โครงการสรางตนแบบเพอจดท าองคความรดานงานศลปกรรม

ความรทางดานงานชางแกะสลกและงานชางไมประณต

การเขาไมแบบโบราณ

พระทนงบษบกเกรน (จ าลอง)

กลมวชาการดานชางศลปะไทย ส านกชางสบหม กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม ๒๕๕๓

เอกสาร โครงการสรางตนแบบเพอจดท าองคความรดานศลปกรรม ความรทางดานงานชางแกะสลกและชางไมประณต การเขาไมแบบโบราณ พระทนงบษบกเกรน (จ าลอง)

คณะทปรกษา - นางสาวนรมล เรองสม ผอ านวยการส านกชางสบหม

- นายนยม กลนบบผา ผเชยวชาญ

- นายธวชชย ปณณลมปกล ผเชยวชาญ - นายฉลอง ฉตรมงคล นกวชาการชางศลป ช านาญการพเศษ

- นางวจตร ไชยวชต นกวชาการชางศลป ช านาญการ คณะผจดท าตนแบบชนงานศลปกรรม

- นายวจตร ไชยวชต ประธานคณะท างาน

- นายธงฉตร เลขาวจตร คณะท างาน - นายอดมพร สายประสทธ คณะท างาน

- นายสาโรจน แสงส คณะท างาน

- นายชรนทร ฉายอรณ คณะท างาน - นายวระ เหมศร คณะท างาน

- นายส าเรง แดงแนวนอย คณะท างาน - นายเสกสรร สขศร คณะท างาน

- นายประภา โพธไพจตร คณะท างาน - นายขจรศกด จรสมฤทธ คณะท างาน

- นายนคม มะณวน คณะท างาน - นายค านง เทศธรรม คณะท างาน

- นางจนตนา นมงาม คณะท างาน

- นางสาวชลวลย วงศบญ คณะท างาน - นายเกยรตศกด ศลปประดษฐ คณะท างาน

- นายพชตษดา สขศรเมอง คณะท างาน

ผเรยบเรยง - นางสาวชตนนท แสนประเสรฐ

- นายธงฉตร เลขาวจตร ผบนทกภาพ

- นางสาวชตนนท แสนประเสรฐ

- นายธงฉตร เลขาวจตร

ค ำน ำ

ศลปกรรมทางดาน งานไมเปนสงทอยคคนไทยมาตงแตครงอดตกาล เพราะประเทศไทย

เปนดนแดนทอยในเขตรอนซงอดมสมบรณไปดวยปาไมนานาพรรณ ไมจงเปนวสดทมอยในธรรมชาต หา

ไดงายและใชประโยชนไดอยางมากมาย นบตงแตใชสรางบานเรอน เครองเรอน เครองใชตางๆ แตใน

ปจจบนศลปกรรมทางดานงานไมไดถกลดความส าคญลง เนองจากปจจยหลายอยาง ไมวาจะเปนราคา

ไมทสงไปตามประเภทของไม ยงไมเนอดมคณภาพสงราคายอมสงตามไปดวย อาจรวมถงสภาพอากาศ

ของประเทศไทย ทมทงฝนซงเตมไป ดวยความชน จงปญหาอนกอใหเกดความเสยหายตอไมไดรวดเรว

ไมคงทนเทาวสดสมยใหมในปจจบน

ทงนงานไมโบราณบางสวนยงไดมการอนรกษและถกเกบรกษาไวอยางด แตกหนไมพน

ปญหาทางดานสภาพวะแวดลอม ดวยอายทผานกาลเวลามาอยางยาวนาน จงท าใ หศลปวตถและ

โบราณวตถเหลานนเกดความเสยหายไปบาง

ดวยความส าคญซงเลงเหนคณคาของงานศลปกรรมทางดานงานไมนเอง กรมศลปากร

จงมอบหมายให กลมวชาการดานชางศลปะไทย ส านกชางสบหม จดท าโครงการสรางตนแบบเพอจดท า

องคความรดานศลปกรรม ความรทางดานงานชางแกะสลกและงานชางไมประณต : การเขาไมแบบ

โบราณของพระทนงบษบกเกรน (จ าลอง ) เพอการเผยแพรความรดานศลปกรรมใหเกดประโยชนตอ

ประชาชนทวไปไดศกษาหาความรเบองตนทางดานงานชางแกะสลกและงานชางไมประณต เพอน าไป

ขยายผลในการท า งานดานงานชางแกะสลกและงานชางไมประณตใหเกดคณคาและมลคาตอสงคมไทย

ตอไป

อยางไรกตามการท าหนงสอการจดสรางตนแบบเพอจดท าองคความรดานศลปกรรม

ความร ในเลมนหากมขอบกพรองประการใด ขอใหทานผรโปรดชวยชแจงใหทราบดวย เพอจะได

ด าเนนการปรบปรงแกไขใหถกตองตอไป

ชตนนท แสนประเสรฐ

(นกวชาการชางศลป ปฏบตการ)

สารบญ

เรอง หนา

บทท ๑ ประวต

- ประวตความเปนมาของงานไม.................................................................................... ๑

- วตถประสงคการเลอกพระทนงบษบกเกรนในการจดท ามาตรฐาน............................๑๑

- รายละเอยดพระทนงบษบกเกรน................................................................................ ๑๒

บทท ๒ เครองมอ - วสด - เครองมอทใชในงานแกะสลกและงานไมประณต

๑. เครองมอส าหรบก าหนดวดระยะ – จบระดบ................................ .............๑๖

๑.๑ ไมบรรทด

๑.๒ ไมท

๑.๓ บรรทดสามเหลยม

๑.๔ ฉาก

๑.๕ ไมโพรแทรกเตอร

- ชนดครงวงกลม

- ชนดสเหลยมผนผา

๑.๖ เทปวด หรอ ตลบเมตร

๑.๗ บรรทดมาตราสวน

๑.๘ กระดกง

๑.๙ ลกดง

๑.๑๐ เครองวดระดบนา

๒. เครองมอส าหรบก าหนดจด – เสน............................................................... ๒๒

๒.๑ ดนสอเขยนแบบ

๒.๒ ดนสอขดไม

๒.๓ ขอขดไม

๒.๔ ปกเตา หรอ เชอกตแนว

๒.๕ วงเวยนถายขนาด

๓. เครองมอส าหรบตด – ผา....................................................... ......................๒๔

เครองมอประเภทเลอย

๓.๑ เลอยฉล

๓.๒ เลอยรอ

๓.๓ เลอนลนดา

๔. เครองมอส าหรบไสไม – แตงผวไม...............................................................๒๖

เครองมอประเภทกบ

๔.๑ กบไสไม

- กบลาง

- กบผว

๔.๒ กบราง

๔.๓ กบบงใบ

๔.๔ กบกระด

๔.๕ กบบว หรอ กบลอกบว

๔.๖ กบขด

๕. เครองมอส าหรบเจาะ................................................................................... ๓๐

๕.๑ บดหลา

เครองมอประเภทสวาน

๕.๒ สวานเฟอง หรอ สวานจานหมน

๕.๓ สวานขอเสอ

๖. เครองมอส าหรบแกะ – โกลน...................................................................... ๓๒

เครองมอประเภทสว

๖.๑ สวปากบาง

๖.๒ สวหนาโคง หรอ สวเลบมอ

๖.๓ สวหนาตรง

๖.๔ สวปากเสยว หรอ สวชายธง

๖.๕ สงตวว ( V ) หรอ เหลกสอย

หนลบเครองมอ

๖.๖ หนวทยาศาสตร หรอ หนสงเคราะห

๖.๗ หนธรรมชาต

๖.๘ หนสเขยว หรอ หนมดโกน

๗. เครองมอส าหรบตอก.................................................................................... ๓๖

เครองมอประเภทคอน

๗.๑ คอนไม

๗.๒ คอนเหลก

- คอนหงอน

- คอนหางแบน

๘. เครองมอส าหรบตกแตงไม........................................................................... ๓๘

เครองมอประเภทบง

๘.๑ บงทองปลง

๘.๒ บงหางหน

๘.๓ บงปลายแหลม หรอ บงจน

เครองประเภทตะไบ

๘.๔ ตะไบหางหน

ประเภทกระดาษทราย

๘.๕ กระดาษทรายนา

๙. เครองส าหรบจบชนงาน - ถอนตะป – ตดลวด.............................................๔๑

เครองมอประเภทคม

๙.๑ คมปากนกแกว

๙.๒ คมปากแบน หรอ คมตดลวก

๙.๓ คมปากจงจก

เครองมอประเภทปากกา

๙.๔ ปากกาตวซ

๙.๕ ปากกาหวโตะ

๙.๖ ปากกาอดไม

๑๐. เครองมอส าหรบงานกลง............................................................................ ๔๔

เครองมอประเภทสว

๑๐.๑ สวหนาตรง มมฉาก

๑๐.๒ สวหนาตด

๑๐.๓ สวปลายหอก คมสวแหลมเปนรปตวว

๑๐.๔ สวกลงไม สาหรบกวานภายใน

เครองมอส าหรบตรวจขนาดงาน

๑๐.๕ ไมกางเวยนแบบเขาควาย

เครองมอจบไมในงานกลง

๑๐.๖ เครองกลง

- วสด

โครงสรางของไม................................................................................................ ๔๘

- ไสไม

- แกนไม

- กระพไม

- เปลอกไม

- วงป

- เสนรศม

การแบงประเภทไม............................................................................................ ๔๙

- ไมเนอออน

- ไมเนอแขงปานกลาง

- ไมเนอแขง

ไมสก.................................................................................................................. ๕๐

- ลกษณะของเนอไม

- ชนดของไมสก

ลกษณะของไมทมต าหน..................................................................................๕๑

๑. ไมทมตาไมปรากฏอยบนผวไม

๒. ไมทมรอยแตกราว

๓. ไมทมลกษณะเสยนไมบด

๔. ไมทมลกษณะเสยนไมซน

๕. ไมทมรอยผ

๖. ไมทมมด – ปลวกกดกน

บทท ๓ ขนตอนกระบวนการปฏบตงาน - ขนตอนกระบวนการขนโครงสรางพระทนงบษบกเกรน..................................๕๖

๑. การกาหนดแบบ การเขยนแบบ

๒. การเตรยมไม

๓. การถายแบบงาน

๔. การประกอบไม

- การขนรป การทาเดอย

- การทาบว

- การทาบาเพอรองรบฐานชนตอไป

- การทาเดอยหางเหยยว

- การทาเดอยเสายอมม

- การตอไมสวนเกรน

- การทาลวดบวสวนเกรน

- การทาเสายอมม การตงเสายอมม

- การประกอบไมโครงสรางสวนพนไม

- การประกอบไมโครงสรางสวนชนหลงคา

- ขนตอนกระบวนการงานแกะสลกไม (องคประกอบพระทนงบษบกเกรน).....๙๒

๑. การกาหนดรปแบบและลวดลาย

๒. การถายแบบลวดลาย

๓. การโกลนหน

๔. การแกะสลกลวดลาย

- การขดพน

- การแกะยกชน

- การปาดหรอแกะแรลาย

- การบารงรกษาเครองมอของชางแกะสลก

- การลบสวเครองมอของชางแกะสลก

- ขนตอนกระบวนการกลงไม (องคประกอบพระทนงบษบกเกรน)...................๑๐๔

บทท ๔ การเพลาะและเขาปากไม ๑. การเพลาะไม................................................................................................. ๑๑๐

๑.๑ การเพลาะโดยใชตะปธรรมดาเปนเขยวหรอเดอย

๑.๒ การเพลาะโดยใชตะปเกลยวเปนตวยด

๑.๓ การเพลาะโดยวธบงใบ

๑.๔ การเพลาะโดยวธเขาลน

๑.๕ การเพลาะโดยวธสอดลน

๑.๖ การตอไมแบบปากกบสลบขาง หรอ กลบมะเฟอง

๑.๗ การเพลาะเปดหวไม

๑.๘ การเพลาะไม โดยมไมสกดหว

๑.๙ การเพลาะไมเขากรอบ

๒. การเขาปากไม............................................................................................... ๑๑๕

๒.๑ การเขาปากชน

๒.๑.๑ การเขาปากชนมม ๙๐ องศา

๒.๑.๒ การเขาปากชนมม ๙๐ องศา โดยตดปาก ๔๕ องศา

๒.๑.๓ การเขาปากชนทตางจากมม ๙๐ องศา หรอมมเฉ

๒.๒ การเขาบาก................................................................. ...................๑๑๗

๒.๒.๑ การเขาบากปากไมซอนทบกน (มมเดยว)

๒.๒.๒ การเขาบากปากชนบงใบหรอเขาบา

๒.๒.๓ การเขาบากปากกากบาท

๒.๒.๔ การเขาบากปากชนปาก ๔๕ องศา หรอปากกบ

๒.๒.๕ การเขาบากปากบงใบและเขาปากกบ (มมเดยว)

๒.๒.๖ การเขาบากปากชนมมเฉ ๔๕ องศา (มมเดยว)

๒.๒.๗ การเขาบากปากทาบ (หรอซอนทบกน) มมเฉ ๔๕ องศา

๒.๒.๘ การเขาบากรปหางเหยยว

๒.๒.๙ การเขาบากมขอเกยว

๒.๒.๑๐ การเขาบากปากฉลามมขอเกยว

๒.๓ การเขาเดอย................................................................................... ๑๒๓

๒.๓.๑ การเขาเดอยปากชน

๒.๓.๒ การเขาเดอยปาก ๔๕ องศา (หรอเขาเดอยปากกบ)

๒.๓.๓ การเขาเดอยหางเหยยวเดอยเดยว

๒.๓.๔ การเขาเดอยหางเหยยวเดอยแถว หรอเดอยหางเหยยวประสาน

๒.๓.๕ การเขาเดอยปากกรว

๑

บทท ๑

ประวต

งานเครองไมจ าหลก คอ งานศลปกรรมทกระท าบนเนอไม ดวยวธการสลก ฉลก หรอ

จ าหลกใหเปนรปรางลวดลาย ดวยเครองมอตางๆ เปนงานประณตศลปอยางหนงทชางผด าเนนงานตองม

ความรความช านาญเฉพาะตว เพราะตองใชความประณตในการถายทอดรปแบบและลวดลายลงบนวสดท

เปนไม ดวยการใชเครองมอทท าจากโลหะในงานแกะสลก ดงนน ชางตองมความรความเขาใจในเรอง

ลวดลายตางๆอยพอสมควร จงจะสามารถท างานใหเกดความงดงามและถกตองได ในปจจบนมกเรยกวธการ

ท างานแบบนวา การแกะสลก และเรยกชางผท างานดานนวา ชางแกะสลก เรยกงานศลปกรรมทเกยวกบ

การแกะสลกไมนวา เครองไมจ าหลก ๑

งานจ าหลกไมเปนงานทคนไทยท ามาต งแตครงโบราณกาล เพราะประเทศไทยเปนดนแดนท

อยในเขตรอนซงอดม สมบรณไปดวยปาไมนานาพรรณ ไมจงเปนวสดทมอยในธรรมชาต หาไดงายและใช

ประโยชนไดอยางมากมาย นบตงแตใชสรางบานเรอน เครองเรอน เครองใชตางๆ

เครองไมจ าหลกเปนมรดกตกทอดทเกยวของอยในวถชวตของคนไทยตลอดมา งาน

ศลปกรรมจ าหลกไมหรอเครองไมจ าหลกทเกยวของอยในวถชวตของคนไทยนน มหลายสงหลายอยาง อาท

งานจ าหลกไมสวนประกอบประดบตกแตงสถาปตยกรรม เชน บานประต หนาตาง หนาบน หนาจว ชอฟา

ใบระกา หางหงส คนทวยของโบสถ วหารตลอดจนปราสาทราชวง พระทนงทประทบตางๆ เครองสงอนๆ

และเปนลวดลายประดบสงของเครองใชตางๆ เชน พระทนงบษบกมาลา สตภณฑ และเครองเรอนตางๆ

ฯลฯ ตลอดจนจ าหลกเปนประตมากรรม เชน พระพทธรปไม เทวรปไมอกดวย

และงานเครองไมจ าหลกหรองานจ าหลกไมในสมยอดตบางสวนนน ลวนช ารดเสอมสภาพไป

ตามกาลเวลา คงเหลอไวแตเพยงหลกฐานทางดานงานศลปกรรมไมจ าหลกในศลปะสมยหลง

๑ วจตร ไชยวชต. “ชางแกะสลก”, ชางศลปไทย. ๑๗๑. และ มรดกชางศลปไทย. โครงการสบสานมรดกวฒนธรรมไทย, องคการคาครสภา, ๒๕๔๒, ๑๕๗.

ประวตความเปนมาของงานเครองไมจ าหลก

๒

ภาพท ๑.๑ ฝาเพดานไม คหาปรางคพระศรรตนมหาธาต เมองเชลยง สโขทย

ศลปะสมยสโขทย งานไมทหลงเหลอพอใหศกษาได

ยงปรากฏอยหลายชน เชน ฝาเพดานไมจากคหาปรางคพระศรรต

นมหาธาต เมองเชลยง (ภาพท ๑.๑) ซงในปจจบนถกเกบรกษาไว

ในพพธภณฑสถานแหงชาต รามค าแหง ลวดลายในฝาเพดานชวน

ใหนกถงอทธพลของลวดลายจนซงคงสงตอผานมาทางศลปะลานนา

อกระลอกหนง ๒ และอกชนคอบานประตพระปรางค วดพระศรรต

นมหาธาต เมองเชลยง ปจจบนถกเกบรกษาไวในพพธภณฑสถาน

แหงชาต พษณโลก (ภาพท ๑.๒)

ศลปะสมยหรภญชย – ลานนา วหารโดยทวไปคอ

อาคารหลงคาคลม ใชไมส าหรบเปนโครงหลงคาจงมอายการใชงาน

จ ากด ตองมการบรณปฏสงขรณหรอสรางขนใหมแทนทวหารเดมซง

เสอมสภาพ โดยมเอกสารหลกฐานในพงศาวดารโยนก ไดกลาวถง

“กาดโถม” นายชางเอกของพระเจามงรายไดปรงเครองไมของวหาร

ลองประกอบจนเสรจสมบรณ แลวจงรอออกเปนชนสวนสงลงมา

ประกอบขนใหมทเวยงกมกาม๓ ดงทกลาวมานนจงสะทอนใหเหนถง

ความรความเชยวชาญในการเขาไมดวยสลกรองเดอยโดยไมตองใช

ตะปตรงของชางชาวลานนาในอดตไดเปนอยางด งานเครองไมยง

ปรากฏใน วหารปจจบน ไดแก วหารลายค า วดพระสงห เมอง

เชยงใหม (ภาพท ๑.๓) และวหารในวดบปผาราม เมองเชยงใหม

(ภาพท ๑.๔) ทกอดวยอฐครงไม ๔

๒ สนต เลกสขม. ศลปะสโขทย. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๔๙, ๒๑ – ๒๒. ๓ พระยาประชากจกรจกร (แชม บนนาค), ผเรยบเรยง. พงศาวดารโยนก, พมพครงท ๖. กรงเทพฯ : ส านกพมพแพรพทยา, ๒๕๑๕, ๒๖๓.

๔ สนต เลกสขม. ศลปะภาคเหนอ : หรภญชย – ลานนา. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๔๙, ๕๖.

ภาพท ๑.๒ บานประตพระปรางค วดพระศรรตนมหาธาต เมองเชลยง สโขทย

๓

ภาพท ๑.๕ หอไตร วดพระสงห เชยงใหม

นอกจากวหารทประดบดวยเครองไมแลวยงพบใน

สถาปตยกรรมทางศาสนาอกทวไป ทงปราสาทราชมณเฑยรมก

สรางดวยไม โดยในรชกาลพระเมองแกวโปรดใหน าปราสาทท

ประทบซงปรงดวยเครองไมมาดดแปลงเปนหอไตรแทนหอไตรเดม

ซงพระเจาตโลกราชโปรดใหสรางขนเมอครา วช าระพระไตรปฎกใน

โอกาสครบรอบ ๒,๐๐๐ ปของพระพทธศาสนา โดยสรางไวในวดโพ

ธาราม เมองเชยงใหม ๕ แตปจจบนไมเหลอรองรอยใดๆแลว แตยง

พบหอไตรทสรางดวยไมทงหลงแลว ยงสรางดวยอฐครงไม ไดแก

หอไตรในวดพระสงห เมองเชยงใหม ๖ (ภาพท ๑.๕)

คมในเมองทางเหนอเปนเรอนไมชนด สรางอยางประณต

และสวนมากถกรอถอนออกไปหมดแลว แตคมทมหลกฐานปรากฏวา

เคยเปนของเจาผครองนครเชยงใหมองคท ๕ คอ พระเจามโหตร

ประเทศ ยงคงเหลอใหศกษาอยบางในเมองเชยงใหมซงตอมาในสมย

พระเจาอนทรวชยานนทไดรอเอามาสรางถวายเปนวหารทวดพนตา

แตเดมหอค านใชในการประกอบงานการพธ เชนเดยวกบ ทองพระโรง

ของเจานายภาคกลาง ๗ นอกจากนนบานเรอนของชาวลานนาในอดต

๕ แสง มนวทร, ผแปล. ชนกาลมาลปกรณ. กรงเทพฯ : กรมศลปากร, ๒๕๐๑, ๑๓๒ – ๑๓๓.

๖ สนต เลกสขม. ศลปะภาคเหนอ : หรภญชย – ลานนา. ๖๔.

๗ เสนอ นลเดช. “เรอนไทยโบราณทางภาคเหนอ,” ใน ศลปะลานนาไทย. (ทระลกงานฌาปนกจศพนายจารก พงศพพฒน นางทพย พงศพพฒน วนท ๒๖ มนาคม ๒๕๒๑), ๑๗๙.

ภาพท ๑.๓ วหารลายค า วดพระสงห เชยงใหม ภาพท ๑.๔ วหาร วดบปผาราม เชยงใหม

ภาพท ๑.๖ กาแล

๔

ยอมปลกสรางด วยเครองไมเชนกน และในบรรดาเรอนทางภาคเหนอ

ทรจกกนดในปจจบน คอ เรอนกาแล ปลกขนเมอราว ๕๐ – ๑๒๐ ปท

ผานมา ๘ ชอ “เรอนกาแล ” เรยกตามกนตามปานลมทปลายไขวกน

ซงเปนลกษณะทเรยกวา “กาแล” (ภาพท ๑.๖) และชางมกจะนยม

สลกเสลาลวดลายงดง ามไวหลายแบบ ยงมงานสลกเพอใชประดบ

บางสวนของเรอน ไดแก แผงเหนอประตของตวเรอนทเรยกวา “ ห า

ยนต ” ๙ (ภาพท ๑.๗ และ ๑.๘)

ศลปะสมยอยธยา ในสมยจดไดวาเปนชวงยคสมยทเจรญร งเรองของงานเครองไมจ าหลก

ตงแตสมยอยธยาตอนตน งานไมแกะสลกโดยเฉพาะในสวนส าคญของอาคาร หนาบน บานประตโบสถ

วหาร จะเนนเปนภาพสลกนนสงและนยมแกะเปนภาพบคคลมากกวาลวดลาย ๑๐ ไดแก หนาบนพระอโบสถ

วดหนาพระเมร พระนครศรอยธยา (ภาพท ๑.๙) และหนาบนวหารวดแมนางปลม (ภาพท ๑.๑๐) ซงจดแสดง

อยในพพธภณฑสถานแหงชาต เจาสามพระยา

๘ สนต เลกสขม. ศลปะภาคเหนอ : หรภญชย – ลานนา. ๖๕.

