภาวะ (พนทสรางสรรค ) ” ในยานไชนาทาวนกรงเทพ ดวยแนวคดท มงไปสการดำรงความเปนยานไชนาทาวน ทเปนศนยกลางทางเศรษฐกจของประเทศ ซงมคณคาทางประวตศาสตร สถาปตยกรรม และวถชวตทมเอกลกษณ ตลอดจนฟนฟ ส งแวดลอม เพอนำไปสคณภาพชวตทด ผานกระบวนการมสวนรวม เพอสรางความตระหนกร ในคณคาของยานไชนาทาวนทสมพนธอยกบทองถน เมอง และประเทศ อนจะนำไปสการสรางชมชนทเขมแขงและสอดคลองกบการพฒนาพนทยานไชนาทาวนอยางยงยน

ทำความรจกกบ โครงการยานจนถนบางกอก

สนบสนนโดย

สำนกงานกองทนสนบสนน

การสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ทปรกษา

รศ. ประภาภทร นยม

กองบรรณาธการ

วรวฒน วรายน, จฑารตน นฤพนธาวาทย

นกเขยน

จฤทธ กงวานภม, ปรชญา ลอชาจรสสน,

ปณฐพรรณ ลดดากลม, องคณา พมพวง,

จฑารตน นฤพนธาวาทย, ตวงพร ปตนานนท

นกเขยนรบเชญ

รศ.ชวทย สจฉายา, เศรษฐพงษ จงสงวน,

ศเรนทร ฐาปนางกล

ชางภาพ

ธรวฒน อาภาสพพฒน

สถานทถายปก

ถนนเจรญกรง

ออกแบบรปเลม

โสภณ สกแสงแกว

จดทำโดย

โครงการยานจนถนบางกอก

สถาบนอาศรมศลป ๓๙๙

ซอยอนามยงามเจรญ ๒๕ แขวงทาขาม

เขตบางขนเทยน กรงเทพฯ ๑๐๑๕๐

วรวฒน วรายน บรรณาธการ

เวงนาครเขษม : บนทกจดเปลยนครงสำคญ

โซวเฮงไถ : สถาปตยกรรมบานจนฮกเกยน

ขาวประชาสมพนธ และกจกรรมในยานจน

สารพนสาระบนเทง เกยวกบวฒนธรรมจน

๓

๕

๘

การมสวนรวมของชมชนเมอง กบการอนรกษและฟนฟเมองเกา

ตอนท ๑

ยานเกาวถใหม (๒)

๒๔

๒๖

๓๐

๓๑

๑๒ ๑๒๑๖

• อาคารเกา...เอายงไงด? • เปลยนบานเกาใหเปน บตคโฮเตล กบวรพนธ คลามไพบลย

เรองจากปก

๒๖๒๘

• เสนทางเซยงกงตลาดนอย • ตลาดนอยจะอยอยางไร

คมความคด

เสนทางแหงการบรณะ ศาลเจาฮอนหวองกง (ศาลเจาโรงเกอก)

๒๒

๒๐ ผคนกบการพฒนาเยาวราช

ศาลเจาฮอนหวองกง (ศาลเจาโรงเกอก)

เสนทางแหงการบรณะ

เรอง : องคณา พมพวง l ภาพ : ธรวฒน อาภาสพพฒน

จดเรมตนของความศรทธาทมความตองการบรณะศาลเจาสการเกบขอมลเชงสถาปตยกรรม (Vernadoc) โดยวทยาลยเทคนคดสต โครงการยานจนถนบางกอก และผเชยวชาญ ทำใหศาลเจาฮอนหวองกงถกปลกใหตนขนมาอกครง การตนขนครงนทำใหศาลเจาเปนทรจกของคนภายนอกมากขน ทงจากการประชาสมพนธและการจดนทรรศการทศนยการคารเวอรซต เมอวนท ๑๙-๒๖ เมษายน ๒๕๕๖ ทผานมา ซงภายในงานนอกจากมนทรรศการภาพผลงานแลวยงมเวทสรปความรของนกเรยนวทยาลยเทคนคดสตในเรองความรทเกดขนจากการทำงานและทศนคตเกยวกบสถาปตยกรรมทมคณคาเหมาะแกการอนรกษ เยาวชนไดสะทอน ถงความตองการใหผทเกยวของและสงคมไดหนกลบมาดแลสถาปตยกรรมทมคณคาแหงนอยางจรงจง

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 3

บรรยากาศภายในงานนทรรศการ Vernadoc วนท ๒๐ เมษายน ๒๕๕๖ ณ ศนยการคารเวอรซต

จากเสยงสะทอนของเยาวชนทสงตรงถงผใหญใจด นำไปสการสรางความรวมมอ ในการบรณะศาลเจาของภาคการพฒนาทเกยวของ ไดแก สมาคมฮากกาแหงประเทศไทย ผดแลศาลเจาฮอนหวองกง วทยาลยเทคนคดสตและโครงการยานจนถนบางกอก โดยมแนวความคดรวมคอ การบรณะศาลเจาฮอนหวองกงในเชงอนรกษ เพอรวมกนรกษาประวตศาสตรและความทรงจำทมตอบรรพบรษให สบตอไปจนถงรนลกรนหลาน อยางท คณสถาพร ถนวฒนกล นายกสมาคม ฮากกาแหงประเทศไทยไดกลาวไวเมอวนท ๒๐ เมษายน ๒๕๕๖ ณ ศนยการคารเวอรซตวา “รสกยนดทไดเกดการรวมเกบขอมลเชงสถาปตยกรรมเพอเปนจดเรมตนในการบรณะศาลเจาฮอนหวองกง และหวงเปนอยางยงวาจะเกดการมสวนรวมในการบรณะศาลเจาจนสมบรณ” นบเปนจดเรมตน ทสำคญของความรวมมอกนอนรกษศาลเจาเกาแกแหงน

การดำเนนงานในขนตนหลงจากการทำขอตกลงความรวมมอ ๔ ฝาย (MOU) ผลของการหารอนำไปสการทำแผนงานเพอเปนฐานในการทำงานรวมกนทง ๔ ฝายรวมถงผสนบสนนจากภาคสวนตางๆ

ทางสถาปตยกรรมอยมาก ในประเทศทพฒนาแลวมการอนรกษอาคารจำนวนมากตางจากประเทศเราททำลายท ง ซงถาจะทำพาณชยกรรมกทำไดแตบรณะอาคารใหสงเสรมการพาณชกรรม มนจะดกวาไหม ถาเราทำอาชพและพาณชยกรรมในอาคารสวยๆ แลวการทองเทยวกจะ เขามาทำใหเกดการประสานกนอยางกลมกลน”

จ า ก ค ำ ก ล า ว ข อ ง ค ณ ส ว ฒน หลายทานอาจเหนแลววาการพฒนาเศรษฐกจ ควรมองทกอยางใหสมพนธ กนอยางเปนองครวม ไมวาจะเปนการฟนฟสถาปตยกรรม การปรบปรงกายภาพและสงแวดลอมใหนาเดน นามอง ตลอดจนการใชชวตอยางมวถของคนในพนท สงเหลานลวนแสดงออกถงอตลกษณ ทชวยสงเสรมใหยานตลาดนอยมความเดนชดกวายานอนๆ และกลายเปนพนทแหงการเรยนรทสำคญยงแหงหนงของกรงเทพมหานคร

คณสถาพร ถนวฒนกล นายกสมาคมฮากกาแหงประเทศไทย

คณสวฒน รตนปรคณน ผอำนวยการวทยาลยเทคนคดสต

ซงขนตนทางโครงการยานจนถนบางกอกรวมกบผเชยวชาญดานการบรณะศาลเจาไดทำการประเมนสภาพอาคาร เพอวางแผนและกำหนดทศทางการบรณะศาลเจา ตลอดจนประเมนคาใชจายในการบรณะซอมแซมเพอระดมทนจากผมจตศรทธา ใหศาลเจาฮอนหวองกง กลบมาสวยงามอยคยานตลาดนอยสบตอไป

อยางไรกตาม การบรณะศาลเจาฮอนหวองกงไมไดทำเพอความสวยงามอยางเดยวเทานน แตยงเปนการบรณะเพอตอบสนองมตทางสงคมของผคนทอยในยานตลาดนอยใหกลบมามพนทสาธารณะรมนำทใชเปนจดพบปะของผคนในพนทหรอแมแตมตทางเศรษฐกจทจะสามารถเชอเชญใหคนภายนอกเขามายงยานตลาดนอย ผานสถาปตยกรรมและความศรทธาทมตอศาลเจา การเขามาของคนภายนอกจะชวยกระตนเศรษฐกจการคาและการบรการดานตางๆ ของคนในพนทใหดยงขน ซงความเปนไปไดในการฟนฟยานผานการบรณะศาลเจาฮอนหวองกง ผานมมมองของคนภายนอกทเคยเขามาในยานตลาดนอยอยางคณสวฒน รตนปรคณน ผอำนวยการวทยาลยเทคนคดสตไดกลาวไวดงน “ยานตลาดนอยเปนยานอนรกษอยแลว มอาคารเกาแกททรงคณคา

ยานจนถนบางกอก4

เวงนาครเขษม : บนทกจดเปลยนครงสำคญ

เรอง : ปรชญา ลอชาจรสสน l ภาพ : ธรวฒน อาภาสพพฒน

แผนทแสดงเสนทางทนองๆเยาวชนเดนสำรวจ และเกบขอมล

ในชวงตนของกรงรตนโกสนทรพบวามคนจนอาศยอยมากในบรเวณนอกเขตกำแพงเมอง ประกอบอาชพคาขาย รบจาง ยานทมคนจนอยกนมากเรมตงแต เวงนาครเขษมจนถงบรเวณตลาดนอย ตอมายานนไดพฒนาสการเปนศนยกลางของการคาปลกและคาสงทสำคญ เปน “ยานไชนาทาวน” ทใหญทสดในประเทศ และยงเปนหนงในยานไชนาทาวนทใหญทสดแหงหนงของโลกดวย การเปนศนยกลางทางเศรษฐกจทำใหมการใชพนทอยางคมคา เกดความหนาแนนของอาคารบานเรอน ปจจบนยานนกำลงเผชญหนากบปญหาหลายประการไดแก มลพษทางอากาศ ระบบสาธารณปโภคไมสามารถรองรบความเจรญเตบโตของเมอง อาคารเกาถกดดแปลงและเสอมโทรม ขาดระเบยบในการใชทดน ปญหาทหนกทสดสำหรบยานนคอการจราจรทตดขดตลอด ๒๔ ชวโมง

แผนนโยบายการพฒนาของกรงเทพมหานครและการปรบปรงระบบขนสงสาธารณะของเมอง (รฟม.) จะเรมเปดใช ในป ๒๕๕๙ ถอเปนการแกไข จดออนในเรองการเขาถงพนท ซงเปนปญหาสำคญของยานไชนาทาวน แตขณะเดยวกนกใหสทธการพฒนาพนทเพมขนโดยรอบสถานรถไฟฟา ๕๐๐ เมตร รวมทงกำหนดใหพนท ไชนาทาวน เปนพนทพาณชยกรรม (พ.๓) ซงสามารถสราง

