Dhamma Guide : D.G. ณฐพนธ ปนทวเกยรต บรรณาธการสาระ : ศกดสทธ พนธสตยออกแบบปก : อนชต คำซองเมอง บรรณาธการศลปะ : อนชต คำซองเมอง ภาพประกอบ : สมควร กองศลา รปเลม/จดอารต : วนด ตามเทยงตรง

ระดมธรรม นำสนตสข

“ขอใหคดดเถด โลกปจจบนนกำลงเปนอยางไร ถาเหนวาโลกกำลงเปลยนไปสความวนาศแลว เรากจะตองนกกนถงการแกไข ถามนเดนไปผด เรากตองถอยหลงมาหาความถก ยงเดนไปมนกยงผดมากไป หรอจะออกขางๆ คๆ มนกคงจะไมถกได ถาเมอสมยโบราณแตกาลกอนมนถก คอมนไมมเหตการณเลวทรามอยางน กจำเปนอยเอง ทจะตองถอยหลงเขาคลองไปหาความถกนน เดยวนมนมความเปลยนแปลง ในการมธรรมะของแตละคน ทนเรากจะระดมธรรมน กเพอโลกปจจบนน อยาไดเลวตอไปอก เพราะมนเลวมากพอแลว ยอนกลบมาหาความปลอดภย เพอจะไดเปนโลกทอยในรปแบบทสมบรณ ทพงปรารถนา เรยกวาเปนโลกทมนมความสะอาด มความสวาง มความสงบ อยในจตใจของมนษยตามสมควร ถาคนแตละคนมความสะอาด สวาง สงบ สามอยางนอยในจตใจแลว โลกนกเปนโลกแหงความสะอาด สวาง สงบ โดยไมตองสงสย เราอยากจะมโลกในรปแบบทนาชนใจ นาปรารถนา เราจงตองมการแกไข”

ชาตกาล ๒๗ พ.ค.๒๔๔๙มรณกาล ๘ ก.ค.๒๕๓๖

พทธทาส จกอยไป ไมมตาย

คำนำสำนกพมพ

ธรรมบรรยายชด “คมอมนษย” ของพระเดชพระคณ

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาส อนทปญโญ)หรอหลวงปพทธทาสภกข

แหงสวนโมกขพลาราม อำเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน เปนหนงใน

ผลงานซงถอวาเปนเพชรนำเอกทไดรบการยอมรบและเปนทนยมชมชอบ

จากชาวพทธอยางกวางขวางจนมการนำไปแปลเปนภาษาตางๆในหลาย

ประเทศ ทงนกเพราะหลวงปพทธทาสภกขไดบรรยายเรองสำคญทสด

ทมนษยทกคนควรจะตองร และควรจะตองปฏบตตามใหจงได เพอ

ความเปนมนษยทสมบรณแบบอยางแทจรง

ธรรมบรรยายชดน หลวงปพทธทาสไดบรรยายอบรมผทจะรบ

การโปรดเกลาฯ เปนตลาการ รนป ๒๔๙๙ณ หองบรรยายของเนต-

บณฑตยสภา ระหวางวนท ๒-๒๒ พฤษภาคม ๒๔๙๙ รวมทงหมด

๑๐ครง๑๐หวเรองดงน

ครงท ๑ : ใจความสำคญของพทธศาสนา

(พทธศาสนามงชอะไรเปนอะไร)(๒พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท ๒ : ไตรลกษณ(ลกษณะสามญของสงทงปวง)(๔พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท ๓ : อปาทาน๔(อำนาจของความยดตด)(๗พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท ๔ : ไตรสกขา(ขนของการปฏบตศาสนา)(๘พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท ๕ : เบญจขนธ(คนเราตดอะไร)(๙พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท ๖ : สมาธและวปสสนาตามธรรมชาต

(การทำใหรแจงตามวธธรรมชาต)(๑๑พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท ๗ : สมาธและวปสสนาตามหลกวชาในรปเทคนค

(การทำใหรแจงตามหลกวชา)(๑๔พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท ๘ : อรยบคคลกบการละกเลส(ลำดบแหงความหลดพนจากโลก)

(๑๗พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท ๙ : พทธศาสนากบคนทวไป(พทธศาสนาสอนศลปะการเปนคน)

(๑๗พ.ค.๒๔๙๙)

ครงท๑๐ : ตลาการตามอดมคตแหงพระพทธศาสนา(ภาคสรปความ)

(๒๒พ.ค.๒๔๙๙)

ดวยทางสำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน ไดเลงเหน

คณคาและประโยชนสขทผอานจะพงไดรบ จงไดนำธรรมบรรยายชด

“คมอมนษย”ทง๑๐หวเรองมาจดพมพใหมโดยจดแยกเปน๑๐เลม

ตามหวขอเนนใหเปนฉบบทอานงายเขาใจงายเพอความสะดวกในการ

ศกษาแกผอาน โดยไดเพมภาพประกอบพรอมคำการตน ชคำเดน เนน

ขอความ ตงหวขอใหญ หวขอยอย แบงวรรคตอน ซอยยอหนาใหม

ใสสสน เสรมธรรมใหผอานอานไดเขาใจงายยงขน เมออานไปทละเลม

ทละหวเรองแลว จะทำใหเราเขาใจหลกธรรมคำสงสอนและหลกปฏบต

ทถกตองทางพทธศาสนาเพมมากขน

หนงสอ “คมอมนษย ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง สมาธ

และวปสสนาตามธรรมชาต (การทำใหรแจงตามวธธรรมชาต)” เลมน

จดเปนธรรมบรรยายลำดบท ๖ มเนอหาสาระสำคญทมงเนนใหผอาน

ไดเหนชดวา สมาธตามธรรมชาตนนมอยในทกคนแลว แมไมเคยฝกการ

ปฏบตสมาธในรปแบบมากอน สมาธตามธรรมชาตนเอง สามารถนำมา

ใชในการเจรญวปสสนาโดยการมองเหนตามความเปนจรงคอเหนแจง

“พระไตรลกษณ”อนจจงทกขงอนตตาในกายใจจนสามารถเพกถอน

กเลสตณหาอปาทานความยดมนถอมนททำใหเกดความทกขจนกระทง

เขาถงซงพระนพพานอนเปนบรมสข

ดงคำกลาวของหลวงปพทธทาสภกขทวา...

