Embed Size (px)
Citation preview
төсөл
МОНГОЛ УЛСЫН СТАНДАРТ
ТООН РАДИОГИЙН (DAB) НЭВТРҮҮЛЭХ БАЙГУУЛАМЖИД БАРИМТЛАХ ТЕХНИКИЙН СТАНДАРТ
MNS- …………
Албан хэвлэл
Стандартчилал хэмжил зүйн үндэсний төв Улаанбаатар хот
2019 он
МОНГОЛ УЛСЫН СТАНДАРТ
Ангилалтын код
ТООН РАДИОГИЙН (DAB) НЭВТРҮҮЛЭХ БАЙГУУЛАМЖИД БАРИМТЛАХ ТЕХНИКИЙН
СТАНДАРТ MNS ........ : ........
DIGITAL AUDIO BROADCASTING (DAB)SYSTEM Стандартчилал, Хэмжил Зүйн Үндэсний Зөвлөлийн 2019 оны . . . . . сарын . . . . –ны өдрийн . . . . дугаар тогтоолоор батлав. Энэ стандарт нь . . . . . оны . . . . р сарын . . . . өдрөөс эхлэн хүчинтэй. Энэхүү стандартын заалтыг заавал мөрдөнө.
1.Зорилго Энэхүү стандартын зорилго нь тоон радио өргөн нэвтрүүлгийн DAB системийн ерөнхий бүтэц, зохион байгуулалт, өндөр чанартай дуу, өгөгдлийн нэвтрүүлгийн дохио боловсруулах, нэвтрүүлэх, хөдөлгөөнт, зөөврийн, суурин хүлээн авагчаар хүлээн авах газрын болон хиймэл дагуулын нэвтрүүлэгчийг тодорхойлоход оршино. 2. Хамрах хүрээ Монгол улсын нутаг дэвсгэрт тоон радиогийн /DAB/ олон сувгийг дамжуулан хүргэх үйлчилгээ эрхлэгчид мөрдөнө. DAB нэвтрүүлгийг радио давтамжийн VHF/UHF зурвасууд болон кабелийн сүлжээгээр дамжуулах боломжтой бөгөөд нэг давтамжит сүлжээ (SFN) зохион байгуулж олон сувгийн дуу, өгөгдлийн мультимедиа үйлчилгээг нэвтрүүлэх боломжтой.Тоон радиогийн DAB системийг хиймэл дагуулын холбоо, хиймэл дагуулын холбоог газрын дамжууллын системтэй хосолсон гибрид сүлжээ байдлаар ашиглан зохион байгуулах боломжтой болно. Энэ систем нь олон үйлчилгээ эрхлэгчид дундын дамжуулах сүлжээ байгуулан ашиглах шаардлагад бүрэн нийцдэг онцлогтой юм. 3. Норматив ишлэл
1. ETSI EN 300 401 v1.4.1(2006-1)”Radio Broadcasting Systems; Digital Audio Broadcasting (DAB) to
mobile, portable and fixed receivers” 2. ITU-R Recommendation BS.774 (1994): "Digital sound broadcasting to vehicular, portable and
fixed receivers using terrestrial transmitters in the VHF/UHF bands".
3. ITU-R Recommendation BO.789 (1994): "Digital sound broadcasting to vehicular, portable and fixed receivers for BSS (sound) in the frequency range 500 - 3 000 MHz".
4. ISO/IEC 11172-3 (1993): "Information technology - Coding of moving pictures and associated audio
for digital storage media at up to 1,5 Mbit/s - Part 3: Audio".
5. ISO 7498-1: "Information technology - Open Systems Interconnection - Basic Reference Model: The Basic Model".
6. CENELEC EN 62106: "Specification of the radio data system (RDS) for VHF/FM sound broadcasting in the frequency range from 87,5 to 108,0 MHz".
7. ITU-T Recommendation X.25: "Interface between Data Terminal Equipment (DTE) and Data Circuit-
terminating Equipment (DCE) for terminals operating in the packet mode and connected to public data networks by dedicated circuit".
8. ETSI ETS 300 401 (1997): "Radio broadcasting systems; DAB to mobile, portable and fixed
receiversISO 3901 (2001): "Information and documentation - International Standard Recording Code (ISRC)".
9. IEC 60958 (all parts): "Digital audio interface".
10. ITU-R Recommendation BS.1284: "General methods for the subjective assessment of sound quality".
11. ISO/IEC 13818-3: "Information technology - Generic coding of moving pictures and associated
audio information - Part 3: Audio".
12. DIN EN 797: "Bar coding - Symbology specifications: 'EAN/UPC'".
13. ETSI EN 301 234: "Digital Audio Broadcasting (DAB); Multimedia Object Transfer (MOT) protocol".
14. ETSI TS 102 367: "Digital Audio Broadcasting (DAB); Conditional access".
15. ETSI TS 101 756: "Digital Audio Broadcasting (DAB); Registered Tables".
16. ETSI TS 102 368: "Digital Audio Broadcasting (DAB); DAB-TMC (Traffic Message Channel)".
17. ISO 10646: "Information technology - Universal Multiple-Octet Coded Character Set (UCS)".
4. Нэр томъёо, товчлол
Энэ стандартад дараах нэр томъёо товчлолуудыг ашиглана.
Хүснэгт 1. Нэр томъёо, товчлолууд
Товчлол Англи хэлээр Монгол хэлээр товчлол, товчлолын утга
Тайлбар
ACS Access Control System
Хандалтын хяналтын систем
Тухайлсан багц дүрмээр нөхцөлт хандалтыг удирдах, хандалтын үсгэн мэдээллийг шалгана.
alias component Давхарласан нийлэгдэхүүн
Найквистын дутуу самналтын толин дохионы багцын үр дүн
announcement cluster Зар мэдээллийн кластер нэг зар мэдээний сааталтын хугацаанд багтах бүлэг үйлчилгээнүүд
audio bit stream Дууны бит урсгал дууны дохионы бит урсгал
audio frame Дууны хүрээ 24 Мсек үргэлжлэх дууны урсгал (48 кГц давтамжаар самнасан эсвэл 48 Мсек (24 кГц давтамжаар хэсэгчилсэн) , 2 дугаар түвшний дууны кодлолын дохиог багтаасан ISO/IEC 11172-3 [3], ISO/IEC 13818-3 [11] стандартууын шаарлагыг хангах бөгөөд 1152 дараалсан хэсэгчилэлүүд байна. ЖИЧ:Дууны бит урсгал нь хамгийн бага декодлолын хэсэг болно.
audio mode Дууны горим Дууны кодлолын систем нь нэг сувгийн, хоёр сувгийн, стерео ба нийлмэл стерео гэсэн горимуудыг хангана. ЖИЧ: Горим бүрийн бүрэн дууны дохио нь дууны бит урсгалаар кодлогддог.
AIC Auxiliary Information Channel
Туслах мэдээллийн суваг 63 дэд сувгууд нь Хурттай мэдээллийн сувгаас зөөгдөж ирсэн мэдээллүүдийг дахин чиглүүлдэг.
bit allocation Битийн хуваарилалт психоакустик загварын дагуух дэд зурвасуудад хэсэгчлэн хуваарилсан өөр хугацааны
хуваалтын битүүд
CU Capacity Unit Чадамжийн нэгж Ээлжит солбицлын нийтлэг хүрээ (CIF)-ийн хамгийн бага хаягийн нэгж (64 бит)
CEI Change Event Indication
Үйл явдлын заагчийг өрчлөх
Өгөгдлийн баазад байх FIG талбарууд нь мэдээллээр шинэчлэгдэж байхыг зохицуулна.
CIF Common Interleaved Frame
Ээлжит солбицлын буюу алгасалтын нийтлэг хүрээ
Үндсэн үйлчилгээний мультиплексер нь тоон цуваа гаралттай бөгөөд энэ нь нэвтрүүлэгчийн фреймийн үндсэн үйлчилгээний сувгийн нэгэн хэсэг
ЖИЧ: Нэвтрүүлэгчийн бүх горимд 55 296 бит байна. (жишээлбэл 864 CU).
CA Conditional Access Нөхцөлт хандалт Зарим үйлчилгээг хаах, нэмэлт үйлчилгээг идэвхжүүлэх механизм
convolutional coding Мушгиа код битийн гажуудлыг засварлах код
critical band эгзэгтэй зурвас Психоакустик чихний сонсголд тааруулах давтамжийн домайн ЖИЧ: психоакустик хэмжигдхүүний нэгж нь Bark бөгөөд дууны давтамжийн хуваарьт шугаман бус хуваарилагдана.
DAB audio frame DAB дууны мэдээллийн хүрээ
DAB дууны мэдээллийн фрейм, өгөгдлийн стандартчлагдсан урсгал илгээх талбар
DAB transmission signal
DAB дамжууллын дохио нэвтрүүлэгчийн гаралтаас гарах (DAB) радио давтамжийн дохио (радио )
database key Өгөгдлийн сангийн түлхүүр
FIG талбарууд нь тухайн мэдээллийн онцлогт таарсан өгөгдлийн дэд баазуудад хуваагдана.
data service Өгөгдлийн үйлчилгээ Дууны бус бусад өгөгдлийн (хоёрдогч )үйлчилгээнүүдийн бүрдэл
dual channel mode Хос сувгийн горим Дууны дохионы горим бөгөөд дууны хос суваг нь тусдаа хоёр програмыг дууны 2 сувгаар зэрэг кодолж нэг дууны бит урсгалаар дамжуулах (audio bit stream), Кодлолын процес нь стерео горимтой адил
energy dispersal Эрчим хүчний тархалт Логик фреймийн битийн хэмжээ нь урьдчилан тооцоололтын сонголтоор, нэвтрүүлэгчийн дохионд тааруулан энергийн тархалтын тохируулгатайгаар зохион байгуулагддаг.
ensemble Нэгдэл ортогнал зөөгчүүдийн нэгтгэгдсэн багц дохио. Програм ба үйлчилгээний өгөгдлүүдийг хүлээн авч боловсруулах үүрэгтэй.