๙ เฉลยว ปยะชน. เรอนกาแล. (ไมระบแหลงทพมพ). ๒๕๓๒, ๑๓๑ – ๑๗๓.

๑๐ กรมศลปากร. “ไมแกะสลกในศลปะไทย,” ประณตศลปไทย. จดพมพเนองในมหามงคลเฉลมพระเกยรต ๑๐๐ ป วนพระบรมราชสมภพ

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ๘ พฤศจกายน ๒๕๓๖, ๑๓๖.

ภาพท ๑.๗ และ ๑.๘ ห ายนต

ภาพท ๑.๙ หนาบนพระอโบสถ วดหนาพระเมร พระนครศรอยธยา

ภาพท ๑.๑๐ หนาบนวหาร วดแมนางปลม พระนครศรอยธยา

๕

หนาบนทเปนลายจ าหลกไมในสมยอยธยานน คงมเพยงแคสมยอยธยาตอนตนและสมย

อยธยาตอนกลางเทานน สวนในสมยอยธยาตอนปลายไดเปลยนแปลงไป เนองจากโครงสรางทาง

สถาปตยกรรมไดเปลยนแปลงแตกตางจากทผานมาในสมยตน เกดมผนงหมกลอง คอผนงดานสกดหนาและ

ดานสกดหลงกอผนงขนไปจนยนอกไก จากนนท ามมสามเหลยมลงมาพาดตวไมแปยนออกมารบปานลม ท า

หนาลวดลายบนหนาบนในสมยอยธยาตอนปลายกลายเปนงานปนปนทงสน ๑๑

ในสมยอยธยาตอนกลางจะเรมปรากฏรปทวาร

บาลนนสง ประดบบานประตจากวดพระศรสรรเพชญ (ภาพท

๑.๑๑) จดแสดงอยในพพธภณฑสถานแหงชาต เจาสามพระยา

จดวาอยในชวงตอนตนของอยธยาตอนกลาง ลกษณะพเศษของ

งานแกะสลกชนนอยทลวดลายพนธพฤกษา รปดอกไมดงกลาวนน

คงคลคลายมาระดบหนงในลกษณะประดษฐมากขน ปรากฏสลก

ประกอบอยกบเซยวกาง ทวารบาล นกรบอยางธรรมเนยมจนของ

บานประตสลกไมจากวดหนตรา ๑๒ (ภาพท ๑.๑๓) นอกจากบาน

ประตวดพระศรสรรเพชญบานดงกลาวทเปนเครองไมจ าหลกแลว

ยงปรากฏทวารบาลนนสงอกบานจากวดเดยวกน (ภาพท ๑.๑๒)

๑๑

น. ณ ปากน า. งานจ าหลกไม ศลปะและสถาปตยกรรมไทย. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๓๗, ๒๐. ๑๒

สนต เลกสขม. งานชางหลวงแหงแผนดน ศลปะอยธยา. พมพครงท ๓, กรงเพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๕๐, ๑๕๗.

ภาพท ๑.๑๑ ทวารบาลนนสงบนบาน

ประต วดพระศรสรรเพชญ

พระนครศรอยธยา

ภาพท ๑.๑๒ ทวารบาลนนสงบนบาน

ประต วดพระศรสรรเพชญ

พระนครศรอยธยา

ภาพท ๑.๑๓ เซยวกาง ทวารบาลนกรบ บานประตสลกไม วดหนตรา

พระนครศรอยธยา

๖

นอกจากงานจ าหลกรปทวารบาลบนบานประตแลวนน ในสมยอยธยาตอนกลางยงมงาน

จ าหลกไมทเปนลายไทยประเภทลายกระหนกกานขด เทวดามขนาดเลกลง กลายเปนเทพนมโผลตรงกลาง

ลายกานขด ดงเชน บานประตจ าหลกไมวหารนอย วดหนาพระเมร พระนครศรอยธยา ๑๓ (ภาพท ๑.๑๔)

และบานประตจ าหลกไมอโบสถ วดคงคาราม ราชบร (ภาพท ๑.๑๕)

และนอกจากงานจ าหลกไมสวนประกอบประดบตกแตงสถาปตยกรรมแลว ยงปรากฏงาน

ประณตศลป ทเกยวกบเครองไม ซงเปนลวดลายประดบสงของเครองใชตางๆ อกหลายประเภท เชน

ธรรมาสนจ าหลกไมดจะเปนงานเครองไมทยงหลงเหลอไวใหศกษาอยมาก ในสมยนน เชน ธรรมาสนจ าหลก

ไม วดโพธเผอก พระนครศรอยธยา (ภาพท ๑ .๑๖ ) ธรรมาสนจ าหลกไมวดครฑ (วดครธาราม )

พระนครศรอยธยา (ภาพท ๑.๑๗) ธรรมาสนจ าหลกไม วดศาลาปน พระนครศรอยธยา (ภาพท ๑.๑๘)

๑๓

น. ณ ปากน า. งานจ าหลกไม ศลปะและสถาปตยกรรมไทย. ๒๕.

ภาพท ๑.๑๔ บานประตวหารนอย วดหนาพระเมร พระนครศรอยธยา

ภาพท ๑.๑๕ บานประตจ าหลกไมอโบสถ

วดคงคาราม ราชบร

๗

ในชวงตนรตนโกสนทร งานชางฝมอในเรองเครองไม มไดมฝมอแตกตางไปมากจากชางใน

สมยอยธยาตอนปลาย ๑๔ อกทงยงคงถายทอดฝมอกนในรนตอมา ไมแกะสลกยงคงท าขนเพอประดบตกแตง

อาคารทางศาสนา ปราสาทราชมณเฑยรของกษตรยราชวงศ ตลอดจนบานเรอนของขนนางหรอผมฐานะ

นอกจากนนเครองใชไมสอย โตะ ต ตง เตยง ยานพาหนะในการเดนทาง รปเคารพทางศาสนาและเรองของ

พธกรรมความเชอหลายๆดาน กนยมใชไมซงแกะสลกรปลอยตวตางๆ เขาไปรวมในพธกรรมนนๆดวย

ศลปกรรมเหลานนบางชนยงคงถกเกบรกษาไวใหชนรนหลงไดศกษา โดยบางสวนถกเกบ

ไวภายในพพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร ในหองจดแสดงศลปวตถ โบราณวตถ ๑๕ ดงน

มขเดจ : อยตอนทายหรอดานทศตะวนตกของหมพระวมาน เปนหองจดแสดงไมแกะสลก

โดยเฉพาะ รวมไวซงศลปะอยธยาและศลปะรตนโกสนทร ดงเชน บานประตไมแกะสลกเดมของวดสทศน

กรงเทพฯ (ภาพท ๑.๑๙ ) กลาวไววาเปนฝพระหตถของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย และ

ธรรมาสนกลมวดคางคาว นนทบร (ภาพท ๑.๒๐) อายรวมสมยศลปะอยธยาตอนปลาย

๑๔

วจตร ไชยวชต. ชางศลปไทย. ๑๗๘. ๑๕

สมชาย ณ นครพนม. “ไมแกะสลกในศลปะไทย”, ประณตศลปไทย. กรมศลปากรจดพมพเนองในมหามงคลเฉลมพระเกยรต ๑๐๐ ป วนพระบรมราชสมภพ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ๘ พฤศจกายน ๒๕๓๖. ๒๕๓๖, ๑๔๒.

ภาพท ๑.๑๖ ธรรมาสนจ าหลกไมวดโพธเผอก พระนครศรอยธยา

ภาพท ๑.๑๗ ธรรมาสนจ าหลกไม

วดครฑ พระนครศรอยธยา

ภาพท ๑.๑๘ ธรรมาสนจ าหลกไมวด

ศาลาปน พระนครศรอยธยา

๘

พระทนงภมขมณเฑยร : จดแสดงราชยาน คานหาม จดเปนตวอยางของการเสดจ

ประพาสราชด าเนนโดยราชยาน มงานแกะสลกไมอยางงดงาม อาท พระทนงราเชนทรยาน พระทนงพตตาน

(ภาพท ๑.๒๑) เสลยงกง (ภาพท ๑.๒๒) สปคบ (ภาพท ๑.๒๓) ฯลฯ

ภาพท ๑.๑๙ บานประตไมแกะสลก วดสทศน กรงเทพฯ

ภาพท ๑.๒๐ ธรรมาสนกลม

วดคางคาว นนทบร

ภาพท ๑.๒๓ เสลยงกง

ภาพท ๑.๒๑ พระทนงพตตาน

ภาพท ๑.๒๒ สปคบ

๙

พระทนงพทไธสวรรย : เปนทประดษฐานพระพทธสหงค นอกจากบษบกไมซงแกะสลก

และลงรกปดทองประดบกระจกแลว พระพทธรปปางประทา นอภยไมแกะสลกทประดษฐานอยดานหนา

บรเวณฐานบษบก

อาคาราชรถ : จดแสดงราชรถและเครองประกอบในงานพระเมร ลวนแลวแตเปนงาน

แกะสลกทงสน โดยเฉพาะราชรถองค ส าคญ ไดแก มหาพชยราชรถ (ภาพท ๑.๒๔) เวไชยนตรราชรถ แต

เครองประกอบพธในงานพระเมรบางชนเปนงานฉล ไดแก พระโกศไมจนทร (ภาพท ๑.๒๕)

พระทนงอศราวนจฉย : ตอนทายพระทนงเปนทประดษฐานพระราชบลลงกบษบกมาลา

(ภาพท ๑.๒๖) ซงสรางขน เมอครงกรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท เปนทประทบวาราชการและรบแขก

เมอง รวมทงเปนสญลกษณแทนพระองค แตถาจะเรยกพระทนงซงอยภายในพระทนงอศราวนจฉยวา “ พระ

ราชบลลงกบษบกมาลา ” นนคงจะผด แตเนองจาก มหนาทใชสอยเชนเดยวกบพระทนงบษบกมาลา ซง

ประดษฐานอยภายในพระทนงอมรนทรวนจฉยเปนหองทองพระโรงของวงหลวง ๑๖

๑๖

เดนดาว ศลปานนท. “ประวตพระทนงบษบกเกรน พระราชวงบวรสถานมงคล”, พระทนงบษบกเกรน พระราชวงบวรสถานมงคล. กรมศลปากรจดพมพ เนองในโครงการบรณปฏสงขรณพระทนงบษบกเกรนภายในพระทนงอศราวนจฉย พพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร ปพทธศกราช ๒๕๔๔ – ๒๕๔๕, ๗.

ภาพท ๑.๒๔ พระมหาพชยราชรถ ภาพท ๑.๒๕ พระโกศไมจนทร

๑๐

เรองนามพระทนงบษบกวงหนานน สมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟากรมพระยานรศรานวต

วงศ ทรงวนจฉยไวในหนงสอสาสนสมเดจฉบบวนท ๑๒ ตลาคม ๒๔๗๘ วา “ ...วนจฉยเรองบษบกสามองค

ในวงหนา เหนวาขอความทงนนสมควรจะถกตองดแลว ตดใจอยแตดวยค าเพยงค าเดยวซงตรสเรยกวา “

บษบกมาลา ” สงสยวาชอนจะเปนชอพระทนงบษบกในพระทนงอมรนทรวนจฉยโดยจ าเพาะ ถาเปนเชนนน

เอามาใชเรยกพระทนงบษบกในว งหนาดวยกเปนผด เพอจะใหพนจากความสงสย จงอยากประทานขอให

เปลยนเรยกเสยใหมวา “ บษบกเกรน ” เปนอนจะผดไมไดทงจะเขาใจไดดกวาดวย... ๑๗”

ศลปวตถ โบราณวตถเหลานนได

ผาน ชวง เวลามาเปนระยะเวลานาน และ

ดวยวตถดบทชางเลอกใชสรางสรรคงานศลป

เหลานนคอไม จงท าใหสภาพของศลปวตถ

โบราณวตถเสยหายสกกรอนลงไป มาก ดวย

เหตนเองผดแลรกษาจงมความจ าเปนตอง

คอยตรวจตราระมดระวงศลปวตถ

โบราณวตถเหลานนใหคงสภาพดอยเสมอ

หากตรวจพบเจอรองรอยสาเหต แหง การ

เสอมโทรม ตอง เรง ด าเนนการ ตดตอ

หนวยงานทเกยวของเขามาปรบปรง แกไข

ปญหาทพบ กอนทศลปวตถ โบราณวตถ

เหลานนจะถกท า ลายจนไมเหลอหลกฐาน ไว

ในอนาคต

๑๗

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ, และสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ . สาสนสมเดจ เลม ๖. โรงพมพครสภา, ๒๕๐๔, ๑๐๓.

ภาพท ๑.๒๖ พระทนงบษบกเกรน

๑๑

ในปพทธศกราช ๒๕๔๔ ทางพพธภณฑสถานแหงชาต พระนครพบวาพระทนงบษบกเกรน

มความช ารดทรดโทรมอยางมาก โดยเฉพาะโครงสรางสวนภายในไมช ารด ผ เปอยหมดสภาพ เนองมากจาก

ความชนทซมขนมาจากใตดน ในสวนฐานลางสดดานทศตะวนตกทตดกบปนบรเวณทอยต าจากเตยงลา ไมม

ความช ารดมากจ าเปนตองท าการถอดองคประกอบ พระทนงบษบกเกรน และท าการเปลยนไมโครงสรางโดย

ตองเสรมไมสวนฐานบางสวนทดแทนสวนทช ารด เพอเพมความมนคงแขงแรงในการรบน าหนกสวนเครองยอด

พระทนงบษบกเกรน ใหมรปทรงสมบรณดงเดม โดยสวนส านกชางสบหม กรมศลปากร เปนผด าเนนการ

ซอมอนรกษ เรมด า เนนการซอมในเดอนกรกฎาคม พทธศกราช ๒๕๔๔ ถงเดอนมถนายน พทธศกราช

๒๕๔๕ โดยมทานอธบดกรมศลปากร (พลอากาศตร อาวธ เงนชกลน ) ประธานคณะกรรมการการซอมพระท

นงบษบกเกรนวงหนา

เนองในโครงการ ซอมอนรกษพระทนงบษบกเกรนครง นนเอง ขณะทคณะท างานปฏบตการ

ถอดองคประกอบพระทนงบษบกเกรน เพอท าการส ารวจโครงสรางภายใน ไดพบวาองคประกอบ โครงสราง

พระทนงบษบกเกรนมรปแบบการเขาไมภายในนนเปนรปแบบการเขาเดอยไมแบบโบราณ ซงไมสามารถพบได

โดยทวไปในปจจบน คณะท างานไดท าการคดลอกรปแบบและถายทอดออกมาเปนรปเลมเพอเปนองคความร

และในปจจบนคง ยากนกทจะด าเนนการถอดองคประกอบชนสวนพระ ทนงบษบกเกรนออกมาศกษาอก ดวย

ความส าคญดงนคณะท างาน จงเลงเหน ถงคณคาของโครงสราง รปแบบการเขาไม แบบโบราณ ของพระท นง

บษบกเกรน จงไดจดท าเปนคมอมาตรฐานงานดานศลปกรรม โดยจดสรางมาตรฐานชนงานตนแบบพระทนง

บษบกเกรน (จ าลอง) จ านวน ๒ ชน ดงน

ชนท ๑ พระทนงบษบกเกรน (จ าลอง) เปนชนงานมาตรฐานส าหรบแสดงรปแบบการเขาไม

โบราณ ซงเปนโครงสรางเตมองคพระทนงสามารถถอดชนสวนออกมาเหนโครงสรางโดยรวมทงหมดของพระท

นงบษบกเกรน เพอใหเกดความเขาใจในเรองการเขาไม หนาทของเดอยในแตละชน และการรองรบน าหนก

ของโครงสรางทงหมด ซงมลกษณะทเปนทรงสอบขน

ชนท ๒ มาตรฐานชนงานแกะสลกลอยตว ซงเปนองคประกอบหลกของพระทนงบษบกเกรน

(จ าลอง) จดแสดงเปนล าดบขนตอนในการท างานแกะสลก

วตถประสงคการเลอกพระทนงบษบกเกรนในการจดท ามาตรฐาน

๑๒

๑.พมขาวบณฑ ๒. ปลยอด ๓. บวกลม ๔. ลกแกว ๕. บวกลม ๖. เหม ๗. บลลงก ๘. ทองไม ๙. องคระฆง ๑๐. เชงกลอนชนค ๑๑. สนตะเฆ ๑๒. บราล ๑๓. ชอฟา ๑๔. นาคปก ๑๕. ยอมมไมสบสอง ๑๖. คนทวย ๑๗. รองน า ๑๘. ยอเกจ ๑๙. กระจงตาออย ๒๐. บนแถลง ๒๑. เชงกลอน ๒๒. ประจ ายามรดอกเสา ๒๓. เสาไมสบสอง ๒๔. กาบพรหมศร ๒๕. แผงพนก ๒๖. กระจงปฏญาณ ๒๗. เกรน ๒๘. เทพนม ๒๙. ฐานเชงบาตร ๓๐. ครฑ ๓๑. ยกษ ๓๒. หนากระดาน ๓๓. กระจงหลงสงห ๓๔. บวหลงสงห ๓๕. เทาสงห ๓๖. ฐานสงห ๓๗. ทองสงห ๓๘. กระจงคอเสอ

รายละเอยดพระทนงบษบกเกรน

ภาพท ๑.๒๗ ลายเสนองคประกอบพระทนงบษบกเกรน พระราชวงบวรสถานมงคล

๑๓

ลายเสนองคประกอบพระทนงบษบกเกรน พระราชวงบวรสถานมงคล (ภาพท ๑.๒๗) เหลาน

เปนรายละเอยดจากการบนทก เมอครงส ารวจโครงสราง ของพระทนงบษบกเกรน และถอเปนขนตอนแรกใน

การท างานชางไมประณต คณะท างานตองท าความเขาใจกบรายละเอยด ลวดลายและองคปร ะกอบของ

ชนงาน กอนจะเรมวางแผนการท างานในขนตอนตอๆไป และนอกจากลายเสนองคประกอบพระทนงบษบก

เกรนภายนอกแลวนน คณะท างานตองบนทกลายเสนโครงสรางขององคพระทนงบษบกเกรนอกดวย (ภาพท

๑.๒๘)

ภาพท ๑.๒๘ ลายเสนโครงสรางขององคพระทนงบษบกเกรน

๑๔

การบนทกลายเสนโครงสรางมรายละเอยดองคประกอบโดยแบงออกเปน ๒ สวน ดงน

รายละเอยดสวนยอด (ภาพท ๑.๒๙) และรายละเอยดสวนชนฐาน (ภาพท ๑.๓๐)

ภาพท ๑.๒๙ ลายเสนโครงสรางสวนยอด

๑๕

ภาพท ๑.๓๐ ลายเสนโครงสรางสวนชนฐาน

เสายอมมไมสบสอง

๔๘

การทชางจะท างานไมใหออกมาสวยงามไดนน ชางตองรจกลกษณะการเจรญเตบโตของไม

โครงสรางของไม ประเภทไมทตองการใชงาน ต าหนของไม เนองจากชางจ าเปนตองเลอกไมมาใชในการ

ท างานใหถกลกษณะและเหมาะสมกบงานจงจะท าใหชนงานออกมาไดอยางมมาตรฐาน

โครงสรางของไม ๘

ไสไม (Pith) : คอสวนทเปนศนยกลางของล าตน เกดจากหนอแขนงหรอล าตนออน เปนระยะท

ตนไมเจรญเตบโตในระยะแรก เมอตนไมโตขนเนอไมสวนทเกดภายหลงจงหอหมท าใหสวนนอยภายในล าตน

เมอระยะเวลานานเขามกจะผสลายไป และเปนสวนทอาจท าใหเกดชองวางเปนโพรงในเนอไม และเกดโรค

หรอขนราอยภายในล าตนได

แกนไม (Heartwood) : คอ เปนเนอเยอซงเกดจากกลมเซลลตางๆ เจรญเตบโตเตมท จนกลายเปน

กลมเซลลทตายแลว (Prosenchyma) รวมตวกนจงเรยกวา แกนไม ซงเปนสวนทอยถดออกมาจากไสไม

(Pith) แกนไมเปนสวนทมนษยน าไปใชประโยชนในดานตางๆ ตามลกษณะของงานและคณสมบตของไมแต

ละชนด

๘ เลศพงศ ชวพฒนพนธ, เครองไมทวไป, กรงเทพฯ : ส านกพมพโอเดยนสโตร, ๒๕๔๐, ๕ – ๖.