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 5

ภาพการจดงาน รอยใจ รดบะจาง วงนำทพย

ภาพการจดงาน ไหวจนทราฯ รกษาเวงฯ มรดกรตนโกสนทร

อาคารทมขนาดพนทใชสอย ๗ เทาของขนาดทดน กลายเปนแรงจงใจทำใหเจาของทดนรายใหญมองเหนผลตอบแทนทางธรกจทสงขนกวาการทำธรกจใหเชาพนทในแบบเดม นำมาสการซอขายและปรบเปลยนพฒนาพนทโดยขาดการคำนงถงคณคาในดานประวตศาสตรสงคม

การพฒนาระบบการคมนาคมขนสงดงกลาวสงผลใหชมชนเวงนาครเขษม ถกประกาศขายทดน เมอปพ.ศ. ๒๕๕๔ โดยชาวชมชนไดรบเอกสารแจงขาวจากสำนกงานบรพตร นบเปนสญญาณเรมตนทสงถงผอยอาศยใหรบรและเตรยมตวรบกบการเปลยนแปลงครงประวตศาสตร หลงจากพนทแหงนไดใชเปนทอยอาศย ทำมาหากนสบทอดมาหลายชวอายคน จนกลายเปนยานการคาเกาแกทสดแหงหนงของกรงเทพฯ ทำใหชาวชมชนเวงนาครเขษมรวมกนคดคานและขอใหเลอนการประมลทจะเกดขนในวนท ๑๑ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๔ ออกไปกอน

จากนนชมชนเวงนาครเขษมจงเรมดำเนนการตงคณะกรรมการชมชน เพ อสำรวจความตองการของชมชน พรอมจดตง บรษท เวงนาครเขษม เพอเปนตวแทนของชาวชมชนเขารวมเสนอราคาเพ อขอซ อท ดนตอสำนกงานบรพตร พรอมกบมการขนปายคดคานโดยรอบชมชน เพอสอสารกบสงคมภายนอกใหรบรถงเหตการณการซอขายทดนเกาแกแหงน จนเกดเปนประเดนทอยในความสนใจของสงคม

ชวงเดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๕๔ โครงการยานจนถนบางกอกโดยสถาบนอาศรมศลป ได เข า ไปทำงานว จ ย ใน เวงนาครเขษม โดยเรมจากการรวบรวมขอมลเกยวกบประวตศาสตรของพนทและคนหาคณคาชมชน ซงเปนชวงเวลาท ชาวเวงนาครเขษมรวมกนฟนฟประเพณไหวพระจนทรขน ภายใตชองานวา “ไหวจนทรา รกษาเวงฯ มรดกรตนโกสนทร” เพอประกาศเจตนารมณทจะรกษาพนทแหงน พรอมกบจดเวทนำเสนอสถานการณของเวงนาครเขษมตอสาธารณะ และสรางเครอขายความรวมมอกบกลมคนทมความสนใจใน

เรองคณคาของยานเกาในกรงเทพมหานคร ซงชวงเวลานเองทชมชนไดทราบขาววาบรษทอกษราเปนผยนประมลซอทดนไดสำเรจ

จนกระทงเมอวนท ๒๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๕ ชมชนเวงนาครเขษมไดทราบขาววา บรษท อกษรา ถกยกเลกสญญาซอขายทดน เนองจากไมสามารถทำตามเงอนไขกบทางสำนกงานบรพตร นบวาเปนขาวทสรางกำลงใจใหกบชมชนเปนอยางมาก และนำไปสการฟนฟเทศกาลไหวบะจาง ภายใตชองานวา “รอยใจ รดบะจาง วงนำทพย” เพอประกาศจดยน

ยานจนถนบางกอก6

ความรจากการศกษาดงานมาใชในการพฒนาการจดการพนทชมชนยานเกา และพฒนารปแบบทางสถาปตยกรรมตามแนวทางการพฒนาเพอการอนรกษ

ในขณะทชมชนเว งนาครเขษมกำลงศกษาแนวทางการพฒนาพนทชมชน อยนน เจาของทดนเดมไดประกาศขายทดนใหกบบรษท TCC LAND จำกด เมอวนท ๒๙ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๕

ภายหลงททราบขาว ชมชนไดมการจดประชมใหญ เพ อแจ ง ใหคนใน เวงนาครเขษมไดรบทราบ ซงหลงจากบรษท TCC LAND จำกด ไดซอทดน เว งนาครเขษมแลว ชมชนจงไดยตบทบาทการศกษาแนวทางการพฒนาพนทดงกลาวลง...

ภาพการประชมชแจงสถานการณการซอทดน

ท จ ะขอ เป นผ ร กษาบ านของต ว เ อ ง และพฒนาพนทแหงนใหยงคงคณคาและรกษาจตวญญาณของชมชน ดวยการตดสนใจจะเปนผซอทดนและนำมาพฒนาตามแนวทางความตองการของชาวเวงนาครเขษม

ทงนชมชนไดทำการศกษาความเปนไปได ในการออกแบบพฒนาพนทชมชนเวงนาครเขษมใหเหนเปนรปธรรมดวยแนวทางการพฒนาเพอการอนรกษ โดยการออกแบบจะวางอยบนฐานความตองการของชมชนเปนหลก

โดยมการจดประชมเพอรวมกนระดมความคดเหนเกยวกบแนวทางการพฒนาเวงนาครเขษมซงทประชมสามารถสรปแนวคดหลกของการพฒนาไดดงน

๑) เพอรกษาจตวญญาณของชมชนเวงนาครเขษม

๒) การพฒนาตองเปนการพฒนาเพอการอนรกษ

๓) เพอใหเปนตนแบบเพอการศกษาดานการพฒนายานเกา

๔) ใหชมชนมทางออกสำหรบคนเวงฯทกคน ทง ๓ กลมคอ

- คนทตองการอย ควรไดสทธและเงอนไขกอน

- คนทมรายไดนอย (รานคารายยอย, แผงขายอาหาร) แตตองการจะอยอาจจะมเงอนไขทใหสามารถทำธรกจในชมชนไดเหมอนเดม

- คนทไมตองการอย ควรไดสทธในฐานะของการเปนคนรนเกาทรวมสรางความเจรญใหพนท

จากนนชมชนเวงนาครเขษมไดมการประสานกบผเชยวชาญในดานตางๆเชน ดานการพฒนาการลงทน ดานการอนรกษยานและเมอง และดานการออกแบบทางสถาปตยกรรม เพอหารอถงแนวทางและความเปนไปไดในการพฒนา รวมถงจดใหมการศกษาดงานทประเทศจนเพอนำเอา

ภาพการประชม วนท ๒๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๕

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 7

เรอง เศรษฐพงษ จงสงวน I ภาพ : ธรวฒน อาภาสพพฒน

การศกษาชวตความเปนอยของผคนโดยผานทางสถาปตยกรรม เปนอกมมมองหนงทควรแกการศกษาเพราะสถาปตยกรรมคอภาพสะทอนของวถชวตมนษย แสดงใหเหนถงการดำเนนชวต ความเชอ ธรรมเนยมนยม ประเพณ ฯลฯ บานเจาสวสอนเปนตวอยางทนาสนใจ หากมองจากภายนอก อาจเหนเพยงวาเปนอาคารทมรปทรงทางสถาปตยกรรมแบบจน บางทานมองอยางผวเผนวาเหมอนศาลเจา หรออาจดวาเปนเพยงบานเกาๆ หลงหนง ซงความจรงแลวอาจมอะไรมากกวาททานมองเหน ลองเขามาดดวยกนครบ

บานหลงนสรางขนในราวตนรตนโกสนทร โดยครอบครวคหบดลกจนฮกเกยน-สยาม และเปนทพำนกของลกหลาน จนถงปจจบน ทซมประตดานหนามปายอกษรจนขนาดใหญเขยนอกษรวา “เฮงไถ” ซงเปนชอของกจการของครอบครวน ดงนนบานหลงนจงเรยกชอวา บานเฮงไถ หรอ “โซวเฮงไถ” หากเรยกรวมกบนามของตระกล โซว แตคนทวไปมกเรยกวา “บานเจสวสอน” บตรชายคนโตของหลวงอภยวานช (จาต) แตความจรงเจาของคอ อำแดงอย มารดาของเจสวสอน ผมอายอย ในระหวาง พ.ศ. ๒๓๕๖-๒๔๓๖

สถาปตยกรรมจนนนมหลายสาขาตามประเภทและการใชสอย เฉพาะบานเรอนกมตางกนไปในภมภาคตางๆ อยางบาน

โซวเฮงไถ : สถาปตยกรรม บานจนฮกเกยน

ยานจนถนบางกอก8

หลงนการวางผงเรอนเปนเรอนหมแบบฮกเกยน “ตวฉเสก” แปลวาบานขนาดใหญ มองคประกอบเปนตวเรอนสหลง “สเรอนลอมลาน” ทเรยกในภาษาจนวา “ซอเหอยวน” มลกษณะเปนอาคารสหลงลอมลานกวางกลางบาน อยางแบบสถาปตยกรรม ฮกเกยน สนนษฐานวานาจะไดอทธพลชางเจยงจว ซงเปน ภมลำเนาเดมของเจาของบาน

เรอนหลงหนาจะทำหนาทเปน ซมประตทางเขา เมอผานซมประตเขาไปเราจะพบกบเรอนประธานซงตงอยตอจากลาน เปดโลง ถงแมวาลานเปดโลงในเรอนแบบฮกเกยน จะไมกวางขวางเทาเรอน “ซอเหอยวน” แบบภาคเหนอของจน แตมนกทำหนาทเปนศนยกลางของบานไดเปนอยางด สงใหเรอนประธานตงอยอยางสงางาม ทงยงเปนทถายเทอากาศและรบแสงสวางเขาส ตวเรอน ซายขวาของเรอนประธานเปนเรอนเคยง ใชเปนทพกของลกหลานหรอบรวารผอาศย

ตามธรรมดา บานแบบนมกเปนเรอนแบบชนเดยวมากกวา แตทบานโซวเฮงไถน สรางประยกตเปนสองชน ความจรงแลวหากพจารณาดกนอยางถถวนกจะพบวาทจรงแลวควรจะเรยกวา เรอนใตถนสงมากกวา เพราะความสงของชนลางนนไมเหมาะ จะใชพกอาศยเลย ซงหากเปนอาคารสองชนแบบจนอยางไรเสยชนลางกจะตองมความสงทเหมาะสมเพราะหองชนลางเปนทใช

งานประจำ แตสดสวนของชนลางทนเหมอนผออกแบบจงใจใหเปนเพยงใตถนบานอยางทเราพบกนในเรอนไทยแบบประเพณ ทำใหเหนถงความผสมผสานทางวฒนธรรมอยางเหนไดชด อาจเปนเจตนารมณของผออกแบบหรอของทานเจาของเรอน กเปนได

