ТЕЛЕВИЗ, РАДИОГИЙН ДАМЖУУЛАХ БАЙГУУЛАМЖ, …crc.gov.mn/pic/medee/20140603 - iltgel tailan 2.pdf · үеийн сүлжээний загвар зураглал,

24

Улаанбаатар

2013

ТЕЛЕВИЗ, РАДИОГИЙН ДАМЖУУЛАХ

БАЙГУУЛАМЖ, ХОЛБОЛТЫН ТӨВ, ДЭД

БҮТЦИЙН СУДАЛГАА ХИЙЖ, НЭГДСЭН

ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН САНАЛ БОЛОВСРУУЛАХ

АЖЛЫН ХЭСГИЙН ТАЙЛАН

II ажлын хэсэг

25

АЖЛЫН ХЭСГИЙН БҮРЭЛДЭХҮҮН

Ажлын хэсгийн ахлагч:

Д. Оюунгэрэл Монгол Улсын зөвлөх инженер

Ажлын хэсгийн гишүүд:

У. Тамир Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны Зохицуулалтын албаны дарга

Ц. Эрдэнэцэцэг Мэдээлэл холбооны сүлжээ ТӨХК-ийн

Ашиглалт үйлчилгээний чанар, хяналтын

менежер

Ч. Оюунгэрэл Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны

Зохицуулалтын албаны ахлах мэргэжилтэн

П. Золбоо Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны

Зохицуулалтын албаны мэргэжилтэн

Г. Болорчимэг Мэдээллийн Технологи, Шуудан Харилцаа

холбооны газрын мэргэжилтэн

Гарчиг


26

Агуулга

Хуудас

I БҮЛЭГ

Орон даяар дамжуулах тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн нийтийн үйлчилгээний битийн хурд, дамжуулах сүлжээний зурвасын өргөний тооцоо

1

1.1 Ерөнхий ойлголт 1

1.2 Тоон телевизийн нийтийн үйлчилгээний сүлжээгээр дамжуулах үйлчилгээний нийт битийн хурдыг тодорхойлох. сүлжээний толгой станц буюу нягтруулгын төв

2

1.3 Тоон телевизийн DVB-T2 стандарт, дамжуулагчийн боломжит битийн хурд, ашиглах RF сувгийн тоог тодорхойлох

7

1.4 Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хиймэл дагуулын сүлжээ ашиглан орон даяар дамжуулах техникийн шийдэл, шаардлагатай зурвасын өргөнийг тооцох

10

1.5 Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг шилэн кабелийн сүлжээ ашиглан дамжуулах техникийн шийдэл, шаардлагатай зурвасын өргөнийг тооцох

17

II

БҮЛЭГ

Радио телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хиймэл дагуулын сүлжээгээр дамжуулж, хүлээн авах хувилбарууд ба орон нутгийн телевизийн программыг нэгтгэх боломжийг хангасан сүлжээний холболтын зураглал, сүлжээнд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, нөхцөл шаардлагыг гаргах

24

2.1 “Монгол улсын телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги системээс тоон систем рүү шилжүүлэхэд шаардагдах тоног төхөөрөмж нийлүүлэх, суурилуулах” төслийн хүрээнд нийлүүлэгдэж байгаа тоног төхөөрөмж

24

2.2 ДДэш ХХК-н сүлжээг ашиглан нийтийн үйлчилгээний телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг орон даяар дамжуулах үеийн сүлжээний загвар зураглал, шаардагдах тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээ

27

2.3 Наран газрын станц ашиглан тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг орон даяар дамжуулах үеийн сүлжээний загвар зураглал

34

2.4 Наран газрын станц ашиглан тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг орон даяар дамжуулах үед шаардагдах тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээ

35

2.5 Орон нутгийн телевизийн программыг үндсэн урсгалтай нэгтгэх, дахин дамжуулах сүлжээний зураглал

36

2.6 Хиймэл дагуулын сүлжээ, газрын станцын найдвартай ажиллагаа, дэд бүтэц, байр, байршлын судалгаа

24

III БҮЛЭГ

Радио телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг шилэн кабелийн сүлжээгээр дамжуулах сүлжээний загвар, шилжилтийн үе шатыг тогтоох

46


27

3.1 Шилэн кабелийн сүлжээгээр тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн сигналыг дамжуулах сүлжээний техникийн боломж, сүлжээний загвар зураглалыг гаргах

46

3.2 Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг шилэн кабелийн сүлжээгээр дамжуулах нөхцөлд шаардагдах тоног төхөөрөмжийн тоо

52

3.3 Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн дамжууллыг шилэн кабелийн сүлжээ рүү шилжүүлэх ажлыг үе шат

53

IV БҮЛЭГ

Тоон нягтруулгын төв, нэгдсэн холболт, чанарын хяналт, мониторингийн төвийн үйл ажиллагаа, сүлжээний бүтэц, холболтын загвар гаргах

67

4.1 Нийтийн үйлчилгээний тоон телевизийн газрын сүлжээний толгой станц буюу нягтруулгын төвийн техникийн бүтэц, холболтын загвар, техник төхөөрөмжинд тавигдах нөхцөл шаардлага

67

4.2 Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн нэгдсэн холболтын төв, түүний холболтын зарчим

71

4.3 Чанарын хяналт, мониторингийн төвийн техникийн бүтцийн схем, чанарын хяналт, контентийн мониторинг хийх боломж