วสด

องคประกอบและลกษณะวงปของไม

๔๙

กระพไม (Sapwood) : เปนสวนทอยถดออกมาจากแกนไม (Heartwood) กระพไมจะกลายเปนแกน

หรอเนอไมไดเมอกลมเซลลในสวนกระพไมไดตายลง ทงนจะขนอยกบการเจรญเตบโตของไมแตละตน หรอ

แตละชนดของไม กระพไมสามารถน าไปใชประโยชนไดแตความคงทนจะนอยกวาแกนไม ผงายเมอถกแดด

ถกฝนนานๆ กลมเซลลในสวนกระพไมเปนกลมเซลลทยงมชวตอยหลงจากการเจรญเตบโตของตนไมนนเตมท

แลว ไดแก กลมเซลลทเรยกวา Parenchyma

เปลอกไม (Bark) : เปนสวนทอยภายนอกล าตน หมสวนตางๆ ภายในล าตน – กงไมไวไมใหไดรบ

อนตรายจากสงแวดลอมภายนอก และเปนสวนทท าใหตนไมเจรญเตบโตอยได เปลอกไมจะหอหมทอเซลลท

เรยกวา “โพลเอม ” (Phloem) เปนทอทท าหนาทสงอาหารไปเลยงตนไม จะอยบรเวณดานในของเปลอกไม

(Inner Bark)

วงป (Annual Ring) : เปนผลจากการสรางเซลลกลมตางๆ ของตนไม หรอการเจรญเตบโตของตนไม

เนอไมในชนเซลลบางชนดจะเกดขนในฤดทแตกตางกน เปนผลใหไมเจรญเตบโตตางกนออกไปดวย ในฤดฝน

เซลลทเกดขนจะเจรญเตบโตกวาเซลลทเกดในฤดรอน ชนทเกดในฤด รอนจะเจรญเตบโตชาและแนนกวากลม

เซลลทเกดขนในฤดฝน รวมทงสกเขมกวาดวย รอยตอของกลมเซลลดงกลาวน เรยกวา “วงป” หรอ “วงงอก

ประจ าป”

เสนรศม (Wood Ray) : มลกษณะเปนเสนเลกๆ วงจากใจกลางหรอบรเวณไสไมไปยงเปลอกไม

เสนรศมเกดจากกลมเซลลททอดตวตามแนวขวางล าตน เปนชองทางล าเลยงและสะสมอาหารและเปนสวน

ชวยยดโครงสรางของไมอกสวนหนงดวย

การแบงประเภทไม

ไมเนอออน : ลกษณะของไมเนอออน คอ ไมกลมทมน าหนกเบา เสยนหยาบ สจาง รบน าหนกได

นอย โดยทวไปไมเนอออนจะมน าหนกประมาณ ๕๐๐ – ๘๗๐ กโลกรมตอปรมาตรของไม ลกบาศกเมตร

เชน ไมสก ไมอนทนล ไมตะแบก ไมโมกมน ไมพด ไมจ าปาหรอไมจ าปาปา

ไมเนอแขงปานกลาง : เปนกลมไมทมน าหนกปานกลาง สคอนขางเขมกวาไมเนอออน เสยนของ

ไมละเอยดกวาไมเนอออน น าหนกของไมเนอแขงหนกประมาณ ๖๙๐ – ๓๐ กโลกรมตอปรมาตรของไม

ลกบาศกเมตร เชน ไมเตง ไมรง ไมประด ไมพยง ไมสก

๕๐

ไมเนอแขง : เปนกลมไมทมเนอแขงมาก เนอเหนยว มความแขงแรงและทนทานตอการใช ทนแดด

ทนฝน เนอไมมทงชนดเสยนหยาบหรอเนอหยาบ และเสยนละเอยดเนอแนน เสยนมทงเสยนตรงและเสยน

ยอนเนอไม ไมเนอแขงสวนมากเปนไมทมน ามนในตวเมอไสกบขด แตงผวแลวเนอไมจะมนเปนเงา มน าหนก

ประมาณ ๗๒๐ – ๒๐๐ กโลกรมตอปรมาตรของไม ลกบาศกเมตร เชน ไมแดง ไมชงชน

มาตรฐานประเภทของไมทกลมงานชางแกะสลกและชางไมประณตนยมเลอกใชในการปฏบตงานการ

จดสรางโครงสรางไมพระทนงบษบกเกรน คอ ประเภทไมสก ทมเนอปานกลางไมออนไมแขงก าลงพอด

ไมสก

เปนไมผลดใบขนาดใหญ มล าตนปลายตรง เรอนยอดกลม ล าตนมความสงตงแต ๒๐ เมตรขนไป ม

เปลอกหนาสเทาหรอน าตาลออน แกมเทา มใบขนาดใหญ กวาง ๒๐ – ๓๐ เซนตเมตร ยาว ๓๐ – ๔๐

เซนตเมตร ดอกมขนาดเลกสขาวนวล ออกเปนชอขนาดใหญ บรเวณปลายกงในชวงเดอนกรกฎาคม - ตลาคม

ผลสกรปรางคอนขางกลม ขนาดเสนผาศนยกลาง -๒ เซนตเมตร ผลหนง ๆจะมเมลด – ๔ เมลด

โดยทวไปมกจะเรยกผลสกวา “เมลดสก” ซงเมอแกจดจะเปนสน าตาล

ลกษณะของเนอไม : ไมสกเปน ไมทมความแขงปานกลาง เนอไมคอนขางหยาบ มผวละเอยด

โดยทวไปมสน าตาลออน สามารถทนตอดนฟาอากาศหรอพวกแมลงกนเนอไมไดดกวาไมอนๆ การยดหดตวม

ไมมาก ๙ และสามารถน ามาใชไดเหมาะสมกบงานทกประเภทของงานไม เชน งานโครงสราง งานแกะสลก

และงานกลงไม

ชนดของไมสก : แบงออกไดเปน ๓ ชนด คอ

๑. ไมสกทอง : เปนไมสกชนด มคณสมบตของเนอไม ส เสยนไม สามารถเหนลายไมทเกดจากวง

งอกประจ าปไดชดเจน สของเนอไมมสเหลองทอง จงเรยกวา “สกทอง”

๒. ไมสกหน : เปนไมสกทมคณสมบตไมด เนอไมแขง สหมนแกมเขยว เปนไมสกทไมนยมมาใชงาน

พนททเจรญเตบโตเปนทเนนสง ไหลเขาระดบสง ภมประเทศคอนขางแหงแลงท าใหไมเจรญชา เนอไมแขง

เนอแนนกวาไมสกทองและมน าหนกมาก

๙

กรมศลปากร, “ไมแกะสลกในศลปะไทย”, ประณตศลปไทย, จดพมพเนองในมหามงคลเฉลมพระเกยรต ๐๐ ป วนพระบรมราชสมภพ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ๘ พฤศจกายน ๒๕๓๖, ๒๕๓๖, ๓๙.

๕

๓. ไมสกขควาย : เปนไมสกทมลกษณะตางไปจากไมสกทง ๒ ชนดทกลาวแลว ไมสกชนดนเปนไม

สกทมคณสมบตไมดเชนเดยวกบไมสกหน ลกษณะของเนอไ มเปนไมเนอออนมากกวาไมสกทองและไมสกหน

น าหนกเบา สคล าคอนไปทางด า เนอไมเมอเลอยผาแตงผวแลวจะไมปรากฏลายไมใหใครเหน

ลกษณะของไมทมต าหน

ไมทท ามาใชงานนน นอกจากจะเปนไมประเภททตองการแลว องคประกอบส าคญอกประการหนงคอ

การเลอกไมทไมมต าหนมาใชงาน “ ต าหนของไม ” ไดแก สงทท าใหคณสมบตของไมเสยไป หรอสงทปรากฏ

อยในเนอไม ท าใหไมเสยหาย และท าใหคณคาของไมต าลง ต าหนของไมมลกษณะตางๆ ดงตอไปน

๑. ไมทมตาไมปรากฏอยบนผวไม : “ ตาไม ” คอ บรเวณเนอไมทเคยเปนทแตกกงไมออกมา

ลกษณะคลายหนาตดของไมปรากฏอยบนแผนไม บรเวณทมตาไมจะเปนอปสรรคในการใชเครองไมปรบแตง

ผวไมใหเรยบ เนองจากตาไมนนท าใหเนอไมบรเวณนนแขงกวาปกต นอกจากนนสวนทเปนตาไมจะหกงาย

เพราะเสยนหรอเซลลของมนจะขวางล าตน เมอไมแหงหดตวเสยนไมจะแตกแยกไมประสานตอกน

ต าแหนงของกงไมซงท าใหเกดตาไม

ลกษณะของตาไมจะปรากฏบนผวไม เมอน าไมมาไสแตงผวแลว

๕๒

๒. ไมทมรอยแตกราว : รอยแตกราวของไมจะมลกษณะและต าแหนงทปรากฏแตกตางกนไปตาม

สาเหตทท าใหเกดขน ไดแก

- ไมแตกราวตามแนวเสนวงป การเกดรอยแตกราวในลกษณะนเกดไดจากหลายสาเหต เชน

เกดจากตนไมถกลมพายพดใหโยกเอน และกอนตดโคนเสยนไมยงประสานกน ไมสนท จงท าใหไมมต าหนอย

ภายในล าตนตงแตยงไมไดโคนแลว

ภาพแสดงหนาตดของไมทราวตามวงปเปนวงภายในล าตน

ภาพลกษณะของตาไมจะปรากฏบนผวไม เมอน าไมมาไสแตงผวแลว

๕๓

- ไมแตกราวบรเวณไสไมออกมานอกล าตนหรอไมแตกราวจากภายใน ซงอาจกเกดจากการ

ผดปกตของตนไมเอง ขณะทยงไมไดโคน เนองจากไสไมผเกดเปนชองวางขนภายใน ลกษณะเปนโพรง

อณหภมภายในกบกายนอกไมสมดลกนท าใหเกดปฏก รยาตอกน มผลท าใหไมแตกราวภายใน ออกสภายนอก

ล าตนเปนเสนรศม

ภาพแสดงการแตกของไม ซงแตกจากบรเวณไสไมออกสภายนอก

ภาพแสดงการแตกราวตามแนวเสนวงปบนผวไม เมอน าไมมาไสแตงผวแลว

๕๔

- ไมแตกราวจากภายนอกเขาหาภายในล าตน การแตกราวในลกษณะนจะแตกตอเมอตนไม

ไดถกโคนลงมาแลว ระหวางชวงทรอน าไมไปแปรรป ไมทถกตดใหมจะยงสดประกอบดวยน าและยางไม เมอ

ไดรบความรอนจากแสงแดด สวนภายนอกของไมจะหดตวลงเรวกวาภายใน การหดตวเชนนเปนการหดตวท

ไมสมดลกนจงท าใหเกดรอยราวแยกออกลกษณะเปนเสนรศมวงเขาหาใจกลางไสไม

๓. ไมทมลกษณะเสยนไมบด : เกดจากการทล าตนบดตวไปตามแรงลมพายทพดผานโดยแรง โดย

ตนไมนนมกงยนออกมาจากล าตนมาก กงนนจะตานแรงลมท าใหตนไมไดรบผลกระทบกระเทอนไปดวย และ

การบดตวอยางแรงนจะท าใหเสยนไมบดตวไปดวย เสยนไมจงไมขนานกบล าตนจะเฉยงหรอเฉไปทางใดทาง

หนง

๔. ไมทมลกษณะเสยนไมซน : เกดจากเสยนหรอเซลลของไมไมอยในแนวเดยวกน เปนรอยหกเยอง

กนตรงทเกดเปนรอยซนของไม เหตเกดจากการกระแทกอยางแรงเมอขณะทยงเปนตนหรอขณะโคนตนลงมา

กระแทกพนอยางแรง และ เมอไสแตงผวไมแลวจะสงเกตเหนเปนรอยต าหนขวางความยาวของเนอไม หรอ

ขวางความยาวของชนไม จะไมสามารถน าไปใชงานไดเนองจากขาดความแขงแรงของเนอไม

๕. ไมทมรอยผ : ไมผ ไดแก ไมทมลกษณะผดปกต เนอไมเสอม เสยนหรอเซลลของเนอไมยย

เปอย อาจเกดจากเชอราเกาะกนเนอไม การผม ๒ ลกษณะ

- เกดกบไมทมลกษณะเนอไมแหง เมอปลอยทงไวอาจเกดการผได โดยระยะแรกจะเกดจด

ขาวทแผนหรอชนไมแลวจะขยายลกลามเพมขน เชอราชนดนจะเจรญเพาะตวขยายบรเวณไดรวดเรวมากใน

อณหภมหรอในลกษณะของอากาศทชนและอบอาวสลบกน

ภาพแสดงหนาตดของไมทแตกจากภายนอกเขาหาภายในล าตน

๕๕

- ไมทผจากการเปลยนแปลงภายในของเนอไม เนองจากภายในเนอไมจะมยาง น าหรอ

น ามนของไมชมชนอย ยางไมหรอสงทอยภายในเนอบางชนดจะท าปฏกรยาเมอกระทบกบอากาศ เกดการ

เปลยนแปลงท าใหคณภาพของไมเสอม การผในลกษณะนเปนการผทเกดจากความชนภายในเนอไม

๖. ไมทมมด – ปลวกกดกน : ไมทมรอยหรอต าหนจากการกดกนของสตวแมลงเปนลกษณะ ของไมท

ด สวนใหญจะเกดจากการเกบรกษาไมไมด

๑๖

บทท ๒

เครองมอ - วสด

เครองมอ ทใชส าหรบงานแกะสลกและงาน ชางไมประณตมมากมายหลายชนดและหลายประเภท

เครองมอบางชนดเปนเครองมอทใชกนมาตงแตในอดตจนถงปจจบน สวนบางชนนนในปจจบนมการคดคนให

เปนเครองมอทใชไฟฟามาเกยวของท าใหมความสะดวกรวดเรวมประสทธภาพสงในการท างานมากยงขน และ

ในคมอมาตรฐานงานชางศลปกรรมเลมน จะกลา วถงเฉพาะเครองมอทใชงานในการสรางโครงสรางบษบก

เกรนของกลมชางแกะสลกและชางไมประณตเทานน ไมวาจะเปนเครองมอทใชมอในการใชเปนหลกหรอ

เครองมอทใชไฟฟาเปนหลก และจะจ าแนกเครองมอนนๆ ตามประเภทการใชงาน ดงจะกลาวถงรายละเอยด

ตอไป

๑. เครองมอส าหรบก าหนดวดระยะ – จบระดบ

๑.๑ ไมบรรทด : เปนเครองมอส าหรบงานชางทวไป และมหลายขนาด แตละขนาดมความยาวไม

เทากน ในงานไมชางจะนยมใชไมบรรทดขนาด ๒๔ นวมากทสด เพราะสะดวกกบการใชงาน หนวยเปน

ระบบเมตรกทใชวด คอ เซนตเมตร กบ นว (ภาพท ๑.๑.ข)

๑.๒ ไมท : ชอของ “ ไมท ” มาจากรปรางของมนทมรปเปนตว ท ( T ) (ภาพท ๑.๒.ก) ใชเปนไกด

ใหกบสามเหลยมทเขยนเสนแนวตง ประกอบ ๒ สวน คอ สวนหว (Head) และสวนใบ (Blade) ซงทงสองสวน

ภาพท ๑.๑.ก ภาพท ๑.๑.ข

เครองมอทใชในงานแกะสลกและงานไมประณต

๑๗

จะยดตดกนโดยท ามมฉากตอกน สวนใบจะมสเกลตดยาวตลอดความยาว โดยทวไปจะมหนวยเปนระบบ

เมตรกทวดเปนเซนตเมตร (ภาพท ๑.๒.ข) วสดโดยทวไปจะเปนไมและพลาสตก ใชส าหรบขดเสนในแนวนอน

และใชประกอบกบฉากสามเหลยม ขดเสนในแนวตงฉาก และขดเสนเอยงท ามมตางๆ

๑.๓ บรรทดสามเหลยม : โดยทวไปท าจากพลาสตกใส เพอจะไดมองเหนสวนอนๆ ของแบบได

อยางชดเจน บรรทดสามเหลยมใชส าหรบขดเสนดงและเสนเอนท ามมตางๆ ปกตจะใชคกบ ไมท ม ๒ แบบ

คอ แบบตายตว ซงมคามม ๔๕ – ๙๐ – ๔๕ องศา กบคามม ๓๐ – ๙๐ – ๖๐ องศา และแบบปรบมมตางๆ

ได แตเนองจากงานบางชนดมขนาดใหญกวาขนาดไมทท าขายตามทองตลาดทวไป ชางจงตองแกปญหาโดย

การประดษฐบรรทดสามเหลยมขนใชเอง (ภาพท ๑.๓)

๑.๔ ฉาก หรอ บรรทดฉาก : หรอภาษาชางมกนยมเรยกวา “ ฉากตาย ” เปนเครองมอส าหรบวด

ภาพท ๑.๒.ก ภาพท ๑.๒.ข

ภาพท ๑.๓

๑๘

ภาพท ๑.๕.ข

ระยะหรอจบวดมมชนดหนง ใชในการสรางมมฉากและตรวจมมวาไดฉากหรอไม ใชตเสนทมมเอยง ฉากจะ

มจ านวน ๒ ประเภท แยกตามดามฉาก คอ ฉากดาม ๙๐ องศา (ภาพท ๑.๔.ก) และดามฉาก ๔๕ องศา

(ภาพท ๑.๔.ข และ ๑.๔.ค) และฉากทกลมชางไมประณตใชจะเปนฉากดาม ๔๕ องศา

๑.๕ ไมโพรแทรกเตอร : เปนเครองมอทใชวดขนาดของมม สวนมากใชในงานเขยนแบบ ม ๒ ชนด

คอ ชนดครงวงกลม (ภาพท ๑.๕.ก) และชนดสเหลยมผนผา (ภาพท ๑.๕.ข)

ภาพท ๑.๔.ก ภาพท ๑.๔.ข

ภาพท ๑.๔.ค

ภาพท ๑.๕.ก

๑๙

๑.๖ เทปวด หรอ ตลบเมตร : ใชเมอตองการวดขนาดวตถ และระยะหางระหวางวตถ ตลอดจนหา

จดกงกลางระหวางจดสองจดดวย เทปวดทมมาตรฐานนนสวนใหญจะมขนาดความยาว ๒๕ ฟต หรอ ๗.๕

เมตร

๑.๗ บรรทดมาตราสวน : ใชวดขนาดมความยาวตางกน (ภาพท ๑.๗.ก) ตงแต ๑๕๐, ๓๐๐, ๔๐๐,

และ ๖๐๐มลลเมตร มมาตราสวนตางๆ เพอใชเขยนรปไดหลายขนาด คอ

- มาตราสวนขนาดเทาของจรง ๑ ตอ ๑

- มาตราสวนยอ ๑ ตอ ๒, ๑ ตอ ๕, ๑ ตอ ๑๐, ๑ ตอ ๑๐๐, ๑ ตอ ๑๐๐๐ เปนตน

- มาตราสวนขยาย ๒ ตอ ๑, ๕ ตอ ๑, ๑๐ ตอ ๑, ๑๐๐ ตอ ๑, ๑๐๐๐ ตอ ๑ เปนตน

ภาพท ๑.๖.ก ภาพท ๑.๖.ข

ภาพท ๑.๕.ค

๒๐

มาตราสวนเทาของจรง, มาตราสวนยอ, หรอมาตราสวนขยาย จะน าไปใชงานในแตละประเภทไม

เหมอนกน ขนอยกบลกษณะงาน และมาตราสวนบนบรรทดจะม ๑ ตอ ๒๕, ๑ ตอ ๕๐, ๑ ตอ ๗๕, ๑ ตอ

๑๐๐, ๑ ตอ ๑๒๕ และ ๑ ตอ ๒๐๐

๑.๘ ไมบรรทดกระดกง : เปนไมบรรทดทสามารถโคงงอบดไดตามรปทรงทตองการ ใชส าหรบงาน

เขยนแบบภาพทตองการความโคง หรอใชส าหรบเขยนเสนโคงทก าหนดขนเอง

ภาพท ๑.๗.ก

ภาพท ๑.๗.ข ภาพท ๑.๗.ค ภาพท ๑.๗.ง

ภาพท ๑.๘.ก ภาพท ๑.๘.ข

๒๑

๑.๙ ลกดง : ใชส าหรบการหาแนวดงทตงฉากกบพนโลก เพอใชเปนแนว หรอเสนอางองส าหรบงาน

กอสรางและงานชางอนๆ ตมน าหนกทใชท าเปนลกดง เดมทนยมใชดบกเปนวสดหลก แมในปจจบนลกดงม

รปแบบทหลากหลาย แตวสดทใชท าตมน าหนกยงนยมใชโลหะเปนวสดหลก

๑.๑๐ เครองวดระดบน า : ใชส าหรบวดพนผววาไดระดบหรอไม มหลอดแกว 2 หลอดวางไวตงฉาก

กน ซงสามารถน าไปทดสอบไดวา พนผวอยในแนวดงหรอไม โดยสงเกตจากฟองอากาศทอยภายในหลอดแกว

ถาฟองอากาศลอยไปอยทตรงกลางของหลอดแกวแสดงวาพนไดระดบในแนวราบแลว แตถาฟองอากาศไมอย

ตรงกลาง แสดงวาพนเอยงไปดานใดดานหนง

ภาพท ๑.๙.ก ภาพท ๑.๙.ข

ภาพท ๑.๑๐.ก

ภาพท ๑.๑๐.ข ภาพท ๑.๑๐.ค ภาพท ๑.๑๐.ง

๒๒

๒. เครองมอส าหรบก าหนดจด – เสน

๒.๑ ดนสอเขยนแบบ : ใชในงานออกแบบเขยนแบบจะตองเลอกใชใหเหมาะสมกบงาน ไสดนสอ

แบงออกได 3 ชนด คอ

ดนสอชนดไสออน ใชอกษร B เปนสญลกษณ ตงแตไสออนนอยจนถงออนมาก 2B 3B 4B 5B 7B,

ดนสอชนดไสแขง ใช อกษรH เปนสญลกษณ ในงานเขยนแบบทตองการความถกตองแมนย า

ลกษณะเสนเลกบาง ไดแก งานเขยนแบบเครองกล งานเขยนแบบวศวกรรม 4H 5H 6H 7H 8H 9H,

ดนสอไสแขงปานกลาง ใชในงานเขยนแบบทวไป งานเขยนแบบราง ใช อกษรHB เปน สญลกษณ

และดนสอเขยนแบบยงแบงออกเปน ๓ ประเภท คอ ดนสอเปลอกไม (ภาพท ๒.๑.ก) ม 3 เกรด คอ H, HB

และ B, ดนสอกดไสใหญ (ภาพท ๒.๑.ข) สามารถเปลยนขนาดความเขมออนของไสไดตามตองการในดาม

เดยว แตตองใชกบอปกรณเหลาดนสอโดยเฉพาะ (ภาพท ๒.๑.ค) และ ดนสอเปลยนไส (ดนสอกดไสเลก )

(ภาพท ๒.๑.ง) มขนาด 0.25 mm., 0.35 mm., 0.5 mm แตทนยมใชในงานเขยนแบบเทคนคเบองตน คอ 0.5

mm. และ

ภาพท ๒.๑.ก ภาพท ๒.๑.ข

ภาพท ๒.๑.ค ภาพท ๒.๑.ง

๒๓

๒.๒ ดนสอขดไม : เปนเครองมอส าหรบขดไมโดยเฉพาะ ดนสอขดไมจะตางจากดนสอทวไป ตงแต

รปทรงทตวเรอนท าดวยไมลกษณะเปนวงร หรอรปไข และทาสแดงเคลอบ ไสดนสอกจะโตกวาดนสอทวไป

ดวย

๒.๓ ขอขดไม : (ภาพท ๒.๓.ก และ ๒.๓.ข) เปนเครองมอส าหรบขดเสนลงบนไม เสนทขดจะขนาน

กบไม ในการขดเสนจะขดโดยใชตะปทตดอยปลายไม โดยการใชขอขดไมนนเปนการก าหนดเสนทตองการจะ

ผา เลอย โกรกไม หรอปรบไมในสวนทไมตองการออก

๒.๔ เชอกตแนว หรอ ปกเตา : ใชตแนวเสนตรงยาวบนไม ใชในกรณทตองการก าหนดเสนยาวเพอ

จะปรบหนาไมใหไดขนาดตามตองการ โดยตองดงเชอกออกมาจากตลบใหไดความยาวทตองการ ขงใหตงกอน

ดงเชอกดดสทตดบนเชอกลงบนเนอไม (ภาพท ๒.๔)

ภาพท ๒.๓.ก ภาพท ๒.๓.ข

ภาพท ๒.๒.ก ภาพท ๒.๒.ข

๒๔

๒.๕ วงเวยนถายขนาด : เปนวงเวยนทมปลายแหลม 2 ขาง วงเวยนชนดนใชส าหรบถายขนาด ทวด

ขนาดจากฟตเหลก หรอฉากสามเหลยม แลวน าไปถายลงบนแบบท าใหสามารถแบงเสนตรง แบงวงกลม ใหม

ขนาดเทาๆ กนไดสะดวกและรวดเรวงายตอการเขยนแบบ (ภาพท ๒.๕)