“สมาธ และ วปสสนาตามธรรมชาต

ททำใหบคคลบรรลมรรคผลกนได

ในทเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาคตรงทนงฟงนนเอง

เปนวธทเหมาะสำหรบบคคลทกคน

ตงอาศยอยบนรากฐานแหงการพจารณาความจรงในขอทวา

‘ไมมอะไรทนาเอา นาเปน’ อยเปนประจำทกวน”

ดงนนจงหวงเปนอยางยงวาหนงสอเลมนจะเปนคมอชวยชทาง

ใหเราทกคนไดพบเจอแสงสวางแหงชวต เพอมงสเสนทางแหงการดบทกข

อยางสนเชงสมกบทไดเกดมาเปนมนษยในทสด

ขออนโมทนา

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน

โปรดใชเลมนใหคมสดคม & อานแลว -> แบงกนอานหลายทานนะจะ อานสบรอบ ระดมสมองคดสบหน ฝกฝนปญญา พฒนาการประยกตใชในชวตประจำวน

จตมสตสมปชญญะ รเทาทนสรรพสง ฉลาดใช เฉลยวคด ชวตจกสนก สข สงบ เยน เฉกเชนพระนพพาน สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน ปรารถนาใหทกครอบครวมความสข

กราบนมสการและกราบสวสด ผมบญทกทาน

“มนษยจำตองม‘คมอมนษย’ดวยหรอ??”

หลายๆทานอาจจะเกดความสงสยขนมาในใจเมอไดเหนหนงสอ

ชอแปลกๆเลมนนะครบ

“เอะ!!แลวมนษยคออะไร??”

“แลวเราเปนมนษยหรอเปลา??”

“เราไมใชมนษยหรอ??”

“คนคอมนษย??มนษยกคอคนน??”

หากคณเขาใจงายๆแบบนแลวละก...

“หนงสอคมอมนษย” ของทานพทธทาสภกข

ฉบบอานงายเขาใจงาย

โดยสำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน

ทคณถออยในมอเลมนจะทำใหคณไดรบความกระจางชดมากขน

เรอยๆจนคณตองอทานออกมาวา...

“เราตองกลบไปเปน มนษย ใหได !!”ในทสด

สารบญ สมาธตามธรรมชาตเกดขนเปนลำดบ

เรมตนจาก “ปราโมทยและปต”

ปตปราโมทยเปนผลใหเกด “ปสสทธ” ความสงบ รำงบใจ

เมอจตสงบระงบจากความฟงซานจะเกด

“สมาธ” ทควรแกการงานทางจต

“ยถาภตญาณทสสนะ” ความรแจงจะมถงขนไหน

ขนอยกบกำลงสมาธและบารม

เมอรเหนตามความเปนจรงแลว “นพพทา” ความเบอหนาย กเกดขน

เมอเกดนพพทา ความเบอหนายในสงทหลงยดถอ

ความคลายกำหนด และ ความหลดออก กเกดตามมา

เมอความเบอหนาย คลายกำหนด เกดขนแลว

ความบรสทธ สงบสนต ยอมเกดขน

เมอความบรสทธ สงบสนต เกดขนแลว

กหลดพนจากกเลส คอ “นพพาน”

สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต ทำใหบรรลมรรคผลได

เปนวธทเหมาะสำหรบทกคน

“แวะเลาชาดก” : วรกชาดก วาดวยโทษของการเลยนแบบ

“ธรรมะสวสด” : อยาประมาท

๑๘

๒๒

๒๓

๒๖

๔๙

๕๑

๕๒

๕๔

๕๗

๖๐

๗๕

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”�

ทานทจะเปนผพพากษาทงหลาย

วนนอาตมาตองขออภย ทจะเรมการบรรยายดวยการเลาเรอง

สวนตวสกหนอย เมอเชาวานน พอตนนอนขนกเกดรสกขนมาเองวาท

เคยบอกออกไปในการบรรยายเมอวนกอนถงหลกปรชญาทวา “เพราะ

ขาพเจาคดได ขาพเจาจงม” และวานกคดผนชอ Bergsgan นนไมใช

ทแทชอDescartes(เรอเนเดสการตส:นกปรชญาและนกคณตศาสตร

ชาวฝรงเศส)ตลอดถงนกไดวาตวบทเดมของเขานนวาCogito ergosum

เปนภาษาละตนซงอาตมาออกเสยงไมถกทราบแตแปลวา“ขาพเจาคดได

ฉะนนขาพเจามอย” ครนขอยมปทานกรมของคนใกลๆ ทพกมาตรวจด

กถกตรงตามนน ถาใครอยากจะตดตามดกเปดดได ถาใชปทานกรม

แชมเบอรกมอยในพวกเฟรสหรอคำพเศษตางๆตอนทายเลม

สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต ๑

๑บรรยายอบรมผทจะเปนผพพากษาณหองบรรยายของเนตบณฑตยสภา

๑๑พฤษภาคม๒๔๙๙ขณะนนดำรงสมณศกดทพระอรยนนทมน

สมาธทเกดตามธรรมชาต มกจะพอเหมาะแกกำลงของปญญา ทจะทำการพจารณาสงทงปวง

ตามทเปนจรง

จะเรยนสงใดใหรด ตองมศรทธานำหนากอน

การทเอาเรองสวนตวมาเลา หรอจะกลาวใหถกกวาเปนเรอง

นำมาแกคำผดเปนการสารภาพวามนเปนการจำผดอยางทเขากลาวกน

วา “สตนรพลาด นกปราชญรพลง” อาตมายงไมถงกบนกปราชญ

เพราะฉะนนกตองพลงบอยๆเปนธรรมดาและโดยเฉพาะอยางยงกพลง

มากทสดในเรองทไมคอยอยากจะจำ คอในเรองทไมคอยศรทธาเลอมใส

ทำใหไมคอยอยากจะจำมน จงพลงงาย โดยเหตทวา คำกลาวอยาง

Descartesกลาวน ในอนเดยเขากลาวกนมาแลวสองพนกวาป ในพวก

ทถอสงขารเปนตวตน แตDescartes เปนคนในครสตศตวรรษท ๑๗

นเอง เราจงไมสสนใจกบคนเหลาน เพราะความไมสนใจหรอไมสศรทธา

ในบคคลนเอง จงเปนเหตใหความจำนนไมแมนยำ ขอนเปนขอทอาตมา

ขอรองใหสงเกตเอาไวดวยวา...

