( พรรณไม้ พร้อมสรรพคุณ ในดง ......พรรณไม พร อมสรรพค ณในดงโต งโต น มหาว ทยาล

๑

๘๙ พรรณไม พรอมสรรพคณในดงโตงโตน มหาวทยาลยกาฬสนธ (นามน)

๘๙ พรรณไม พรอมสรรพคณ ในดงโตงโตน มหาวทยาลยกาฬสนธ (นามน)

๒


ภาพท ๑ กระโดน ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณดานหนาอาคารชด ๔๘ ยนต (บานพกบคลากร)

๓


๑. กระโดน (ตนจก) ชอสามญ Tummy-wood, Patana oak ชอวทยาศาสตร Careya sphaerica Roxb. วงศ Lecythidaceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมตนผลดใบ สง ๑๐-๒๐ ม. ใบเดยว เรยงสลบ รปไขกลบแกมรปใบหอกกลบ กวาง ๗-๑๑ ซม. ยาว ๑๘-๒๘ ซม. ชอดอกเปนชอกระจะสน ออกทปลายกง ดอกสเหลองอมเขยวออน กลบเลยง ๔ กลบ กลบดอก ๔ กลบ รปชอน เกสรเพศผจานวนมาก ผลทรงกลม ขนาดเสนผานศนยกลาง ๗-๑๐ ซม.ออกดอกเดอนมนาคม-เมษายน ๕

สรรพคณ ยาพนบานอสาน ใชเปลอกตน แกนากดเทา แกโรคกระเพาะอาหาร สมานแผลภายใน ตารายาไทย ใชเปลอกตน รสฝาดเมา แชนาดมแกปวดทอง ทองเสย แกพษง แกอกเสบจากงกด ใชเปนยาสมาน ใชสมานแผล แกเคลดเมอย ใบ รสฝาด ใชรกษาแผลสดโดยนงใหสกใชปดแผลหรอปรงเปนนามนสมานแผล ดอก รสสขมบารงรางกายหลงคลอดบตร แกหวด แกไอ ทาใหชมคอ ผล รสจดเยน ชวยยอยอาหาร บารงหลงคลอด ดอกและนาจากเปลอกสด ใชผสมกบนาผง กนเปนยาแกหวด แกไอ ทาใหชมคอ และเปนยาบารงสาหรบสตรหลงคลอดบตร ใบออนและยอดออน รบประทานสดเปนผกจม มรสฝาด ตน ผสมกบเถายางนองและดนประสวเคยวใหงวด ตากแหง ใชปดแผลมพษ ปดหวฝ เมลดรสฝาดเมา เปนพษ เมลดเปนพษ รากมพษใชเบอปลา สวนใบและยอดออนมปรมาณกรดออกซาลค (Oxalic acid) ในปรมาณคอนขางสงอาจเปนสาเหตเบองตนของการเกดนวในกระเพาะปสสาวะ ๖ ๗

๕ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). กระโดน. (ออนไลน)

๖ ฐานขอมลสมนไพรไทย คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. (๒๕๕๓). กระโดน.

(ออนไลน) ๗ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (๒๕๕๖). พรรณไมในมหาวทยาลยศรสะเกษ. หนา ๑๑๐

๔


ภาพท ๒ กระทอน ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณบานพกบคลากรตรงขามจดรบแจงเหต

๕


๒. กระทอน (หมากตอง เตยน มะตอง มะตน ลอน สตยา สะต สะโต) ชอสามญ Sentul, Santol, Red sentol, Yellow sentol ชอวทยาศาสตร Sadoricum koetjape (Burm.f.) Merr. วงศ Meliacea ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมยนตน ดอกชอมขนตามกานดอก และกลบเลยง ใบเรยงตวเปนเกลยว ใบยอยแยกเปน ๓ ใบ ขอบใบเรยบ ใบแกมสแดง ผลสเหลอง เปลอกดานในสเนอ เนอในมสขาวหมเมลด ผลรบประทานได สรรพคณ ราก ดบพษรอนภายใน ถอนพษไข แกไข รากสาด แกบด แกพษกาฬ ทาใหกลามเนอคลายตว ชวยขบลม แกทองเสย แกบด แกไขตกศลา แกฝเปอยพง แกบวม แกตวพยาธ แกตกโลหต เปลอก รกษากลากเกลอน แกลงทอง แกฝเปอย แกบวม แกพยาธ แกตกโลหต แกพษง แกคดทะราด ใบ แกไข ดอก แกลงทอง แกฝเปอย แกบวม แกตวพยาธ แกตกโลหต ผล แกลงทอง แกฝเปอย แกบวม แกพยาธ แกตกโลหต๘

๘ นนทวน บณยะประภศร และอรนช โชคชยเจรญพร, บรรณาธการ. (๒๕๔๒). สมนไพร... ไมพนบาน (๓). หนา ๓๙, ๕๓-๕๔.

๖


ภาพท ๓ กระบก ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: หนาโรงอฐ มหาวทยาลย

๗


๓. กระบก (กะบก จะบก บก มะมน มะลน หมากบก) ชอสามญ Kayu, Barking dear’s mango ชอวทยาศาสตร Irvingia malayana Oliv.ex A.W. Benn วงศ Irvingiaceae ลกษณะทางพฤษศาสตร ไมตน สง ๑๐-๓๐ ม. ผลดใบชวงสน ๆ ลาตนเปลาตรง เรอนยอดแนนทบ ทกปลายยอดมหใบหมเปนรปฝกดาบเรยวโคง ใบเปนใบเดยว รปรแกมหอก กวาง ๒.๕-๙ ซม. ยาว ๘-๒๐ ซม. เนอใบหนา ผวเกลยง โคนใบมน ปลายใบแหลมท ขอบใบเรยบ ดอกสขาวอมเขยวขนาดเลก กลบรองดอก ๕ กลบยาวเปน ๓ เทาของกลบรองดอก ปลายกลบดอกจะมวนออก เกสรตวผม ๑๐ อน ผลรปปอมร เมลดเดยวมเปลอกแขง ภายในมเนอแปงสขาว อดแนน ๙

สรรพคณ ตารายาไทย เนอในเมลด มรสมนรอน บารงเสนเอน บารงไขขอ แกขอขด บารงไต ฆาพยาธในทอง ไมระบสวนทใชผสมกบกระเบาและมะเกลอ ตมนาดมสาหรบผหญงทอยไฟไมได ยาพนบานอสาน ใชแกนแกผนคน แกไอ ผสมแกนพนจาและแกนมะปวน หรอผสมแกนมะเดอปลอง แกนปบ และแกนมะพอก ตมน าหรอแชน าดม แกไอ ผสมลาตนตอไส และแกนกนแสง แชนาอาบ แกผนคน แกนผสมกบแกนมะพอกตมนาดมแกฟกชา ลาตน ตมนาดม รกษาโรคปอดพการ แกไอเปนเลอด ผสมเหงาขมนออย รากทองแมว เมลดงา ครง มดแดง และเกลอ ตมนาดม แกเคลดยอก เปลอกตน ผสมลาตนเหมอดโลด ใบหวดหมอน ลาตนเมาหลวง และเปลอกตนมะรม ตาพอกแกปวด ใบ ตาผสมกบเลอดควายใชยอมแห นามนจากเนอในเมลด ใชปรงอาหาร ยาพนบานลานนา ใชเปลอกตนผสมเหงาสบปะรด งวงตาล รากไผรวก นมควายทงตน และสารสม ตมนาดมรกษาโรคหนองใน

๙ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). กระบก. (ออนไลน)

