πολύγυροςΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ

Έτος 13ο - Τεύχος 70ο

Ιούλιος - Αύγουστος 2012

2

πολύγυρος

Κρίνεται χρήσιμο να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι τα εξής:-Καλό θα είναι τα κειμενα να μην υπερβαίνουν τις 3-4 σελίδες του περιοδικού.-Στα κείμενα που αποστέλλονται για δημοσίευση πρέπει απαραιτήτως να αναγράφεται η ιδιότητα του συντά-κτη. Ο τελευταίας, εφόσον υπογρά-φει, έχει την ευθύνη των απόψεών του.-Κείμενα, είτε δημοσιεύονται είτε όχι, δεν επιστρέφονται.-Σε περίπτωση που η εργασία είναι γραμμένη σε υπολογιστή, καλό είναι να συνοδεύεται με το σχετικό cd, ή να αποστέλλεται με mail στο περιο-δικό.-Ο χρόνος δημοσίευσης ενός κειμέ-νου, που έχει εγκριθεί, δεν προσδιο-ρίζεται από την ημερομηνία κατάθε-σής του στο Περιοδικό, αλλά από τη χρησιμότητά του, την επικαιρότητά του, τη δυνατότητα να ενταχθεί σε μια ενότητα κ.λπ.-Τα κείμενα που δε φέρουν υπογρα-φή ή ψευδώνυμο είναι γραμμένα από τον εκδότη του περιοδικού.

Τώρα ο «ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ» και στο internetppoligiros.blogspot.com

Διμηνιαία έκδοσηΛαογραφικού Ομίλου ΠολυγύρουΔιανέμεται δωρεάνΣυνδρομές προαιρετικέςΕπιστολές - Επιταγές - Εμβάσματα: Λαογραφικός Όμιλος Πολυγύρου «για το περιοδικό ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ»Τ.Κ.: 63100 ΠολύγυροςΕξώφυλλο-oπισθόφυλλο: Έργα του γλύπτη Παρασκευά ΜάγειραΚωδικός: 6084Υπεύθυνος ύλης -Επιμέλεια κειμένων: Γιάννης Δ. ΚανατάςΦιλολογική επιμέλεια: Αθανάσιος Χριστιανός, ΦιλόλογοςΙδιοκτήτης: Λαογραφικός Όμιλος ΠολυγύρουΕκδότης: Γιάννης Δ. ΚανατάςΤηλ.: 6945-822836Φαξ: 23710 21075 & 23713 50783Ε-mail: ikanatas@yahoo.gr

Περιεχόμενα:Μητροπολίτες Κασσανδρείας 1791 - 1907, Γιάννης Δ. Κανατάς ..............................................................................3«Τα απόκρυφα της Θεσσαλονίκης», επιμέλεια Γιάννη Δ. Κανατά ..........................................................................6ΚΑΠΟΤΕ στον ΠΟΛΥΓΥΡΟ ......................................................................................................................................9Οι επαγγελματίες του Πολυγύρου την περίοδο 1939-1940, Γιάννης Δ. Κανατάς ..................................................12Περί της κυρίας Ευαγγελίας, Άγγελος Φ. Μάντσιος ..............................................................................................15Ἀθανάσιος Παπαδημητρίου: ἕνας Πολυγυρινὸς διδάσκαλος στὸ Γαλάτσι τῆς Ρουμανίας (†1926), Ἰωακεὶμ Ἀθ. Παπάγγελος .............................................................................18Ο γλύπτης Παρασκευάς Μάγειρας, επιμέλεια Γιάννη Δ. Κανατά .........................................................................19Στον Πολύγυρο της Τέχνης και του Πολιτισμού ....................................................................................................23Τα καφενεία, Μαρία Μπουλάκη-Λυπιρίδη .............................................................................................................32Θεέ μου, τι τρώγαμε!, Γιάννης Τσίκουλας ..............................................................................................................35Τα νέα του Ομίλου .................................................................................................................................................39Ο ταχυδρόμος πέρασε ........................................................................................................................................….40Οι χορηγοί του περιοδικού .....................................................................................................................................42

3

πολύγυρος

Μητροπολίτες Κασσανδρείας 1791 - 1907Γιάννης Δ. Κανατάς

Κατά την επανάσταση της Χαλκιδικής του 1821, μητροπολίτης Κασσανδρείας ήταν ο Ιγνάτιος, τοποθετημένος από τον Νοέμβριο του 1791 και σύμφωνα με τον Κουζινερί ήταν εγκαταστημένος στον Πολύγυρο. (περισσότερα περί Ιγνατίου βλ. Ιωακείμ Παπαγγέλου, «Ο αρχιεπίσκο-πος Κασσανδρείας και Πολυγύρου Ιγνάτιος (1791-1824)» τ. 3ο/2001του «Π», σελ. 12-14). Ο Ιγνάτιος πέθανε το 1824 στην Σκόπελο, όπου πιθανόν κατέφυγε μαζί με άλλους Χαλκιδικιώτες πρόσφυγες μετά την καταστροφή της Κασσάνδρας. Τον Ιγνάτιο διαδέχθηκε ο ιερομόναχος Δανιήλ το Μάιο του 1824, ο οποίος ποίμανε τη μητρόπολη Κασσανδρείας μέχρι το θάνατό του, το 1832. Στη συνέχεια παραθέτουμε στοιχεία δικής μας έρευνας, τα οποία μαζί με αυτά της εργασίας του Απόστολου Γλαβίνα, «Αρχιερείς Κασσανδρείας» (Μακεδονικά, τόμος ΚΒ΄/1982, έκδοση Ε.Μ.Σ.) παρουσιάζουν κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη τη βιογραφία των μητροπολιτών Κασσανδρείας μέχρι την εποχή Ειρηναίου (1907-1945). Ιάκωβος Παγκώστας (1832 – 1846) Το Νοέμβριο του 1832 τη θέση μητροπολίτη Κασσανδρείας Δανιήλ κατέλαβε ο ιερομόναχος Ιάκωβος Νικολάου Παγκώστας, Πάτμιος την καταγωγή και μέχρι τότε γραμματέας του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Μελετίου. Το 1836 ανήγειρε τον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου στον Πολύγυρο στη θέση του ναού του Αγίου Χαραλάμπους, που αποτεφρώθη-κε το 1821 από τους Τούρκους. Την ύπαρξη του ναού Αγ. Χαραλάμπους προ και κατά το 1821 μαρτυρεί η παράδοση, πλην όμως καμία μέχρι σήμε-ρα γραπτή μαρτυρία δεν το επιβεβαιώνει. Σε εντοιχισμένη πλάκα, που βρίσκεται στο βόρειο τοίχο του ναού, κοντά στη Β.Δ. γωνία, υπάρχει μέχρι σήμερα έμμετρη επιγραφή, «Πόθω ζέοντι και προθύμω καρδία…», που φέρει την υπογραφή του. (βλ. φωτ. σελ. 5).

Ιάκωβος Παγκώστας,ξυλογραφία του 1863.

4

πολύγυρος

Το 1840 ανήγειρε στη Βάλτα το οίκημα της μητρόπολης και έβαλε τα θεμέλια της εκεί αλληλοδιδακτικής σχολής. Επίσης με δική του επιστασία ανεγέρθηκε η Ελληνοαλληλοδιδακτική Σχολή Πολυγύρου, η οποία «…ήδη φαίνεται υψουμένη μεγαλοπρεπώς εν τω προαυλίω της ούχ ήττον κομ-ψώς ωκοδομημένης εν τω αυτώ χρόνω ιεράς Εκκλησίας του Αγ. Νικολάου η ρηθείσα Σχολή, ακμάζουσα και νυν διατελούσα», κατά τον Νικ. Χρυσανθίδη στην «Αυτοσχέδιο περιγραφή της Χαλκιδικής Χερσονήσου», Κων/πολη 1870. Η Σχολή αυτή κάλυπτε περίπου το χώρο, όπου σήμερα βρίσκεται η αίθουσα τελετών του μητροπολιτικού ναού και ερείπιά της διακρίνονται σε ορισμένες φωτογραφίες της δεκαετίας του ’20. Τον Ιούνιο του 1846 ο Ιάκωβος κατέλαβε την έδρα της μητρόπολης Σερρών, τον Οκτώβριο του 1860 αυτόν της Κυζίκου και τον Μάιο του 1861 εκλέχτηκε Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Στην Αίγυπτο όμως βρήκε τα πνεύ-ματα οξυμμένα μεταξύ αντιμαχομένων μερίδων του ποιμνίου του, επιμέ-νοντας δε και ο ίδιος να καταργήσει το καθεστώς της εν Αλεξανδρεία Ελληνικής κοινότητας, συντέλεσε, ώστε να καταστεί η θέση του αφόρητος. Το καλοκαίρι του 1865 μετέβη στην Κων/πολη και το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, επιστρέφοντας στην Αλεξάνδρεια, πέρασε από την πατρίδα του την Πάτμο για να δει τους δικούς του. Εκεί πέθανε ξαφνικά «εκ κεραυνοβόλου αποπληξίας» την 30η Δεκεμβρίου 1865. Για την εθνική του προσφορά είχε τιμηθεί με το Μεγάλο Παράσημο της Ελλάδος. Ιερεμίας Κατρικάς (1846 – 1851) Μετά την εκλογή του Ιακώβου στη μητρόπολη Σερρών, στη μητρόπολη Κασσανδρείας τον Ιούνιο του 1846 μετατέθηκε ο Ιερεμίας Κατρικάς. Καταγόταν από τη Λέσβο, χρημάτισε δευτερεύων διάκονος στο Πατριαρχείο και το Νοέμβριο του 1837 εκλέχτηκε στην επαρχία Σαμακοβίου, οπότε μετατέθηκε στην Κασσάνδρα. Παραιτήθηκε το Φεβρουάριο του 1851. Το 1870 εφησύχαζε στη Μυτιλήνη ως πρώην Κασσανδρείας.

Ιγνάτιος ( 1851 – 1860) Μετά την παραίτηση του Ιερεμία, μητροπολίτης Κασσανδρείας το Φεβρουάριο του 1851 αναδείχθηκε ο μητροπολίτης Αίνου Ιγνάτιος από τη Χαλκηδόνα. Το Δεκέμβριο του 1860 μετατέθηκε στην μητρόπολη Ελασσόνας. Πέθανε τον Ιανουάριο του 1867 και ετάφη στη Χαλκηδόνα. Τον επικήδειο λόγο εκφώνισε – τύχη αγαθή – ο άγ. Δευτερεύων Κων/νος Γαζής, μετέπει-τα μητροπολίτης Κασσανδρείας (1873-1892). Νεόφυτος Δρυμάδης (1860 – 1865) Μετά τη μετάθεση του Ιγνατίου στη μητρόπολη Ελλασώνας, στο μητρο-πολιτικό θρόνο Κασσανδρείας ανήλθε το Δεκέμβριο του 1860 ο Νεόφυτος Δρυμάδης, μέχρι τότε μητροπολίτης Χίου, από τον Απρίλιο του 1856. Ο νέος μητροπολίτης Κασσανδρείας γεννήθηκε το 1821 στο χωριό Δρυμάδες της επαρχίας Δρυινουπόλεως της Ηπείρου. Μόλις δεκαετή τον παρέλαβε υπό την προστασία του ο τότε μητροπολίτης Δρυινουπόλεως (μετέπειτα Οικουμ. Πατριάρχης) Ιωακείμ, ο οποίος φρόντισε για την εκπαίδευσή του στα Ιωάννινα, στην Αθήνα και κατόπιν στην εν Χάλκη Θεολογική Σχολή. Στη Σχολή αυτή έλαβε τη θέση Πρωτοσυγγέλου, απ’ την οποία προήχθη στη μητρόπολη Χίου. Στην Κασσάνδρα άφησε σημαντικό έργο, καθώς επί των ημερών του και τη συνεργασία των κατοίκων κτίστηκαν εκ θεμελίων πολλά αλληλοδι-δακτικά σχολεία, όπως της Βάλτας (1862), της Καψόχωρας, της Ορμύλιας (1863), των Βασιλικών κ.ά. Από τα τέλη του 1864 ο Νεόφυτος βρίσκεται συνεχώς στην Κωνσταντινούπολη, όπου ασχολείται με θέματα του Πατριαρχικού Ναού και εκπροσωπεί τον Πατριάρχη σε διάφορες εκδηλώσεις. Έκτοτε δεν επέ-

5

πολύγυρος

στρεψε στην Κασσάνδρα, καθώς από το Μάρτιο του 1865 εκλέχθηκε μητροπολίτης Δέρκων. Τιμήθηκε με τα παράσημα του Μεδζιτιέ, του Αργυρού Σταυρού και των Ταξιαρχών του Σωτήρος. Πέθανε τον Αύγουστο του 1875 σε ηλικία 55 ετών, η κηδεία του έγινε στον εν Θεραπείοις ναό της Αγ. Παρασκευής και ετάφη εντός του ναού της Μητροπόλεως.

Χρύσανθος ο Καισαρέας (1865 – 1867) Μετά την εκλογή του Νεόφυτου στη μητρόπολη Δέρκων, τη μητροπολι-τική έδρα της Κασσάνδρας κατέλαβε το Μάρτιο του 1865 ο επίσκοπος Δεκαπόλεως (από τον Απρίλιο 1850) Χρύσανθος, αφού επικράτησε στη σχετική ψηφοφορία επί των άλλων προταθέντων αγίων Γορτύνης και Κλαυδιουπόλεως. Στη Θεσσαλονίκη ο Χρύσανθος έφτασε το Μάιο του ίδιου έτους και, αφού φιλοξενήθηκε στην εκεί μητρόπολη, αναχώρησε για την έδρα της μητρόπολής του, την Κασσάνδρα, όπου έτυχε μεγαλειώδους υποδοχής. Αρχικά ο Χρύσανθος είχε καλή συνεργασία με τους κατοίκους της επαρχίας του, όπως προκύπτει και από σχετική αναφορά των επαρχιωτών προς τη Μ. Εκκλησία. (βλ. «Ανατολικός Αστήρ», 4/11/1865). Όμως η συνεργασία δεν κράτησε για πολύ, οι σχέσεις Χρυσάνθου και κατοίκων επιδεινώθηκαν με αποτέλεσμα μερίδα κατοίκων να διαμαρτυρη-θεί επισήμως προς τα Πατριαρχεία. Οι αναφορές αυτές των κατοίκων είχαν σαν αποτέλεσμα, το Μάιο του 1867, η Ιερά Σύνοδος να στείλει τον άγιο Βεροίας Σωφρόνιο στην Κασσάνδρα, όπως εξετάσει τα κατά του μητροπολίτη παράπονα των επαρχιωτών. Με βάση τις εξαρχικές εκθέσεις του μητροπολίτη Βεροίας, ο Χρύσανθος εκλήθη και παρουσιάστηκε ενώπι-ον της Ιεράς Συνόδου τον Ιούλιο του ιδίου έτους. Τέλος, μετά πολύμηνη συζήτηση και εξέταση των εκατέρωθεν αναφορών, εγκρίθηκε η παύση του Κασσανδρείας Χρυσάνθου, το Δεκέμβριο του 1867. Κατά το έτος 1869, ο πρώην πλέον Κασσανδρείας Χρύσανθος, συνο-δευόμενος από τον Νικ. Χρυσανθίδη περιηγήθηκε ολόκληρη σχεδόν τη Χαλκιδική. Ο τελευταίος κατά την περιήγηση αυτή κατέγραψε τις παρα-τηρήσεις του, τις οποίες περιέλαβε στο βιβλίο «Αυτοσχέδιος περιγραφή της Χαλκιδικής χερσονήσου…», εκδοθέν το 1870 στην Κων/πολη. Το βιβλίο αυτό (περιγράφει πώς ήταν η Χαλκιδική πριν από 142 χρόνια) περιλαμ-βάνει πολλά επαινετικά σχόλια για το έργο, που κατέλειπε ο Χρύσανθος στη Χαλκιδική, και γι’ αυτό θεωρήθηκε από μεταγενέστερους ερευνητές πως γράφτηκε με μοναδικό σκοπό να αναδειχθεί το έργο του Χρύσανθου, χωρίς πάντως και η άποψη αυτή να είναι τεκμηριωμένη. Τον Ιούνιο του 1872 ο Χρύσανθος εξελέγη στη μητρόπολη Αγκύρας και

πέθανε το Σεπτέμβριο του 1877 ως μητροπολίτης Άγκυρας.

(Ο Νικ. Χρυσανθίδης, σε προλογικό κείμενο του πονή-ματός του «Ο Εθνικός βίος εν τη Μικρά Ασία – Η Άγκυρα», που δημοσιεύθηκε στην εφη-μερίδα «Ανατολή» (Κων/πόλε-ως) 4/3/1877, παρουσιάζεται ότι «…εχρημάτισε επί διετίαν διδάσκαλος της κοινής εν Αγκύρα Σχολής και ήδη δια-τελεί βοηθός γραμματέως του ενταύθα Συλλόγου Μεσαιω-νικών Σπουδών»).

(η συνέχεια στο επόμενο)

Εντοιχισμένη πλάκα στον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, που φέρει το όνομα του μητροπολίτη Κασσανδρείας Ιακώβου.

6

πολύγυρος

«Τα απόκρυφα της Θεσσαλονίκης» επιμέλεια Γιάννη Δ. Κανατά

Για το λαϊκό αυτό μυθιστόρημα του Γεωργίου Παπανικολάου (Σκωτ) ο «Π» αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο 27ο τ./2005 και αρκετές φορές στη συνέχεια. Από τότε η έρευνά μας επικεντρώθηκε στην συγκέντρωση όλων των μερών του μυθιστορήματος, καθώς δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Μακεδονία» από το φύλλο της 10ης Ιουλίου μέχρι και αυτό της 29ης Σεπτεμβρίου του 1911. (την ίδια περίοδο δημοσιευόταν στη «Ν. Αλήθεια» σε συνέχειες το γνωστό μυθιστόρημα «Τ’ απόκρυφα των Παρισίων» του Eugene Sue, εκδοθέν στην Κων/πολη το 1866). Στο μυθιστόρημα αυτό ο Παπανικολάου, επηρεασμένος καθώς φαίνε-ται από τους «Άθλιους» του Βίκτωρος Ουγκώ, παρουσιάζει με συγκλονι-στικό τρόπο τους «άθλιους» της Θεσσαλονίκης και σύμφωνα με το προ-λογικό κείμενο της εφημερίδας που φιλοξένησε το φύλλο της 11ης Ιουλίου «…μέσα εις τα ωραία κεφάλαια των «Αποκρύφων της Θεσσαλονίκης» θα παρελάσουν τρυφερά ειδύλλια, στυγερά κακουργήματα, έρως υπέ-ροχος, μίσος θανάσιμον… Οι πλούσιοι του Φραγκομαχαλά… με τας παροιμιώδεις συναναστρο-φάς των, με την εκδεδιαιτημένην ζωήν των εις την οποίαν κατέστρεψαν κολοσσιαίας περιουσίας με τους έρωτάς των, οι οποίοι επλέκοντο εις τα πλούσια σαλόνια των και εις τους μαγευτικούς κήπους των, με τα όργιά των τα αφάνταστα, με τα σκάνδαλά των που προκαλούσαν τόσον θόρυβον, με τας μυστηριώδεις οικίας, τας φωλεάς των στιγμιαίων ερώ-των των, όπου παρέσυρον γυναίκας του κόσμου των και του ημικό-σμου… Οι μάγκαι της Καμάρας, η σπείρα αύτη των θρασυτέρων λωποδυτών και νυκτοκλεπτών, των τρομερωτέρων κακούργων, οι Απάχηδες της Θεσσαλονίκης… με τα μέσα τα οποία μετήρχοντο δια να εξαπατούν την αστυνομίαν, με τον σατανισμόν δια του οποίου εδραπέτευον εκ των φυλακών… Και όλα γραμμένα εις την ποιητικωτάτην γλώσσαν εις την γλώσσαν που γράφει ο γλυκύς κάλαμος του κ. Γεωργίου Σκωτ, του γνωστοτάτου πλέον εις το αναγιγνώσκον κοινόν…» Όπως προαναφέραμε πρωταρχικός μας στόχος ήταν η συγκέντρωση ολόκληρου του συναρπαστικού αυτού λαϊκού μυθιστορήματος, πλην όμως αυτό δεν κατέστη δυνατό. Από τα αρχεία της Βιβλιοθήκης της Βουλής και άλλα που διατρέξαμε, κατορθώσαμε να συλλέξουμε τα περισσότερα κομ-μάτια του πάζλ. Μας λείπουν όμως κάποια τα οποία αναφέρουμε στη συνέχεια, ώστε με τη βοήθεια των αναγνωστών του «Π», μπορέσουμε να τα συγκεντρώσουμε όλα. Εάν η προσπάθεια αυτή ευοδωθεί, ίσως ο «Παγχαλκιδικός Σύλλογος» (με τον πρόεδρο του οποίου ήρθαμε ήδη σε επαφή), που και… πιο «βασταγμένος» σύλλογος είναι και τον αφορά περισσότερο το θέμα, να εκδώσει το συγκεκριμένο σύγγραμμα, καθώς αξίζει τον κόπο. Οι συνέχειες που μας λείπουν είναι οι εξής: 31η/11ης ή 12ης Αυγ. 1911, 33η/ 15ης Αυγ., 34η/ 16ης Αυγ., 35η/ ;, 38η/ 20ης Αυγ., 48η/ 2ας ή 3ης Σεπτ., 55η/ 11ης ή 12ης Σεπτ. και 67η/ 25ης έως 28ης Σεπτ. Η δημοσίευση του μυθιστο-ρήματος ολοκληρώθηκε την 29η Σεπτεμβρίου του 1911 με την 68η συνέχεια, η οποία, μαζί με όσες δεν αναγράφονται παραπάνω, βρίσκεται στη διάθε-σή μας. Για να αποκτήσουν οι αναγνώστε του «Π» μια ιδέα για το λαϊκό αυτό μυθιστόρημα του Γ. Παπανικολάου, να παρακινήσουμε το ενδιαφέρον τους και να κατατοπισθούν για το χρόνο και τον τόπο που εξελίσσεται, αντι-γράφουμε ως έχει την πρώτη συνέχεια από το φύλλο της 10ης Ιουλίου 1911 της «Μακεδονίας»:

Ο Γ. Παπανικολάου (Σκωτ) με τη σύζυγό του Αναστασία Τσακνή.