๓. เครองมอส าหรบตด - ผา

เครองมอประเภทเลอย

เปนเครองมอส าหรบใชตด ผา บาก ฉลไม เลอยใชคมซงมฟนลกษณะเปนซๆ ซงใบเลอยมอยหลาย

ชนดตางกนทงรปแบบและขนาดของซฟนเลอย และทส าคญคอ หนาทการใชงานตางกนตามลกษณะของงาน

ภาพท ๒.๔

ภาพท ๒.๕

๒๕

๓.๑ เลอยฉล : ใชส าหรบฉลสวนทเปนลวดลายในแผนไม เปนเครองมอทส าหรบงานขนาดเลก

และไมทใชส าหรบเลอยฉลตองไมหนาเกนไป (ภาพท ๓.๑)

๓.๒ เลอยรอ : หนาทโดยตรงของเลอยรอ คอ รอปากไม หมายถง การใชเลอยรอเลอยแทรก

ระหวางไม เพอตองการปรบปากไมใหเขากนสนทตามหลกวธการเขาปากไม (ภาพท ๓.๒.ก และ ๓.๒.ข)

๓.๓ เลอยลนดา : ใชในการเลอยโกรกไม จากไมแผนกวางเลอยซอยใหเปนไมชนเลกลง เปนการ

เลอยเพอผลตงานในขนตอไป (ภาพท๓.๓.ก และ ๓.๓.ข)

ภาพท ๓.๑

ภาพท ๓.๒.ก ภาพท ๓.๒.ข

๒๖

๔. เครองมอส าหรบการไสไม - แตงผวไม

เครองมอประเภทกบ

๔.๑ กบไสไม : เปนเครองมอส าหรบไสแตงผวไมใหเรยบและไดขนาดตามทก าหนดไวในแบบ กอนท

จะน าไมไปประกอบเขากบชนงาน กบไสไมเปนกบทตองไสดวยมอซะเปนสวนใหญ มอย ๒ ประเภท คอ “ กบ

ฝรง ” กบไสไมทรางกบท าดวยเหลก “ กบไทยหรอกบไสไม ” กบไสไมทรางกบท าดวยไมเนอแขง เปนกบท

แพรหลายในประเทศไทยตงแตอดตจนถงปจจบน

การจ าแนกประเภทกบไสไม ๒ ชนด

กบลาง เปนเครองมอส าหรบไสผวไมทยงไมเคยผานการไสแตงดวยกบชนดอนมากอน กบ

ลางจงเปนเครองมอชนดแรกทท าหนาทปรบแตงผวไม กบลางทใชโดยทวไปจะม ๓ ชนด (ภาพท

๔.๑.ก ) ตางกนทขนาดและความยาวของกบ ดงน

ภาพท ๓.๓.ก ภาพท ๓.๓.ข

ภาพท ๔.๑.ก ภาพท ๔.๑.ข

๒๗

๑.๑ กบลางยาว ความยาวของรางกบลางยาวประมาณ ๑๖-๒๐ นว กบลางยาวนม

ความจ าเปนมากส าหรบการผลตงานเครองไม ใชส าหรบไสลางรอยเลอยบนผวไมกอนใชกบผว หนาทส าคญ

คอใชส าหรบไสไมใหตรงไดแนวและทส าคญคอใชส าหรบ “เพลาะไม”

๑.๒ กบลางกลาง ความยาวของกบลางกลางยาวประมาณ ๑๒-๑๔ นว ใชไสไม

เพอใหไดขนาดตามตองการ สามารถท าหนาทแทนกบลางสนและลางยาวได แตไมควรจะไสไมทมความยาว

ใหเปนเสนตรง เพราะตองไสดวยความระมดระวง มฉะนนจะท าใหเกดความคดโคงได

๑.๓ กบลางสน ความยาวของกบลางสนยาวประมาณ ๖-๘ นว ใชไสไมในงานหยาบทไม

ตองการความประณต หรอไสไมลกษณะเปนแผนบางโคง ทไมอาจใชกบลางกลางและกบลางยาวได

กบผว เปนเครองมอส าหรบไสแตงผวไมใหเรยบ ตรง ไดระดบตองใชคกบกบลาง โดยใชกบ

ลางไสกอนแลวใชกบผวแตงตาม การไสกบผวจะท าใหผวไมระเอยด ตรง ไดระดบมากกวากบลางและเปน

การไสไมดวยเครองมอไสแตงผวไมครงสดทาย กอนจะใชกระดาษทราบขดตาม กบผวทใชโดย ทวไปจะม 3

ชนด ตางกนทขนาดและความยาวของกบ ดงน

๑.๑ กบผวยาว ความยาวประมาณ ๑๖-๒๐ นว มหนาทอยางเดยวคอการไสไมใหเรยบเปน

เสนตรง ตอจากการไสดวยกบลางยาว โดยเฉพาะใชไสไมเพอเพลาะไมตงแต 2 แผนขนไปเขาดวยกน

๑.๒ กบผวกลาง ความยาวประมาณ ๑๐-๑๔ นว ใชส าหรบไสไมหลงจากไสดวยกบลางยาว

และกบลางกลางมาแลว กบผวกลางนนใชไสไมทมขนาดความยาวไมมากนก

๑.๓ กบผวสน ความยาวประมาณ ๖-๘ นว ใชแตงผวไมเพอใหผวไมเรยบละเอยดมากขน

หลงจากไสดวยกบลางแลว กบผวสน ใชไสผวไมหนากวางของไมโดยไสผานทวๆไป ไมเจาะจงจะไสเพอ

เปลยนแปลงรปลกษณะของไม และไมตองการจะไสไมใหมลกษณะเปนเสนตรง และการไสตองไสเฉลย

ทวๆไปและตองระมดระวง มฉะนนจะท าใหผวไมไมเสมอกนได

ความแตกตางระหวางกบลางและกบผว

๑. ความลาดเอยงของสวนทสอดใบกบผวตางจากกบลาง คอ กบผวความลาดเอยง ๖๐

องศาสวนกบลางความลาดเอยง ๔๕ – ๕๐ องศา

๒. ปากกบผวแคบกวาปากกบลาง เพราะกบผวไมตองมฝาประกบและสวนทเปนคมของใบ

๒๘

กบจะเกอบชดกบความกวางของชองปากรางกบซงจะมเหลกฝงไว จงเปนสวนบงคบใหชองปากกบแคบกวา

กบลางซงมฝาประกบซอน ท าใหเกดความหนาเพมขน

๓. บรเวณหนารางกบผวรมชองปากกบ จะมเหลกแผนขนาดหนาประมาณ ๑/๔ นว กวาง

๓/๘ นว ฝงตดอยในไมรางกบในลกษณะขวาง ความกวางของรางกบเสมอเรยบกบหนากบ เหลกแผนนจ ะท า

หนาทปองกนไมใหรางกบสกหรอ เนองจากคมกบกบเหลกทฝงไวทปากรางกบจะตองชดเกอบสนทกน และ

อยในสภาพทกลาวนอยางคงท ฉะนน การฝงเหลกไวจะชวยบรรเทาการสกหรอของไม สวนทเปนหนารางกบ

ลงไดระดบหนง เพราะการสกหรอหรอของไมหนากบจะท าใหชองปากกบกวางขนดวย

๔.๒ กบราง : ท าดวยไมเนอแขงทงชด และมสวนประกอบบางชนท าดวยโลหะ มหนาทส าหรบใช

เซาะรอง หรอท ารางไมใหเปนรอง ขนาดของรองทเซาะ ใหก าหนดความกวางของใบกบสวนทเปนคมกบ ซง

มขนาดตางๆกน (ภาพท ๔.๒.ก และ ๔.๒.ข)

๔.๓ กบบงใบ : เปนเครองมอไสไม เพอใหไมนนลกต ากวาไมอกสวนหนง เปนการไสไมเฉพาะสวน

ในไมชนเดยวกน ลกษณะของไมทไสต าลงไปนเรยกวา “ บงใบ ”

ภาพท ๔.๒.ก ภาพท ๔.๒.ข

๒๙

ภาพท ๔.๔.ข

๔.๔ กบกระด : ใชไสไมในสวนทไมสาม ารถใชกบไสอนได เชน ดานขางของชองบงใบหรอแตงมมไม

ใหมนหรอโคง สวนความยาวของไมไสเปนเสนตรง

๔.๕ กบบว หรอ กบลอกบว : ใชส าหรบไสแตงมมหรอเหลยมไมใหเปนเสนตรงลวดลายตามแบบ

ตางๆ ทก าหนดไวในแบบ ความลาดของใบบวประมาณ ๕๐ – ๕๕ องศา กบท าบวโคงนอก (ภาพท ๔.๕.ก)

และกบท าบวโคงใน (ภาพท ๔.๕.ข)

ภาพท ๔.๔.ก

ภาพท ๔.๓.ก ภาพท ๔.๓.ข

๓๐

๔.๖ กบขด : ใชส าหรบไสแตงผวไมใหเรยบ จะตางจาก กบทวไปตรงการบงคบตวกบ สามารถไสไม

ใหมลกษณะเปนโคงได มลกษณะรปแบบตางๆกนหลายแบบ แบงเปน 2 ชนด รางหรอตวเรอนกบท าดวย

โลหะ (ภาพท ๔.๖.ก), รางหรอตวเรอนกบท าดวยไม (ภาพท ๔.๖.ข)

๕. เครองมอส าหรบเจาะ

๕.๑ บดหลา : เครองมอส าหรบเจาะไมชนดหนง (ภาพท ๕.๑.ก) เปนเครองมอทมมาตงแตโบราณ

มกใชส าหรบเจาะขยายร คอเมอเจาะรดวยสวานแลวตองการขนาดรทใหญกวาเดม จะใชบดหลาเจาะซ า

บรเวณสวนปลายของบดหลาจะมเกลยวขนาดเลกตดอย (ภาพท ๕.๑.ข) เพอใชในการเจาะน า

ภาพท ๔.๕.ก ภาพท ๔.๕.ข

ภาพท ๔.๖.ก ภาพท ๔.๖.ข

๓๑

เครองมอประเภทสวาน

เปนเครองมอส าหรบเจาะไม เจาะรเดอย รสลกเกลยว รน าส าหรบขนตะปเกลยว หรอน า

เพอตอกตะปในบางโอกาส

๕.๒ สวานเฟอง หรอ สวานจานหมน : ใชส าหรบเจาะไมแผนบาง หรอเพอเจาะน าตะปธรรมดา

และตะปเกลยว ดอกสวานจะใชดอกขนาดเลกศนยกลาง ๑/๑๖ – ๑/๔ นว สวานเฟองทกลมงานชางไม

ประณตใชจะเปน “ สวานมอ ” (ภาพท ๕.๒.ก และ ๕.๒.ข)

๕.๓ สวานขอเสอ : (ภาพท ๕.๓) เปนเครองมอทใชเจาะไมโดยทวไป ประกอบดวยคนสวานเปนกาน

เหลกกลม ๓/๘ นว ดดโคงกลาง ฝงลกปนยดกบกานเหลกสามารถหมนไดเปนสวนทใชมอขางหนงจบในขณะ

ปฏบตงาน สวนปลายอกดานตดหวสวานส าหรบจบดอกสวาน สวานขอเสอทกลมงานชางไมประณตใชจะเปน

สวานชนดหวจบธรรมดา

ภาพท ๕.๒.ก ภาพท ๕.๒.ข

ภาพท ๕.๑.ก ภาพท ๕.๑.ข

๓๒

๖. เครองมอส าหรบแกะ – โกลน

เครองมอประเภทสว

๖.๑ สวปากบาง : เปนสวส าหรบตอก ปาด เฉอน หรอแซะปากไม สวนมากจะใชในงานทไมตอง

เกบรายละเอยดหรองานโกลนหน ใชกบงานขนาดใหญ ลกษณะของสวมความกวางมากกวาความหนา

ลกษณะเปนใบบางเชนเดยวกบใบกบ มความกวางของคมสวตงแต ๑/๔ – ๑.๑/๔ นว (ภาพท ๖.๑.ก)

๖.๒ สวหนาโคง หรอ สวเลบมอ : ลกษณะสวมคมโคงคลายเลบมอ สวเลบมอทชางแกะสลกใชน

จะเปนประเภทสวคมลบมมนอก จะใชส าหรบขดสลกพนททตองการใหโคงลก หรอเวาภายใน ขนาดความ

กวางของคมสวทใชจะมหลายขนาดตามความละเอยดของงานตงแต ๓/๑๖ – ๑.๑/๔ นว (ภาพท ๖.๒.ก และ

๖.๒.ข)

ภาพท ๕.๓

ภาพท ๖.๑.ข ภาพท ๖.๑.ก

๓๓

ภาพท ๖.๓.ก ภาพท ๖.๓.ข

๖.๓ สวหนาตรง : ลกษณะสวมคมเปนเสนตรง ปลายตรงเสมอกน จะใชส าหรบสลกพนททวไปให

ไดตามตองการ ขนาดความกวางของคมสวทใชจะมหลายขนาดตามความละเอยดของงาน (ภาพท ๖.๓.ก

และ ๖.๓.ข)

๖.๔ สวปากเสยว หรอ สวชายธง : ลกษณะสวมคมเปนเสนตรง แตปลายเฉยงจากดานหนงไปอก

ดานหนง สวประเภทนใชขดสลกในงานทมลกษณะซอกแคบและยาวเรยว โดยทสวประเภทอนๆเขาไมถง

ขนาดกวางของคมสวทใชจะมหลายขนาดตามความละเอยดของงาน (ภาพท ๖.๔.ก และ ๖.๔.ข)

ภาพท ๖.๒.ก ภาพท ๖.๒.ข

๓๔

๖.๕ สวตวว ( V ) หรอ เหลกสอย : ลกษณะสวมคมเปนรปตวว ( V ) ชางจะใชเมอ ตองการใหงาน

ออกมาเปนชองรปตวว หรอใชเปนเหลกสอยเพอเดนเสน ขนาดกวางของคมสวทใชจะมหลายขนาดตามความ

ละเอยดของงาน (ภาพท ๖.๕.ก และ ๖.๕.ข)

หนลบเครองมอ

ในการใชสวจ าเปนอยางยงทชางจะตองลบสวใหบอย เนองจากความคมของสวอาจจะสก

กรอนไปตามการใชงาน และถาสว ไมคม ท าใหอาจเกดอบตเหตไดมากกวาสวทมความคม และงานทออกมา

อาจจะไมเรยบรอย บางครงสวทไมลบอาจจะขนสนมได เนองจากความเคมในเหงอของมอชางทจบสว จงม

ความจ าเปนอยางยงทจะตองคอยท าความสะอาดและเมอสวหมดคมกควรลบสวสม าเสมอ

ภาพท ๖.๔.ก ภาพท ๖.๔.ข

ภาพท ๖.๕.ก ภาพท ๖.๕.ข

๓๕

๖.๖ หนวทยาศาสตร หรอ หนสงเคราะห : เปนหนลบทผลตจากโรงงานซงจะใช “ซลกอนคารไบด ”

(SILICON CARBIDE) หรอ “อะลมนมออกไซต” (ALUMINUM OXIDE) เปนหนทมชนดหยาบและเนอละเอยด

อยในกอนเดยวกน ดงน

- หนสเทาเขม (CARBORUNDUM และ CRYSTOLON) หนชนดนมทงหยาบและละเอยดอยในกอน

เดยวก น แตอยคนละดาน เนอหนหยาบเบอร ๑๐๐ – ๒๐๐ กรท โดยใช “ซลกอนคารไบด ” (SILICON

CARBIDE) เปนวสดในการผลต เปนหนเนอออน ใชส าหรบลบเครองมอเมอเรมลบหลงจากไดใชเครองมอนน

จนหมดคมแลว หรอใชลบลบรอยบน เปนการลบเพอใหคมคอ ยๆบางลง การลบเครองมอจะยงไมคมจนกวา

จะน าไปลบดวยหนดานละเอยดซงอยอกดานหนง มความละเอยดประมาณ ๓๐๐ กรท

๖.๗ หนธรรมชาต : เปนหนทไดจากธรรมชาต คอ หนจากภเขาจะมสออกขาวอมเหลอง เนอหน

ละเอยดปานกลางประมาณ ๓๕๐ กรท เปนหนชนดไรโอไลต สวนประกอบสวนใหญเปนควอตซ และ

เฟลดสปาร ใชลบเครองมอเมอลบจากหนหยาบแลว

ภาพท ๖.๖

ภาพท ๖.๗

๓๖

๖.๘ หนสเขยว หรอ หนมดโกน : ลกษณะของหนเปนสเทาอมเขยว เนอหนละเอยดมาก เปนหน

โคลนประกอบดวยแรดนและควอตซเปนสวนใหญ เปนหนส าหรบใชลบในขนตอนสดทายของการลบเครองมอ

เพราะถอวาเปนหนละเอยดกวาหนชนดอนๆ

๗. เครองมอส าหรบตอก

เครองมอประเภทคอน

๗.๑ คอนไม : เปนคอนใชส าหรบตอกสว บางครงชางไมนยมใชคอนไมในการประกอบใบกบกบราง

กบ หรอใชปรบแตงใบกบ คอนไมมกท าดวยไมเนอแขงและมความเหนยว เชน ไมชงชน ไมแดงและไมมะคา

และในงานชางแกะสลกและชางไมประณตชางจะตองท าคอนขนเอง เนองจากความตองการใชน าหนกตวคอน

แตละคนถนดไมเทากน มาตรฐานคอนไมตองมลกษณะเปนทรงสเหลยม (ภาพท ๗.๑.ก) และหนาคอนทใช

ส าหรบตอกตองใชหนาทตามเนอไม ชางจะไมใชดานทขวางเนอไมตอกเนองจากคอนอาจฉกไดเมอใชงานไป

นานๆ (ภาพท ๗.๑.ข)

ภาพท ๖.๘

๓๗

๗.๒ คอนเหลก : ท าจากเหลกทหลอส าเรจรป ใชในการตอก เคาะ คอนเหลกม ๒ ชนด คอ

คอนหงอน ใชส าหรบตอกตะป และตอกเคาะชนงาน สวนทเปนหงอนหรอหางคอนนน

มลกษณะเปนปลายโคงไปทางดามคอน และปลายหงอนจะผาออกเปนงาม ตวงามนใชส าหรบถอนตะปออก

จากเนอไม ในกรณทตะปทตอกลงไปนนคดหรอตองการถอนตะปเกาออกจากเนอไม คอนหงอนมหลาย

ขนาดวดกนตรงหนาคอน ๑๕, ๑๘, ๒๓, ๒๕ และ ๒๗ มลลเมตร และความยาวข องดามคอยประมาณ ๓๐ –

๓๕ เซนตเมตร (ภาพท ๗.๒.ก และ ๗.๒.ข)

คอนหางแบน ตางกบคอนหงอนตรงทหนาคอนจะเปนสเหลยมจตรสหรอสเหลยมดานเทา

ภาพท ๗.๒.ก ภาพท ๗.๒.ข

ภาพท ๗.๑.ก ภาพท ๗.๑.ข

๓๘

ปลายคอนจะแบนเรยวไมโคงเหมอนคอนหงอนและไมผาเปนงาม คอนหางแบนจะใชส าหรบตอกตะปทม

ขนาดเลกหรอตะปเขมเทานน

๘. เครองมอส าหรบตกแตงไม

เครองประเภทประเภทบง

๘.๑ บงทองปลง : (ภาพท ๘.๑.ก) เปนบงทมลกษณะดานหนงแบนราบ สวนอกดานหนงโคงนน

คลายเลบมอ (ภาพท ๘.๑.ข) มฟนเปนหนามแหลม ดานขางเปนสนมมเลก (ภาพท ๘.๑.ค) เปนเครองมอ

ส าหรบถแตงไมใหเรยบรอยและไดรปทรงตามทตองการ โดยเฉพาะสวนเวาโคงซงเครองมออนไมสามารถ

เขาถงได ความหนาวดจากหนาแบนเรยบถงสวนโคงนนจะหนาตงแต ๑/๔ - ๑ นว ความยาวตงแต ๕ – ๑๒

นว

ภาพท ๗.๒.ค ภาพท ๗.๒.ง

ภาพท ๘.๑.ก ภาพท ๘.๑.ข

๓๙

๘.๒ บงหางหน : (ภาพท ๘.๒.ก) เปนบงชนดกลมปลายเลกกวาสวนอน มเสนผาศนยกลางตงแต ๑/

๔ – ๓/๔ นว ยาวตงแต ๖ – ๑๒ นว มหนามแหลมรอบดาน (ภาพท ๘.๒.ข) ใชส าหรบแตงรกลมหรอสวนเวา

โคงในซอกแคบๆ

๘.๓ บงปลายแหลม หรอ บงจน : (ภาพท ๘.๓.ก) มดานขางดานหนงแบน อกดานหนงนนโคง

(ภาพท ๘.๓.ข) ปลายเรยว มหนามแหลมฟนสนทงสองดาน จดวาเปนบงละเอยด ไมมชนดหยาบ ใชส าหรบ

สวนทเครองมออนแตงใหผวเรยบไมได

ภาพท ๘.๑.ค

ภาพท ๘.๒.ก ภาพท ๘.๒.ข

๔๐

เครองมอประเภทตะไบ

๘.๔ ตะไบหางหน : (ภาพท ๘.๔.ก) ลกษณะภายนอกทวไปจะเหมอนบงหางหน แตถาสงเกตดๆ

แลวจะพบวามความแตกตางกนอยในสวนของซตะไบ ซของตะไบหางหนจะมลกษณะเปนเกลยวเหลกพน

รอบตวตะไบ ความละเอยดจะมมากกวาบงหางหน ตะไบหางหนมทงแบบละเอยดมาก (ภาพท ๗.๔.ข) และ

แบบหยาบ (ภาพท ๘.๔.ค) ใชส าหรบขดเกบผวไมใหมความละเอยดมากขนกวาบงหางหน

ภาพท ๘.๓.ก ภาพท ๘.๓.ข

ภาพท ๘.๔.ก

ภาพท ๘.๔.ข ภาพท ๘.๔.ค

๔๑

ภาพท ๙.๑.ก ภาพท ๙.๑.ข

ประเภทกระดาษทราย

๘.๕ กระดาษทรายน า : กระดาษรปแบบหนงซงมสารขดถตดหรอเคลอบอยบนหนาของกระดาษ ใช

ส าหรบขดพนผวของวสดอนเพอใหวสดนนเรยบ หรอขดใหชนพนผวเกาหลดออก ความจ าเปนทตองใช

กระดาษทรายน าในการขดไมเนองจากจะใหความละเอยดไดดกวากระดาษส าหรบไม ความละเอยดของ

กระดาษทรายน ามทงละเอยดมาก เบอร ๓๒๐, ปานกลาง เบอร ๑๘๐ และหยาบ เบอร ๑๐๐

๙. เครองส าหรบจบชนงาน ถอน ตดลวด

เครองมอประเภทคม

๙.๑ คมปากนกแกว : (ภาพท ๙.๑.ก) เปนคมปากงมทมความโคงมากในสวนปาก (ภาพท ๙.๑.ข)

ใชส าหรบถอนตะปออกจากไม หรอตดลวด

ภาพท ๘.๕

๔๒

๙.๒ คมปากแบน หรอ คมตดลวด : (ภาพท ๙.๒.ก) มคมอยดานในของปากทงสองขาง ดานนอก

ของปากจะท าหยกไวส าหรบจบชนงาน (ภาพท ๙.๒.ข) คมปากแบนใชส าหรบตดลวด ตดตะป และใชจบสกร