74

V БҮЛЭГ

Тоон телевизийн үйлчилгээг хүргэхэд шаардагдах дэд бүтцийн судалгааг хийх

76

5.1 Цамхаг 76

5.2 Байр талбай, цахилгаан зай тэжээл 79

VI БҮЛЭГ

Монгол Улсын телевизийн газрын сүлжээний өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэх үе шат, тоон телевизийн системд шилжих нэгдсэн төлөвлөлтийн зарчмыг тодорхойлох

80

VII БҮЛЭГ

Хавсралт

7.1 Хавсралт 1: Си зурваст ашиглаж байсан антенны судалгаа

7.2 Хавсралт 2: Шилэн кабелийн тархалтын схем, төхөөрөмж ба интерфэйсийн судалгаа (аймаг, сумаар)

7.3 Хавсралт 3: Цамхгийн судалгааны дүн

7.4 Хавсралт 4: Байр талбайн боломжгүй сумдын жагсаалт

7.5 Хавсралт 5: Төвийн эрчим хүчинд холбогдоогүй сумдын

жагсаалт

7.6 Хавсралт 6: Сум суурин газарт эфирээр телевиз хүлээн авч үзэж байгаа өрхийн судалгаа


28

ОРОН ДАЯАР ДАМЖУУЛАХ ТООН ТЕЛЕВИЗИЙН ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙН

НИЙТИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ БИТИЙН ХУРД, ДАМЖУУЛАХ СҮЛЖЭЭНИЙ ЗУРВАСЫН ӨРГӨНИЙ ТООЦОО

1.1 Ерөнхий ойлголт

Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээний бүтцийн бүдүүвч зураглалыг

Зураг 1.1 -д үзүүлэв.

Тоон телевизийн сүлжээ нь дараах үндсэн хэсгүүдээс бүрдэнэ. Үүнд:

Сүлжээний толгой станц буюу үндсэн нягтруулгын төв

Дамжуулах сүлжээ

Телевизийн нэвтрүүлэх станцууд

Телевизийн студиэс сүлжээний толгой станцад орж ирсэн дуу, дүрсийн сигнал

нь кодерт MPEG-2, MPEG-4 гэсэн стандартаар шахалт хийгдэж, бусад өгөгдлийн

сигналтай нягтруулагдан дамжууллын урсгал MPEG TS гэсэн групп сигналыг

үүсгэнэ. MPEG TS нь нэг болон олон программыг агуулсан байж болно.

MPEG-TS дамжууллын урсгалын битийн хурд нь сүлжээний хэрэглээ

шаардлагаар тодорхойлогдоно.

Нягтруулагчийн гаралтын MPEG-TS урсгалыг дамжуулах сүлжээгээр дамжуулан

алслагдсан телевизийн нэвтрүүлэх станцуудын модуляторын оролт юмуу орон

нутгийн телевизийн дахин сайтын оролтонд хүргэнэ.

Зураг 1.1 Тоон телевизийн сүлжээний ерөнхий бүтэц

Дамжуулах сүлжээ нь шилэн кабелийн сүлжээ, хиймэл дагуулын сүлжээний алин

ч байж болно. Дамжуулах сүлжээний сонголт нь тухайн орны харилцаа холбооны дэд

бүтцийн хөгжил, техникийн ашиглалт үйлчилгээний нөхцөл байдал, үнэ тарифаас

хамаарч дан юмуу хосолсон хэлбэртэй байна.

Digital TV

Transmitter

MPEG

SD ENC

HD ENC

HD ENC

Distribution

Network adapter

Network adapter

Encoder

Digital TV

Transmitter

MPEG

MUX SD ENC

Digital TV

Transmitter

Network adapter

Net

Di

MPEG TS

MPEG

U

USo

MP

MPEG TS

MPEG TS

MPEG TS

Aim

ag c

ente

r si

te


29

Тоон телевизийн нийтийн үйлчилгээний өргөн нэвтрүүлгийг орон даяар

дамжуулах техникийн шийдэл, шаардлагатай зурвасын өргөнийг тодорхойлохын

тулд:

1. Тоон телевизийн нийтийн үйлчилгээний сүлжээ ашиглан орон даяар

дамжуулах үйлчилгээний тоо, үйлчилгээний стандарт (SDTV, HDTV),

телевизийн сүлжээнд ашиглах шахалтын стандарт (MPEG-2, MPEG-4)-ыг

мэдсэний үндсэн дээр телевизийн сүлжээгээр дамжуулах үйлчилгээний

нийт битийн хурдыг тооцоолох

2. Тухайн телевизийн сүлжээний төрөл (SFN, MFN), сүлжээнд ажиллах

телевизийн дамжуулагчийн стандарт (DVB-T, DVB-T2), техникийн үндсэн

үзүүлэлт, параметрүүдийг үндэслэн дамжуулагчийн оролтын боломжит

битийн хурд, ашиглах RF сувгийн тоог тодорхойлох

3. Тоон телевизийн нийтийн үйлчилгээний өргөн нэвтрүүлгийг хиймэл

дагуулын сүлжээ ашиглан орон даяар дамжуулах сүлжээний шийдэл,

шаардлагатай зурвасын өргөнийг тооцох.