7

πολύγυρος

1) «ΕΠΙΦΥΛΛΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ» ΤΑ ΑΠΟΚΡΥΦΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ υπό ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΚΩΤ ΤΟΜΟΣ Α΄ – Ο ΜΟΥΡΓΚΟΣ ΜΕΡΟΣ Α΄ – ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Αον Ο Μπάρμπα Στέργιος Πολλοί των συγχρόνων ενθυμούνται βεβαίως τον τυφλόν γέροντα Μπάρμπα Στέργιον, με την αρχαϊκήν λύραν του, καθήμενον σταυροπό-δι παρά την πύλην της Κ α λ α μ α ρ ι ά ς και παίζοντα διάφορα δημώδη άσματα, άτινα συνώδευε πάντοτε και δια της ερρίνου φωνής του. Το ερρυτιδωμένον πρόσωπόν του, ο λευκός μύσταξ του και το επίσης λευκόν και αραιόν γένειόν του επρόδιδον άνθρωπον υπερβάντα τουλά-χιστον το 60ον έτος τηε ηλικίας του, καθ’ ήν εποχήν άρχεται η διήγησίς μας. Κοντού μάλλον αναστήματος με κυανούν περί την κεφαλήν αυτού σαρίκιον, κατά την τότε παρά τοις χωρικοίς επικρατούσαν συνήθειαν, και παμπάλαιον επανωφόριον, ερριμμένον πάντοτε χειμώνός τε και θέρους επί των ώμων, ο Μπάρμα Στέργιος ήτο γνωστός εις όλους τους Θεσσαλονικείς, οι οποίοι, διερχόμενοι δια του μέρους, ένθα συνήθως εκάθητο, έρριπτον τον οβολόν των εις το ταψάκι του, το προ των γονά-των του πάντοτε ευρισκόμενον. Από όρθρου βαθέως μέχρι της δύσεως του ηλίου ηκούοντο παρά την πύλην της Καλαμαριάς τα έξοχα δημώδη τραγούδια του Μπάρμα Στέργιου, οι δε ήχοι της παμπαλαίας λύρας του ηκούοντο εις μακράν απόστασιν κλαυθμηροί, μονότονοι και ενοχλητικοί πολλάκις εις τους πέριξ οικούντας. Η Θεσσαλονίκη την εποχήν εκείνην ήτο πολύ διαφορετική, όσον αφορά τουλάχιστον το τμήμα τούτο. Έξωθεν της πύλης της Καλαμαριάς δεν υπήρχον τότε, ούτε η ωραία κρήνη, το κοινώς Σ α ν τα ρ ι β ά ν ι καλούμενον, ούτε η ευρεία του Β ο υ λ ε β ά ρ λεωφόρος, ούτε η κανο-νικωτάτη δενδροστοιχία, ούτε τα μεγαλοπρεπή και ωραία κτίρια, άτινα κοσμούσι σήμερον την λεωφόρον ταύτην. Όγκοι χώματος, του εδάφους βαθέως εσκαμμένου, λόφοι εκ πετρών και ασβέστου επί του τμήματος τούτου, του γέμοντος έως τότε χόρτων και ακανθών, εμαρτύρουν, ότι είχε στραφεί ήδη η προσοχή των τε δημοτικών αρχόντων, ως και των ιδιωτών, προς χρησιμοποίησιν των λαμπρών εκείνων, αλλ’ εν αχρηστεία έως τότε ευρισκομένων οικοπέδων…

Χατζή μπαξές, Θεσσαλονίκη 1911. Φωτο Νικ. Κορέντη.(Αρχείο Γ. Κυρκούδη).

8

πολύγυρος

Ο Μπάρμα Στέργιος κατώκει εις τον Κ ά μ π ο ν, συνοικίαν της Παναγίας Δεξιάς (Αγίου Υπατίου), εις οικίαν τινά ξυλίνην, μονόροφον και παμπάλαιον. Είτε δ’ εξ ενστίκτου, είτε και εκ πείρας ουδέποτε εχρησιμοποίει τινά ως οδηγόν,. μόνος του, δια της βοηθείας της οζώδους ράβδου του οδηγούμενος, μετέβαινε καθ’ εκάστην πρωίαν εκ της κατοι-κίας του εις την θέσιν του και επανήρχετο το εσπέρας. Το τοοιούτον δεν είναι άλλως τε πρωτοφανές, καθότι και επί των ημερών μας έχομεν τον τυφλόν Γεώργιον με την φυσαρμόνικα, μόνον του περιδιαβάζοντα τας οδούς της Θεσσαλονίκης. Εσπέραν τινά του Δεκεμβρίου του 187… ο Μπάρμπα Στέργιος συνά-ξας και ενθυλακώσας τα ολίγα χάλκινα κερμάτια, άτινα φιλάνθρωποι τινές έρριψαν την ημέραν εκείνην, και λαβών υπό μάλης την αγαπητήν του λύραν, ανήρχετο προς το κατάλυμά του. Ήτο η 1η ώρα τουρκιστί μ. μ. Ο καιρός ήτο νεφελώδης, αραιαί δε και χονδραί ψεκάδες βροχής ήρχισαν να πίπτουν. Μόλις έκαμψε τον δρόμον προς του Τεκέ και επλη-σίαζε προς το μετόχιον της Αγίας Αναστασίας, δύο νέοι, της αυτής περίπου ηλικίας, επλησίασαν αυτόν. Ο είς ονομάζετο Γεντή Μπελιάς και ο έτερος Μπίρδας, παρασούμια, τα οποία εφιλοδώρησαν οι μάγκαι της Κ α μ ά ρ α ς εις τους δύο αυτούς νέους, τους διακρινομένους επί παλληκαρισμώ. Ήσαν και οι δύο αυτοί το φόβητρον των πέριξ της Καμάρας συνοικιών. δεν εγένετο δε καυγάς χωρίς να μην λάβουν μέρος και αυτοί. Πολλάκις κατηγορούντο επί κλοπαίς και εγκλήμασι και εφυ-λακίζοντο. αλλ’ εξήρχοντο των φυλακών μετά ολιγοήμερον κράτησιν, προς μεγίστην απορίαν των ενδιαφερομένων και των παθόντων. Ο είς τούτων ο Γεντή Μπελιάς, μικρότερος κατά δύο έτη του Μπίρδα, ήτο μάλλον υψηλού αναστήματος, ξανθός, με οφθαλμούς προ-έχοντας, ών οι εκπεφυκότες ήσαν πάντοτε ερυθροί. μάλλον ισχνός. εφό-ρει δε πάντοτε γιλέκο σταυρωτό, πανταλόνι ριγέ και υποδήματα λου-στρίνια. Ο δε έτερος, ο Μπίρδας, ήτο τριάκοντα περίπου ετών, κοντού μάλλον αναστήματος, χονδρός και χλωμός. είχε το γένειον αξύριστον, με αραιάς τρίχας, τον μύστακα ολίγον ανεπτυμένον και αγκιστροειδή εις τα άκρα. εφόρει δε μαύρην ρεμπούπλικα με άσπρην στενήν ταινίαν και εχώλαινεν ολίγον. τύπος τέλειος, κουκταβάκη των Αθηνών… (Ακολουθεί)

Τις τελευταίες μέρες πάντως είχαμε και μια ευχάριστη εξέλιξη επί του θέματ ος. Ο κ. Χρήστος Τσέκος, συνταξιούχος δάσκαλος και συλλέκτης εκ Σερρών ειδοποίησε τον Δήμο Πολυγύρου, πως κατέχει μέρος του αρχείου του Γ. Παπανικολάου. Το αρχείο παρέλαβε ιδιοχείρως ο αντιδήμαρχος Χρήστος Βορδός, με τον οποίο ο «Π» είχε την ευκαιρία να μελετήσει. Με χαρά λοιπόν διαπιστώσαμε πως μεταξύ των διαφόρων εγγράφων περιέχε-ται και το χειρόγραφο των «Απόκρυφων της Θεσσαλονίκης». Νομίζουμε πως με λίγη προσπάθεια, καθώς το χειρόγραφο είναι δυσανάγνωστο… σε βαθμό κακουργήματος, να μπορέσουμε να επισημάνουμε τα κομμάτια από τις συνέχειες που λείπουν και να δρομολογηθεί η έκδοση του σημαντικού αυτού μυθιστορήματος. Ελπίζουμε ο Δήμος να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε το αρχείο αυτό να μην έχει την κατάληξη, που είχαν τόσα άλλα στον Πολύγυρο.

Ο Γ. Παπανικολάου (στο μέσον) με τη γυναίκα του Αναστασία και τα ζεύγη Ι. Ταχογιάννη και Ν. Παπαμαξίμου.

9

πολύγυρος

ΚΑΠΟΤΕ στον ΠΟΛΥΓΥΡΟ

Επιλογή ειδήσεων, τοπικών νέων, σχολίων, λογοτεχνικών κειμένων, στίχων, ευτράπελων και άλλων τινών, από τις σελίδες της εβδομαδιαίας εφημερίδας του Πολυγύρου «Φωνή της Χαλκιδικής» (1930-1977), αλλά και άλλων εφημερίδων τοπικής ή πανελλήνιας κυκλοφορίας. Την επιμέλεια της στήλης εξακολουθούν να έχουν οι: Γιάννης Δ. Κανατάς, υπεύθυνος του περιοδικού, και ο Χρίστος Ν. Γεροχρίστος, ιδιοκτήτης του αρχείου της εφημερίδας «Φωνή της Χαλκιδικής». Σημαντική χαρακτηρίζεται τελευταία και η συνδρομή των Γιάννη Δ. Σαράφη από τον Άγ. Πρόδρομο και Βασίλη Πλάτανου από την Ελασσόνα με τη διάθεση των αρχείων τους στο περιοδικό μας. Επομένως αυτοδίκαια θεωρούνται τακτικοί συνεργάτες και συνυπεύθυνοι της στή-λης αυτής.

ΑΛΗΘΕΙΑ 29 Ιουλίου 1904: ΕΞΟΝΤΩΣΙΣ ΛΗΣΤΩΝ Πληροφορούμεθα εκ θετικής πηγής ότι ο επί της καταδιώξεως της ληστείας εις Χαλκιδικήν απεσταλμένος ενδοξότατος γιούσμπασης Ελμάς βέης συμπλακείς εις την θέσιν «Μύλος Παλπάνη» μεταξύ Λιαριγκόβης και Πραβίτας την 26 λήγοντος προς την εκ τριών μελών αποτελουμένην ληστρικήν συμμορίαν κατώρθωσε να κατατροπώσει ταύτην φονευθέντων και των τριών ληστών, ονομαζομένων Αγγέλου Προύτου αρχηγού εκ του χωρίου Τσιαπράνη της Κασσάνδρας, Γιωργάκη Βασιλάκη εκ Πολυγύρου και Γεωργίου Μάντσιου εκ Νικήτης. Δεν έχομεν ή να συγχαρώμεν τον ενδ. Ελμάς βέην, όστις δεν είναι η πρώτη φορά καθ’ ήν τόσον επαξίως υπηρε-τεί την Αυτοκρατ. Κυβέρνησιν.

Ελαιοτριβείο Μουσταφά Χ΄΄Οσμάν, Γερακινή 1939.

10

πολύγυρος

Ν. ΑΛΗΘΕΙΑ 14 Αυγούστου 1923: Ο κ. Μ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Ανεχώρησεν δια την Γερμανίαν χάριν εμπορικών υποθέσεων ο κ. Μ. Τριανταφύλλου, διευθυντής της ενταύθα Βιβλιοχαρτεμπορικής Εταιρίας «Μ. Τριανταφύλλου & Σίας». Επισκεπτόμενος δε και την μεγάλην έκθεσιν της Λειψίας θέλει πλουτίσει και το τμήμα Οικιακής Βιομηχανίας δια δια-φόρων μηχανημάτων και ιδία Πλεκτομηχανών.

Ν. ΑΛΗΘΕΙΑ 25 Αυγούστου 1927: ΛΕΣΧΗ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΟΛΥΓΥΡΟΝ Πληροφορούμεθα ότι το προεδρείον της Λέσχης Φιλελευθέρων κατά την εις Χαλκιδικήν περιοδείαν του επέτυχε την ίδρυσιν εις Πολύγυρον λέσχης, ήτις θα εξακολουθήσει δρώσα εντός του πλαισίου πάντοτε του καταστα-τικού της Λέσχης Φιλελευθέρων.Το Διοιοκ. Συμβούλιον απετελέσθη εκ των εξής: Κοσμ. Οικονόμου προέ-δρου, Δ. Κατσίκα γεν. γραμματέως, Π. Μαλακούδη ταμία, Χρ. Ζαχαρίου και Δ. Σταμοπούλου συμβούλων.

ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ8 Αυγούστου 1939: ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΙΣΚαθίσταται γνωστόν εις τους κ.κ. ελαιοπαραγωγούς, ότι το εν Γερακινή ελαιοτριβείο του κ. Μουσταφά Χατζηοσμάν, καθ’ όλα ήδη έτοιμον, άρξη-ται των εργασιών του από της 10ης Οκτωβρίου έ. έ. Όσοι έχουσι συγκε-ντρωμένον χαμολόγι, δύνανται από της ορισθείσης ημέρας να το προσκο-μίζωσι προς έκθλιψιν. Παρέχεται πάσα ευκολία δια την μέχρι της εκθλί-ψεως αποθήκευσιν των ελαιών. Νωπαί ελαίαι εκθλιβόμεναι αμέσως… αποδίδωσι έλαιον οξύτητος 1 ½ - 2 βαθμών… Μουσταφά Χ΄΄Οσμάν

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 1 Ιουλίου 1945: ΕΡΑΝΟΣ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟΥ Υπό του Διοικητικού Συμβουλίου του τοπικού Προσκοπικού Συνδέσμου Πολυγύρου, αποτελουμένου υπό των κ.κ. Θ. Σκρέκα Εισαγγελέως ως προ-έδρου, Κ. Ζαμπούνη, αντιπροέδρου, Τρ. Αναγναστάρα γεν. γραμματέως, Απ. Φυργάδη ταμίου, Γ. Βαλμά ταγματάρχου ως οικονομικού επόπτου, και των κ.κ. Γ. Μαγδάλη δημάρχου, Νικ. Χριστιανού, Περ. Δημοπούλου, Γ. Σχοινά και Αθ. Καραγκάνη ως μελών, απεφασίσθη η διενέργεια προαι-ρετικού εράνου δια την ενίσχυσιν του ταμείου του Συνδέσμου, προς πραγ-ματοποίησιν των σκοπών του Προσκοπισμού.

Εκθέματα λαϊκής τέχνης στη Διεθνή Έκθεση Θεσ/νίκης του 1954 π.

11

πολύγυρος

8 Αυγούστου 1954: ΒΡΑΒΕΙΑ ΕΚΘΕΣΕΩΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΙΣ ΕΚΘΕΜΑΤΑ ΛΑΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Υπό της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης εβραβεύθησαν αι κάτωθι εκθέτιδες λαϊκής τέχνης Χαλκιδικής κατά το έτος 1953.Τα σχετικά διπλώματα θέλουσιν αποσταλεί εντός των ημερών εις την Νομαρχίαν Χαλκιδικής ίνα επιδοθώσι ταύτα προς τους δικαιούχους.ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ: Άννα Γιαννακάρη, Ιφιγένεια Γεωργάκα, Βιργινία Θεοδοσούδη, Ευθυμία Τσακνή, Χάιδω Κελιαφάνου, Γαλάτεια Ζαρίφη, Ελένη Παπαδοπούλου, Ευθυμία Τσιτσίνη, Ιωάννα Παπαδοπούλου, Πηνελόπη Κουτσού, Αθηνά Νίτσα… 28 Αυγούστου 1954: ΤΟ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟΝ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Την παρελθούσαν Παρασκευήν και ώραν 7ην μ.μ. επραγματοποιήθη ενταύθα το υπέρ της ενώσεως της Κύπρου συλλαλητήριον. Ήδη ενωρίτερον της καθορισθείσης ώρας και ως ήρχισαν να ηχούν οι κώδωνες της Εκκλησίας, ο Λαός του Πολυγύρου ήρχισε να συρρέει εις την προ της Ιεράς Μητροπόλεως πλατείαν, η οποία τάχιστα επληρώθη, ούτως ώστε κατά την έναρξιν των ομιλιών το πλήθος κατελάμβανε και τας περί ταύτης οδούς. Εν αρχή ωμίλησεν εν συντομία ο πανοσιολογιότατος Αρχομανδρίτης κ. Καλλίνικος…, μεθ’ ό τον λόγον έλαβεν ο κύριος ομιλητής της ημέρας κ. Νικόλαος Ζαχαρίας, δικηγόρος, όστις αφού απέδειξεν ιστορικώς την ελλη-νικότητα της μαρτυρικής Μεγαλονήσου… κατέληξεν εις την περιγραφήν των σημερινών απελευθερωτικών αγώνων των Κυπρίων αδελφών μας και διετύπωσε την αξίωσιν του Ελληνικού Λαού, όπως αποδοθεί η Κύπρος εις την μητέρα Ελλάδα… Καθ’ όλην την διάρκειαν των ομιλιών οι ρήτορες διεκόπτοντο υπό του πλήθους, το οποίον εζητωκραύγαζεν υπέρ της Ενώσεως. Το τέλος του λόγου εκάλυψαν ουρανομήκεις ζητοκραυγαί μεθ’ ό ενεκρίθη το κατωτέρω ψήφισμα:… 10 Αυγούστου 1969: ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΕΣ Και στον Πολύγυρο ανεγείρονται ήδη πολυκατοικίες. Η μια ξεφυτρώνει μετά την άλλη και μεταβάλλεται η όψη της πόλεως. Δεν ασχολούμεθα επί του παρόντος με την ψυχολογία αυτής της τάσε-ως και την ωφελιμότητα από πλευράς οικονομικής, αποδοτικότερης του-τέστιν επενδύσεως των οικονομιών… Έχομε την γνώμη ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να προσέξουν ορι-σμένους παράγοντες σχετικούς με την ανέγερση των πολυκατοικιών τού-των. Διότι και το μέγιστο ύψος πρέπει να καθορισθεί…. Και δια να μη μεταβληθεί η γραφική κωμόπολή μας εις όγκους από μπετόν και πληκτικό ναυάγιο του συγχρόνου τεχνικού πολιτισμού.

