185วิถีสังคหวิภาค

_16-0516 (125-212)P5.indd 185 5/25/59 BE 4:37 PM

186 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

_16-0516 (125-212)P5.indd 186 5/25/59 BE 4:37 PM

187วิถีสังคหวิภาค

_16-0516 (125-212)P5.indd 187 5/25/59 BE 4:37 PM

188 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

_16-0516 (125-212)P5.indd 188 5/25/59 BE 4:37 PM

189วิถีสังคหวิภาค

_16-0516 (125-212)P5.indd 189 5/25/59 BE 4:37 PM

190 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

_16-0516 (125-212)P5.indd 190 5/25/59 BE 4:37 PM

191วิถีสังคหวิภาค

อภิธมฺมตฺถสงฺคโหชมฺพุทีเป กญจิปุเร กาเวรินครวาสินา

อนุรุทฺธตฺเถเรน วิรจิโต[อภิธัมมัตถสังคหะ พระอนุรุทธเถระ พระเถระชาวเมืองท่ากาเวริ เขตเมืองกัญจิปุระ แคว้นโจฬะ ตอนใต้ประเทศอินเดีย ผู้รจนา]

๔ จตุตฺถปริจฺเฉทวิถีสงฺคหวิภาค

(จ�าแนกวิถีจิตเป็นหมวดหมู่)อนุสนธิและค�าปฏิญญา

๑. จิตฺตุปฺปาทานมิจฺเจว� กตฺวา สงฺคหมุตฺตร� ภูมิปุคฺคลเภเทน ปุพฺพาปรนิยามิต� ปวตฺติสงฺคห� นาม ปฏิสนฺมน ชิปฺ ปวตฺติย� ปวกฺขามิ สมาเสน ยถาสมฺภวโต กถ�

แปลว่า เมื่อข้าพเจ้าแสดงการประมวลจิตและเจตฺสิก อันดีงามดังนี้แล้ว จักกล่าวปริจเฉทชื่อว่า ปวัตติสังคหะ (ประมวลความเป็นไป) ใน ปฏิสนธิกาล และปวัตติกาล ซึ่งก�าหนดไว้ตามล�าดับจิตก่อนหลัง พร้อมด้วยประเภทของภูมิและบุคคล โดยย่อตามสมควร

๒. ฉ วตฺถูนิ ฉ ทฺวารานิ ฉ อารมฺมณานิ ฉ วิญฺญาณานิ ฉ วีถิโย ฉธา วิสยปฺปวตฺติ เจติ วีถิสงฺคเห ฉ ฉกฺกานิ เวทิตพฺพานิ.

แปลว่า พึงทราบ หมวด ๖ ทั้ง ๖ ในวิถีสังคหะ คือ วัตถุ ๖ ทวาร ๖ อารมณ์ ๖ วิญญาณ ๖ วิถี ๖ และการด�าเนินไปของอารมณ์ (ในทวาร) ๖ อย่าง

_16-0516 (125-212)P5.indd 191 5/25/59 BE 4:37 PM

192 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

๓. วถีมิตุตฺาน� ปน กมฺมกมฺมนมิิตตฺคตนิิมติตฺวเสน ตวิธิา โหต ิวสิยปปฺวตติฺ.

แปลว่า การด�าเนินไปของอารมณ์แห่งจิต ที่พ้นจากวิถีมี ๓ อย่าง ด้วยประเภทของกรรม กรรมนิมิต และคตินิมิต

๔. ตตฺถ วตฺถุทฺวารารมฺมณานิ ปุพฺเพ วุตฺตนยาเนว.

แปลว่า ในบรรดาหมวด ๖ เหล่านั้น วัตถุ ทวารและอารมณ์ มีนัยที่ข้าพเจ้ากล่าวไว้ในปริจเฉทก่อนแล้ว

วิญฺญาณฉกฺก(วิญญาณ ๖ อย่าง)

๕. จกฺขุ วิญฺญาณ� โสตวิญฺญาณ� ฆาณวิญฺญาณ� ชิวฺหาวิญฺญาณ� กายวิญฺญาณ� มโนวิญฺญาณญฺเจติ ฉ วิญฺญาณานิ.

แปลว่า วิญญาณมี ๖ คือ จักขุวิญญาณ โสตวิญญาณ ฆานวิญญาณ ชิวหาวิญญาณ กายวิญญาณ และมโนวิญญาณ

วีถิฉกฺก(วิถีจิต ๖ อย่าง)

๖. ฉ วถีโิย ปน จกขฺทุวฺารวีถ ิโสตทวฺารวถี ิฆานทวฺารวีถ ิชวิหฺาทวฺารวถีิ กายทฺวารวีถิ มโนทฺวารวีถิ เจติ ทฺวารวเสน วา, จกฺขุวิญฺญาณวีถิ โสตวิญญฺาณวีถ ิฆานวิญฺญาณวถี ิชิวหฺาวญฺิญาณวถี ิกายวญิญฺาณวถีิ มโนวิญญฺาณวีถิ เจต ิวิญญฺาณวเสน วา ทวฺารปปฺวตตฺา จติตฺปปฺวตตฺโิย โยเชตพฺพา.

แปลว่า ส่วนวิถีจิต ๖ อย่าง คือ ล�าดับจิตที่เกิดในทวาร พึงประกอบตามประเภทแห่งทวาร คือ จักขุทวารวิถี โสตทวารวิถี ฆานทวารวิถี

_16-0516 (125-212)P5.indd 192 5/25/59 BE 4:37 PM

193วิถีสังคหวิภาค

ชีวหาทวารวิถี กายทวารวิถี มโนทวารวิถี หรือ ตามประเภทแห่งวิญญาณ คือ จักขุวิญญาณวิถี โสตวิญญาณวิถี ฆานวิญญาณวิถี ชิวหาวิญญาณวิถี กายวิญญาณวิถี และมโนวิญญาณวิถี

วีถิเภท

๗. อติมหนฺต� มหนฺต� ปริตฺต� อติปริตฺตญฺเจติ ปญฺจทฺวาเร, มโนทฺวาเร ปน วิภูตมวิภูตญฺเจติ ฉธา วิสยปฺปวตฺติ เวทิตพฺพา.

แปลว่า พึงทราบการด�าเนินไปของอารมณ์ (ในทวาร) ๖ อย่างดังนี้คือ ในปัญจทวาร (๔ อย่าง) คือ อติมหันตารมณ์ มหันตารมณ์ ปริตตารมณ์ และอติปริตตารมณ์ ส่วนในมโนทวาร (๒ อย่าง) คือ วิภูตารมณ์ และ อวิภูตารมณ์

ปญฺจทวารวีถิ(วิถีจิตในปัญจทวาร)

๘. กถ� อุปฺปาทิติภงฺควเสน ขณตฺตย� เอกจิตฺตกฺขณ� นาม.