ถาเราไมศรทธาหรอไมคอยจะศรทธาในบคคล

หรอทฤษฎเรองใด มนกจำไมคอยได

ถาอยากจะใหจำไดกตองทำความเขาใจจนมศรทธา

ฉะนน โดยเฉพาะหลกธรรมะในพระพทธศาสนาตางๆ

เราตองศกษาใหเขาใจจนมศรทธา เราจงจะจำได

�

ผมชอบและมความรก ในวทยาศาสตร ผมจงตงใจ ศกษาและสรางสรรคสงดๆ

ออกมาไดมากมาย

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”10

ศรทธาเกด จตปราโมทยเปนสมาธ ยอมทำความรแจงได

อกอยางหนงทใครจะขอใหคดใหสงเกตกคอวา...

เวลาทจตใจผองใสชมชนเยอกเยน เปนเวลาทจะรธรรม

หรอเรยกวาตรสร คอ อาจจะรโพลงๆ เฉยๆ ขนมาไดโดยงาย

แมทสดแตความจำทเลอะเลอนกกลบจะแจมแจงชดเจนขนมา

ใหม ในขณะทเหนอยหรอรอนหรอฟงซานดวยเหตอยางใดอยางหนงนน

แมความจำกฟนเฝอเรองของความจำกยงเปนถงอยางน

ฉะนน เรองของการทจะมสมาธสำหรบจะรความจรงในธรรม

กยงเปนอยางนนมากขนไปอก เรองสวนตวขางตนยอมเปนเครองพสจน

อยางด อยางตวอยางทเลามานเปนเครองแสดงวา เราจะตองมปต

ปราโมทย หรอความสดชนในขณะทจะมสมาธสำหรบนกหรอกลาว

อะไร

อาตมาขอถอโอกาสบรรยายแนว หรอลำดบของการรแจง

เหนจรงในธรรมวาจะเกดขนไดอยางไรไปเสยเลย

ผมเกดความคดดๆ เพราะผมมสมาธและมใจ

จดจอในสงทผมรก

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 11

ทบทวนความร คมอมนษย ๑ - ๕

ครงแรกทสดอาตมาไดบอกวา...

๑. “พทธศาสนา”คอวชาหรอวธปฏบตใหรวาอะไรเปนอะไร๑

ถดมากบอกใหรวา...

๒. ทวาอะไรเปนอะไรนนคอเปนอนจจงทกขงอนตตา๒

๓. และบอกใหรวาสตวหลงไปในสงทเปนอนจจงทกขงอนตตา

กเพราะอำนาจของอปาทาน๓จงไดตดแนนอยในสงเหลานน

แลวบอกใหทราบตอไปวา...

๔. “ไตรสกขา”๔เปนวธปฏบตสำหรบจะใหตดอปาทานได

และบอกใหทราบในทสดวา...

๕. “ขนธ๕”๕หรอสวน๕สวนทประกอบกนขนเปนโลกนเอง

เปนทตงทเกาะของอปาทาน

๑ตดตามอานหวขอนไดในคมอมนษย ฉบบอานงาย เขาใจงาย เลม ๑ :

ใจความสำคญของพทธศาสนา (พทธศาสนามงชอะไรเปนอะไร)

โดยสำนกพมพเลยงเชยง๒ตดตามอานหวขอนไดในคมอมนษย ฉบบอานงาย เขาใจงาย เลม ๒ :

ไตรลกษณ (ลกษณะสามญของสงทงปวง)โดยสำนกพมพเลยงเชยง๓ตดตามอานหวขอนไดใน คมอมนษย ฉบบอานงาย เขาใจงาย เลม ๓ :

อปาทาน ๔ (อำนาจของความยดตด)โดยสำนกพมพเลยงเชยง๔ตดตามอานหวขอนไดในคมอมนษย ฉบบอานงาย เขาใจงาย เลม ๔ :

ไตรสกขา (ขนของการปฏบตศาสนา)โดยสำนกพมพเลยงเชยง๕ตดตามอานหวขอนไดในคมอมนษย ฉบบอานงาย เขาใจงาย เลม ๕ :

เบญจขนธ (คนเราตดอะไร)โดยสำนกพมพเลยงเชยง

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”12

เลมท ๖ : การศกษาเพอใหรแจงขนธ ๕ ดวยสมาธตามธรรมชาต

ฉะนน เราจะตองศกษาใหรจกตวขนธหา หรอโลกทงสนน

ใหถกตองตามทเปนจรง จงจะเกดความรแจงแทงตลอดชนดทเปน

ญาณทสสนะทำการปลอยวางหลดพนได

ดวยหลกปฏบตทวไปทานมวธปฏบตอยางทไดกลาวมาเปน...

๑อานวากำ-มะ-น-โย

“ศล” คอ ปรบปรงในเรองกายวาจาใหด แลวกดำเนน “สมาธ”

คอ รวบรวมกำลงใจใหเปนทปรบปรงใหเหมาะสมทจะทำการงาน

ทางจต ตอจากนนกดำเนนการพจารณาทเปนตว “ปญญา”

และอาตมายงไดบอกใหทราบเปนพเศษอกวา เรายงมโชคดทวา

ปญหาตางๆ ทเขาไปสะสมอยในใจของเรานน เมอมากเขามากเขา ถง

พรอมดวยการศกษา ถงวนดคนดโอกาสหนง คำตอบอาจจะออกมาเอง

ไดในขณะทจตเปนสมาธ หรอขณะทจตมลกษณะอยางทเรยกวากมม-

นโย๑คอควรแกการงานทางจต

ไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา เปนหนทางสความพนทกข

พบสขแทจรง หมนเจรญไตรสกขา ในชวตประจำวนนะโยมนะ

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 13

จตทควรแกการงาน เกดขนตามธรรมชาตกม ฝกใหเกดขนกม

ในบดนอาตมาอยากจะบอกใหทราบตอไปถงขอทวา...