ขนใหแนนหรอหมนคลายออก

๙.๓ คมปากจงจก : (ภาพท ๙.๓.ก) ปากคมชนดนจะเรยวยาวแหลม มหยกละเอยดอยในสวนปาก

(ภาพท ๙.๓.ข) ไมมคมอยในตวคม จะใชส าหรบจบชนงานขนาดเลกทอยในซอกแคบๆ

เครองมอประเภทปากกา

๙.๔ ปากกาตวซ : เปนปากกาท าดวยเหลกหลอ รปแบบเหมอนตวซ มเหลกแกนเปนเกลยวปลาย

ตดหนาอด ใชส าหรบจบ บบ อดไมชนเลกๆ บางครงใชจบไมหางปลาเพอใชกบงานฉลไมดวยเลอยฉลดวย

ความกวางของปากกาตวซจะมขนาดความกวางประมาณ ๓ – ๑๒ นว

ภาพท ๙.๒.ก ภาพท ๙.๒.ข

ภาพท ๙.๓.ก ภาพท ๙.๓.ข

๔๓

๙.๕ ปากกาหวโตะ : เปนปากกาส าหรบตดขางโตะ หรอหวโตะดานใดดานหนง ใชส าหรบตดหรอ

จบไมเพอไสเพลาะไม หรอจบไมเพอเลอยผา บาก หรองานแกะสลกของชางแกะ มเนอทกวางในการจบอด

ไม (ภาพท ๙.๕.ก)

๙.๖ ปากกาอดไม : ใชอดไมพน อดหรอจบประกอบชนงานทมความกวางยาวมากๆ เขาหากนให

แนน มความยาวหลายขนาดใหเลอกตามขนาดของชนงาน โดยการใชงานสามารถวางปากกาอดไมไวไดทง

ดานบนและดานลาง แลวแตรปทรงของงาน

ภาพท ๙.๕.ก ภาพท ๙.๕.ข

ภาพท ๙.๔

๔๔

๑๐.เครองมอส าหรบงานกลง

เครองมอประเภทสวกลง

๑๐.๑ สวหนาตรง มมฉาก : เปนสวกลงชนดแบน (ภาพท ๑๐.๑) ใชส าหรบการกลงพนทไมใหเรยบ

และตรง มลกษณะเหมอนสวปากบางแตใบสวหนาและยาวกวา คมสวชนดนปลายใบตดเปนมมฉากและ

เอยงลาดลงไปหาหนาไมอกหนาหนงประมาณ ๓๐ – ๔๕ องศา

๑๐.๒ สวหนาตด : เปนสวประเภทตดหรอขดใหไดความลกและขนาดทตองการ สวนทหนาทสดของ

ใบจะอยกงกลางตามแนวยาวของความกวางของใบ และจากจดกงกลางของใบทปลายคมจะตดเฉยงออกทง

๒ ขาง เปนมม ๒๕ – ๓๐ องศา ขอบทง ๒ ขางของใบจะบางกวากงกลางตลอดตามแนวยาวของใบมด (ภาพ

ท ๑๐.๒)

ภาพท ๙.๖.ก ภาพท ๙.๖.ข

ภาพท ๑๐.๑

๔๕

๑๐.๓ สวปลายหอก คมสวแหลมเปนรปตวว : ใชส าหรบการท ารองตวว หรอตดเหลยมใหโคง

จากจดปลายใบคมตดจะเฉยงออก ๒ ขาง เปนมม ๓๐ – ๔๐ องศา และลาดเอยงไปยงอกดานหนงเปนมม

๓๐ องศา (ภาพท ๑๐.๓)

๑๐.๔ สวกลงไม ส าหรบกวานภายใน : สวประเภทนใชส าหรบการกลงใหเปนรองภายใน โดย

ปลายขอคมจะกวานขดเนอไมออกท าใหเกดลกษณะเปนหลมลกภายในเนอไม (ภาพท ๑๐.๔)

ภาพท ๑๐.๒

ภาพท ๑๐.๓

๔๖

เครองมอส าหรบตรวจขนาดงาน

๑๐.๕ ไมกางเวยนแบบเขาควาย : เปนเครองมอส าหรบวดระยะและกะขนาดของงาน ชนดใชวด

ภายนอก (Outside Caliper) ลกษณะของเครองมอจะคลายวงเวยน และปลาย ๒ ขางโคงเขาหากน ใช

ส าหรบวดขนาดเสนผาศนยกลางของชนงานทก าลงกลง โดยตงระยะความหางกนของปลายทง ๒ ขางไวแลว

กลงไมใหเลกลงไดขนาดตามระยะทตงไว

เครองมอจบไมในงานกลง

๑๐.๖ เครองกลง : เปนเครองมอชนส าคญของงานกลง ท าหนาทจบไมใหหมนไปตามก าลงของ

เครอง โดยจะมสวนจบยดทงหวและทายชนงานระหวางทเครองก าลงหมนเพอกลง รปทรงตางๆตามแบบทราง

ไว

ภาพท ๑๐.๔

ภาพท ๑๐.๕

๔๗

ภาพท ๑๐.๖

๕๖

บทท ๓

ขนตอนกระบวนการปฏบตงาน

๑. การก าหนดแบบ การเขยนแบบ

ในขนตอนการก าหนดแบบและการเขยนแบบ โครงสรางพระทนงบษบกเกรน ซงถอวาเปน

ขนตอนทส าคญทสดของ งานโครงสราง การเขยนรปแบบตองมความชดเจน การตดเสนตองคมชด โดยการ

เขยนแบบใหชดเจนและมความคมชดนนจะท าใหชางตดสนใจในเรองการเขาไมไดสะดวกมากขน การสราง

โครงสรางชนงานเพอจดท ามาตรฐานงานศลปกรรม ในรปแบบการจ าลองนน ชางไดก าหนดรปแบบโครงสราง

ใหออกมา คลายกบโครงสรางขององคจรง (ภาพท ๑) ซงเขยนแบบ ยอขนาดลงมาจากเดม ๑ ตอ ๕ สวน

โดยเฉพาะการเขาเดอยไมจะยดรปแบบการเขาเดอยไมในลกษณะเดยวกบองคจรง เพยงแคปรบขนาดสดสวน

ของเดอยใหมความเหมาะสมกบชนงานมากกวาจะยดขนาดสดสวนตามของพระทนงบษบกเกรนองคจรง

ขนตอนกระบวนการขนโครงสรางพระทนงบษบกเกรน (จ าลอง)

ภาพท ๑

๕๗

๒. การเตรยมไม

เมอก าหนดรายละเอยดขนาดสดสวนตางๆของโครงสรางองคจ าลองแลว ชางตองเลอกไม

เพอเตร ยมการถายแบบ ในการเลอกชน นน ขนตอนแรกตองเลอก ประเภทไมทตองการใชงาน คอ ไมสก

ตอไปตองเลอกไมจากขนาดของชนงาน คอ เลอกไมทจะมาสรางชนงานใหไดขนาดทใกลเคยงมากทสด เชน

ขนาดชนงานหนาไมทมขนาด ๑.๗ x ๒.๔ นว ยาว ๗.๖ ฟต ชางตองเลอกใชหนาไมทมขนาด ๒ x ๓ นว

ยาว ๘ ฟต เปนตน

นอกจาก การ เลอกขนาดของไมทม

ความส าคญแลวนน การเลอกไมโดยดจากต าหนของ

ไม (ภาพท ๒.๒ (รายละเอยดในบทท ๒)) กมความ

จ าเปนไม แพกน เนองจากงานโครงสรางเปน

กระบวนการทตองการความมนคงและแขงแรงของ

ชนงานเปนส าคญ

เมอเลอกไมไดตามความตองการในเบองตนแลว ตองตรวจดความเรยบของหนาไม เปนล าดบ

ตอไป กอนจะน าไปใชงานในขนตอนตางๆได น าไมทเลอกไดคณภาพมาตรวจเชดดวยสายตาในเบองตน โดย

ชางไมเลงดจากความยาวของไมดานหนงไปสอกดานหนง (ภาพท ๒.๓) เมอพบวาระนาบใดมสวนเกนออกมา

ตองท าการวดหนาไมเพอก าหนดแนวตรงและตเสนไวดวยเชอกตแนวหรอปกเตา (ภาพท ๒.๔ ) และจะใชเชอก

ตแนวเฉพาะในกรณทไมมความยาวมาก

ภาพท ๒.๒

ภาพท ๒.๑

๕๘

เมอตเสน ดวยเชอกตแนว เรยบรอยแลว

ตองท าการปรบหนาไมโดยใชกบลาง (ภาพท ๒.๕)

กบลางทใชปรบหนาไมขนาดยาวนจะใชกบลางยาว

ในการไสปรบ ตกแตงหนาไมหรอผวไม ใหตรงไดแนว

ตามทก าหนด เมอปรบหนาไมใหตรงตามแนวแลว

นน จะใชกบผวยาวแตงผวไมใหเรยบเปนขนตอน

ตอไป

เมอไมไดรบการปรบแตงผวหนาเรยบรอยแลว ตอไปคอวดขนาดความยาวใหไดตามตองการ

ดวยตลบเมตร และถาไมมความยาวเกนความตองการ ตองตดไมออกดวยเลอยลนดา (ภาพท ๒.๖)

ภาพท ๒.๓ ภาพท ๒.๔

ภาพท ๒.๕

๕๙

๓. การถายแบบงาน

เมอไดขนาดของชนงานตามทตองการแลว ชางตองท าการถายแบบลงบนเนอไม กรรมวธใน

การถายแบบนนมหลากหลายรปแบบ โดยการถายแบบในสมยกอนจะเปนการถายแบบโดยถายลงบนเนอไม

โดยตรง คอ น าแบบทออกแบบไวมา ถายแบบลงบนกระดาษแขงตามกรรมวธตอกสลกเพอใชเปนตนแบบ

น ามาวางทาบบนเนอไมทเตรยมไวซงทาดวยน ากาวหรอแปงเปยก จากนนท าการตบดวยลกประคบดนสอพอง

หรอฝนขาวใหทว น ากระดาษตนแบบออก จะปรากฏลวดลายในลกษณะเปนลายเสนแบบจดไขปลาบนพน

ผวหนาไม

แตในปจจบนการถายแบบของงานไมประณตจะมกรรมวธทสะดวก ขน คอ น าแบบท

ออกแบบไวมาตดลงบนกระดาษแขง ซงการตดตวลายลงบนกระดาษแขงจะสามารถเกบตวลายไวใชถายแบบ

ไดหลายครง จากนนน าตวลายซงตดบนกระดาษแขงแลวมาเทยบลงบนเนอไมทเตรยมไวแลว จากนนใช

ปากกาหรอดนสอไมขดลากเสนตามแบบรางทเทยบอย (ภาพท ๓)

ภาพท ๓

ภาพท ๒.๖

๖๐

๔. การประกอบไม

ขนตอนการประกอบไม โครงสราง ตองเรม ท าจากฐานลางสดไล ขนไปทละชน โดยในการ

ประกอบไมสวนชนฐาน มรายละเอยดขนตอนการประกอบเหมอนกนทกช นฐาน ไมวาจะเปนชนหนาก ระดาน

ฐานเขยง ชนฐานสงห ช นฐานหนากระดานประดบยกษ ชน ฐานหนากระดานประ ดบครฑและชน ฐานหนา

กระดานประ ดบเทพ แตในชนฐานหนากระดานประดบ ยกษขนไปนน จะปรากฏทองไมในแตละชนดวย ซง

รายละเอยดการประกอบไมในสวนทองไมจะอธบายถดจากการประกอบไมในชนฐาน โดยในการอธบา ย

รายละเอยดของขนตอนการประกอบไมในชนฐานนตองก าหนดเรยกสวนตางๆ ในแตละทศเปนชอตามทศนนๆ

(ภาพท ๔.๑) เพองายตอความเขาใจ ดงน

- การขนรป การท าเดอย : ทงนจะเรมจากการขนรปชนหนากระดานฐานเขยงกอนเปนฐาน

แรก น าไมทตกแตงผวหนาเรยบรอยมาวดขนาดของ ทศในแตละทศ จากนนตดไมโดยตดท ามม ๔๕ องศา

ท าการเขามมชนแบบปากกบมเดอยเหลยมซอน ๒๐ ทอนไมทางดานทศเหนอและดานทศใตจะตอง ท าตวเดอย

หรอทภาษาชางมกเรยกวา “ เดอยตวผ ” (ภาพท ๔.๓) สวนทอนไมทางดานทศตะวนตกและทศตะวนออกนน

เจาะรฝงเดอย หรอทภาษาชางเรยกวา “ เดอยตวเมย ” (ภาพท ๔.๒) การเขาปากไมโดยมเดอยสลก อยภายใน

๒๐

เขามมแบบปากกบเดอยเหลยมซอน คอ การเขามมแบบ ๔๕ องศา ท าเดอยยนออกมาในลกษณะเปนสามเหลยม มจ านวน ๒ ชนอย

ซอนกน ในแนวบนและลางของขอตอไม

ภาพท ๔.๑

๖๑

จะท าใหการยดเหนยวตอกนของไมทง ๒ ชน มความแขงแรงมนคงกวาการเขาบากปากไม ๔๕ องศาในแบบท

ไมมเดอยภายใน

เมอไดเดอยตามทตองการแลวตองท าการเทยบประกอบทกครงในการเขาเดอย เนองจาก

อาจเกดปญหาขนระหวางการประกอบ เชน เดอยหลวมเก นไปจนไมแตละทศหลดออก จากกน หรอเดอยคบ

เกนไปจนท าใหมมเขากน ไดไมสนท เปนตน การทมมเขากน ไดไมสนทหรอหลวมจนหลด เหนชองวางของมม

นนจะสงปญหาในชนตอๆไป และท าใหโครงสรางทงหมดไมแขงแรง ดงนนชางตองเรงด าเนนการแกไขเมอพบ

ปญหา เชน ถาเดอยหลวมจนเกนไปอาจจะตองท าชนไมในทศนนๆ ขนใหม ถาเดอยแนนจนเกนไปชางจะใช

สวเกบเนอไมสวนทเกนออกมา (ภาพท ๔.๔ และ ๔.๕) จากนนจะท าการเทยบประกอบโครงสรางในจดทแกไข

อกครง

ภาพท ๔.๒ ภาพท ๔.๓

ภาพท ๔.๔ ภาพท ๔.๕

๖๒

- การท าบว : เมอท าการเทยบประกอบการเขามมสมบรณแลว ขนตอนตอไปคอการท าบว

บนฐานหนากระดาน เรมตนดวยการรางเสนขอบลวดบวในแตละสวนบนเนอไมดานขาง (ภาพท ๔.๖) ตอมา

ใชกบบงใบไสไมเพอใหเกดระดบสวนลกต ากวาอกสวนหนง เกบขอบบว (ดานขางบงใบ ) ดวยกบกระด ใช

กระบวนการนตอไปในบวชนอนๆ จนครบ จากนนการท าบวโคงดานลางหนากระดานใชกบท าบวโคงนอกเกบ

สวนโคงดานลาง (ภาพท ๔.๗) ในการท าคอบวนนอาจเกดปญหากบกนเนอไมในลวดบวสวนอนเขาไปดวย

ชางตองแกปญหาดวยการตอกไมท าเปนฉากกนไวดานบนลวดบว (ภาพท ๔.๘) จากนนใชกบท าบวโคงในเกบ

บรเวณคอบวทใกลลวดบว และเกบขอบบวดานลางดวยกบกระด (ภาพท ๔.๙) เมอไดโครงลวดบวและบวเสรจ

เกบรายละเอยดเนอไม ทหยาบดวยกระดาษทราย ขดแตงจนไดรป แลวเทยบประกอบ ตกแตงสวนทตอใหได

ระดบเดยวกน

ภาพท ๔.๖ ภาพท ๔.๗

ภาพท ๔.๘ ภาพท ๔.๙

๖๓

- การท าบาเพอรองรบฐานชนตอไป : การบากไมเพอท าบา เรมดวยวดรางระยะทตองการ

ท าบาแลวตเสนไวบนเนอไม (ภาพท ๔.๑๐) จากนนชางจะใชสวหนาตรงขนาดใหญเดนเสนน า เปนแนวตรง

ตามเสนทรางไว จากน นใชสวหนาตรงตอกบากสกดลงบนเนอไมสวนทตองการก าจดออก ตอกเวนระยะหาง

กนพอประมาณ (ภาพท ๔.๑๑) ใชสวแกะย าสวนทตอกไวออก ไปและเกบมมของบา (ภาพท ๔.๑๒) ท าการ

บากในลกษณะนทง ๔ ทศ

- การท าเดอยหางเหยยว : การเขาเดอยหางเหยยวเปนการเขาปากไมโดยการผาบากท

ปลายไมชนหนงเพอใชเปนเดอย ลกษณะของเดอยหางเหยยวตางจากเดอยทใชในการเขาปากไมทวไป คอ

ปลายเดอยมลกษณะแผกวางกวาสวนทเปนบาหรอโคนเดอย ขณะทไมอกช นหนงจะถก เจาะรองลก ขนาด

และลกษณะเหมอนกบลกษณะของไมสวนทเปนเดอย ๒๑

๒๑

เลศพงศ ชวพฒนพนธ. เครองไมทวไป. กรงเทพฯ : ส านกพมพโอเดยนสโตร, ๒๕๔๐, ๒๒๙.

ภาพท ๔.๑๐ ภาพท ๔.๑๑

ภาพท ๔.๑๒ ภาพท ๔.๑๓

๖๔

หนาทของเดอยหางเหยยวม ๒ ประเภท คอ มหนาทส าหรบใชเปนตวบงคบมมของแตละ

มมของชนฐาน ท าใหเกดความแขงแรงมนคงในมมนนๆ และถอวาเปนประเดนส าคญในการเขาเดอยแบบ

โบราณ หนาทตอมาคอใชส าหรบรองรบน าหนกเสายอมมของชนทองไมทตองตงขนตอไป และรองรบเสายอ

มมในสวนยอดของพระทนงบษบกเกรน

เดอยหางเหยยวซงเปนตวบงคบมมนน ตองน าแบบมาวดขนาดของมมเพอก าหน ดต าแหนง

การบากไมรองรบเดอย (ภาพท ๔.๑๔) จากนนน าแบบออกมาวางบนแผนไมส าหรบท าตวเดอย บากตวเดอย

หางเหยยวออกมาเทยบกบบาเพอหาความลกในการบากรองยดเดอย (ภาพท ๔.๑๖) บากตวเดอยหางเหยยว

ตามขนาดความลกทวดไว โดยการบากตวเดอยหางเหยยวเรมจากใชเลอย รอเลอยน าตามเสนทรางไว (ภาพท

๔.๑๗) จากนนใชสวเกบขอบเดอย (ภาพท ๔.๑๘) การบากรองเพอรองรบตวเดอยใชกรรมวธเดยวกนกบการ

บากบาส าหรบรองรบฐานชนตอไป

ภาพท ๔.๑๔ ภาพท ๔.๑๕

ภาพท ๔.๑๖ ภาพท ๔.๑๗

๖๕

ภาพท ๔.๑๘ ภาพท ๔.๑๙

ภาพท ๔.๒๐

ภาพท ๔.๒๑ ภาพท ๔.๒๒

๖๖

เมอการประกอบไมในสวน ชนฐาน เสรจเรยบรอยนน สวนตอไปในการประกอบซงเป น

สวนประกอบทขนอยระหวางชนฐาน คอ ทองไม ประดบยกษ ทองไมประดบครฑและทองไมประดบเทพ ม

รายละเอยดของขนตอนการประกอบเหมอนทกชนทองไม ดงรายละเอยดตอไปน

- การท าเดอยเสายอมม : น าเสายอมมตดความสงตามทเขยนแบบรางไว การตดเสายอมม

นนตองตดเผอความยาวของเดอยทจะใชดวยทงดานบนและดานลาง เมอไดขนาดไมตามตองการแลวรางเสน

ก าหนดขนาดเดอยบนเนอไม โดยดานลางของเสายอมมนนจะมเดอยหลกหนาสามเหลยม เพยงอนเดยวหรอท

เรยกวา “ เดอยเ ดยว ” ดานบนเสาไมยอมมนน คอ “ เดอยหวไมแบบผสม ” คอ มทงเดอยเหลยมและเดอย

สามเหลยม โดยเดอยทงสองชนดนนมหนาทตางกนออกไป เดอยเหลยมทงสองอนนนจะมหนาทส าหรบยด

ชนงาน ใหไดตรงตามต าแหนงทวางไว เดอยสามเหลยมมหนาทเปนบา บงคบส าหรบรบมมไมทประกบไว

ดานหนา ท าใหไมเกดความแน นหนาขนในการวางชนตอๆ ไปและเปนการใช ส าหรบบงคบมมใหยดตดกนอก

ดวย

จากนนใชเลอยฉลเลอยแบงไมระหวางเดอยแตละชนออก (ภาพท ๔.๒๔) เพอความสะดวกใน

การตดสวนลกทเหลอระหวางเดอย ไมสวนหนาเดอยในบรเวณทสามารถใชสวแกะออกไดชางกจะใชสวในการ

ตอกไมในสวนทไมตองการสวนนนออก (ภาพท ๔.๒๕) แตสวนทสวเขาไมถงชางจะใชเลอยฉลในการฉลไม

สวนนนออก

ภาพท ๔.๒๓

๖๗

เมอไดเสายอมมและขนาดเดอยทตองการแลว น าเดอยมาวดขนาดลงบนเดอย หางเหยยวชน

ทตองการจะเจาะ เพอหาต าแหนงทตองการเจาะร ฝงเดอย (ภาพท ๔.๒๖) เมอไดต าแหนง รฝงเดอยทตองการ

แลวใชสวานเจาะน าลงไป (ภาพท ๔.๒๗) จากนนใชเลอยฉล ฉลออก โดย ถอดใบเลอยใสลงไป ในชองทใช