เรอนประธานนนชนบนแบงเปนสามหองมระเบยงยาวตลอดแนว หองกลางจดเปนหองบชาบรรพบรษ ตามธรรมเนยมนยมแบบบานจนโดยทวไปทจะตงทบชาบรรพบรษเปนประธานในหองโถงสำคญ หองทงสองขางของหองบชาเปนหองพกของเจาของบาน ดานหนาหองทงสามเปนเฉลยงยกพนยาวตลอดแนว ใชเปนทรบแขกและกจกรรมอนๆ ของเจาของบาน

นาสงเกตวาการยกระดบเฉลยงหนาหองตางจากระเบยงอยางน ไมปรากฏในสถาปตยกรรมจน แตจะปรากฏเฉพาะในเรอนไทยเทานน การใชระดบในเรอนอยางนจงแสดงถงการผสมผสานอยางลงตว ชวนใหจนตนาการวาในขณะททานผเปนเจาของบานบชาบรรพชน ตามธรรมเนยมจนโดยตงโตะเซนไหว แตทานกนงทเฉลยงหนาเรอนดจเดยวกบนงในหอกลางของเรอนไทย ทามกลางบาวไพร ทนงในทตำกวา

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 9

โครงหลงคาเปนแบบโครงสราง ยกขอแบบสกลชางฮกเกยน ซงจดวาเปนแบบลกษณะของระบบโครงสรางของทางภาคใตแมนำแยงซ ซงเราจะพบเหนไดโดยทวไปมากทสด ในประเทศไทย

โครงสรางระบบนจะประกอบดวยเสารบขอทจะรบดงรบอกไกและแป ความงามของสถาปตยกรรมแบบนอยท ขอและแปทถากใหเปนรปกลมหรอเหลยมมน รบกบดงขนาดตางๆ รวมทงขอรปโคงทยดดงเขาดวยกนลดหลนกนอยางสวยงาม มการแกะสลกตามสวนตางๆของโครงสรางอยางปราณต โดยเฉพาะชางเมองเจยงจว จวจวของมณฑลฮกเกยน และชางเมองแตจวแถบตะวนออกของมณฑลกวางตงจดวามชอเสยงเลองลอในฝมอการแกะสลกแหงหนงของจน โดยเฉพาะหากเปนอาคารสาธารณะเชนวดวาอาราม ศาลเจา ศาลบชาบรรพชนหรอ บานผมฐานะกจะมความวจตรบรรจงและสลบซบซอนของการแกะสลกมากขน แตหากจำแนกอยางคราวๆ โครงสรางแบบแตจวจะมความซบซอนนอยกวาแบบฮกเกยน

สวนทนาชมของสถาปตยกรรมจนกคอหลงคาซงมรปแบบหลากหลายมาก หลงคาจะมงดวยกระเบองดนเผาแบบกาบกลวยซงมทงชนดทมครอบกระเบอง และชนดทปนปนเปนครอบ โดยทวไปแถบฮกเกยนจะใชกระเบองดนเผาสแดงอฐ สวนแถบแตจวมกนยมใชกระเบองดนเผาสเทาอมเขยว ซงเปนการตางกนทวสดทองถน

หลงคาเรอนของทนเปนทรงจว แตมรปรางหนาจวและสนหลงคาตางกน เปนสองแบบคอตวเรอนประธานใชหลงคาแบบหางนกนางแอน และตวเรอนเคยงจะใชหลงคาแบบอานมา

แบบแรกจะมความแอนโคงของหลงคาอยางสวยงามปลายจวจะปนปนสะบดเปนรปหางนกนางแอนมการซอนชน

ชวตเชนนดจะเปนเปนการผสมผสานวฒนธรรมทแตกตางไดอยางลงตว จากการใชเครองเรอน เชน โตะ เกาอแบบจน กบการนงบนพนเรอนตางระดบแบบไทยดจะกลมกลนเปน อนหนงอนเดยวกนอยางหนาทง

เรอนบรวารซายขวา เปนทพำนกของลกหลานบรวารเรอนทางซายมอของเรอนประธานแบงเปนหองเกบทรพยสนและธญญาหาร การใชงานหองภายในบานนน นาสนใจทวายงใหความสำคญแกตวเรอนทางปกซายของเรอนประธานมากกวาปกดานขวา ซงกยงคงเปนการใชสอยตามอทธพลทางความคดแบบจนอยนนเอง

สวนองคประกอบทางดานสถาปตยกรรมอยางอนนน โครงสรางสวนใหญเปนไม ผนงภายนอกอาคารและชนลางกอดวยอฐฉาบปนเรยบ บนไดทางขนกออฐถอปนเชนเดยวกน สวนชนบนเปนฝาไมลกฟกแบบจนสลบกบฝาปะกนแบบไทยประยกต

การประยกตเอารปแบบเรอนไทยเขามาใชในการลดระดบของเฉลยงหนาหอง

รปแบบโครงสรางหลงคาแบบสกลชางฮกเกยนทมความวจตรงดงาม

ยานจนถนบางกอก10

ปนปนแหลมเหมอนหางของนกนางแอน การปนปนนเรมจากอยางงาย ๆจนถงซบซอน โดยแบบนใชกบเรอนผมฐานะ เรอนประธาน ศาลเจา วด หรออาคารทมความสำคญ แตเฉพาะแถบเมองจวจว บานเรอนทวไปกใชหลงคาทรงน มการประดบหลงคาดวยปนปนและกระเบองชนเลกๆ เรยกวา “คมชอ” ,“กาเนยม” ขนอยกบฐานนดรศกดของเจาของบาน หากฐานะธรรมดากจะเปนปนปนอยางเดยว กลางสนหลงคาในทน เปนปนปนรปดวงอาทตยมเปลวรศม สวนบนสนกลางใกลปลายหางนกนางแอน จะปนปนเปนลายเครอเถาสะบดปลายวกวนไปมาอยางสวยงาม (เรยกวา เฉากน)

สวนแบบอานมานนหลงคาจะแอนโคงเลกนอยหนาจวจะกออฐเปนสนสงกวาระดบกระเบองมงหลงคา คลายกำแพงกนไฟ และมการปนปนเปนรปทรงตางๆ โดยถอทรวดทรงท เปนสญลกษณของดาวทงหา ซงเปนตวแทนเบญจธาต (โหงวฮง) คอธาตทอง ไม นำ ไฟ ดน แตกจะมการพลกแพลงตามความสวยงาม โดยทวไปแบบนจะใชกบบานเรอนทวไป และหากใชรวมกบแบบแรกกจะใชเปนหลงคาของเรอนบรวาร

ตวอยางเรอนแบบฮกเกยนทพอจะเทยบเคยงกนไดอกแหงหนงกคอเรอนเจาเมองสงขลา (ปจจบนคอพพธภณฑสถานแหงชาต จงหวดสงขลา ซงมความใหญโตกวาแตรปแบบเหมอนกน หลงคาอาคารแบบจนทพบกนในบานเรานนนอกจากเปนแบบฮกเกยนของบานหลงนแลว

สงทนาสนใจทหลงเหลออกอยางคอลวดลายปนปนนนตำทประตหนา แสดงลกษณะพเศษของศลปกรรมจนอยางชดเจน และยงมบานประตเขยนลายพฤกษาแบบศลปกรรมไทยทเหลอใหเหนความงดงามอยหลายแหง

ความจรงแลวรายละเอยดของบานนมมากจนเปนการยากทจะนำมาบรรยายไดในเวลาจำกด บทความนคงเปนเพยงการแนะนำคราวๆ เทานน หากทานผอานสนใจอาจตดตอขออนญาตเพอเขาชมดวยตนเองกอาจไดรบอรรถรสมากกวานกเปนได

บานหลงน อาจไมใชเรอนแบบจนทใหญโตหากเทยบกบ แหงอน แตทพวกเรานาสำเหนยกไวกคอ ทนเปนบานแบบจนทยงมสภาพคอนขางสมบรณ และหลงเหลออยเพยงไมกแหงในแผนดนน ทงทความเปนจรงแผนดนนเปนทเกด ทอาศย และเรอนตายของเจาสวและกลจนนบไดหลายชวคน แตนาใจหาย ทเราแทบหาตวอยางบานแบบจนของบรรพชนจนสยามไดนอยเตมท ไมอาจทราบไดวาพวกเรากำลงทำอะไรกบรองรอยประวตศาสตรของเราเอง แลวคนรนตอไปจะคนหารากเหงาของตนไดจากไหนกน

ลายปนปนเครองทรงหลงคาทมความละเอยดซบซอนบงบอกถงฐานะ

ลายปนปนนนตำบรเวณซมประต

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 11

เรอง : จฤทธ กงวานภม l ภาพ : ธรวฒน อาภาสพพฒน, ณภทร ชยชนะศร

ตลาดนอย...หนงในยานเกาของไชนาทาวนกรงเทพฯ อนเตมไปดวยอาคารเกามากมายกวา ๖๔ อาคาร ซงมความหลากหลายทงศลปะและยคสมย โดยมตรอกทางเดนขนาดเลกทมวถชวตทสบทอดกนมาแตเกากอนเปนเครองรอยรดอาคารทงหลายอยางลงตว จงทำใหสถานทแหงนเปนทดงดดใจและหมายตาของนกถายรปหรอนกทอง เท ยวทสน ใจทางด านสถาปตยกรรมเกา และวถชวตวฒนธรรมใหเขามาสมผสไดเปนอยางด นอกเหนอไปจากกลมนกชมทตองการมาลมลองอาหารทตลาดนอย

อาคารเกา... เอายงไงด?

เมอพจารณาดสภาพแวดลอมของอาคารเกาภายในตลาดนอยพบวาอาคารนนมทงถกใชงานอย และถกปลอยทงรางโดยไมมการใชงาน ซงมอยจำนวนไมนอยเลยทเดยว ทำใหเกดคำถาม เชน “...อาคารนอายเทาไหร ? ใครเปนเจาของ ? อาคารนใชทำอะไรอยในปจจบน ? และ ในอนาคตอาคารเหลานจะเปนอยางไร ?...” จงเปนทมาของการสำรวจเพอเกบขอมลอาคารเกาทมคณคาในยานตลาดนอย ดวยการจด ”โครงการคายอบรมเยาวชนดานคณคาทางสถาปตยกรรม และประวตศาสตรของอาคารเกาในยานตลาดนอย” รวมกบโรงเรยนและเยาวชนในพนท (รายละเอยดสามารถอานไดในวารสารโครงการยานจนถนบางกอก ฉบบท ๓ คอลมนกากนง หนาท ๕-๗) จงทำใหทราบวายานตลาดนอยนนมอาคารสถาปตยกรรมจนหรอ ”บานทรงจน” หลงเหลออยหลายหลงและเปนอาคารทย ง ใชประโยชน ไดจนถงปจจบน

ผลการสำรวจเบองตนเพอเกบขอมลอาคารเกาทมคณคาทางสถาปตยกรรมนนพบวา เจาของอาคารหลายหลงยงมความรกและหวงแหนอาคารเกาของตน เนองจากเคยมความทรงจำผกพนกบอาคารทเปน

ยานจนถนบางกอก12

อาคารเกาตามตรอกในตลาดนอย

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 13

ทน

เทาไหร?