4. Тоон телевизийн нийтийн үйлчилгээний өргөн нэвтрүүлгийг шилэн

кабелийн сүлжээ ашиглан дамжуулах техникийн шийдэл, шаардлагатай

зурвасын өргөнийг тооцох гэсэн дарааллын дагуу гүйцэтгэнэ.

1.2 Тоон телевизийн нийтийн үйлчилгээний сүлжээгээр

дамжуулах үйлчилгээний нийт битийн хурдыг тодорхойлох.

Сүлжээний толгой станц буюу нягтруулгын төв

Телевизийн сүлжээний нягтруулгын төв буюу толгой станцад телевизийн

сүлжээгээр дамжуулах үйлчилгээний нягтруулагдсан урсгал бий болдог. Телевизийн

сүлжээний нягтруулгын төв буюу толгой станц нь олон төрлийн холболтын

төхөөрөмжүүд, роутерууд, кодерууд, нягтруулагч болон хяналт удирдлагын

төхөөрөмжүүдээс бүрдэнэ. Нягтруулгын төвд байгаа кодерууд нь n+1 гэсэн бүтэцтэй

байж, найдвартай ажиллагааг хангах ба сүлжээний уян хатан байдлыг хангахын тулд

роутер байрлуулж, телевизийн сигнал бүрийг түүгээр дайруулан кодерийн оролт,

гаралтанд холбоно.

Студээс толгой станц руу телевизийн тоон сигналыг хүргэх олон арга зам байдаг.

Үүнд:

Шахалт хийгдээгүй дуу дүрсийн сигнал.

Студийн гаралт ба кодерийн оролт хоѐрын хооронд стандарт тодролын

дүрсийг дамжуулахдаа 270 Мбит/сек өгөгдлийн хурд бүхий цуваа тоон

интерфейс SD-SDI (Serial Digital Interface)-ийг ашиглана. Харин өндөр тодрол

бүхий дүрсийн хувьд HD-SDI(high-definition serial digital interface) интерфейсийг

ашиглах ба түүний номинал өгөгдлийн хурд нь 1485 Мбит/сек байна. Эдгээр

интерфейсүүдийг толгой станц нь студиэс маш ойрхон байрлах нөхцөлд

коаксал кабелиар дамжуулах юмуу алслагдсан нөхцөлд оптик кабелиар

дамжуулал хийхэд ашигладаг.

Шахалт хийгдсэн дуу, дүрсийн сигнал.

Дуу, дүрс, өгөгдлий нь кодлосон нэг үйлчилгээ юмуу эсвэл олон үйлчилгээг

кодлож нягтруулан олон үйлчилгээний дамжууллын багц урсгал хэлбэрээр

дамжуулна. Эдгээр үйлчилгээнүүд нь шахалт, нягтруулга хийгдэн үндсэн


30

MPEG-TS урсгал руу нэгтгэгдэнэ. Энэ үед нягтруулагч ба дамжуулах шугамын

хооронд ихэвчлэн ASI (Asynchronous Serial Interface) интерфейс ашиглана.

Энэ нь цахилгаан хэлбэрээрээ SDI интерфейстэй адил ба өгөгдлийн хурд нь

270мбит/сек. Зарим үед Ethernet шугам ашигладаг.

Хиймэл дагуулаас программ авах.

Алслагдсан студи ба олон улсын контент нийлүүлэгчээс программ авах үед

дамжууллын урсгалыг хиймэл дагуулын мэргэжлийн хүлээн авагч ашиглан

хүлээн авна.

Телевизийн тоон дамжуулалын үед студиэс стандарт тодролтой SD (standard

defination), өндөр тодролтой HD (hith defination) телевизийн сигнал бэлтгэгдэн

сүлжээний толгой станцын оролтонд өгөгдөнө.

SD телевизийн дүрсийн формат нь 720х576(480), дэлгэцийн харьцаа нь 4:3 байна.

Харин HD телевизийн дэлгэцийн харьцаа нь 16:9 байх ба дүрсийн формат нь 2 янз

байна.

HDTV 1080i буюу 1920х1080

HDTV 720p буюу 1280х720

Телевизийн дүрсийн форматын дүрслэлийг Зураг 1.2 -д үзүүлэв.

Зураг 1.2 Телевизийн дүрсийн формат

SDTV ба HDTV үйлчилгээний дүрсийн битийн хурдын сонголт нь зургийн чанар, нягтруулгын багтаамжаас хамаарна. Сайн чанартай зураг гаргахад дараах хүчин зүйлүүд маш чухал. Үүнд:

- Хавтгай дэлгэцтэй хүлээн авагчаар хүлээн авалт хийх . Хавтгай дэлгэц нь

зургийн тодрол, урлагын бүтээлийг мэдрүүлэх чадвар илүү сайн бөгөөд өндөр

чанарын дүрс дамжуулахад CRT дэлгэцтэй харьцуулахад 2 дахин илүү битийн

хурдыг шаарддаг.

- Кодерын чанар, шахалтын систем

- Статик нягтруулга ашиглах .

Multiplex center

FromTV studio

From local TV studio (video, audio, data )

1920

HDTV 1080p/1080i


31

Телевизийн дохионы интерфейсийн тодорхойлолт болон дамжууллын битийн

хурдны талаарх мэдээллийг Хүснэгт 1.1 , Хүснэгт 1.2-д тус тус үзүүлэв.