๘


ภาพท ๔ กางขมอด ต าแหนง: บรเวณพทธอทยาน

๙


๔. กางขมอด (กางแดง คางแกง จนทน มะขามปา) ชอสามญ Black Siris, Ceylon Rose Wood, Crofton weed ชอวทยาศาสตร Albizia odoratissima (L.f.) Benth. วงศ Fabadeae (Leguminosae-mimosoidaea) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมตน สง ๑๐-๑๕ เมตรปลายยอดและกงออนมรอยแผล ระบายอากาศ ใบเปนใบประกอบแบบขนนกสองชนยาว ๒๐-๓๐ ซม. ใบยอย ๑๐-๑๖ ค รปขอบขนานแกมเบยวกวาง ๐.๖-๑.๒ ซม. ยาว ๑.๑-๓.๕ ซม. ดอกสขาวออกเปนชอตามกงยาว ๑๐-๒๐ ซม. ชอดอกยอยประกอบดวยดอกยอยหลายดอกรวมกนเปนกลม กลบรองดอกรปหลอดปลายเ ปนซเลก กลบดอกรปกรวย ยาว ๖.๕-๙ มม. ปลายแยกเปนแฉก เกสรผจานวนมาก ผลเปนฝกแบนรป ขอบขนานกวาง ๒.๕-๓ ซม. ยาว ๑๗-๒๐ ซม. เมอแกมสนาตาลเขมและแตกดานขาง เมลด รปรกวาง ๑๐

สรรพคณ ดอก มรสหวานใชเปนยาแกตาอกเสบ แกคดทะราด ยาแกปวดบาดแผล แกพษฟกบวม ดอกและเปลอก ใชเปนยาบารงธาต ใบ มรสฝาดเฝอน ใชเปนยาแกไข เปลอก มรสฝาดเฝอน ใชเปนยาแกทองรวง แกลาไสพการ ยาแกพยาธ ยาแกตกโลหต ใชฝนรกษาแผลโรคเรอน แผลเปอยเรอรงและทาฝ ยาแกฝ แกบวม เปลอกตน ใชตมเอานาแลวอมไวในปากแกอาการปวดฟน ยอดออน ใชในพธสรางบานเพอความเปนสรมงคล ลาตน ใชทาเสาบาน เพราะเปนไมเนอแขงปลวกไมกน ๑๑ ๑๒

๑๐ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). กางขมอด. (ออนไลน)

๑๑ เตม สมตนนทน. (๒๕๔๔). ชอพรรณไมแหงประเทศไทย. (ออนไลน)

๑๒ เพญนภา ทรพยเจรญ. (๒๕๔๙). สมนไพรในอทยานแหงชาตภาคเหนอ.

๑๐


ภาพท ๕ กาสามปก ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: ใกลกบศาลปตาพญาหมนตอ

๑๑


๕. กาสามปก (ตนนก ตนกา ไขเนา โคนสมอ) ชอสามญ - ชอวทยาศาสตร Vitex peduncularis Wall. ex Schauer วงศ Lamiaceae ลกษณะทางพฤษศาสตร ตน ไมตนขนาดเลกถงขนาดกลาง ผลดใบแตผลใบใหมไว สง ๘-๑๕ เมตร ลาตนเปลาตรง เรอนยอด เปนพมแผกวาง ทบ กงออนเปนสนสเหลยมตามยาว ทงกงออนและยอดออน มขนยาว ๆ นม ๆ หนาแนน ใบ ใบประกอบรปมอ มใบยอย ๓-๕ ใบ กานใบยาว ๕-๑๐ ซม. แผนใบยอยรปร รปไขถงรปไขกลบ กวาง ๓-๑๐ ซม. ยาว ๕-๒๗.๕ ซม. ผวใบดานบนเกลยง หรอมขนประปรายตามเสนใบ ผวใบดานลางมขนปลายทถงแหลมหรอบางครงเรยวแหลม โคนสอบและมกเรยวแคบ เสนแขนง ๘-๑๒ (-๒๐) ค ดอกชอแบบชอแยกแขนง ออกทซอกใบและปลายกง ยาว ๗-๒๐ ซม. ดอกยอยจานวนมาก กลบดอก ๕ กลบ กลบบนม ๔ กลบ กลบลางม ๑ กลบ สนาเงนหรอสมวงออน โคนกลบเชอมตดกนเปนหลอดรปถวย ปลายแยกเปนสองปาก เกสรเพศผม ๔ อน ตดกบหลอดกลบดอก สน ๒ อน ยาว ๒ อน เกสรเพศเมยมรงไขอยเหนอวงกลบ กลบเลยง ๕ กลบ เชอมตดกนเปนหลอดรปถวย ปลายแยกเปนตงรปสามเหลยม มขนสน ไมมกานดอก ผลกลม เลก วดเสนผานศนยกลางประมาณ ๕-๘ มม. ผลแกจดสดา ภายในม ๑-๒ เมลด เปลอกนอกสเทา คอนขางเรยบ เปลอกในสขาว ออกดอกระหวางเดอนมนาคมถงพฤษภาคม เปนผลระหวางเดอนเมษายนถงตลาคม ๑๓

สรรพคณ เปลอกตน แกนและราก บดเปนผงละลายนาดมแกไข ราก ชวยขบลม ใบ ตาพอกแผล ๑๔

๑๓ ระบบจดการฐานความรดานความหลากหลายทางชวภาพ. (ม.ป.ป.). ตนนก. (ออนไลน).

๑๔ ฐานขอมลสมนไพรไทย คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. (๒๕๕๕). กาสามปก.

(ออนไลน).

๑๒


ภาพท ๖ กง ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเสณใกลกบศาลปตาพญาหมนตอ

๑๓


๖. กง (เกาะสะแตว สะเตง คลง คลอง คลง ควง ยางพลวง) ชอสามญ พลวง ตองตง ชอวทยาศาสตร Dipterocarpus tuberculatus Roxb. วงศ Dipterocarpaceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมขนาดกลางถงขนาดใหญ ตนสง ๑๐–๔๐ เมตร ผลดใบ เรอนยอดรปกรวยควา หรอพมกลม ลาตนตรง เปลอกหนาสนาตาลปนเทาออน แตกเปนรองลกตามยาวของลาตน ใบเดยวเรยงเวยนสลบ ใบรปไขกวาง ๑๕–๒๘ ซม. ยาว ๑๕–๔๐ ซม. ปลายใบสอบท ๆ โคนใบหยกเวาเปนรปหวใจ แผนใบหนาเกลยงหรอมขนประปราย ดอกชอแบบชอกระจะ ออกตามซอกใบใกลปลายกง ดอกสมวงแดง กลบเลยง ๕ กลบ โคนตดกนเปนรปกรวย กลบดอก ๕ กลบ ผลแหงแบบมปกทรงกรวย สวนทตดกบปกพองโตเปนพ ๕ พ แลวคอย ๆ สอบเรยวไปสขวผล มปกยาว ๒ ปก กวาง ๒.๕–๓.๕ ซม. ยาว ๑๐–๑๕ ซม. เสนปกตามยาวม ๓ เสน สรรพคณ ใบ ใชหอยาสบ ใชเผาไฟแทรกนาปนใสแกบดมกเลอด ใบสด ใชหออาหาร สงของไดเพราะมขนาดใหญและหนา นามน ใชทาแผลภายนอก โดยผสมกบมหาหงคและนามนมะพราวกได ราก นามาตมแลวดมแกตบอกเสบ ๑๕

๑๕ มลนธสขภาพไทย. (๒๕๕๕). ตนกง ไมพนเมองสารพดประโยชน. (ออนไลน)

๑๔


ภาพท ๗ ขนน ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเณอาคารเรยนรวม หางจากอาคารทางทศตะวนออก

๑๕


๗. ขนน (ขะน นะเนอ ซคย นะยวยชะ นากอ เนน ปะหนอย มะหนน ลาง หมกหม หมากลาง) ชอสามญ Jackfruit tree ชอวทยาศาสตร Artocarpus heterophyllus Lamk. วงศ Moraceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมตนขนาดใหญ ทรงพมรปทรงกระบอก ใบมนและหนาเหมอนแผนหนง ชอดอกตวผและชอดอกตวเมยแยกกนแตอยบนตนเดยวกน ผลใหญมหลายขนาด รอบผลมหนามสน ๆ ขนนมหลายพนธ เปนไมถนอนเดย ปลกทวไป ชอบทดอน ผลสกเดอนมกราคม-พฤษภาคม สรรพคณ ราก แกโรคผวหนง รกษามะเรง แกทองเสย บารงเลอด แกกามโรค แกน สมานแผล บารงกาลง บารงเลอด แกกามโรค ระงบพษรอน สมานลาไส ใบ แกปวดห หเปนนาหนวก แกแผลมหนองเรอรง ผลดบ แกทองเสย ฝาดสมาน ผลสก เปนยาระบาย แกกระหายนา เมาสรา บารงกาลง และชวยยอย ไสใน แกตกเลอดในทวารเบาของสตร เมลด บารงนานมในสตรหลงคลอด แกปวดทอง บารงรางกาย ยาง ทาแผลบวมอกเสบ แผลมหนองเรอรง แกตอมนาเหลองอกเสบทเกดจากแผล มหนองทผวหนง๑๖

๑๖ นนทวน บณยะประภศร และอรนช โชคชยเจรญพร, บรรณาธการ. (๒๕๔๒). สมนไพร...