การทจตเปนสมาธนน มไดหมายความวาจะตองมการกระทำ

ตามแบบตามพธรตอง หรอทเปนเทคนคตางๆ นนโดยตรงอยางเดยว

กหาไม โดยทแทแลวสมาธอาจจะมไดโดยทางตรงตามธรรมชาต ซง

ปราศจากเทคนคใดๆ ทมนษยกำหนดขนอกสวนหนง ดงทไดอธบาย

มาแลวตามสมควรในคราวกอนๆ

เราจงไดสมาธทเกดขนตามธรรมชาตอยางหนง

และสมาธทเกดมาจากการปฏบตบำเพญ

ตามวธทเปนเทคนคโดยเฉพาะ นนกอกอยางหนง

ในกรณทเราประสงคนน มนมผลอยางเดยวกน คอ

เมอเปนสมาธแลว กนำไปใชพจารณา หรอวาการพจารณา

จะดำเนนไปไดโดยงายโดยตวมนเอง ดงนกได

ทฤษฎทเพงคดออกเมอก จะเปนอยางไรบางนะ ? ยงตดขดอะไรไหม ?

คอยๆ คดพจารณาดวยใจจดจอ เปนสมาธอกสกนด แลวเดยว

ลองทดสอบดดกวา

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”14

สมาธตามธรรมชาตมกพอเหมาะกบปญญา สวนสมาธตามรปแบบมกเหลอใชและเกดโทษ

แตมขอควรสงเกตอยางหนงวา...

สมาธทเกดตามธรรมชาตนน มกจะพอเหมาะพอสม

แกกำลงของปญญาทจะทำการพจารณา

สวนสมาธทเกดตามวธของการบำเพญเปนเทคนคโดยเฉพาะนน

มกจะเปนสมาธทมากเกนไป หมายความวาเหลอใช

และยงเปนเหตใหคนหลงตดชะงก พอใจแตเพยงแคสมาธนนกได

เพราะวาในขณะทจตเปนสมาธเตมทนน ยอมเปนความสข

ชนดหนง เปนความสบายชนดหนงซงใหเกดความพอใจจนถงกบหลงตด

หรอหลงเหมาเปนมรรคผลไปเสยเลยกได โดยเหตนสมาธทเปนไปตาม

ธรรมชาตทพอเหมาะสมกบการใชพจารณานน จงไมเสยหลาย ไมเสย

เปรยบอะไรกนกบสมาธตามแบบวธเทคนคนก ถารจกประคบประคอง

ทำใหเกดใหม และใหเปนไปดวยด

ถาไอสไตนนงสมาธ ลกๆ จนเขาฌานสมาบต งานกคงไมพฒนาสนะ

เยๆ สำเรจแลว ! ไดทฤษฎใหมแลว !

โอ ! พลง แหงศรทธา

และพลงสมาธ ในสงทรก

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 15

สมยพทธกาลมคนมากมายทบรรลธรรม ดวยสมาธตามธรรมชาต

ขอความตางๆ ในพระไตรปฎกเอง มเลาถงแตเรองการบรรลมรรคผลทกชนตามวธธรรมชาต ในทเฉพาะพระพกตรของพระผม-พระภาคเจาเอง หรอในทตอหนาผสงสอนคนอนๆ กม โดยไมไดเขาปานงตงความเพยรอยางมพธรตอง กำหนดอะไรตางๆ ตามวธเทคนคอยางในคมภรทแตงใหมๆชนหลงเหลานนเลย โดยเฉพาะในกรณแหงการบรรลอรหตผลของภกษปญจวคคยหรอชฎล ๑,๐๐๐ รป ดวยการฟงอนตตลกขณสตรและอาทตตปรยาย-สตรดวยแลว จะยงเหนวาไมมการพยายามตามทางเทคนคใดๆ เลยเปนการเหนแจงแทงตลอดตามวธของธรรมชาตแทๆ

ธรรมะทพระพทธเจาตรสสอนแกสตวโลก เพอความพนทกขนน

พระพทธองคตรสใหเขามาพสจนดวยตวเองกอนวาสงทพระพทธองคตรสสอน

เปนความจรงไหม?ปฏบตแลวพนทกขไดจรงหรอไม?เพราะธรรมะเปนสงท

ผศกษาและปฏบตพงเหนแจงไดดวยปญญาของตนเองเทานนไมมใครปฏบต

เพอบรรลมรรคผลนพพานแทนกนได เมอเหนแจงธรรมะดวยใจจรงแลวจะเกดความศรทธา

และเขาถงพระธรรมอยางแทจรง ไมใชการศรทธาแบบผดๆ งมงาย หรอศรทธาตามกนมา

โดยไมไดเขาถงตวธรรมะทแทจรง

รางกายเปนตวเรา เปนของเราจรงไหม พระพทธเจาขา

สงใดไมเทยง สงนนเปนทกข สงใดเปนทกข สงนนไมใชเรา ไมใชของเรา

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”16

สมาธตามธรรมชาต เกดขนเมอพยายามเขาใจ สงใดสงหนงอยางจดจอตอเนอง

นเปนตวอยางททำใหเราเขาใจไดดหรอเปนเหตผลไดดวา...

สมาธตามธรรมชาตนน ยอมรวมอยในความพยายาม

เพอจะเขาใจแจมแจง และตองมอยในขณะทมความเหน

อนแจมแจงตดแนบแนนอยในตว

อยางไมแยกจากกนได และเปนไปไดเองตามธรรมชาต ในทำนองเดยวกนกบตวอยางทวา พอเราตงใจคดเลขลงไปเทานนจตมนกเปนสมาธเองหรอวาพอเราจะยงปนไปเปนตนจตกเปนสมาธทจะบงคบใหแนวแนขนมาเองในเวลาเลงและเปนไปตามธรรมชาตในตวเอง ฉนใดกฉนนน แมในกรณททานทงหลายนงฟงอาตมาบรรยายอยทนถาทานเขาใจคำบรรยายหรอถงกบพจารณาตามไปอยางแนวแนตามคำบรรยายนนกยอมแสดงวามสมาธพรอมอยในนน นแหละ เปนลกษณะของสมาธทเปนไปเองตามธรรมชาต ซงตามปรกตถกมองขามไปเสย เพราะมลกษณะดมนไมคอยจะขลง ดมนไมคอยจะศกดสทธ มนไมคอยจะเปนปาฏหารยอะไร คอไมคอยจะเปนทนาอศจรรยอะไรแตโดยทแทแลวคนเรารอดตวมาไดกนเปนสวนใหญกโดยอำนาจสมาธตามธรรมชาตนเอง