Телевизийн дохионы интерфейсийн тодорхойлолт

Хүснэгт 1.1

Стандарт Интерфейс Битийн хурд Дүрсийн

формат

SMPTE 256M SD-SDI 270 Mbit/s, 360 Mbit/s,

143 Mbit/s, 177 Mbit/s 480i, 576i

SMPTE 344M ED-SDI 540 Mbit/s 480p, 576p

SMPTE 292M HD-SDI 1.485 Gbit/s, and

1.485/1.001 Gbit/s

720p, 1080i

59.94 Hz, 29.97 Hz,

and 23.98 Hz

SMPTE 372M Dual Link HD-SDI 2.970 Gbit/s, and

2.970/1.001 Gbit/s 1080p

SMPTE 424M 3G-SDI 2.970 Gbit/s, and

2.970/1.001 Gbit/s 1080p

Телевизийн дохионы битийн хурдад тавигдах шаардлага Хүснэгт 1.2

Формат Дэлгэцийн төрөл

Шахалтын стандарт

Дундач битийн хурд (Мбит/сек)

Тайлбар

SDTV CRT MPEG2 ≥ 3

SDTV Хавтгай дэлгэц MPEG2 ≥ 6

SDTV Хавтгай дэлгэц MPEG4 (H.264/AVC)

≥ 4

HDTV 720p Хавтгай дэлгэц MPEG4 (H.264/AVC)

≥ 10 MPEG-4 технологи бүрэн хэрэглээ болсон үед ≥8 Мбит/сек байж болно.

HDTV 1080i Хавтгай дэлгэц MPEG4 (H.264/AVC)

≥ 12 Контент болон мөрийн дэд дискретчлэлээс хамаарна.

Дууны дохионы чанар дараах шаардлагыг хангасан байх ѐстой.

• Стерео дууны сигнал: 192 кбит/сек

• Олон сувгийн дууны сигнал: 0.5- 1 Мбит/сек

Дээрх хүснэгтээс харахад HDTV дүрс нь SDTV-ээс илүү их битийн хурд шаардаж

байна. Мөн өндөр чанартай олон сувгийн дууны дамжууллын үед 0,5 Мбит/сек хүртэл

битийн хурд нягтруулагчийн гаралтанд нэмэгдэнэ.

MPEG-4 стандарт нь кодчлолын үр ашгийг MPEG-2 стандартаас 1,5 дахин

нэмэгдүүлсэн. Сүүлийн жилүүдэд MPEG-4 кодерын технологи улам сайжирч, HD

дүрсийн дамжууллын дундач битийн хурд нь 6-10 Мбит/сек, SD дүрсийн дамжууллын

дундач битийн хурд нь 1-3 Мбит/сек болоод байна.


32

Нягтруулгын гаралтан дахь сүлжээний битийн хурд ба нягтруулгаар дамжуулах

үйлчилгээний тоо хэмжээ нь үйлчилгээ бүрийн битийн хурд ба дүрс, дууны чанараар

тодорхойлогдоно.

Олон улсад ихэвчлэн статик нягтруулагч ашигладаг ба программын агуулгаас

хамаарсан өөр өөр үйлчилгээнд тохируулан түүний битийн хурдыг өөрчлөн

хуваарилдаг. Энэ нь үйлчилгээ бүрийн хувьд тогтмол битийн хурд хуваарилах

аргатай харьцуулахад дүрсийн чанарыг хэвээр хадгалан нягтруулагчийн багтаамжийг

нэмэгдүүлэх давуу боломжтой юм.

Сүлжээний толгой станцын нягтруулагчийн багтаамж болон түүний гаралтын

тоо нь телевизийн газрын өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээгээр дамжуулах гэж байгаа

үйлчилгээний тоо хэмжээ, шахалтын стандарт, сүлжээнд ашиглаж байгаа кодерын

чанар, телевизийн нэвтрүүлэгчийн стандарт, тухайн нэвтрүүлэгчийн модуляцийн

төрөл, кодын хурд, хамгаалалтын зурвас зэргээс хамаарах ба түүнийг нэвтрүүлэхэд

хүрэлцээтэй байх ѐстой.

Олон улсын хөгжлийн чиг хандлага, технологийн давуу тал, цаашид өргөжих

боломж, дамжуулах телевизийн сувгийн тоо зэргийг тооцоолон Монгол улсад

нэвтрүүлэх тоон телевизийн сүлжээнд MPEG-4 шахалтын технологийг ашиглахаар

шийдвэрлээд байгаа билээ. Иймд телевизийн сүлжээгээр дамжуулах үйлчилгээний

битийн хурд, дамжуулах сүлжээний зурвасын өргөнийг тооцохдоо MPEG-4 шахалтын

технологийг ашиглана гэж үзээд SDTV үйлчилгээний битийн хурдыг 1-3 Мбит/сек,

HDTV үйлчилгээний битийн хурдыг 6-10 Мбит/сек гэж тооцох болно. Тооцоог

дараах нөхцлүүдэд хийе. Үүнд:

1. Нийтийн үйлчилгээний тоон телевизийн газрын сүлжээгээр одоо дамжуулж

байгаа 6 телевизийн үйлчилгээг дамжуулах. (6 SDTV)