EId Ensemble Identifier Нэгдэл тодорхойлогч олон улсад адил хэрэглэгдэх 16-
битийн кодыг нэгдэлд ашиглана.
EEP Equal Error Protection Ижил алдааны хамгаалалт
бит урсгалыг алдаанаас хамгаалах горим
X-PAD Extended Programme Associated Data
Өргөтгөсөн програмын холбоотой өгөгдөл
PAD-ийн өргөтгөсөн хэсэг нь DAB, дууны фреймийн төгсгөлд хуваарийн коэффциенттой циклэн илүүдлийн хяналт (CRC)-ийн өмнө байрлана. ЖИЧ: уртын хэмжээ нь тогтмол бус байна.
FIB Fast Information Block Хурдтай мэдээллийн блок.
Өгөгдлийн багцын хэмжээ нь 256 бит, ЖИЧ: FIB блокуудын дараалал нь Хуртай мэдээлийн сувгаар (FIC) зөөгддөг. FIB-ийн бүтэц нь нэвтрүүлэгчийн бүх горимд нийтлэг ижил байна.
FIC Fast Information Channel
Хурдтай мэдээлэлийн суваг
Энэ нь нэвтрүүлэгчийн фреймийн нэг хэсэг ба FIB-үүдийг агуулдаг. Олон төрлийн мэдээллийн конфигурацыг агуулж, сонголтот үйлчилгээний мэдээллийг өгөгдлийн нэгтгэлээс авах боломжийг бүрдүүлнэ.
FIDC Fast Information Data Channel
Хурдтай мэдээллийн өгөгдлийн суваг
FIC-ийн заагдсан хэсэгт өгөгдлийн үйлчилгээний холбогдолтой мэдээллүүд дамжина. Жишээлбэл: пэйжинг
FIG Fast Information Group
Хурдтай мэдээллийн групп
FIC-д багц өгөгдлийн хэсэгт нэг зорилготой мэдээллийн FIC –ийг илгээх зорилгоор ашиглах. Үүнд 8 төрлийн ангиллыг үүсгэн ашиглах боломжтой.
F-PAD Fixed Programme Associated Data
Тогтмол програмын холбоотой мэдээлэл
РAD-ийн тодорхойлон заасан хэсэгт багтах DAB-ийн дууны фреймийн сүүлийн 2 байт
intensity stereo coding Эрчимтэй стерео кодлол Дууны стерео програмыг чанарын өндөр төвшинд байлгах зорилготой аргачлал (нөөцийн ба сайжруулалт)
joint stereo mode Хамтарсан стерео горим хоёр сувгийн стерео хос нэг тоон урсгал болон дамжуулагдах аргачлал
logical frame Логик хүрээ дэд сувгийн агуулга оролцох хэсэг бөгөөд хугацааны интервал нь 24 Мсек байдаг.
logical frame count Логик хүрээний тоолуур логик хүрээ тоолуур нь эхний CIF-ээс тоолоход оролцоно.
MSC Main Service Channel Үндсэн үйлчилгээний суваг
Энэ суваг нь нэвтрүүлэгчийн фреймийн үндсэн хэсэг ба дууны бүх үйлчилгээний бүрдлийг зөөвөрлөнө.
MSC data group Үндсэн үйлчилгээний сувгийн өгөгдлийн бүлэг
MSC-д хэрэглэгчийн апликешн ашиглахад оролцох үүрэгтэй.ЖИЧ: MSC өгөгдлийн хэсгүүд нэг ба хэд хэдэн хэсгүүдийн багцад дамжих бөгөөд эсвэл X-PAD өгөгдлийн дэд талбарт дамжуулагдана.
MCI Multiplex Configuration Information
Нягтруулгын конфигурацын мэдээлэл
Мультиплексийн конфигурацыг тодорхойлогч мэдээлэл ЖИЧ: Энэ нь үйлчилгээний тухайн үеийн нарийн мэдээллүүдийг (дамжиж байгаа мэдээлэлд) дахин конфигурац хийж байгаа мөн дараачийн конфигурац г.м) үүнд үйлчилгээний бүрдлүүд, дэд сувгууд системийн хэсгүүдийн холбоос зэргийг дамжуулдаг.
null symbol Тэг тэмдэгт Orthogonal Frequency Division Multiplex (OFDM)-ын эхний тэмдэгтийг нэвтрүүлэгчийн фреймд тодорхойлно.
OFDM symbol OFDM тэмдэгт хугацааны тухайн хэсэгт модуляцлагдах фазын төлөв
packet mode Багцын горим Хаяглагдсан блокоос дуудагдах багцын горимыг заана. ЖИЧ: MSC-ээр өгөгдлийн группыг дамжуулахад дэд сувагтай ашиглагдана.
polyphase filter bank олон фазын шүүрийн банк
олон фазын шүүрийн банк
primary service component
Анхдагч үйлчилгээний нийлэгдэхүүн
үйлчилгээний эхний бүрдэл ЖИЧ: Хүлээн авагчууд дээр үйлчилгээг таних сонголт хийгддэг.
programme програм програмын хуваарийн дагуу хүлээн авахад зориулагдана.
PAD Programme Associated Data
Програмын холбоотой өгөгдөл
Дууны өгөгдлийн мэдээллүүд ба агуулга, синхронизацын төлөвүүдийг заана. ЖИЧ: PAD нь DAB-ын дууны фреймийн төгсгөлд байршина.
programme item програмын зүйл Тухайлсан төрлийн програмыг хүлээн авах цагийг тодорхойлох зориулалттай.
programme service програмын үйлчилгээ дууны үндсэн үйлчилгээний бүрдэлд ордог бөгөөд хоёрдогч үйлчилгээний бүрдэлд оруулж ашиглах боломжтой.
protection level
хамгаалах түвшин
Нэвтрүүлэгчийн дамжууллын алдааны эсрэг мушгиа код ба хамгаалалтын түвшнийг тодорхойлогч
protection profile хамгаалах профил мушгиа кодын схем
psychoacoustic model психоакустик загвар хүний дуу сонсох системийн математик загвар
ScF Scale Factor Хуваарийн коэффициент квантлахаас өмнө өгөгдөх дугаарлалт
ScFSI Scale Factor Select Information
Хуваарийн коэффициентыг сонгох мэдээлэл
2-битийн код бөгөөд хэдэн Scale Factor-оос дууны фрейм тогтохыг заана.
secondary service хоёрдогч үйлчилгээний үндсэн үйлчилгээнээс гадна
component:
нийлэгдэхүүн (дууны үйлчилгээ) нэвтрүүлэх бусад нэмэлт үйлчилгээнүүд
service үйлчилгээ хэрэглэгчийн сонгож ашиглах гаралт хөтөлбөрийн үйлчилгээ эсвэл өгөгдлийн үйлчилгээг сонгож ашиглах боломжтой
service component Үйлчилгээний нийлэгдэхүүн
үйлчилгээний нийлэгдэхүүн нь дууны эсвэл өгөгдлийн байна. ЖИЧ: Үйлчилгээний бүрдлүүд (нийлэгдэхүүнүүд) Нягтруулгын конфигурацын мэдээлэлд холбогдох ба үйлчилгээ бүрийн нийлэгдэхүүнүүд нь дэд-сувгаар болон Хурдтай мэдээллийн өгөгдлийн суваг) (FIDC)-ээр аль алинаар нь зөөгднө.
SId Service Identifier Үйлчилгээ тодорхойлогч 16-бит эсвэл 32-битийн кодыг тухайн үйлчилгээний тодорхойлогчоор ашиглана.
SI Service Information Үйлчилгээний мэдээлэл үйлчилгээнүүдийн мэдээллийг програмчилсан кодоор: үсэг тоон тэмдэгтүүдээр хүлээн авагчийн дэлгэц дээрх тухайлсан үйлчилгээг: дууны декодерыг удирдахад зориулж кодолсон мэдээллийг тэмдэглэсэн
service label Үйлчилгээний тэмдэглэгээ
үйлчилгээнүүдийн мэдээллийг програмчилсан кодоор: үсэг тоон тэмдэгтүүдээр хүлээн авагчийн дэлгэц дээрх тухайлсан үйлчилгээг: дууны декодерыг удирдахад зориулж кодолсон мэдээллийг тэмдэглэсэн
side information туслах (бусад) мэдээлэл үйлчилгээнүүдийн мэдээллийг програмчилсан кодоор: үсэг тоон тэмдэгтүүдээр хүлээн авагчийн дэлгэц дээрх тухайлсан үйлчилгээг: дууны декодерыг удирдахад зориулж кодолсон мэдээллийг тэмдэглэсэн
single channel mode нэг сувгийн горим дууны горим ба дууны моно програмыг илэрхийлж 1 битээр кодлогдоно.