ทำอะไร? ทำอยางไร?

การบรหารจดการ?

สมประโยชน?

การดแลรกษา?

ปญหา การอนรกษอาคารเกา

ทำเพออะไร

? การใช

ประโยชน ความร

คำถามสำคญคอ “...ทำอยางไร จงจะปรบปรงอาคารทมคณคาเหลาน ใหสามารถใชประโยชนไดอยางคมคาและเหมาะสม...” เพราะอาคารเหลานลวนตองการท งทนทรพย ในการปรบปรง ไปจนถงความรในการดแลรกษา และการบรหารจดการพนทอยางสมประโยชน ทตองการทงความรกความเขาใจของเจาของอาคารอยพอสมควร ซ งหากบคคลเหลานไมสามารถอยรวมกบอาคารของเขาไดแลวนน กคงจะตองถงเวลาบอกลาอาคารเกาเหลานนในทนท และนนอาจหมายถงการยายออกของผคนเกาแกแลวเปลยนสทธการถอครองอาคารโดยคนนอกซงขาดจตวญญาณของชมชนดงเดม ซงจะสงผลกระทบกบวถชวตความเปนชมชนทมประวตศาสตรรวมกนให เจอจางลง หากทงอาคารและผคนเดมคอยๆ เลอนรางหายไป

ทายทสดแลวอาคารทมคณคา ทงหลายอาจถกแทนทดวยอาคารหรอ สงปลกสรางใหมทอาจไมเหลอเคาโครงเดมใหจดจำ หากผถอครองนนขาดความรก ความเขาใจ และความพรอมในการรกษาสมบตทมคาเหลาน ถายงคงปลอยใหอาคารเกานนเกาแลวเกาเลยโดยไม เหลยวแล...

จากแนวคดนเองจงเปนทมาของการสรางกระบวนการเรยนรและแรงบนดาลใจกบเจาของอาคารเกาทมคณคาในชมชนใหเกดความตนตวและหนมาปรบปรงฟนฟอาคารของตน ดวยการคนหาอาคารนำรองโดยมเปาหมายใหเกดการเรยนรของชมชนอยางมสวนรวม แลวจงรวบรวมเจาของอาคารทสนใจ เพอจดตงเปนเครอขายสำหรบสนบสนนดานองคความร เครองมอ และแนวทางในการแกปญหาสำหรบอนรกษและฟนฟอาคารเกาทมคณคาไดอยางมประสทธภาพ อนจะนำไปสความยงยนในอนาคต

รากฐานของชวตในอดต อกทงยงเลงเหนถงคณคาทางประวตศาสตรท เพมขน ตามกาลเวลา แต ในขณะเดยวกนกมปญหาดานการดแลรกษาอาคารเนองจากคาใชจายคอนขางสง จงมอาคารบางหลงถกตอเตม ปรบเปลยนเพอใหสอดคลองกบสภาพใชงานในปจจบน ทำใหตวอาคารถกลดคณคา ความงาม ความเปนของแทดงเดมลงไป ขณะทอาคารบางหลงกถกปลอยปละละเลย ซงปญหาเหลานสามารถสรปไดเปน ๓ ประเดนสำคญ ไดแก ทนทรพย – ความรในการบรณะเชงอนรกษ – การใชประโยชนอาคารในอนาคต โดยเจาของอาคารแตละรายจะมระดบปญหาในแตละประเดนแตกตางกนออกไป แตเกอบ ทกรายนนเหนตรงกนวาประเดนดาน ทนทรพยนนสำคญทสด นอกเหนอจากความพงพอใจดานความงาม และผ ใชอาคารมคณภาพชวตทดขนตามสภาพความสมบรณของอาคาร ซงหมายถงความคมคาหรอผลตอบแทนในการลงทนทอาจไดตามมา เชน สามารถสงเสรมภาพลกษณของกจการ และทำใหคาขาย ดขน (เซงล) หรอสามารถเกดธรกจใหมทหลอเลยงตวเองไดจากตนทนดานคณคาของตวอาคารดงแนวทางทวา “...การอนรกษทกนได...” จงจะเกดแรงจงใจใหปรบปรงฟนฟสภาพอาคารเหลาน

แผนภาพปจจยสำคญของการอนรกษอาคารเกา

รปอาคารทรงจนตางๆ ในตลาดนอย

ยานจนถนบางกอก14

ผลกระทบจากปญหานำทวมในฤดฝนเปนประจำทกปเนองจากระดบพนบานตำกวาถนนซอย

ความตองการของเจาของอาคาร : เจาของอาคารมความตองการทจะฟนฟสภาพอาคารใหมสภาพดดงเดม เพอใหผคนไดรบรถงความสวยงามและอาคาร ทมคณคาในตลาดนอย แตยงขาดความรและวธในการอนรกษฟนฟอาคารประเภทน

ลกษณะและกระบวนการทำงาน : โครงการยานจนถนบางกอกไดรวมมอกบเจาของอาคารเพอเปนทปรกษาในการปรบปร งบ านจนหล งน โดยเร มจากกระบวนการสำรวจโครงสรางเดมเพอทำความเขาใจถงระบบของอาคารและประเมนความสมบรณของโครงสรางอาคารในเบองตน ปจจบนกระบวนการฟ นฟ อาคา รน ย ง อย ใ นข น ตอนการทำความเขาใจกบเจาของอาคารถงนยามของการอนรกษในระดบตางๆ กอนทจะ

ประเภทอาคาร : อาคารบานจน ลกษณะอาคาร : เปนอาคาร ๒ หลง

เรอนหลกเปนอาคารจนสองชน โถงกลางเปดโลง และมเรอนบรวารวางตวขนานเปนแนวยาวทางดานขางอาคารอกหนงหลง

ตำแหนงทตง : บรเวณหลงศาลเจาโจวซอกง

การใชประโยชนอาคาร : อาคารยงคงมการใชงานอยโดยใชประกอบธรกจดานอะไหลรถยนต

สภาพปจจบน : อาคารนาจะมอายเกน ๑๐๐ ปตามโฉนดทดนและคำบอกเลาของเจาของ ปจจบนอาคารมปญหาดานโครงสรางไมทมการแอนตวและหลงคารว เจาของอาคารจงไดทำการแกปญหาเฉพาะหนาดวยการเสรมความแขงแรงของโครงสรางในเบองตน แลวจงทำหลงคาคลมทงอาคารไวเพอแกปญหาหลงคารวและลดความเสยหายเพมเตมของอาคารจากนำฝน นอกจากนยงไดรบ

การเกบขอมลรงวดสภาพปจจบนของอาคาร

องคประกอบบานจนทยงคงสภาพสมบรณ

ตวอยางกรณศกษา / อาคารนำรอง

วเคราะหถงความเปนไปไดในการปรบปรงอาคาร ให กลบมาใช ง านไดด ด ง เดม หรอออกแบบกจกรรมการใชประโยชนแบบใหมใหสอดคลองกบอาคาร เพอวางแผนการปรบปรงและฟนฟอาคารใหสอดคลองกบศกยภาพของเจาของอาคารตอไป

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 15

เปลยนบานเกาใหเปนบตคโฮเตล กบวรพนธ คลามไพบลย

เรอง : จฑารตน นฤพนธาวาทย l ภาพ : ธรวฒน อาภาสพพฒน, Samsen 5 Lodge

“แมจะมพนทจำกด แตคณวรพนธกสามารถปรบเปลยนบรเวณโถงทางเดนเลกๆ ทำเปนเคานเตอรขนาดยอม สำหรบบรการอาหารเชาและเครองดมใหกบแขกทมาพก โดยเปดดานบนใหแสงสองถงเพอขจดกลนอาหารและชวยลดการใชพลงงานไฟฟา”

ยานจนถนบางกอก16

กระแสของการทองเทยวในปจจบนทมงเนนความสะดวกสบายและปรมาณของนกทองเทยวเปนหลก ทำใหเกดรปแบบการทองเทยว ทตายตว ซำซาก และสรางความเบอหนายใหกบนกทองเทยวจำนวนไมนอย สงเหลานไดลดทอนคณคาและประสบการณท นกทองเทยวควรจะไดรบ การแสวงหารปแบบการทองเทยวใหมๆ จงเกดขน อยางการทองเทยวเชงอนรกษทหยบยกคณคาและเอกลกษณเฉพาะตวของพนทมาเปนจดขายใหนกทองเทยวไดเขามาคนหา เรยนร และซมซบประสบการณใหมๆ จงไมใชเรองแปลกหากจะมนกทองเทยวสนใจพกในแหลงชมชน ทไดใกลชดกบวถชวตของผคน และวฒนธรรมประเพณทองถน อนเปนทมาของการฟนฟบานเกาใหกลายเปนบตคโฮเตลในหลายพนท โดยเฉพาะอยางยงในยานเมองเกาอยางบรเวณเกาะ กรงรตนโกสนทรและพนทรอบๆ อยางยานไชนาทาวน เปนตน

สามเสน ๕ ลอดจ (Samsen 5 Lodge) คอ ตวอยางหนงของบตคโฮเตลขนาดเลกทมหองพกเพยง ๓ หองเทานน แตกลบสรางความประทบใจแกนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตจำนวนไมนอย จนเคยไดรบคะแนนโหวตใหขนถงอนดบท ๓ ของโรงแรมประเภท Bed & Breakfast ทดทสดในกรงเทพฯ อยาง Tripadvisor.com เวบทองเทยวทใหญทสดในโลก ทำใหยากจะเชอวาโรงแรมแหงนเคยเปนโรงรถเกามากอน แตดวยมมมองทกวางไกลของคณวรพนธ คลามไพบลย สถาปนกหนมแหงบรษท Super Green Studio ทำใหพนทแหงนกลบมามชวตชวาและเปน การสรางมลคาเพมใหกบอาคารเกาทถกทงราง ไมไดใชประโยชนอกทางหนงดวย เมออานมาถงตรงนแลวเชอวาหลายๆ คนคงอยากรแลววาจะเปลยนบานเกาของตนเองใหเปนบตคโฮเตลไดอยางไร และปจจยของการทำธรกจประเภทนใหประสบความสำเรจตองประกอบดวยอะไรบาง เราจะมาเรยนรจากประสบการณ และ คำแนะนำจากกรทานนกนคะ จดเรมตนของ สามเสน ๕ ลอดจ (Samsen 5 Lodge)

“สามเสน ๕ ลอดจ (Samsen 5 Lodge) เกดขนโดยความบงเอญจากการหาพนทสำหรบเชาทำออฟฟศซงเปนโรงรถเกา โดยเหลอพนทอกจำนวนหนงท