Νικόλαος Ζαχαρίας.

Συλλαλητήριον Πολυγύρου υπέρ της ενώσεως με τηνΚύπρο.

12

πολύγυρος

Οι επαγγελματίες του Πολυγύρου την περίοδο 1939-1940

Γιάννης Δ. Κανατάς Στο 69ο τεύχος του «Π» παρουσιάσαμε από τον «Οδηγό της Ελλάδος 1930», έκδοση Πυρσού Α. Ε. (ιδρυθείς τω 1900 υπό Ν. Γ. Ιγγλέση), το μέρος που αφορούσε τον Πολύγυρο, όπου ήταν καταγεγραμμένες σημαντι-κές πληροφορίες, που αφορούσαν τις αρχές του τόπου καθώς και την σύνθεση των επαγγελματιών Πολυγύρου. Στο παρόν τεύχος παρουσιάζουμε αμιγώς την επαγγελματική σύνθεση των κατοίκων του Πολυγύρου, όπως παρουσιάζεται σε τόμο του 1940, υπό τον βαρύγδουπο τίτλο «Μέγας Οδηγός Βορείου Ελλάδος Θεσσαλίας – Μακεδονίας – Θράκης», Διευθυντής «ΓΑΒ – ΓΑΒ» (1939 – 1940), συνο-δεύοντας την παρουσίαση με φωτογραφίες της εποχής από το ανεξάντλη-το αρχείο του «Π». «Μέγας Οδηγός Βορείου Ελλάδος Θεσσαλίας- Μακεδονίας-Θράκης»

Αεριούχα ποτάΚοτζιαρής Αδαμάντιος

Αλευρόμυλοι – ΥδρόμυλοιΕμμανουήλ ΓεώργιοςΠαραδείση Αφοί

Αντιπροσωπείαι – ΑσφάλειαιΚατσίκας Γ. Δέλλιος Χρ.Σάλτης Γεώργιος

Αποικιακά – ΕδώδιμαΓαλανός Ιωάννης

ΑρτοποιείαΘάνος ΔημήτριοςΜπανάβας ΑντώνιοςΜπουλάκη Αφοί

Ασβεστοποιεία – ΑσβεστοκάμινοιΑσβεστάς Γρηγόριος

Βενζίναι (αντιπρόσωποι)«Σελλ» Κ. Ζαμπούνης«Σόκονυ» Ιω. Κότσιανος«Σοκομπέλ» Ν. Τσακνής

«Στεάουα» Αθ. Σαμαράς

Βενζίνης πρατήριαΖαμπούνης Κων/νοςΚότσιανος Δούκας

ΒιβλιοχαρτοπωλείαΓεροχρήστου ΝικόλαοςΚαραγκάνης Γεώργιος

ΓαλακτοπωλείαΚελλιαφάνου ΙωάννηςΠούλιου Χρίστος

Υποδηματοποιείο Ν. Καστρέτσιου.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΙ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ

1935π. Όταν η ΣΙΓΓΕΡ παρέδιδε μαθήματα ραπτικής και κεντήματος στον Πολύγυρο. Αντιπρόσωπος ο Γιωργάκης Κατσίκας πίσω δεξιά και η περιβόητη «φάμπρικα» του Κατσίκα.

13

πολύγυρος

ΓανωτήριαΓιαννούτσος ΣπύροςΓκιουλέκας ΔημήτριοςΜαρινόπουλος ΙωάννηςΤσιώνης ΕυάγγελοςΤσιώνης Παναγιώτης

Γραμμόφωνα – ΔίσκοιΚατσίκας ή Γεροχρίστου Γ.

Δασικά προϊόνταΑικατερινάρης ΚύρκοςΓαβριήλ ΧρίστοςΔέλλιος ΓεώργιοςΚλάβης Πέτρος Κοτζιαρής ΔιαμαντήςΠαπανικολάου Μιχ.Πετρουλάς Πέτρος Τσερβελής Χρίστος

Δικαστικοί κλητήρεςΧαλάτης ΑυγερινόςΧαλάτης Γ. ΑυγερινόςΧαλάτης Γ. Στυλιανός

ΔικηγόροιΑικατερινάρης ΚύρκοςΑποσκίτης ΔημήτριοςΓεροχρίστου Αθ. Και Κ.Ζαχαρίας ΝικόλαοςΚότσιανος ΣτέφανοςΛαμπρόπουλος ΙωάννηςΧρηστίδης Χρίστος

Χριστιανός Νικόλαος

ΕμπορορραφείαΒλάχος Δ. και ΓκιούραςΕλευυθεριάδης Αλέξ.Παπαγιάννης ΙωάννηςΡηγάνη Αφοί

Ενδύματα γυναικεία – ΜοδίστραιΜπαζάκου ΦιλίτσαΜαρέτη ΚαίτηΤσίγγα ΆνναΧλίχλια Ελένη

Επιγραφοποιοί – ΖωγράφοιΒουτσινάς ΓεράσιμοςΒουτσινάς ΔημήτριοςΜουχτής Αργύριος

Επιπλοποιεία – ΞυλουργείαΒερροιώτης ΝικόλαοςΚορέντης Γεώργιος

Εστιατόρια – ΜαγειρείαΚοτζιαρή ΑδάμΧαδιάς Ιωάννης

Εφημερίδες εβδομαδιαίαι«Παγχαλκιδική»«Φωνή Χαλκιδικής»

Εφημερίδων πρακτορείαΚαραγιάννης ΑθανάσιοςΣουλινάρης Γεώργιος

Ζαχαροπλαστεία«Λούξ» Δημ. ΥδραγώγουΠαπαδοπούλου Αφοί

ΖωέμποροιΚαπλάνης Βασίλειος

Ηλεκτροφωτισμός και Ηλεκτρικά είδηΑν. Ηλεκτρ. Ετ. Πολυγύρου

ΙατροίΙατρού ΔημήτριοςΚότσανος ΙωάννηςΜαρίνος ΑθανάσιοςΠαπαγεωργίου Χαρ.Παπανικολάου Γεώργιος

ΚαπνοπωλείαΒούλγαρης ΝάκοςΤραγανός Ιωάννης

ΚαφενείαΓεωργίου ΜιχαήλΠαπαδοπούλου-ΛιάλιουΣφυρής ΙωάννηςΣχοινάς Κοσμάς

1949, έξω από το ραφείο: Ιωάννης Τάμπαρης (1) και Γιάννης Φαρδογιάννης (3).

14

πολύγυρος

Κομμωτήρια – ΚουρείαΛαγός ΕμμανουήλΜπούμπουρας Δημήτριος

ΚρεοπωλείαΚαραμπατάκης ΑργύριοςΜουδικός ΑθανάσιοςΤσίκουλας ΙωάννηςΤσίκουλας Χρίστος

ΛαχανοπωροπωλείαΜπετσίνης Αθανάσιος

ΛευκοσιδηρουργείαΒογιατζής Δημήτριος

Ξενοδοχεία ύπνουΚαταφυγιώτη ΜαρίαΚαταφυγιώτης ΘεόδωροςΚαταφυγιώτης ΙωάννηςΓκλάβας Πέτρος

Ξυλεία οικοδομήσιμοςΤσακνής Νικόλαος

ΟδοντίατροιΓεροβασιλείου ΙωάννηςΙατρού Κων/νος

ΠαντοπωλείαΑγιομαμίτης ΝικόλαοςΑγιομαμίτης ΧρίστοςΑποστολίδης ΝικόλαοςΓαλανός ΙωάννηςΖαμπούνης ΝικόλαοςΚατερτζή ΑφοίΚατσίκας ΔημήτριοςΚότσιανος ΙωάννηςΜπανάβας ΑθανάσιοςΤσακνής Νικόλαος

ΡαδιόφωναΓεροχρήστου ΝικόλαοςΚατσίκας Γεώργιος

Ραπτομηχαναί«Σίγγερ» Γ. Κατσίκας

ΣαγματοποιείαΙερισσιώτης ΑστέριοςΟυζούνης ΓεώργιοςΠαπακώστας Ιωάννης

Σιδηρουργεία Κογιώνης ΓεώργιοςΚογιώνης ΝικόλαοςΚογιώνης Χρίστος

ΣυμβολαιογραφείαΤσανάκας Αριστείδης

Τράπεζαι«Αγροτική» υποκ/μα

ΤυπογραφείαΓεροχρήστος ΝικόλαοςΚαραγκάνης Αθανάσιος

ΥποδηματοποιείαΒασιλάκης ΧρίστοςΖαμπούνης ΣτέφανοςΖαχαρίας ΧρίστοςΣχοινάς Χρίστος

Υφάσματα – ψιλικάΖαμπούνης ΧρίστοςΣάλτης ΓεώργιοςΤσακνής Νικόλαος

ΦωτογραφείαΚορέντης ΝικόλαοςΒογιατζής Αργύριος

Χρυσοχοεία – ΩρολόγιαΙατρού Κων/νος

Ιωάννης Χριστιανός και Πέτρος Ριγάνης.Ιωάννης Τάσιος και Γιάννης Φαρδογιάννης

«έξωθι του Ραφείου Τάμπαρη».

15

πολύγυρος

Περί της κυρίας ΕυαγγελίαςΆγγελος Φ. Μάντσιος

Στο μικρό αφιέρωμά μου για τον συμμαθητή μου, τον Παύλο Τάσιο, («Πολύγυρος» τεύχος 68), ανέφερα και ολίγα παρενθετικώς, για την για-γιά του από την μάνα του, την κυρία Ευαγγελία. Τώρα επιθυμώ να προ-σθέσω και τα εξής: Ο Σκώτος Αντισμήναρχος Έντουαρντ Χάουελ, ο οποίος τον Απρίλιο του 1942 πέρασε μερικές δραματικές μέρες στην Ορμύλια, στο βιβλίο του «Η ΦΥΓΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΖΩΗ», εκτός από την αναφορά του για την «…μεσόκοπη χήρα, ιδιοκτήτρια ενός μύλου κάπου εκεί κοντά …» (σελ. 154), στην συνέχεια σημειώνει : «Δεν μας είχαν μείνει καθόλου τρόφιμα και η μυλωνού μας έφερε μια μυτζήθρα ,σπουδαία λιχουδιά…» (σελ. 155) Ποιά όμως ήταν η «μεσόκοπη χήρα», η «μυλωνού» και ποιά η σχέση της με τον Παύλο; Ποιό ήταν το όνομά της; Στις συνομιλίες που είχα με τον γιο του Παύλου, τον 22χρονο Αλέξανδρο, διαπίστωσα πως ο Παύλος, μικρός, «έπαιξε» ακόμα και με τις νεροφίδες στον νερόμυλο της γιαγιάς του, της Ευαγγελίας, στην Ορμύλια, και πως την φώναζε Βαγγελή. Ήρθαν στο νου μου η αναφορά σ’ αυτήν – χωρίς τ’ όνομά της – του Εντ.Χάουελλ, μα κυρίως οι εκτενείς αναφορές του Κύπριου στρατιώτη Γιώργη Πέτρου, ο οποίος, όπως άλλωστε και ο Εντ. Χάουελλ και αρκετοί άλλοι, βρήκε στα πρώτα χρόνια της Κατοχής (1941-1942), καταφύγιο και προστα-σία στην περιοχή της Ορμύλιας, με μέριμνα των πατριωτών της Ορμύλιας και του Βατοπεδίου, του δικτύου του Άγγελου Αγαπητού. Να όμως τι λέει ο Κύπριος στρατιώτης Γιώργης Πέτρου στις ιδιόχειρες «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ» του, τις οποίες ο Πέτρος Παπαπολυβίου αυτούσιες πε-ριέλαβε στο βιβλίο του «ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».

Ένας Κύπριος στρατιώτης του Βρετανικού στρατούστην κατοχική Θεσσαλονίκη και Χαλκιδική, 1941-1942.

«Εν τω αναμεταξύ, μια κυρία από την Ορμύλια, Ευαγγελία το όνομα της, ήτο πολύ πλουσία, είχε κτήματα, αμπέλια και έναν αλευρόμυλο, όταν έμαθε ότι βρισκόμαστε εκεί, είπεν εις όλους όσοι πήγαιναν να αλέσουν εις τον αλευρόμυλό της να μην της δίνουν χρήματα, αλλά να δίνουν αλεύρι και αυτό θα μας το έδινε, [χφ. 56] και έτσι εξασφαλίσαμε το ζήτημα για το ψωμί. Με ειδοποίησε η κυρία Ευαγγελία, πήγα εις την Ορμύλια, και μου είπε να πηγαίνω κάθε βδομάδα και όσον αλεύρι μάζευε μου το έδινε. Είχε

16

πολύγυρος

ο Γιάννης ένα γαϊδούρι, το έπαιρνα και έφερνα το αλεύρι εις το Βατοπέδι, το ζύμωναν οι οικοκυρές εις το Βατοπέδι και έπαιρνα τα ψωμιά πάνω εις το λημέρι.» (σελ.227) (Σημείωση Π.Παπαπολυβίου: «Η ιδιοκτήτρια του μύλου ονομαζόταν Ευαγγελία Σαμαρά»). «Μιαν ημέρα, Δεκέμβριος, με ειδοποίησε η κυρία Ευαγγε λία από την Ορμύλια να πάω για κάτι που με ήθελε. Πήγα. // [χφ. 57] Όταν πήγα, μου έδωσε δύο νταμιτζάνες, η μία ήτο γε μάτη με κρασί και η άλλη με ρακί. Μου είπε να τις πάρω πάνω εις το λημέρι, να πίνουμε να ζεσταινόμεθα και όταν τελειώνουν να τις παίρνω πίσω να τις γεμίζει πάλι.» (σελ.222)

«Μια μέρα κατέβηκα κάτω εις την Ορμύλια. Με βρήκε η κυρία Ευαγγελία και με ρώτησε γιατί δεν πήγαινα να παίρνω τις νταμιντζάνες, να παίρνω κρασί και ρακί. Όταν της είπα ότι από την πρώτη ημέρα ήπιαν το κρασί και έσπασαν τη μία νταμιντζάνα, γέλασε με την καρδιά της και μου λέγει: «Θα σου δώσω άλ λες να πάρεις, και θέλω να με οδηγήσεις να πάω εις το βουνό να δω τα παιδιά.» Της είπα ότι είναι μακριά και ο δρόμος είναι πολύ ανώμαλος και θα κουραζόταν. Αυτή μου λέγει, «Δεν με νοιάζει, σιγά-σιγά. Θέλω να πάω και σε παρακαλώ να με οδηγήσεις». Εγώ όταν είδα και επέμενε, της είπα την άλλην ημέρα να κατέβω να την πάρω πάνω στο βουνό, όπως και πήγα. Την άλλην ημέρα, ειδοποίησα και τον Γιάννη από το Βατοπέδι και ήλθε, με βοήθη σε να πάρουμε και τις νταμιντζάνες που μου έδωσε πάλι η κυρία Ευαγγελία. Ξεκινήσαμε και οι τρεις.»Η κυρία Ευαγγελία παρ’ όλην την ηλικία της, ήτο κάπου 58 ετών, βγήκε στο βουνό πολύ καλά. Χάρηκε πάρα πολύ και μας έδωσε θάρρος284. Μας είπε ότι θα φροντίζει όσον το δυνατόν να μας βοηθά. Μετά επιστρέψαμε πίσω. Εγώ πήγα εις την Ορμύλια, συνόδευσα την κυρία Ευαγγε λία και ο Γιάννης πήγε εις το Βατοπέδι.» (σελ.236)

Στο αφιέρωμά μου για τον Παύλο, χαρακτήρισα την γιαγιά του αντι-στασιακή με την πλήρη έννοια του όρου, γιατί όπως διαπίστωσα από τις μαρτυρίες, η κυρία Ευαγγελία, στενή συνεργάτης του Άγγελου Αγαπητού, αυτού του μεγάλου πατριώτη, εκείνες τις πρώτες μέρες, τις πρώτες ώρες, της εισβολής και της Κατοχής έβαλε το κεφάλι της και τα κεφάλια των μελών της οικογένειάς της κυριολεκτικά στον ντορβά, συμβάλλοντας με όλες της τις δυνάμεις, κάτω από την μύτη των Γερμανών, να κρυφτούν, να φιλοξενηθούν, να θεραπευτούν, να επιζήσουν και τελικά να διαφύγουν οι κυνηγημένοι, ταλαιπωρημένοι και εγκλωβισμένοι Βρετανοί στρατιωτι-κοί, Κύπριοι στρατιώτες και Έλληνες πατριώτες, ορκισμένοι αντίπαλοι του Χίτλερ και του Άξονα.

Ο Γεώργιος Πέτρου με τη στρατιωτική στολή (από το βιβλίο του Π. Παπαπολυβίου «ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»).

Ο Αγγελάκης Αγαπητός στη Μ. Ανατολή.

17

πολύγυρος

Ας δούμε όμως εδώ και τρία μικρά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την ΕΚΘΕΣΙΝ την οποία υπέβαλλε ο Άγγελος Αγαπητός «… εις τας εν Σμύρνη Φιλίας Υπηρεσίας …» την 5η Δεκεμβρίου 1942, όπου, μετά τη δια-φυγή του, κατάφερε να φτάσει.

«…μόλις την 18η Απριλίου (1942) ανεχώρησαν οι ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ και ΠΑΛΑΜΙΔΗΣ συμπεριλαβόντες και δύο Κύπριους (εκτός πολλών μεμονω-μένων φυγαδεύσεων τη πρωτοβουλία των κατοίκων της περιφέρειας».Σ.Σ: α) Πρόκειται για τον Πολυγυρινό Δημήτριο (Τάκη) Αθ. Παλαμίδη, έφεδρο Ανθυπίλαρχο. β) Ο ένας εκ των δύο Κυπρίων ήταν ο Τουρκοκύπριος αξιωματικός των Βρετανικών δυνάμεων, ΚΕΡΙΜ, τον οποίο ο στρατιωτικός γιατρός Γεώργιος Φιλιππίδης, έκρυπτε και φιλοξενούσε στη Νικήτη.

«…Επηκολούθησε η απόδρασις του ταγματάρχη Κώνστα μετά του Άγγλου αντισμηνάρχου ΧΑΓΟΥΕΛ Εδουάρδου και ετέρων δέκα οκτώ αξιωματικών Ελλήνων…» Σ.Σ.: Αναχώρησαν την 28η Απριλίου 1942, το απόβραδο, με δύο Νικητιανές βάρκες από την παραλία της Νικήτης και τα χαράματα έφτα-σαν στην Πούντα (νησί Γεροχρίστου). Από εκεί τους παρέλαβε με το καΐκι του ο Αθυτιώτης Αλκιβιάδης Αργυρούδης και μέσω Αγίου Όρους – Λήμνου, τους πήγε στην Ίμβρο την 2α Μαΐου 1942, ώρα 08.00 πρωινή.

«Την 27η Οκτωβρίου τρέχοντος έτους (1942) εις ΟΡΜΥΛΙΑ όπου η κα-τοικία μου, ήλθεν εν αυτοκίνητον, με γερμανούς της ΓΚΕΣΤΑΠΟ, δύο εκ των οποίων μεταμφιεσμένοι και ομιλούντες απταίστως την Ελληνικήν δια να με συλλάβουν ως φυγαδεύοντα Άγγλους. Τους διέφυγον…»

Άλλες πλευρές της γιαγιάς του συμμαθητού μας Παύλου Τάσιου, της κυρί-ας Ευαγγελίας, δεν γνωρίζω.

Υ.Γ. Το δυσεύρετο πλέον βιβλίο του Εντ.Χάουελλ «Η ΦΥΓΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΖΩΗ» έκδοση 1948. Το βιβλίο του Πέτρου Παπαπολυβίου «ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» έκδοση 2009, καθώς και Φωτοαντίγραφο της ΕΚΘΕΣΗΣ του Άγγελου Αγαπητού από τα «ΑΡΧΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ» έκδοση 1998, έθεσε ευγενικά στη διάθεσή μου, τον Αύγουστο του 2009, ο καθηγη-τής της Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Κύπρου Πέτρος Παπαπολυβίου, ο εξαίρετος αυτός επιστήμονας, ο ιστορικός, τον οποίο και ευχαριστώ.