SFN Single Frequency Network
Нэг давтамжийн сүлжээ DAB нэвтрүүлэгчийн нэг давтамжит сүлжээ нь өргөн уудам газар нутгийг хамарсан хамрах хүрээг байгуулахад ижил радио давтамжийн зурвасыг ашигласан нэвтрүүлэгчүүд зэрэг ажиллана.
stereo mode стерео горим энэхүү дууны горимд, хоёр сувгийн стерео хос (баруун, зүүн) дохио нийлж, нэг бит урсгал болон кодлогдоно. Dual channel mode (Хос сувгийн горим)-той адил төстэй юм.
stream mode урсгалын горим үүсгүүрүүдээс өгөгдлүүд Үндсэн үйлчилгээний сувагт зөөгдөж ирнэ. ЖИЧ:Өгөгдлүүд логик фреймээр
зөөгдөнө.
stuffing дүүргэлтийн битүүд нэг ба түүнээс олон битүүд дууны бит урсгалд нэгдэнэ. ЖИЧ:Энэ битүүд нь дууны декодлолд орохгүй бөгөөд зөвхөн шаардлагатай үед өгөгдлийн дүүргэлт хийхэд зориулагдана.
sub-band дэд зурвас дууны радио давтамжийн хэсгүүд ЖИЧ: дууны кодлолын системд ижил зурвасын өргөнтэй 32 дэд зурвас ашиглагдана.
sub-band samples дэд зурвасын самнасан утгууд буюу дискрет утгууд
шүүсэн хэсгүүд нь самнасан утга буюу дискрет утга гэж нэрлэгдэнэ.
sub-channel дэд суваг Үндсэн үйлчилгээний сувгийн хэсэг (Main Service Channel) нь мушгиа кодоор кодлогдох бөгөөд дугаарлагдана
synchronization channel
синхрончлолын суваг дамжууллын фреймийн энэ хэсэг нь фазын мэдээлэл агуулж синхрончлолыг хангахад зориулагдана.
syncword синхрон үг 12-битээр MPEG дууны II төвшний бит урсгал ISO/IEC 11172-3 [3], ISO/IEC 13818-3 стандартаар дууны фреймийн эхлэлийг таниулдаг.
transmission frame дамжууллын хүрээ дамжууллын фрейм нь 4 дамжууллын горимд ажиллах ба Синхрончлолын суваг (Synchronization Channel), Fast Information Channel, Main Service Channel гэсэн сувгуудтай
transmission mode дамжууллын горим дамжууллын багц параметрүүд (ж: зөөгчийн тоо, OFDM)
ЖИЧ:Системийн сүлжээ, конфигурац, радио давтамжийг заана.
UEP Unequal Error Protection
Алдааны ижил бус хамгаалалт
Бит урсгалын хэсгүүдийн алдаанаас хамгаалах процедурыг агуулна
UA User Application Хэрэглэгчийн аплиейшн Энэ нь өгөгдлийн апликейшн(нэг зэрэг 6 апликейшнийг MSC дууны үйлчилгээнд зөөвөрлөнө.)
Time interleaving
Хугацаагаар алгасалт
системийг илүү үр ашигтай, хурдан найдвaртайгаар өгөгдөл боловсруулах, хугацаагаар алгасах процесс. Ж: Өгөгдлийн холбоонд санах ойн алдаагүй ажиллагаа явуулахад энэ арга ашиглагдана.
X-PAD X-PAD data group X-PAD өгөгдлийн груп Өргөтгөсөн програмын холбоотой өгөгдөл (X-PAD)-дахь багц өгөгдөл
A/D Audio/Data Дуу/өгөгдөл
ACS Access Control System
Хандалтын удирдлагын систем
AIC Auxiliary Information Channel
Туслах мэдээллийн суваг
AL Alarm
Аюулын дохиолол
AM Amplitude Modulation Агуургийн модуляц
AppTy Application Type Хэрэглээний төрөл
ASCTy Audio Service Component Type
Дууны үйлчилгээний нийлэгдэхүүний төрөл
ASu Announcement Support flags
Зар сурталчилгааны дэмжих флаг
Зар сурталчилгааны мэдээллийг заах (төлөв заах битүүд)
ASw Announcement Switching flags
Зар сурталчилгаа сэлгэх флаг
Зар сурталчилгааны мэдээллийг солих (төлөв заах битүүд)
BMP Basic Multilingual Plane
Хэл сонголтын талбар Олон хэлний сонголтын хэсэг
C/N Current/Next Одоо/Дараачийх
CA Conditional Access Нөхцөлт хандалт
CAId Conditional Access Identifier
Нөхцөлт хандалтын дугаар
CAOrg Conditional Access Organization
Нөхцөлт хандалтын байгуулалт
CI Contents Indicator Агуулга заагч Ижил төстэй агуулга тэмдэгтээр илэрхийлэх
CIF Common Interleaved Frame
Ээлжит солбицлын буюу алгсалтын нийтлэг хүрээ
Хугацаагаар ээлжлэн солбисон фреймүүдийн нийтлэг хүрээ
CRC Cyclic Redundancy Check
циклт илүүдлийн хяналт илүүдлийг шалгах
CU Capacity Unit Багтаамжийн хэсэг
d&t date and time Өдөр, цаг
DAB Digital Audio Broadcasting
Тоон радио өргөн нэвтрүүлэг
DAB тоон өргөн нэвтрүүлгийн нэрний товчлол
D-QPSK Differential QPSK Ялгавартай QPSK
DRC Dynamic Range Control
Динамик царын удирдлага
DSCTy Data Service Component Type
Өгөгдлийн үйлчилгээний нийлэгдэхүүний төрөл
ECC Extended Country Code
Улсын өргөтгөсөн код
EEP Equal Error Protection Тэнцүү алдааны хамгаалалт
EId Ensemble Identifier Нэгдлийн тодорхойлогч нэгдлийг адилтган дугаарлан
тэмдэглэх
EWS Emergency Warning
Systems Онц байдлын анхааруулгын системүүд
FEC Forward Error
Correction Шууд алдаа засварын код
Алдаа засварын кодын төрөл
FFT Fast Fourier Transform Фурьегийн хурдан
хувиргалт
FI Frequency Information Давтамжийн мэдээлэл
FIB Fast Information Block Хурдтай мэдээллийн
блок Мэдээллийн блок
FIC Fast Information
Channel Хурдтай мэдээллийн суваг
Өгөгдлийн мэдээллийн суваг
FIDC Fast Information Data
Channel Хурдтай мэдээллийн өгөгдлийн суваг
Өгөгдлийн мэдээллийн суваг
FM Frequency Modulation Давтамжийн модуляц
LFN Logical Frame Number Логик хүрээний дугаар Логик фреймийн дугаар
M/S Music/Speech Хөгжим/яриа
PAD Programme Associated Data
Програмын холбоотой өгөгдөл
P/S Primary/Secondary Анхдагч /хоёрдогч
PCM Pulse Coded
Modulation Импульс Кодын Модуляц-ИКМ
SC Service Component Үйлчилгээний
нийлэгдэхүүн
MSC Main Service
Component Үндсэн үйлчилгээний нийлэгдэхүүн
Assignment operator хуваарилах оператор
bslbf Bit-strings Битийн цуваа Зүүн талаас эхэлнэ. Програмын
төрлийг заана. Тухайн мөчид нэвтрүүлэгдэж байгаа зүйлийг зааж “1” эсвэл “0” гэсэн утга авна.
bound зааг Стерео горимийн дэд сувгийн
дугаар ch channel суваг Суваг. Хэрэв ch 0 бол стерео
сувгийн эхний 2 суваг заагдсан байна.