ไมพนบาน (๓). หนา ๓๖๒.

๑๖


ภาพท ๘ ขวาว ต าแหนง: บรเวณพทธอทยาน

๑๗


๘. ขวาว (ตมควาย กระทม ตบเตาตน ตานควาย) ชอสามญ เขวา ชอวทยาศาสตร Neonauclea sessilifolia (Roxb.) Merr วงศ Rubiaceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมยนตนขนาดกลาง สงประมาณ ๑๕-๓๐ เมตร เปลอกลาตนสเทาแตกเปนรองตามยาว แตกกงกานตงฉากกบลาตน เปลอกรากมสดาออน ๆ ใบเปนใบเดยว ออกเรยงตรงขามกน ใบรปรกวาง ๗-๑๗ ซม. ยาว ๒๐ ซม. ปลายใบเปนตงแหลม โคนใบมน ขอบใบเรยบ หลงใบเรยบเปนมน ทองใบมขนหรอบางครงเกลยง กานใบยาว ๒-๔ ซม. มหใบรปสามเหลยม ดอกออกเปนช อกลมแนนออกทปลาย กง ดอกยอยม ขนาดเลกส เหลองอ อนม กล นหอม กลบดอกม ๕ กลบอดแนนอยบนแกนชอดอก โคนกลบดอกเชอมตดกนเปนหลอด กลบเลยง ม ๕ กลบ โคนเชอมตดกน เกสรตวผม ๕ อน เกสรตวเมยยาวสขาว ผลเปนผลรวมทเกดจากวงกลบเลยงเชอมตดกน รปทรงกลม ผวขรขระ เมลดมขนาดเลกมาก พบตามปาเบญจพรรณ และปาดบทวไป ชอบขนตามทลมตาแฉะทวไปตามปาราบ สรรพคณ ตารายาไทย ใชใบและเปลอกตน ลดความดนโลหต ตมนากนแกไข แกปวดมดลก แกโรคลาไส และอมกลวคอแกอาการอกเสบของเยอเมอกในปาก ราก ฝนหรอตมรบประทานเปนยาเยนดบพษไขทงปวง แกตวรอน ดบพษตานซางของเดก ดบพษวณโรค ผล เปนยาฝาดสมานแกทองรวง ๑๗

๑๗ ฐานขอมลสมนไพรไทย คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. (๒๕๕๓). กระทม.

(ออนไลน)

๑๘


ภาพท ๙ ขอย ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณอาคารเรยนคณะรฐศาสตรและคณตศาสตร ประมาณ ๑๐ เมตร

๑๙


๙. ขอย (สมพอ สะนาย กกไมฝอย ตองขะแหน ชะโยเส) ชอสามญ Siamese rough bush, Tooth brush tree ชอวทยาศาสตร Streblus asper Lour. วงศ Moraceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร เปนไมยนตนขนาดกลาง สง ๕-๑๕ ม. ลาตนตงตรง เปลอกมสเทา คอนขางจะขาว แตกออกเปนแผนบาง ๆ มนายางขาว ใบเดยวเรยงสลบ มสเขยว เลกและหนา แขง ใบจะสากระคายคลายกบกระดาษทราย ลกษณะของใบขอบขนาน เรยบ มนร ปลายใบแหลม ดอกชอออกทซอกใบ สของดอกจะออกสเหลองขาว ดอกเลก เกสรเพศผและเพศเมยอยตางดอกกน ผลมลกษณะกลมสเหลอง คลายกบเมดพรกไทยสขาว ผลสกมสเหลองออน เปลอกชนนอกนมและฉานา เมลดมลกษณะกลมคลายเมลดพรกไทย สรรพคณ ยางจากตนม Mill cloitting enzyme ใชยอยนานม เปลอก แกทองรวง รสเบอเมา ดบพษภายใน ทารดสดวง แกพยาธผวหนง ตมกบเกลอใหเคมเปนยาอม แกรามะนาด ใชทากระดาษทเรยกกนวา “กระดาษขอย” ซงกระดาษขอยเปนกระดาษทปลวกไมกน นยมใชกนมากในสมยกรงศรอยธยาและกรงรตนโกสนทร กระดาษขอยใชมวนยาวสบ ราก ใชเปนยาใสแผล เนอไม ใชผสมเปนยาสบ กงออนทบใหนมใชสฟน ทางเชยงใหมใชแกนขอยหนเปนฝอยมวนเปนบหรสบแกรดสดวง เมลด เขายาอายวฒนะ บารงธาตและเจรญอาหาร๑๘

๑๘ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (๒๕๕๖). พรรณไมในมหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ.

หนา ๑๒๑.

๒๐


ภาพท ๑๐ ขา ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณศนยเศรษฐกจพอเพยง (นาดอน)

๒๑


๑๐. ขา (ขาหยวก ขาหลวง) ชอสามญ - ชอวทยาศาสตร Alpinia nigra (Gaertn.) B. L. Burtt วงศ Zingiberaceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมลมลก มความสงของลาตนประมาณ ๑.๕–๒ ม. บรเวณสวนของเหงาจะมขอ และปลองคอนขางชดเจน ใบเปนใบเดยวออกเรยงสลบ รปใบหอก ลกษณะทรงรเกอบขอบขนาน กวาง ๗-๙ ซม. ยาว ๒๐-๔๐ ซม. ดอกชอจะออกทบรเวณยอดของขา มดอกยอย ขนาดเลก กลบดอกสขาว สวนปลายจะแยกออกเปน ๓ กลบ และบรเวณโคนตดกนคลายหลอดสน ๆ กลบใหญ ทสดม รวสแดง ใบประดบรปรหรอ ไขและผลเปนทรงกลมเมอผลแหง จะแตกไดงาย สรรพคณ ตารายาไทยใชเหงาออนตมเอานาดม บรรเทาอาการทองอด ทองเฟอ และขบลม เหงาสดตาผสมกบเหลาโรง ทารกษาโรคผวหนงทเกดจากเชอรา เชน กลาก เกลอน สารทออกฤทธคอนามนหอมระเหย และ ๑-acetoxychavicol acetate ขาไมมฤทธกอกลายพนธ และไมเปนพษในขนาดยา ๒๕๐ เทาของขนาดทใชในตารายาไทย จดเปนสมนไพรทปลอดภย๑๙

๑๙ มหาวทยาลยมหดล. (๒๕๔๘). สมนไพรสวนสรรกขชาต. หนา ๔๓.

http://www.เกรดความร.net/%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B9%84%E0%B8%A1%E0%B9%89%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%88%E0%B9%8D%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99/

http://www.เกรดความร.net/%E0%B8%AA%E0%B8%B5%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%88%E0%B8%B3%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99/

http://www.เกรดความร.net/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B2/

http://www.เกรดความร.net/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%B5%E0%B8%94%E0%B8%B9%E0%B9%84%E0%B8%82%E0%B9%88%E0%B8%AA%E0%B8%94/

๒๒


ภาพท ๑๑ ขเหลกบาน ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณตรงขามกบนาดอนหางจากนาดอน ประมาณ ๓๐ เมตร

๑๑. ขเหลกบาน (ขเหลกแกน ขเหลกหลวง ขเหลกใหญ)

๒๓


ชอสามญ Cassod tree, Siamese senna, Thai copper pod, Siamese cassia ชอวทยาศาสตร Cassia siamea Lamk. วงศ Caesalpiniaceaa ลกษณะทางพฤษศาสตร ไมตน สง ๘-๑๕ เมตร ใบประกอบแบบขนนก ใบยอย ๗-๑๐ ค รปไขแกมขอบขนาน กวาง ๑-๒ ซม. ยาว ๓-๗ ซม. ปลายมน ดอกสเหลอง ออกเปนชอตามปลายกง กลบเลยง ๕ กลบ รปคอนขางกลมขนาดไมเทากน กลบดอกรปไขกลบ ยาว ๑.๕-๒ ซม. เกสรตวผ ๑๐ อน รงไขมขน ฝก แบน ยาว ๒๐-๓๐ ซม. กวาง ๑-๑.๕ ซม. ๒๐ ๒๑