Ομάδα φυγάδων στο λιμέρι του Βατοπεδίου την άνοιξη του ‘42.

Αριστερά: Τάκης Παλαμήδης.

Δεξιά: Γεώργιος και Πέτρος Φιλιππίδης.

18

πολύγυρος

Γαλάτσι περί το 1900.

Ἀθανάσιος Παπαδημητρίου: ἕνας Πολυγυρινὸς διδάσκαλος στὸ Γαλάτσι τῆς Ρουμανίας (†1926)

Ἰωακεὶμ Ἀθ. Παπάγγελος

Τελευταίως διάβασα τὸ βιβλίο τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Χριστοφόρου Κτενᾶ, Ἡ σύγχρονος Ἀθωνιὰς Σχολὴ καὶ οἱ ἐν αὐτῇ διδάξαντες ἀπὸ τοῦ 1845 – 1916, ἐν Ἀθήναις 1930. Ὁ ἐκ Λευκάδος πολυγραφώτατος Κτενᾶς (1864-1940) ἦταν μία ἀπὸ τὶς δυναμικὲς προσωπικότητες τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ διετέλεσε (τρεῖς φορές) ἀρχιγραμματεὺς τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος, σχολάρχης τῆς Ἀθωνιάδος καὶ τῆς σχολῆς τῆς Πριγκήπου καὶ ἱερατικῶς προϊστάμε-νος τῶν Ἑλληνικῶν Κοινοτήτων Χαλκηδόνος, Κωστάντζας, Γαλαζίου καὶ Στεφανουπόλεως. Τὸ «Γαλάζιον» εἶναι ἐξαρχαϊσμὸς τῆς ρουμανικῆς ὀνομασίας «Γαλάτσι», τὸ ὁποῖο βρίσκεται στὴν Νότια Μολδαβία καὶ εἶναι ἐντεταγμένο στὴν Ρουμανικὴ Δημοκρατία. Ὅταν ὁ Κτενᾶς βρισκόταν στὸ Γαλάτσι, ἔγραψε τὸ προμνησθὲν περὶ Ἀθωνιάδος σύγγραμμά του καὶ συγκέντρωσε ἀξιόλογες μαρτυρίες γιὰ τὴν ἐκεῖ παρουσία τῆς δυναμικῆς ἑλληνικῆς κοινότητος, ἀπὸ τὶς ὁποῖες παραθέτω αὐτούσιες ὅσες ἀφοροῦν στὸν Πολύγυρο: (σ. 40). «ἔλαβον ἐνταῦθα (= ἐν Γαλαζίῳ τῆς Ρουμανίας) πληροφορίας παρὰ τοῦ κ. Ἀθανασίου Παπαδημητρίου τοῦ ἐκ Πολυγύρου Χαλκιδικῆς διδασκάλου καὶ γραμματέως τελευταίως τῆς Ἑλληνικῆς Κοινότητος δι-ατελέσαντος καὶ συνδιδασκάλου τοῦ Δακοπούλου ἀπὸ τοῦ 1884 ἐν τῇ Σχολῇ τοῦ ἐκ Κιμώλου ἀειμνήστου Ἀναστασίου Βενιέρη». (σημ. 1). «Ὁ διδάσκαλος οὗτος (= ὁ Παπαδημητρίου) ἀποθανὼν ἐνταῦθα μετὰ 42 ἐτῶν ὑπηρεσίαν ἐκηδεύθη τῇ 24 Αὐγούστου 1926. Τὴν μεγαλοπρεπε-στάτην κηδείαν αὐτοῦ ἠκολούθησαν οἱ πολυπληθεῖς μαθηταὶ αὐτοῦ καὶ πολλοὶ ξένοι σὺν τῷ λαῷ. Κατέλοιπε δὲ μόλις 500 λίρας Ἀγγλίας».(σ. 41). «Ὁ ἀείμνηστος Βενιέρης συστήσας τὴν Σχολὴν αὐτοῦ ἐνταῦθα τῷ 1857 προήγαγεν εἰς τριτάξιον Γυμνάσιον καὶ διετήρησεν αὐτὴν μέχρι τοῦ 1893, ὁπότε ἀποχωρήσας τῆς ἐνεργοῦ ὑπηρεσίας παρέδωκε ταύτην εἰς τοὺς κ.κ. Ἰωάννην Φουμαγάλην (…) καὶ Ἀθανάσιον Παπαδημητρίου». Ἡ σχολὴ τοῦ Βενιέρη ὀνομαζόταν «Ἰνστιτοῦτο». Περὶ τοῦ Πολυγυρινοῦ διδασκάλου Παπαδημητρίου, στὸν ὁποῖον ἐπε-φυλάχθη «μεγαλοπρεπεστάτη κηδεία» στὸ Γαλάτσι, δὲν γνωρίζω κάτι. Μὲ τὸ σημείωμα τοῦ Κτενᾶ προστίθεται ἕνα ὄνομα ἀκόμη στὴν προσωπο-γραφία τῶν Πολυγυρινῶν ἐκπαιδευτικῶν τοῦ 19ου αἰ., γιὰ τὸ ὁποῖο ἐλπίζω ὅτι ὅλο καὶ κάτι θὰ εἶναι ξεχασμένο σὲ κάποιο μπαοῦλο ἢ «τιμαλφ᾽μένου» στὴν μνήμη τῶν συμπατριωτῶν του. Ἀναμένουμε… Εὐκαιριακῶς σημειώνω ὅτι στὴν σ. 141 τοῦ πονήματος τοῦ Κτενᾶ δη-μοσιεύεται (εἰκ. 18) ὡραῖο πορτραῖτο τοῦ «Προκοπίου ἱεροδιακόνου Ἁγιογράφου καὶ φωτογράφου», ὁ ὁποῖος ἦταν Πολυγυρινός (1845-1932). Τὸ κοσμικὸ ὄνομά του ἦταν Παραδείσης Γαγᾶς τοῦ Γεωργίου καὶ τῆς Μαρίας. Βιογραφία του βλέπε στοῦ Χριστ. Κτενᾶ, Τὰ Γράμματα ἐν Ἁγίῳ Ὄρει καὶ ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, σ. 82-84. Κάποιος πρέπει νὰ γράψει περὶ τοῦ Προκόπιου. Τό, σχετικῶς, σύντομο δημοσίευμα τῆς Ἄννας Φαρδογιάννη δὲν ἀρκεῖ (ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ, τεῦχ. 55/Ἰαν. – Φεβρ. 2010, σ. 20-25). Ἡ μνήμη του σώζεται ἀκόμη στὸν Πολύγυρο (Ἀντωνία Στογιάννη – Ρήγα). Φωτογραφίες καὶ εἰκόνες παραγωγῆς του ὑπάρχουν στὸν Πολύγυρο;

19

πολύγυρος

Ο γλύπτης Παρασκευάς Μάγειραςεπιμέλεια Γιάννη Δ. Κανατά

Το εικαστικό έργο του Παρασκευά Μάγειρα το γνωρίζαμε χρόνια τώρα, (ο «Π» με τους εικαστικούς συνεργάτες του Στ. Σταύρου, Παν. Γρηγοριάδη και Παρ. Καραδήμο επισκέφτηκε τη διαρκή έκθεση και το εργαστήριό του από το 2009) και τελευταία, τον περασμένο Δεκέμβριο, είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά τη δουλειά του στην έκθε-ση γλυπτικής, που διοργάνωσε στην αίθουσά του ο ΣΚΕΤΠ στον Πολύγυρο. Παράλληλα με τη γλυπτική έχει αναπτύξει και αξιοσημείωτη συγγρα-φική δραστηριότητα με θέματα που αφορούν κυρίως την ιστορία και τη λαογραφία της χερσονήσου της Κασσάνδρας. Αναφέρουμε ενδεικτικά τις εκδόσεις του, «Μένδη Καλάνδρα», Θεσσαλονίκη 1996, «Αρχαία Σκιώνη – Τσαπράνι», Θεσσαλονίκη 1997, «Αρχαίες λατρείες και ιερά στην χερ-σόνησο της Κασσάνδρας», Θεσσαλονίκη 1997, «Εποχή του λίθου και του χαλκού στην Κασσάνδρα», Κασσάνδρεια 1998, «…και Νέης Πόλιος και Αίγης και Θεράμβω…», Κασσάνδρεια 1999, «Μενδαίος Οίνος», Κασσάνδρα 2001, ενώ υπό έκδοση βρίσκεται η μελέτη του «Λιθανάγλυφα και επιγρα-φές σε παλιά σπίτια στην Καλάνδρα». Οι απόψεις του πάντα ενδιαφέρουσες, όταν τον συναντήσαμε, δεν θα μπορούσανε να μην ζητήσουμε τη γνώμη του περί τέχνης και την επίδρα-ση που μπορεί να έχει στη γενικότερη κατάσταση-κρίση που αντιμετωπί-ζουμε στις μέρες μας. Η απάντησή του, σαν έτοιμη από καιρό, μας αιφνι-δίασε προς στιγμήν, μας έκανε στο τέλος να δούμε με άλλο μάτι την τέχνη του και τον τρόπο που ο ίδιος την αντιμετωπίζει: «Τι νομίζετε πως είναι τέχνη; Ένας καημός, ένα τραγούδι, ένας λόγος. Σαν αγγίξεις τις καρδιές των ανθρώπων μπορεί να αλλάξει ο πλανήτης. Αλλά αυτό που δεν αλλάζει είναι η αλήθεια. Πώς να ξεπερά-σει κανείς τον πόνο του χαμού, πως να δεχτεί αυτό που συμβαίνει, αν δεν βρει την γνώση μέσα από την αλήθεια.

2009. Στο εργαστήρι του Π. Μάγειρα στην Καλλάνδρα.

20

πολύγυρος

Τι νομίζετε ότι είναι τέχνη; Ένα εργαλείο. Αν το χειριστείς σωστά, έχει νόημα, αν όχι, τότε αποτελεί απλά ένα διακοσμητικό στοιχείο. Αν η τέχνη έχει νόημα τότε αποτελεί ένα όπλο που θα ανατρέψει όλο το ψέμα που στήθηκε για να μας έχει υποταγμένους. Τούτο θέλω μόνο να πω, πως σαν λαός χρειαζόμαστε κάθαρση. Πνευματική και σωματική για να ξεβρομίσουν οι αξίες, που χρόνια τώρα τις καλύπτει η ρητορική δεινότητα του ψεύδους. Κι αν η κάθαρση δεν έρθει με την παιδεία, τότε να είστε σίγουροι πως η ανάγκη θα το κάνει, με τον καιρό, γιατί στο τέλος δεν θα έχουμε άλλη επιλογή να λεγόμαστε άνθρωποι. Αυτό που φαίνεται απλό είναι πάντα και το πιο δύσκολο. Τίποτε δεν μας χαρίζε-ται και αυτό είναι το σπουδαίο: ο αγώνας για να πλησιάσεις την ουσία.. Αυτός που δεν αρκείται και χαίρεται στα απαραίτητα δεν αρκείται σε τίποτα. Ίσως είναι καλό να γυρίσουμε μέσα μας και με ειλικρίνεια να ρωτήσουμε τι προσδοκάμε από τη ζωή μας. Αυτό θα μας βοηθήσει για να κατανοήσουμε το λόγο της ύπαρξης μας. Και σε αυτό συντελεί η τέχνη με τους προβληματισμούς της και την γοητεία της, από τη μια βοηθάει τον άνθρωπο να λυτρωθεί και από την άλλη να πατήσει στα πόδια του, να αγαπήσει και να λευτερωθεί…» .

Βιογραφικό σημείωμα: Ο Παρασκευάς Μάγειρας γεννήθηκε το 1965 στην Καλάνδρα Χαλκιδικής, όπου και ζει μόνιμα μέχρι σήμερα. Είναι αυτοδίδακτος και άρχισε να κάνει τα πρώτα του γλυπτά το 1982, από πωρόλιθο. Η αρχαία ελληνική γλυπτική καθώς και ο χώρος στον οποίο ζει, τον επηρέασε, ώστε να καταλάβει από πολύ νωρίς τον ιδιαίτερο τρόπο έκφρασης και επικοινωνίας που φανερώνεται με την μαγεία της τέχνης. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 φοίτησε για δυο χρόνια στο Λύκειο Πολυγύρου και το 1984 παρακολούθησε, για πολύ μικρό χρονικό διάστη-μα, μαθήματα σχεδίου κοντά στον Ολλανδό καλλιτέχνη Hans Van Beeck. Το 1988 γνωρίστηκε με τον γλύπτη Γιώργο Σωτηρίου, ο οποίος του στά-

πολύγυρος

21

θηκε πολύτιμος σύμβουλος και επηρέασε την καλλιτεχνική του πορεία. Το 2000 έγινε μέλος του Συλλόγου Καλλιτεχνών Εικαστικών Τεχνών Β. Ελλάδος. Έχει κάνει μέχρι σήμερα πολλές ατομικές εκθέσεις και πήρε μέρος σε πολλές ομαδικές σε Ελλάδα και εξωτερικό (Αγγλία, Γερμανία). Τα έργα του είναι κυρίως από πωρόλιθο και μάρμαρο. Έργα του βρίσκο-νται σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στην Καλάνδρα Χαλκιδικής διατηρεί μόνιμο εκθετήριο με γλυπτά.

Αυτοσχόλιο & περί Τέχνης: «Η τέχνη σου δίνει την ευκαιρία να εκφράσεις τη ψυχή σου, να πεις πράγματα που δε μπορείς με λόγια, να πλησιάσεις πιο κοντά στη δημιουργία. Για να συμβεί αυτό, νομίζω ότι πρώτα πρέπει, να στραφείς και να ψάξεις μέσα σου, να ρωτήσεις τον εαυτό σου τί προσδοκάς από τη ζωή. Όλη αυτή η προσπάθεια γίνε-ται για να βελτιωθείς σαν οντότητα, να ισορροπήσεις, να μάθεις να σέβεσαι την ύπαρξη και με ταπεινότητα να λέγεσαι άνθρωπος. Η τέχνη νομίζω πως λειτουργεί με δύο τρόπους, όπως τα περισσό-τερα στην ζωή. Από τη μια πρέπει να γοητεύει και από την άλλη να προβληματίζει. Το ένα χωρίς το άλλο είναι ανεπαρκές. Κάποιος μου είπε ότι η τέχνη πρέπει να πλησιάζει την αλήθεια. Στην πορεία κατάλα-βα πως αυτό που αντιλαμβάνομαι σαν αλήθεια δεν είναι αρκετό, χρει-άζεται και κάτι άλλο. Μπορείς να σκεφτείς ό,τι χειρότερο ή ό,τι καλύ-τερο μπορεί να συμβεί σε σένα ή στον πλανήτη. Αυτές οι φανταστικές σκέψεις μπορεί να έχουν συμβεί η να συμβούν. Σήμερα τις θεωρούμε φανταστικές, αλλά μετά από ένα χρονικό διάστημα μπορεί να πραγμα-τοποιηθούν. Η φαντασία λοιπόν συμπληρώνει την αλήθεια γι’ αυτό ο καλλιτέχνης μπορεί και ταξιδεύει στον χρόνο. Όλοι έχουμε μια άποψη για την τέχνη και γενικότερα για την ζωή. Μέσα στον χρόνο, που ο καθένας μας διανύει, προσθέτονται πάντα ή αποκαλύπτονται καινούργια στοιχεία ή δεδομένα που ανατρέπουν ή

πολύγυρος

22

συμπληρώνουν αυτή την άποψη. Είναι μέσα στην φύση της ύπαρξης η ανατροπή των σταθερών. Ο άνθρωπος βελτιώνεται με την αναζήτηση της γνώσης. Η τέχνη δεν έχει μόνο λειτουργικό χαρακτήρα απέναντι στην επιβί-ωση αλλά η σπουδαιότητά της είναι θεραπευτική. Ο Άνθρωπος ημερεύ-ει, εκτονώνεται, λυτρώνεται, θεραπεύεται και πλησιάζει στους συμπα-ντικούς νόμους. Αν καταφέρεις και αγαπήσεις αυτό που είσαι, τότε θα μπορέσεις να αγαπήσεις και την ίδια την ύπαρξη, τους γύρω σου, τα γύρω σου, τα μικρά και τα μεγάλα, όλα τα ζωντανά, και αυτά που νομίζεις πως δεν είναι,. γιατί όλα έχουν μια κοινή πορεία, στην ουσία όλα αποτελούν μια ενιαία οντότητα. Μόνο αν αγαπήσεις την ζωή θα μπορέσεις να ξεπεράσεις τον φόβο του θανάτου». Ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος κλείνει τον πρόλογό του στο βιβλίο του Π. Μάγειρα «Μένδη Καλάνδρα» ως εξής: «…Εύχομαι το παράδειγμα του κ. Παρασκευά Μάγειρα να βρει μιμητές και από τα άλλα χωριά της Κασσάνδρας. Να μάθουν επιτέλους οι κάτοικοί τους ότι ο τόπος τους έχει μια μεγάλη ιστορία, δεν είναι μόνο τουριστικές ακρογιαλιές με ενοι-κιαζόμενα δωμάτια». Κλείνουμε κι εμείς την παρουσίαση αυτή με την ευχή ο Π. Μάγειρας να συνεχίσει τις ερευνητικές και εικαστικές του δημιουργίες και να εξα-κολουθήσει να τιμά τον τόπο μας με τη ζωή και το έργο του.

πολύγυρος

23

Στον Πολύγυρο της Τέχνης και του Πολιτισμού «ΟΤΑΝ ΜΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΠΕΘΑΙΝΕΙ…» από τη Θεατρική Ομάδα του 1ου Γυμνασίου Πολυγύρου. Με παρατεταμένα χειροκροτήματα, που υποδήλωναν το βαθμό ικανο-ποίησης των θεατών στο κατάμεστο Δημοτικό Θέατρο Πολυγύρου, ολοκλη-ρώθηκε την Τετάρτη 16 Μαΐου η παρουσίαση από τη Θεατρική Ομάδα του 1ου Γυμνασίου Πολυγύρου του θεατρικού δρώμενου ‘’Όταν μια γλώσσα πεθαίνει...’’. Με στόχο την ανάδειξη της αναγκαιότητας των ποι-κίλων πολιτισμών, η θεατρική ομάδα του Γυμνασίου, μέσα από μια σειρά ποιητικών κειμένων καλλιτεχνών διαφορετικών πολιτισμών (Μαγιακόφσκι, Σέξπιρ, Σοφοκλή, Μπρέχτ, Πεσσόα, Χικμέτ κ.λ.π.), χορών (φλαμένκο, βαλς, τανγκό, παραδοσιακών κέλτικων, κ.λ.π.), μουσικών (ταραντέλα, παραδο-σιακή αραβική, αλβανική, ιρλανδική κ.λ.π.) και οπτικοακουστικού υλικού, προσπάθησε να αναδείξει τη διαφορετική οπτική ματιά, τη διαφορετική αντίληψη με την οποία κατανοεί τον κόσμο κάθε ιδιαίτερος πολιτισμός, συνθέτοντας έτσι το παλίμψηστο του παγκόσμιου πολιτισμού. Ταυτόχρονα θέλησε να καταδείξει τον κίνδυνο που διατρέχουν οι γλώσσες που μιλιού-νται από μικρά σύνολα πληθυσμών, από την κυριαρχία των λεγόμενων ισχυρών γλωσσών, σε παγκόσμιο επίπεδο. Το σύνολο των μαθητών απέδωσε με τρόπο μοναδικό τα κείμενα και τους χορούς, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα και ένα αποτέλεσμα που δεν είχε να ζηλέψει πολλά από επαγγελματικές παραστάσεις και αποδεικνύ-οντας ότι, όταν δοθούν τα κατάλληλα ερεθίσματα και η ελευθερία για αυτενέργεια, μπορούν οι έφηβοι και πρωτοβουλίες να παίρνουν και να είναι υπεύθυνοι και να αναδεικνύουν τις δεξιότητές τους και να εκφρά-ζουν τις ανησυχίες αλλά και τις ελπίδες τους για έναν δικαιότερο κόσμο.