Chlimit channel number Сувгийн дугаар Сувгуудын дугаар
dscf Хоёр Scale factor (ScF)-ийн
хоорондын ялгаа gr дэд зурвасын хэсэг
nbal дэд зурвас бүрийн хуваарилалтын
дугаар nch
Сувгийн дугаар “1” үед нэг сувгийн горим, “2” үед бусад горим
rpchof Олон гишүүнчлэлийн коефциент ба
их утга нь эхэндээ ашиглагдана sblimit
Хамгийн богино sub-band-уудын дугаар (дэд зурвасын хязгаар буюу лимит)
scfsi
Scale Factor (ScF) сонголтын мэдээлэл
uimsbf
Хамгийн чухал бит нь эхэнд нь
Programme/Data provider
Програм/Өгөгдөл нийлүүлэх хэсэг
Service Component provider
Үйлчилгээний нийлүүлэх хэсэг
STI Service transfer interface
Үйлчилгээ Дамжуулах Интерфейс
Ensemble provider
Нэгдэл нийлүүлэх хэсэг
ETI Ensemble transfer interface
Нэгдэл дамжуулах Интерфейс
Transmission Network provider
дамжуулын сүлжээ эрхлэгч
5. DAB СИСТЕМИЙН ИНТЕРФЕЙСҮҮД DAB олон сувгийг нэвтрүүлэх байгууламжийн стандартыг ETS 300 401 стандандартыг үндэслэж боловсруулсан бөгөөд нийт DAB системийн интерфейсүүдийн талаар энэ хэсэгт тайлбарлана. Зураг 1-д DAB системийн үндсэн бүтэц, интерфейсүүдийг харуулсан байна. DAB системийн хэсгүүд нь ETS 300 799 стандартад тодорхойлсноор 1. Програм/Өгөгдөл нийлүүлэх хэсэг 2. Нэгдэл нийлүүлэх хэсэг 3. Нэвтрүүлэх сүлжээ нийлүүлэх гэж хуваагддаг. Энэхүү “Тоон радиогийн (DAB) нэвтрүүлэх байгууламжид баримтлах техникийн стандарт” баримт бичиг нь нэгдэл нийлүүлэх, нэвтрүүлэх сүлжээ нийлүүлэх гэсэн хэсгүүдийг хамарна. 5.1. Програм/Өгөгдөл нийлүүлэх хэсэг (Programme/Data provider) Энэ хэсэгт дууны өгөгдөл үүсгүүрээс гарч DAB үйлчилгээний нийлэгдэхүүн хэсэгт зөөгдөнө. Програм/өгөгдөл нийлүүлэх хэсгээс олон төрлийн дохио Үйлчилгээний нийлүүлэх хэсгийн оролтод өгөгдөнө. 5.2. Үйлчилгээний нийлэгдэхүүн нийлүүлэх хэсэг (Service Component provider) Үйлчилгээний нийлэгдэхүүн нийлүүлэх хэсэг нь DAB бүрэн үйлчилгээний стандарт шаардлагад нийцэх дохионуудыг бий болгож, Нэгдэл нийлүүлэх хэсэгт дамжуулах үүрэгтэй. Энэ хэсгийн гаралтаас 3 төрлийн өгөгдөл боловсруулагдан гарна. Үүнд: 1. Үйлчилгээний өгөгдлийн нийлэгдэхүүн нь DAB үндсэн үйлчилгээний сувагт (MSC) нийлүүлэгдэнэ. 2. Үйлчилгээний нийлэгдэхүүний мэдээллийн холбогдолтой өгөгдөл нь хурдтай мэдээллийн суваг (FIC)-д өгөгдөхөөр бэлтгэгдэнэ. 3. Дамжууллын процест оролцохгүй бусад өгөгдлүүд нь хяналтын ба удирдлагын зориулалттай өгөгдлүүд байдаг. Үйлчилгээний нийлэгдэхүүн нийлүүлэх хэсгийн ба нэгдэл нийлүүлэх хэсгүүдийн холболтын интерфейсийг Үйлчилгээ Дамжуулах Интерфейс (STI) гэнэ. Энэ интерфейсийг EN 300 797 баримт бичгээр олон улсад стандартчилсныг мөрдөнө. 5.3. Нэгдэл нийлүүлэх хэсэг (Ensemble provider)
Үйлчилгээний нэгдэл нийлүүлэх хэсгүүдээс дамжиж ирсэн нийлэгдэхүүнүүдийг нэгтгэж боловсруулан нэгдсэн DAB нэгдэл болгоход бэлтгэгдсэн дохиог өгнө. Энэхүү дохио цааш олон сувгийг дамжуулах хэсэгт өгөгдөх бөгөөд энэ 2 хэсгийн холболтын интерфейсийг ETI гэнэ. 5.4. Дамжууллын үйлчилгээ эрхлэгч (Transmission Network provider) Олон сувгийг дамжуулах хэсэг нь DAB нэгдлийг боловсруулах ба хүлээн авагч хүртэлх дамжуулал хийгдэнэ. Олон сувгийг дамжуулах хэсгийн стандарт нь олон улсад ETS 300 401 баримт бичгийн дагуу хэрэгждэг. Үүнд Тоон үндсэн зурвасын интерфейс I/Q (DIQ)-ийн дагуу радио давтамжийн тоон модуляцын боловсруулалт хийгдэх бөгөөд EN 300 798-аар тодорхойлдог. DIQ нь Digital samples In-phase and Quadrature гэсэн үгнүүдийн товчлол бөгөөд тоон дохионы боловсруулалт, радио давтамжийн модуляцын хоорондхи интерфейсийн стандартыг EN 300 798-аар тодорхойлно.
Зураг 1. DAB системийн бүтэц, интерфейсүүд
6. DAB ДАМЖУУЛАХ СИСТЕМ
DAB дамжуулах системийн зарчмын схемийг зураг 2–д үзүүллээ. Блокуудын хэрэгжүүлэх функцыг блок тус бүрээр тайлбарлав.
6.1 Мэдээлэл дамжуулах механизм
Дууны болон өгөгдлийн програм дамжуулах арга механизмыг энэ баримт бичгийн 5-д тодорхойлов. Үүнд FIC, MSC гэсэн үндсэн 2 төрлийн механизм байна.
Зураг 3. Дамжууллын горим FIC, MSC сувгууд
Хүснэгт 2. Дамжууллын хүрээний горимууд
Үндсэн үйлчилгээний хүрээнд дамжигдах мэдээллийг оруулахад олон төрлийн мэдээллийн конфигурацыг агуулж, сонголтот үйлчилгээний мэдээллийг өгөгдлийн нэгтгэлээс авах боломжийг бүрдүүлэгч (FIC)-ийн үйлдэл чухал үүрэгтэй бөгөөд FIB-ээр эдгээр үйлдлүүд хийгднэ. Мэдээллийг дамжуулах боловсруулалтын нэгэн чухал хэсэг нь мэдээллийг нэгтгэн мультиплекс хийж, конфигурацлах (MCI) юм. MCI нь мэдээллийг нийлүүлж мультиплекс хийх ба дахин конфигурацлана. Олон төрлийн мэдээллийг нэгтгэх FIC-ийн үйлдэлд SI, CA болон FISC оролцоно. Мэдээллийн алдаанаас хамгаалагдсан хугацааны хоцролтгүй мэдээллийн дамжуулалд MCI, FIC нь чухал ач холбогдолтой.
Нэвтрүүлэгчийн горимууд
Нэвтрүүлэгчийн хүрээний дамжууллах
хурд
Хүрээ бүрт агуулах FIB-
ийн тоо
Хүрээ бүрт агуулах CIF-ийн тоо
I 96 мсек 12 4 II 24 мсек 3 1 III 24 мсек 4 1 IV 48 мсек 6 2
Дамжууллын хүрээ
Үргэлжилсэн бус арга Үргэлжилсэн
Синхрончлол FIC суваг MSC суваг
FIB FIB CIF CIF ……………. …………….
Зураг 4. FIB-ийн бүтэц
MSC нь CIF нэгдсэн хүрээний доторх дарааллыг бий болгодог. CIF-ийн нийт талбар нь 55296 бит бөгөөд дамжих хугацаа нь 24мсек байна. CIF дахь хаяглалын хамгийн бага хэсэг нь CU (Capacity unit) ба хэмжээ нь 64 бит байна. CU талбарууд нийлээд MSC талбарыг бүрдүүлдэг бөгөөд үүнийг дэд суваг гэж нэрлэнэ.
MSC data group header
Session header
MSC data group data field
b15 b0 MSC data group CRC
Зураг 5. MSC сувгийн багцын горим
Үйлчилгээний бүрдлүүд SC нь MSC-д урсгал горим (stream mode) эсвэл багцын горим (packet mode) гэж 2 төрлөөр тодорхойлогдно (тодорхойлогдоно). Урсгал горимд мэдээллийн үүсгүүрээс ирж байгаа битүүд өгөгдсөн дэд сувгуудаар дамжина. Харин багцын горимд тодорхой зорилтот өгөгдлийн үйлчилгээнд зориулан төлөвлөгдсөн дэд сувгуудаар дамжина. Багцын горимд хэд хэдэн үйлчилгээний дэд сувгийг тус бүр бий болгон ашиглах боломжтой. FEC-Forward Error Correction хүрээ үүсгэгч, RS-Рид Соломон кодлолын аргачилал ашигласан дэд суваг үүсгэх зарчмын схемийг зураг 5-д үзүүллээ.