สรรพคณ ใบออน เปนอาหารเปนยาระบาย ใบแก ใชขบระดขาว ขบปสสาวะ แกนว ดอก เปนยานอนหลบ ดอกบานเปนใชลดความดนโลหต แกหด แกรงแค ๒๒

๒๐ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). ขเหลก. (ออนไลน)

๒๑ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (๒๕๕๖). หนา ๑๒๓

๒๒ พศาล ทองนพคณ. (๒๕๕๗). ขเหลกบาน. (๒๕๕๗). ขเหลกบาน. (ออนไลน)

๒๔


ภาพท ๑๒ แขกเตา ทมา: เกษมศกด ทองตน

๒๕


๑๒. แขกเตา (ตะครา หวด กะตบ) ชอสามญ - ชอวทยาศาสตร Garuga pinnata Roxb. วงศ Burseraceae ลกษณะทางพฤษศาสตร ไมตน ผลดใบ สง ๑๐-๒๐ เมตร ใบประกอบแบบขนนก ยาว ๒๕-๓๐ ซม. ใบยอย ๘-๑๐ ค รปขอบขนานหรอรปหอก ขอบใบหยกแบบฟนเลอย ดอกออกเปนชอตามซอกใบใกลปลายยอด กลบเลยง ๕ กลบ รปสามเหลยม ขนาด ๑.๕-๒.๕ มม. กลบดอก ๕ กลบ เรยงสลบกบกลบเลยง รปขอบขนานแกมรปหอก ยาว ๒.๕-๓.๕ มม. สครมแกมชมพหรอเหลอง มขน เกสรตวผ ๑๐ อน เกสรตวเมย ๑ อน ยาว ๕-๗ มม. ผลเมลดเดยวรปกลม เสนผา ศนยกลาง ๑-๒ ซม. ๒๓

สรรพคณ เปลอก ใชตมอาบสาหรบสตรหลงคลอด แกอกเสบ บวม ตดเชอ แผลเปนหนอง ฝหรอตม ตมนากน แกบด แกทองรวง ทาหามเลอด แชนาลางแผลเรอรง ผล ใชยอมตอกใหสดา บารงธาต บารงกระเพาะอาหาร ลาตน นาคนจากลาตน หยอดตา แกตามว ใบ นาคนจากใบ รกษาโรคหต นาเอาใบสดมาคนเอานาแลวนาไปผสมกบนาผง เพอใชเปนยารกษาโรคหด ๒๔ ๒๕

๒๓ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). ตะคร า. (ออนไลน)

๒๔ พงษศกด พลเสนา. (๒๕๕๐). พชสมนไพรในสวนปาสมนไพรเขาหนซอน ฉบบสมบรณ.

๒๕ วทย เทยงบรณธรรม. (๒๕๔๘). พจนานกรมสมนไพรไทย.

๒๖


ภาพท ๑๓ ควนน ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณหอพกนกศกษาหญง

๒๗


๑๓. ควนน (ซงโคนา กมโกยนบ กมโกยเลก จนจเลอ) ชอสามญ Calisaya bark ชอวทยาศาสตร Cinchona calisaya Wedd. วงศ Rubiaceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมยนตน ลาตนตรง ใบเรยบหนา รปขอบขนานแกมไขกลบ หรอไขกลบแกมรปหอก ดอกสชมพออน ผลเปนรปแคปซล เปลอกตนหนา สออกขาว สรรพคณ เปลอก แกโรคมาลาเรย แกไขประจาฤด บารงกลามเนอหวใจ แกไข บารงนาด แกรอนใน อมกลวคอชวยฝาดสมาน เปลอกราก แกโรคไขจบสน ลาตน แกโรคไขจบสน บารงนาด แกรอนใน แกน แกโรคดซาน แกโรคไขจบสน ใบ แกลมบาหม บารงนาด แกรอนใน แกไขประจาฤด แกโรคมาลาเรย เมลด ทาใหตาย ทงหา แกโรคมาลาเรย แกไขพษ บารงนาด สารเคม Indole alkaloids, quinoline alkaloids ฤทธทางเภสชวทยา ตานจลชพ ตานมาลาเรย ยบยงการเจรญของแมลง ๒๖

๒๖ นนทวน บณยะประภศร และอรนช โชคชยเจรญพร, บรรณาธการ. (๒๕๔๒). สมนไพร...

ไมพนบาน (๓). หนา ๕๘๓-๕๘๔.

๒๘


ภาพท ๑๔ แคขาว ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณอาคารเรยนรวมดานทศตะวนออก

๒๙


๑๔. แคขาว (แคเกตวา แคตย แคแน แคฝา แคนา แคปา) ชอสามญ Agasta, Sesban, Vegetable humming bird ชอวทยาศาสตร Dolichandrone serrulata Schum ๒๗

วงศ Bignoniaceae ลกษณะทางพฤษศาสตร ไมตนขนาดกลาง ผลดใบ สงไดถง ๒๕ ม. เรอนยอดแคบทรงกระบอก กงกาน เรยวเลก เปลอกตนสนาตาลออนเรยบหรอรอนหลดเลกนอย ใบประกอบขนนกชนเดยว ใบยอยม ๓-๕ ค ขอบใบหยก ซประปราย ดอกสขาวบรสทธ เปนหลอดยาวปลายบานคลายปากแตร พกลบบานแผออกหยกเปนคลน เกสรตวผอยภายในหลอด ดอกบานตอนกลางคน มกลนหอมออน ๆ ผลฝกยาวปลายแหลมบดเปนเกลยว ผวฝกเกลยงไมมขน เมลดรปสเหลยมมปกใส ๒๘ ๒๙

สรรพคณ เปลอก ตมหรอฝนรบประทาน แกโรคบดมตว แกมกเลอด แกทองเดน ทองรวง คมธาต ภายนอก ใชชะลางบาดแผล ใชเปลอกตนปงไฟ ๑ สวน ตมกบนาหรอนาปนใส ๑๐ สวน รบประทานครงละ ๑-๒ ชอนแกง แกไข ลดความรอน แกไขหวลม (หรอไขอากาศเปลยน) ดอก ใบ รบประทานแกไขเปลยนอากาศ เปลยนฤด (แกไขหวลม) ชาวอนเดย ใชสดนาทคนไดจากดอกหรอใบแคเขาจมกรกษาโรค รดสดวงในจมก และทาใหมนามกออกมา แกปวดและหนกศรษะ ลดความรอน ลดไข ใบสด รบประทานใบแคทาใหระบาย ใบแคตาละเอยด พอกแกชาชอก ใบสดตมกบนารบประทานลดไข ใชยอดออนจานวนไมจากด ลวกจมกบนาพรก รบประทานแกปวดศรษะขางเดยว ดอก ทโตเตมทลางนา ตมกบหมทาบะชอ ๑ ชาม รบประทาน ๑ มอ รบประทานตดตอกน ๓-๗ วน จะไดผล ๓๐

๒๗ กมลทพย กสภาร. (๒๕๔๓). พชผกพรรณไมพนบานอสาน.

๒๘ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). แคขาว. (ออนไลน) ๒๙ สรรพคณ...สมนไพร. (ม.ป.ป.). กลมยาแกไข ลดความรอน แคดอกขาว แคดอกแดง.