Οι συντελεστές της παράστασης:Επιλογή κειμένων και μουσικής: M. Μήτρου, Ε. Μήτρου, Α. Βαβουγυιού, Σκηνοθεσία: M. Mήτρου, Χορογραφίες - ενδυματολογία: όλη η ομάδα και Ιωάννα Πεγιά, Επεξεργασία Video: Τζενίνο Ντοσάρι, Αφίσες-προγράμματα: Ει. Αμπαρά, Ν. Αντωνίου, Γ. Βασιλάκη, Φ. Δίανου, Π. Λαμπαδάκη. Η θεατρική ομάδα αποτελείται απο τους: Αδαμιώτη Ρ., Αμπαρά Ει., Βασιλάκη Γ., Βασιλάκη Ό., Βάσκα Γ., Γιακουμή Ε., Θεοδωρίδου Α., Κάσα Ε., Κασούμη Μ., Κυργιαφίνη Μ., Λαμπαδάκη Π., Λάχο Τζ., Παντελιάδου Ε., Παποοικονόμου Α., Ρούσσου Ευ., Σαββίδης Γ., Σαπιτζής Ζ., Σμυρλή Φ., Σταμούδη Σ., Τζελιλάι Ντ., Τουβλατζής Σ., Τσακμάκη Φ., Τσιπέλη Φ., Τσιώνη Ει., Φυργάδης Α., Χαλάτη Μ., Χρηστίδης Γ.

Η θεατρική ομάδα του 1ου Γυμνασίου Πολυγύρου.

πολύγυρος

24

4ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ: Με μεγάλη επιτυχία συνεχίστηκε το Φεστιβάλ Πολυγύρου στο Ανοιχτό Θέατρο, υπό την επωνυμία «Καλοκαίρι Τέχνης & Πολιτισμού 2012» με ποιοτικές συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις, τις οποίες ο κόσμος εκτί-μησε και τίμησε με την αρθρόα προσέλευσή του. Για πρώτη φορά φέτος το πρόγραμμα περιλάμβανε και «δικές μας» παραγωγές, που ξεπέρασαν σε προσέλευση ακόμα και τις παραστάσεις των καταξιωμένων καλλιτε-χνών. Η αυλαία άνοιξε με τη θεατρική παράσταση «ΤΙ ΒΟΥΛΗ ΘΑ ΠΑΡΑΔΩΣΕΙΣ ΜΩΡΗ;» των Α. Παναγιωτοπούλου, Α. Καλλίτση, Μ. Θεοχάρη, που ανέβηκε την Παρασκευή 6 Ιουλίου με τους γνωστούς πρω-ταγωνιστές Άννα Παναγιωτοπούλου, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Χρύσα Ρώπα, Αντώνη Καφετζόπουλο, Γεράσιμο Σκιαδαρέση και Γιώργο Γαλίτη. Το τσουχτερό εισιτήριο (20 €), παρά την κρίση, δεν πτόησε τους Πολυγυρινούς, που κατέκλεισαν τις κερκίδες του θεάτρου.

«ΕΔΩ ΛΙΛΙΠΟΥΠΟΛΗ»: Η παράσταση που εκ παραδρομής πέρσι στο 64ο τ. του «Π» γράψαμε πως… έγινε στις 13 Αυγ. 2011, τελικά έγινε πάλι στις 13, αλλά … του φετινού Ιουλίου. Ας είναι! Τη γνωστή λοιπόν μουσική παράσταση, που απολαύσαμε πέρσι στο Δημοτικό Θέατρο από τα παιδιά της Παιδικής Χορωδίας Πολυγύρου, είχαμε την ευκαιρία να την παρακο-λουθήσουμε και φέτο στο Ανοιχτό Θέατρο. Την εξαιρετική παράσταση διεύθυνε ο μαέστρος Σωτήρης Αλεβίζος, τη διδασκαλία των τραγουδιών έκαναν οι Τατιάνα Σαραφιανού και Ντίνα Σπυροπούλου, την ενορχή-στρωση οι Μιχάλης Πιπέρκος και Ιόλη Ρώσσιου και τη σκηνοθετική επι-μέλεια είχε η Μαρία Μήτρου. Ο κόσμος τίμησε με την παρουσία του τα 30χρονα της Παιδικής Χορωδίας, καθώς περισσότεροι από 600 θεατές χειροκρότησαν την σπου-δαία παράσταση. Η Παιδική Χορωδία επίσης στις 17 & 19 Ιουλίου αντιπροσώπευσε επά-ξια τη χώρα μας στο 30ο Παγκόσμιο Συνέδριο για τη μουσική εκπαίδευ-ση, που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Έτσι, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης παρουσίασε επιλογή τραγουδιών της «Λιλιπούπολης» και στη συνέχεια παρουσίασε a-capella ένα ολοκληρωμέ-νο πρόγραμμα στο νέο κτίριο του μεγάρου, όπου και καταχειροκροτήθηκε από το κοινό.

Από την παράσταση «Εδώ Λιλιπούπολη» με την Παιδική Χορωδία Πολυγύρου στο Ανοιχτό Θέατρο.

25

πολύγυρος

Το Σάββατο 14 Ιουλίου ήρθε η σειρά του αγέραστου Κώστα Βουτσά να κάνει την εμφάνισή του στο Ανοιχτό Θέατρο Πολυγύρου με την κωμω-δία, «Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΕΧΕΙ ΠΙΕΣΗ», της Δήμητρας Παπαδοπούλου. Μαζί του οι γνωστοί ηθοποιοί Ελισάβετ Κωνσταντινίδου, Θωμαίς Ανδρίτσου, Σοφία Παυλίδου, Κώστας Αποστολάκης και Πέτρος Λαγούτης, οι οποίοι χάρισαν άφθονο γέλιο στο πολυπληθές ακροατήριο με το δυνατό σενάριο και τις έξυπνες ατάκες. Η παράσταση αν και ανώτερη της προηγούμενης προσέλκυσε ελάχιστα λιγότερο κόσμο. ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΝΙΚΟ ΓΚΑΤΣΟ με την ορχήστρα του Κώστα Τσολοδήμου ήταν η εκδήλωση που μας παρουσίασε το Φεστιβάλ Πολυγύρου σε συνεργασία με το Σύλλογο Πολυγυρινών Θεσσαλονίκης το βράδυ της Τρίτης 17 Ιουλίου στον προαύλιο χώρο του Δημαρχείου. Την εκδήλωση προλόγησε ο Γιώργος Διαμαντουλάκης με σύντομη αναφορά στις εκδηλώσεις του φεστιβάλ, ενώ η πρόεδρος του «Τσουκαλά» Μαρία Μπουλάκη αναφέρθηκε στις δραστηριότητες του συλλόγου. Η εκδήλωση συγκέντρωσε πολύ κόσμο, τον οποίο η εξαίρετη ορχήστρα παρέσυρε να σιγοτραγουδήσει αξέχαστες επιτυχίες του Γκάτσου, σαν το «Χάρτινο το φεγγαράκι», «Σε πότισα ροδόσταμο», «Αθανασία», «Μυρτιά» κ. ά. Στις απαγγελίες ήταν οι Θεώνη Κοσμά και ο Γιώργος Ζιούπος και στο τραγούδι οι Μαρία & Ελευθερία Συρμαλόγλου, Μάρθα Μπουσνάκη, Μάκης Αλεξιάδης και Γιώργος Ζιούπος. Η μουσική επιμέλεια του Κώστα Τσολοδήμου εξαίρετη, μας χάρισε μια σπάνια μουσική βραδιά και τον ευχαριστούμε. Την εκδήλωση πλαισίωσε έκθεση έργων των μελών του ΣΚΕΤΠολυγύρου με θέμα «Χρώματα της Μεσογείου». ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΟΡΧΗΣΤΡΕΣ ΕΓΧΟΡΔΩΝ FACE & ΠΝΕΥΣΤΩΝ HARMONIE CON BRIO Το βράδυ της Τετάρτης 18 Ιουλίου στο προαύλιο του Δημαρχείου ήταν η σειρά δυο καταπληκτικών συγκροτημάτων από τον Καναδά υπό τη διεύ-θυνση της Θεοδώρας Σταθοπούλου και της Carol Kay να θέλξουν το φιλόμουσο κοινό του Πολυγύρου με τις ποιοτικές εκτελέσεις τους. Σίγουρα μια πιο ήρεμη βραδιά από την προηγούμενη αλλά εξ ίσου ποιοτική που την απόλαυσε αρκετός κόσμος. Τη διοργάνωση είχαν από κοινού ο Δήμος Πολυγύρου και η Παιδική Χορωδία. Και τη βραδιά αυτή ο ΣΚΕΤ Πολυγύρου συμμετείχε με την έκθεση «Χρώματα της Μεσογείου».

Από τη συναυλία με τις ορχήστρες πνευστών και εγχόρδων από τον Καναδά.

Από το αφιέρωμα στον Ν. Γκάτσο.

26

πολύγυρος

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ: Να που και μόνοι μας, άνθρωποι και φορείς της πόλης μας, μπορούμε να διοργανώνουμε και να παρουσιάζουμε μουσικές εκδηλώσεις απαιτήσεων. Μια ιδέα του Γιώργου Διαμαντουλάκη, υλοποιήθηκε με τον καλύτερο τρόπο το Σάββατο 21 Ιουλίου στο Ανοιχτό Θέατρο με τη συνεργασία του φωνητικού συνόλου «Θαμυριάδες», της Μεικτής Χορωδίας υπό τη διεύθυνση της Τατιάνας Σαραφιανού, τον Γιάννη Αικατερινάρη στην αφήγηση και τους μουσι-κούς Βασίλη Λαφαζάνη (μπουζούκι), Νίκο Καντρατσιώτη (κιθάρα-φωνή), Παύλο Κούτριο (μπουζούκι- φωνή), Μαρία Λαφαζάνη (φλάουτο-φωνή) και Βασίλη Κολοβό (μπάσο). Η εκδήλωση άρχισε με σύντομη εισαγωγή του Γ. Διαμαντουλάκη και στη συνέχεια ο Γ. Αικατερινάρης παρουσίασε τους σημαντικότερους σταθμούς της ζωής και του έργου του μεγάλου μουσικοσυνθέτη. Ενδιάμεσα οι χορωδίες απέδωσαν χαρακτηριστικά τραγούδια του, που άφησαν τη σφραγίδα τους στη σύγχρονη μουσική, κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου μας. Η ιδέα, αντί εισιτηρίου οι θεατές να φέρουν βιβλία, απέδωσε και έτσι η Δημοτική Βιβλιοθήκη Πολυγύρου έγινε κατά 600 περίπου βιβλία πλου-σιότερη.

«ΣΑΒΒΑΤΟ ΚΙ ΑΠΟΒΡΑΔΟ…» όχι … «με ασετιλίνη», αλλά με Γιάννη Σπανό, Μανώλη Μητσιά και Πένυ Ξενάκη, είχαμε την ευκαιρία ν’ απο-λαύσουμε στις 28 Ιουλίου στο Ανοιχτό Θέατρο στα πλαίσια του 4ου Φεστιβάλ Πολυγύρου. Ο γνωστός συνθέτης απλός κι αυθόρμητος (παρα-πάνω απ’ όσο χρειάζεται) έπιασε αμέσως φιλίες με την εξέδρα και έφτια-ξε τη διάθεση όλων. Κοντά του ο τελευταίος μεγάλος τροβαδούρος Μανώλης Μητσιάς, η αισθαντική και… ξεσηκωτική Πένυ Ξενάκη και η αποκάλυψη της βραδιάς, Κώστας Τζιακούλας, ο οποίος έδειξε πως, μετά από πολλά χρόνια, μια μεγάλη λαϊκή φωνή γεννιέται. Ο πολύς κόσμος που συγκεντρώθηκε συμμετείχε ενεργά στη συναυλία και συνόδευσε την ορχή-στρα με τα αξέχαστα τραγούδια «Ποτέ ξανά», «Αθανασία», «Πιρόγα», «Μια Κυριακή», «Αλάνα» κ.ά. Στο τέλος είχαμε την ευκαιρία να ακού-σουμε και δυο νέες συνθέσεις του Σπανού σε ποίηση Κων/νου Καβάφη, τραγουδισμένα από το Μητσιά που θα περιλαμβάνονται σε δίσκο που θα κυκλοφορήσει μετά το καλοκαίρι. Ήταν μια ακόμα καταπληκτική μουσική βραδιά του Φεστιβάλ Πολυγύρου, που τράβηξε επί αρκετή ώρα μετά τα μεσάνυχτα.

Οι «Θαμυριάδες».

Από το αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη.

27

πολύγυρος

(Για τις παραστάσεις του 4ου Φεστιβάλ Πολυγύρου που πραγματο-ποιήθηκαν τον Αύγουστο θα αναφερθούμε στο επόμενο τεύχος.)

ΕΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ με έργα των παιδιών του ΕΕΕΕΚ Πολυγύρου παρουσιάστηκε από 28 Μαΐου μέχρι 1 Ιουνίου στην αίθουσα του Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου. Τα λόγια του ζωγράφου Στέλιου Σταύρου, που παραβρέθηκε στα εγκαίνια της έκθεσης, νομίζω πως τα λένε όλα: «Πήγα στην έκθεση και έμεινα άφωνος. Τα έργα ξεπερνούσαν κάθε προσδοκία. Χωρίς ζωγρα-φικά πρότυπα, εμπειρία τεχνικών, χωρίς να αναπαριστούν οπωσδήποτε κάτι, τα έργα ήταν χωρίς αμφιβολία το τελικό ζητούμενο για πολλούς από μας που προσπαθούμε να ζωγραφίσουμε. Η αφαίρεση εδώ υπήρχε παντού αβίαστα, εξωφρενικά απλά, λες και την κατείχαν από χρόνια. Οι χρωματικοί συνδυασμοί ήταν καταπληκτικοί, που δεν τολμούμε να διανοηθούμε και παρέπεμπαν σε μεγάλα ονόματα του χρωστήρα. Σχέδια λιτά, γεμάτα ενέργεια, γραμμές και σχήματα απ’ αυτά που δεν μπορούμε πια να κάνουμε γατί «μεγαλώσαμε». Δεν μπορούσα ποτέ να φαντασθώ πως θα ήταν δυνατό παιδιά χωρίς καμιά παιδεία στην τέχνη, που είναι έξω από τον κύκλο των «κανονικών» ανθρώπων, γιατί έχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, θα μπορούσαν να δημιουργή-σουν αυτά που είδα».

ΕΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΙΩΖΟΥ: Την Τετάρτη 6 Ιουνίου στην γκαλερί «Μορφές» της Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκαν τα εγκαί-νια έκθεσης σειράς έργων ζωγραφικής & κατασκευές με θέμα «Αρχαίος κόσμος και διάστημα» του Γ. Σιώζου, το έργο του οποίου ο «Π» παρου-σίασε στο αριθμ. 51/2009 τεύχος του.

ΕΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΝΙΚΟΥ ΚΟΚΚΑΛΗ: Από 11 έως 29 Ιουλίου στην αίθουσα του Σ.Κ.Ε.Τ. Πολυγύρου πραγματοποιήθηκε έκθεση έργων ζωγραφικής του Πολυγυρινού ζωγράφου Νίκου Κόκκαλη. Στα εγκαίνια της έκθεσης το βράδυ της Τετάρτης 11 Ιουλίου παραβρέθηκαν πολλά μέλη του Συλλόγου και φιλότεχνοι της περιοχής, οι οποίοι είχαν την ευκαι-ρία να περιεργαστούν τα λαϊκά όσο και τα μοντέρνα έργα του καλλιτέχνη, ο οποίος σε κάθε ευκαιρία έδειχνε και εξηγούσε τους απόκρυφους συμβο-λισμούς που έκρυβαν κάποια απ’ τα έργα του. Κάθε ξενάγηση σε έκθεση του Νίκου Κόκκαλη παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, εάν γίνεται με την παρουσία του ιδίου.

Έργο του Γ. Σιώζου.

Από την έκθεση έργων του ΣΚΕΤΠ «Χρώματα της Μεσσογείου» στο προαύλιο του Δημαρχείου.

28

πολύγυρος

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ: Το Σάββατο 2 Ιουνίου το χορωδιακό και χορευτικό τμήμα του συλλόγου συμμετείχε στο 1ο Φεστιβάλ Μ. Παναγίας, στο οποίο συμμετείχαν 16 ακόμα συγκροτήματα από τη Χαλκιδική και τη Θεσσαλονίκη. Η καλοκαιρινή περιοδεία του Συλλόγου συνεχίστηκε στις 23 Ιουλίου στο Μεταγκίτσι, όπου συμμετεί-χε στις 4ήμερες εκδηλώσεις του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου με την ευκαιρία του πανηγυριού της Αγ. Παρασκευής. Τέλος, την Κυριακή 29 Ιουλίου πολυμελής ομάδα του συλλόγου εξέδραμε στα Ν. Ρόδα, όπου συμμετείχε μαζί με άλλους 10 συλλόγους στο 1ο Αντάμωμα Χορευτικών Συγκροτημάτων, που διοργάνωσε ο τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος με την ευκαιρία της «Γιορτής Σαρδέλας».

«ΠΕΤΑΞΕ ΜΕ ΨΗΛΑ»: Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Παλαιοκάστρου «ΤΑ ΑΗΔΟΝΙΑ» το Σάββατο 16 Ιουνίου στο προαύλιο του παλιού Δημοτικού Σχολείου πραγματοποίησε μια όμορφη και πρωτότυπη εκδήλω-ση, στην οποία είχαν την ευκαιρία να συμμετέχουν όλοι οι παρευρισκόμε-νοι. Στην αρχή τα παιδιά ζωγράφισαν σε χαρταετούς και στη συνέχεια είχαμε όλοι την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τους εικαστικούς καλλι-τέχνες: Μάγδα Βούρδα (ξύλο), Παρασκευά Μάγειρα (πέτρα), Κατερίνα Νικολάου (πηλός), Στέλιο Παντούλη (αγγειοπλαστική) και Γρηγόρη Γαρδικιώτη (μέταλλο) επί… τω έργω. Στο πανέμορφο χώρο λειτουργούσε και παζάρι βιβλίου για τους βιβλιόφιλους και για την ενίσχυση της βιβλι-οθήκης του συλλόγου.

ΜΕΙΚΤΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ: Το Σάββατο 23 Ιουνίου η μεικτή χορωδία της πόλης μας υπό τη διεύθυνση της κ. Τατιάνας Σαραφιανού συμμετείχε μαζί με τις χορωδίες του Δήμου Αριστοτέλη, Γαλάτιστας Σημάντρων και Μεταγκιτσίου στη συνάντηση χορωδιών στην αίθουσα πολλαπλών εκδηλώσεων της Γαλάτιστας.

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Νίκου Βασιλάκη, Τομικρό κυδώνι (ποιήματα), το Οχτασέλιδο του Μπιλιέτου, τχ. 78, Παιανία, Νοέμβ.-Δεκ. 2012. Με εξώφυλλο το έργο «Μνήμα απελθούσης νεότητος» του αείμνηστου Πάνου Παπανάκου και υπεύθυνο έκδοσης τον Βασίλη Δημητράκο, κυκλοφόρησε η νέα ποιητική συλλογή του συνεργάτη του «Π» Νίκου Βασιλάκη, ο οποίος κάθε φορά μας γοητεύει με την απλή και απέριττη, ευαίσθητη και ανθρώπινη ποίησή του.

Η Μεικτή Χορωδία Πολυγύρου κατά την πρόβα τζενεράλε πριν την εκδήλωση-αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη.