Зураг 6. Дэд суваг үүсгэх аргачилал
.... marker
Padding
b7 b5
b4 b0
Length
FIC өгөгдөлийн үйлчилгээ
Нягтруулгын удирдлагын өгөгдөл
нөхцөлт хандалтын скремблер
FID C скремблер
нягтруулгын
удирдлага
Нөхцөлт Хандалтын скремблер
FIDC
MCI
SI
Хурдтай мэдээллийн блок асемблер
FIBs
Энерги тархалтын скремблер
Мушгиа кодлогч
Үйлчилгээний мэдээлэл
Үйлчилгээний Мэдээллийн асемблер
Багцлах нягтруулах
асемблер
SI
Энергийн тархалтын скремблер
Мушгиа кодлогч
Хугацаагаар алгасалт
CIFs
Програмын холбоотой өгөгдөл
Дууны програмын үйлчилгээнүүд
ИКМ дохио 24кГц/48кГц самналттай
MPEG
Дууны түвш ин II кодлогч
DAB
Дууны хүрээ
Нөхцөлт Хандалтын скремблер
Энерги тархалтын скремлер
Мушгиа
кодлогч
хугацаагаар
алгасалт
Дамжууллын
Хүрээ нягтруулагч
Өгөгдлийн Үйлчил-гээнүүд
Н ө х ц ө л т Х а н д а л т ы н с к р е м б л е р
Багцлах нягтруулах асемблер
Багцын горимын өгөгдөл
Урсгалын горим
Н ө х ц ө л т Х а н д а л т ы н с к р е м б л е р
Мушгиа коплогч
Хугацаагаар алгасалт
Үндсэн үйл-чилгээний нягтруулагч
FIC б а MSC
тэмдэгтийн генератор
OFDM
Синхрончлол,
Сувгийн
тэмдэгтийн генератор
ge nerato r
sTII(t)signal gene ra tor
DAB дамжууллын
дохио
Зураг 2. DAB дамжуулах системийн зарчмын бүдүүвч
OFDM генератор
Нөхцөлт хандалт-ын скремблер
Энерги тархалтын скремблер
Энерги тархалтын скрөмблер
Мушгиа кодлогч
Хугацаагаар алгасалт
S(TII) генератор
S(t)
Удирдлага, хяналтын дохио
ETI STI
6.2. МУЛЬТИПЛЕКСИЙН КОНФИГУРАЦЫГ ТОДОРХОЙЛОГЧ МЭДЭЭЛЭЛ (MCI) Мультиплексийн конфигурацыг тодорхойлогч мэдээлэл (MCI) нь FIC-ээр зөөгддөг бөгөөд DAB-ийн мультиплексийг зохион байгуулах үүрэгтэй. Үүнд дараах мэдээллүүд багтдаг:
1) Дэд сувгийн зохион байгуулалт; 2) Энсемблээр дамжуулж болох боломжит үйлчилгээнүүдийн жагсаалт; 3) Дамжуулах үйлчилгээнүүд болон үйлчилгээний бүрдлүүдийн хамаарал; 4) Дамжуулах үйлчилгээний бүрдлүүд болон дэд сувгуудын хамаарлыг тогтоох; 5) Дахин конфигурацлалын мультиплексийг хийхэд удирдан зохион байгуулах;
Зураг 7-д хэрэглэгч програмын сонголт хийж MCI-ийн тусламжтайгаар 3-р дэд сувагт дамжиж байгаа радио 3-ыг нэгдэл 1-ээс сонгож байгаа зарчмын схемийг харуулсан байна.
Зураг 7. DAB үйлчилгээний нэгдэл сонголтын бүдүүвч схем
6.3. ДУУНЫ КОДЛОЛ Тоон радиогийн DAB системд MPEG дууны кодлолын II түвшний аргачиллыг ашиглаж DAB нэвтрүүлэгчээр дамжуулахад тохирсон форматыг ашигладаг. Үүнд 48 кГц давтамжийн самналтыг ISO /IEC 11172-3[3] стандартын дагуу, 24кГц-ийн самналтыг ISO/IEC 11172-3[11] стандартын дагуу тус тус хэрэгжүүлнэ.
Зураг 8. DAB-ийн дууны кодлолын блок схем Дууны кодлолын процесс нь Импульс кодын модуляцаар (ИКМ) хийгдэж 48 кГц эсвэл 24 кГц
давтамжаар самнагдаж 8кБит/сек-384кБит/сек хүртэл хурдтай дууны дохио болж боловсруулагддаг. Үүнд дууны дохионы 4 горимд боловсруулагдана.
1) Нэг сувгийн горим (ж:моно); 2) Хос сувгийн горим (ж: 2 моно суваг); 3) Стерео горим; 4) Нэгдмэл стерео горим;
Дууны хүрээ бүрт дууны өгөгдлийн мэдээллүүд ба агуулга, синхронизацын төлөвүүдийг заагч (PAD) байтууд зөөвөрлөгдөнө. PAD нь 2 байтын урттай F-PAD, зарим тохиолдолд өргөтгөсөн PAD буюу X-PAD талбар нэмэгдэж дамжина. F-PAD талбарт динамик өөрчлөлтийн удирдлага (DRC) функц багтдаг бөгөөд энэ нь хэрэглэгчийн апликешний сонголтод ашиглагдана. Ж: хөгжим/яриа г.м.
6.4. ӨГӨГДЛИЙН ОНЦЛОГУУД (DATA FEATURES) Энэхүү талбар үндсэн үйлчилгээний хүрээний бүрдэл (MSC), хүрээний конфигурац, үйлчилгээний сонголтын талбарын аль нэгэнд багтаж, дамжуулагдах мэдээллийн төрлийн онцлогийг тодорхойлоход оролцоно. Үйлчилгээний мэдээлэл (SI) нь FIC-аар зөөгдөж үйлчилгээний дараах онцлогуудыг тодорхойлно. Тухайлбал: үйлчилгээний хэл, өдөр болон цаг (d&t), програмын дугаар(PNum), програмын төрөл (PTy), зар сурталчилгаа, бүсийн дугаарлал, бусад нэгдлийн мэдээлэл, ФМ ба AМ үйлчилгээний мэдээлэл, давтамжийн мэдээлэл (FI), нэвтрүүлэгчийн дугаарлалтын мэдээлэл (TII), нэгдэл, үйлчилгээ болон үйлчилгээний бүрдлүүдийг тодорхойлогч г.м. Энэ талбарт үндсэн үйлчилгээний хүрээний нийлэгдэхүүнд (MSC) өөр үйлчилгээнүүдийг нэмэх боломжтой. Өгөгдлийн үйлчилгээний суваг (FIDC) нь FIC-ээр зөөгдөж пейжинг, трафикийн мэдээллийн суваг (TMC), онцгой байдлын амжиж мэдээлэх систем (EWS) гэх мэт мэдээллийн дамжуулалтад оролцоно.
6.5. НӨХЦӨЛТ ХАНДАЛТ (CA) Нөхцөлт хандалтын (CA) үүрэг нь тавигдсан шаардлагуудыг хангасан хэрэглэгчдэд тодорхой үйлчилгээний болон үйлчилгээний нийлэгдхүүнийг хүлээн авах боломжийг хангахад байдаг. Тоон радиогийн DAB системийн нөхцөлт хандалтыг TS 102 367 стандартаар тодорхойлсон байдаг.
6.6. ЭНЕРГИЙН ТАРХАЛТ (ENERGY DISPERSAL) Энэ талбар нь нэвтрүүлэгчээр цацагдах радио дохиог харилцан нөлөөлөлд оруулахгүй байх үүрэгтэй.
6.7. НЭВТРҮҮЛГИЙН ГАЖУУДЛЫГ ЗАСВАРЛАХ КОДЛОЛЫН ПРОЦЕДУР (МУШГИА КОДЛОЛ) Дамжууллын гажуудлыг засварлах кодлолын процедур нь гаралтад өгөгдөх дохионы энерги тархалтын скрембль (scramble) хийгдсний дараах ажиллагаа юм. Энэ кодлолын параметрүүд тухайн үйлчилгээний битийн хурд, алдаанаас хамгаалах хамгаалалтын шаардлагаас хамаарч ялгаатай байна. Хоёр төрлийн алдаа засварын процедурыг ашиглана. Үүнд тэнцүү биш хамгаалалт (UEP), тэнцүү хамгаалалт (EEP) орно.
6.8. СИСТЕМИЙГ ИЛҮҮ ҮР АШИГТАЙ, ХУГАЦААГААР АЛГАСУУЛАХ БУЮУ СОЛБИЦУУЛАХ (TIME INTERLEAVING)
Дамжууллын гажуудлыг засварлах мушгиа кодлолын гаралтад энэ функц хийгдэж MSC-ийн дэд сувгуудад оролцоно. Энэ талбар нь FIC-д хамаарахгүй.
6.9. НИЙТЛЭГ БОЛОВСРУУЛАЛТЫН ХҮРЭЭ (CIF) Дээр дурдсан time хугацаагаар алгасуулалт нь бүх мушгиа кодлолд хийгдэх бөгөөд энэхүү логик хүрээг нийлбэрээр нь Нийтлэг боловсруулалтын хүрээ гэнэ. Дэд сувгуудыг бүрдүүлэхэд тус бүрт оролцож байгаа хугацаагаар алгасуулалтыг нийтэд нь нэрлэсэн. CIF 55296 бит, 864 CU бөгөөд 24 мсек тутамд дамжуулагддаг. CIF-ийн конфигурац нь MCI-д дохиологдож FIC-аар зөөгдөж байдаг.
6.10. ТООН РАДИОГИЙН DAB НЭВТРҮҮЛЭГЧИЙН ДОХИО (DAB TRANSMISSION SIGNAL) Тоон радиогийн DAB нэвтрүүлэгчийн дохио нь радио давтамжийн VHF III царааны өргөн зурваст дамжих бөгөөд 4 төрлийн сүлжээний горимоор нэвтрүүлэгдэнэ. Нэвтрүүлэгчийн дохионы хүрээ нь
96мсек (горим 1), 24 мсек (горим 2,3),48мсек (горим 4) үргэлжлэх хугацаатай байна. Зураг 9. Үндсэн дохионы үүсгүүрийн зарчмын схем Нэвтрүүлэгчийн хүрээг дараалсан 3 хэсэг OFDM тэмдэгтүүд, синхрончлолын сувгийн тэмдэгтүүд, FIC сувгийн тэмдэгтүүд, үндсэн үйлчилгээний суваг MSC-ийн тэмдэгтүүд тус тус дараалан бүрдүүлдэг. Синхрончлолын сувгийн тэмдэгтүүдэд фазын тулгуур тэмдэгт болон 0 тэмдэгтүүд багтдаг. Үүнд 0 тэмдэгтүүд OFDM зөөгчийн нэвтрүүлэгчийн мэдээллийн дугаарлал (TII) илэрхийлэхэд ашиглагдана. Өөрөөр хэлбэл Orthogonal Frequency Division Multiplex (OFDM)-ын эхний тэмдэгтийг нэвтрүүлэгчийн хүрээнд тодорхойлно.