แปลว่า ความเป็นไปของวถิจีติเป็นอย่างไร ขณะทัง้ ๓ โดยจ�าแนกเป็น อุปปาทขณะ ฐีติขณะ และภังคขณะ ชื่อว่า ขณะของจิตดวงหนึ่งๆ คือเป็นอายุของจิตดวงหนึ่ง

๙. ตานิ ปน สตฺตรส จิตฺตกฺขณานิ รูปธมฺมานมายู.

แปลว่า อนึ่ง ขณะจิต ๑๗ ขณะเหล่านั้น ชื่อว่า เป็นอายุของรูปธรรม

_16-0516 (125-212)P5.indd 193 5/25/59 BE 4:37 PM

194 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

๑๐. เอกจิตฺตกฺขณาตีตานิ วา พหุจิตฺตกฺขณาตีตานิ วา ิติปฺปตฺตาเนว ปญฺจารมฺมณานิ ปญฺจทฺ วา เร อาปาถมาคจฺฉนฺติ ตสฺมา ยทิ เอกจิตฺตกฺขณาตีต� รูปารมฺมณานิ จกฺขุสฺสอาปาถมาคจฺฉติ ตโต ทฺวิกฺขตฺต� ภวงฺเค จลิเต ภวงฺคโสต� โวจฺฉินฺทิตฺวา ตเมว รูปารมฺมณ� อาวชฺชนฺต� ปญฺจทฺวาราวชฺชนจิตฺต� อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌติ, ตโต ตสฺสานนฺตร� ตเมว รูปํ ปสฺสนฺต� จกฺขุวิญฺญาณ� สมฺปฏิจฺฉนฺต� สมฺปฏิจฺฉนจิตฺต� , สนฺตีรยมาน� สนฺ ตีรณจิตต� ววตฺถ เปนฺต� โวฏพฺพนจิตฺตญฺเจติ ยถากฺกม� อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ, ตโต ปร� เอกูนตึสกามาวจรชวเนสุ ย� กิญฺจิ ลทฺธปจฺจย� เยภุยฺเยน สตฺตกฺขตฺต� ชวติ, ชวนานุพนฺธานิ จ เทฺว ตทารมฺมณปากานิ ยถารห� ปวตฺตนฺติ, ตโต ปร� ภวงฺคปาโต. แปลว่า อารมณ์ ๕ อย่างท่ีล่วงขณะจติ ๑ ขณะกด็ ีทีล่่วงขณะจติหลายขณะก็ดี เมื่อถึงฐีติขณะเท่านั้น ย่อมมาปรากฏในปัญจทวาร เพราะเหตุนั้น ถ้ารูปารมณ์ท่ีล่วงขณะจิต ๑ ขณะ ปรากฏแก่จักขุประสาทแล้ว ล�าดับนั้น เม่ือภวังคจิตไหวแล้ว ๒ คร้ัง (คือเกิดภวังคจิต ๒ ดวง) ปัญจทวาราวัชชนจิต ที่พิจารณารูปารมณ์นั้น ย่อมเกิดขึ้น ตัดกระแสภวังค์แล้วดับไป ตอ่จากนั้น จิตทั้งหลายย่อมเกิดและดบัไปตามล�าดบั คอืจักขุวิญญาณ ที่เห็นเป็นรูปารมณ์นั้น ต่อจากปัญจทวาราวัชชนจิตนั้น สัมปฏิจฉนจิต ท่ี ท�าหน้าที่รับอารมณ์ สันตีรณจิต ที่ท�าหน้าที่ไต่สวนอารมณ์ โวฏฐัพพนจิต ที่ท�าหน้าที่ตัดสินอารมณ์ ล�าดับต่อจากนั้น ในบรรดากามาวจรชวนจิต ๒๙ ดวง ชวนจิตดวงใด ดวงหนึ่งที่ได้รับเหตุปัจจัยย่อมแล่นไป ๗ ครั้งโดยมาก อนึ่งวิบากจิต ที่ท�าหน้าที่ตทารัมมณจิต ๒ ครั้ง ที่ติดตามชวนจิตมา ย่อมด�าเนินไปตาม สมควร ถัดจากนั้น การตกไปแห่งภวังคจิตย่อมมี

_16-0516 (125-212)P5.indd 194 5/25/59 BE 4:37 PM

195วิถีสังคหวิภาค

๑๑. เอตฺตาวตา จุทฺทส วีถิจิตฺตุปฺปาทา, เทฺว ภวงฺคจลนานิ, ปุพฺเพวาตี- ตกเมกจิตฺตกฺขณนฺติ กตฺวา สตฺตรส จิตฺตกฺขณานิ ปริปูเรนฺติ, ตโต ปร� นิรุชฺฌติ, อารมฺมณเมต� อติมหนฺต� นาม โคจร�.

แปลว่า ด้วยธรรมมีประมาณเท่านี้ วิถีจิตจึงมี ๑๔ ดวง ภวังคจลนะ ๒ ดวง และขณะแห่งจิตดวงหนึ่งที่ล่วงไปก่อนแล้วคือ อตีตภวังค์ ๑ ดวง ดงันัน้ ขณะจติ ๑๗ ขณะ ย่อมบรบิรูณ์ หลงัจากนัน้ อารมณ์กด็บัไป อารมณ์นี้เป็นอารมณ์ชื่อว่า อติมหันตารมณ์ (อารมณ์ที่ปรากฏชัดทางปัญจทวารมากที่สุด)

๑๒. ยาว ตทารมฺมณุปฺปาทา ปน อปฺปโหนฺตาตีตกมาปาถมาคต� อารมฺมณ� มหนฺต� นาม, ตตฺถ ชวนาวเสน ภวงฺคปาโตว โหติ, นตฺถิ ตทารมฺมณุปฺปาโท.

แปลว่า อารมณ์ที่ผ่านมาแล้ว ไม่เพียงพอ ที่จะตั้งอยู่ตราบจนกระทั่งการเกดิขึน้ของตทารมัมณจติได้มาปรากฏแล้ว ชือ่ว่า มหนัตารมณ์ (อารมณ์ที่ปรากฏชัดทางปัญจทวารมาก) ในวิถีจิตของมหันตารมณ์ นั้น มีการตกภวังค์ในที่สุดของชวนจิต ไม่มีการเกิดขึ้นของตทารัมมณจิต

๑๓. ยาว ชวนุปฺปาทาปิ อปฺปโหนฺตาตีตกมาปาถมาคต� อารมฺมณ� ปริตฺต� นาม, ตตฺถ ชวนมฺปิ อนุปฺปชฺชิตฺวา ทฺวตฺติกฺขตฺต� โวฏฺพฺพนเมว ปวตฺตติ, ตโต ปร� ภวงฺคปาโตว โหติ.