งานของผมสำเรจได เพราะ ผมมความศรทธาและมใจจดจอ

ในสงทผมรก

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 17

สมาธตามธรรมชาต เปนทางลดสมรรคผล

แมการบรรลมรรคผลเปนพระอรหนตตางๆ ชนด ในทเฉพาะ

พระพกตรพระผมพระภาคเจา หรอในทอนๆ อกมากกดวยอาศยสมาธ

ตามธรรมชาตทำนองน

ฉะนน ขอใหทานทงหลายอยาไดมความประมาทในเรองของ

สมาธทเปนไปตามธรรมชาตทำนองนเลยมนเปนเรองทเราอาจจะไดกอน

ทำไดกอน หรอไดอยแลวเปนสวนมาก ควรจะประคบประคองมนให

ถกวธ ใหมนเปนไปดวยดถงทสดกจะมผลเทากนเหมอนกบผทบรรล

พระอรหนตไปแลวเปนสวนมากไมเคยรจกนงทำสมาธแบบเทคนคใหมๆ

ตางๆเลยแมแตหนอยเดยว

การปฏบตธรรมเพอมรรคผลนพพาน เราตองปฏบตใหไดตลอดเวลา

ทกอรยาบถ ยน เดน นง นอน ไมเลอกเวลา ไมเลอกสถานท เพราะธรรมะ

อยในกายในใจของเรานเอง ไมตองรอไปปฏบตทวด ไมตองรอวนหยดยาว

เราตองปฏบตใหไดทกลมหายใจเขาออก โดยเฉพาะการเจรญอานาปานสตกรรมฐานคอ

การตามรลมหายใจเขาออก พระพทธองคทรงไมทงกรรมฐานนเลย ทรงเจรญมรณานสสต

หรอพจารณาความตายและระลกถงพระนพพานทกลมหายใจเขาออกดวยทกครง เพราะ

พระพทธองคทรงเหนความไมเทยง เหนความทกข เหนความเสอมสลายไปของรางกาย

ทกลมหายใจเขาออก

สมาธตามธรรมชาต เปนทางลดสมรรคผลนะโยมนะ ถาปฏบตไดในชวตประจำวน

สมาธตามธรรมชาต เหมาะกบทกคน

นะครบ

สาธ ฆราวาสกปฏบต จนบรรลมรรคผลนพพาน

ไดนะครบ

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”1�

๑. สมาธตามธรรมชาตเกดขนเปนลำดบ เรมตนจาก “ปราโมทยและปต”

ทน เรากมาถงความลบของธรรมชาตทเกยวกบเรองน ในลำดบ

แหงความรสกตางๆ ภายในใจ จนกระทงเกดการเหนแจมแจงตามท

เปนจรงตอโลกหรอขนธหานน ขอใหดคำลำดบแรกทอาตมาเขยนใน

กระดานดำไดแกคำวา...

“ปราโมทย” และ “ปต”

คำวา ปราโมทย หรอ ปต น มความหมายอยางเดยวกนกบใน

ภาษาไทยเรา คอหมายถงความชมชนใจ หรอความอมใจ สงนตองการ

เปนขอแรกในพระบาลมากแหงดวยกนทคนพบกพบอยางน

ปตปราโมทยในทน หมายถง ปตปราโมทยในทางธรรม

หรอทประกอบอยดวยธรรม

๑.ปราโมทยและปต:ความอมใจในธรรม ๒.ปสสทธ:ความรำงบแหงจต๓.สมาธ:จตพรอมทจะพนจ๔.ยถาภตญาณทสสนะ:รตามเปนจรง ๕.นพพทา:จตหนาย๖.วราคะ:จตคลายออก ๗.วมตต:จตหลด ๙.สนต:ความสงบเยน ๘.วสทธ:ความบรสทธ ๑๐.นพพาน:ความไมมทกข

แนวการทำใหรแจง ตามวธของธรรมชาต ปราโมทยและปต เกดจากความอมใจ ในธรรมและความด

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 1�

ปตปราโมทย ในทางธรรม คอความสขใจทไดทำด

โชคดอยหนอยหนงวาคำวาปราโมทยหรอปตนเราไมเคย

เอาไปใชกนในทางทเปนเรองกามารมณเลยคงใชแตในเรองปรกตธรรมดา

เปนอยางนอยหรอถาใหถกตรงตามความหมายของคำนแตดงแตเดมแลว

กตองใหปตปราโมทยเปนสงทเกดมาตามทางธรรมคอ...