29

πολύγυρος

Βαλάντη Βορδού, «Ανάμεσα σε δύο θλίψεις και εφτά νύξεις», εκδό-σεις 24 γράμματα, Ιούνιος 2012. Πρόκειται για την πρώτη ποιητική συλ-λογή του Βαλάντη Βορδού προλογισμένη με τις ενδιαφέρουσες απόψεις της Χαριτίνης Ξύδη. «…Είμαι σίγουρη πως κάποτε, πολύ σύντομα, θα νιώθω περήφανη που μίλησα για την ποίηση του Βαλάντη Βορδού…», γράφει, και μας βρίσκει απολύτως σύμφωνους. Και επειδή κάθε απόπειρα παρουσίασης των δύο ποιητών από μέρους μας θα αποτελούσε μάλλον αυθάδεια παρά έγκυρη κριτική προσέγγιση, δημοσιεύουμε από ένα ποίημά τους αντίστοιχα, δικιάς μας επιλογής:

Νόρας Πυλορώφ-Προκοπίου, «Η ανάσα στο σβέρκο», εκδόσεις Ψυχογιός, Θεσσαλονίκη 2012. (γράφει η Άννα Κώστογλου-Λιαμάδη) Το πολυπρόσωπο και συναρπαστικό μυθιστόρημα της Νόρας Πυλόρωφ Προκοπίου, δεν είναι απλά μια μυθοπλασία με ιδιαίτερη αισθητική και που αποδίδεται με αξιοθαύμαστη αφηγηματική ικανότητα, μεταβάλλει τον αναγνώστη σε σκηνοθέτη. Καταφέρνει η Νόρα αυτά που γράφει να μετατρέπονται σε εικόνες, που ακολουθούν τον αναγνώστη μετά το κλείσιμο και της τελευταίας σελί-δας. H συγγραφέας κατέχει τους κώδικες της λογοτεχνίας και γνωρίζει να τους αξιοποιεί. Διεισδύει στα στενά και δαιδαλώδη δρομάκια της ψυχής. Αποζητά να ανακαλύπτει και να αποκαλύπτει πώς μορφοποιείται η ψυχή του ανθρώπου κάθε φορά που οι ορίζοντες μικραίνουν, μακραίνουν, χάνο-νται.  Με λόγο άμεσο, χωρίς πλατειασμούς με τα λογοτεχνικά μέσα που χρη-σιμοποιεί, ερωτικά ποιήματα της Αιγύπτου, ποιήματα του Λόρκα, λαϊκά τραγούδια, με τον εύστοχο και ευφάνταστο τρόπο που περιγράφει, χωρίς το ελάχιστα περιττό, με τις έντονες βιωματικές εμπειρίες που παραθέτει, τις πρωτόγνωρες περιπέτειες που αφηγείται, αποδίδει τις ανθρώπινες σχέσεις με ένταση μοναδική. Σκιαγραφεί ανεπιτήδευτα όλους τους χαρακτήρες έτσι, που ο αναγνώ-στης να μπορεί να παρακολουθεί τους πρωταγωνιστές στη θεατρική σκηνή και τελειώνοντας το βιβλίο να νιώθει πως όλοι είναι φίλοι του, με όλα τα ελαττώματα και τα προτερήματά τους. Περιγράφει συναρπαστικά τα ανθρώπινα συναισθήματα και μπαίνει αθόρυβα στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ταξιδεύει στο χρόνο και το χώρο αβίαστα και παίζει εναλλακτικά ανά-μεσα στο παρελθόν και το παρόν, μια ικανότητα της Νόρας να μεταπηδά από το χτες στο τώρα, γεγονός που προϋποθέτει την κατοχή της τέχνης του λόγου. 

Όταν πήγαινα σχολείοΜικρό παιδί όταν ήμουνα και πήγαινα σχολείο όταν περνούσα το χειμώνα έξω από το «Ραφείον Αφών Ριγάνη» τουρτουρίζοντας από το κρύο, έλεγα πως αν τελειώσω το Δημοτικό θα πάω να γίνω ράφτης, κοστούμια και παλτά να ράβω να μην κρυώνει ο κόσμος. Πιο κάτω στο φούρνο του «Θάνου» που μύριζαν ως έξω τα ψωμιά τα ψητά και τα τσουρέκια, άλλαζα γνώμη, αμέσως φούρναρης έλεγα. Τελικά έγινα δάσκαλος που ποτέ δεν τόχα ονειρευτεί όταν πήγαινα σχολείο. Ν. Βασιλάκης

Η μνήμη της ελιάςΌταν πέθανε ο πατέρας μου η μεγάλη ελιά που έχουμε στο χωράφι τουλάχιστον 150 ετών δάκρυσεΌλος ο τόπος στεγνός μα κάτω από τις ρίζες της ανάβλυσε νερό Είναι που τα χέρια ξέρανε να χαϊδεύουν. Είναι ίσως πως ήταν η αγαπημένη του. Έτσι έλεγε έτσι το ‘νιωσα Β. Βορδός

30

πολύγυρος

Πετυχαίνει λογοτεχνικά να προσεγγίζει θέματα που αφορούν στις κοι-νωνικές συνθήκες, στη φύση κάθε ήρωα, στον έρωτα, στα αδιέξοδα. Εξυπηρετεί το φόντο του έργου αποφεύγοντας να δίνει έμφαση και να σταματά στον πόνο, την απώλεια. Με γρήγορους ρυθμούς σε μεταφέρει στο νέο, στο επόμενο, στο επόμε-νο χωρίς μίζερες περιγραφές. Το βιβλίο δεν είναι αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, και όμως η συγγρα-φέας μέσα από τη δική της έρευνα, την προσωπική της μελέτη, αναζήτηση και γνώση εισάγει τον αναγνώστη στη γοητεία της αρχαιολογικής σκαπά-νης. Δεν είναι ιστορικό, όμως πώς θα μπορούσε να αφαιρέσει την ιστορία από ένα πλαίσιο φορτωμένο με ιστορικά γεγονότα που διαπλέκονται και συμπλέκονται όλα σε ένα ιστορικό υπόβαθρο και διαδραματίζονται τόσο στην Ελλάδα, με τον εμφύλιο πόλεμο, όσο και στην Ισπανία ! Το Βιβλίο είναι ένα ψυχογραφικό μυθιστόρημα με άξονες, την αγάπη, τον έρωτα, το πεπρωμένο. Η κορυφαία φιγούρα σε όσα διαδραματίζονται είναι μια νέα γυναίκα, μια χαρισματική, σωματικά, ύπαρξη. «…είναι ψηλή, λεπτοκαμωμένη με γεμάτο στήθος, λεπτή μέση και μακριά πόδια. Κορμί γερό και λυγερό μαζί λαιμός καμαρωτός, τα οστά του προσώπου σε μια υπέροχη συμμετρική διάταξη, οι κοιλότητες και οι εξοχές σε απόλυτη αρμονία…» Είναι η Λόη, από το Θεολογία. Ανάμεσα στην αμαρτία και την αγιότητα, φοβισμένη και δυνατή, ανα-σφαλής και εκρηκτική, δε θέλει να ζει παράλληλα με τη ζωή αλλά μέσα στη ζωή. Παλεύει και διεκδικεί μια ελευθερία που στερήθηκε από μια αδυσώπητη μοίρα.. «Παραδέρνει σε ένα λαβύρινθο από αλήθειες και ψέματα» ξένη προς τον εαυτό της και προς όλους με σκιές που ανασαί-νουν πάντα στο σβέρκο της. Εφιάλτες που την ακολουθούν. Αποζητά την αγάπη, διαισθάνεται,, φαταλιστικά, πως θα την κυνηγάει το κακό, η απώ-λεια. H νοητική, η συναισθηματική, η ψυχική ισορροπία, η κοινωνική της προ-σαρμογή στιγματίζονται και δομούνται από τα συνταρακτικά παιδικά της βιώματα που την προσδιορίζουν και την καθορίζουν. «Πώς φτιάχτηκε το μέσα μου? Με φόβο φτιάχτηκε, με ψέματα, με ξεφτίλα, οργή και πόνο.»  Ζει σε μια οικογένεια ταραγμένη με ιδιαιτερότητα που κατεξοχήν οφεί-λεται σε ένα πατέρα αυταρχικό, σκληρό με τάσεις αυτοκαταστροφής γυναικοκατακτητή, όμορφο, γοητευτικό, δυνατό, λάτρη της λαϊκής μουσι-κής, οργανοπαίχτη, ιδεολόγο αριστερό, αγωνιστή, με γεμάτο περιπέτειες παρελθόν που το διακρίνουν ο αγώνας, η αυτοθυσία, η λεβεντιά, ο έρωτας για να ακολουθήσει η εσωστρέφεια, ο αυτοευτελισμός, ο αλκοολισμός και τέλος η δημιουργία μιας οικογένειας αποτυχημένης που γίνεται αποδέκτης όλης της χαμένης του ζωής. Εν τέλει όμως οι αποκαλύψεις, που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον, αναδεικνύουν μια άλλη προσωπικότητα, έναν άλλο χαρακτήρα. Η Μαρία, η μητέρα της Λόης, γυναίκα αθόρυβη, σιωπηλή, εργατική, υπομονετική, καταπιεσμένη, πιστή στον έρωτά της, δυνατή ξεπερνάει τον εαυτό της, καταδικασμένη σε μια ισόβια εξορία. «Μόνο η μάνα μας δεν έκλαιγε. Μάζευε, ταχτοποιούσε, αδάκρυτη, ευθυτενής, σφούγγιζε δάκρυα και αίματα κι έφευγε για το μεροκάμα-το.»  Και ύστερα ο ταύρος και ο θάνατος…  Η Λόη δε θέλει να έχει παρελθόν. Επιθυμεί να δραπετεύσει η αλήθεια από μέσα της, η αλήθεια όλων αυτών των δύσκολων περασμένων και τωρι-νών στιγμών, η αναπηρία του αδερφού της, η αδιαφορία και ουδετερότητα των αδελφών της, η οικονομική πίεση με το νυχτοκάματο. Αρνείται σε κάθε περίπτωση να μπει στη θέση της μητέρας της.

31

πολύγυρος

Προσπαθεί να εξορκίσει τη μοίρα. Ο γάμος της με το Μηνά, ένα νεαρό και πετυχημένο αρχαιολόγο, γόνο πλούσιας κρητικής οικογένειας, την απε-λευθερώνει φαινομενικά από τον ασφυκτικό οικογενειακό κλοιό. Ο Μηνάς την ερωτεύεται με πάθος! «Μένει άλαλος μπροστά σ’ αυτό το πλάσμα το αλλόμορφο και αλλότροπο, το από άλλη ζωή και από άλλους γαλαξίες, που ορθώνεται θεόγυμνο μπροστά του μέσα από τα κύματα.» Είναι η γυναίκα της ζωής του… Όμως δεν την κατακτά ποτέ!  Μέσα της χάσκει το απέραντο κενό. Τα απομεινάρια του παρελθόντος στις αισθήσεις, στα συναισθήματα στη συνείδηση την οδηγούν στην από-γνωση. Ανικανοποίητη από την άνετη ζωή. Ακροβατεί σε παράφορες και εκρη-κτικές εξωσυζυγικές περιπέτειες. Νιώθει τον ξανασασμό καυτό, η ανάσα στο σβέρκο συνεχίζει να την κυνηγά. Κάνει σπείρες γύρω από τον εαυτό της …  Η παράλληλη σχέση χωρίς αναστολές, με τον Ελληνοαιγύπτιο αρχαιο-λόγο ξεθωριάζει τις τραυματικές μνήμες, ξεμπλέκει το παρελθόν από το παρόν…  Οι ενοχές και οι αποφάσεις συμπλέκονται σε μια κορυφαία στιγμή … «Τινάζεται όρθια, σαν τόξο τεντώνεται το σώμα της, βγάζει τα πέδιλά της, τα πετάει, ο αέρας πτυχώνει το φόρεμά της, το χώνει ανάμεσα στα πόδια της, το κολλάει στο στήθος της, είναι ντυμένη και είναι γυμνή, είναι σειρήνα και είναι νεράιδα είναι γοργόνα κάτω από το φεγ-γάρι, και είναι καταραμένη, χαραγμένος ο δρόμος της, γραμμένο το ριζικό της, σηκώνει τα χέρια ψηλά σα φτερούγες,… δαντέλες μαύρες σκεπάζουν το φεγγάρι… χορεύει μ’ ανοιχτά τα χέρια, ν’ αγκαλιάσει τον κόσμο ολόκληρο, η θεά της νύχτας, της θάλασσας, του ανέμου…» Η Νόρα Πυλόρωφ-Προκοπίου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και ζει. Σπούδασε στο Ινστιτούτο Διερμηνέων-Μεταφραστών του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης γερμανικά, αγγλικά, ιταλικά και οικονομία. Εργάστηκε ως καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Goethe, κυρίως σε τάξεις ανώτατης βαθμίδας. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη διδασκαλία της μετά-φρασης. Έχει μεταφράσει από τα γερμανικά δύο μυθιστορήματα, μία ποιητική συλλογή, μία ανθολογία Γερμανών ποιητών και έναν τόμο διηγημάτων. Υπήρξε βασική μεταφράστρια του λογοτεχνικού περιοδικού Αusblicke (1970-1979). Επίσης συνεργάζεται με το λογοτεχνικό περιοδικό Εντευκτήριο. Το 2004 εκδόθηκε μια συλλογή διηγημάτων της με τίτλο «Καθρέπτες θαμποί- τέσσερις ιστορίες και μια αληθινή» (Εκδόσεις ΙΑΝΟΣ) και το 2008 το μυθιστόρημα «Το διαμαντένιο ΄Αλφα» (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα). 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Το τελευταίο διάστημα έφθασαν στα χέρια μας τα παρακάτω βιβλία, έργα Χαλκιδικιωτών συγγραφέων, ή έχοντα άμεση σχέση με τον τόπο μας: Ντίνου Χριστιανόπουλου, «Η Συλλογή Φωτογραφίας του Ντίνου Χριστιανόπουλου», δεύτερη επιλογή, εκτύπωση Αθανασίου Αλτιντζή, Θεσσαλονίκη Μάρτιος 2012. Περιλαμβάνει φωτογραφίες και Πολυγυρινών φίλων του. Γεωργίου Αθ. Δαλαμάγκα, «Η πατρίδα μου η Κασσάνδρα» (όσα άκουσα, είδα και έζησα), εκδόσεις Θερμαϊκός, Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2011. Κωνσταντίνου Χιούτη, «Η Πιάβιτσα των Σιδηροκαυσίων και το εξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου», Θεσσαλονίκη 2012. Κωνσταντίνου Χιούτη, «Η πανήγυρη του Αγίου Αθανασίου στην Πιάβιτσα», Θεσσαλονίκη 2012.

32

πολύγυρος

Τα καφενείαΜαρία Μπουλάκη Λυπιρίδη

Βραδιάζει. Η μέρα ήταν ζεστή σήμερα. Μυριόστομες φωνές των παι-διών στο πάρκο χαλούν τον κόσμο. Είναι η ώρα που όλοι ζητούν ξεκούρα-ση και δροσιά στα γύρω καφενεία. -Να οι παζαρίσ’ ξικίν’σαν για τα καφενεία, δε τσ’ χουράει του σπίτ’, κατιβάζ’ν τα κιουπένκια απ’ τα μαγαζιά, γυρίζ’ν απ’ του χουράφ’ κι ίσια ικεί, ικεί τ’ς αφαλόκουψαν. Έλεγε ο παππούς μου γι’ αυτούς που πήγαι-ναν στα καφενεία, τα οποία καθόλου δεν συμπαθούσε. Μια σκέψη αυτόματα ξεκόλλησε από του χρόνου την ταπετσαρία. Το παλιό καφενείο έρχεται αυτόματα στο νου μου. Αφήνομαι να πλανηθώ εδώ κι εκεί στις παλιές γωνιές. Εκεί ψάχνω. Εκεί στέκομαι και αναζητώ ανθρώπους. Μια παρέα στο καφενείο «του Παντελή». Είναι ο Θωματζίκος, ο μπάρ-μπα Παύλος, ο πατέρας μου και άλλοι λάτρεις της πρέφας. «Λαντούρα» από τους καπνούς του τσιγάρου συννεφιάζει την ατμό-σφαιρα. Τη διώχνω με το χέρι μου να μπορώ να τους αναγνωρίσω. Κανένας δεν ενοχλούνταν από το καπνό, γιατί το τσιγάρο ήταν τρόπος κοινωνικής επικοινωνίας. «Κέρνα ένα τσιγάρο» έλεγαν. Το σανιδένιο πάτωμα μόλις ξεχώριζε από το χώμα. Το κατάβρεχαν και το σκούπιζαν «μη του φουρκάλ’». Τα τραπεζάκια ξύλινα ή τενεκεδένια και καρέκλες πολλές ψάθινες. Μπουφές με άσπρα φλιτζανάκια και μικρά ποτηράκια ρακιού. Δαχτυλήθρες. Στη γωνιά η «χόβολη» που ψήνονταν ο καφές. Απ’ τα παράθυρα, δύσκολα έβλεπες έξω. Μικρά στοκαρισμένα γύρω – γύρω τα τζάμια και ασκούπιστα χρόνο καιρό έτριζαν σαν φυσούσε. Στη μέση μια μεγάλη θερμάστρα σιγόκαιγε και ξεγελούσε τους θαμώνες που άπλωναν τα χέρια να ζεσταθούν. Εδώ «ραχάτευαν» σεβάσμιοι γέροι, νοικοκυραίοι χωρικοί, απόμαχοι της δουλείας, αλλά και αεριτζήδες, χασομέρηδες κάθε είδους. Ένας χώρος μέσα στον οποίο εξελίσσονταν η καθημερινότητα του τόπου. Όλοι μια πα-ρέα για να ξεπερνιούνται τα βάσανα της ζωής. Απολάμβαναν την ομορφιά της συνύπαρξης. Επιδίδονταν σε «μαραθώνιους» πρέφας, ξερής, κοντσί-νας, αβησσυνίας, τάβλι και για την πλάκα μούτζουρ’. Κάποτε – κάποτε απαγορευμένα παιχνίδια για το καλό του χρόνου. Έπαθλο; Ένα λουκούμι, ένα υποβρύχιο. Και όταν στέγνωνε ο λαιμός από την αγωνία για τη νίκη, το έπαθλο ήταν υγρό, ρακί, κρασί με καμιά ελιά και καμιά μπουκιά τυρί.

«Οι χαρτοπαίκτες» του Σεζάν.

Στο καφενείο περί το 1955: Αθ. Καραγκάνης, Νικ. Γεροχρήστος, Άγγελος Ριγάνης, Ιωάννης Παπαγιάννης, Άγγελος Γεροχρήστος (άπαντες εκ Λούκοβης).

33

πολύγυρος

Η γλώσσα λυνόταν και το ηθικό ανέβαινε, τα λόγια βάραιναν, οι φωνές υψώνονταν, όσο τα ποτηράκια ξαναγέμιζαν. -Τι λες ρε που θα μου πεις εμένα ωραία, αυτή τη στημένη που είναι σα ρεγγοκεφαλή. -Γιατί ρε η θ’κιάς είνι καλύτιρ’; Λόγια παλαβά. Άφηναν τα ένστικτά τους να μιλήσουν. Πετούσαν σε μεθυ-σμένους παραδείσους, σε μια προσωρινή ευτυχία, που γρήγορα περνούσε όταν γύριζαν σπίτι και άρχιζε ο καυγάς «μη τ’θκια τ’ς». Στο τέλος τα κεράσματα γράφονταν στα «τεφτέρια» του καφετζή, ώσπου να «έλθει ευθετότερος χρόνος» να πληρωθούν. Πολλές φορές τα ξέγραφε ο χρόνος. Όσοι δεν έπαιζαν, παρακολουθούσαν με το τσιγάρο στο στόμα, με βα-θείες εισπνοές, ώσπου η κάφτρα να φθάσει στα χείλη. Πότε ήταν με το μέρος του ενός, πότε με του άλλου, η κριτική όμως κρατιόταν μέσα τους. Μια εικόνα χίλιες λέξεις. Οι μικροί χαρτοπαίκτες που κλέβουν τον Άσο κάτω από το τραπέζι. Ο σερβιτόρος « με τη δήθεν άσπρη ποδιά» με το δίσκο στο χέρι ή τον μπρούτζινο κρεμαστό πηγαινοερχόταν διαλαλώντας τις παραγγελίες. Ένα μέτριο με ολίγη, έναν πολλά βαρύ και όχι, ελαφρύ με φούσκες, κα-ϊμακλή, βαρύγλυκο, σκέτο, χίλια ονόματα για την ίδια γεύση. Ο αστείος παράγγελνε. -Έναν καφέ ελαφρύ σαν κι εμένα και γλυκό σαν εσένα, όταν ο σερβιτό-ρος ήταν κανένα παλικαράκι γιατί τότε σερβιτόρες δεν υπήρχαν. Σ΄ αυτά τα καφενεία γυναίκες δεν πήγαιναν, παρά μόνο τις Απόκριες. Θόρυβο έκαναν οι δεκάρες για το «φιλοδώρημα» επάνω στα τενεκεδέ-νια τραπεζάκια. Του «Στυλιανού»το καφενείο, ήταν «προσλιακό». Ήταν απέναντι από το «τεφαρίκι» του τόπου, το πέτρινο Σχολείο. Είχε απ΄ έξω ένα τσιμεντέ-νιο μπαλκόνι. Αυτό το προτιμούσαν οι γέροι. Λιάζονταν και μετρούσαν τις χάντρες απ’ το κεχριμπαρένιο κομπολόι και κάτι μουρμούριζε ο ένας στον άλλον. Τι άραγε; για το σιωπηλό δρόμο της γερόντικης μοναξιάς; για την ανομβρία που φέρνει την καταστροφή στο βίος; την περιφρόνηση από τα παιδιά; Τι συλλογιούνταν! Ο μπάρμπα Χρήστος βγάζει από την τσέπη του ένα άσπρο μαντίλι και το περνάει στα μάτια του. -Ε! Γιωρ’ τα μαλλιά μας άσπρισαν απάν’ στ’ αλέτρ’ κι τώρα τι; -Ε! τώρα να, του λέι η Γιώρ’ ς καλή ψ’χή, κι να είμαστι κι αύριου καλά να ξανά έρτουμι στου καφενέ. Μια κάποια παρέκκλιση αισθησιακή από τ’ άλλα καφενεία αποτελού-σε το καφενείο του θείου μου του Ζαχαρία. Η εμφάνιση του ήταν «αρι-

Έργο Φώνη Ζογλοπίτη.