2. Засгийн газрын 2008 оны 119 тоот тогтоолоор “орон нутагт телевизийн 10

сувгийг хүргэнэ” гэж заасныг үндэслэн нийтийн үйлчилгээний тоон телевизийн

газрын сүлжээгээр телевизийн 10 хүртэл үйлчилгээг дамжуулах. (10 SDTV)

3. Телевизийн газрын сүлжээгээр дамжуулах телевизийн үйлчилгээний тоог 2-

аар нэмэгдүүлж, нийт 12 үйлчилгээ дамжуулах ба үүний 4 нь HDTV үйлчилгээ

байна гэж тооцоог хийе. (8 SDTV+4 HDTV)

Хүснэгт 1.3-д тооцоолсон үйлчилгээний битийн хурд нь зөвхөн толгой станцын

нягтруулагчийн гаралтын битийн хурд бөгөөд энэхүү битийн хурдыг хиймэл дагуулын

болон шилэн кабелийн дамжуулах сүлжээний зурвасын өргөнийг тооцоолоход

ашиглана.


33

Төвөөс дамжуулах телевизийн үйлчилгээний битийн хурдны тооцоо

Хүснэгт 1.3

Нөхцөл

SDTV үйлчилгээ HDTV үйлчилгээ

Төвөөс

дамжуулах

телевизийн

үйлчилгээний

нийт битийн

хурд

(Мбит/сек)

Үйлч

илгэ

эний

тоо

Нэг

ж ү

йлчи

лгэ

эний

бити

йн х

урд

(Мби

т/се

к)

SD

үйл

чил

гээн

ий

нийт

бит

ийн

хурд

(Мби

т/се

к)

Үйлч

илгэ

эний

тоо

Нэг

ж ү

йлчи

лгэ

эний

бити

йн х

урд

(Мби

т/се

к)

HD

үйл

чил

гээн

ий

нийт

бит

ийн

хурд

(Мби

т/се

к)

6 SDTV 6 1-3 6-18 6-18 (9)

10 SDTV 10 1-3 10-30 10-30 (15)

8 SDTV+

4 HDTV8 1-3 8-24 4 6-10 24-40 32-64 (44)

Харин орон нутагт ажиллах DVB-T2 дамжуулагчийн зурвасын өргөнийг тооцохдоо

тухайн орон нутгийн телевизийн үйлчилгээний тоо, дүрсийн форматаас хамаарсан

үйлчилгээний битийн хурдыг дээрх битийн хурд дээр нэмж тооцно.

Орон нутагт 2 хүртэл SDTV үйлчилгээ нэмж дамжигдана гэж тооцоог хийе.

Орон нутгийн телевизийн үйлчилгээг нэмсэн үеийн нийт битийн хурд

Хүснэгт 1.4

Нөхцөл

Төвөөс

дөмжуулах

телевизийн

үйлчилгээн

ий битийн хурд

(Мбит/сек)

Орон нутгийн

үйлчилгээ

Телевизийн

сүлжээгээр

дамжуулах

үйлчилгээний

нийт битийн хурд

(Мбит/сек)

Ор

он

нутг

ий

н

үйл

чил

гээн

ий

тоо

Нэг

ж ү

йл

чил

гээн

ий

би

тий

н ху

рд

(Мб

ит/

сек)

Ор

он

нутг

ий

н

үйл

чил

гээн

ий

би

тий

н ху

рд

(Мб

ит/

сек)

6 SDTV 6-18 (9) 2 1-3 2-6 (3) 8-24 (12)

10

SDTV10-30 (15) 2 1-3 2-6 (3) 12-36 (18)

8

SDTV+

4 HDTV

32-64 (44) 2 1-3 2-6 (3) 34-70 (47)


34

1.3 Тоон телевизийн DVB-T2 стандарт, дамжуулагчийн боломжит

битийн хурд, ашиглах RF сувгийн тоог тодорхойлох

DVB-T2 бол тоон телевизийн газрын өргөн нэвтрүүлгийн шинэ стандарт бөгөөд

сүлжээний ижил нөхцөлд DVB-T стандартын дамжууллын битийн хурдны

багтаамжийг 45% нэмэгдүүлэх боломжийг бий болгосон.

Европын өргөн нэвтрүүлгийн холбооноос MPEG-4 статик нягтруулгыг, тоон

телевизийн DVB-T2 дамжуулагчийг хослуулан ашигласан нөхцөлд сүлжээний

нягтруулагчийн багтаамжийг 100-160 % ихэсгэх ба нягтруулагч тус бүр нь 4-5 HDTV

үйлчилгээ дамжуулах боломжтой гэсэн тооцоог гаргасан байна.

Зураг 1.3-д DVB-T2 дамжуулагчийн блок схемийг харуулав.

DVB-T2 нь нэг RF сувгаар нэг дамжууллын урсгал TS (Transport stream)-ыг авч

явдаг DVB-T стандарттай адил биш юм. Т2-MI модулятор интерфейсийн оролтонд

нэг буюу түүнээс олон тооны TS-ыг өгөх боломжтой ба модулятор нь алдааг

засварлаж, Т2 фреймийг үүсгэн модуляци хийж RF сувгаар дамжуулна.

Нэг RF гаралттай DVB-T2 дамжуулагчийн хувьд оролтын 2 загвар байдаг.