แปลว่า อารมณ์ทีผ่่านมาแล้ว ไม่เพยีงพอทีจ่ะตัง้อยูต่ราบจนกระทัง่การเกิดขึ้นของชวนจิตได้มาปรากฏแล้ว ชื่อว่า ปริตตารมณ์ (อารมณ์ที่ปรากฏชัดทางปัญจทวารน้อย) ในวิถีจิตของปริตตารมณ์นั้น มีเพียงโวฏฐัพพนจิตเท่านั้นที่ด�าเนินไป ๒ – ๓ ขณะ เพราะไม่มีชวนจิตเกิดขึ้น ถัดจากนั้นจึง ตกภวังค์ไป

_16-0516 (125-212)P5.indd 195 5/25/59 BE 4:37 PM

196 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

๑๔. ยาว โวฏฺพฺพนุปฺปาทา จ ปน อปฺปโหนฺตาตีตกมาปาถมาคต� นิโรธาสนฺนมารมฺมณ� อติปริตฺต� นาม, ตตฺถ ภวงฺคจลนเมว โหติ, นตฺถิ วีถิจิตฺตุปฺปาโท.

แปลว่า อารมณ์ที่ผ่านมาแล้ว ไม่เพียงพอที่จะตั้งอยู่ตราบจนกระทั่ง การเกิดข้ึนของโวฏฐัพพนจิตได้มาปรากฏแล้วใกล้จะดับไป ชื่อว ่า อติปริตตารมณ์ (อารมณ์ที่ปรากฏชัดทางปัญจทวารน้อยที่สุด) ในวิถีจิต ของอติปริตตารมณ์นั้น มีเพียงการไหวแห่งภวังค์เท่าน้ัน ไม่มีการเกิดขึ้นของวิถีจิต

๑๕. อิจฺเจว� จกฺขุทฺวาเร ตถา โสตทฺวาราทีสุ เจติ สพฺพถาปิ ปญฺจทฺวาเร ตทารมฺมณชวนโวฏฺพฺพนโมฆวารสงฺขาตาน� จตุนฺน� วาราน� ยถากฺกม� อารมฺมณภูตา วิสยปฺปวตฺติ จตุธา เวทิตพฺพา.

แปลว่า พึงทราบการด�าเนินไปของอารมณ์ ๔ อย่าง ซึ่งเป็นอารมณ์ (ของวิถีจิต) ๔ วาระ ที่เรียกว่า ตทารัมมณวาระ ชวนวาระ โวฏฐัพพนวาระ และโมฆวาระ ตามล�าดับ ในปัญจทวารโดยประการทัง้ปวง คอืในจกัขทุวาร ดังที่กล่าวมาแล้วนี้ และทวารที่เหลือมีโสตทวาร เป็นต้น

คาถาสรุปจ�านวนวิถีจิตในปัญจทวาร

๑๖. วีถิจิตฺตานิ สตฺเตว จิตฺตุปฺปาทา จตุทฺทส จตุปญฺญาส วตฺถารา ปญฺจทฺวาเร ยถารห�. แปลว่า วิถีจิตในปัญจทวาร มี ๗ ดวงเท่านั้น ตามสมควร (แก่ทวารและอารมณ์) มี ๑๔ ดวง โดยการเกิดขึ้นของจิต โดยพิสดาร มี ๕๔ ดวง

อยเมตฺถ ปญฺจทฺวาเร วีถิจิตฺตปฺปวตฺตินโยทั้งหมดนี้ เป็นนัยด�าเนินไปแห่งวิถีจิตเฉพาะ ปัญจทวารในวิถีสังคหะนี้

_16-0516 (125-212)P5.indd 196 5/25/59 BE 4:37 PM

197วิถีสังคหวิภาค

มโนทฺวารวีถิ ปริตฺตชวนวาร(วิถีจิตในมโนทวาร ปริตตชวนวาระ)

๑๗. มโนทฺวาเร ปน ยทิ วิภูตมารมฺมณ� อาปาถมาคจฺฉติ, ตโต ปร� ภวงฺคจลนมโนทวฺารวชชฺนชวนาวสาเน ตทารมมฺณปากาน ิปวตตฺนฺติ, ตโต ปร� ภวงฺคปาโต.

แปลว่า ส่วนในมโนทวาร ถ้าวิภูตารมณ์มาปรากฏ ถัดจากนั้น วิบากจิตที่ท�าหน้าที่ตทารัมมณจิตย่อมเป็นไป ในที่สุดของภวังคจลนะ มโนทวาราวัชชนะ และชวนจิต ต่อจากตทารัมมณจิตดับลง จิตก็ลงสู่ภวังค์

๑๘. อวิภูเต ปนารมฺมเณ ชวนาวสาเน ภวงฺคปาโตว โหติ. นตฺถิ ตทารมฺมณุปฺปาโทติ.

แปลว่า แต่ในอวิภูตารมณ์ จะมีการตกภวังค์ในที่สุดของชวนจิต ไม่มีการเกิดขึ้นของตทารัมมณจิต

คาถาสรุป

๑๙. วีถิจิตฺตานิ ตีเณว จิตฺตุปฺปาทา ทเสริตา วิตฺถาเรน ปเนตฺเถก- จตฺตาลีส วิภาวเย

แปลว่า วิถีจิตในมโนทวารนี้มี ๓ ดวงเท่านั้น ท่านกล่าวว่า วิถีจิต มี ๑๐ ดวง ตามการเกิดขึ้นของจิต แต่พึงแสดงโดยพิสดาร เป็น ๔๑ ดวง

อยเมตฺถ ปริตฺตชวนวาโรทั้งหมดนี้ เป็นวาระแห่งปริตตชวนจิต (ตามชวนมโนทวาร)

ในวิถีสังคหะนี้

_16-0516 (125-212)P5.indd 197 5/25/59 BE 4:37 PM

198 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

อปฺปนาชวนวาร(วาระของอัปปนาชวนะ)

๒๐. อปปฺนาชวนวาเร ปน วิภตูาวิภตูเภโท นตฺถ,ิ ตถา ตทารมมฺณุปปฺาโท จ.

แปลว่า ส่วนในอัปปนาชวนะ ไม่มีความต่างกันของวิภูตารมณ์กับ อวิภูตารมณ์ และไม่มีการเกิดขึ้นของตทารัมมณจิต เช่นเดียวกัน

๒๑. ตตฺถ หิ ญาณสมฺปยุตฺตกามาวจรชวนานมฏฺนฺน� อญฺญตรสฺ ปริกมฺโมปจารานุโลมโคตฺรภุนาเมน จตุกฺขตฺต�ุ ติกฺขตฺตุเมว วา ยถากฺกม� อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธานนฺตรเมว ยถารห� จตุตฺถ� วา ปญฺจม� วา ฉพฺพีสติมหคฺคตโลกุตฺตรชวเนสุ ยถาภินีหารวเสน ย� กิญจิ ชวน� อปฺปนาวีถิโมตรติ, ตโต ปร� อปฺปนาวสาเน ภวงฺคปาโตว โหติ.