6.11. РАДИО ДАВТАМЖИЙН ПАРАМЕТРҮҮД (RADIO FREQUENCY PARAMETERS) 6.11.1. Нэвтрүүлэгчийн горимууд Системийг зохион байгуулах шаардлагаас хамаарч нэвтрүүлэгчийн горимыг сонгоно. Нэвтрүүлэгчийн I горим нь газрын өргөн нэвтрүүлгийн системийг нэг давтамжит сүлжээний (SFN) радио давтамжийн VHF I, II, III зурваст зохион байгуулахад ашиглагддаг. Нэвтрүүлэгчийн горим II, IV газрын өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээг радио давтамжийн VHF I, II, III, IV, V зурвасууд мөн радио давтамжийн 1452-1492 МГц зурваст (L зурвас) зохион байгуулахад ашиглагдаж болно. Үүнд L зурвасын радио давтамжийг зөвхөн хиймэл дагуулын холбоо, газрын холбоо хосолсон сүлжээ зохион байгуулахад ашиглаж болно. Нэвтрүүлэгчийн горим III нь газрын болон хиймэл дагуул, хиймэл дагуул-газар хосолмол системүүдэд радио давтамжийн 3000 МГц-ээс доош давтамжийн өргөн нэвтрүүлэгт ашиглахаар тооцоологдсон болно. 6.11.2. Хугацааны характеристикууд Тоон радиогийн DAB нэвтрүүлэгчийн хүрээний үргэлжлэх хугацаа нь горим I-ийн үед 96мсек, горим (II), III үед 24мсек, нэвтрүүлэгчийн горим IV үед 48мсек байна. Нэвтрүүлэгчийн горим I үед синхрончлолын сувгийн үргэлжлэх хугацаа 2.543мсек, горим II үед 0.636мсек, горим III үед 0.324мсек, горим IV үед 1.271мсек орчим байхаар зохион байгуулагдана. OFDM модуляцлагдсан тэмдэгтүүдийн хүрээний эзлэх хэмжээ нь FIC ба MSC-ийн бүрдлүүдээс хамаарна. Үүнд эзлэх хугацааны үргэлжлэл нь горим I үед 93.457 мсек, горим II үед 23.364 мсек, горим III 23.676 мсек, горим IV үед 46.729 мсек орчим тус тус зохион багуулагдана.
Нэвтрүүлэгчийн хүрээ мультиплексор
OFDM дохионы генератор
Нэвтрүүлэгчийн горим I&IV FIB CIF
M UX
MUX
M U X
Блок партишн
QPSK тэмдэгт
Давтамж-ийн генератор
“0”тэмдэгт генератор
Фазын референс
тэмдэгтийн генератор
M U X
OFDM Тэмдэгт генератор
Диференциал модулятор
Синхрончлолын сувгийн тэмдэгтийн генератор
FIC ба MSC тэмдэгтийн генератор
FIC нэвтрүүлэгчийн горим I, II, III, IV
MSC нэвтрүүлэгчийн горим I, II, III, IV
S(t)
Жич: MUX бүрийн 4 оролтод I горим 1 ажилна. MUX бүрийн 2 оролтод IV горим ажилна.
DAB нэвтрүүлэгчийн
горим Хүрээний
үргэлжлэх хугацаа (мсек)
Синхрончлолын сувгийн үргэлжлэх
хугацаа(мсек)
OFDM тэмдэгтүүдийн
үргэлжлэх хугацаа (мсек)
1 Горим I 96 2.543 93.457 2 Горим II 24 0.636 23.364 3 Горим III 24 0.324 23.676 4 Горим IV 48 1.271 46.729
Хүснэгт 3. Хугацааны характеристикууд 6.11.3. СПЕКТРИЙН ХАРАКТЕРИСТИКУУД OFDM модуляцлагдсан дохионы спектрийн чадлын нягтрал Pk ( f ) зөөгч бүрийн хувьд f k = f c + k /Tu байх үед (- K/2 ≤ k < 0 ба 0 < k ≤ K/2) бол дараах томъёогоор тодорхойлогно.
𝑃𝑃𝑃𝑃(𝑓𝑓) = �sinπ(𝑓𝑓 − 𝑓𝑓𝑃𝑃)𝑇𝑇𝑇𝑇𝜋𝜋(𝑓𝑓 − 𝑓𝑓𝑃𝑃)𝑇𝑇𝑇𝑇
�2
Нийлбэр чадлын нягтрал нь модуляцлагдсан дохионы хувьд бүх зөөгчийн спектрийн чадлын нягтралын нийлбэрээр тодорхойлогдох бөгөөд радио давтамжийн зурвасын өргөн нь 1536 МГц номинал утгатай нэвтрүүлэгчийн дамжууллын горим I, II, III, IV тохиолдлыг зураг 8-11-д үзүүллээ.
Зураг 10. DAB нэвтрүүлэгчийн спектр (горим I үед)
Зураг 11. DAB нэвтрүүлэгчийн спектр (горим II үед)
Зураг 12. DAB нэвтрүүлэгчийн спектр (горим III үед)
Зураг 13. DAB нэвтрүүлэгчийн спектр (горим IV үед)
6.12. ТООН РАДИОГИЙН DAB СИСТЕМИЙН ҮНДСЭН ХАРАКТЕРИСТИКҮҮД (MAIN DAB
SYSTEM CHARACTERISTICS) Тоон радиогийн DAB системийн үндсэн характеристикуудийг хүснэгт 4-д хураангуйлан тайлбарлав. Хүснэгт 4. DAB системийн үндсэн
үзүүлэлтүүд Онцлогууд
1
DAB системийн оролт
Дууны програмын үйлчилгээнүүд; Өгөгдлийн үйлчилгээнүүд PAD, MCI;
Дууны оролтын формат: ИКМ, Самналт: 48кГц, эсвэл 24кГц,
2
Дууны кодлолын стандарт MPEG II
Дууны горим audio 48кГц самналтын хурдын эсвэл давтамжийн үед дамжуулах хурд ISO/IEC 11172-3 [3] Дууны хүрээний үргэлжлэх хугацаа ISO/IEC 11172-3 [3] 24кГц самналтын хурдын эсвэл давтамжийн үед ISO/IEC 13818-3 [11] (LSF coding) Дууны хүрээний үргэлжлэх хугацаа ISO/IEC 13818-3 [11]
Нэг сувгийн стерео Хос сувгийн стерео Нийлмэл стерео 32, 48, 56, 64, 80, 96, 112, 128, 160, 192 кБит/сек нь нэг сувгийн стерео 64, 96, 112, 128, 160, 192, 224, 256, 320, 384 кБит/сек нь хос сувгийн стерео, нийлмэл стерео 24 мсек Дууны дохионы бүх горимд 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, 64, 80, 96, 112, 128, 144, 160 кБит/сек 48мсек
3 Дууны дохионы толгой мэдээлэл дэх хэрэглэгчийн үндсэн мэдээлэл
дууны горим оргинал/хуулбар
4 Програмын холбоотой мэдээллүүд (PAD)
PAD-ын багтаамж: 667 Бит/сек - 24 мсек хүрээнд 333 Бит/сек- 48мсек хүрээнд Өргөтгөсөн PAD
PAD-ын багтаамж: 667 Бит/сек - 24 мсек хүрээнд 333 Бит/сек- 48мсек хүрээнд Өргөтгөсөн PAD
5 Дууны дохионы хамгаалалтын механизм
CRC Scale Factor- квантлахаас өмнө өгөгдөх дугаарлалт CRC
6 FIB- Мэдээллийн блок 256 бит өгөгдлийн блокууд FIC-аар дамжуулагдана. Дамжууллын горим ба тусгаар горим гэсэн төлөвүүдтэй
FIB нь олон төрлийн өгөгдлүүдийг зөөвөрлөнө (9, 10, 12,14 эгнээг үзнэ үү)
7 MSC-дэх дамжууллын горимууд
Урсгалын горим Багцын горим
MSC-д урсгал горим (stream mode) эсвэл багцын горим (packet mode) ба урсгал горимд мэдээллийн үүсгүүрээс ирж байгаа битүүд өгөгдсөн дэд сувгуудаар дамжина. Харин багцын горимд тодорхой зорилтот өгөгдлийн үйлчилгээнд зориулан төлөвлөгдсөн дэд сувгуудаар дамжина. Багцын горимд хэд хэдэн үйлчилгээний дэд сувгийг тус бүрт бий болгон ашиглах боломжтой.
8 Өгөгдөл дамжууллын ерөнхий сувгууд
Үндсэн үйлчилгээний суваг (MSC) Хурдтай үйлчилгээний сувгууд (FIC)
MSC-энэ нь дуу ба өгөгдлийн үйлчилгээний нийлэгдхүүнийг дамжуулна. FIC-энэ нь нэвтрүүлэгчийн хүрээний нэг хэсэг ба FIB-үүдийг агуулдаг. Олон төрлийн мэдээллийн конфигурацыг агуулж, сонголтот үйлчилгээний мэдээллийг өгөгдлийн нэгтгэлээс авах боломжийг бүрдүүлнэ.