(ออนไลน) ๓๐ Biogang. (๒๐๑๕). Bio diversity (พช) แคขาว. (ออนไลน)

๓๐


ภาพท ๑๕ แคบด

๓๑


๑๕. แคบด (แคราว แคลาว แคพอง แคหวหม แคหางคาง แฮงปา) ชอสามญ Karenwood ชอวทยาศาสตร Fernandoa adenophylla (Wall.ex G.Don) Steenis วงศ Bignoniaceae ลกษณะทางพฤษศาสตร ไมตนสงไดถง ๓๐ ม. ใบเปนใบเดยวรปไขกลบหรอรปร กวาง ๗-๑๒ ซม. ยาว ๑๐-๒๐ ซม. โคนและปลายใบมน เสนใบเรยงขนานกนชดเจน ดอกสเหลองขนาดใหญ ออกเดยวทปลายยอด ขนาด ๘-๑๒ ซม. กลบรองดอกสเขยวตดคงทน กลบดอก ๕ กลบ กวาง ๔-๖ ซม. ยาว ๗ ซม. หลดรวงงาย เกสรผจานวนมากเรยงเปน ๒ วง ผลเปนผลสดลกษณะเปนกาบอวบนาหอกนเปนทรงกลม ขนาด ๕-๖ ซม. ๓๑

สรรพคณ เมลด ใชเปนยาบารงโลหต ชวยขบเสมหะ เปลอกตน ใชตมกบนาดมชวยแกอาการทองอด ทองเฟอ นามาตมกบนาอาบชวยบรรเทาอาการปวดเมอยตามรางกายได ดอกควหรอนงกนกบนาพรก ใบ ใชตาพอกรกษาแผล รกษาแผลสด แผลถลอก แผลไฟไหมนารอนลวก และชวยหามเลอด ใบใชตาพอกแกโรคผวหนง ผดผนคน และหด ๓๒ ๓๓

๓๑ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). แคบด. (ออนไลน) ๓๒ โครงการเผยแพรขอมลทรพยากรและภมปญญาทองถนบนพนทสง. (๒๕๕๓). แคหวหม,

แคหางคาง. (ออนไลน) ๓๓ สวทย มนสไธสงค. (๒๕๕๕). มหศจรรยแหงสมนไพรไทย: แคบด. (ออนไลน)

๓๒


ภาพท ๑๖ งวปา ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณศนยเศรษฐกจพอเพยง นาดอน

๓๓


๑๖. งวปา (นนปา งวปาดอกขาว งวดอกขาว ไกร งวผา) ชอสามญ Kapok tree, cotton tree, Red cotton tree, Shaving brush, Silk cotton tree ชอวทยาศาสตร Bombax anceps Piere. วงศ Bombacaceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมตน ผลดใบ สงถง ๓๐ ม. เมอตนยงเลกเรอนยอดจะเปนชน ๆ เมอโตเตมท ลาตนเปลาตรง เรอนยอดดานบนจะแบน เปลอกสเทา มหนามแขงตามลาตนมากมายโดยเฉพาะตนออนและกงกาน และจะลดลงเมอโตขน กงกานยงคงมหนาม ใบประกอบแบบนวมอ เรยงสลบเวยนเปนกลมทปลายกง ใบยอย ๕-๗ ใบ แผนใบรปใบหอกหรอรปไข กวาง ๓-๖ ซม. ยาว ๗-๑๕ ซม. ปลายแหลม โคนรปลม ขอบใบเรยบ กานใบยอยยาว ๐.๕-๑.๘ ซม. กานใบรวมยาว ๑๐-๑๗ ซม. กานใบรวมยาวเทา ๆ กบใบยอย ดอกเดยว มขนาด ๖.๕-๘ ซม. สขาวครมแกมมวง ออกเปนกลม ๒-๔ ดอก กระจายทวเรอนยอดทกาลงผลดใบ กลบเลยงโคนเชอมตดกนเปนรประฆง ม ๒-๔ พ สเขยวสด เชอมตดกนเปนรปถวยบนฐานดอกทแขง กลบดอกโคงงอไปดานหลงปดสวนของกลบเลยง กลบดอก ๕ กลบ สขาว มขนละเอยดดานนอก เกสรตวเพศผมเปนจานวนมาก ประมาณ ๒๕๐-๓๐๐ อน มสขาวเชอมตดกนเปนกลม ๆ แยกเปน ๕ กลม และเชอมเปนหลอด ดานลางหอหมกานเกสรตวเมย เกสรเพศเมยสชมพอมมวงมอนเดยว ปลายแยกเปน ๕ แฉก ซงอยชดตดกน ผลรปทรงกระบอกยาวหรอรปกระสวย กวางประมาณ ๕ ซม. ยาว ๑๒-๑๕ ซม. ขอบขนาน โคงงอเลกนอย มสนตน ๆ ๕ สน แหงแลวแตกตามรอยตะเขบเมลดรปทรงกลมสดาขนาดเลก มปยสขาวหอหมคลายเมลดฝาย พบทวไป แตชอบขนในปาเบญจพรรณทมหนปน ออกดอกชวงเดอนกมภาพนธถงมนาคม ผลใหเสนใยใชทาหมอนและทนอน สรรพคณ เปลอกตนผสมเปลอกตนนน ตมนาดม แกอาหารเปนพษ รกษาโรคบด แกน ใชเปนสวนผสมเขายารกษาแผลนารอนลวก แกปวด ใบ รสเยน ตาพอกแกฟกชา บดผสมนา ทาแกตอมทอนซลอกเสบ เปลอกตน รสฝาดเยน แกทองเสย แกบด ราก รสจดเยน ขบปสสาวะ เปนยากระตนและยาบารง รากและเปลอก รสฝาดเยนทาใหอาเจยน ยางรสเยนเมา กระตนความตองการทางเพศ หามเลอดทตกภายใน ขบนาเหลองเสย บารงกาลง แกทองรวง แกบด แกระดมามากกวาปกต ดอกแหง รสหวานเยน รกษาแผลนารอนลวก ไฟไหม แกปวด แกคน แกพษไขดอกและผล รสหวาน ฝาดเยน แกพษง ๓๔

๓๔

ฐานขอมลสมนไพรไทย คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน. (๒๕๕๓). งวปา.

ออนไลน

๓๔


ภาพท ๑๗ จาน ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณอาคารคณะบรหารธรกจ

๓๕


๑๗. จาน (ทองกวาว กวาว ทองธรรมชาต) ชอสามญ Flame of the Forest, Bastard Teak ชอวทยาศาสตร Butea monosperma (Lam.) Taub. วงศ Fabaceae (Legluminosae-papilionoidaea) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมขนาดกลาง สง ๘-๑๕ เมตร ลาตนสวนมากจะคดงอ และแตกกงตา เปลอกสเทาคลาแตกระแหงเปนรองตน ๆ ใบเปนใบประกอบทออกจาก จดปลายกานเดยวกน ๓ ใบ ตดเรยงเวยนสลบ แนนบรเวณปลายกง ใบยอยรปปอม โคนเบยว ปลายมน ลกษณะคลายรปสเหลยมขนมเปยกปน ใบกลางจะมกานใบยาวและใหญทสด ดอกออกเปนชอตามกงเหนอรอยแผลใบและตามปลายกง สวนฐานรองดอกเชอมตดกนเปนรปถวย ดอกสแสด ทเปนสเหลอง หายาก ลกษณะเปนดอกถวขนาดใหญม ๕ กลบ เกสรผม ๑๐ อน แยกเปนอสระ ๑ อน อก ๙ อน โคนกานเชอม ตดกนเปนหลอด ผลเปนฝกแบน กวางประมาณ ๓.๕ ซม. ยาวถง ๑๔ ซม. มขนคลมแนน ภายในมเมลดแบน ๆ มเมลดเดยว ๓๕ ๓๖ ๓๗

สรรพคณ ดอก รสขมฝาด ตมนาดมใชถอนพษไข ดบกระหายนา แกปวด ถอนพษไข ใชผสมเปนยาหยอดตา แกอาการเจบตาหรอโรคตาฝาฟาง ใชเปนยาขบปสสาวะ โขลกพอกทแผล สมานแผลปากเปอย และแกพษฝ ยาง รสเมา ใชแกอาการทองรวง เลอดออกในกระเพาะอาหารและกระเพาะปสสาวะ ใบ รสเมา โขลกฟอกฝและสว แกอาการปวด ชวยถอนพษ แกทองขน ชวยขบพยาธ และแกโรครดสดวงรกษาฝและสว ตาใบใหละเอยด พอกบรเวณผวหนงทเปนฝหรอสว เมลด รสเมารอน ชวยขบพยาธไสเดอน และแกผวหนงอกเสบ เปนผนและแสบรอน บดเมลดใหละเอยดผสมนามะนาว ทาบรเวณผวหนงทมอาการ ฝก รสเมารอน ใชเปนยาขบพยาธ ราก รสเมารอน ตมนาดมรกษาโรคประสาท และชวยบารงธาต แกทองอด ทองเฟอ รดสดวงทวาร ขบพยาธ ๓๘