ไมไดใชประโยชนจงเกดความคดในการทำโรงแรมขนาดเลก เพราะเหนศกยภาพของพนททต งอย ในยานเมองเกาใกลแหลงทองเทยว มวฒนธรรมทโดดเดน และเพอใหเขากบแนวความคดของบรษททใหความสำคญในเรองการอนรกษและประหยดพลงงาน จงออกแบบใหโรงแรมแหงนเปนโรงแรมทพงพาธรรมชาตมากทสดเพอลดการใชพลงงาน และประหยดคาใชจายในโรงแรม ประกอบกบการสรางมลคาเพมใหกบอาคารเกาทถกทงราง ไมไดใชประโยชน ทำใหสามเสน ๕ ลอดจ (Samsen 5 Lodge) ไดรบความสนใจจาก

สอหลากหลายแขนงทงวทย โทรทศน และสอสงพมพตางๆ นอกจากนยงมผคนจำนวนมากทแวะเวยนเขามาศกษาดงานในแตละป ซงเปนจดเรมตนของการเปดอบรมเปลยนบานเกาใหเปนบตคโฮเตลทง ๖ ครงทผานมา” บตคโฮเตล ประสบการณใหมทใครๆ กทำได

“บตคโฮเตล ถกเรยกครงแรกเมอประมาณ ๒๐ กวาปทผานมาทงในสหรฐอเมรกา องกฤษ หรอแมแตทฝรงเศส ซงเปนการฉกรปแบบของโรงแรมเดมๆ ทเนนความ

คณวรพนธ คลามไพบลย เจาของบตคโฮเตล “สามเสน ๕ ลอดจ”

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 17

หรหรา สะดวกสบาย แตขาดเสนห ขณะทบตคโฮเตลเนนประสบการณใหมๆ ในการเขาพก การแสดงออกถงคณคา เอกลกษณของพนท การแทรกตวอยตามตรอกซอกซอยในชมชน ไดเหนวถชวตของผคนและซ มซ บ วฒนธ ร รมปร ะ เพณ ท อ ง ถ น ท งหมดน จ งกลายเปนส วนหน งของประสบการณเดนทางของนกทองเทยว ซงโรงแรมขนาดใหญไมสามารถใหได”

“ทงนการทำบตคโฮเตลไมจำเปนตองเปนอาคารเกาเทานน แตทเลอกทำจากอาคารเกาเพราะในปจจบนอาคารเกาเปนทรพยสนทถกทงราง ไมไดใชประโยชนเปนจำนวนมาก นนหมายความวาคนทอยากจะทำบตคโฮเตลไมจำเปนตองเปนคนรวย แตเปนคนทวไป คนทมรายไดนอย คนทมอาคารเกา บานเกากสามารถทำได โดยชดเชยดวยการลงทนทางความคดสรางสรรคในการออกแบบ และการใสใจในบรการเพอแขงขนกบโรงแรมขนาดใหญและเปนทางเลอกใหกบนกทองเทยว ยคใหมทแสวงหาประสบการณทแตกตางจากรปแบบเดมๆ ซงสวนใหญเปนกลม นกทองเทยวทมกำลงซอคอนขางด”

“นอกจากนผมยงมองวาการทำธรกจประเภทนกอใหเกดการสรางรายไดแบบเศรษฐกจสรางสรรค กลาวคอ เกดการกระจายรายไดสชมชนทงทางตรงและทางออม ไมวาจะเปนการจางงาน การกระตนการคาขาย การรกษาและฟนฟวถชมชน วฒนธรรมประเพณทองถน ซงทงหมดนนตองเกดขนจากการพ งพาอาศย เพ อ สงเสรมซงกนและกนของคนในชมชน อนจะนำไปสการทองเทยวแบบยงยน”

องคประกอบสความสำเรจของการทำ บตคโฮเตล

จากการเปดอบรม “เปลยนบานเกาใหเปนบตคโฮเตล” ในหลายๆ ครงทผานมาพบปญหาหลก ๓ ขอใหญของการทำธรกจประเภทนคอ

๑. คนทไมคอยมประสบการณในการเดนทางทองเทยว คดไมออกวาจะทำอยางไรใหสามารถพฒนาอาคารเกา บานเกาทมอยใหเตมศกยภาพ

๒. ปญหาดานการจดการ พบวาสวนใหญของผททำธรกจประเภทนเปนแบบเจาของคนเดยว ซงมทงขอดและขอเสย คอ สามารถควบคมดแลไดงายทำใหธรกจกาวหนาอยางรวดเรว แตขณะเดยวกนเมอเจาของหมดแรงธรกจกจะตกตำอยางรวดเรวเชนกน

๓. ไมสามารถพฒนาไปถงรปแบบเศรษฐกจสรางสรรค ขาดการเชอมตอระหวางผประกอบการและชมชนทองถน

แ ต ป ญ ห าท ก ล า ว ม า ข า ง ต นสามารถแกไขไดถาผประกอบการยดหลก๓ หวงทองคำทเปนองคประกอบสำคญอนจะนำไปสความสำเรจในการทำบตกโฮเตลนนกคอ ๑. มมมอง ทศนคต (Attitude) ๒. ทกษะ (Skill) ๓. ศกยภาพ (Potential)

“การเปนเจาของโรงแรมทดตองประกอบดวย ๑. มมมอง ทศนคต (Attitude) เชน ต อง เปนคนท ม จ ต ใจ เปดกว า ง มองโลกในแงด พรอมเรยนรสงใหมๆ และพรอมแกไขปญหา ๒.ทกษะ (Skill) ในการจ ดการและการส อ ส า ร เช น พดภาษาองกฤษเปน สามารถใหขอมลพ นฐานท ส ำคญและแนะนำสถานท ทองเทยวแกลกคาได รวมถงเปนงานชางพ น ฐานบ า ง เล กน อย ๓ . ศ กยภาพ (Potential) เชน มความเปนผนำ มเงน มทดน มบานเกา เปนตน ซงหากทำไดครบท ง ๓ องคประกอบจะทำให เกดโปรดกสทมมลคา ขายไดในราคาแพง ยกตวอยางเชน ‘Old Bangkok Inn’ ทสามารถขายหองพกไดในราคาคนละ ๖,๐๐๐ บาท ‘ลอยละลอง’ ทอยดานหลง

ผงพนแสดงกอนและหลงการปรบปรงอาคารเกาใหเปนบตคโฮเตล

ภาพกอนการปรบปรง ภาพบรรยากาศในหองพก

ภาพหลงการปรบปรง

ยานจนถนบางกอก18

ภาพบรรยากาศการจดอบรมเปลยนบานเกาเปนบตคโฮเตลครงท ๖

วดปทมคงคาราชวรวหาร แมทำเลทตงจะเขาถงยากแตกเตมตลอดทงป หรออยางท ‘พระนครนอนเลน’ หองพกไมมทว มแตฟกแขงๆ แตกถกจองเตมตลอดทงปเชนกน”

“แตใชวาการจะเรมตนทำธรกจประเภทนจะตองมครบทง ๓ องคประกอบอยางทกลาวมา อาจจะเรมตนจากอยางใดอยางหนงแลวคอยๆ พฒนาไปเรอยๆ อยางเชน ทกษะในการพดภาษา หรอแมแตการเชาบานเกาเพอทำธรกจ เปนตน ซ ง ส ง ส ำคญค อม มมองท เ ป ด กว า ง เพราะจะทำให เราได เรยนร และเปดประสบการณใหมๆ ทำใหรจกขอเดน ขอดอยของตนเอง เพอนำมาพฒนาและปรบใชใหเหมาะสมจนเกดเปนเอกลกษณของโรงแรมทโดดเดนไมซำใคร”

“นอกจากนการประชาสมพนธใหเปนทรจกยงเปนอกปจจยหนงทสำคญ

ซงในปจจบนนสอสงคมออนไลนเขามามบทบาทคอนขางมากในการเขาถงลกคากลมเปาหมาย ประกอบกบการบรการทสรางความประทบใจจะชวยใหเกดการแนะนำปากตอปากทำใหเปนทรจกใน วงกวางมากยงขน”

บตคโฮเตลกบกระแสการฟนฟ อาคารเกา บานเกา

“ปจจบนมแนวโนมการฟนฟอาคารเกา บานเกา ใหกลายเปนบตคโฮเตลเพมขนเรอยๆ เพราะคนสวนใหญมตนทนทเปนอาคารเกา บานเกาอยเยอะแตกลบถก ทงรางไมไดใชประโยชน ซงเมอมแนวทางแบบนขนมาคนสวนใหญกอยากมรายไดกน แตเมอถามวาการเพมขนเรอยๆ ของบตคโฮเตลจะลนเกนพอดหรอไม? กตอบวาไมเพราะอยางแรกคอคนไทยเปนคนททำเรองของงานบรการไดดซงเปนสงสำคญ

หากผ อ านท านใดสนใจศกษาขอมลเพมเตมสามารถเขาไปเยยมชมไดทเฟสบคโดยพมพทชองคนหา “เปลยนบานเกาใหเปนบตคโฮเตล” หรอท สามเสน ๕ ลอดจ : ๕๘/๑ ซอยสามเสน ๕ ถนนสามเสน อ.พระนคร กรงเทพ ๑๐๓๐๐ โทร ๐๘๙-๖๙๖๙๘๙๖, ๐๒-๖๒๘๙๗๙๙

ในการสรางความประทบใจใหกบลกคา อยางทสอง คอ ในอนาคตขางหนาจะมการเปดประชาคมอาเซยน (AEC) ซงจะทำใหมกลมลกคาเพมขน”

ทงนคณวรพนธยงไดกลาวปดทายเพอเสรมความมนใจอกวา “ถงแมจะมการทำธรกจประเภทนในทกตรอกซอกซอยแตมาตรฐานการบรการ รปแบบ และประสบการณในการเขาพกจะแตกตางกนไป ในทางกลบกนจะทำใหพนทดงกลาวกลายเปนยานของทพกนกทองเทยว ซงมองวาธรกจประเภทนจะสามารถหมนเวยนไดตลอดไมมวนเตม”

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 19

ผคนกบการพฒนาเยาวราช

เรอง l ภาพ : รศ. ชวทย สจฉายา

สำหรบเยาวราชซงมทมาจากการเปนทตงถนฐานของชาวจน เปนยานธรกจการคาหลกของกรงเทพฯ ทแมวาไมสามารถ หลกเลยงความเปลยนแปลงของเมองใหญทยานธรกจการคาหลกจะเลอนขยบออกไปทราชประสงค แตกดวยลกษณะพเศษของเยาวราชทมทงสนคาบรการเฉพาะอยางและความครบถวนของประเภทสนคา ซงมความหลากหลายใหเลอกมากมาย อกทงจะซอขายกนเยอะๆ เอาไปขายตอกยงได ขณะเดยวกนเยาวราชกยงสามารถเขาถงไดไมยากนกเมอเทยบกบพนทตอนในอนๆ ของกรงเทพฯ ดงนนเยาวราชจงถอไดวาเปนยานธรกจการคาเกาทยงคกคกอย สามารถสนองประโยชนได จดไดวาเปนยานเกาท “ไมตาย” ยงในอนาคตทสามารถเขาถงไดสะดวกขนดวยระบบการขนสงสาธารณะทมประสทธภาพดวยแลว ยานเยาวราชกจะมศกยภาพมากขนกวาเดม ปญหาของเยาวราชทมาพรอมรถไฟฟาใตดนและการวางผงเมองรวมฉบบใหม โดยผงเมองรวมฉบบนกำหนดการใชประโยชนทดนในระดบเขมขนทำใหสามารถสราง