แปลว่า อธิบายว่าในอัปปนาชวนวาระนั้น เมื่อจิตดวงใดดวงหนึ่งในบรรดากามาวจรชวนจิต ๘ ดวง ซึ่งประกอบกับญาณเกิดขึ้น ๔ ครั้ง หรือ ๓ ครั้งเท่านั้น โดยชื่อว่า บริกรรม อุปจาร อนุโลม และโคตรภู ตามล�าดับ แล้วดับไป ในระหว่าง (จิตที่ดับไป) นั่นเอง ชวนจิต ดวงใดดวงหนึ่งซึ่งเป็นจิตดวงที่ ๔ หรือดวงที่ ๕ ตามสมควรแก่ติกขบุคคลหรือมันทบุคคล ใน บรรดามหัคคตชวนจิต และโลกุตตรชวนจิต ๒๖ ดวง ตามสมควรแก่การน้อมจิตไปเฉพาะในอารมณ์ (สมถะหรือวิปัสสนา) ย่อมหยั่งลงสู่อัปปนาวิถีตามพอสมควร ถัดจากนั้นในที่สุดของอัปปนาจิตย่อมตกภวังค์ไป

_16-0516 (125-212)P5.indd 198 5/25/59 BE 4:37 PM

199วิถีสังคหวิภาค

๒๒. ตตฺถ โสมนสฺสสหคตชวนานนฺตร� อปฺปนาปิ โสมนสฺสสหคตาว ปาฏิกงฺขิตพฺพา, อุเปกขาสหคตชวนานนฺตร� อุเปกฺขาสหคตาว, ตตถฺาปิ กสุลชวนานนตฺร� กสุลชวนญเจว เหฏิมญฺจ ผลตตฺยมปฺเปต,ิ กริยชวนานนฺตร� กิริยชวน� อรหตฺตผลญเจติ.

แปลว่า ในอัปปนาชวนวาระน้ัน แม้อัปปนาชวนจิตที่ประกอบกับโสมนัส ก็พึงประกอบได้แน่นอน ในล�าดับต่อจากชวนจิตท่ีประกอบกับโสมนัส อัปปนาชวนจิตที่ประกอบกับอุเบกขา ก็พึงประกอบในล�าดับต่อจากชวนจิตที่ประกอบกับอุเบกขา แม้ในชวนวาระเหล่านั้นกุศลชวนจิต และ (อริย) ผลเบือ้งต�า่ ๓ ดวง ย่อมเข้าถงึอปัปนาในล�าดบัต่อจากกศุลชวนจติ กิริยาชวนจิต และอรหัตตผล ย่อมเข้าถึงอัปปนาในล�าดับต่อจากกิริยา- ชวนจิต

คาถาสรุป

๒๓. ทฺวตฺตึส สุขปุญฺญมฺหา ทฺวาทโสเปกฺขกา ปร� สุขิตกฺริยโต อฎฺ ฉ สมฺโภนฺติ อุเปกฺขกา

แปลว่า อัปปนาชวนจิต ๓๒ ดวง ย่อมเกิดข้ึนต่อจากมหากุศล (ที่ประกอบกับญาณ) เกิดร่วมกับโสมนัส อัปปนาชวนจิต ๑๒ ดวง ย่อมเกิดขึน้ต่อจากมหากุศล (ท่ีประกอบกบัญาณ) เกดิร่วมกบัอเุบกขา อปัปนาชวน-จิต ๘ ดวง ย่อมเกิดขึ้นต่อจากมหากิริยา (ที่ประกอบกับญาณ) เกิดร่วมกับโสมนัส อัปปนาชวนจิต ๖ ดวง ย่อมเกิดขึ้นต่อจากมหากิริยา (ที่ประกอบกับญาณ) เกิดร่วมกันกับอุเบกขา

_16-0516 (125-212)P5.indd 199 5/25/59 BE 4:37 PM

200 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

๒๔. ปุถุชฺชนาน เสกฺขาน� กามปุญฺญติเหตุโต ติเหตุกามกฺริยโต วีตราคานมปฺปนา.

แปลว่า อัปปนาชวนจิต ๔๔ ดวง ของปุถุชนและพระเสกขบุคคล ย่อมเกิดต่อจากกามาวจรกุศลจิตที่มีเหตุ ๓ ส่วนอัปปนาชวนจิต ๑๔ ดวง ของพระอรหันต์ ย่อมเกิดต่อจาก กามาวจรกิริยาที่มีเหตุ ๓

อยเมตฺถ มโนทฺวาเร วีถิจิตฺตปฺปวตฺตินโยทั้งหมดนี้เป็นนัยเป็นไปแห่งวิถีจิตเฉพาะในมโนทวาร ในวิถีสังคหะนี้

ตทารมฺมณนิยม(การก�าหนดตทารัมมณจิต)

๒๕. สพฺพตฺถาปิ ปเนตฺถ อนิฎฺเ อารมฺมเณ อกุสลวิปากาเนว ปญฺจวิญฺญาณสมฺปฏิจฺฉนสนฺตีรณตทารมฺมณานิ.

แปลว่า อนึ่งในปัญจทวารวิถีและมโนทวารวิถีเหล่านี้ ปัญจวิญญาณ สัมปฏิจฉนะ สันตีรณะ และตทารัมมณะ ที่เป็นฝ่ายอกุศลวิบาก ย่อมเกิดในอนิฏฐารมณ์ โดยประการทั้งปวง

๒๖. อิฏฺเ กุสลวิปากานิ.

แปลว่า ปัญจวิญญาณ สัมปฏิจฉนะ สันตีรณะ และตทารัมมณะ ที่เป็นฝ่ายกุศลวิบาก ย่อมเกิดในอิฏฐารมณ์

_16-0516 (125-212)P5.indd 200 5/25/59 BE 4:37 PM

201วิถีสังคหวิภาค

๒๗. อติอิฏฺเ ปน โสมนสฺสสหคตาเนว สนฺตีรณตทารมฺมณานิ, ตตฺถาปิ โสมนสสฺสหคตกริยิชวนาวสาเน โสมนสสฺสหคตาเนว ตทารมมฺณานิ ภวตนฺติ, อุเปกฺขาสหคตกิริยชวนาวสาเน จ อุเปกฺขาสหคตาเนว โหนฺติ.

แปลว่า ส่วนสนัตรีณจติและตทารมัมณจติ ทีป่ระกอบโสมนสั ย่อมเกดิ ในอารมณ์ที่น่าปรารถนายิ่ง แม้ในบรรดาวิบากจิตเหล่านั้น ตทารัมมณจิต ที่ประกอบกับโสมนัส ย่อมเกิดขึ้นในที่สุดของกิริยาชวนจิตท่ีประกอบกับ โสมนัส ตทารัมมณจิตที่ประกอบกับอุเบกขา ย่อมเกิดขึ้นในที่สุดของกิริยาชวนจิตที่ประกอบกับอุเบกขา

๒๘. โทมนสฺสสหคตชวนาวสาเน จ ปน ตทารมฺมณานิ เจว ภวงฺคานิ จ อุเปกฺขาสหคตาเนว ภวนฺติ, ตสฺมา ยทิ โสมนสฺสปฏิสนฺธิกสฺส โทมนสฺสสหคตชวนาวสาเน ตทารมฺมณสมฺภโว นตฺถิ, ตทา ย� กิญฺจิ ปรจิติปพุพฺ� ปรติตฺารมมฺณมารพฺภ อเุปกขฺาสหคตสนฺตรีณ� อปฺุปชชฺต,ิ ตมนนฺตริตฺวา ภวงฺคปาโตว โหตีติ วทนฺติ อาจริยา.