Оролтын А загвар

Оролтын А загварын үед DVB-T2 системийн оролт нь тогтмол битийн хурд бүхий

ганцхан TS урсгал ( эсвэл GS- Generic Stream) хүлээн авна. Энэхүү TS урсгал нь

статик нягтруулагчид нягтруулагдсан олон телевизийн үйлчилгээг агуулна.

Оролтын В загвар

Оролтын В загварын үед DVB-T2 системийн оролтонд нэгээс олон TS урсгал өгөх боломжтой ба урсгал бүр нь тус тусдаа PLP-ээр зөөгдөнө. Хэрвээ тухайн сүлжээ нь нэгээс олон нягтруулагчтай бол В загварын оролттой DVB-T2 системийг ашиглах нь илүү тохиромжтой.

DVB-T2 системийн үндсэн параметруудыг сонгох боломж нь маш өргөн, уян

хатан бөгөөд үндсэн параметрүүдийн комбинацийг өөрчлөх замаар 1000 гаруй

системийн вариантын хувилбаруудыг үүсгэх боломжтой.

DVB-T2 систем нь дараах үндсэн параметрүүдтэй ба сонголтын уян хатан

боломжтой.

Модуляцийн төрөл - QPSK, 16QAM, 64QAM, 256QAM

FFT-ийн хэмжээ - 1k, 2k, 4k, 8k, 16k, 32k

Кодын харьцаа - 1/2, 3/5, 2/3, 3/4, 4/5, 5/6

Хамгаалалтын завсар – 1/128, 1/32, 1/16, 19/256, 1/8, 19/128, 1/4

Тухайлбал :

Өндөр зэрэглэлийн 256-QAM модуляцийг, хамгийн өндөр кодийн хурдтай

хослуулан сонгох замаар суурин хүлээн авалтын хамгийн их өгөгдлийн багтаамжийг

бий болгох боломжтой.

Харин 64-QAM модуляцийг 8 K FFT загвар, 1/2, 3/5 кодын харьцаатай хамт

сонгосон нөхцөлд сигнал шуугианы харьцааны шаардлага багатай илүү динамик

суваг дээр сайн хүлээн авалтыг бий болгож болох боловч энэ үед битийн хурд нь

16-26 Мбит/сек болж буурна.

DVB-T2 системийн параметрийн сонголт нь мөн дараах хүчин зүйлүүдэд нөлөөлнө.

Үүнд:

Тоон телевизийн газрын өргөн нэвтрүүлгийн дамжуулах сүлжээний битийн хурд


35

Зөөгч, шуугианы харьцаа (C/N) ба зөөгч, интерференцийн шуугианы харьцаа

(C/I)

Нэг талаас тоон телевизийн газрын өргөн нэвтрүүлгийн дамжууллын сүлжээний

битийн хурд нь DVB-T2 системийг хэт ачаалалд орохоос хамгаалж тогтоосон TS

урсгалын битийн хурдаас ялимгүй их байхаар параметрийг сонгоно. Нөгөө талаас

зөөгч, шуугианы харьцаа (C/N) , Зөөгч, интерференцийн шуугианы харьцаа ( C/I) нь

цацаргалтын чадлаас шууд хамааралтай ба цацаргалтын чадлыг максимум утгаас

хэтрэхгүй байхаар сонгоно.

DVB-T2 системд шаардагдах сигнал шуугианы харьцаа ба харгалзах дамжууллын битийн хурд (32 kFFT GI=1/128)

Хүснэгт 1.5

Modulation Coderate

QPSK 16 QAM 64 QAM 256 QAM

1/2 7.5 Mbit/s 0.8 dB

15.0 Mbit/s 5.7 dB

22.5 Mbit/s 9.6 dB

30.1 Mbit/s 12.8 dB

3/5 9.0 Mbit/s 2.1 dB

18.1 Mbit/s 7.4 dB

27.1 Mbit/s 11.7 dB

36.2 Mbit/s 15.6 dB

2/3 10.0 Mbit/s 2.9dB

20.1 Mbit/s 8.6 dB

30.1 Mbit/s 13.2 dB

40.2 Mbit/s 17.5 dB

3/4 11.3 Mbit/s 3.9 dB

22.6 Mbit/s 9.8 dB

33.9 Mbit/s 14.9 dB

45.2 Mbit/s 17.5 dB

4/5 12.0 Mbit/s 4.5 dB

24.1 Mbit/s 10.6 dB

36.1 Mbit/s 15.9 dB

48.3 Mbit/s 21.1 dB

5/6 12.5 Mbit/s 5.0 dB

25.2 Mbit/s 11.2 dB

37.7 Mbit/s 16.6 dB

50.3 Mbit/s 21.8 dB

DVB-T системийн дамжууллын битийн хурд нь (8 Мгц сувгийн хувьд) 4,98

Мбит/сек-ээс 31,67Мбит/сек хүртэл байдаг бол DVB-T2 системийн хувьд

дамжууллын битийн хурд нь 7,5 Мбит/сек-ээс 50,3 Мбит/сек хүртэл байх боломжтой

нь дээрх хүснэгтээс харагдаж байна.

Статик нягтруулагчид нягтруулагдсан үйлчилгээний тоо нь тогтмол

багтаамжийн дотор хязгаарлагдана. Энэхүү багтаамж нь DVB-T2 системийн нийт

багтаамжтай тэнцүү юмуу эсвэл түүнээс бага байхаар тохируулна. Гэхдээ DVB-T

дамжуулагчийг хэт ачаалж болохгүй гэсэн нөхцөл тавигдсан бол нягтруулагчийн

дамжуулах гэж байгаа гаралтын битийн хурд нь дамжуулагчийн тохируулагдсан

нөхцлийн битийн хурдаас бага байх ѐстой.