สวานเจาะไว จากนน เลอยภายในใหเปนชองสเหลยมขนาดเทาเดอยทวด (ภาพท ๔.๓๐) ขดแตงรเดอยทได

และทดลองใสเดอยลงไปในรนนเพอเทยบความพอด และเมอตงเสายอมม เรยบรอย น าแผนกระดานทองไมท

มลนอยในสวนปลายทงสองดาน ใสลงในรางลนทท าขนบนเสายอมม

ภาพท ๔.๒๔ ภาพท ๔.๒๕

ภาพท ๔.๒๖ ภาพท ๔.๒๗

๖๘

ภาพท ๔.๒๘ ภาพท ๔.๒๙

ภาพท ๔.๓๐ ภาพท ๔.๓๑

๖๙

- การตอไมสวนเกรน : นอกจากสวนชนฐานหนากระดานและทองไมระหวางชนฐานแลว

ยงมสวนประกอบโครงสรางไมทยงมไดกลาวถง คอ เกรน จากภาพท ๔.๑ จะเหนไดวาต าแหนงของเกรน

ประกอบอยในทศเหนอและทศใตของพระทนงบษบกเกรน การประกอบเกรนในลกษณะดงกลาว คอ การตอ

ไมเพอยนออกไปเปนเกรน เปนการเขาไมแบบบากปากกบเดอยซอน ทงนการเขาไมแบบบากปากกบเขา

เดอยซอนกมไดใชกบชนฐานทกชนฐาน ไดแก เกรนชนฐานเขยง จะมการเขาไมแบบชนไมเดอยซอน (ภาพท

๔.๓๕) การชนไมคอการตอไมในลกษณะทไมมการบาก ๔๕ องศาบนตวฐานทตอ เพยงแคจะท าเปนเดอย

ซอนยนออกไปตอไมเชอมกนเทานน ลกษณะเดอยซอนเปนเดอยเหลยมซอนกนในแนวบนและลาง

ลกษณะของการเขาไมแบบบากปากกบเดอยซอนของชนฐานสงห ชนฐานหนากระดาน

ประดบยกษ ชนฐานหนากระดานประดบครฑและชนฐานหนากระดานประดบเทพนน มลกษณะกระบวนการ

สรางเดอยและเจาะรองฝงเดอยเชนเดยวกบหวขอการท าเดอยทกลาวถงมาขางตน แลว แตแตกตางกนตรง

ลกษณะของการบากรองฝงเดอยของตวเดอยซอน จะบากรองบรเวณชนฐานทศเหนอและฐานทศใต โดยบาก

ท ามม ๔๕ องศา (ภาพท ๔.๓๖) ตวเดอยซอนจะตดอยบนสวนเกรนโดยมลกษณะ เปนเดอยเหลยมยนออกมา

จากไมบาก ๔๕ องศา (ภาพท ๔.๓๘) ในสวนหวเกรนมการเขาเดอยแบบเดอยซอนเชนเดยวกบชนฐาน

แตกตางกนแคเพยงการยดตดชนสวนของเกรนจะยดดวยเหลกปลง (ภาพท ๔.๔๐)

ภาพท ๔.๓๒ ภาพท ๔.๓๓

ภาพท ๔.๓๔ ภาพท ๔.๓๕

๗๐

ภาพท ๔.๓๖ ภาพท ๔.๓๗

ภาพท ๔.๓๘ ภาพท ๔.๓๙

ภาพท ๔.๔๐

ภาพท ๔.๔๑

๗๑

แตเกรนบางชนมสวนประกอบโครงสรางเพมเตมกวาเกรนชนอน ไดแก เกรนชนหนากระดาน

ประดบยกษ แตกตางจากเกรนชนอนตรงมการเสรมเขาเดอยฝากระดานแบบเขาบา (ภาพท ๔.๔๕) สาเหตท

ตองมการเสรมดวยกระดาน กเพอการท าชองฝงเดอยส าหรบรองรบเดอยเสายอมม ของทองไมสวนเกรนในชน

ตอไป ซงขนอยระหวางเกรนหนากระดานประดบยกษ เกรนหนากระดานประดบครฑและ เกรนหนากระดาน

ประดบเทพ

ภาพท ๔.๔๒ ภาพท ๔.๔๓

ภาพท ๔.๔๔ ภาพท ๔.๔๕

๗๒

ชนทองไมของเกรนนนมการ เขาไมแบบเดอยซอน ตอจากทองไมของชนฐาน (ภาพท ๔.๔๖)

สวนปลายอกดานของทองไมเกรนจะบากไมใหเปนลน (ภาพท ๔.๔๗) ส าหรบตอกบรางลนบนเดอยเสายอมม

ของสวนเกรน และปดดวยทองไมทบากเปนลนทงสองดานในสวนปลายเกรน (ภาพท ๔.๔๙)

ภาพท ๔.๔๖ ภาพท ๔.๔๗

ภาพท ๔.๔๘ ภาพท ๔.๔๙

ภาพท ๔.๕๐

๗๓

- การท าลวดบวสวนเกรน : การท าบวสวนเกรนจะตางจากการท าบวสวนชนฐาน เนองจาก

เกรนมขนาดทเลกกวาจงไมสะดวกถาจะใชกบตางๆ ในการไสไม เรมดวยการก าหนดเสนบวลงบนเนอไมดวย

ปากกา (ภาพท ๔.๕๒) จากนนจบชนไมดวยปากกาห วโตะ ใชสวหนาตรงขนาดใหญตอกเดนเสนน าเพอจะ

แกะเนอไมสวนลวดบวออก (ภาพท ๔.๕๔) ใชสวตวเดมแกะเนอไมสวนลวดบวออกและเกบขอบสนบวให

เรยบรอย (ภาพท ๔.๕๕) ใชกระดาษทรายทมความละเอยดขนาดตางๆ พนปลายไม และใชขดแตงผวไม ใน

สวนลวดบวใหเรยบจากคมสว

ภาพท ๔.๕๑

ภาพท ๔.๕๒ ภาพท ๔.๕๓

ภาพท ๔.๕๔ ภาพท ๔.๕๕

๗๔

- การท าเสายอมม การ ตงเสายอมม : การท าเสายอมมไมสบสองนนถอเปนหวใจส าคญ

ของพระทนงบษบกเกรน ในการตงเครองยอด ตองเลอกใชไมทมขนาดความยาวเทากบความยาวของเสายอ

มม รางเสนแบบงานลงบนหนาหวไมทงสองดาน โดยปลายไมดานลางของเสานนจะมขนาดท ใหญกวาหวไม

ดานบนของเสา เนองจากตองบากเสาใหมลกษณะเปนทรงสอบขนเลกนอย เพอเวลาตดตงองคบษบกตองม

ลกษณะภายนอก ทเปนทรงสอบขน ดวย เมอไดไมตามตองการขนตอนแรกในการสรางเสายอมมนนคอการ

บากรองเสา น าทอนไมทได ไปตดยงปากกาหวโตะ ใชเลอยลนดาเลอยน าตามเสนทรางไว จากนนใชสวปาก

บางโกลนตามเสนทเลอย น าลงไปใหมลกษณะเปนรอง เมอไดรองแลวผวไมบรเวณนน อาจไมเรยบเนอง จาก

การโกลนดวยสว ตองเกบผวไมใหเรยบดวยกบกระด (ภาพท ๔.๕๘)

ภาพท ๔.๕๗ ภาพท ๔.๕๘

ภาพท ๔.๕๖

๗๕

เมอไดรองไมตามทตองการแลว จากนนตองท าการลบมมเสา ทง ๔ ดาน เรมตนดวยการราง

เสนความลกของเสาทตองการบนรอง (ภาพท ๔.๕๙) หมนชนงานทตดอยกบปากกาหวโตะใหไดมมทจะไส

(ภาพท ๔.๖๐) ใชกบลางยาวไสไมในสวนมมออกนนออก (ภาพท ๔.๖๑) แตในการไสไมตองระวงไมไสยาว

เกนไปเนองจากตองลกษณะของเสาทรงสอบเอาไว ดงนนการไสชางตองไสทละครงทอนไม และตองสงเกต

แนวยาวของเสายอมมวาไดขนาดตามตองการหรอไม (ภาพท ๔.๖๓)

ภาพท ๔.๕๙ ภาพท ๔.๖๐

ภาพท ๔.๖๑ ภาพท ๔.๖๒

ภาพท ๔.๖๓

๗๖

บางครงการบากมมเสาไมอาจเกดการผดพลาด คอ องศาทบากไมไดสดสวน จงตองราง

ลายเสนขนใหมและใชกบลางไสเกบเนอไมในมมนนออกอกครง (ภาพท ๔.๖๔)

จากนนบากเสายอมมตามแบบทเขยนไว (ภาพท ๔.๖๕) โดยก าหนดเสนในแตละชวงลงบน

เนอไมเพอจะเลอยท าบาก (ภาพท ๔.๖๗) และก าหนดเสนความลกของคมเลอยลงบนหวไม (ภาพท ๔.๖๘)

จบชนงานดวยปากกาหวโตะ และใชเลอยรอเลอยน าทกเสนทขดไวบนเนอไม (ภาพท ๔.๖๙) จากนนเลอย

สวนทไมตองการทงจนบากครบทกชวงทเขยนต าแหนงไว (ภาพท ๔.๗๐)

ภาพท ๔.๖๔

ภาพท ๔.๖๕ ภาพท ๔.๖๖

๗๗

ชวงบาไมระหวางเสายอมมทเลอยไมสามารถเขาถงไดนน จะใชวธการเลอยซอยเนอไม

ออกเปนชนในระยะหางเทากน (ภาพท ๔.๗๑) จากนนใชสวหนาตรงบากไมในสวนทซอยออก (ภาพท ๔.๗๒)

และเกบผวบรเวณนนใหเรยบ กระบวนการซอยไมกอนใชสวบากไมในลกษณะดงกลาว เปนการลดทอนความ

แขงของเนอไมในการบากออก เมอเลอยซอยไมออกเปนทอนเลกๆจะสะดวกตอการบากมากกวาจะบากไม

เปนทอนเตม ซงอาจเสยงตอการฉกของเนอไมในสวนนนได

ภาพท ๔.๖๗ ภาพท ๔.๖๘

ภาพท ๔.๖๙ ภาพท ๔.๗๐

ภาพท ๔.๗๑ ภาพท ๔.๗๒

๗๘

เมอไดเสายอมมไมสบสองชนสมบรณแลวนน ตองเทยบกบชนฐานทประกอบขนไวเพอปรบ

ขนาดของบาในแตละชนใหไดขนาด (ภาพท ๔.๗๓) ในการแกไขสวนเกนจะใช เลอยรอเลอยน า (ภาพท ๔.๗๔)

ใชสวหนาตรงบากเนอไมออก (ภาพท ๔.๗๕) จากนนตะไบใหผวไมเรยบดวยบงปลายแหลมหรอบงจ น (ภาพท

๔.๗๖)

หลงจากแกไขสวนเกนเสรจขนตอนตอไปคอการเจาะชองฝงเดอย ในการเจาะชองฝงเดอยจะ

ใชเดอยปลายเสายอมมวดขนาดและก าหนดต าแหนงลงบนเดอยหางเหยยวบนชนหนากระดานประดบยกษ

(ภาพท ๔.๗๗) เจาะชองฝงเดอยซงใชกระบวนการวธเดยวกนกบการเจาะชองฝงเดอยเสายอมมของชนฐานท

กลาวถงมาขางตน เมอไดชองฝงเดอยตามตองการแลวใหทดลองเทยบเสายอมมลงไปกบเดอย (ภาพท

๔.๗๘) เพอตรวจสอบบาแตละชนของเสาวารบกบฐานตรงตามทตองการหรอไม และหากมบาเสาสวนใดไม

ภาพท ๔.๗๓ ภาพท ๔.๗๔

ภาพท ๔.๗๕ ภาพท ๔.๗๖

๗๙

ตรงตามชนฐานชางตองเรงแกไข กอนจะด าเนนการขนตอนตอไป เนองจากการตงเสานนมความส าคญตอการ

ตดตงชนหลงคา

- การประกอบไมโครงสรางสวนพนไม : เนองจากการตงเสายอมมทง ๔ ตนนน ไม

สามารถทรงตวอยไดถาไมมชนสวนใดมาบงคบ จงตองน าสวนประกอบไมในสวนหนากระดานพนไม มา

ประกอบเปนสวนแรก ประกอบในสวนบรเวณบารบหนากระดานพนไม รอบวงนอกของหนากระดานพนไม

เดนบวเชนเดยวกบการเดนบวในชนฐานอนๆ สวนภายในนนมการขดชองเพอใชส าหรบยดคานรองไม กระดาน

โดยชองทรบคานนนเจาะอยดานทศตะวนตกและทศตะวนออก

ภาพท ๔.๗๗ ภาพท ๔.๗๘

ภาพท ๔.๗๙ ภาพท ๔.๘๐

๘๐

การขดชองส าหรบยดคานรองไมนนจะขดดานละ ๓ ชอง ลกษณะของชองยดคานไม จะม ๒

ลกษณะ ชองกลางจะเปนชองสเหลยมดานเทา สวนชองซายและขวา ไมใชสเหลยมดานเทาแต ลกษณะของ

ชองประกอบดวยสเหลยมสองอนตอกน สเหลยมชองแรกจะมลกษณะเปนชองลกสเหลยมดานเทา สเหลยม

ชองตดกนจะมลกษณะเปนชองลกเปนเหลยมรบเดอยหางเหยยว ซงถาดภายนอกแลวเสนรอบวงจะเปนสเหล

ยมทเลกกวาสเหลยมชองแรก เหตทสเหลยมชองหลงมล กษณะความลกทเปนทรง หางเหยยว เพอใชส าหรบ

เปนตวยดคานรองไมไมใหขยบ และมหนาทชวยดงไมในสวนกรอบฐานพนไมใหยดตดกนแนนขน

ภาพท ๔.๘๑

ภาพท ๔.๘๒ ภาพท ๔.๘๓

ภาพท ๔.๘๔ ภาพท ๔.๘๕

๘๑

เมอวางคานรองไมกระดานเสรจเรยบรอย จากนนน าฝาพนไมกระดานซงมทงหมดจ านวน ๓

แผนวางลงบนคานไมทรองไว ใตพนไมกระดานจะบากเปนรองส าหรบใหวางลงตรงกบคานไม (ภาพท ๔.๘๖)

ตวรองนนยงเปนตวบงคบไมใหพนไมกระดานเคลอนทหรอขยบออกมาได การวางพนไมกระดานตองวางเรยง

จากมมใดมมหนงกอนทละแผนจนครบ ๓ แผน (ภาพท ๔.๘๘)

จะสงเกตไดวาองคพระทนงบษบกเกรน (จ าลอง ) นยงไมไดสวมหนากระดานในสวนทองไม

ซงขนตอนกระบวนการตงเสา จ าเปนอยางยงทจะตองสวมชนหนากระดานพนไมกอน เพอเปนตวบงคบมม

เสาไมใหแยกจากกนจากนนจงใสหนากระดานทองไมประดบเทพตอไป เนองจากเปนชนสวนทตองใสตาม เปน

ล าดบหลง ชางจงแกปญหาโดยการบากรางลนเอาไวภายนอก (ภาพท ๔.๙๐) จากเดมซงรางลน จะอยภายใน

ภาพท ๔.๘๖ ภาพท ๔.๘๗

ภาพท ๔.๘๘

ภาพท ๔.๘๙

๘๒

ระหวางเนอไม (ภาพท ) ซงรางลนลกษณะดงกลาวตองใชกบรางในการไสไมใหออกมา ใหเปนเชนนน (ภาพท

๔.๙๒)

ดงนนการสวมหนากระดานทองไมจะตองสวมจากดานทเปนรางลนภายในจากนนจงกดแผน

หนากระดานฝงรางลนภายนอกลงไปตาม ซงในขนตอนนอาจจะตองใชตะปเปนตวชวยยดตดหนากระดานฝง

รางลนภายนอก เนองจากฝงหนากระดานทเปนรางลนภายนอกอาจจะหลดออกมาจากรางล นได สวมหนา

กระดานในลกษณะดงกลาวจนครบทง ๔ ทศ

สาเหตของการสวมหนากระดานทองไมภายหลงจากหนากระดานพนไมดานบนแลว

นอกจากเรองการยดมมเสาไวไมใหแยกจากกน ยงมสวนชวยในเหตการณทตองการจะถอดองคพระทนง

บษบกเกรน (จ าลอง) ออกดการเข าเดอยภายใน ในขนตอนการถอดนเองจะมความยงยากเนองจากชนหนา

กระดานพนไมมความแนนหนาของแผนพน ไม จะไมสามารถดงแผนไมออกหรอแงะแผนไมดวยอปกรณทาง

ภาพท ๔.๙๐ ภาพท ๔.๙๑

ภาพท ๔.๙๒ ภาพท ๔.๙๓

๘๓

ชางกจะท าใหแผนพนไมกระดานนนเกดการช ารดได จงจ าเปนตองหาวธการถอดซงไมเกดความเสยห ายตอไม

นนคอตองท าการถอดหนากระดานทองไมประดบเทพออกเปนล าดบแรก จากนนจงลวงเขาไปถอดหนา

กระดานพนไมออกจากดานในลกษณะดนพนไมขน การถอดในลกษณะนจะท าใหไมไมเสยหายและยงเปนกล

ไมซงชางสมยโบราณไดถายทอดเอาไวยงพระทนงบษบกเกรนองคจรงอกดวย

- การประกอบไมโครงสรางสวนชนหลงคา : ขนตอนแรกของการประกอบไมโครงสราง

สวนชนหลงคา คอ การยดปลายเสาดวยคานไม สวนปลายบนสดของเสายอมม มการยดมมปลายเสาทง ๔

ตนเขาไวดวยกนดวยคานไม ซงปลายคานไมทกชนจะบากท าลนเอาไวส าหรบใสลงบนรองเดอย และเซาะรอง

รบเดอยแบบรางลนไวบนปลายเสาทง ๔ ตน เมอใสคานไมลงบนปลายเสาทง ๔ ตนจะเหมอนเปนการบงคบ

เสาไมใหแยกออกจากกน

ขนตอนตอไปของการประกอบโครงสรางสวนชนหลงคา คอ การเขาเดอยตอไมประดบคนทวย

ในสวนปลายเสา หรอเรยกวา ไมเตารม นอกจากจะมหนาทส าหรบรองรบคนทวยแลวไมเตารมยงใชส าหรบ

รองรบเชงกลอนชนท ๑ อกดวย โดยการตดตงจะตองขดมมเสายอมมทงหมด ๓ ชอง เพอรองรบเดอยไมเตา

รมทง ๓ อน และเซาะรองเดอยส าหรบวางบนไมเตารมของคนทวยบนเชงกลอนชนท ๑ (ภาพท ) หนาทส าคญ

ของเชงกลอนชนท ๑ นอกจากจะมหนาทเปนชนแรกของชนหลงคาแลว ยงมหนาทส าคญคอการชวยยดปลาย

เสายอมมไมใหแยกจากกนดวยรองเดอยไมเตารม

ภาพท ๔.๙๔

๘๔

เมอใสคานไมเรยบรอยขนตอนตอไปคอการใสเชงกลอนชนท ๒ ลงบนเดอยหวเทยนบรเวณ

ปลายดานบนเสายอมม ตรวจความเรยบรอยของรองเดอยในกรณทไมสามรถใสเชงกลอน ชนท ๒ ลงไดแสดง

วาชองรบเดอยอาจมขาดเลกกวาเดอยจะตองท าการแกไข โดยการเซาะรองรบเดอยใหมขนาดกวางข นดวยสว

หนาตรงตอกลงบรเวณขอบรองรบเดอยและลองเทยบประกอบอกครง

ภาพท ๔.๙๕ ภาพท ๔.๙๖

ภาพท ๔.๙๗

ภาพท ๔.๙๘

๘๕

ในการขนเชงกลอนชนท ๓ นนจ าเปนจะตองเขาประกอบกบเสายอมม ยดตดกบคานหนา

กระดาน ปลายเสายอมมนนจะบากท าเดอยหวเทยนเอาไวทงดานบนและดานลาง ของเสา การเจาะรองรรบ

เดอยหวเทยนบนคานหนากระดานนนกอนอนตองหาต าแหนงของรรบเดอยทตองการเจาะ จ ากนนชางจะเจาะ

สวานน าลงไปบนรรบเดอย (ภาพท ) แตทงนตองระวงการเจาะรรบเดอยไมใหรทะลออกไปอกดานของคานหนา

กระดาน

การระวงเรองการเจาะรดวยสวานนนคงยากทจะควบคม แตทงนชางใชเทคนคในการเจาะ

ดวยปลอกไมไผ น าดอกสวานทอยบนตวสวานมาวดความยาว น าความยาวของรทตองการเจาะมาลบออก

จากความยาวของดอกสวานทงดอก สวนทเหลอคอความยาวของปลอกไมไผท จะตองตด จากนนตดไมไผ

ออกมาตามความยาวทหาคาไดเจาะดวยสวานลงไปในไมไผจนสดดอกสวาน (ภาพท ) ดอกสวานทยนออกมา

จากปลอกไมไผคอสวนลกของรรบ เดอยทเราตองการเจาะลงบนคานหนากระดาน เพอรองรบเดอยหวเทยน

ของเสายอมม หรอการใชปลอกไมไผบนดอกสวานดงกลาว คอ การก าหนดความลกในการเจาะนนเอง

ภาพท ๔.๙๙

ภาพท ๔.๑๐๐ ภาพท ๔.๑๐๑

๘๖

เมอเจาะดอกสวานตดปลอกไมไผลงไปในต าแหนงทตองการขดรรบเดอยแลวนน (ภาพท ) จะ

ใชสวหนาตรงตอกลงใน บรเวณทตองขด เรมจากสวนขอ บรอบนอกร รบเดอยกอน (ภาพท ) เมอตอกลงไปจะ

เหนความลกทก าหนดไว จากนนตอกเกบตกแตงเนอไมในสวนนนๆ ตามขนาดความลกทดอกสวานเจาะน าลง

ไป (ภาพท ) จนครบทง ๔ รและลองเทยบประกอบ กบเดอยหวเทยนบนเสายอมม วาไดขนาดพอดกบเดอย

หรอไม (ภาพท )

ภาพท ๔.๑๐๒ ภาพท ๔.๑๐๓

ภาพท ๔.๑๐๔ ภาพท ๔.๑๐๕

ภาพท ๔.๑๐๖

๘๗

ระหวางเชงกลอนชนท ๒ และเชงกลอนชนท ๓ ตลอดไปจนถงชนท ๕ จ าเปนจะตองประกอบ

เสายอมมดวยคานหนากระดานคนทกชน จากการเจาะรรบเดอยและลองเทยบใสเดอยหวเทยนซงเปนเดอย

บนเสายอมมแลวนน ตอไปจะตองใสคานหนากระดานระหวางเสายอมมทง ๔ ดาน (ภาพท ) คานหนา

กระดานนจะบากปลายคานหนากระดานใหเปนลน เพอใสลงบนรางลนบนเสายอมมจนครบทง ๔ ดาน

(ภาพท ) จากนนจงใสเชงกลอนชนตอไปจนครบทง ๕ ชน (ภาพท )

จากนนจะประกอบสวนสนตะเขและไมครอบหลงคา ในบรเวณสวนทเปนเสายอมมและคาน

หนากระดาน เพอใชส าหรบปกปดโครงสรางภายในและเพอลกษณะภายนอกของชนหลงคาซงเปนทรงจอมแห

เรมจากการประกอบสวนสนตะเขลงบนเสายอมม และก าหนดต าแหนงการประดบสนตะเข (ภาพท ) โดยทสน