แปลว่า ตทารัมมณจิต และภวังคจิต ที่ประกอบกับอุเบกขา ย่อม เกิดขึ้นในที่สุดของชวนจิต ที่ประกอบกับโทมนัส เพราะเหตุนั้น หากว่าไม่มีเหตเุกดิข้ึนของตทารมัมณจติ ในท่ีสดุของชวนจติ ท่ีประกอบกบัโทมนสัของบุคคลผู้ถือปฏิสนธิด้วยจิตที่ประกอบกับโสมนัสเวทนา ในกาลนั้น อาจารย์ ทั้งหลายกล่าวว่า “สันตีรณจิต ที่ประกอบด้วยอุเบกขาเวทนา ย่อมเกิดขึ้นโดยปรารภปรติตารมณ์ อย่างใดอย่างหนึง่ ทีต่นเคยสัง่สมมาแล้วในภพน้ีเป็นอารมณ์ ย่อมเกิดขึ้นโดยฐานะเป็นอาคันตุกภวังค์ ในล�าดับแห่งอาคันตุก- ภวังค์ดับลงโดยไม่มีระหว่างคั่น โสมนัสภวังค์ย่อมเกิดขึ้น

_16-0516 (125-212)P5.indd 201 5/25/59 BE 4:37 PM

202 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

๒๙. ตถา กามาวจรชวนาวสาเน กามาวจรสตฺตาน� กามาวจรธมฺเมเสฺวว อารมฺมณภูเตสุ ตทารมฺมณ� อิจฺฉนฺตีติ

แปลว่า นอกนั้น ในที่สุดของกามาวจรชวนจิตนี้ อาจารย์ท้ังหลาย ยังประสงค์ ตทารัมมณจิตแก่เหล่าสัตว์ที่เป็นไปในกามาวจรภูมิ ในอารมณ์ ที่เป็นไปในกามาวจรธรรมเท่านั้น

คาถาสรุป

๓๐. กาเม ชวนสตฺตาลมฺ- พนาน� นิยเม สติ วิภูเตติมหนฺเต จ ตทารมฺมณมีริต�.

แปลว่า เมื่อมีการก�าหนดชวนจิต สัตว์บุคคล และอารมณ์ที่เป็นไปในกามภูมิ ท่านกล่าว ตทารัมมณจิตในวิภูตารมณ์และอติมหันตารมณ์

อยเมตฺถ ตทารมฺมณนิยโมทั้งหมดนี้เป็นการก�าหนดตทารัมมณจิต ในวิถีสังคหะนี้

ชวนนิยม(การก�าหนดชวนจิต)

๓๑. ชวเนสุ จ ปริตฺตชวนวีถิย� กามาวจรชวนานิ สตฺตกฺขตฺต�ุ ฉกฺขตฺตุเมว วา ชวนฺติ.

แปลว่า อนึ่งในบรรดาชวนจิตทั้งหลาย กามาวจรชวนจิต ย่อมแล่นไปในปริตตชวนวิถี ๗ ครั้งบ้าง ๖ ครั้งบ้าง เท่านั้น

๓๒. มนฺทปฺปวตฺติย� ปน มรณกาลาทีสุ ปญฺจวารเมว.

แปลว่า แต่ในคราวที่เป็นไปอย่างเช่ืองช้า เช่น ในมรณาสันนกาล เป็นต้น ย่อมแล่นไปเพียง ๕ ครั้งเท่านั้น

_16-0516 (125-212)P5.indd 202 5/25/59 BE 4:37 PM

203วิถีสังคหวิภาค

๓๓. ภควโต ปน ยมกปาฏิหาริยกาลาทีสุ ลหุกปฺปวตฺติย� จตฺตาริ ปญฺจ วา ปจฺจเวกฺขณจิตฺตานิ ภวนฺตีติปิ วทนฺติ.

แปลว่า อาจารย์ทั้งหลายกล่าวว่า “ปัจจเวกขณจิตของพระผู้มี- พระภาค ในเวลาที่เป็นไปอย่างรวดเร็ว เช่น ในเวลาแสดงยมกปาฏิหารย์ เป็นต้น ย่อมเกิด ๔ หรือ ๕ คราว”

๓๔. อาทิกมฺมิกสฺส ปน ปมกปฺปนาย� มหคฺคตชวนานิ อภิญฺญาชวนานิ จ สพฺพทาปิ เอกวารเมว ชวนฺติ, ตโต ปร� ภวงฺคปาโต

แปลว่า ส่วนในอปัปนาจิตต้นๆ ของบคุคลผูป้รารภความเพยีร มหัคคต-ชวนจิต ย่อมแล่นไปครั้งเดียวเท่านั้น ส่วนอภิญญาชวนจิตย่อมแล่นไปครั้งเดียวเท่านั้น ในทุกเวลา หลังจากนั้นแล้วจะตกภวังค์

๓๕. จตฺตาโร ปน มคฺคุปฺปทา เอกจิตฺตกฺขณิกา, ตโต ปร� เทฺว ตีณิ ผลจิตฺตานิ ยาถารห� อุปฺปชฺชนฺติ, ตโต ปร� ภวงฺคปาโต.

แปลว่า ส่วนมรรคจิตที่เกิดขึ้นทั้ง ๔ ดวง มีขณะจิตเดียว หลังจากนั้นผลจิต ๒ หรือ ๓ ดวง ย่อมเกิดขึ้นตามสมควร ถัดจากนั้นจะตกภวังค์

๓๖. นิโรธสมาปตฺติกาเล จ ทฺวิกฺขตฺต�ุ จตุตฺถารุปฺปชวน� ชวติ, ตโต ปร� นิโรธ� ผุสติ.

แปลว่า อารุปปชวนจิตดวงที่ ๔ ย่อมแล่นไป ๒ ครั้ง ในเวลาเข้านิโรธสมาบัติ หลังจากนั้นย่อมเข้าถึงการดับ

๓๗. วุฏฺานกาเล ปน อนาคามิผล� วา อรหตฺตผล� วา ยถารหเมกวาร� อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺเธ ภวงฺคปาโตว โหติ.