เกดจากการทำความดอยางใดอยางหนง

เกดมาจากการเคารพนบถอตวเอง โดยเฉพาะวาตวเอง

เปนผทำความด หรอการทบคคลมความบรสทธผดผองอยในตว

ดวยการไมเคยทำความชว และกำลงกระทำความด

เปนทพออกพอใจของตวจนถงกบตวเองยกมอไหวตวเองได

หรอมความคดวานาไหวอยดงนแลว สงทเรยกวาปตปราโมทย

นนกตองเปนสงทนามและมอยในนนแลวอยางทจะหลกเลยงไมได

เมอไดทำความด ใหทาน ถอศล เจรญภาวนา ใจมความสข

ใจไมเศราหมอง มความปตดจรงๆ

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”20

การทเราทำความดอยางใดอยางหนง แมทสดแตการใหทาน

การเผอแผ ซงถอกนวาเปนการกศลชนตนๆ กเปนการใหเกดปตและ

ปราโมทยนได

ถาไปถงชนศลการมศลคอมความประพฤตทางกายทางวาจา

ไมมทดางพรอยเกดนบถอเคารพตวเองไดปตปราโมทยกมากขน

ถาหากวาไปถงชนสมาธจะเหนไดวาในองคของสมาธในลำดบ

แรกทเรยกวาปฐมฌาน นน มปตอยองคหนงดวยโดยแนนอนไมตอง

สงสยแตเราไมพดถงสมาธทเปนฌานอะไรทำนองนนซงเปนเรองเทคนค

เราจะพดกนถงเรองสมาธตามธรรมชาตตอไป

ทานศลภาวนาเปนการปฏบตทพระพทธองคทรงเมตตาตรสสอน

ใหฆราวาสตงใจปฏบตเพอบรรลมรรคผลนพพานทานเปนการตดความ

โลภ ความตระหนถเหนยว, ศล เปนการปองกนไมใหตกนรก ไมใหตาย

แลวไปเกดในอบายภมเพราะการผดศล ๕ รวมไปถงเปนการเจรญพรหมวหาร ๔

ทำลายความโกรธไปในตว เพราะถาเรามความรก มความเมตตาตอผอนแลว เราจะ

ไมกลาทำผดศล ๕ ใหผอนรวมถงตนเองตองเดอดรอนทงทางกายและทางใจ เมอ

รกษาศลจนใจเปนปรกตไมเศราหมองไมฟงซานแลวใจจะเกดปตปราโมทยในความ

ดทไดทำ การเจรญสมาธ เจรญวปสสนา หรอทเรยกวาการเจรญภาวนาเพอพฒนา

จตใจตนเอง ทำลายความหลงและทำใหเกดปญญามองเหน “พระไตรลกษณ” กจะ

เปนไปไดโดยงาย

นงทผมไดนะครบ

ขอบคณคะ

ขอบคณคะ พชายใจด

เอาเงนไว ทานขาว นะครบ ขอบคณครบ

ทำความดแบบน ขอใหเจรญๆ ทง

ทางโลกและทางธรรม นะครบ

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 21

ปตปราโมทยตามธรรมชาต มไดหลายรปแบบ

ขอใหยอนมาพจารณากนใหมาก ถงความปตปราโมทยทกชนด

ทอาจเกดตามธรรมชาต นบตงแตเราไปนงเลนในทสงด

อากาศด ววด สงแวดลอมตางๆ ด จนมความชมชนใจ

อยางนเรยกวาเปนลกษณะอยางหนง

ของความปต หรอปราโมทย ในทนดวยเหมอนกน

ถาหากวาไดทำความดอะไรๆ ไวจนตวเองกมองเหนชดอยจรงๆ

วาเปนความดจรงกมความปตปราโมทยมากถงทสดแมแตนอนหลบมา

อยางเตมตน เตมตา มความสดชนสบายใจอยางน กยงสงเคราะหอยใน

พวกปตและปราโมทยดวยเหมอนกน ทงหมดนเปนปตปราโมทยทเกด

ขนตามธรรมชาต

ในพระบาลมกลาวถงปตปราโมทยชนดนอยางนาอศจรรยอย

หลายๆ อยาง เชน กลาวถงภกษทกำลงแสดงธรรมสอนผอนอยบน

ธรรมาสน บนทนงสอนนนเอง กยงมปตปราโมทยในการทตนไดสอน

ไดปฏบตหนาท เปนเหตใหเกดปตปราโมทยและอนๆ ตามลำดบ

จนกระทงบรรลมรรคผลเพราะเหตนนไดกม

ผมชอบเลนไวโอลน เพอความผอนคลาย และความสขใจ

แลวกเปนการทำสมาธ ไปในตว ออ

โอ ! ความปตปราโมทย มไดหลายแบบจรงๆ

ถาใจปตปราโมทย ไมเศราหมอง กเกดสมาธไดงายดวย

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”22

๒. ปตปราโมทยเปนผลใหเกด “ปสสทธ” ความสงบ รำงบใจ

ปตปราโมทยนน มอำนาจ

อยในตวมนเองอยางหนง ซงจะใหเกดสงทเรยกวา “ปสสทธ” (คอ

ทเขยนในกระดานดำถดลงไปจากปตปราโมทย)

คำวา “ปสสทธ” แปลวา ความรำงบ

ตามปรกตจตของคนเราไมคอยจะรำงบเพราะวาจตตกเปนทาส

ของความคด ความนก ของอารมณ ของเวทนา ของอะไรตางๆ อย

ตลอดเวลาเปนความฟงอยภายในไมเปนความรำงบหากแต...