เยาวราช : ยานเกาท ไมตายทกเมองมยานเกาทเปนยานเรมแรกเดมท เมอเมองนน

กอรางสรางตวขน ไมวาจะเปนยานบรการ ยานราชการ ยานคาขาย หรอยานพกอาศย ยงเมองมอายยาวนานกอาจมพนททำนองนในหลายๆ บรเวณเพมขน และยานดงเดมเหลานกมความเกาแกยาวนานตามไปดวย ยานเกาทกแหงในโลกเสอมถอยลงจากการเปลยนแปลงของเมอง ในกรณของยานการคาทเมองขยายขอบเขตออกไป ยานการคาเหลานเขาถงไมสะดวกเกดแหลงการคาใหมขนขางนอก ผคนเขามาจบจายและรบบรการนอยลงความคกคกคอยๆ หายไป ซงกตามมาดวยความเสอมโทรม ในกรณของยานพกอาศยกเชนกน จากยานอยอาศยทอยกนอยางสบายๆ กลายเปนยานพกอาศยทแออดขน สภาพแวดลอม ถอยลง ผคนเดมยายออก ปลอยซอยอาคารเปนหองเชาและเดนไปสสลมในทสด

เยาวราช ศนยกลางเมองเรมแรกของกรงเทพฯ ทเตบโตจากรากฐานของการพฒนามาจากทางสญจรและอาคารขนาดเลก ปจจบนยงคกคกและเปนยานวฒนธรรมทสำคญของประเทศ

ภาพ: www.facebook.com/77PPP

ยานจนถนบางกอก20

อาคารในพนทไดถง ๗ เทาขนาดแปลงทดน ขณะทพนทการปลกสรางในปจจบนกหนาแนนพอดอยแลว โดยมระดบอยประมาณ ๓.๕ เทาของขนาดแปลงทดน ผงเมองรวมนนมลกษณะเปนผงนโยบายของการพฒนาเมองวาจะใหสวนใดของเมองมความเปนไปอยางใด จะใหหนาแนนเขมขนขนหรอนอยลงเพยงใดกขนอยกบผงเมองรวม เพราะฉะนน ระหวางการดำเนนการจดทำผงเมองรวมฉบบนจงประสบกบการไมเหนดวยมาโดยตลอด ไมวาจะในขนตอนแรกๆ ของการยกราง จนไปถงในขนตอนสดทายของการทจะเปนกฎกระทรวงใชบงคบ ประชาคมจากผคนเยาวราช และสวนอนๆ ของกรงเทพทเปนผมสวนได-เสยพจารณาเหนวา กระบวนการวางผงเมองรวมนน ขาดการพถพถนตอความเปนไปของเยาวราช การใหความหนาแนนเพมขนถง ๒ เทา มใชหนทางการฟนฟยานเกา เอาแตสนบสนนแคใหสามารถขยบผลตอบแทนไดมากๆ เพยงอยางเดยว ปรากฎการณทเรมขนแลวคอการเปลยนมอกรรมสทธทดนเพอการรอรางสรางใหม ทจะตามมาดวยการโยกยายไลรอผคน การสงเสรมกระตนใหมการสรางอาคารสงใหญได ยงกลบเปนการซำเตมใหมการทบทำลายยานวฒนธรรมสำคญแหงนเขาไปอก

ยานเกาในนครใหญ

ยานเกาอนเปนทแรกเรมเดมทของการต งถนฐาน เมอสะสมอารยธรรมมาอยางตอเนอง เปนศนยกลางของการกระจายสนคาและบรการ ดงนนเมอเมองเปลยนแปลงขยายตวออกไป ศนยกลางเมองเดมคลายบทบาทกลายเปนยานเกาทประสทธภาพของการทำหนาทลดลง โดยเหตนบรรดาเมองตางๆของโลกโดยเฉพาะอยางยงนครใหญๆ จงดำเนนการทจะรกษายานเกาท เปนมรดกวฒนธรรมเอาไว ควบค ไปกบการหาประโยชนดวยการฟนฟใหสามารถสนองประโยชนใชสอยได ไมดอยไปกวายานใหมๆ ขณะเดยวกนกอนรกษปรบปรงอาคารเกาทมคณคา สรางอาคารใหมทกลมกลนสรางสรรค บรรยากาศทเปนลกษณะเฉพาะของยานเกาเหลานน สงทสำคญทสดและดเหมอนจะเปนปจจยความสำเรจของการฟนฟยานเกากคอการสามารถรกษาวถชวต วฒนธรรมประเพณ ตลอดจนผคนเอาไวได อนถอไดวาการฟนฟยานเกาเหลานเปน “ของแททมไดถกทำเทยมขน”

แนวทางของเยาวราช

ผงเมองรวมกรงเทพมหานครทมผลกระทบตอความเปนไปของเยาวราชในลกษณะท ไดกลาวมาขางตนแลวนน แมวากรงเทพมหานครจะยอมรบถงขอบกพรองทอาจทำลายความเปนยานมรดกวฒนธรรมในทสด แตการผลกดนไปสการประกาศใชเปนผงเมองรวมเพอบงคบใชกยงคงเดนหนาตอไป โดยอางความเสยหายหากผงเมองรวมฉบบป พ.ศ. ๒๕๔๙ ทใชอยหมดอายลง เกดสญญากาศขาดมาตรการดแล ในการนกรงเทพมหานครทเปนองคกรปกครองทองถนรบผดชอบตอการพฒนากรงเทพฯ

การสงเสรมใหบรเวณรอบสถานรถไฟฟาฯ สามารถสรางอาคารสงใหญเปนตวกระตนใหยานวฒนธรรมแหงนถกรอรางสรางใหมโดยครอบคลมพนทไปถงคอนยาน

โดยเฉพาะอยางยงตอพนทเยาวราช ไดเสนอทางออกดวยการออกขอบญญตทองถนขนมาควบคพรอมกบการใชบงคบ ผงเมองรวม ใหสามารถอนรกษดแลควบคมการปลกสราง สภาพแวดลอมทสงเสรมตอการฟนฟยานเกา ตลอดจนศกษามาตรการแกไขตอขอกำหนดผงเมองรวมทเอาอกเอาใจผดทผดทาง จงใจใหสรางอาคารสงใหญไดในยานเกาแทนทจะใชขอกำหนดจงใจทำนองนกบพนทนอกเมองทเบาบางใหการใชประโยชนรอบๆ สถานฯ มความคมคา

ขอเสนอของกรงเทพมหานครตอการแกไขนนำไปสการพจารณาออกขอบญญตทองถนทภาคประชาชนมสวนรวมฯ ในรปของ “คณะกรรมการกำหนดแนวทางการอนรกษและพฒนาพนทบรเวณตอเนองกรงรตนโกสนทร” ซงนอกจากจะมเปาหมายไปยงพนทเยาวราชแลว ยงมเปาหมายตอไปยงพนทฝงธนบร ซงตงถนฐานกนมากอนกรงรตนโกสนทร ทงยงมสภาพเปน ออารยธรรมของชาตอกดวย สำหรบการทราชการซงมความ ชอบธรรมในการออกบญญตทองถนอยางเตมทขยบใหภาคประชาชนเขามามสวนในการกำหนดทศทางตลอดจนวางกตกาการพฒนาพนทนนถอเปนนมตหมายทด จดเปนอกกาวหนง ของการมสทธมเสยงเพมมากขนในการบรหารจดการพนทของตนเอง เพราะฉะนนโดยหลกการแลว ขอเสนอจากการพจารณาของคณะกรรมการฯ ชดดงกลาวนาจะชวยใหกรงเทพมหานครสามารถออกขอบญญตทองถนทสอดคลองกบความตองการของผคน ขณะเดยวกนกสามารถแกปญหารกษาความเปนเยาวราชไวได อยางไรกด การดำเนนของคณะกรรมการฯ ยงอยในขนตอนของการดำเนนการ ซงการปฏบตงานในเชงวางแผนลกษณะน จำเปนอยางยงทคณะกรรมการฯทประกอบดวยชมชนและนกวชาการจำตองไดรบการสนบสนน ไมเฉพาะการอำนวยความสะดวกจากราชการเทานน แตสรรพกำลงของกรงเทพมหานครนนจะมผลเปนอยางมากตอการสรางความสำเรจ

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 21

“ยานเกาวถใหม...ในสงคโปร”หากกลาวถงเกาะสงคโปร หลายคนคงนกถงรปปนเมอรไลออน

(Merlion) อาคารรปทรงทนสมยรมอาวมารนา (Marina Bay) หรอยานการคาแบรนดเนมอยางถนนออชารด (Orchard Road) แตการพาทานผอานไปสงคโปรครงน จะขอแนะนำสถานทหนงมชอวา ยอารเอ (URA Centre) ตงอยบนถนนแมกเวล (Maxwell Road) เปนองคกรภาครฐสงคโปรทำหนาทวางแผนการพฒนาเมอง หากเปรยบเทยบกบหนวยงานในไทยอาจหมายถงกรมโยธาธการและผงเมอง แตความพเศษของยอารเอ (URA) นอกจากจะเปนผควบคมและกำหนดการพฒนาในสงคโปรแลว ยงเปนเสมอนหองสมดของเมองขนาดใหญ ททกคนสามารถเขาถงได สามารถ

หลงจากฉบบทแลว ไดพาทานผอานไปสมผสเมองแหงความหลากหลายทางวฒนธรรมทสะทอนผานสถาปตยกรรมและ วถชวตจากอดตสปจจบน อกทงยงสามารถดำรงรกษาคณคาและเอกลกษณทตนเองมผานการอนรกษยานอาคาร โดยตอบสนองกบการใชสอยสมยใหม ณ เมองสงขลาและปนงมาแลว ฉบบนจะขอพาทานผอานไปสมผสการอนรกษ อกรปแบบหนง อาจแตกตางกบสงขลาและปนง แตสามารถรกษากายภาพและสรางเศรษฐกจใหกบยานเกาได...ในสงคโปร

ยานเกาวถใหม (๒)

เรอง : ปณฐพรรณ ลดดากลม l ภาพ : ธรวฒน อาภาสพพฒน

สบคนขอมล และรบรเรองราวเกยวกบการพฒนาทงหมด ตงแตแผนผงจนรปรางหนาตาอาคาร วาตรงไหนจะพฒนาไปเปนอะไร ทงปรากฏอยบนเอกสารทจดพมพเผยแพร รปทศนยภาพจำลอง และหนจำลองของทงเกาะสงคโปร ลวนแตเปนการสอสารกบสาธารณะทเปดกวาง ยอารเอ (URA) ทำใหเราไดเหนการพฒนาของเกาะสงคโปรวามการจดการใหเปนยานพฒนาใหมรมแมนำ ยานทพกอาศย ยานอนรกษและพนทสาธารณะทงขนาดเลกใหญโดยรอบเกาะเลกๆ แหงน