แปลว่า ส่วนในเวลาออกจากนโิรธสมาบัต ิอนาคามผิล หรือ อรหัตตผล เกิดขึ้น ๑ ครั้ง ตามสมควร เมื่อดับไปแล้วจึงตกภวังค์

_16-0516 (125-212)P5.indd 203 5/25/59 BE 4:37 PM

204 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

๓๘. สพฺพตฺถาปิ สมาปตฺติวีถิย� ภวงฺคโสโต วิย วีถินิยโม นตฺถีติ กตฺวา พหูนิปิ ลพฺภนฺตีติ.

แปลว่า การก�าหนดวิถีจิต ย่อมไม่มีในวิถีแห่งสมาบัติทั้งปวง เหมือนกระแสแห่งภวังค์ เพราะฉะนั้น บุคคลจึงได้ชวนจิตจ�านวนมาก

คาถาสรุป แสดงถึงจ�านวนชวนจิตที่เกิดขึ้น

๓๙. สตฺตกฺขตฺต� ปริตฺตานิ มคฺคาภิญฺญา สกึ มตา อวเสสานิ ลพฺภนฺติ ชวนานิ พหูนิปิ

แปลว่า ปริตตชวนปรากฏ ๗ ครั้ง มรรคชวนจิต และ อภิญญาชวน-จิต ปรากฏครั้งเดียว ส่วนชวนจิตที่เหลือ ย่อมปรากฏเป็นอันมาก

อยเมตฺถ ชวนนิยโมทั้งหมดนี้เป็นการก�าหนดชวนจิตที่เกิดขึ้นในวิถีสังคหะนี้

ปุคฺคลเภท(การจ�าแนกวิถีจิตตามบุคคล)

๔๐. ทุเหตุกานมเหตุกานญฺจ ปเนตฺถ กิริยชวนานิ เจว อุปฺปนาชวนานิ จ น ลพฺภนฺติ.

แปลว่า อนึ่ง ในบรรดาวิถีจิตเหล่านี้ กิริยาชวนจิต และอัปปนาชวน-จิตทั้งหลาย ย่อมไม่ปรากฏในกระแสจิตของบุคคลผู้มีเหตุ ๒ และบุคคล ผู้ไม่มีเหตุ.

๔๑. ตถา ญาณสมฺปยุตฺตวิปากานิ จ สุคติย�.

แปลว่า เช่นเดียวกันน้ี วิปากจิตที่ประกอบกับญาณย่อมไม่เกิดในสันดานของทวิเหตุกบุคคล และอเหตุกบุคคล ที่เกิดอยู่ในสุคติภูมิ

_16-0516 (125-212)P5.indd 204 5/25/59 BE 4:37 PM

205วิถีสังคหวิภาค

๔๒. ทุคฺคติย� ปน ญาณวิปฺปยุตฺตานิ จ มหาวิปากานิ น ลพฺภนฺติ.

แปลว่า มหาวิบากจิตที่ไม่ประกอบกับญาณ ย่อมไม่เกิดในทุคติภูมิ

๔๓. ติเหตุเกสุ ปน ขีณาสวาน� กุสลากุสลชวนานิ น ลพฺภนฺติ.

แปลว่า ในบรรดาบุคคลผู้มีเหตุ ๓ กุศลชวนจิต และอกุศลชวนจิต ย่อมไม่เกิดแก่พระขีณาสพ

๔๔. ตถา เสกฺขปุถุชฺชนาน� กิริยชวนานิ.

แปลว่า ส่วนกิรยิาชวนจิต ย่อมไม่เกดิแก่พระเสกขบคุคล และแก่ปถุชุน

๔๕. ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตวิจิกิจฺฉาชวนานิ จ เสกฺขาน�.

แปลว่า ทิฏฐิคตสัมปยุตตจิต (๔ ดวง) และวิจิกิจฉาชวนจิต ย่อม ไม่เกิดแก่พระเสกขบุคคล

๔๖. อนาคามิปุคฺคลาน� ปน ปฏิฆชวนานิ จ น ลพฺภนฺติ.

แปลว่า ทั้งปฏิฆชวนจิต ย่อมไม่ปรากฏแก่พระอนาคามี

๔๗. โลกุตฺตรชวนานิ จ ยถารห� อริยานเมว สมุปฺปชฺชนฺตีติ.

แปลว่า โลกตุตรชวนจติ ย่อมเกิดแก่พระอริยบุคคลเท่านัน้ ตามสมควร

_16-0516 (125-212)P5.indd 205 5/25/59 BE 4:37 PM

206 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

คถาสรุปแสดงจ�านวนวิถีของปุถุชน เสกขบุคคล อเสกขบุคคล

๔๘. อเสกฺขาน� จตุจตฺตา- ลีส เสกฺขานมุทฺทิเส ฉปฺปญฺญาสาวเสสาน� จตุปญฺญาส สมฺภวา

แปลว่า พึงแสดงวิถีจิต ๔๔ ดวง ของพระอเสกขบุคคล ตามสมควร พึงแสดงวิถีจิต ๕๖ ดวง ของพระเสกขบุคคล พึงแสดงวิถีจิต ๕๔ ดวงของบุคคลที่เหลือ

อยเมตฺถ ปุคฺคลเภโททั้งหมดนี้เป็นการจ�าแนกจิตตามประเภทของบุคคลในวิถีสังคหะนี้

ภูมิวิภาค(การจ�าแนกวิถีจิตตามภูมิ)

๔๙. กามาวจรภูมิย� ปเนตานิ สพฺพานิปิ วีถิจิตฺตานิ ยถารหมุปลพฺภนฺติ.

แปลว่า วิถีจิตทั้งปวงเหล่านี้ ย่อมเกิดในกามาวจรภูมิ ตามสมควร

๕๐. รูปาวจรภูมิย� ปฏิฆชวนตทารมฺมณวชฺชิตานิ.

แปลว่า วิถีจิตทั้งหลาย ยกเว้นปฏิฆชวนจิต และตทารัมมณจิต ย่อมเกิดในรูปาวจรภูมิ

๕๑. อรปูาวจรภมิูย� ปมมคคฺรูปาวจรหสนเหฏฺิมารปุปฺวชชฺติานิ จ ลพฺภนฺต.ิ

แปลว่า วิถีจิตทั้งหลาย ยกเว้นปฐมมรรคจิต (โสดาปัตติมรรคจิต) รปูาวจรจิต หสิตุปปาทจิต อรปูาวจรจติขัน้ต�า่ และยกเว้นปฏฆิชวนจติ และ ตทารัมมณจิต ย่อมเกิดในอรูปาวจรภูมิ

_16-0516 (125-212)P5.indd 206 5/25/59 BE 4:37 PM

207วิถีสังคหวิภาค

๕๒. สพฺพตฺถาปิ จ ต�ต�ปสาทรหิตาน� ต�ต�ทฺวาริกวีถิจิตฺตานิ น ลพฺภนฺเตว.