Хүснэгт 1.5-ийг ашиглан 1.2 бүлэгт дурдсан үйлчилгээний 3 нөхцлийн хувьд

DVB-T2 системийн модуляторын параметрийн сонголт, түүний оролтын битийн хурд

болон дамжуулагчийн ажиллах зурвасын өргөний сонголтыг хийе.

DVB-T2 системийн параметр, RF сувгийн сонголт

Хүснэгт 1.6


36

Үйлчилгээний нийт битийн

хурд(Мбит/сек)

DVB-T2системийн дамжуулах битийн хурд (Мбит/сек)

DVB-T2 системийн параметрийн сонголт

Тайлбар

Мо

дул

яц

ий

н т

өр

өл

FF

T

Хам

гаал

ал

тын

зав

сар

-G

I

Ал

даа

засв

ар

ын

код

ын

хур

д-

CR

6 SDTV 8-24 (12) 27 64QAM 32k 1/128 3/5 1 RF суваг

10 SDTV 12-36 (18) 40 256QAM 32k 1/128 2/3 1 RF суваг

8 SDTV+ 4 HDTV

34-70 (47)34

45

64QAM

256QAM32k 1/128

3/4

3/42 RF суваг

DVB-T2 системийн оролтын битийн хурдны шаардлагыг тооцохдоо

үйлчилгээний дууны дохио дамжигдах нөхцлийг нэмснээс гадна 1-2 Мбит/сек нөөц

байхаар тооцсон. Дээрх хүснэгтээс харахад:

1-р нөхцөлд орон нутагт ажиллах DVB-T2 дамжуулагч нь нэг оролттой А

загвараар буюу нэг TS урсгалыг дамжуулах ба 8 МГц –ын зурвасын өргөн

бүхий нэг RF сувгийг эзлэх боломжтой байна. Энэ үед сигнал/шуугианы

харьцаа нь 11-12 дб байх боломжтой юм.

2-р нөхцөлд хэдийгээр үйлчилгээний тоог 4-оор нэмэгдүүлсэн боловч орон

нутагт ажиллах DVB-T2 дамжуулагч нь мөн нэг оролттой А загвараар буюу

нэг TS урсгалыг дамжуулах ба 8 МГц –ын зурвасын өргөн бүхий нэг RF сувгийг

эзлэх боломжтой байна. Энэ үед сигнал/шуугианы харьцаа нь 17-18 дб орчим

байна. Энэ нөхцөлд зөвхөн дамжуулагчийн модуляцийн төрөл, алдаа

засварын кодын хурдыг өөрчлөх замаар зурвасын үр ашгийг дээшлүүлж

байна. Гэхдээ үйлчилгээний хамрах хүрээ бага зэрэг багасна.

3-р нөхцөлд орон нутагт ажиллах DVB-T2 дамжуулагч нь олон оролттой В

загвараар буюу хоѐр TS урсгалыг дамжуулах ба 8 МГц –ын зурвасын өргөн

бүхий хоѐр RF сувгийг эзлэн ажиллах боломжтой байна. Нэг TS урсгалд 4

HDTV үйлчилгээ нягтруулагдах ба орон нутагт энэхүү урсгалыг дахин

нягтруулахгүйгээр DVB-T2 дамжуулагчийн нэг оролтонд шууд өгнө. Харин

нөгөө TS урсгалд төвөөс 8SDTV нягтруулагдаж ирэх ба орон нутгийн 2 хүртэл

тооны SDTV үйлчилгээг нэмж дахин нягтруулаад DVB-T2 дамжуулагчийн

нөгөө оролтонд өгөх замаар сүлжээ зохион байгуулалтыг хийвэл илүү

тохиромжтой байна. Энэ үед сигнал/шуугианы харьцаа нь 14-18 дб орчимд

байх боломжтой юм.

1.4 Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хиймэл дагуулын


37

сүлжээ ашиглан орон даяар дамжуулах техникийн шийдэл,


1.4.1 Хиймэл дагуулын сүлжээгээр Радио, телевизийн өргөн

нэвтрүүлэг дамжуулах ерөнхий ойлголт

Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн нягтруулгын төвийн гаралтын

дамжууллын урсгал MPEG-TS нь хиймэл дагуулаар дамжуулагдахдаа DVB-S ба

DVB-S2 стандартын аль нэгнийг ашиглана. Манай орны хувьд телевизийн өргөн

нэвтрүүлгийн хиймэл дагуулын дамжууллын технологид DVB-S2 стандартыг сонгох

нь зүйтэй гэж үзсэн. Иймд DVB-S2 системийн талаар товч ойлголт авья. Зураг 1.4-д

тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хиймэл дагуулын сүлжээгээр дамжуулах

ерөнхий дамжилтын схемыг харуулав.