๓๕ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔) ทองกวาว. (ออนไลน)

๓๖ โชตอนนต และคณะ. (๒๕๕๖). หนา ๑๕๘

๓๗ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (๒๕๕๖). หนา ๒๗

๓๘ ThaiHerbal.org. (๒๕๕๗). ทองกวาว. (ออนไลน)

๓๖


ภาพท ๑๘ ฉาฉา ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณทางเขาอาคารเรยนรวมดานหนา

๑๘. ฉ าฉา (จามจร กามป) ชอสามญ Raintree ชอวทยาศาสตร Samanea saman (Jacq.) Merr. วงศ Fabadeae (Leguminosae-mimosoidaea) ลกษณะทางพฤกษศาสตร เปนไมผลดใบโตเรว มกงกานสาขาแผกวางคลายรปรม เรอนยอดสงประมาณ ๔๐ ฟต สง ๒๐–๓๐ เมตร เปลอกสดาแตกและรอน ลกษณะเนอไมมลวดลายสวยงาม แกน สดาคลาคลายไมมะมวงปาหรอวอลนท ใบเปนใบผสมแบบขนนกสองชนทงใบยาวประมาณ ๒๕–๔๐ ซม. ใบประกอบดวยชอใบ ๔ ค ใบยอย ๒–๑๐ คตอหนงใบ ใบยอยเกดบนกานใบ ซงแยกจากกานใหญ ใบยอยรปขนานเปยกปนแตเบยว ใบยอยดานปลายใบใหญทสดใบยอยหนาปานกลาง ดานหนา ใบส เขยว เขมเปนมน ดานหลงใบส เขยวนวลและมขนเลกนอย

๓๗


ดอกจามจรเปนชอดอกทรงกลมแตละชอรวมกนเปนชอใหญ ออกเปนชอสน ๆ ตามยอดปลายกง กลบดอกเลกมาก แตละชอดอกมดอกตวเมยดอกเดยว และลอมรอบดวยดอกตวผเปนจานวนมาก มกานชอดอกสเขยวออนยาวประมาณ ๖-๘ ซม. ชอหนง ๆ มดอกตงแต ๒๕-๓๕ ดอก และมกบานพรอมกน ดอกมสชมพรปกรวยขนาดเลกม ๖ กลบ แตละชอดอกมดอก ตวเมยดอกเดยวและลอมรอบดวยดอกตวผเปนจานวนมาก จะมเสนเกสรตวผยาวเปนพฟลนดอกออกมา ลกษณะคลายแสเลก ๆ เกสรตวผตอนบนสชมพ ตอนลางสขาวยาวประมาณ ๔ ซม. ดอกมกลนหอมออน ๆ ออกดอกไดทงในฤดรอนและฤดฝน ระหวางเดอนกมภาพนธ ถงพฤษภาคม ผลเปนฝกรปขอบขนานบดโคงเลกนอย กวาง ๑.๕ - ๒.๕ ซม. ยาว ๑๕-๑๘ ซม. ฝกออนสเขยว ฝกแกสนาตาล โปงและคอดเปนตอน ๆ ตามตาแหนงเมลด ภายในฝกมเนอนมเหนยวและเมลดจานวนมาก เมอแกเมลดมสดาเนอนมเมลดรปรคอนขางแบนม ๑๕-๒๕ เมลด ๓๙ ๔๐ ๔๑

สรรพคณ ใบ รสเยนเมา ทาใหเยน ดบพษ แกปวดแสบปวดรอน เมลด รสฝาด แกโรคผวหนง กลากเกลอน แกเยอตาอกเสบ เปลอกตน รสฝาด สมานแผลในปากคอ แกโรคเหงอกบวม แกปวดฟน แกรดสดวงทวารหนก แกโลหตตกใน เปลอกจากลาตนและเมลดใชรกษาอาการทองบด ทองเสย การใชเปนยาสมานรกษาแผล ใหนาเปลอกทแหงแลวมาบดหรอปนใหละเอยดจนเปนผง จากนนนามาโรยบรเวณทเปนแผล ใชทาเรอย ๆ จนกวาแผลจะหาย ขอควรระวง เมอรบประทานเมลดหรอนายางจากฝกเขาไป จะทาใหเยอบผนงกระเพาะอาหารและลาไสอกเสบ มอาการอาเจยนและถายอยางรนแรง

๓๙ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). จามจร. (ออนไลน)

๔๐ ตแสนฤทธ. (ม.ป.ป.). ฉ าฉาหรอจามจร ไมใหญโตเรว ใชประโยชนไดมากมาย.

(ออนไลน) ๔๑ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (๒๕๕๖). หนา ๑๓๓

๓๘


ภาพท ๑๙ แดง ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณพทธอทยาน

๑๙. แดง (ไคว กรอม จะลาน)

๓๙


ชอสามญ Iron wood, Irul, Jamba, Pyinkado ชอวทยาศาสตร Xylia xylocarpa Taub. var. Kerri Nielsen วงศ Fabaceae (Leguminosae-mimosoidaea) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมผลดใบขนาดกลางถงขนาดใหญ สงถง ๒๕ เมตร เมอสบเปลอกทงไวจะไดชน สแดง ยอดออนมขนสเหลองปกคลม เปลอกเรยบสเทาอมแดง ใบเปนชอแบบขนนกสองชน แตละชอมใบยอย ๔-๕ ค ใบยอยรปไขหรอรปไขแกมรปขอบขนาน ปลายใบแหลมมน ฐานใบมกจะเบยว ใบแกเกลยงหรออาจจะมขนประปรายดานทองใบ ดอกเปนชอเรยงแนนบนชอกลมเดยว ๆ หรอแตกกงกานเปนกลม ๆ ขนาดเสนผาศนยกลางแตละชอประมาณ ๑.๔ ซม. กานชอดอกมขนปกคลมประปราย ดอกยอยมขนาดเลกมกลบ ๕ กลบ สเหลองออน เกสรผม ๑๐ อน แยกจากกนเปนอสระ ผลเปนฝกแบนรปขอบขนาน เรยวและโคงงอทสวนปลาย ยาว ๗-๑๐ ซม. สนาตาลอมเทา แขง ผวเรยบ ไมมกาน เมอแกฝกจะแตกออกเปน ๒ ซก ผนงของฝกทตกมกจะมวนบดงอ เมลดแบน มจานวนหลายเมลด ๔๒ ๔๓

สรรพคณ เปลอก มรสฝาด มสรรพคณชวยสมานธาต แกอาการทองรวง ดอก ชวยบารงหวใจ ผสมเปนยาแกไข แกน บารงโลหต นามาใชผสมยาแกซางโลหต แกโรคกษย ชวยแกพษโลหต ชวยดบพษ แกไขกาฬ แกไขทองเสย ชวยแกอาการปวดอกเสบของฝชนดตาง ๆ

๔๒ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). แดง. (ออนไลน)

๔๓ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (๒๕๕๖). หนา ๑๔๐

๔๐


ภาพท ๒๐ ตะโก ทมา: เกษมศกด ทองตน

๔๑


๒๐. ตะโก (ตะโกนา โก นมงว มะโก มะถาน ไฟผ พระยาชางดา) ชอสามญ Ebony ชอวทยาศาสตร Diospyros rhodocalyx Kurz วงศ Ebenaceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตนเปนไมตน สงไดถง ๑๕ ม. เปนไมเนอแขงและเหนยว อายยนยาว ลาตนมเปลอกหมสดาแตกเปนสะเกดหนา ๆ ใบเดยวเรยงสลบกนรปไขหรอรปปอม ๆ โคนใบสอบเปนรปลม ปอมหรอปาน ปลายใบโคงมน ปาน เวาเขาหรอหยกคอดเปนตงสน ๆ ผวเกลยงเขยวสด ใบดกและหนาทบ ดอกออกตามงามใบ กานดอกยาว ๑–๓ มม. มขนนม ดอกเพศผและดอกเพศเมยอยตางตนกน ดอกเพศผจะออกเปนชอ ๆ ละประมาณ ๓ ดอก ดอกเพศเมยออกดอกเดยว ๆ ฝก/ผล กลมเมอออนมขนสนาตาลแดง โคนและปลายผลมกบม มยางมาก ฤดกาลออกดอก มนาคม-เมษายน การขยายพนธเพาะเมลด,ตอนกง สรรพคณ ราก แกไขกลบไขซา (ทกนของแสลงเปนพษ) แกโรคผอมแหงหลงจากคลอดบตร เนองจากอยไฟไมได บารงนานม ตน แกไขกลบ ไขซา แกพษผดสาแดง บารงนานม แกผนคน เปลอก ตน และแกน บารงธาต บารงกาลง ตมกบเกลอ อมรกษารามะนาด ผลแกทองรวง คลนไส ทองเสย แกอาการบวม ขบพยาธ แกกษย แกฝเนา เปลอกผล เผาเปนถาน ขบปสสาวะ เมลด รสฝาดเฝอน แกบด แกทองรวง๔๔

๔๔ นนทวน บณยะประภศร และอรนช โชคชยเจรญพร, บรรณาธการ. (๒๕๔๑). สมนไพร

ไมพนบาน เลม ๒. หนา ๕๓, ๘๑.