ยานสำคญรมแมนำสงคโปร อยาง คลารกคย (Clarke Quay) โบทคย (Boat Quay) และบรเวณรอบๆ เคยเปนทาเรอขนาดใหญทมความมงคงทางเศรษฐกจ ดงปรากฏใหเหนจาก

รปแบบเศรษฐกจการคาแบบใหมในอาคารเกาแกทไดรบการฟนฟใหสวยงาม

ยานจนถนบางกอก22

สถาปตยกรรมสำคญตางๆ ทตงอยตลอดรมแมนำสงคโปร แตถงแมการคาทางเรอเชนในอดตถกพฒนาปรบเปลยนการคาและการขนสงไปแลว แตตวอาคารยงมความสมบรณและสวยงาม รฐบาลจงม นโยบายใหปรบปรงอาคารโดยรอบเปนยานการคารองรบนกทองเทยว ทงรานอาหาร รานคาพนเมอง รานทมชอเสยง ลานจดแสดง สวนสำหรบพกผอน เปนการผสมผสานระหวางอาคารเกาและการพฒนาใหม ทมความกลมกลนกบอาคารเดม รวมทงการปรบปรงภายในอาคารเกาใหสอดคลองกบกจกรรมใหมๆ หรอแมแตการปรบปรงเปลยนแปลงเพมพนทใชงานดานหลงอาคาร แตสงททงยานนมรวมกนคอการเกบรกษาดานหนาอาคารเดมทมรปรางหนาตาเหมอนกนใหยงคงอย ซงเปนสงบงบอกถงรองรอยการตงถนฐานในอดต และบงบอกความเปนยานการคาดงเดมอยได และสงทนาสนใจมากกวาการปรบปรงเปลยนแปลง คอการสรางเศรษฐกจรายได ใหกบอาคารและยานแหงนอยางมหาศาล

อกตวอยางทมการใชงานแตกตางออกไป ตงอยในยาน ไชนาทาวนทถงแมปจจบนจะกลายเปนยานทองเทยว มสนคาและการคาคลายคลงกบสำเพงบานเรา แตความนาสนใจของยานนคอการเกบรกษาอาคารเกาและปรบปรงใหใชงานไดเตมประสทธภาพ โดยปรบปรงเปนหองพกรองรบนกทองเทยว และพพธภณฑยานไชนาทาวนของสงคโปร กถกจดวางอยในยานน พพธภณฑแหงนใชอาคารเกาจำลองบรรยากาศการใชงาน การอยอาศย และประวตศาสตรของคนจนในสงคโปร นอกจากจะสรางเศรษฐกจแลว ยงเปนพนทใหความรกบนกทองเทยวไดเปนอยางด

นอกจากการกำหนดการอนรกษเชงพฒนาในพนทยานเการมนำและยานอนๆ โดยรอบแลว ทางรฐบาลสงคโปรไดมการกำหนดใหตลอดรมนำเปนพนทสาธารณะ โดยมการออกแบบใหเปนทางเดนเทา ทางจกรยาน พนทพกผอน เชอมตอกนตงแตรมแมนำสงคโปรยาวไปจนถงรมอาวมารนา อกทงยงเชอมตอไปยงทางเทาตางๆ โดยรอบ ซงถกจดแตงและออกแบบดวยสวน ตนไม และลานกจกรรม สลบสบเปลยนตามการใชงานตลอดชวงเวลา ทำใหเปนพนทสาธารณะทมการใชงานตลอดเวลาของเมอง และทำใหพนทรมนำกลบมามชวตอกครง

ถงแมการปรบปรงอาคารในยานเกาของสงคโปรจะ ขาดหายวถชวตแบบดงเดม หรอเปนการอนรกษอาคารเกาท แตกตางและกาวลำไปจากทสงขลาและปนง ปจจยความตางหนงอาจเพราะบรบทและเศรษฐกจของแตละเมอง แตหากมองอกมมหนง ประเทศทมความมงคง มศนยกลางอำนาจของรฐทสามารถกำหนดใหยานเกากลายเปนยานพฒนาใหม ตามความตองการการใชงานของเมองได แตกลบกำหนดใหยานเกายงคงอยบน การพฒนาใหม เพราะสงท เหมอนกนในสามเมองทานคอ การเรมคด เรมทำและเหนคณคาของอาคารในยานทบอกเลาเรองราวประวตศาสตรของพนทนนๆ เพอดำรงไวซงความเปนยาน อนสอดคลองกบวถชวตและการพฒนาของแตละเมองนนเอง

ยานจนและยานเกาทกท เรมหนกลบไปมองอดตและกาวไปสอนาคตตามแบบฉบบของแตละพนท คราวนคงตองหนกลบมามองยานเยาวราช รวมทงยานเกาอนๆ แลววา เราจะดำรงอยแบบนตลอดไป ปลอยใหประวตศาสตรเลอนหาย หรอเราจะ ลกขนมาเรมอนรกษและพฒนาพนทของเราใหกาวไปสอนาคต ในแบบของเรา เพอสงตอประวตศาสตรไปสอนาคตแบบทอนๆบาง...?

คลารกคย (Clarke Quay) แหลงทองเทยวสำคญทนกทองเทยวตองมาเยอน

บรรยากาศรมแมนำสงคโปร

บรรยากาศจำลองภายในสวนจดแสดงของพพธภณฑ Chinatown Heritage Center

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 23

ยานเมองเกาไชนาทาวนในกรงเทพฯมพฒนาการทยาวนานมาตงแตครงตงกรงรตนโกสนทร เปนจดศนยกลางยานการคาทสำคญของประเทศ มการปรบตว เปลยนแปลงตลอดเวลา แตทนาสนใจและเปนเสนหของไชนาทาวน ไมเฉพาะในเมองไทยแตของทวโลก คอการเปลยนแปลงเกดขนจากคนตวเลกตวนอย เปลยนแปลงอยางคอยเปนคอยไป มธรกจเกดใหมและลมตายตามความเปนจรงของตลาด เสนหของไชนาทาวนจงเกดขนจากความหลากหลายทผสมผสาน มผเลนหนาเกาและหนาใหมปะปนกนอยตลอดเวลา จงไมใชเรองนาแปลกใจทเรา

เมอหลายปกอนมภาพยนตรเรองหนงทเขาฉาย พดถงความรกกระหนงกระหนงของหนมสาว ทมสอรางเปนตวเชอม ในวนน ภาพของการพฒนาทมากบ “รถไฟฟามาหานะเธอ” กำลงเยองยางเขาสใจกลางเมองเกาไชนาทาวน บทสรปของเรองจะเปนความรกกระหนงกระหนงเหมอนในหนงหรอไม เปนเรองทยากจะคาดเดา แตทแนชด การมาของรถไฟฟาเปนจดเปลยนสำคญตอการพฒนาเมองและยานเมองเกาแนนอน

กบการอนรกษและฟนฟเมองเกา ตอนท ๑

การมสวนรวมของชมชนเมอง

เรอง : ศเรนทร ฐาปนางกล l ภาพ : ธรวฒน อาภาสพพฒน

จะคงเหนความแปลกแยกทอยรวมกนบนความสมดล เหนความมชวตชวาบนความไรระเบยบ ทดงดดผคนหลงไหลมาใชจาย สรางมลคาทางเศรษฐกจ บนยานการคาทมแตความโกลาหล

การเขามาของโครงการพฒนาขนาดใหญ นำมาถงการตงคำถามเกยวกบการพฒนาเมองและการมสวนรวมของชมชนกบการพฒนาเมองเกา แตกอนอนเราควรทบทวนความหมายของคำวา “ชมชน” โดยเฉพาะความเปนชมชนเมองกนสกนด สำหรบนกพฒนาแลว กระบวนการชมชนมความสำคญและเปนปจจยสำคญตอการ

พฒนา อยางไรกตาม ชมชนทนกพฒนาและคนทำเมองสวนใหญเขาใจ มกจะใชความหมายและคำนยามของชมชนชนบท มากกวาการทำความเขาใจกบความหมายของคำวาชมชนเมอง สำหรบนกพฒนาแลว ชมชน (ชนบท) หมายถงกลมคนทอยรวมกน มกจกรรมรวมกน และทสำคญ มกลไกทางสงคม มความสมพนธเชงเครอญาต และมกลไกวฒนธรรมทเปนแกนเชอมรอยชมชน แตสำหรบชมชนเมองแลว ลกษณะความสำคญทกลาวขางตนแทบจะหาไดยากมาก โดยเฉพาะในพนททมการพฒนาความเปนเมองสง

การวเคราะหและทำความเขาใจกบความเปนชมชนเมองจงเปนประเดนสำคญทตองทำความเขาใจ ในคำนยามอยางงายจะเรมจากฐานพนท (Space) เปนตวตง ชมชนเมองจงมความหมายถงกลมคนทเขามาอยรวมกนหรอใชประโยชนในพนทหนงๆ อาจจะเพอการอยอาศย

ยานจนถนบางกอก24

ความเปลยนแปลงของยานไชนาทาวน เมอการพฒนาขนาดใหญอยางรถไฟฟาใตดนมาถง

เชน หมบานจดสรร คอนโดม เนยม หรออพารทเมนท การปฏสมพนธกจะเปนอยางหลวมๆ มลกษณะเปนเพอนบาน (neighborhood) มากกวา แตถาชมชนนนๆ มการตงรกรากและอยอาศยกนมานาน ลกษณะของความเปนชมชนกจะมความสมพนธในลกษณะของการเกอกลกนมากขน ตวชวดทสำคญประการหนงของชมชนในลกษณะน คอ การพจารณาจากความหมาย “ครวเรอน” คอ ตองมครว (ประกอบอาหาร) และมเรอน (พำนกหลบนอน) ถาชมชนใดทมสดสวนคนในพนทท ใชเวลาเพอการครวและการเรอนในสดสวนสง ความเปนชมชนกจะมแนวโนมสงตามไปดวย

ชมชนเมองในอกลกษณะหนง คอชมชนทใชพนทเพอประกอบธรกจหรอการคาเปนหลก หรอเรยกวาชมชนการคา เปาหมายของการใชพนทกเพอผลประโยชนทางการคา ไมใชเพอทพกอาศย ในยานเมองเกาไชนาทาวน เราพบชมชนในลกษณะนคอนขางมาก

ในอก ๓ ปขางหนา เมอรถไฟฟาใตดน มาถงสถานสามยอด และสถานวดเลงเนยย บนถนนเจรญกรง ชมชนโดยรอบจงระสำ ผทไดประโยชนกยนดโหฮว ผทไดรบผลกระทบกตงการดชก โดยไมรวาเสนทางชวตขางหนาอยทใด...