ตะเขจะสงไมเทากบเสายอมม เมอประดบสนตะเขครบทง ๔ ดานจากนนประกอบไมครอบหลงคาลงระหวาง

สนตะเขทกตน

ภาพท ๔.๑๐๗ ภาพท ๔.๑๐๘

ภาพท ๔.๑๐๙ ภาพท ๔.๑๑๐

๘๘

เมอประกอบสวนโครงสรางในบรเวณดงกลาวเสรจสน จงเรมประกอบสวนชนหลงคาในชน

ตอๆ ไปจนถงชนเชงกลอนชนท ๕

ภาพท ๔.๑๑๑ ภาพท ๔.๑๑๒

ภาพท ๔.๑๑๓ ภาพท ๔.๑๑๔

ภาพท ๔.๑๑๕ ภาพท ๔.๑๑๖

๘๙

สวนของเชงกลอนชนท ๕ บรเวณพนกระดานลางจะเซาะรองกลาง ส าหรบสวมบงคบเสา

ตอจากปลายยอดเพอเสรมความแนนและความแขงแรงใหแกปลายยอด โดยเสาทสวมจะลงมาจากเหม

นอกจากเซาะรองเพอรองรบเสาจากเหมแลว ยงตองเซาะรองเพอรองรบเดอยขององคระฆง อกดวย ดงนน

จะตองเซาะรองจ านวน ๕ รองเพอรองรบเดอยทง ๕ เดอยจากองคระฆงและเหม

ตวองคระฆงภายในจะกลวงไมมเนอไม เนองจากเปนสวนยอดในชนหลงคา ถาจะใชไมทง

ทอนท าองคระฆงคงจะมน าหนกทมากเกนพอด และชนหลงคาอาจจะรบน าหนกจากไมในสวนนนไมไหว จง

จ าเปนทจะตองผาองคระฆงออกเปน ๒ ชน โดยทยงมเดอยส าหรบยดตดอยในสวนบรเวณขอบองคระฆง

และกวานเนอไมภายในออกดวยสว จากนนจงน ามาประกบตดกนและประกอบลงบนเชงกลอนชนท ๕

ภาพท ๔.๑๑๗ ภาพท ๔.๑๑๘

ภาพท ๔.๑๑๙ ภาพท ๔.๑๒๐

๙๐

นอกจากจะกวานภายในองคระฆงแลว สวนของเหมนนกยงใชกระบวนการเดยวกนกบองค

ระฆง เหมจะถกแบงออกเปน ๒ ชน ภายในของเหมจะถกกวานเนอไมออกไป (ภาพท ) และมเดอยส าหรบยด

ตดทง ๓ สวนเขาไวดวยกน ในสวนรายละเอยดของชนเหมจะใชสวขนาดเลกในการแกะลวดลายแตละชน

ภาพท ๔.๑๒๑ ภาพท ๔.๑๒๒

ภาพท ๔.๑๒๓ ภาพท ๔.๑๒๔

ภาพท ๔.๑๒๕

๙๑

ตอจากชนเหมจะเปนสวนปลยอด เมอประกอบโครงสรางทกสวนเขาดวยกนแลวจงครบ

ขนตอนกระบวนการประกอบไมโครงสรางพระทนงบษบกเกรน (จ าลอง) หลงจากนจะกลาวถงรายละเอยด

ขนตอนกระบวนการในสวนงานแกะและงานกลงไมตอไป

ภาพท ๔.๑๒๖

๑๐๔

งานกลงเปนขนตอนการผลตชนงานทแตกตางออกไปจากกระบวนการผลตชนงานทกลาวถง

มาทง ๒ วธอยางสนเชง เนองจาก การผลตงานกลงตองใชเครองกลง ซงเปนเครองจกรเขามาเกยวของ

เครองกลงจะท าหนาทจบไมใหหมนตดอยกบเครองโดยมอปกรณส าหรบจบไม ชางจะใชเครองมอส าหรบกลง

ไมกลงใหกลมและไดรปทรงลกษณะตามแบบทก าหนดไว ขนตอนกระบวนการงานกลงมดงตอไปน

๑. ไสไมทตองการกลงใหเปนทรงสเหลยมมมฉากหรอทรงกระบอกขนาดใหญกวาชนงานท

ตองการ แลวท าการถากกลบเหลยมไมพอกลมมน เพอวาเวลาเครองหมนชนงานขณะวางสงโกลนลางผว

ชนงานกบเครองกลงจะไมสะบดใหเกดอนตรายได จากนนตดตงไมกบเครองจบชนงานและ ตงระยะแทนจบให

ไดศนยกบไม เลอนแทนรองเครองมอกลงมาอยในต าแหนงกงกลางความยาวของชนไม ปรบแทนรอง

เครองมอกลงใหอยสงกวาระดบเสนผาศนยกลางของไมทจะกลง กอนการเรมกลงไมควรตรวจ สอบดวาแทน

รองเครองมอเบยดหรอกระทบกบไมหรอไม โดยใชมอจบไมในเครองทดลองหมนดสก ๒ – ๓ รอบ

๒. เลอกใชเครองมอกลงส าหรบปรบไมใหกลม โดยเครองมอนนตองมหนาคมทกวางทสด

เพอกลงลางผวไมใหกลม ลกษณะการจบเครองมอกลงจะ ใชมอขางซายจบเครองมอกลงและวางมอนน แนบ

กบแทนรองเครองมอ ใชมออกขางจบ ประคองชน งาน และใชนวหวแมมอของมอขางขวา (ขางทประคอง

ชนงาน) ชวยบงคบปลายสวกบนวชของมอขางซาย

ขนตอนกระบวนการกลงไม (องคประกอบพระทนงบษบกเกรน จ าลอง)

เกรน)

๑๐๕

การจบเครองมอกลงตองจบดามเครองมอใหดามอยในระดบต ากวาแทนรองเครองมอหรอ

ระดบคมของเครองมอกลง เอยงเครองมอกลงใหเปนมมในลกษณะเฉอนเนอไม โดยการกลงแตงผวไมใหม

ลกษณะแบนเรยบ มวธกลง ๒ วธ คอ

- กลงแบบเฉอนเนอไม ลดมอขวาทจบดามเครองมอกลงลงต ากวาระดบเสนผาศนยกลางของ

ชนงานประมาณ ๑๐ องศา ในลกษณะทเอยงคมเครองมอกลงและใหสวนทเปนความกวางกลางคมมด

เทานนเปนสวนทกนเนอและเฉอนเนอไม พลกใบมดกลบไปกลบมาขณะกลง จนชนงานเรยบและไดขนา ด

ตามทตองการ

๑๐๖

- กลงแบบขดเนอไม ใบมดหรอคมเครองมอกลงอยในระดบเดยวกนกบเสนผาศนยกลางของ

ชนงาน และตองจบเครองมอกลงใหคมอยในลกษณะทสมผสกบไมชนงานเตมความกวางของคม คม

เครองมอกลงอยต า จงตองลดแทนรองเครองมอต าลงกวาระดบเสนผาศนยกลางของชนงาน

๓. .เมอกลงปรบผวไมใหไดขนาดเสนผาศนยกลางตามแบบทตองการแลว ขนตอไปคอการ

กลงเพอใหไดรปแบบตามตองการ โดยตองใชเครองมอวดขนาดชนดวดภายนอกวดความยาวของชวงงานแต

ละสวนจากแบบลายเสนทก าหนดไวในกระดาษ เมอไดขนาดตามตองการตองก าหนดขนาดดงกลาวลงบนชน

ไมทตดอยกบเครองมอกลง ชางสามารถใชปลายเครองมอวดขนาดชนดวดภายนอกกดลงบนชนไมนนได ใน

เบองตน และจะใชสวปลายหอกหรอสวรปตววเปนเครองมอก าหนดแบงชวงในแตละชวงใหชดเจนขน โดยสว

ปลายหอกจะท าใหเกดความลกของเสนทตองการแบงสวนตางๆออกจากกน

๑๐๗

๔. .เมอแบงความยาวของงานแตละสวนไดแลวนน ขนตอนตอไปตองวดขนาดความกวาง

ของชนงานในสวนนนๆ ดวยเครองมอวดขนาดชนดวดภายนอก โดยวดขนาดความกวางจากแบบลายเสนท

ก าหนดไว แลวใชเครองมอวดขนาดเทยบลงบนชนงานทตดอยในเครองกลงไม จากนนใชสวปลายหอกหรอสว

รปตววกลงเนอไมสวนเกนออก ในลกษณะทตองใชปลายสวจลงไปบนเนอไม ดวยปลายทแหลมของสวจะกน

เนอไมลงไปเปนเสน ท าใหไมลดขนาดลงจากเดมไดปรมาณมาก

ตอมาใชสวหนาตรง มมฉาก ไลกลงขดเนอไม ทไมเรยบ ใหเรยบเนยน ไดรปทรงตามชนงานท

ก าหนด เมอเสรจขนตอนดงนจะตองท าการวดเปรยบเทยบขนาดกบแบบอยเสมอ สวนทตองการความโคง

ของชนงาน จะใชสวหนามนกลงขด ไลไปทละนอย จนกวาจะไดโคงมนตามทตองการ และในสวนทตองการ

ความลกของงานจะใชสวหนาตดกลงกดลงไปในสวนนนๆ

๑๐๘

ในกรณทงานกลงมขนาดสดสวนทไมเทากนตลอดชนงาน เชน สวนปลยอดพระทนงบษบก

เกรน ชางจะด าเนนวธการดงกลาวตอไปจนครบทกสดสวนบนปลยอด ซงขนตอนนถอเปนขนตอนส าคญใน

งานกลง งานกลงจะออกมาสวยงามตามแบบไดนนกดวยการวดขนาดของงานตองออกมาตรงตามทก าหนดไว

ในแบบ แตในกรณทชนงานมสดสวนเทากนในรปแบบเดมตลอดชนงาน เชน ล าตะพอง ชางจะด าเนน

ขนตอนการขดดวยกระดาษทราย จงเปนอนเสรจงานกลงในสวนนน

๕. เมอไดงานตามข นาดทตองการ

แลว ขนตอนตอไปจะตองเกบผวไมใหเรยบดวย

กระดาษทราย กระดาษทรายจะกดตดเสยนไมและ

ท าใหผวไมเปนเสนได ฉะนนการขดกระดาษทราย

ตองขดซายขวาสลบกน อยาขดกระดาษทรายอยจด

เดยว

๑๐๙

๖. เทคนคการขดมนบนเนอไมของงานกลง ชางจะใชเนอไม สกเหลาใหไดรปทรงคลายสว

ปลายหอก จากนนใชไมปลายหอกนกลงไลไปตามสวนตางๆ บนชนงานจนครบทกสวน เมอสวนปลายของไม

ปลายหอกแตกออกเปนเสนจะตองเหลาออกใหมความคมของไม เพราะถาไมมความคมแลวไมปลายหอกจะ

ขดไมกลงไมขนมน ขนตอนนถอเปนการเกบเนอไมในขนตอนสดทายของงานกลง

๗. เมอเกบเนอไมเสรจเรยบรอยแลวนน จะตองตดสวนยอดสดของชนงานทยดตดอยกบศนย

ตายออก โดยใชสวนปลายของสวหนาตรงขนาดเลกกดลงตรงสวนทตองการตด ไมในสวนนนจะถก กลงออก

มากทสดแตยงไมขาด โดยทชนงานสวนยอดสดยงถกยดตดกบเครองมอกลง จากนนจงปดเครองกลงและน า

ชนงานออกจากกานจบชนงานได หกสวนทไมตองการออกจากยอด และใชกระดาษทรายขดตกแตงใหเรยบ

ในการกลงงานไมไมควรจะน าชนงานออกจากกานจบกอนทจะกลงงานเสรจ เพราะการตงศนยของงานจะ

ไมไดตามเดมและจะท าใหงานกลงนนออกมาไมสมบรณตามแบบ

๙๒

๑. การก าหนดรปแบบและลวดลาย

ถอไดวาเปนขนตอนทมความส าคญทสดของงานแกะสลกไม การเขยนรปแบบตองมความ

ชดเจน การตดเสนตองคมชด และไดก าหนดรปแบบลวดลายใหออกมาคลายกบลวดลายของพระทนงบษบก

เกรนองคจรง ซงเขยนแบบยอขนาดลงมาจากเดม ๑ ตอ ๕ สวน เพยงแคการแกะสลกไมจะแกะสลกเ ปนบาง

ชนเทานน มไดแกะสลกไมลวดลายประกอบทกชนงาน เนองจากเปนงานทเนนความส าคญของตวโครงสราง

การเขาเดอยไมแบบโบราณ ในพระทนงบษบกเกรน (จ าลอง ) องคนจงมเพยงงานแกะสลกไมชนตวอยาง

สวนประกอบจากโครงสรางและชนงานซงแสดงกระบวนการขนตอนในงานแกะสลกไมเทานน

ขนตอนกระบวนการงานแกะสลกไม (องคประกอบพระทนงบษบกเกรน จ าลอง)

๙๓

โดยงานแกะสลกไมพระทนงบษบกเกรน (จ าลอง) แบงออกเปน ๓ ประเภท ๑ คอ

๑. ประเภทลอยตว เปนชนงานทสามารถมองเหนไดทกดาน

๒. ประเภทนนสง หรอภาพครงซก เปนภาพทมองเหนเพยงครงเดยวจากภาพเตมตว ไดแก

ยกษ ครฑ เทพ กระจงปฏญาณ เปนตน

๓. ประเภทนนต า หรอทเรยกกนในหมชางวา ภาพหนาจนทร คอ ภาพทมองเหนเฉพาะ

หนาตรงเทานน เพราะภาพจะมสวนนนขนมาเลกนอย ไดแก ลวดลายประกอบโครงสราง บนหนา

กระดานลกฟกกามป ลายแขงสงห กระจงรวน กระจงแถว เปนตน

๒. การถายแบบลวดลาย

กรรมวธในการถายแบบนนมหลากหลายรปแบบ โดยการถายแบบในสมยกอนจะเปนการ

ถายแบบโดยถายลงบนเนอไมโดยตรง คอ น าแบบทออกแบบไวมาตอกสลกลงบนกระดาษแขงตนแบบให

โปรง น ามาวางทาบบนเนอไมทเตรยมไวซงทาดวยน ากาวหรอแปงเปยก จากนนท าการตบดวยลกประ คบ

ดนสอพองหรอฝนขาวใหทว น ากระดาษตนแบบออก จะปรากฏลวดลายในลกษณะเปนลายเสนแบบจดไข

ปลาบนพนผวหนาไม ซงกรรมวธนจะเปนกรรมวธทชางในสมยโบราณจะนยมใชในงานไมทกประเภท

ในปจจบนการถายแบบของงาน แกะสลก ไมจะมกรรมวธทสะดวกขน คอ น า ลวดลาย ท

ออกแบบท าส าเนาขนาดเทาลวดลายจรงทตองการแกะสลก จากนนน าลวดลายทท า ส าเนาขนตดลงบนเนอไม

โดยตรงดวยกาวน าหรอสเปรกาวในบรเวณทตองการแกะสลก

๑ วจตร ไชยวชต. “ชางแกะสลก”, ชางศลปไทย.

๙๔

แตในบางครงรปทรงของเนอไมทตองการแกะสลกไมไดมรปทรงทจะสามารถแปะลวดลาย

ทท าส าเนาเอาไวลงไปได เนองจาก ชนงานมรปทรงลกษณะ เปนทรงโคง ไดแก บวกลมบนปลยอด ดงนนจง

จ าเปนตองรางแบบลงบนเนอไมทตองการแกะสลก เอาไวเลย เรมตน ดวยการขดเสนแบงลายออกเปนสวน

ตางๆ ดวยดนสอ และลงรายละเอยดลวกลายดวยปากกากอนจะเรมกระบวนการแกะเปนขนตอนตอไป

๙๕

๓. การโกลนหน

การโกลนหนคอการตดทอนเนอไมดวยเครองมอชางไมบาง เครองมอชางแกะสลกบาง แกะ

เนอไมเอาสวนทไมตองการออก ใหไมมรปรางลกษณะใกลเคยงกบตนแบบ ในกระบวนการนเนองจากชนงาน

ทจะแกะสลกมขนาดเลกจงใชเลอยฉลในการโกลนหน ฉลตามลวดลายรอบนอกของหน ฉลเอาเนอไมในสวน

ทไมตองการออกจากชนงาน

๙๖

๔. แกะสลกลวดลาย

วธการแกะสลกไมนนตองใชสวทมความคมและมหนาของสวแบบตางๆ เปนเครองมอในการ

แกะสลก เพอใหเกดรปแบบลวดลายตามทตองการ โดยกระบวนการวธในการแกะสลกนน ไมวาจะเปนงาน

แกะสลกลวดลายประกอบโครงสรางแบบนนต า แกะสลกลวดลายแบบลอยตว หรอแกะสล กลวดลายแบบนน

สง มกระบวนการหลากหลายขนตอน ดงตอไปน

การขดพน คอ การตอกสวเดนเสน โดยใชสวทพอดกบเสนรอบนอกของตวลาย เพอเปน

การคดโคมของลวดลายสวนใหญทงหมดกอนโดยใชคอนไมตอก ซงเวลาตอกนนตองควบคมน าหนกไมใหมาก

เกนไป เพอคมสวจะไดจมลกลงเนอไมในระยะทเทากน ซงถาตอกใหมน าหนกมากเกนไปหรอไมสม าเสมอ

อาจจะท าใหชนงานเกดความเสยหายได จากนนจงใชสวหนาตรงขดพนทไมใชลวดลายออกใหหมด ในชน

แรกของการขดพนตองขดตนๆ กอน ถาพนทตองการยงไม ลกพอจงจะตอกซ าและขดตอไปเพอใหเกดชองไฟท

โปรง

๙๗

การแกะยกชน เมอขนตอนขดพนเสรจแลวจงแกะเพอยกชนลวดลายออกจากกน เปนการ

จดตวลายทซอนชนกนเพอใหเหนโคมลายทชดเจน ซงกระบวนการขนตอนนเกยวเนองกนในเชงของการผก

ลาย เพอจดล าดบความสงต าของแตละชนใหมระยะ ๑ – ๒ – ๓ เนองจากลวดลายสวนมากถกแกะ เลอน

หายไปกบขนตอนการขดพน จงตองขดเสนก าหนดแบงลวดลายอกครงดวยดนสอ กอนแกะยกชน

๙๘

การปาดหรอแกะแรลาย คอ การตงสวใหเอยงไปขางหนง ฉากขางหนง และปาดเนอไม

ออกจะเกดความสงต าไมเสมอก นหรอมตของตวลาย เพอใหเกดแสงเงาในตวลายและมองเหนไดชดเจนตาม

รปแบบทตองการ ในขนตอนนชางจ าเปนตองเขยนรายละเอยดของลวดลายลงบนเนอไมอกเชนกนกอนทจะ

ท าการปาดหรอแกะแรลาย

การปาดหรอแกะแรลาย เรมจากการตอกสวเดนเสนภายในสวนรายละเอยดของลวดลายแลว

จงใชสวเลบมอในการปาดแกะแรลวดลายเกบแตงรายละเอยด ซงเวลาปาดหรอแกะแรตวลาย จ าเปนตอง

สงเกตทางเนอไมหรอเสยน เมอตองใชสวในการปาดแกะแรตวลายตองปาดไปตามทางของเนอไม คอไมยอน

เสยนไมหรอสวนทางเดนของเนอไม เพราะจะท าใหไมนนฉกหลดและบนไดงาย

๙๙

การปาดลายสามารถท าได ๓ วธ คอ

๑. ปาดแบบซอนลาย

๒. ปาดแบบพนมสน คอ พนมสนตรงกลาง

๓. ปาดแบบลบหลงลาย (ลบเมดแตง)

เมอเสรจสนกระบวนการปาดหรอแกะแรลาย กเทากบวาเสรจสนงานแกะสลกไม และใน

ขนตอนสดทาย นกเหลอเพยงเกบรายละเอยดของไมใหเรยบรอยพรอมใชงาน โดยตดชนงานออกจากทอนไม

หรอตดสวนเกนของไมออก ขดแตงดวยกระดาษทรายในสวนทสามารถขดได

๑๐๐

การบ ารงรกษาเครองมอของชางแกะสลก

สว นบวาเปนเครองมอทส าคญส าหรบชางแกะสลกเปนอยางยง ถาสวทน ามาใชในการ

๑๐๑

แกะสลกนนไมมความคม ผลงานทแกะออกมานนความงามกจะดอยลง เพราะความคมของสวทน ามาแกะ

และปาดลงบนเนอไมจะท าใหลวดลายสวยงามคมชด และมความเดดขาดอยในตว ทงนกเพ ราะฝมอชาง

ประกอบกบการมเครองมอทด และรจกใชใหเปน จงจะเปนสงทชวยใหผลงานออกมาดยงขน ฉะนนชางจง

จ าเปนทจะตองรจกวธการลบสวทจะน ามาใชเปนเครองมอในการแกะสลกไมนนใหมความคมอยเสมอ

การลบสวเครองมอของชางแกะสลก

๑. เรมขนตอนการลบสวดวยหนหยาบ คอ หนทมความละเอยดของเนอหนทคอนขางหยาบ

เบอรของเนอหน ๑๐๐ – ๒๐๐ กรท หนหยาบทใชลบสวในขนตอนน ไดแก หนวทยาศาสตร หรอ หน

สงเคราะห หรอภาษาชางเรยกวา หนกากเพชร

๒. จากนนขนตอนตอไปน ามาลบกบหนธรรมชาต คอ หนภเขาจะมสขาวอมเหลอง เนอหนชนดน

ละเอยดปานกลาง ๓๕๐ กรท การลบกบหนธรรมชาตนจะมขนตอนการลบของสวหนาตางๆ แตกตางกน

- สวเลบมอ : เปนสวทมหนาสวลกษณะโคงคลายเลบมอ การลบสวชนดนกบหนธรรมชาต

จะตองลบใหเขาคมของสว คอจะตองท ารองใหมความโคงพอดกบคมนอกของสว และสวนคมในสวจะตองถ

กบสนหนซงจะตองมขอบโคงมนอยแลว การลบตองลบจนกวาแนวของคมเรยบเสมอกนและตงฉากกบใบสว

แนวเฉยงของคมจะพอดตามลกษณะ มมของคมไดฉากไมมรอยมน (ภาพท )