๔๒


ภาพท ๒๑ ตะขบ ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณดานหลงอาคารปฏบตการวทยาศาสตร

๔๓


๒๑. ตะขบ (ครบฝรง ตากบ ตะขบฝรง) ชอสามญ Calabura, Jam tree, Jamaican cherry, Malayan Cherry, West Indian Cherry ชอวทยาศาสตร Muntingia calabura L วงศ Muntingiaceae ลกษณะทางพฤษศาสตร ตนตะขบจดเปนไมพมหรอไมยนตนขนาดเลก มความสงไดประมาณ ๕-๗ ม. และอาจสงไดถง ๑๐ ม. แตกกงกานแผขนานกบพนดน เปลอกลาตนเรยบเปนสเทา ตามกงออน มขนนมขนปกคลม ตะขบหรอตะขบฝรงนมถนกาเนดในอเมรกากลางและอเมรกาใต พบปลกเปนไมประดบหรอไมผลทวไปในเขตรอน ในประเทศพบปลกเปนไมประดบหรอไมผล และมกพบขนเปนวชพชตามทรกรางวางเปลาตามปาโปรงทวไป หรอมกขนเองตามธรรมชาตทนกและสตวขนาดเลกถายมลเมลดตะขบทงไว สามารถขยายพนธไดเองโดยวธการเพาะเมลด ออกดอกและตดผลไดตลอดทงป ใบตะขบเปนใบเดยว ออกเรยงสลบแบบทแยงกน ลกษณะของใบเปนรปไขแกมขอบขนาน ปลายใบเรยวแหลม โคนใบมนหรอขางหนงมนสวนอกขางหนงแหลม สวนขอบใบจกเปนซฟนเลก ๆ ใบมขนาดกวางประมาณ ๑.๕-๓.๕ ซม. และยาวประมาณ ๔.๕-๙ ซม. หลงใบดานบนเปนสเขยว สวนทองใบดานลางเปนสนวล หลงใบและทองใบมขนนมจบดจะรสกเหนยวมอเลกนอย เสนแขนงใบม ๓-๕ เสน กานใบยาวประมาณ ๐.๒-๐.๖ ซม. และมขน โคนกานเปนปม ดอกตะขบออกเปนดอกเดยวหรอออกเปนค โดยจะออกบรเวณเหนอซอกใบ ดอกเปนสขาว เมอดอกบานจะมขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ ๒ ซม. กลบดอกยนเปนสขาวม ๕ กลบ ลกษณะของกลบดอกเปนรปไขกลบปอม ๆ ปลายกลบมน มขนาดกวางประมาณ ๙ มม. และยาวประมาณ ๑๑ มม. สวนกลบเลยงม ๕ กลบ ไมตดกน เปนสเขยว ลกษณะเปนรปหอก ปลายกลบแหลมเปนหางยาว โคนกลบตด กลบดานนอกมขนขนปกคลม สวนดานในเกลยง กลบเลยงมขนาดกวางประมาณ ๓ มม. และยาวประมาณ ๑๐-๑๒ มม. ดอกมเกสรเพศผจานวนมาก กานเกสรยาวประมาณ ๕-๖.๕ มม. เกลยง สวนกานเกสรเพศเมยสน ภายในม ๕-๖ ชอง แตละชองจะมไขออนจานวนมาก กานดอกยาวประมาณ ๑.๕-๑.๖ ซม. ผลตะขบหรอลกตะขบเปนผลสด ลกษณะของผลเปนรปทรงกลม มขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ ๐.๗๕-๑.๕ ซม. เปลอกผ ล บ า ง ผ ล อ อ น เ ป น ส เ ข ย ว เ ม อ ส ก แ ล ว จะเปลยนเปนสแดง ผลมรสหวาน ภายในมเมลดแบนขนาดเลกจานวนมาก๔๕๔๖

๔๕ MedThai. (๒๕๖๐). ตะขบ. (ออนไลน)

๔๖ ตนตะขบขางบาน. (๒๕๖๐). (ออนไลน)

๔๔


สรรพคณ ผล ผลสกมรสหวานเยนหอม มสรรพคณเปนยาบารงกาลง ทาใหชมชนหวใจ ดอกมสรรพคณเปนยาแกอาการปวดศรษะ ดวยการใชดอกแหงประมาณ ๓-๕ ก. นามาชงเปนนาชาดม ชวยแกอาการปวดเกรงในทางเดนอาหาร ตมรวมกบสมนไพรอนกนเปนยาขบระดของสตร แกโรคตบอกเสบ เนอไม ใชเนอไมเปนยาแกอาการปวดศรษะ ยาแกทองรวง บดมกเลอด ยาขบไสเดอน แกตานขโมย ใบ มรสฝาดเอยด มสรรพคณเปนยาขบเหงอ ราก มสรรพคณเปนยาแกเสมหะ ชวยกลอมเสมหะและอาจม แกโรคผวหนง แกผนคนตามตว ตนใชตมกบนากนเปนยาระบาย เนองจากมสาร mucilage มาก หรอจะใชเปลอกตนสดหรอแหง (รสฝาด) ประมาณ ๑ ฝามอ นามาสบเปนชนตมในนาเดอด ๑ ลตร ประมาณ ๑๕ นาท แลวกรองเอาแตนาดมเปนยาระบายกได ใชเปนยาแกโรคผวหนง สวนรากใชเปนยารกษา

๔๕


ภาพท ๒๒ ตะครอ ทมา: เกษมศกด ทองตน

ต าแหนง: บรเวณดานหลงอาคารปฏบตการวทยาศาสตร

๔๖


๒๒. ตะครอ (บกครอ มะโจก ตะครอไข คอสม เคาะ) ชอสามญ Ceylon Oak ชอวทยาศาสตร Schleichera oleosa (Lour.) Oken วงศ Sapindaceae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ไมตนผลดใบ สงถง ๒๕ เมตร ใบเปนใบประกอบแบบ ขนนก มใบยอย ๒-๔ ค ใบยอยคบนขนาดใหญกวาคลางรปไขหรอแกมร ปลายใบเรยวแหลม โคนใบไมสมมาตรถงท ดอกสเขยวออนหรอแกมเหลองออกเปนชอหอยลงจากปลายกงหรอซอกใบยาวถง ๒๐ ซม. ดอกยอยขนาดเลก กลบรองดอกรปไขถงรปสามเหลยมม ๔-๖ กลบ ไมมกลบดอก เกสรผ ๕-๙ อน ยาวพนกลบดอก ผลรปทรงกลมหรอรปไขกวาง ๑.๕-๒.๕ ซม. สเขยวสด แลวเปลยนเปนสนาตาล ปลายผลเปนตงแหลม ม ๑-๒ เมลด ๔๗