ดงทไดกลาวในขางตนวา ความเปนยานเมองเกามลกษณะของการตงถนฐาน การประกอบอาชพ หรอคณคาทางสถาปตยกรรม ทมกจะมประวตศาสตรยาวนาน ในขณะเดยวกนการพฒนาสความเปนศนยกลางทางธรกจ ทเกดจากสงสมตามกาลเวลา เกดเปนยานการคา ศนยกระจายแหลงสนคาทมความหลากหลาย ราคาถก (สงทนกเศรษฐศาสตรเรยกวา “Economy of Scale” และ “Economy of Scope”) สงผลใหมลคาทดนกมราคาสงตามไปดวย และถกกำหนดใหเปนพนทสแดง เพอประโยชนในการพาณชย ตามทระบในผงเมองของกรงเทพมหานคร เมอการพฒนาเขามาสยานเมองเกา ความขดแย งกมกจะเกดขนระหว างเจาของกรรมสทธทดน กบชาวบานหรอชมชน

ในอก ๓ ปขางหนา เมอรถไฟฟาใตดนมาถงสถานสามยอด และสถานวดเลงเนยย บนถนนเจรญกรง ชมชนโดยรอบจงระสำ ผทไดประโยชนกยนดโหฮว ผทไดรบผลกระทบกตงการดชก โดยไมรวาเสนทางชวตขางหนาอยทใด...

อยางไรกตาม ในการสรางการมสวนรวมของชมชนเมองกบการอนรกษและฟนฟเมองเกา มประเดนพนฐานทตองทำความเขาใจรวมกนกอน กลาวคอ ผทมสวนไดเสย (stakeholders) กบเรองดงกลาว มหลายกลม ไมใชเฉพาะเจาของทดนกบชมชนเทานน แตยงรวมถง หนวยงานของรฐทมหนาทรบผดชอบดแลตามกฎหมายและตามบทบญญตตามรฐธรรมนญ และนอกจากนน ยงตองรวมถงสาธารณะ คนรนตอไป (Next Gen) ทตองมสวนรวมในการกำหนดทางเลอกของการอนรกษและพฒนา และการสงผานรากเหงาประวตศาสตรใหกบจตวญญาณของคนรนตอไป ดงนนมตของการมสวนรวมของชมชนตอการพฒนายานเมองเกาจงมความสลบซบซอน มหลายประเดนทเกยวของกน ทสำคญ ไดแก มตดานกฎหมายและบทบญญตตามรฐธรรมนญ มตดานเศรษฐกจและผลตอบแทนของการลงทน มตดานคณคา

ทางสถาปตยกรรมและประวตศาสตร มตดานผงเมอง การจดการเมองและสงแวดลอม รวมถงมตการมสวนรวมของภาคประชาสงคม

กระบวนการมสวนรวมในการอนรกษและฟนฟเมองเกาจงไมไดจำกดเฉพาะชมชนทไดรบผลกระทบเทานน แตจะตองพจารณาถงกระบวนการและการสรางเงอนไขเพอให เกดการเจรจาของผม สวนไดเสยทกกลม ใหเกดการสรางสำนกและความตระหนกของการทำเมองรวมกน และยนบนพนฐานของทกฝายชนะดวยกน (win-win)

ในตอนตอไปจะเลาตวอยางประสบการณการอนรกษและฟนฟเมองเกาของตางประเทศและของไทย

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 25

เออเฟอขอมล : บญฤทธ พพฒนศรกล, ปรชา อธปธรรมวาร, รานกชพร, กลมผคาอะไหลเกา ซอยดวงตะวนออกแบบกราฟฟค : ตวงพร ปตนานนท

ยานจนถนบางกอก26

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 27

เรอง : จฑารตน นฤพนธาวาทย l กราฟฟค : ตวงพร ปตนานนททมา : จากการสบคนขอมลทางอนเตอรเนท ป พ.ศ. ๒๕๕๕

ยานจนถนบางกอก28

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 29

ภาพจากทาง Facebook โดยคณ Thanaporn Thareeboonchai

กลบมาตามสญญาหลงจากฉบบทแลวเราไดเชญชวนใหทานผอานทกทานมารวมกจกรรม “แชรภาพถายโดนใจ...ยานตลาดนอย” ผานทางเฟสบค (Facebook) และอนสตาแกรม (Instagram) ซงไดรบการตอบรบเปนอยางด โดยภาพถายทไดรบการคดเลอก ทางทมงานจะตดตอกลบไปเพอสงมอบของทระลกเลกๆ นอยๆ จากทางโครงการยานจนถนบางกอก และอยาลมตดตามกจกรรมใหมๆ ท จ ะมา ใหท านผ อ าน ได ร วมสนกกน ในฉบบหน า แล ะอย าลมกด ไลค ( L i ke ) เฟสบ คย านจนถ นบางกอก ไดท www.facebook.com/bangkokchinatown เพอตดตามรบขอมลขาวสารเพมเตม ตลอดจนรวมพดคยแลกเปลยนและแสดง ความคดเหนเพอสรางสรรคยานจนถนบางกอกแหงนใหงดงาม

สงโตศาลเจาฮอนหวองกง ตนโพธ สญลกษณธนาคาร ไทยพาณชย (สาขาตลาดนอย)

ภาพจากทาง Instagram

เรอง : จฑารตน นฤพนธาวาทย

มมมองจากหลงบาน รมนำตลาดนอย

วถชมชนตลาดนอย รมแมนำเจาพระยา

ยานจนถนบางกอก30

Shanghai ภาพยนตรแนวโรแมนตกระทกขวญของผกำกบ มคาเอล ฮาฟสตรอม (Mikael Hafstrom) ทอางองประวตศาสตรของมหานครเซยงไฮ ในปค.ศ. ๑๙๔๑ ชวงหนงสปดาหกอนเหตทงระเบดทเพรล ฮารเบอร จนเปนชนวนเหตใหเกดสงครามโลกครงท ๒ โดยเลาเรองราวผานนกสบพเศษอเมรกน ทเดนทางมาเซยงไฮเพอสบสวนคดฆาตกรรมของเพอนรก และเกดตกหลมรกกบหญงชาวจน ซงทงคตองเดมพนดวยทกอยาง และเหลอเวลาไมมากทจะคลคลายความลลบทกสงกอนทมหานครเซยงไฮจะลมสลายเมอสงครามอบตขน โดยภาพยนตรเรองนจะนำพาทานผชมไดยอนอดตหวนรำลกถงมหานครเซยงไฮกอนทจะถกทงระเบดไดอยางยงใหญอลงการและสมจรงขนาดทวา โจวเหวนฟะ ชมแบบไมขาดปากทเดยว นำแสดงโดย จอหน คแซค (John Cusack), กงล (Gong Li), โจวเหวนฟะ (Chow yun fat), เดวด มอรส(David Morse), เคน วาตานาเบ(Ken Watanabe), รนโกะ คคช ( Rinko Kikuchi )

The King of Masks ภาพยนตรทถกสรางขนในปค.ศ. ๑๙๙๕ ดวยฝมอการกำกบของ อ เทยนหมง (Wu Tianming) และเขยนบทโดย เวย หมงหลง (Wei Minglung) วาดวยเรองราวชวตของชายสงอายนกแสดงสวมหนากากขางถนน ทสามารถเปลยนหนากากไดอยางรวดเรว โดยแฝงประเดนความเชอของชาวจนในยคนน ทยงคงยดมนกบคานยมในการมลกชายเพอสบทอดวชา และรงเกยจการมลกสาว ประกอบกบความยากจนของชาวบาน เมอเกดภยพบตทางธรรมชาต ทำใหการขายลกสาวเปนเรองปกตททำกน ภาพยนตรเรองนไดรบการยกยองจากนกวจารณจำนวนมากวาเปนหนงททงสนก ในขณะเดยวกนกซาบซงมากๆ ดวยเชนกน

From Up on Poppy Hill การตนสญชาตญปนจากคายดงอยางสตดโอจบล (Studio Ghibli) ถกสรางขนจากนยายภาพเรอง Kokurikozaka Kara โดย จซร ทากาฮาช และ เทตสโระ ซายามะ บทภาพยนตรเขยนโดย ฮายาโอะ มยาซาก และ เคอโกะ นวะ ซงเปนภาพยนตรเรองทสองทกำกบโดย โกโระ มยาซาก นบตงแตผลงานเปดตวเรอง Gedo Senki (๒๐๐๖) ของเขา และภาพยนตรเรองนไดเขาฉายในงานเทศกาลภาพยนตรนานาชาตโตรอนโต โดยนำเสนอเรองราวทเกดขนในเมองโยโกฮามา ประเทศญปน ในป ๑๙๖๓ กอนหนาทจะเกดโตเกยวโอลมปคหนงป ซงเปนยคเปลยนผานของสงคมญปนในสมยนน เพอใหเปนทยอมรบของนานาประเทศ ซงการรกษารากวฒนธรรมเดมใหกาวไปพรอมๆกบการพฒนาอนจะนำไปสสงคมสมยใหมกถอเปนสงสำคญ From Up On Poppy Hill ถอเปนการตนทสดใสและเตมเปยมดวยรายละเอยดของเรองราว ลายเสนทถายทอดความงดงามจบตาของทาเรอโยโกฮามาและหบเขาเขยวขจรอบดาน และดวยซาวดแทรคทนำมาจากดนตรทวเศษทสดจากยคสมยนน ไดถายทอดความรสกตนเตนของความรกหนมสาวและความหวงของรงอรณใหมไดอยางสมบรณแบบ

วนเวลาผานไปอยางรวดเรว เผลอแปปเดยวกครบรอบหนงปของวารสารยานจนถนบางกอก ทไมเพยงนำเสนอบทความทางวชาการและอพเดทขอมลรอบๆ ยานจนเทานน แตเรายงคงมสาระบนเทงดๆ มาฝากกนเชนเคย และเพอเพมความหลากหลายของรบการชม ในฉบบนเราจงขอนำเสนอทงภาพยนตรและการตนทสนกชวนตดตามพรอมใหแงคดดๆ แบบเดกดได ผใหญดด

เรอง : จฑารตน นฤพนธาวาทย

จงศกษาจากอดต หากทานตองการ สรางอนาคต ใหเลอเลศ

ขงจอ

BANGKOK CHINATOWN WORLD HERITAGE 31

ในการจดทำวารสาร ยานจนถนบางกอก ตอน “อาคารเกา...เอายงไงด?” สำเรจไปดวยด โดยไดรบความรวมมอจากผมอปการคณดงรายนามตอไปน

สมาคมฮากกาแหงประเทศไทย, วทยาลยเทคนคดสต, ชมชนเวงนาครเขษม, ชมชนตลาดนอย, ชมชนวานชสมพนธ, ชมชนผคาอะไหลเกา, ชมชน

โชฎก, ชมชนจงสวสด, ชมชนโปลศสภา, ชมชนเลอนฤทธ, บานโซวเฮงไถ, คณบญฤทธ พพฒนศรกล, คณปรชา อธปธรรมวาร, รานกชพร, กลมผคา

อะไหลเกา ซอยดวงตะวน, Samsen 5 Lodge, สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และสถาบนอาศรมศลป

ขอขอบคณ