แปลว่า วิถีจิตทั้งหลายที่เป็นไปในทวารนั้นๆ ของบุคคลผู้ปราศจากปสาทรูปนั้นๆ ย่อมไม่เกิดแม้ในภูมิทั้งปวง

๕๓. อสญฺญสตฺตาน� ปน สพฺพถาปิ จิตฺตปฺปวตฺติ นตฺเถวาติ.

แปลว่า ส่วนในล�าดับจิตในวิถีทั้งปวง ย่อมไม่มีแก่สัตว์ผู้ไม่มีสัญญา (อสัญญสัตตพรหม)

คาถาสรุปแสดงจ�านวนวิถีจิตที่เกิดขึ้นในภูมิทั้ง ๓

๕๔. อสีติ วีถิจิตฺตานิ กาเม รูเป ยถารห� จตุสฏฺิ ตถารูเป เทฺวจิตฺตาลีส ลพฺภเร.

แปลว่า วิถีจิต ๘๐ ดวง ย่อมเกิดในกามภูมิตามสมควร วีถีจิต ๖๔ ดวง ย่อมเกดิในรปูภมูติามสมควร วถิจีติ ๔๒ ดวง ย่อมเกดิในอรปูภมิู ตามสมควร

อยเมตฺถา ภูมิวิภาโคทั้งหมดนี้ เป็นการจ�าแนกวิถีจิตตามภูมิ ในวิถีสังคหะนี้

๕๕. อจิเฺจว� ฉทวฺารกิจติตฺปฺปวตติฺ ยถาสมภฺว� ภวงคฺนตฺริตา ยาวตายกุมพ-ฺ โพจฺฉินฺนา ปวตฺตติ.

แปลว่า ล�าดับจิตในทวารทั้ง ๖ ย่อมเป็นไปโดยมีภวังค์จิตค่ันตามสมควรอย่างไม่ขาดสาย ตลอดอายุขัย (ของบุคคล) อย่างนี้แล

อิติ อภิธมฺมตฺถสงฺคเห วีถิสงฺคหวิภาโค นามจตุตฺโถ ปริจฺเฉโท

จบปริจเฉทที่ ๔ ชื่อ วิถีสังคหวิภาคในคัมภีร์อภิธัมมัตถสังคหะ

_16-0516 (125-212)P5.indd 207 5/25/59 BE 4:37 PM

208 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

รายชื่อผู้บริจาคพิมพ์หนังสือ

รายละ ๒๐,๐๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณชนิดา ลิ้มธงเจริญ

รายละ ๑๐,๐๐๐ บาท มี ๒ ราย

คุณทิติภา ขจรไชย คุณเบ็ญจมาศ เดชกล้าหาญ

รายละ ๙,๐๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณนิธินันท์-คุณภาณุสันฑ์ เปรื่องวิริยะ

รายละ ๕,๐๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณไพศาล นันทิภัคค์, คุณวิชยานนท์ เปรื่องวิริยะ

รายละ ๒,๕๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณสุมณี-คุณสุนทร โภคาชัยพัฒน์

รายละ ๒,๐๐๐ บาท มี ๖ ราย

คุณวินัย-คุณวรรณี ชูโชติ คุณศิริพงศ์ กุลางกูร คุณศิรินทร ตัญศิริสุข

คุณนภา-คุณสุวดี อัครปรีดา, คุณสมชาย-คุณฉัทชนัน-คุณมนัญยา เปรื่องวิริยะ

คุณพิชิต-คุณสุพรรณี-คุณพิสิษฐ์-คุณพีรวิชญ์ เศรษฐสุวรรณ

คุณสุรชัย-คุณสุธารา-คุณกัณตวัฒน์-ด.ญ.จิรีชญา ลี้รัตนเพชร

รายละ ๑,๕๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณอ�านาจ สุพันธุ์พงศ์

รายละ ๑,๒๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณประภาพร-คุณสมพักตร์ ธนสารสมบัติ

รายละ ๑,๐๐๐ บาท มี ๖ ราย

คุณธนากร รัตนพานี คุณเพ็ญศรี แก้วเวฬุ คุณเกื้อกูล บ�ารุงชีพ

คุณอภิชาติ แพรสีเจริญ คุณสิงห์ชัย ชีพเชี่ยวชาญชัย

คุณสรรเสริญ-คุณวราพร-คุณณัฐวุฒิ-คุณวรวุฒิ-คุณธนาพร-คุณกรวัฒน์-คุณกฤตพัฒน์ อัครปรีดี

_16-0516 (125-212)P5.indd 208 5/25/59 BE 4:37 PM

209วิถีสังคหวิภาค

รายละ ๗๕๐ บาท มี ๑ ราย

คุณสุนีย์ เปรื่องวิริยะ, คุณนิภา รัตนภาหล

รายละ ๗๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณกนกทิพย์ โสดาบรรลุ

รายละ ๖๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณสรียา วุฒิชาญ

รายละ ๕๐๐ บาท มี ๒๑ ราย

พญ.เรณู วิชยานนท์ คุณสายจิตต์-คุณเพ็ญศรี ฟองศรีสิน คุณช่วน สอาดพงษ์

คุณสุวรรณา จินดาถาวรกิจ คุณแม่ชีสุภาภรณ์ สกุลมา อ.แม่ชีสุภาภรณ์ พิสิษฐ์ศักดิ์

คุณอัจฉรา ธรรมเถกิงกิจ พลตรียุทธพงษ์ ศรีเสาวคนธ์ คุณทรงวุฒิ งามมีศรี

คุณสุทิน ตันติภาสน์ คุณศรีสง่า งามพรสุขสวัสดิ์ คุณอรดี แย้มสรวล

คุณอุษณา วัฒกวณิชย์ คุณณัฐชนันท์ สุวรรณจันทร์ คุณจุฑาทิพย์ เปรมโยธิน

คุณมาลินี เพ็ชรอินทร์ คุณวนาลัย ภิยโยพนากุล คุณธัญญญาณ เปรื่องวิริยะ

คุณเมทินี-คุณฐิติพงศ์ ดีมั่นคงวณิชย์ คุณชยากร ดีมั่นคงวณิช-คุณณัฐฑี จุฑาวรากุล

คุณเลิศ-คุณธภัทร รัตนชุติภัทร, คุณกิตติพันธุ์ รัตนภาหล, คุณณัฏฐ์ชุดา เปรื่องวิริยะ