๑๐๒

- สวหนาตรง : ลกษณะของคมสวจะตรงการลบจะตองจบสวแนบลงกบหนลบใหตรงตามคม

ของสว และตองหาพนทของหนทมระนาบตรงไมโคงหรอเปนรองในการลบสวหนาตรง ลบสลบไปมาระหวาง

ดานหนาและดานหลงของสว

- สวปากเสยว : ลกษณะของคมสวจะเปนหนาตรงแตปลายดานหนงเฉยงลง ลกษณะเปนรป

ชายธง การลบสวประเภทนจะเหมอนกบการลบสวหนาตรงแตแตกตางกนตรงการจบสวเวลาลบ ตองจบสว

ใหมลกษณะเฉยงตามคมของสว ลบสลบไปมาดานหนาและดานหลงสว

๑๐๓

- สวตวว : ลกษณะคมสวจะเปนรปตวว ( V ) การลบสวรปตววจะคลายกบการลบสวหนา

ตรง เนองจากคมตววกคอการเอาหนาตรง ๒ ชนมาท ามมใหเปนตวว ฉะนนในการลบสวตววนจะตองลบทละ

ฝงของสวลบสลบไปสลบมาทงสองดาน

๓. ขนตอนสดทายคอการลบกบหนชนดละเอยด สเขยวอมเทา หรอ หนมดโกน เปนการลบ

เพอเกบความคมของสวใหเรยบกวาเดม จากนนตองเชดสวดวยผาจนแหงสนท ไมควรปลอยใหสวมความชน

กอนจะเกบ เพราะจะท าใหสวขนสนทไดงาย

๑๑๐

บทท ๔

การเพลาะและเขาปากไม

การน าไมมาไสแตงดานขางหรอดานความหนาของไมใหเปนเสนตรง โดยใชไมตงแต ๒ แผน

ขนไป มาวางชดอดใหแนวตอสนทกน เพอใหเกดความกวาวขนกวาเดม จะใชในกรณทไมตองการใชไมหนา

กวาง หรอไมมไมทมความกวางตามทตองการใช จงจ าเปนตองน าแผนไมมาเพลาะตอเสรมใหไดความกวาง

ตามทตองการ ซงมวธเพลาะในลกษณะตางๆ ดงตอไปน

๑.๑ การเพลาะโดยใชตะปธรรมดาเปนเขยวหรอเดอย : น าไมอยางนอย ๒ แผนมาไส

แตงแนวใหตรงไดระดบ แล วน ามาวางเรยงตอใหแนวไมชดกน โดยมตะปทใชส าหรบตอกไมเปนเขยวหรอ

เดอย ใชกาวทาระหวางแนวไมแลวอดชดกนโดยใชแมแรงอดไมเปนเครองมอ

๑.๒ การเพลาะโดยใชตะปเกลยวเปนตวยด : เปนการเพลาะไมทนยมกนมากเพราะจะท า

ใหไมทจะเพลาะเขาดวยกนมความมนคง โดยเฉพาะโอกาสทแนวไมจะแตกราวจากกนมนอย เปนวธการท

แตกตางจากการเพลาะไมโดยวธใชตะปธรรมดาเปนเขยวหรอเดอย

๑. การเพลาะไม

๑๑๑

๑.๓ การเพลาะโดยวธบงใบ : การเพลาะโดยเซาะรมเอาความหนาของไมทง ๒ แผน ออก

สวนหนง แลวน าสวนทเหลอมาวางซอนทบกน การเพลาะไมโดยวธบงใบน จะเรมดวยการน าไม ๒ แผนมา

เพลาะกนใหสนท เชนเดยวกบการเพลาะโดยใชตะปธรรมดาเปนเดอย หรอการใชตะปเกลยว แลวจงน าไมท

เพลาะสนทกนแลวนน มาเซาะความหนาของไมทง ๒ แผนออก ถาตองการใหแผนไมเรยบหรอเสมอกนทง ๒

แผน กจะตองเซาะออกแผนละครงหนงของความหนา แลวน าสวนทเหลอมาวางซอนทบกน ไมสวนทเหลอ

จากการเซาะออกไปนน จะยนจากรมไมบงใบเทากบครงหนงของความหนาของแผนไม ทงน ถาลกษณะของ

ชนงานบงคบหรอมความจ าเปนสวนทยนดงกลาวนอาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม แตตองไมขาด

ความแขงแรง

๑๑๒

๑.๔ การเพลาะโดยวธเขาลน : การไสเซาะใหรมเปนแผนหนงมลกษณะเปนเดอยหรอลน

และอกแผนหนงเปนรองราง ส าหรบสอดสวนทเปนเดอยเขาไปยดเหนยวตอกน

๑.๕ การเพลาะโดยวธสอดลน : น าไมทไสเพลาะแตงแนวสนทกนดแลว มารางรองกงกลาง

ความหนาของแนวไมทง ๒ แผนออก แลวใชไมอกชนหนงทมความหนาเทากบความกวาง และความลกของ

รองไมทง ๒ แผนรวมกน มาสอดแทรกในรองไมทง ๒ แผน ไมทสรางขนใหมนไดแก ไมลน ส าหรบท าหนาท

เปนแกนหรอลนยดในรองรางตลอดความยาวของแนวไมทจะเพลาะตดกน โดยมกาวเปนตวประสานและไมทง

๒ แผนจะยดกนอยไดตองมคราวหรอไมวางขวางแผนไม แลวใช ตะปธรรมดาหรอตะปเกลยวเปนตวยด

เชนเดยวกบการเพลาะไมโดยวธบงใบหรอการเพลาะไมโดยวธเขาลน

๑๑๓

๑.๖ การตอไมแบบปากกบสลบขาง หรอ กลบมะเฟอง : การตอไมในลกษณะนจะชวย

เรองการรบน าหนกจากแรงกดทบไดแขงแรงตามแนวดง มแรงตานในการบดตว

๑๑๔

การเพลาะไมทกวธทกลาวมาทงหมดนน ยงสามารถแยกการเพลาะไมออกไปตามลกษณะ

ของชนงานไดอก ดงน

๑.๗ การเพลาะเปดหวไม

๑.๘ การเพลาะไม โดยมไมสกดหว

๑.๙ การเพลาะไมเขากรอบ

๑๑๕

เปนการเขาไมอกลกษณะหนงทมลกษณะและวธการตางจากการเพลาะไม การเพลาะไมเปน

การเขาไมซงมจดประสงคเพอเพมความกวางของเนอไมในการใชงาน โดยการน าแผนไมมาเสรมและวางเรยง

กน ใหเกดความกวาง มวสด - อปกรณส าหรบยดไมทน ามาเพลาะกนนนใหยดเหนยวเปนชนเดยวกน

๒.๑ การเขาปากชน

การแตงปลายไมชนหนง ซงเรยกวา “ ปากไม ” เขาชนชดกบรมหรอขางไมอกชน

หนง และใหไดลกษณะตามทตองการหรอตามทก าหนดไวในแบบ แลวยดเหนยวดวยตะปหรอ วสดอนท

เหมาะสม การเขาปากชนนจะท าใหเกดมมตอกน

๒.๑.๑ การเขาปากชนมม ๙๐ องศา : การน าไม ๒ ชนมาชนชดตดกน โดยใชดานปลาย

ไมชนหนงเขาชนกบดานขางดานใดดานหนงของไมอกชนหนง ท าใหเกดมม ๙๐ องศา หรอมมฉาก มม

ดงกลาวนจะเกดไดกบการตดปากไม

๒.๑.๒ การเขาปากชนมม ๙๐ องศา โดยตดปาก ๔๕ องศา : การเขาปากไมมมฉาก

นอกจากจะตดไมเปนเสนตรง (มมฉากแลว ) ยงใชวธตดปากไมใหเปนมม ๔๕ องศาแลวน ามาชนชดตดกน

โดยตดปลายไมทง ๒ ชน ท าใหแนวปากไมเปลยน ต าแหนงเปนเสนทแยงหรอมมเฉยงแทนการเขาชนกน

๒. การเขาปากไม

๑๑๖

โดยการน าไมตวขวางเขาชนกบขางไมตวตงหรอตวยนเปนลกษณะของการเขาปากไมทมความประณตเพมขน

คณภาพของชนงานเพมความเรยบรอย คอ จะไมเหนหนาตดของปลายไมทง ๒ ชน ทมมประกอบชนงาน

๒.๑.๓ การเขาปากชนทตางจากมม ๙๐ องศา หรอมมเฉ : การน าไม ๒ ชนมา

ประกอบกนใหเกดมมขน จะเปนมมกองศากได นอกจากการเขาแลวเกดเปนมมฉากดงกลาวมาแลว การยด

เหนยวหรอทรงตวอยไดตองอาศยตะป หรอวตถยดเหนยวชนดอน เชน เกลยวหรอสลก

การเขาปากชนมมเฉ เปนการเขาปากไมทสรางรปแบบของงานในลกษณะหนงซงเปนวธการ

ผลตชนงานโดยเฉพาะในงานประเภทงานเครองไม ขนตอนในการผลตชนงานการเขาปากชนมมเฉน ปฏบต

เชนเดยวกบการเขาปากชนมม ๙๐ องศา หรอมมฉาก สวนทตางกนคอ ปากไมนจะเขาชนกบไมอกชนหนง

แทนทจะเปนมมฉากจะเปนมมทองศาตางไป การยดตรงไมท ประกอบกนใหแนนมนคง นอกจากตองอาศย

วตถยดตรงทใชกนโดยทวไปตามความเหมาะสม เชน ตะปธรรมดา ตะปเกลยว หรอสลกไมแลว การ

ปรบปรงปากไมสวนทชนตดกนใหเหมาะสมกบลกษณะของงาน กจะเปนสวนเสรมสรางใหเกดความแขงแรง

มนคงขนได

๑๑๗

๒.๒ การเขาบาก

เปนวธการเขาปากไมมอกลกษณะหนงทใชในงานเครองไม ไดแก การน าไมอยาง

นอย ๒ ชนเขาเชอมตดกน โดยบากไมชนใดชนหนงหรอทง ๒ ชนออกบางสวนน าสวนทเหลอเขาชนหรอ

ซอนทบกนแลวยดตรงดวยตะปหรอสลกอยางใดอยางหนง โดยใชกาวเปนตวเชอม เพอใหปากไมทประกอบ

เขาดวยกนนนมความแขงแรงในการใชงาน

๒.๒.๑ การเขาบากปากไมซอนทบกน (มมเดยว) : เปนการเขาบากโดยวธบากสวนท

ซอนทบกนออกชนละครงของความหนา แลวน าสวนทเหลอเทากนนนมาวางซอนแลวยดเหนยวดวยตะป

เกลยว หรอสลก การบากไมสวนหนงคอครงของความหนาทง เพอตองการใหไมสวนทซอนทบกนนนเรยบ

ระดบผวไมเสมอหรอเทากนท าใหเกดความประณตและปากไม ของแตละชนจะเปนสวนบงคบใหไมทง ๒ ชน

ไมใหโยกคลอนไดสวนหนงดวย

๒.๒.๒ การเขาบากปากชนบงใบหรอเขาบา : การเขาปากไมชนดเขาชนและมบารบ เปน

การเขาปากไมโดยไมชนหนงทจะถกบากสวนหนงทปลายไม สวนทจะประกอบกนออกเสยสวนหนง แลวน า

ปลายของไมอกชนหนงเขาชนกบขางไมสวนทเหลอจากการบากทง ดานในหรอดานลางของไมทเขาชนจะวาง

แนบอยบนปากไมของไมชนทถกเลอยหรอบากออกไป การเขาไมวธน ท าใหมความมนคงแขงแรงกวาการน า

ไมเขาชนโดยไมไดบาก เพราะท าใหยดเหนยวสะดวกขน

๑๑๘

๒.๒.๓ การเขาบากปากกากบาท : เปนการเขาปากไมทมไม ๒ ชน วางพาดผานกน โดย

สวนทพาดผานกนนนไมใชปลายสดของไม ซงสวนทพาดผานกนนน จะตองบากออกชนละครงของความหนา

หรอความกวางของไมทง ๒ ชน ซงมลกษณะตามทแสดงไวในภาพ

๑๑๙

๒.๒.๔ การเขาบากปากชนปาก ๔๕ องศา หรอปากกบ : การน าไม ๒ ชนมาประกอบ

กนท าใหเกดมมฉาก การยดเหนยวระหวางไมทง ๒ ชนน ใชวธบากไมบางสวนของความหนา และตดปากไม

ทง ๒ ชนเปนมม ๔๕ องศา แลวน ามาประกบกนแทนการตดปากไมเปนมมฉากหรอมม ๔๕ องศาแลว

น ามาชนตามวธการเขาปากชนดงกลาวขางตน

๑๒๐

๒.๒.๕ การเขาบากปากบงใบและเขาปากกบ (มมเดยว) : เปนการน าเอาวธบากปากชน

มารวมกบการเขาปากกบหรอปาก ๔๕ องศา มาใชในจดเดยวกน มความประสงคเพอตองการใหเกดความ

แขงแรงและมความประณตเพมขน การบาก ผา หรอตดปากไมทง ๒ ชน หนาไมจะตองไดระดบและประกบ

กนสนท มฉะนนจะท าใหการยดเหนยวกนไมแขงแรงและท าใหรอยตอไมเรยบรอยอกดวย

๒.๒.๖ การเขาบากปากชนมมเฉ ๔๕ องศา (มมเดยว) : เปนวธการเขาปากไมโดยไมชน

ทวางเฉรบน าหนกกด ซงปากไมมบารบจะท าหนาทยนไมใหไมชนทเขาชนลนไถลหรอเคลอนตวไปจาก

ต าแหนงทก าหนดไว ส าหรบวธการและขนตอนในการปฏบตเชนเดยวกบการเขาปากไมวธตางๆ ดงกลาวแลว

ขางตน

๑๒๑

๒.๒.๗ การเขาบากปากทาบ (หรอซอนทบกน) มมเฉ ๔๕ องศา : การเขาปากไมโดยไม

๒ ชนประกอบกนแลว มมของไมตางไปจากมม ๙๐ องศาหรอมมฉาก วธการประกอบปฏบตเชนเดยวกบ

การเขาบากปาก ๙๐ องศา หรอปากมมฉากจะตางกนเฉพาะลกษณะของไมทท ามมเฉยงหรอมม เฉไปจาก

มมฉากเทานน การเขาบากปากทาบ (ซอนทบกน) มมเฉ ๔๕ องศา หมายถง ไมชนทปลายไมเขาประกอบ

กบขางไมอกชนหนง มม ๔๕ องศา ซงความจรงแลวจะเขามมกองศากได การก าหนดเอามม ๔๕ องศามา

เปนตวอยาง เพอสะดวกตอการปฏบตและเพอความเขาใจงายขนเทานน

๒.๒.๘ การเขาบากรปหางเหยยว : การเขาปากไม ๒ ชนประกอบกน มมทเกยวกบของ

บากไมเหมอนบากไมทกลาวถงมาขางตน จะลกษณะจะลาดเอยงของปากบากไมแตละชน มมทลาดเอยงน

เองจะชวยยดเหนยวแรงดงของชนงาน ในลกษณะรปแบบซงดคลายหางเหยยวเกยวกนของไม ๒ ชน

๑๒๒

๒.๒.๙ การเขาบากมขอเกยว : เปนการเขาปากไม ๒ ชนทคลายกบการบากปากชน แตม

ขอแตกตางตรงปลายของชนไมมสวนยนลงมาเกยวปลายไมอกชนทเซาะเปนรองรบไว

๒.๒.๑๐ การเขาบากปากฉลามมขอเกยว : เปนการเขาไมอกลกษณะหนงซงรวมเอาบาก

ขอเกยวกบบากปากฉลามไวในอนเดยว

๑๒๓

๒.๓ การเขาเดอย

เปนวธการเขาบากไมในอกลกษณะหนง ซงเปนการน าไม ๒ ชนเขาประกอบกนโดยใหไมชน

หนงถกเจาะเปนรดวยสวหรอดอกสวาน และทปลายไมอกชนหนงถกผาและบากไมสวนหนงออกใหเหลอเปน

เดอย ใชสวนทเปนเดอยสอดเขาในร โดยใหเดอยมขนาดเดยวกบรทเจาะไว และทส าคญคอ ทงเดอยและร

ตองไมหลวม ตองคบยดกนแนน เมออดเดอยเขาในรแลวใชตะปหรอสลกยดเดอยใหไมทง ๒ ชนประกอบเขา

ดวยกน

๒.๓.๑ การเขาเดอยปากชน : การเขาไมโดยเจาะรไมชนหนงและผาบากปลายไมอกชนหนง

เวนสวนหนงยนเลยสวนทบากไดแก บา หรอปากไม ใชสวนทยนหรอเดอยสอดเขาไปในรองหรอรทเจาะไว

โดยททงรองและเดอยจะตองอดแนนตอกน

๑๒๔

๒.๓.๒ การเขาเดอยปาก ๔๕ องศา (หรอเขาเดอยปากกบ) : เปนการเขาปากไมโดยท

ตองการใหปลายไมชนชดกน ไมตองการใหเหนแนวตอ หรอแนวปากไมปรากฏอยทขางหรอแนวไมอกชนหนง

การเขาปากไมโดยตดปากไมเปนมม ๔๕ องศา ท าใหรอยตอของปากไมทง ๒ ชน เปนมมเฉยง ๔๕ องศา

อยทปลายไมทง ๒ ดาน การเขาปากไมโดยมเด อยยดอยภายใน จะท าใหการยดเหนยวตอกนของไมทง ๒

ชนมความแขงแรงมนคงกวาการเขาบากปาก ๔๕ องศา ซงเปนการเขาชนไมมเดอย

๒.๓.๓ การเขาเดอยหางเหยยวเดอยเดยว : เปนการเขาปากไมโดยก าหนดใหไมชนหนงท า

หนาทเปนพนงเพอยดเหนยวชนงาน ๒ ชนเขาดวยกน โดยปลายของไมพนงทง ๒ ขางจะบาก ผาเดอยเปน

รปหางเหยยว เกาะยดกบรอง ซงมลกษณะเดยวกบทผาบากไวทไมชนงานทง ๒ ชน เชน การยดขาต หรอ

๑๒๕

ขาโตะ ของพนงตวบนและตวลาง ลกษณะของเดอยหางเหยยวจะเปนเดอยเดยว ผา บาก และฝงยดอยกบ

ไมสวนบนและลางสดของชนงาน

จดประสงคของการเขาเดอยหางเหยยว เพอตองการใหไมพนงท าหนาทรบก าลงหรอแรงดง

ซงเปนลกษณะของการเขาปากไม ทจะท าใหการยดเหนยวของชนงาน มนคงกวาการเขาปากไมโดยวธอน

และการเขาเดอยหางเหยยวตางจากการเขาเดอยโดยทวไป เนองจากการเขาเดอยหางเหยยวตองใชวธวาง

สวมหรอทาบจากดานบนหรอดานลางของรองทผา บากไว ไมสามารถใชวธสอดเขาทางขางของปากรองหรอร

ทสรางไวได เนองจากปลายเดอยแผกวางกวาบรเวณสวนในหรอโคนเดอย

๑๒๖

๒.๓.๔ การเขาเดอยหางเหยยวเดอยแถว หรอเดอยหางเหยยวประสาน : นอกจากจะ

ใชส าหรบการเขาปากไมเพอยดเหนยวโครงสรางของชนงานใหประกอบเปนชนเดยวกนแลว ในการประกอบ

มมของชนงานประเภทกลอง หบซงเปนชนงานทใชไมแผน การใชเดอยหางเหยยวเปนวธการผลตชนงานท

นยมใชกน และเปนการเพมคณคาของชนงานใหมคาสงขน ทงน เพราะการเขาเดอยหางเหยยวเปนวธทท าได

ยาก ผผลตตองมความช านาญและมความประณต จงจะท าใหการบากไมสนทเรยบรอย

๑๒๗

๒.๓.๕ การเขาเดอยปากกรว : เปนการเขาปากไมส าหรบใชในงานทมลกษณะเปนกรอบ

บานภายในบรรจแผนไมหรอกระจก เชน บานต หรอขางตทมลกฟก(แผนไมหรอแผนวตถอนทบรรจไวภายใน

กรอบ) การเขาเดอยปากกรว เปนการตดปากไมสวนหนง เปนมม ๔๕ องศา ปากไมจะประกอบกนระหวาง

ไม ๒ ชน คอ ชนตงและชนนอน หรอไมตวขวางอก ๑ ชน สวนทเปนมม ๔๕ องศา หรอมมปากกรวนจะ

ถกเซาะรองเปนรางเพอใชส าหรบสอดรมแผนไม “ ลกฟก ” หรอแผนกระจก และทแนวไมปากกรวจะใชกบบว

ลอกบว หรอท าเปนควในตวไมกรอบ

บรรณานกรม

กรมศลปากร. ทวารบาล ผรกษาศาสนสถาน. กรมศลปากรจดพมพเนองในวโรกาสสมเดจพระเทพ

รตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชด าเนนทรงเปดนทรรศการพเศษเนองในวนอนรกษ

มรดกไทย พทธศกราช ๒๕๔๖ ณ พพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร. ๒๕๔๖.

กรมศลปากร. “ไมแกะสลกในศลปะไทย,” ประณตศลปไทย. จดพมพเนองในมหามงคลเฉลมพระเกยรต ๑๐๐

ป วนพระบรมราชสมภพ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ๘ พฤศจกายน ๒๕๓๖.

เฉลยว ปยะชน. เรอนกาแล. (ไมระบแหลงทพมพ). ๒๕๓๒.

เดนดาว ศลปานนท. “ประวตพระทนงบษบกเกรน พระราชวงบวรสถานมงคล”, พระทนงบษบกเกรน

พระราชวงบวรสถานมงคล. กรมศลปากรจดพมพ เนองในโครงการบรณปฏสงขรณพระทนงบษบก

เกรนภายในพระทนงอศราวนจฉย พพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร ปพทธศกราช ๒๕๔๔ –

๒๕๔๕.

น. ณ ปากน า. งานจ าหลกไม ศลปะและสถาปตยกรรมไทย. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๓๗.

พระยาประชากจกรจกร (แชม บนนาค), ผเรยบเรยง. พงศาวดารโยนก, พมพครงท ๖. กรงเทพฯ : ส านกพมพ

แพรพทยา, ๒๕๑๕.

เลศพงศ ชวพฒนพนธ. เครองไมทวไป. กรงเทพฯ : ส านกพมพโอเดยนสโตร, ๒๕๔๐.

วลลภ ไชยพรหม. เทคนคในการแกะสลกไม. พมพครงท ๒, กรงเทพฯ : ส านกพมพยไนเตดทบคส, ๒๕๓๓.

วจตร ไชยวชต. “ชางแกะสลก”, ชางศลปไทย. ๑๗๑. และ มรดกชางศลปไทย. โครงการสบสานมรดก

วฒนธรรมไทย, องคการคาครสภา, ๒๕๔๒.

สนต เลกสขม. งานชางหลวงแหงแผนดน ศลปะอยธยา. พมพครงท ๓, กรงเพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๕๐.

สนต เลกสขม. “ลายกรอบสามเหลยมประกอบจากวงโคง : อทธพลศลปะจนในรชกาลสมเดจพระบรมไตร

โลกนาถ,” ใน รวมบทความทางวชาการ 72 พรรษาทานอาจารยศาสตราจารย หมอมเจาสภทรดศ

ดศกล. กรงเทพฯ: พฆเณศ พรนตงค เซนเตอร จ ากด, ๒๕๓๘.

สนต เลกสขม. ศลปะภาคเหนอ : หรภญชย – ลานนา. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๔๙. สนต เลกสขม. ศลปะสโขทย. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : เมองโบราณ, ๒๕๔๙. สาคร คนธโชต. การออกแบบผลตณฑงานไม. กรงเทพฯ : ส านกพมพโอเดยนสโตร, ๒๕๔๗.

เสนอ นลเดช. “เรอนไทยโบราณทางภาคเหนอ,” ใน ศลปะลานนาไทย. (ทระลกงานฌาปนกจศพนายจารก

พงศพพฒน นางทพย พงศพพฒน วนท ๒๖ มนาคม ๒๕๒๑). แสง มนวทร, ผแปล. ชนกาลมาลปกรณ. กรงเทพฯ : กรมศลปากร, ๒๕๐๑.

สมชาย ณ นครพนม. “ไมแกะสลกในศลปะไทย”, ประณตศลปไทย. กรมศลปากรจดพมพเนองในมหามงคล

เฉลมพระเกยรต ๑๐๐ ป วนพระบรมราชสมภพ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ๘

พฤศจกายน ๒๕๓๖.

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ, และสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยา

ด ารงราชานภาพ. สาสนสมเดจ เลม ๖. โรงพมพครสภา, ๒๕๐๔.