Απρίλιος 1960: Στο μέσον Μάρκος Χλίχλιας και Περικλής Δημόπουλος και αριστερά οι Στ. Χαλάτης και Θεόδ. Αργυρόπουλος.

34

πολύγυρος

στοκρατική». Πάτωμα με κοκκινόασπρα πλακάκια, μαρμάρινα τραπέζια, πολλές φορές σκεπασμένα με πράσινη τσόχα, ξύλινες καρέκλες Η κουζίνα ήταν ιδιαίτερη, τα ποτήρια αλλιώτικα. Οι θαμώνες εδώ ήταν «της πλούσιας αριστοκρατικής τάξης» οι δήθεν. Κάποιοι δημόσιοι υπάλ-ληλοι, κουστουμαρισμένοι και γραβατομένοι. Τους υπολόγιζαν αυτοί που δεν τους ήξεραν. Εδώ η πολιτική και οι διάφοροι εκφραστές της καταλάμ-βαναν την πρώτη θέση στις συζητήσεις. Εδώ παίζονταν άλλα παιχνίδια, κουμ – καν, πινάκλ, πόκα, και χάνονταν χρήματα. Οι επισκέψεις μου στο καφενείο του θείου μου ήταν συχνές. Άφησαν μέσα μου σημαντικά ίχνη. Όταν σχολούσα απ’ το σχολείο περνούσα απ’ εκεί γιατί ο θείος μου μάζευε κουτιά από τσιγάρα. «Σιγαρέττα» έγραφαν από έξω τα όμορφα κουτιά. Στολισμένα με όμορφες κυρίες και χρυσά γράμματα. Έπαιρνα από μέσα τα χρυσόχαρτα για να στολίσω το χριστου-γεννιάτικο δέντρο. Τα λάτρευα τα κουτιά αυτά, τα ανοιγόκλεινα πολλές φορές και έπαιρνα την ευωδιά του καπνού. Μόλις άνοιγα την πόρτα του καφενείου για να μπω μια ωραία μυρω-διά ερχόταν στην μύτη μου. Αυτοί οι θαμώνες ήταν φρεσκοξυρισμένοι και αρωματισμένοι. τους θαύμαζα. Ένιωθα ένα ανέβασμα προσωπικό, όταν ο θείος μου με καλωσόριζε, με χάιδευε με κερνούσε και οι γύρω κύριοι μου χαμογελούσαν. Μου έδινε επίσης παλιές τράπουλες τις οποίες μόλις τις πήγαινα στο σπίτι μου τις έκαιγε η μάνα μου, για να μην μάθω να παίζω χαρτιά. Η νοσταλγία τους ξαναδίνει όλους μορφή, ίσα – ίσα για να ξαναθρυνήσω τον χαμό τους. Πέρασαν κι έφυγαν οι άνθρωποι, μακάρι ν’ αξιώθηκαν τον παράδεισο. Μια επίσκεψη σε ένα καφενείο της εποχής εκείνης ήταν γνωριμία με ένα ολόκληρο κόσμο. Μια γνωριμία με την ψυχή των ανθρώπων. Στα μικρά μέρη διατηρούν ακόμα την ζεστασιά τους και χαρίζουν στους γέροντες καλές στιγμές με κεράσματα και πειράγματα, όλοι μαζί σαν μια μεγάλη οικογένεια. Γύρω στις έντεκα το βράδυ, τώρα, ο δρόμος γεμίζει με κόσμο νέο που ζητάει νέας μορφής χαρούμενη κοινωνική ζωή. Εκεί στα ίδια μέρη, όπου τα παλιά καφενεία έχουν μετατραπεί σε πολύχρωμα μπαρ, με δυνατή μουσική και όμορφες προκλητικές σερβιτόρες, κερνούν ξενόφερτα ποτά. Οι θαμώνες, αγόρια και κορίτσια, όρθιοι, κρατούν στο χέρι το ποτήρι, ζουν απρόσωπα και φευγαλέα βράδια. Ώρα τώρα τα μάτια μου έχουν καρφωθεί κάπου. Νιώθω σαν να υπάρ-χουν κι άλλοι άνθρωποι κοντά μου που με κοιτάζουν. Τρέχουν και μ’ αγκαλιάζουν, γίνονται ζωντανοί κορμοί, τυλίγονται γύρω μου. Ο μπαμπάς με το λουκούμι στο χαρτί γυρνά απο το καφενείο. Δεν θέλω να ξεφύγω. Δεν προσπαθώ. Ξεχάστικα εκεί στην καρέκλα ώσπου η ψύχρα της νύχτας ξανάφερε το αφηρημένο μου βλέμμα στο σήμερα.

«Τα αλανάκια».

35

πολύγυρος

Θεέ μου, τι τρώγαμε!(Σνακ, ορντέβρ και απεριτίφ της παιδικής μας ηλικίας)

Γιάννης ΤσίκουλαςΟμότ. Καθηγητής Παιδιατρικής Α.Π.Θ.

Αυτά που τρώγαμε εκείνα τα χρόνια, μεσούντος του 20ου αιώνα, δε νομίζω ότι θα έδιναν πολλές αποδεκτές ιδέες για να πλουτισθεί το σημε-ρινό διαιτολόγιο των παιδιών, καθ’ όσον και τότε ακόμα τα τρώγαμε ερήμην των γονιών μας. Πιστεύω όμως ότι αξίζει να τα θυμηθούμε και να τα αναφέρουμε γιατί είναι άρρηκτα δεμένα με τη διατροφή και την ανα-τροφή πολλών γενεών παιδιών. Παίζοντας και τριγυρνώντας ολημερίς σε δρόμους, αλάνες, πάρκα, χωράφια, περιβόλια και ρουμάνια και μη έχοντας μαζί μας καλαθάκια με σάντουιτς ή κρουασάν και βέβαια ούτε ένα θερμός με αναψυκτικά ή έστω με νερό αναζητούσαμε τα σνακ, τα ορντέβρ και τα απεριτίφ μας και ενί-οτε και το κύριο γεύμα μας εκ των ενόντων. Ό,τι παρείχε το φυτικό κυρί-ως αλλά και το ζωικό (ακόμα και το ανθρώπινο) βασίλειο ήταν ευπρόσ-δεκτο για να καλύψει τις ανάγκες αυτού του τομέα. Και τι δεν μας παρείχαν τα βασίλεια αυτά για να κορέσουμε βέβαια και την πείνα μας αλλά κυρίως τη λαιμαργία μας, την περιέργειά μας, τον μιμητισμό μας, την ανακάλυψη του καινούριου και του απαγορευμένου. Όλα αυτά όχι σπάνια μας προκαλούσαν πεπτικές διαταραχές (εμετούς, κοιλόπονους, διάρροιες) ή και σοβαρότερα προβλήματα υγείας. Δε θα ξεχάσω τα λόγια που κάθε λίγο άκουγα από τη μάνα μου ή από άλλες μάνες που έλεγαν αγανακτισμένες: «Πάλι ξιρνουβουλάει του σκλότικνου, του αφουρισμένου. Ποιος ξερ’ τι σκ… έφαϊ πάλι και δε μαρτυράει». Τρώγαμε λοιπόν ό,τι τρώγαμε «ξιρνοβολούσαμι κι δε μαρτυρούσαμι», αλλά μόλις συνερχόμασταν συνεχίζαμε απτόητοι τα ίδια.Τώρα που δεν φοβάμαι «να μαρτυρήσω» τι τρώγαμε θα κάνω έναν κατά-λογο των εδεσμάτων και των ροφημάτων από το φυτικό, το ζωικό, το ανθρώπινο καθώς και από το ανόργανο βασίλειο.

ΦΥΤΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Τα φυτά ή τα μέρη τους (ρίζες, βλαστάρια, φύλλα, λουλούδια, καρποί) που τρώγαμε μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες: Στα αυτοφυή (άγρια) και στα καλλιεργημένα (ήμερα). Α. Αυτοφυή (άγρια) φυτά 1. Αγριοτριανταφυλλιές. Όταν έπεφταν τα πέταλα των λουλουδιών

1963. Μικροί μαθητές από τη Νικήτη. (Φωτο Νίκου Βασιλάκη)

36

πολύγυρος

της αγριοτριανταφυλλιάς έμενε ένας κόκκινος σαρκώδης ωοειδής καρπός που είχε μια γλυκόξινη γεύση. Τρώγαμε λοιπόν ευχάριστα το σαρκώδες εξωτερικό του καρπού αλλά μέσα υπήρχαν πολλά σπόρια τυλιγμένα σ’ ένα χνούδι, που κολλούσαν ενοχλητικά στα χείλη, το στόμα και στα χέρια μας. Έτσι κάθε φορά που έτρωγα τους καρπούς της αγριοτριανταφυλλιάς υποσχόμουν στον εαυτό μου ότι δεν θα ξαναφάω, χωρίς να μπορώ να κρατώ το λόγο μου. 2. Αγκόρνιτσα. Ήταν άγρια αχλάδια, μικρά και στρογγυλά, που έπρε-πε να έχουν ωριμάσει πολύ, αλλιώς είχαν μια υπερβολική στυφάδα. 3. Ακακίες. Τα λουλούδια της ακακίας, άσπρα, τραγανά και μυρωδάτα τα τρώγαμε με πολλή ευχαρίστηση και σε μεγάλες «μερίδες». Απ’ ότι θυμαμαι ήταν από τα κύρια αίτια που μας έκαναν να «ξερνουβουλούμι». 4. Βαλάνια (βαλανίδια). Ένα είδος βαλανιδιών ήταν όχι τόσο στυφά όσο τα συνηθισμένα και τα τρώγαμε άνετα. Κάποια παιδιά δεν καταδέ-χονταν όμως να φάνε βαλανίδια λέγοντας ότι «βαλάνια τρων’ μον’ τα γρούνια». Έτσι κρατούσαν τη θέση τους και έκαναν εμάς που τα τρώγα-με να νιώθουμε αν όχι «σαν γρούνια», πάντως άβολα. Παρ’ αυτά συνεχί-ζαμε να τα καταβροχθίζουμε, όπου τα βρίσκαμε. 5. Βάτσινα (βατόμουρα). Τα βατόμουρα ήταν πολύ αγαπημένο μας έδεσμα. Η γλυκόξινη πικάντικη γεύση τους τα έκανε περιζήτητα. Και καθώς οι βατσινιές αφθονούσαν στις εξοχές του Πολυγύρου τα απολαμβά-ναμε ιδιαίτερα και πλουσιοπάροχα. 6. Βλαστάρια. Όταν λέγαμε βλαστάρια εννοούσαμε αποκλειστικά τα βλαστάρια των κλημάτων του αμπελιού. Τα τρώγαμε αφαιρώντας τη φλούδα τους. Ήταν χορταστικά και η υπόξινη δροσερή γεύση τους ήταν απόλαυση. 7. Γλύτζιανους. Οι αμυγδαλιές κυρίως αλλά και οι δαμασκηνιές και οι ροδακινιές είχαν πάνω στον κορμό και στα κλαδιά τους ζελατινοειδείς, μελιτόχροοες μάζες διαφόρων σχημάτων και μεγεθών. Αυτό το ονομάζαμε γλύτζιανο, το αποσπούσαμε και το τρώγαμε. Ήταν μάλλον άγευστο αλλά το μασούσαμε σαν μαστίχα και το καταευχαριστιόμασταν. Αργότερα έμαθα ότι ο γλύτζιανος ήταν εκδήλωση μιας ασθένειας των δέντρων. Τέλος πάντων. Ό,τι έγινε … έγινε! 8. Κάκτσα. Μικρά στρόγγυλοι κόκκινοι καρποί της κακτσιάς ενός θάμνου που έμοιαζε με τον πυράκανθο. 9. Καστανίτσες. Ήταν μικρά άσπρα λουλούδια που είχαν βολβό μέσα στο χώμα. Αυτούς τους βολβούς τους καθαρίζαμε όπως όπως από τα πολλά χώματα και τους τιμούσαμε ιδιαιτέρως. Ήταν νοστιμότατοι. 10. Κουκουνάρια και άνθη πεύκων. Τα κουκουνάρια των πεύκων

Τα χόρτα ήταν απαραίτητα για κάθε Πολυγυρινό τραπέζι.

37

πολύγυρος

ήταν δύο ειδών. Το ένα είδος ήταν μικρά και είχαν στη μια άκρη τους μια μεμβράνη που απέτρεπε στον άνεμο να τα παρασύρει και το άλλο είδος είχε σκληρό περίβλημα. Το δεύτερο είδος ήταν όλο άρωμα και νοστιμιά. Από τα πεύκα τρώγαμε και τα λουλούδια. Η όψη τους θύμιζε βατόμουρα. Απ’ ότι θυμάμαι δεν ήταν τίποτα το λαχταριστό, αλλά τα τρώγαμε. 11. Κούμαρα. Οι πανέμορφοι καρποί της κουμαριάς με την κρεμώδη αίσθηση ήταν περιζήτητοι. 12. Κράνα. Ολοστρόγγυλοι βαθυκόκκινοι οι καρποί ενός δέντρου, της κρανιάς είχαν μια ευχάριστη γλυκόξινη γεύση. Αποφεύγαμε να τους τρώμε γιατί υπήρχε μια έκφραση «αυτός λιάζ(ι) τα κράνα» που σήμαινε ότι ήταν χρόνια άρρωστος και φοβόμασταν μήπως τρώγοντάς τα αρρωστή-σουμε κι εμείς. 13. Λεμονίτσες (ξυνίθρες). Ήταν μικρά φυτά σαν πράσινες τούφες από χορταράκια με φυλλαράκια που είχαν μια πολύ ωραία δροσερή ξινωπή γεύση. Επειδή ήταν σε επαφή με το χώμα όταν τα τρώγαμε (φυσικά πάνα χωρίς να τα πλένουμε) τρώγαμε μαζί και αρκετό από το χώμα, που το «κριτσιανίζαμε». Αυτό το σύνοδο, το αναπόφευκτο «κριτσιάνισμα» χαλούσε κάπως το ίματζ των κατά τα άλλα γευστικότατων λεμονιτσών. 15. Προύνα. Νομίζω ότι μπορούμε να τα κατατάξουμε στα άγρια δαμάσκηνα. Μωβ-μελανί στο χρώμα, ολοστρόγγυλα σαν μπίλιες στο σχήμα είχαν τη γεύση του δαμάσκηνου με μικρή στυφάδα. Τα τρώγαμε με τις χούφτες. 16. Ραδίκια. Ένα είδος ραδικιών, που τα λεγαμε «πικρακόλες» όταν ωρίμαζαν ανάπτυσαν προς τα πάνω ένα τρυφερό βρασταράκι λίγο υπόπι-κρο. Το τρώγαμε με απληστία γιατί λέγαμε ότι ανοίγει την όρεξη. Τάχα τι το χρειαζόμασταν το «άνοιγμα» αυτό της όρεξης, αφού έτσι κι αλλοιώς είμασταν μονίμως πεινασμένοι; 17. Σούρβα. Καρποί ενός δέντρου, της σουρβιάς, που η γεύση τους θύμιζε εκείνη του χουρμά. Μάλλον για να λέμε τα πράγματα όπως έγναν, όταν πρωτοφάγαμε χουρμάδες, αφού είχαν περάσει εκείνα τα δύσκολα χρόνια, φερμένους από μερη «εξωτικά και ονειρεμένα», μας θύμισε η γεύση του τα ταπεινά σούρβα τα δικά μας τα προερχόμενα από μέρη ούτε «εξωτικα» ούτε «ονειρεμένα». 18. Σπαράγγια. Οι εξοχές του Πολυγύρου είχαν πολλά «αγριοσπά-ραγγα». Τα τρώγαμε έτσι απλά, χωρίς ίχνος έπαρσης καθόσον αγνοούσα-με ότι τα σπαράγγια ανήκουν στην υψηλή γαστρονομία. Κρίμα. 19. Ψωμάκια. Ήταν οι καρποί της αγριομολόχας κάτι μικροί στρογγυ-λοί καρποί σαν φασόλια που έμοιαζαν με μικρογραφία ψωμιού. Είχαν μια υπόξινη γεύση και άφηναν μια βλεννώδη αίσθηση στο στόμα.

11-2-1955. Γ. Πανέλης, Κ. Μπάκης, Ιω. Μπουλάκης.«Θεέ μου... τι πίναμε...».

38

πολύγυρος

Καλλιεργημένα (ήμερα) φυτά Ο όρος «κλεμμένα» θα ταίριαζε καλύτερα εδώ από τον όρο καλλιερ-γημένα. Ό,τι φρούτο καλλιεργούνταν σε αυλές σπιτιών, σε κήπους ή στην εξοχή αποτελούσε για μας ιδανικό σνακ, ορντέβρ και απεριτίφ. Ποιο παιδί εκείνης της εποχής μπορεί να πει ότι δεν άπλωσε το χέρι για να απολαύ-σει κάποια φρούτα που δεν ήταν δικά του; Τρώγαμε λοιπόν με απληστία τα φρούτα όπου τα βρίσκαμε καθ’ όσον τα ψυγεία στα σπίτια μας δεν ξεχείλιζαν από δαύτα, χωρίς να περιμένουμε βέβαια να ωριμάσουν. Μόλις σχηματίζονταν οι καρποί υφίσταντο την επιδρομή μας. Ποιος δεν έχει φάει άγουρα πράσινα αμύγδαλα και άγουρα καταπράσινα δαμάσκηνα που ήταν κατάξινα (δρασπέτια), μας καταμούδιαζαν τα δόντια αλλά είχαν μια ιδιαίτερη γοητεία. Στους αγρούς και στα κτήματα γύρω από τον Πολύγυρο κυκλοφορού-σαν οι αγροφύλακες (δραγάτες και Πολυγυρινοί μπικτσήδες), που προ-σπαθούσαν να προστατέψουν το βιος των ανθρώπων από τις επιδρομές μας και μας κυνηγούσαν. Σε έναν μάλιστα είχαμε δώσει το παρατσούκλι «το καπελάκ’(ι)» γιατί βλέπαμε το καπέλο του να προβάλλει ανάμεσα στα δέντρα και στους θάμνους πριν εμφανισθεί ο ίδιος. Ακούγαμε συχνά τη σφυρίχτρα των μπικτσήδων, ξέραμε τα στέκια τους, τις λεγόμενες αντραγασιές, και προσπαθούσαμε να τους αποφύγουμε, όχι πάντα επιτυ-χώς. Όταν όμως τους ξεγελούσαμε και αφού είχαμε γεμίσει και τις τσέπες μας και τους κόρφους μας από τα κλεμμένα φρούτα χωρίς να μας συλλά-βουν, είχαμε το θράσος και την αχαριστία, αποχωρούντες από τον τόπο του εγκλήματος να τραγουδούμε στεντορία τη φωνή και κατ’ επανάληψιν τους παρακάτω στίχους αφιερωμένους εξαιρετικά στους ατυχήσαντες να μας μαντρώσουν μπικτσήδες: «Νιάου νιάου τα σταφύλια / κι η μπικτσής δεν είνι ιδώ πάει στη βρύσ’ / να πιει νιρό» Επαναλαμβάνω: οποίο θράσος, οποία αχαριστία. Εκτός από τα φρούτα τρώγαμε με ευχαρίστηση και καλαμπόκι (κουκουνάρες) και σιτάρι (στά-χυα). Τέλος, όταν πηγαίναμε κατά το λιομάζωμα στους ελαιώνες μας ψάχναμε επισταμένα να βρούμε στο έδαφος κάποιες ελιές, που είχαν ωρι-μάσει πρόωρα κι έπεσαν στο χώμα και μαράγκιασαν. Τις ονομάζαμε μάπες και τις τρώγαμε με βουλιμία. Είχαν μια γλυκόπικρη πικάντικη γεύση και είχαν τη φήμη ότι άνοιγαν κι αυτές την όρεξη όπως τα ραδίκια!