9 Мэдээллийг нэгтгэх, конфигурацлах (MCI)
MCI нь мэдээллийг нягтруулж хийж конфигурацлахад шаардлагатай нэгдэл, дамжуулах үйлчилгээний нийлэгдхүүн, дэд суваг г.м мэдээллээр хангана.
MCI-ийн үр дүнд үргэлжилсэн мэдээллийг тасралтгүй, эмх цэгцтэй дамжуулна.
10 Үйлчилгээний мэдээлэл (SI)
Үйлчилгээний нийлэгхүүний хэл, хугацаа, улс хот тодорхойлох, програмын дугаар төрөл, зар сурталчилгаа, DRM үйлчилгээний давтамжийн мэдээлэл, бусад нэгдлүүд ,Нэвтрүүлэгчийн мэдээлэл, ФМ үйлчигээнүүд, хэрэглэгчийн апликейшний мэдээллүүд г.м
Үйлчилгээнүүдийн мэдээллийг програмчилсан кодоор service label: үсэг тоон тэмдэгтүүдээр хүлээн авагчийн дэлгэц дээрх тухайлсан үйлчилгээг side information: дууны декодерыг удирдахад зориулж кодолсон мэдээллийг ашиглана.
11 Туслах мэдээллийн суваг (AIC)
MSC-д Дэд суваг 63-аар дамжиж FIC-д багтдаггүй энэхүү сувгаар дамжина
Багцын хаяг 1023
12 Хурдтай үйлчилгээний өгөгдлийн суваг (FIDC)
FIC-аар өгөгдлийн апликейшн (UA)(нэг зэрэг 6 апликейшнийг MSC дууны үйлчилгээнд зөөвөрлөнө.)
Пейжинг Амжиж мэдээлэх системийн трафикийн мессеж суваг
13 Нөхцөлт хандалт(CA)
Нөхцөлт хандалтанд дууны ба өгөгдөл дамжуулах үйлчилгээнүүдийг хамруулна.
скремлинг ба дискремлинг менежмент
14 Энергийн тархалт
Дамжууллын дохионд энергийн харилцан нөлөөлөл ба саад болох дохио үүсэхээс зайлсхийх зорилготой
15 Сувгийн хамгаалалтын механизм
Мушгиа код дамжууллын гажуудлыг засварлах кодлолын процедур
UEP: Хамгаалалтын 5 түвшин нь тэнцүү биш алдаа хамгаалалтад байна. EEP: Тэнцүү алдаанаас хамгаалалтад 2 хэсэг 4 хамгаалалтын түвшин байдаг.
16 Үргэлжилсэн бус арга 16 логик фрейм (384 мсек)
системийг илүү үр ашигтай, хурдан найдвaртайгаар өгөгдөл боловсруулах, үргэлжилсэн бус боловсруулалтын арга).
17 Ээлжит солбицлын буюу алгасалтын нийтлэг хүрээ (CIF)
Өгөгдлийн талбарын хэмжээ 55 296 бит
18 Зурвасын өргөнд өгөгдөх үргэлжилсэн бус засварт өгөгдөл
мушгиа кодын өгөгдлийг нийт 1.5МГц зурвасын өргөнд тархаах
19 DAB дамжууллын хүрээ
OFDM тэмдэгтүүд: - 0 тэмдэгт - Фазын тэмдэгт - FIC тэмдэгт - MSC тэмдэгт
20 Нэвтрүүлэгчийн төлөвүүд
Нэвтрүүлгийн горим I:Нэг давтамжит сүлжээ (SFN) зурвас I, II ,III Нэвтрүүлгийн горим II: зурваст дотоод үйлчилгээнд I, II, III, IV, V ба L-зурвас Нэвтрүүлгийн горим III: Кабелиар радио давтамжийн 3 ГГц Нэвтрүүлэгчийн горим IV: дотоод үйлчилгээнл ашиглана. I, II, III, IV, V ба L-зурвас
Зөөгчийн тоо : 1 536 зөөгчийн өргөн : 1кГц , тэмдэгтийн үргэлжлэл: 1,246 мсек, хамгаалалтын зай: 246 мсек, Зөөгчийн тоо: 384 зөөгчийн өргөн: 4 кГц, тэмдэгтийн үргэлжлэл: 312 мсек, хамгаалалтын зай: 62 мсек Зөөгчийн тоо: 192 зөөгчийн өргөн: 8 кГц, тэмдэгтийн үргэлжлэл: 156 мсек, хамгаалалтын зай: 31 мсек Зөөгчийн тоо: 768 зөөгчийн өргөн: 2 кГц, тэмдэгтийн үргэлжлэл: 623 мсек, хамгаалалтын зай: 123 мсек
21 Модуляц D-QPSK 22 Радио давтамжийн
үзүүлэлтүүд Спектр ба хугацааны үзүүлэлт
ХАВСРАЛТ 1.
1. НЭВТРҮҮЛЭГЧИЙН ГАРАЛТЫН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮДЭД СОРИЛТ, ТУРШИЛТ ХИЙХ АРГАЧИЛЛУУД
1.1. Сорилт туршилтын нөхцөл: Ажлын ердийн нөхцлийг үйлдвэрлэгчээс тодорхойлсны дагуу. Сорилт, туршилт хийх радио давтамжийн хязгаар:
а. Дээж төхөөрөмжийн ажлын давтамжийн хамгийн бага хязгаар; б. Дээж төхөөрөмжийн ажлын давтамжийн хамгийн их хязгаар; в. Дээр дурдсан а, б-ийн дунд;
1.2. Хажуугийн цацаргалтын хэмжилт Нэвтрүүлэгчийн антенны оролт, гаралтад хажуугийн цацаргалтын хэмжилт хийх, бүдүүвч схем
Хавсралт 1-ийн зураг 1. ЖИЧ 1: Гаралтанд тавигдсан шүүрийн тусламжтайгаар спектр анализаторт бүтээгдэхүүнүүд үүсгэгдэхгүй байх. Хэмжилтийн холболтын унтаралтыг(унтралтыг) хэмжих хязгаарыг мэдэж байх шаардлагатай. ЖИЧ 2: Өндөр чадлын нэвтрүүлэгчийг хэмжихэд A цэгээс B, C ба B , A1 нь B1- тэй холбогдогдох ёстой. ЖИЧ 3: Бага чадлын нэвтрүүлэгчийг хэмжихэд А цэгээс C, А1 ба С1-тэй холбогдох ёстой. ЖИЧ 4: Хэрэв нэвтрүүлэгчийн гаралтад шүүр холбож хэмжээгүй бол нэвтрүүлэгчийн дараа дотоод шүүр холбоотой байх ёстой. Сорилт, туршилт хийх радио давтамж Илүүдэл цацаргалтын хязгаарын утгуудыг радио давтамжийн 9 кГц-ээс 300 ГГц зурваст хийдэг ч DAB дохионы хувьд хүснэгтэд заасны дагуу гүйцэтгэнэ. Суурь радио давтамжийн хязгаар
Илүүдэл цацаргалтын хэмжилтийн давтамжийн хязгаар Хамгийн бага давтамж Хамгийн их давтамж
47,936 МГц-1492 МГц 9 кГц 1ГГц эсвэл дээд давтамжийн (3-р) гармоник
Хавсралт 1-ийн хүснэгт 1. Дараах зурвасын өргөнөөр хажуугийн цацаргалт тодорхойлогдоно:
• 100 кГц 9 кГц- 174 МГц зурваст;
• 4 кГц 174 кГц- 400 МГц зурваст;
• 100 кГц 400 кГц-1452 МГц зурваст;
• 4 кГц 1452 кГц-1492 МГц зурваст;
• 100 кГц 1492 МГц-ээс дээш зурваст; Зурвасын гаднах цацаргалтыг дараах зурвасын өргөнөөр тодорхойлно:
• 4 кГц. Хавсралт 1-ийн хүснэгт 2 : Хажуугийн цацаргалтын хязгаарууд Хажуугийн цацаргалтыг хэмжсэн давтамжийн хязгаарууд (МГц)
Хажуугийн цацаргалтын хязгаарууд
Зурвасын өргөн
зураг
9 кГц-174 -36 дБм (250 нВт) 100 4.1 >174-1000 -82 дБм P ≤ 25 Вт
-126 дБс 25 Вт < P ≤ 1000 Вт -66 дБм 1000 Вт < P
4 4.2
>400-1000 -36 дБм (250 µВт) 100 4.1 >1000-1452 -30 дБм ( 1 µВт) 100 4.1 >1452-1492 -62 дБм P ≤ 25 Вт
-106 дБс 25 Вт < P ≤ 1000 Вт -46 дБм 1000 Вт ≤ P
4 4.2
>1452 -30 дБм (1 µВт) 100 4.1 ЖИЧ: P= Нэврүүлэгчийн дундаж чадал
Зураг 2.DAB нэвтрүүлэгчийн хажуугийн цацаргалтын хязгаар (100 кГц тулгуур зурвасын өргөнтэй үед)
Зураг 3.DAB нэвтрүүлэгчийн хажуугийн цацаргалтын хязгаар (4 кГц тулгуур зурвасын өргөнтэй үед)
Нэвтрүүлэгчийн антенны оролт, гаралтад зурвасын гаднах цацаргалтын хэмжилт хийх, бүдүүвч схем
Хавсралт 1-ийн зураг 4. ЖИЧ 1: Чадлын өсгүүрийг гадаад шүүрээс салгана. ЖИЧ 2: Тухайн давтамжид гаралтын шүүртэй хэмжигдэж, хэмжилтийн дүн бичигдэнэ. (Холболт А-В) ЖИЧ 3: Чадлын өсгөгчийн гаралт дах DAB дохионы спектр хэмжигдэж, үр дүн нь бичигдэнэ. (А-С) ЖИЧ 4: DAB-ын зурвасын гаднах цацргалт нь тухайн радио давтамжийн хувьд гадаад шүүрийн гаралтаас хэмжигдэж, бичигдэнэ.