รายละ ๔๙๙.๕ บาท มี ๑ ราย

คุณบุษรินทร์-คุณประคอง สว่าง

รายละ ๔๐๐ บาท มี ๑ ราย

คุณวนิดา กาญจนกิ่งแก้ว

รายละ ๓๕๐ บาท มี ๑ ราย

คุณณัฐชนก สมบูรณ์วงศ์

รายละ ๓๐๐ บาท มี ๒๐ ราย

ม.ร.ว. อุรวสี มาณะวิท คุณสุวรรณา ฟองสมุทร คุณวรธร โภคาชัยพัฒน์

คุณอภิญญา โภคาชัยพัฒน์ คุณวริศรา โดลัน คุณเครือมาศ พุฒิกิจภิญโญ

คุณวาสนา กิจเกิดไพบูลย์ ครอบครัวสุริยมานพ คุณถิติรา มาณะวิท

คุณสมุทร-คุณวิไลวรรณ คณาญาติ คุณมณฑา พูนทวี คุณภาสกร กุลเศรษฐี

_16-0516 (125-212)P5.indd 209 5/25/59 BE 4:37 PM

210 พระอภิธัมมัตถสังคหะ

คุณสมเดช จงรักษ์สกุล คุณนิสิต เพ็ชรทอง คุณประวิสสร บัวจรูญ

คุณแตร ทับทิม คุณพรรณศรี สุพัฒน์ อ.หลง-คุณโสภา หาวารี

คุณภาวนา-คุณนิเคล-คุณอังกัต ศรีนิวาสัน คุณวรสิทธิ์-คุณสุทธิมาน-คุณชนม์นิภา-คุณกวินท์ โภคาชัยพัฒน์

รายละ ๒๕๐ บาท มี ๓ ราย

คุณนันท์นภัส วิวัฒน์พัฒนกุลและครอบครัว คุณกุลภา สินเดิมสุข คุณอรุณี มรกฏจินดา

รายละ ๒๐๐ บาท มี ๒๙ ราย

คุณพรรณศรี สุพัฒน์ คุณเพ็ญศรี อรุณรุ่งเรือง คุณสูเป่ยหวัง

คุณปราณี เกตุแก้ว คุณบุญศรี แก้วสุก คุณสุชาดา พงโศธร

คุณวิสิทธิ์ ตีระวนิชพงศ์ คุณพัชรี สว่างแจ้ง คุณสุวณี วีระกัณฑ์

คุณมณทิพย์ อาทรธุระสุข คุณรัตนา อัญญธนากร คุณรัตนา ตัณธนะศิริวงศ์

คุณเสิมศรี พงษ์พนิตานนท์ คุณส่งศรี สุจเร คุณยงค์ วนาไสว

คุณเล็ก จูฑะสุต คุณนพวรรณ จิตต์ชัยวิสุทธิ์ คุณเอมอร ปถมพานิชย์

คุณสุพจน์-คุณวณี ลี้ตระกูล คุณมัณฑนา กลิ่นเกษร คุณอัญชลี จึ่งสกุล

คุณฉวีวรรณ บุญส่ง คุณประจวบ อัศรางกูล ณ อยุธยา คุณนิภา ส่วนบุญเจริญ

คุณพึงสม สาลีผล คุณไพบูลย์-คุณนพดล ปัทมโสภณ, คุณทองดี ล�้าเลิศ

คุณประภาพร เล็กเลิศผล และครอบครัว คุณพรทิพย์ โตใหญ่ และคุณวิชชุพร ชมภู

คุณณัฐธวัช-คุณสุนทรี-คุณรุ่งโรจน์-คุณสิริภา ตระกรุดแก้ว

รายละ ๑๕๐ บาท มี ๓ ราย

คุณกัลยา อ่วมบ�ารุง คุณอุไรวรรณ ตันติญานุกูล คุณจิตราภรณ์ ก่อสกุล

รายละ ๑๒๕ บาท มี ๔ ราย

คุณถวัลย์วงศ์-คุณปทิตตา เปรื่องวิริยะ คุณลิตา-คุณภาณุศิษย์-คุณปัญญ์ เปรื่องวิริยะ

คุณกัลยา เปรื่องวิริยะ, คุณฉัตรา-คุณกุลฉัตร โตษยานนท์ คุณบุญศรี แซ่ลิ้ม, คุณเต็กกิ่ง แซ่โง้ว

รายละ ๑๒๐ บาท มี ๑ ราย

คุณวรวุฒิ สุริยมานพ

_16-0516 (125-212)P5.indd 210 5/25/59 BE 4:37 PM

211วิถีสังคหวิภาค

รายละ ๑๐๐ บาท มี ๔๘ ราย

ไม่ออกนาม คุณวรรัตน์ ลาภอดิสัย คุณธัญพร สุภัทราวุธ

คุณชัยวรง ช่างเกิด คุณภาวินี รอดพ่วง คุณพีรีบูรณ์ ทองประพาฬ

คุณการุญธร เทพมงคล คุณกอบแก้ว ขวัญเมือง คุณภารวี บุญอนุวัฒน์

คุณวรรณา ทรงสมบัติชัย คุณศุภวรรณ วิลาวรรณ คุณบุบผา ภูรยานนทชัย

ดร.ช่วย กรรณวัฒน์ คุณศิริวิมล ชัยยะนะมงคล และญาติมิตร คุณวรรณา ธรรมรุจิกุล

คุณนิยะดา กนกศิริมา คุณสุพิชยา ยุทธโยธี คุณพึงพิศ สาลีผล

คุณกาญจนา วิวัฒน์เจริญ คุณมนตรา กะรีวัต คุณณรงค์ สุขศรีสังข์ และครอบครัว

คุณประวิสสร บัวจรูญ คุณบุญรักษ์ นาครัตน์ คุณภคพร นกเล็ก

คุณพีรศักดิ์ ภู่จินดา พล ต. ด�ารัส-คุณย่า ทองอยู่ คุณไพรัช

คุณฉลวย สุจเร คุณธัญญ์ชญา จงนิตยกาล คุณนิล อาชวานนท์

คุณสมพร เธียรวัฒนชาต คุณพัชญ์ธมณฐ์ ชาญวิสิฐกุล คุณนงนาถ สิงหศักดิ์

คุณภาวินี รอดพ่วง คุณสุภาภรณ์ เมฆกระจ่าง คุณกอบกุล ลิ้มสงวน

คุณชวน สอาดพงษ์ คุณละออง กิจพ่อค้า และครอบครัว สามเณร ธีรพัฒน์ ตื้อกาศ

คุณวัฒนา แก้วหิรัญ คุณศิริพัทธ์ นิยมสันติ คุณนิภา คุปตะเวทิน

คุณพนอ ยืนหยัดชัย คุณสุวรรณี เลืองยศลือชากุล พ.อ. ทวิศร์ บูรณากาญจน์

คุณศศิ ดีมั่นคงวณิช คุณพิชชา ดีมั่นคงวณิช คุณเสรี-คุณวชิรา-คุณธรรมฤทธิ์ ลิขิตธีรเมธ

รายละ ๕๐ บาท มี ๒ ราย

คุณศิรพัทธ์ นิยมสันติ คุณอนงค์ลักษณ์ เสียมทองอรุณ

หมายเหตุ : หากรายชื่อท่านใด ขาดตก ตัวอักษรผิดพลาด ขออภัยมา ณ ที่นี้

_16-0516 (125-212)P5.indd 211 5/25/59 BE 4:37 PM

_16-0516 (125-212)P5.indd 212 5/25/59 BE 4:37 PM