ถาวาเกดความปตปราโมทยตามทางธรรม มาครอบงำ

มอำนาจแรงกลาพอสมควรแลว

ความสงบรำงบนนจะตองม คอมปสสทธขน

ปสสทธนจะมมากนอยตามอำนาจของปตปราโมทย ทมมาก

หรอนอย เปนธรรมหรอไมเปนธรรมมากเพยงไร ประกอบดวยปญญา

หรอไมประกอบดวยปญญามากเพยงไรดวย

ตงแตละความชว ทำแตความด รกษาศล ๕

แลวเจรญภาวนา สบายใจมากเลย เพราะไมมเรองใหเศราหมองใจ

เหมอนเมอกอน

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 23

๓. เมอจตสงบระงบจากความฟงซานจะเกด “สมาธ” ทควรแกการงานทางจต

เมอมความรำงบดงนแลวกยอมจะเกดอาการทเรยกวา สมาธ

คอใจอยในสภาพทเปน กมมนโย อยางทไดอธบายมาแลวแตตน ขน

ตามธรรมชาตอกเหมอนกน

สำหรบคำวากมมนโยอาตมารสกวาตรงๆกบคำทเราชอบพด

กนในปจจบนนคำหนง คอคำวา activeมากทสด หมายถง เรว คลอง

สะดวก เบาสบาย พรอมทจะไหวไปตามตองการ ลกษณะทเรยกวา

activeนตรงกบความหมายของคำวากมมนโยอยมากทเดยว

เมอจตรำงบลงในลกษณะทเรยกวาปสสทธแลว

จะมลกษณะอนแทจรงของสมาธ

คอ ลกษณะแหง กมมนยภาพ

หรอภาวะทเหมาะสมแกการทจะประกอบการงานในทางจต

กอนทำการบาน นงภาวนา ตามดลมหายใจ พรอมภาวนา “พทโธ” สกหนอยดกวา

ใจกำลงสบาย มปตสข สงบรำงบ จะไดมสมาธดวย

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”24

สมาธทควรแกการงานตองผองใส เยอกเยน พรอมจะรแจงโลกตามเปนจรง ไมใชจมนงในฌาน

สมาธทแทจรงในการปฏบตธรรมเพอตดกเลส

จงไมใชไปทำจตใหเงยบเปนกอนหน เงยบอยางหลบหหลบตา

ตวแขงตวทออะไรทำนองนนกหาไม

ทแทจะยงมลกษณะตางๆ ปรกตอย แตวามจตสงบเปนพเศษ

เหมาะสมทจะร กำลงมความผองใสทสด เยอกเยนทสด

สงบรำงบทสด เรยกวา กมมนโย คอ พรอมทจะร

นคอลกษณะแหงสมาธทเราตองการ

ไมใชอยในฌานสมาบตแขงทอเหมอนตกตาหน หรออะไร

ทำนองนน การอยในฌานในทำนองนนจะพจารณาอะไรไมไดเลย จตท

ตดในความสขอนเกดจากฌานกพจารณาธรรมไมไดมแตจะตกลงสฌาน

เสยตลอดไป ไมสามารถยกขนมาใชในการพจารณา จดวาเปนอปสรรค

ของการพจารณาโดยตรงทเดยวผจะพจารณาธรรมไดตองออกจากฌาน

แลวจงพจารณา โดยใชอำนาจการทจตมสมาธขนาดฌานแลวนนเอง

เปนเครองมอหรอเปนกำลงสำหรบจะพจารณา

เพงจนจตแขงทอแลว ไมเหนไดธรรมะอะไรเลย

เมอกอนปฏบตผด จนจตเครยด ตอนนรวธแลว จตเบาสบาย เปนสมาธดจง

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 25

ในทน เราไมตองเขาฌาน ไมตองการฌาน

หากแตวาตองการจตทเปนสมาธ หรอมคณสมบตเปน กมมนโย

ครบถวนพรอมทจะรแจงจนเกดสงทเรยกวา ยถาภตญาณทสสนะ๑

คอ ความรความเหนตามทเปนจรงตอโลกทงหมด

๑อานวายะ-ถา-พ-ตะ-ยา-นะ-ทด-สะ-นะ

การฝกทรงสมาธในชวตประจำวนสามารถทำไดงายๆ สบายๆ โดยการ

เจรญอานาปานสตกรรมฐานตามรลมหายใจเขาออกดวยอารมณใจทเบาโปรง

โลงสบายพรอมบรกรรมหรอภาวนาในใจวา“พทโธ”เขา-พทออก-โธระลก

นกถงพระพทธเจาและคณความดของพระพทธองคตลอดเวลาในทกอรยาบถ ยน เดน นง

นอน จดสำคญคออารมณใจทเบา สบาย มความตงมนพรอมทจะเจรญปญญา ไมใชเพง

ลมหายใจจนเครยดไมอยากใหคลาดจากลมหายใจเปนไปไมไดถาหลงลมระลกรลมหายใจ

กใหปฏบตใหมกอนนอนถาปฏบตจนหลบจะหลบสบายเมอตนนอนกใหปฏบตสกพกจนใจ

สบายแลวคอยลกไปทำกจธระตอไปเมอจตฟงซานกใชแกไขไดดถาปฏบตจนชนจะมผลด

หรอตอปญหาตางๆ ทเราตองการร ทเราสะสมไวในคลงแหง

ความสงสยของเราโดยอาการตามธรรมชาต ทำนองเดยวกนกบทมผรแจง

ตรงทนงฟงตรงพระพกตรพระผมพระภาคเจาผแสดงธรรม หรอนำไปคด

พจารณาในทเหมาะสมจนรไมมพธรตอง

หรอปาฏหารยอนเปนทตงแหงความยดถอ

หรอหลงใหลตางๆแตอยางใด

แตทงนมไดหมายความวา

จะเปนการเกดญาณทสสนะ

รวดเรวถงทสดเปนพระอรหนต

ไปทนทแตอยางเดยวกหามได

หายใจเขา พท... หายใจออก โธ... ตามรลมหายใจเขาออก ทำไดตลอดเวลา ทกอรยาบถ ทำแลวใจสบาย ใจตงมน

เปนสมาธสำหรบทำสงตางๆ ไดด

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”26

๔. ยถาภตญาณทสสนะ ความรแจงจะมถงขนไหน ขนอยกบกำลงสมาธและบารม

ในบางกรณอาจจะเกดยถาภตญาณทสสนะขนตนๆกไดแลวแต

กำลงของสมาธอกเหมอนกน ยงกวานน ในกรณพเศษบางกรณอาจจะ

ไมเกดเปนยถาภตญาณทสสนะ คอไมตรงตามทเปนจรงกได เพราะวา

ตนไดศกษามากอนอยางผดๆหรอวาไดแวดลอมอยดวยทฏฐทผดๆมาก

เกนไปแตอยางไรกตามความรความแจมแจงทเกดนนจะตองพเศษกวา

ธรรมดา เชนวาใสแจว ลกซงมเหตผลมอะไรๆ ยงกวาธรรมดาหรอ

มกำลงแรงเทาๆ กบทเปนยถาภตญาณทสสนะเสมอ ทน ถาหากวา

ความรนนเปนไปถกตองตามความเปนจรง คอเปนไปตามทางธรรม

กเดนไปขางหนาจนกระทงเปน...

“ยถาภตญาณทสสนะ”