(η συνέχεια στο επόμενο)

Σημείωση: * αντραγασιά (εκ του δραγάτης): Το στέκι, το φυλάκιο του αγρο-φύλακα που ήταν ένα κρεβάτι καμωμένο από ξύλα και κλαδιά και τοποθετη-μένο σ’ ένα δέντρο στο έδαφος.

1942. Ο Κων/νος Ζαμπούνης με τα κουνέλια του.

Μαρία Βογιατζή,Αννέτα Κοκάλου, Αικ. Πιπέρκου, Μαρία Πιπέρκου.

39

πολύγυρος

Τα νέα του Ομίλου ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ: Την Τρίτη 8 Μαΐου η ομάδα Παραστάσεων του Ομίλου μας συμμετεί-χε στη «Γιορτή Κολοκυθιού», που διοργάνωσε στα Βασιλικά ο τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος. Στην εκδήλωση συμμετείχαν χορευτικές ομάδες από Ρωσία, Σερβία και Βουλγαρία. Την τιμητική τους είχαν φυσικά οι συνταγές με κύριο συστατικό το κολοκύθι και οι δικοί μας δεν παρέλειψαν να τιμήσουν δεόντως τις κολοκυθόπιτες, τους κολοκυθοκεφτέδες κλπ. Την Παρασκευή 13 Ιουλίου η ίδια ομάδα συμμετείχε στο χορευτικό αντάμωμα που διοργάνωσε ο Σύλλογος των Απανταχού Τενεδίων στην Τένεδο. Χορεύτηκαν χοροί από τη Θεσσαλία υπό τους ήχους της ορχή-στρας του Θανάση Σέρκου. Τέλος, το Σάββατο 28 Ιουλίου η ομάδα νέων του Ομίλου μας συμμε-τείχε στο 2ο Χορευτικό Αντάμωμα που διοργάνωσα στην Παλιόχωρα ο τοπικός Πολιτιστικός Σύλλογος. Μετά την παρέλαση των συγκροτημάτων στα γραφικά σοκάκια του χωριού, οι χορευτές μας εντυπωσίασαν τους παρευρισκόμενους με το κέφι και τη ζωντάνια που απέδωσαν τους χορούς από τη Θράκη.

Ο ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΤΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΘΕΑΤΡΟ: Το βράδυ της Παρασκευής 15 Ιουνίου τα παιδικά και εφηβικά χορευτικά τμήματα του Ομίλου μας συμμετείχαν σε μια πανδαισία χορού και μουσικής στο ανοι-χτό θέατρο της πόλης μας. Ήταν η καθιερωμένη εκδήλωση, που οργανώ-νεται εδώ και χρόνια με την ευκαιρία της λήξης του σχολικού έτους και της έναρξης της καλοκαιρινής περιόδου για τους νεαρούς μαθητές μας, και μέχρι πέρσι γινόταν στο προαύλιο του Δημαρχείου. Φέτος ρίχτηκε η ιδέα η εκδήλωση να μεταφερθεί στο ανοιχτό θέατρο και οι εμπνευστές της δεν αστόχησαν. Περισσότεροι από τριακόσιοι χορευτές κατέκλυσαν τη σκηνή, πολλαπλάσιοι θεατές κάθε ηλικίας τις κερκίδες και… ισάριθμα αυτοκίνητα κατέλαβαν τη γύρω περιοχή μέχρι το Εθνικό στάδιο. Υπήρξε λοιπόν μια πρωτοφανής κοσμοσυρροή σε μια πανέ-μορφη εκδήλωση με φόντο τον νυχτερινό Πολύγυρο, που διάρκεσε μέχρι αργά το βράδυ και ικανοποίησε και τον πιο απαιτητικό θεατή. Η καταπληκτική εκδήλωση βέβαια οφείλει την επιτυχία της στους αει-κίνητους χοροδιδασκάλους του Ομίλου μας Δημήτρη Αραμπατζάκη και Βάγια Μιχάλη, οι οποίοι επί τόσα χρόνια όχι μόνο δεν επέτρεψαν τα χορευτικά τμήματα να σημειώσουν την παραμικρή κάμψη, αλλά αντίθετα κατάφεραν κάθε χρόνο να τα δυναμώνουν και να τα μεγεθύνουν.

Από την εκδήλωση για τη λήξη του σχολικού έτους, στο Ανοιχτό Θέατρο Πολυγύρου.

40

πολύγυρος

Το λεύκωμα «ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ, Ο ΤΟΠΟΣ & ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ», έκδοση του «Π» από το 2011, μπορείτε να το προμηθευθείτε από τα πρακτορεία τύπου Στέλιου Θεοδώρου στις «Έξι Βρύσες» και Παύλου Στεφανίδη επί της Ασκληπιού στον Πολύγυρο. Επίσης όσοι δεν έλαβαν τον ΙΑ΄ τόμο του περιοδικού, ή παλαιότερους τόμους να απευθυνθούν στον εκδότη του περιοδικού. ΝΕΚΡΟΛΟΓΙΑ: Τον περασμένο Ιούνιο ο «Π» έχασε ένα καλό φίλο και εσχάτως πολύτιμο συνεργάτη. Τον πρώην υπουργό Κων/νο Τριαρίδη, με τον οποίο ο «Π» είχε αναπτύξει στενή συνεργασία. Μπορεί η συνεργασία αυτή να μην ολοκληρώθηκε, εμείς όμως θα τον θυμόμαστε για το ήθος και τη σεμνότητα που τον διέκρινε. Ευχόμαστε στους οικείους του την εξ ύψους παρηγορία.

Ο ταχυδρόμος πέρασε…. Με αφορμή το άρθρο του κ. Γιώργου Ζωγραφάκη «περί Ασπροβόλας και άλλων» που δημοσιεύθηκε στο 69ο τ. του «Π», ο δικηγόρος Νίκος Τάσιος έθεσε στη διάθεσή μας 2 σχετικές επιστολές (και τις αντίστοιχες απαντητικές) που απέστειλε προ 12 και πλέον ετών σε αρμόδιες υπηρεσί-ες. Από τις επιστολές αυτές αντιγράφουμε: Προς ΙΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων/24-6-1999 «Τον τελευταίο καιρό γίνεται λόγος για επέκταση του κτιρίου του Αρχαιολογικού Μουσείου Πολυγύρου… μιας και θα στεγάσει μεταξύ άλλων και την σημαντικοτάτη αρχαιολογική συλλογή που προσέφερε… ο κ. Ηρακλής Λαμπρόπουλος… Ακριβώς πίσω από το υφιστάμενο κτίριο του Μουσείου σε απόσταση λίγων μέτρων, υπάρχει και φαίνεται στην επιφάνεια της γης ένας άσπρος βράχος καλυμμένος σήμερα από αρχαιολογικό υλικό. Είναι το σημείο όπου στις 22 Απρ. 1854… οι Τούρκοι κατέσφαξαν 27 προκρίτους του Πολυγύρου, τα ονόματα των οποίων είναι γραμμένα στη μαρμάρινη στήλη του Ηρώου της πόλης (οι πέτρες που αποτελούν τη βάση του Ηρώου είναι κομμάτια αυτού του βράχου). Για το γεγονός της σφαγής και το χώρο ο Π. Στάμος γράφει… και Π. Βακαλόπουλος επίσης… (αναφέρονται σχετικά αποσπάσματα και βιβλιογραφία) Θέτω υπόψη σας τα ανωτέρω… ιστορικά στοιχεία, με την παράκλη-ση… ο μελετητής της επέκτασης να φροντίσει όχι μόνο για τη διατήρη-

41

πολύγυρος

ση του ιστορικού βράχου, αλλά και την ένταξή του στο χώρο και για την κατά το δυνατόν ανάδειξη και προβολή του…»

Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΙΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ κ. Μαρία Μπουλάκη-Λυπηρίδη και αδιαμφισβήτητα η πιο δραστήρια συνεργάτης του «Π», μας έστειλε την παρακάτω επιστολή: «Είναι πια γνωστό σε όλους, ότι το Περιοδικό μας «Ο ΠΟΛΥΓΥΡΟΣ» αποτελεί τον κύριο φορέα του πολιτισμού και της παράδοσης του ιστο-ρικού μας τόπου. Η κυκλοφορία του έγινε αιτία στενότερου δεσμού και επικοινωνίας μεταξύ των συμπατριωτών μας που βρίσκονται εκτός Πολυγύρου σε πολλά μέρη του κόσμου. Η διαδρομή της ύλης του από το παρελθόν έως σήμερα υπογραμμί-ζει την σπουδαιότητα της έκδοσης και επιβάλει την συνέχιση της. Έχουμε γνώση των δυσκολιών, οι οποίες ημέρα με την ημέρα πολ-λαπλασιάζονται. Όμως η επικοινωνία με τους άλλους και η πνευματική τροφή, απαλύνει τον ψυχικό πόνο. Την αγωνία για το άγνωστο μέλλον και άλλοτε την είχαν οι άνθρω-ποι. Είχαν όμως ανορθωμένο ηθικό, αγάπη και αλληλεγγύη. Μέσω του «Π» έχουν προβληθεί τα αποτελέσματα των αρετών αυτών και ας εξακολουθήσουν να προβάλλονται. Το Δ.Σ. του Συλλόγου μας, αισθάνεται σαν χρέος και υποχρέωση να ενισχύσει, για να συνεχιστεί η έκδοσή του. Παρακαλούμε δεχτείτε τη μικρή βοήθεια των «200€» που αποφάσι-σε να σας χορηγηθούν». «Π»: Ευχαριστούμε για ακόμα μια φορά τον αδελφό Σύλλογο Πολυγυρινών «Ο Τσουκαλάς» και ξεχωριστά την πρόεδρό του Μαρία Μπουλάκη, καθώς δεν είναι η πρώτη φορά που μας ενισχύει οικονομικά.

Ο Γεώργιος Τρ. Αναγνωστάρας, υπό τον τίτλο «Η άλλη Χαλκιδική», μας γράφει: «Ήδη διανύουμε τον πρώτο μήνα του καλοκαιριού εν μέσω κρίσης. Οι πολύχρωμες ομπρέλες και ξαπλώστρες, που έχουν κατακλύ-σει τις ακτές της Χαλκιδικής, και η μουσική, που ηχεί δυνατά, έδωσαν το εναρκτήριο λάκτισμα του καλοκαιριού. Κάθε σαββατοκύριακο χιλιά-δες επισκέπτες αποβιβάζονται στις ακτές της Χαλκιδικής. Βέβαια οι επιλογές των επισκεπτών καθορίζονται από την οικονομική δυνατότητά τους. Οι περισσότεροι θα αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις για την περίοδο των διακοπών τους. Η Χαλκιδική είναι το μέρος τα οποίο μπο-ρεί να προσφέρει και ποιοτικές και οικονομικές διακοπές. Υπάρχει ένα

Μια από τις νεανικές χορευτικές ομάδες του Λαογραφικού Ομίλου.

42

πολύγυρος

άλλο πρόσωπο, το οποίο στα προηγούμενα χρόνια της ευημερίας καλύ-φθηκε από την κακογουστιά, την άναρχη δόμηση, την αυθαιρεσία και τη δήθεν ανάπτυξη. Αυτό το πρόσωπο της Χαλκιδικής λίγοι το γνωρί-ζουν και ακόμα πιο λίγοι το αναζητούν και προσπαθούν να το ανακα-λύψουν. Τους όμορφους γραφικούς κολπίσκους με τις όμορφες αμμου-διές, που τους κρύβουν τα beach bar. Οι ιστορικοί οικισμοί, που μπορούν να προσφέρουν ηρεμία και γαλήνη στον επισκέπτη, καλύπτονται από τις πολύχρωμες πινακίδες και τα σύγχρονα καταστήματα. Τα δάση της είναι έτοιμα να δεχτούν τον επισκέπτη και να τον αγκαλιάσουν με τα κλαδιά του. Σήμερα, που αναζητείται μια διέξοδος και η βιώσιμη ανά-πτυξη, αυτό το πρόσωπο της Χαλκιδικής είναι απαραίτητο να αποκα-λυφθεί, ώστε να αναδειχθεί και να προστατευθεί».

Τα τελευταία χρόνια ο «Πολύγυρος» κυκλοφορεί αποκλειστικά χάρη στην αγάπη και την οικονομική στήριξη των αναγνωστών του. Η αγάπη αυτή ήταν που μας έκανε από την αρχή να νιώσουμε, πως μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας χωρίς δεσμεύσεις και υπο-χρεώσεις. Γι αυτό δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο «Πολύγυρος» αποτελεί έκδοση των συνδρομητών του. Εμείς σε ανταπόδοση αυτής της αγάπης εργαζόμαστε νυχθημερόν, για να παρουσιάζουμε κάθε φορά ένα αξιοπρεπές τουλάχιστον τεύχος με επίκαιρα θέματα, ιστορικά, λαογραφικά, εικαστικά και άλλα που αναφέρονται στη μικρή μας πατρίδα, τον Πολύγυρο. Σας ευχαριστούμε όλους – ιδιαίτερα τους Πολυγυρινούς της δια-σποράς – για τη συγκινητική ανταπόκριση και σας καλούμε όλους να συμμετέχετε στην προσπάθειά μας αυτή.

Οι χορηγοί του περιοδικού μας για το νέο έτος 2012 είναι:

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ – ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ: Χρίστος Ν. Γεροχρήστος 200, Αρετή Παλαμήδους 150, Γιάννης Καραμάνος 100, Γιάννης Τσίκουλας 100, Θωμάς Ανδρωνάς (Αυστραλία) 50, Φώτης Ζογλοπίτης 50, Χρυσάνθη Τσίκουλα 30, Αναστασία Βασιλάκη-Γουνιώτη 50, Μαρία Μπάκη-Αμπελά 50, Δημήτριος Μάντης 50, Άννα Καρνή 50, Γιώργος Εμμανουήλ 50, Αικατερίνη Μπαλάση 50, Εριφύλη Δαμιανού-Μαρίνη 50, Παγώνα Μυλωνά 50, Πόπη Μπαντέ 50, Τιτίκα Παλιόμπεη 50, Θωμαΐς Μπουλάκη 100, Σουλτάνα Μπουλάκη 100, Μαρία Κυρκούδη 50, Τασούλα Κελιαφάνου 30, Τασούλα Μπανάβα 10,

Χορευτική ομάδα κοριτσιών του Λαογραφικού Ομίλου.

43

πολύγυρος

ÊÅÍÔÑÏ ÁÉÓÈÇÔÉÊÇÓ ÁÄÕÍÁÔÉÓÌÁÔÏÓ

Ðáíáãéþôá ÁóâåóôÜÁéóèçôéêüò

Ðïëýãõñïò, ôçë.: 23710 21919

Σύλλογος Γυναικών Πολυγύρου 20, Αβραάμ Παπαδόπουλος 20, Δημήτριος Αντ. Μπανάβας 50, Νικόλαος Μπουλάκης 30, Δημήτρης Σισμάνης 50, Άννα Τσίκουλα 20, Γεώργιος Χαλάτης 30, Δάφνη Βορδού-Γκαρά 50, Χρήστος Ν. Μπανάβας 50, Αναστάσιος Ασσανιώτης 40, Αθανάσιος Φ. Δέλλιος 50, Ιωακείμ Ψαθάς 50, Ευριπίδης Χατζηχρίστος 50, Θεόδωρος Αυγερινός 20, π. Αθανάσιος Δαλιανάς 25, Μαρία Γιαννακάρη-Παπαγιαννοπούλου 100, μοναχός Νείλος Καυσοκαλυβίτης 10, Θεοδόσιος Μορένος Αυστραλία 50, Μαρία Μάντη 50, Πέτρος Αναγνωστάρας 50, Ελβίρα Μελά 50, Καίτη Σταμνά-Ψυλλινάκη 40, Βάσω Λαμπροπούλου 50. ΜΑΡΤΙΟΣ – ΑΠΡΙΛΙΟΣ: Γεώργιος Δημούδης 250, Κοσμάς Χλιάπας 110, Στέλιος Δέας 100, Απόστολος Κελιαφάνος 100, Αικατερίνη Ψαθά-Γερογιάννη 100, Άννα Ρίζου 50,Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας 30, Ι. Μ. Αγίου Αρσενίου 40, Κατερίνα Ν. Μπανάβα 50, Δημήτρης Γ. Σχοινάς 20, Α. Ανώνυμος 100, Λάζαρος Μπουλάκης 80, Κώστας Μεριβάνης 50, Νικολέτα Διαμαντουλάκη 50, Νίκη Κοκκάλου-Λασκαρίδου 50, Κώστας Τσουλοδήμος 30, Χρήστος Πιπέρκος 30, Άννα Τζηρίτη 50, Βέρα Μπόμπα 50, Απόστολος Αποστολίδης 100, Κυριακή Μαρέτη-Ψαθά 50, Πόπη Κόκκουρα 50, Μάρω Κατσίκα 30. ΜΑΙΟΣ – ΙΟΥΝΙΟΣ: Αθανάσιος Παπανικολάου 100, Μαρία Τσουγκράνη 100, Μάριος Σπηλιόπουλος 50, Δημήτριος Λιαμάδης 50, Ναυσικά Λαΐου 50, Νικόλαος Γ. Κυρκούδης (Αυστραλία) 50, Πέτρος Καπλάνης 50, Ευαγγελία Μανωλούτσιου-Τουμανίδου 50, Βασίλειος Τζαφέρος 50, Νίκος Κούρτης 50, Δήμητρα Φαρδογιάννη 50, Γαλάτεια Αξαρλή 25, Αναστασία Μανασσή-Βαλασάκη 25, Αναστασία Κεφαλά 10, Ασημίνα Καζάνη 50, Αργύρης Γ. Βορδός 50, Αναστασία Παραθυρά-Μαζαράκη 50, Δήμητρα Γαβρίλη 50, Δήμητρα Στεφάνου 100, Νίκος Αντ. Βασιλάκης 50, Ντίνος Χριστιανόπουλος 100, Γεώργιος Δαραβίγκας 200 $, Νούλα Φυργάδη 50. ΙΟΥΛΙΟΣ – ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ: Πέπη Ζαμπούνη 200, Σύλλογος Πολυγυρινών Θεσσαλονίκης «Ο Τσουκαλάς» 200, Γιώργος Δαμαλάς (Γαλλία) 150, Γεώργιος Λυπηρίδης 100, Ευαγγελία Δαμαλά-Γαβριλάκη 50, Μάρκος Καραμέρης 80, Γεώργιος Μορένος 70, Αννέτα Δελήμπαση 30, Ελένη Τάσιου 50, Στέλλα Κουντούρη 20, Ιωάννης Λογοθέτης 50, Κατερίνα Κούτλου 50, Άννα Μπασλή-Ζαχαράκη 50, Μαρία Μπαλή 40, Φίλιππος Ν. Στράτος 70, Χάιδω Ν. Ταμπάλη 30.

www.stivachtaris-realestate.gr

ÅÕÑÉÐÉÄÇÓ ×ÁÔÆÇ×ÑÇÓÔÏÓó÷ïëéêÜ - ÷áñôéêÜ - åßäç ãñáöåßïõ

Ðïëýãõñïòôçë.: 23710 24228

ÊÁÑÁÌÁÍÏÓ ÉÙÁÍÍÇÓÁñ÷éôÝêôùí Ìç÷áíéêüò - ÅÄÅ

Ìáêåäïíßáò 8Ðïëýãõñïò

ôçë.: 23710 24993, Fax: 23710 21244