6.13. Зурвасын-гадна цацаргалт хэмжих Сорилт туршилтын нөхцөл: Нэвтрүүлэгчийн төвийн давтамж fₒ±3 МГц-ын хязгаарт зурвасын гаднах цацаргалтыг хэмжихэд дараах нөхцлийг хангана: а. Сорил хийх төхөөрөмжийн ажлын хамгийн бага давтамж;
б. Сорил хийх төхөөрөмжийн ажлын хамгийн их давтамж; в. Сорил хийх төхөөрөмжийн ажлын дунд давтамж;
Сорил туршилт хийх схемийг хавсралт 1-ийн зураг 4 -д үзүүлэв. Сорил туршилт хийх дараалал
1) Сорил туршилт хийх төхөөрөмжийн ашиглаагүй байгаа бүх портуудыг зөв унтраасан хэрэгтэй;
2) Спектрийн анализаторын үзүүлэлтүүдийг тэмдэглэж авна; Зурвасын гаднах цацаргалтын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээний хязгаарыг хавсралт 1-ийн хүснэгт 3 ба 4-д, зурвасын гаднах цацаргалтын хэмжээг 4 кГц зурвасын өргөнтэй дохионд хийсэн хэмжилтийн зурагт харууллаа. Тохиолдол 1: VHF T-DAB нэвтрүүлэгчүүдийн дохионуудын хооронд үүсч болох хажуугийн сувгийн харилцан нөлөөллийг тодорхойлоход тавьсан маск
Тохиолдол 2: T-DAB нэвтрүүлэгчийн 1.5 ГГц-ийн зурвасын өргөнтэй дохионд тавих маск Тохиолдол 3: VHF T-DAB нэвтрүүлэгчийн гаралтын дохио онцгой цөөн тохиолдолд тухайлбал онцгой үйлчилгээг хамгаалахад Тохиолдол 4: VHF T-DAB нэвтрүүлэгчийн 12D сувагт ажиллах үеийн маскийг дундаа цэгтэй шугамаар харуулсан. Хүснэгт 4.4. T-DAB нэвтрүүлэгчийн гаралтын чадлын хэмжээ 25 Вт-1000 Вт спектр хязгаарлах маскийн утга (Зурвасын гаднах цацаргалтын) Сорилын төрөл
1.5 МГц блокийн төвийн давтамжаас хазайх хэмжээ
Хамааралтай түвшин (дБс)
T-DAB нэвтрүүлэгчийн 1.5 ГГц-ийн зурвасын өргөнтэй дохионд тавих маск
±0,97 -26 ±0,97 -56 ±3,0 -106
VHF T-DAB нэвтрүүлэгчүүдийн дохионуудын хооронд үүсч болох хажуугийн сувгийн харилцан нөлөөллийг тодорхойлоход тавьсан маск
±0,77 -26 ±0,97 -71 ±1,75 -106 ±3,0 -106
VHF T-DAB нэвтрүүлэгчийн гаралтын дохио цөөн тохиолдолд тухайлбал онцгой үйлчилгээг хамгаалахад
±0,77 -26 ±0,97 -77 ±2,2 -126 ±3,0 -126
VHF T-DAB нэвтрүүлэгчийн 12D сувагт ажиллах үеийн маскийг дундаа цэгтэй шугамаар харуулсан.
±0,77 - 26 ±0,97 -78 ±2,2 -126 ±3,0 -126
Хүснэгт 4. T-DAB нэвтрүүлэгчийн гаралтын чадлын үнэмлэхүй түвшин ( 25 Вт-1000 Вт үед) спектр хязгаарлах маскийн утга (Зурвасын гаднах цацаргалтын) Сорилын төрөл
1.5 МГц блокийн төвийн давтамжаас хазайх хэмжээ
Нэвтрүүлэгчийн гаралтын чадлын үнэмлэхүй түвшин (дБм) <25 Вт
>1000 Вт
T-DAB нэвтрүүлэгчийн 1.5 ГГц-ийн зурвасын өргөнтэй дохионд тавих маск
±0,97 18 34 ±0,97 -12 4 ±3,0 -62 -46
VHF T-DAB нэвтрүүлэгчүүдийн дохионуудын хооронд үүсч болох хажуугийн сувгийн харилцан нөлөөллийг тодорхойлоход тавьсан маск
±0,77 18 34 ±0,97 -27 -11 ±1,75 -62 -46 ±3,0 -62 -46
VHF T-DAB нэвтрүүлэгчийн гаралтын дохио цөөн тохиолдолд тухайлбал онцгой үйлчилгээг хамгаалахад
±0,77 18 -34 ±0,97 -27 -11 ±2,2 -82 -66 ±3,0 -82 -66
VHF T-DAB нэвтрүүлэгчийн 12D сувагт ажиллах үеийн маскийг дундаа цэгтэй шугамаар харуулсан.
±0,77 18 -34 ±0,97 -34 -18 ±2,2 -82 -66 ±3,0 -82 -66
Зураг 5. Зурвасын гаднах цацаргалтын спектрийн маск (Тохиолдол 1 ба 2)
Зураг 6. Зурвасын гаднах цацаргалтын спектрийн маск (тохиолдол 3 ба 4)
ХАВСРАЛТ 2.
ДУУНЫ ДОХИОНЫ ХУРД БА КОМБИНАЦУУДЫН СОНГОЛТЫН ШААРДЛАГУУД 1. HE AAC+V2 дууны кодлолын комбинацууд
Самнах буюу дискретлэлийн хурд (кГц)
SBR
Дэд-сувгийн өгөгдлийн хурд (кБит/с) Стерео Параметрик стерео моно Хамгийн бага
Хамгийн их
Хамгийн бага
Хамгийн их
Хамгийн их
Хамгийн бага
48 Үгүй 24 192 - - 16 176 24 Тийм 24 132 24 48 16 64 32 Үгүй 24 192 - - 16 168 16 тийм 24 136 24 48 16 64
2. DAB дууны дохионы битийн хурд (PAD талбарыг оруулсан)
Дэд сувгийн индекс, s
Дэд сувгийн хэмжээ [кБит/с]
Дууны дохионы битийн хурд (Бит/с) AAC самнах хурд 16кГц 24кГц 32кГц 48кГц
1 8 6733 6533 6267 5800 2 16 14067 13867 13600 13133 3 24 21400 21200 20933 20467 4 32 28733 28533 28267 27800 5 40 36067 35867 35600 35133 6 48 43400 43200 42933 42467 7 56 50733 50533 50267 49800 8 64 58067 57867 57600 57133 9 72 65400 65200 64933 64467 10 80 72733 72533 72267 71800 11 88 80067 79867 79600 79133 12 96 87400 87200 86933 86467 13 104 94733 94533 94267 93800 14 112 102067 101867 101600 101133 15 120 109400 109200 108933 108467 16 128 116733 116533 116267 115800 17 136 124067 123867 123600 123133 18 144 131400 131200 130933 130467 19 152 138733 138533 138267 137800 20 160 146067 145687 145600 145133 21 168 153400 153200 152933 152467 22 176 160733 160533 160267 159800 23 184 168067 167867 167600 167133 24 192 175400 175200 174933 174467
3. Дэд-сувгийн битийн хурд ба FEC, PAD талбаруудын дохионы хурдны харьцаа
Дуун дохионы хурд = Дэд-сувгийн хурд x 0.9 - 1
Дэд-сувгийн хурд [кБит/с]
FEC (Сувгийн 10%)
Ачааны багтаамж [кБит/с]
PAD [кБит/с]
Дууны дохионы битийн хурд [кБит/с]
32 32 32 32
3.2 3.2 3.2 3.2
28.8 28.8 28.8 28.8
1 2 4 8
27.8 26.8 24.8 20.8
48 48 48 48
4.8 4.8 4.8 4.8
43.2 43.2 43.2 43.2
1 2 4 8
42.2 41.2 39.2 35.2
64 64 64 64 64
6.4 6.4 6.4 6.4 6.4
57.6 57.6 57.6 57.6 57.6
1 2 4 8 16
56.6 55.6 53.6 49.6 41.6
80 80 80 80 80
8 8 8 8 8
72 72 72 72 72
1 2 4 8 16
71 70 68 64 56
4. FEC код ба кодлолын хурдаас мэдээллийн багтаамж хамаарах хамаарал FEC код Кодын хурд Багтаамж[кБит/с] Багтах 64кБит/с
сувгийн тоо Дохионы чадлыг 3А кодтой харьцангуй
1A 1/4 576 9 -6 дБ 2A 3/8 864 13 -3 дБ 3A 1/2 1152 18 0 3B 2/3 1536 24 +2-3 дБ 4A 3/4 1728 27 +3- +6дБ