คอ ความรความเหนในสงขารทงปวง ถกตองตามทเปนจรง

ถาเกดขนเพยงนอยๆ กทำใหเปนพระอรยบคคลชนตนๆ ไดหรอ

ถานอยลงไปอกกเปนเพยงกลยาณปถชน คอ คนธรรมดาทเปนชนดได

ถาหากวามสงแวดลอมเหมาะสมและบารมตางๆไดเคยสรางสมมาเตมท

กเปนพระอรหนตเลยกไดทงนแลวแตเหตการณ

ถาเหนตามทเปนจรง กคอเหนวา ไมมอะไรทนาเอา

ไมมอะไรทนาเปน สาธ

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 27

เหนตามความเปนจรง คอ เหนความเปนอนจจง ทกขง อนตตา จนหมดความยดถอในสงทงปวง

แตถงอยางไรกตาม ในขณะทจตเปนสมาธตามธรรมชาตน สงท

เรยกวา“ญาณทสสนะ” จะตองเกดขน และจะตองตรงตามทเปนจรง

ไมมากกนอยเพราะเหตวาพทธบรษทเรายอมเคยไดยนไดฟงไดเคยคด

เคยนก เคยศกษา โดยเฉพาะอยางยงไดเคยมองดโลก ดขนธ ดสงขาร

ทงหลาย ดวยความอยากจะเขาใจตามทเปนจรงมาแลวเปนสวนใหญ

เพราะฉะนน ความรทเกดขนในขณะทจตเปนสมาธนน จงไมมทาง

เสยหายเลยยอมเปนไปเพอประโยชนโดยสวนเดยว

คำวา เกด ยถาภตญาณทสสนะ ในทน หมายถง

การรการเหนสงทงหลายทงปวงอยางถกตองตามทเปนจรง

โดยเฉพาะอยางยงกคอ เหนอนจจง ทกขง อนตตา

อยางทไดบรรยายแลวแตคราวกอนๆ ซงอาตมาไดสรปใจความ

ไวแลวสนๆ วา ถาเหนตามทเปนจรง กคอเหนวา “ไมมอะไรทนาเอา

ไมมอะไรทนาเปน”ดงกลาวแลว

ฮอๆ ทำไมเราตอง เปนผผดหวงอกแลว ไมนาเปนเราเลย ทำไมไมเปนคนอน

เมอกอนทกข เพราะยดมนถอมน

วาเปนตวเรา เปนของของเรา เลยไมรตาม ความเปนจรง

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”2�

ธรรมทงปวง ไมควรเขาไปยดถอ คอบทสรป “ไตรลกษณ”

เพราะฉะนน เราจะตองเขาใจคำสรปทสนทสดของพทธศาสนา

หรอของไตรลกษณ๓ประการนนใหชดเจนพระบาลนนมอยวาสพเพ

ธมมา นาล อภนเวสาย แตเปนบาลจำยากกเอาแตคำไทยๆ กแลวกน

ซงแปลวา“ธรรมทงปวงไมควรจะเขาไปยดถอเลย”

คำวา ธรรม หรอ สงทงปวง ไมวาอะไรๆ

ไมควรเขาไปยดถอเลยน กคอ

ไมควรเขาไปยดวา เปนตวเปนตน วาของตน

วาด วาชว หรอกลางๆ วานาเอา ไมนาเอา

นารก หรอนาชง อยางนเปนตน

ถาเขาไปมความรสกอยางใดอยางหนง

ซงเปนไปในทางพอใจกตาม ไมพอใจกตาม

เรยกวาเขาไปยดถอในสงนน

ทงนมไดหมายความวาตองเขาไปกอบโกยเอามาทบานเปนของ

ของเราทำนองนกหามได แมเพยงแตรสกคดนก หรอความระลกถง

เทานนกยงไดชอวาเปนการยดถอในทน ถาหากไประลกถงดวยความรก

ความพอใจความไมพอใจความเปนหวงความวตกกงวลอะไรตางๆ

ขอทวาไมนาเอา ไมนาเปนนกมาจากหลกทวาไมมอะไรทนา

ยดถอนนเองถานายดถอกหมายความวานาเอานาเปน

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน 2�

ถาไมเกยวของกบสงตางๆ วานาเอา นาเปน กไมเกยวของกบความทกข

ตวอยางในเรองเอา กคอการปกใจในทรพยสมบต เงนทอง

สตว สงของ อนเปนทพอใจตางๆ

การเปน กคอการถอวาตนเปนนนเปนน เปนผชายเปนผหญง

เปนสามภรรยาเปนพอแม เปนลกหลานเปนคนมงมคนเขญใจเปนคน

แพคนชนะ เปนคนปกครองเขาหรอถกเขาปกครอง เปนคนทำคนอน

เปนคนถกคนอนทำเปนคนดคนชวกระทงเปนมนษยหรอเปนสตวเปน

เทวดาหรอเปนพรหมเปนอะไรทกๆอยางนเรยกวาความเปนกระทง

ความเปนตวเองหรอความเปนตวเรากตาม

ถาพจารณาเหนลกซงจนถงวา

แมความยดถอวาตวเองเปนคนน กไมนาสนก นาเออมระอา

เพราะเปนทตงของความทกข

ถาไมเกยวของกบความยดถอวาเปนคนนเสยได

กจะไมเปนความทกข

เหลานเรยกวาเหนความไมนาเปน ซงมใจความสำคญอยตรงท

วา ไมวาจะเปนชนดไหน กตองมความทกขตามแบบของความเปนชนด

นน เพราะวาความเปนอะไรๆ น มนตองทนเปน ทนอย ทนดำรงอย

ตองมการตอสเพอใหไดเปนหรอเปนอย อยางนอยทสดกคอความตอส

ในทางใจในการทจะยดถอเอาความเปนอะไรๆของตนไวใหไดนกเรยก

วาเปนความตอสเหมอนกน

คมอมนษย ๖ ฉบบอานงาย เขาใจงาย เรอง “สมาธ และ วปสสนา ตามธรรมชาต”30

การตอสดนรนเพอการเอา การเปน อะไรกตาม ลวนเกดมาจากอปาทาน ความยดมนถอมน

เมอมตน หรอมตวตนของตนแลว กจะตองมอะไรๆ ของตน

ภายนอกตนออกไปอก คอมตนอนซงเปนของตนน ฉะนน จงมลก

ของตนเมยของตนอะไรๆของตนอกหลายๆอยางจนกระทงมหนาท

แหงความเปนผว เปนเมย ความเปนนาย เปนบาว ความเปนอยางนน

อยางนของตนขนมาทงหมดนเปนการชใหเหนความจรงในขอทวา...

“ความเปน” ทกชนด ตองมการตอส

เพอดำรงเอาความเปนนนๆ ไวเสมอไป

ไมมความเปนชนดไหน ทไมตองอาศยการดนรนตอส

เพอดำรงความเปนนนไว การดนรนตอสนน

กคอผลหรอปฏกรยาของอปาทาน ซงทำการยดถอสงตางๆ

หรอยดถอความเปนตางๆ นนเอง

...สนกกบภาษาบาลและพทธภาษต...

สวชาโนภวโหต(สวชาโนภะวงโหต)แปลวาผรดเปนผเจรญ

ไอเดกเมอวานซน ! มาดถกเราอกแลว

เจานายกไมเหนหวเรา ไปยกตำแหนงหวหนา

ใหมนทำไม !