สรรพคณ แกน ตมนาดม แกฝหนอง นามนจากเมลด บารงผมแกผมรวง นามนทสกดจากเมลด หรอ Kusum oil ใชเปนสวนประกอบสาคญของนามนทใชตกแตงทรงผมและบารงเสนผม อาจใชเปนสวนประกอบของอาหาร หรอใชในอตสาหกรรมผาบาตก เปลอก ตมนาดมเปนยาสมานทอง แกทองรวง นาตมเปลอกชวยบรรเทาอาการปวดประจาเดอน นอกจากนสารแทนนนและสยอมทไดจากเปลอกยงสามารถนามาใชในอตสาหกรรมหนงไดอกดวย ผล ผลตะครอสกสามารถนามากนได สวนผลดบสามารถนามาทาเปนผลไมดอง ผลสกตะครอมรสเปรยวฝาด เหมาะแกการนามาทาเครองดมดบกระหายในหนารอน รวมถงนามาปรงเปนอาหารประเภทยา และนาตะครอสามารถนามาใชทดแทนนามะนาวได ในฤดรอนซงมะนาวมราคาแพง เมลดตะครอทบดแหงสามารถใชในแผลอกเสบของสตวพวกววควาย เพอกาจดหนอนและแมลงทตอมแผล จากงานวจยพบวาเมลดตะครอมนามน ซงมชอเรยกทางอนเดยวา Kusum oil หรอ Macassar oil สามารถนาไปใชในทางยา โดยใชบรรเทาอาการคน ผวหนงอกเสบ แผลไฟไหม โรคเกยวกบไขขอกระดก รวมถงชวยบารงรากผมใหแขงแรง นอกจากนาตะครอจะมวตามนซและแคลเซยม ซงมสวนชวยใหหลอดเลอดแดง ชวยในกระบวนการตอตานอนมลอสระและมสวนชวยในการสรางเนอเยอคอลลาเจน และเนอเยอของเอนกระดกออน ยงพบกรดอนทรยหลายชนด ไดแก กรดออกซาลก กรดทารทารก กรดฟอรมก กรดแลกตก และกรดชตรก เปนตน ซงกรดอนทรยทพบในผลไมเหลานนยมนามาใชเปนสวนผสมของเครองสาอางทชวยในการผลดเซลลผว ๔๘

๔๗ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). ตะครอ. (ออนไลน)

๔๘ หมอชาวบาน. (ม.ป.ป.). ตะครอ พชพนบาน รกษาสารพดอาการปวย. (ออนไลน)

๔๗


ภาพท ๒๓ ตะเคยนหน ทมา: เกษมศกด ทองตน


๔๘


๒๓. ตะเคยนหน (เคยนทราย ตะเคยนหน เหลาเตา) ชอสามญ Malut, Thakien Hin ชอวทยาศาสตร Hopea ferrea Laness. วงศ Dipterocarpaceae ลกษณะทางพฤษศาสตร ตะเคยนหนเปนไมยนตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ความสงประมาณ ๑๕-๓๐ เมตร ลาตนเปลา ตรง และมกบดโคนเปนพตา หรอไมมเลย เรอนยอดเปนพมกลม หรอรปกรวยแหลม ๆ มองเหนสแดงออนในระยะทผลใบใหม ๆ กงออนเรยบ มขนประปราย เปลอก สนาตาลแกแตกลอนเปนสะเกดหอยยอยลง เปลอกในสเหลองปนสมไมมยางซม ใบเปนชนด ใบเดยวรปไขแกมรปหอก ขนาด ๒.๕-๓ ๖-๘.๕ ซม. โคนใบมนกวางและคอย ๆ เรยวไปทางปลายปลายสดหยกเปนตงท ๆ เนอใบคอนขางบางเกลยงเปนมนทงสองดาน ใบออนสแดงเรอ ๆ ใบแหงออกสเขยวออน เสนแขนงใบม ๘-๑๐ ค เสนละเอยดและโคงจด กานใบเรยวยาว ๑-๑.๕ ซม. เมอแหงออกสดา ดอกสขาวหรอเหลองออน ออกเปนชอสน ๆ ตามงามใบและปลายกง มขนาดเลกมาก ดอกตมกลมโตไมเกน ๐.๒ ซม. โคนกลบรองกลบดอกเชอมตดกนเปนรปกรวย ปลายแยกเปนแฉก ๕ แฉก มขนประปราย กลบดอกดานนอกมขนนม ดานในเกลยงและกลบยาวประมาณ ๒ เทาของกลบรอง กลบดก กานดกมองไมเหน มขนนมทวไปตามกานชอดอกออกดอกระหวางเดอนกนยายน-ธนวาคม และเปนผลระหวางเดอนตลาคม-มกราคม ผลรปขอบขนาน ขนาด ๐.๓ ๑.๔ ซม. ปลายเปนตงแหลม มขนประปราย ปกยาว ๒ ปก รปขอบขนานแกมรปไขกลบ ขนาด ๑.๒ ๔ ซม. เสนปกม ๘ เสน ๔๙ ๕๐ ๕๑ ๕๒

สรรพคณ เปลอก ตมกบเกลอปองกนฟนหลด เนองจากกนยาเขาสารปรอทและตมชะลางบาดแผลเรอรง ดอก อยในจาพวกเกสรรอยแปด ผสมยาทพยเกสร ยาง ใชผสมนามนรกษาบาดแผล

๔๙ อภชาต รตนวระกล. (๒๕๔๖). ตะเคยนหน. (ออนไลน)

๕๐ ฐานขอมลพรรณไม องคการสวนพฤกษศาสตร. (๒๕๕๔). ตะเคยนหน. (ออนไลน)

๕๑ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (๒๕๕๖). หนา ๒๕

๕๒ สานกงานจงหวดอานาจเจรญ. (๒๕๕๒). ขอมลพนฐานอ านาจเจรญ ตะเคยนหน.

(ออนไลน)

๔๙


ภาพท ๒๔ ตะไคร ทมา: เกษมศกด ทองตน


๕๐


๒๔. ตะไคร ชอสามญ Lemongrass ชอวทยาศาสตร Cymbopogon citratus (DC.) วงศ Gramineae ลกษณะทางพฤกษศาสตร ตะไครจดเปนพชลมลกตระกลหญา มความสงของลาตนประมาณ ๔ – ๖ ฟต ลาตนนนจะมกาบหอหมอยรอบใบ ใบมลกษณะยาวเรยว ชวงปลายจะมขนหนาม ลกษณะลาตนรวมกนเปนกอและมกลนหอม และในใบของตนตะไครอดมดวยนามนหอมระเหย ดอกเปนชอยาวและมดอกเลก ๆ ฝอย ๆ อยมากมาย โดยสวนตนหวมกจะนาไปประกอบอาหาร ซงเปนพชทอยในตระกลหญา สามารถขนและเจรญเตบโตไดงาย สรรพคณ ใบ ชวยแกอาการไขและลดความดนโลหต ใหรสหอมปรา ตน ชวยแกโรคทางเดนปสสาวะ ชวยขบลม แกนว รวมทงดบกลนคาว และชวยใหเจรญอาหาร ใหรสหอมปรา หว เปนยารกษาเกลอน แกทองอดทองเฟอ แกปสสาวะพการ แกนว บารงไฟธาต แกอาการขดเบา ถาใชรวมกบสมนไพรชนดอนจะเปนยาแกอาเจยน แกซาง ยานอนหลบ ลดความดนสง แกลมอมพาต แกกษยเสน และแกลมใบ ใบสด ๆ จะชวยลดความดนโลหตสง แกไข เหงา ชวยบารงไฟธาต แกกระษย ชวยขบลมในลาไส รวมทงแกอาการเบออาหาร แกขดปสสาวะและแกปสสาวะพการ โรคนว ใหรสหอมปรา ทงตน ชวยขบเหงอ บารงธาต รวมทงขบปสสาวะ แกอาการปวดทอง และแกหด ใหรสหอมปรา๕๓

๕๓ วกพเดย. (๒๕๖๐). ตะไคร. (ออนไลน)

http://www.เกรดความร.net/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B2/

http://www.เกรดความร.net/%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0%B8%81%E0%B9%84%E0%B8%A1%E0%B9%89%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%88%E0%B9%8D%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99/

http://www.เกรดความร.net/%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B9%84%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%A5%E0%B8%94%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%94%E0%B8%B1%E0%B8%99/

Documents

( พรรณไม้ พร้อมสรรพคุณ ในดง ......พรรณไม พร อมสรรพค ณในดงโต งโต น มหาว ทยาล