MPEG

MUX

SD ENC HD ENC HD ENC

Network

adapter

Encoder

MP

EG

MU

X

SD ENC

Digital TV

Transmitter

Net

wo

rk

adap

ter

Digital TV

Transmitter

MPEG TS

UB eart station

Soum site

MPEG TS

MPEG TSMPEG TS

MPEG TS

Aimag center site

Multiplex center

FromTV studio (video, audio, data )

From local TV studio

(video, audio, data )

OLT

OLT

DV

B M

od

ula

tor

Up

co

nve

rto

r

HPA

IRD

IRD

A

B

C

C

Зураг 1.4 Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хиймэл дагуулын сүлжээгээр

дамжуулах ерөнхий схем

DVB-S2 нь телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн дамжуулалын хувьд хамгийн уян

хатан, өргөн тархсан стандарт юм. Түүний онцлог талуудыг дурдвал:

Оролтын урсгалын хувиргуур нь маш уян хатан. Нэг ба олон урсгалын оролтын

алинтай нь ч зохицоно.

Маш хүчтэй алдаа засварын системтэй. LDPC-д суурилсан BCH кодтой

хавсарсан бараг алдаагүй дамжуулалыг Шаноны муруйн хязгаараас 0,7-1дб

хязгаарт явуулдаг.

Кодын хурд нь 1/4-өөс 9/10 хүртэл өргөн сонголттой.

4 төрлийн модуляцийн түвшинд ажиллана.

Спектрийн үр ашиг нь 0,5 bit/s/Hz-ээс 4,5 bit/s/Hz хүртэл хязгаарт байх

боломжтой.


38

0,35 0,25 0,2 коэффициент бүхий 3 спектрийн дүрслэлтэй.

DVB-S2-ийг олон янзын давтамжийн зурваст, өөр өөр зурвасын өргөн бүхий

транспондерт ашиглах боломжтой.

DVB-S2 нь шахалтын MPEG-2 and MPEG-4 стандартуудтай зохицож ажиллана.

Зураг 1.5 DVB-S2 системийн функцийн блок диаграмм

DVB-S2 системийг “транспондер бүрт нэг зөөгч” (single carrier per transponder) эсвэл "транспондер бүрт олон зөөгч” (multi-carriers per transponder) гэсэн бүтцийн хувилбаруудын алинд нь ч ашиглаж болдог. Хиймэл дагуулын тоон дамжуулалд чадал ба зурвасын өргөний хязгаарлалт их нөлөөлдөг ба модуляцийн түвшин, кодын хэмжээ, спектрийн дүрслэлийн сонголтыг хийх замаар транспондерийн зурвасын өргөний хязгаарлалт, боломжтой уялдуулан дамжууллын олон загварыг сонгох боломжтой. Хүснэгт 1.7-д DVB-S2 системийн үндсэн параметрүүд ба телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээг дамжуулах үеийн системийн параметрүүдийн сонголтын боломжийг харуулав.

DVB-S2 системийн үндсэн параметрүүд ба түүний сонголт Хүснэгт 1.7

System configurations Broadcast services

QPSK 1/4,1/3, 2/5 O

1/2, 3/5, 2/3, 3/4, 4/5, 5/6, 8/9, 9/10

N

8PSK 3/5, 2/3, 3/4, 5/6, 8/9, 9/10 N

16APSK 2/3, 3/4, 4/5, 5/6, 8/9, 9/10 O

32APSK 3/4, 4/5, 5/6, 8/9, 9/10 O

CCM N

VCM O

FECFRAME (normal) 64 800 (bits) N

Single Transport Stream N

Multiple Transport Streams O

Roll-off 0,35, 0,25 and 0,20 N

Input Stream Synchronizer NA except (see note )

Null Packet Deletion NA except (see note )

Dummy Frame insertion NA except (see note )

Wide-band mode O

N = normative, O = optional, NA = not applicable.

NOTE : Normative for single/multiple TS input stream(s) combined with ACM/VCM or for multiple TS input streams combined with CCM.

Mode adaptation

•input stream interfacing

•CRC-8 coding

Stream adaptation

•Base-Band Framing

• Base-Band Scrambling

FEC encoding

•Code rate: 1/4, 1/3, 2/5

•1/2, 3/5, 2/3, 3/4, 4/5,

•5/6, 8/9, 9/10

mapping •QPSK

•8PSK

•16APSK

•32APSK

PL framing

•PL Signalling

•Pilot insertion

Modulation •=0

,35

•=0,25

•=0,20

720x


39

DVB-S2 систем нь N тооны MPEG-TS урсгалыг хиймэл дагуулаар дамжуулж,

телевизийн нэвтрүүлэгчид хүргэхэд тохиромжтой систем юм. Тухайлбал: 36 МГц

зурвасын өргөнтэй транспондер (тэмдэгтийн хурд нь 30Mbaud, = 0,20)-оор QPSK модуляци ашиглан тус бүр нь 24 Мбит/сек нягтруулагдсан 2 урсгалыг дамжуулах боломжтой байна. Энэ нь транспондерийн зурвас ашиглалтыг дээшлүүлэх ач тустай.

Зураг 1.6 Олон оролттой DVB-S2 модулятор

Мөн DVB-S2 систем нь N тооны MPEG-TS-ийг ялгавартай хамгаалалттайгаар

дамжуулах боломжтой. Тухайлбал: SDTV ба HDTV-ийн хувьд өөр өөр модуляци, өөр

өөр алдаа засварын кодчлол ашиглан дамжууллыг хийх боломжтой ба ингэснээр

дамжууллын дохио шуугианы харьцаа нь мөн ялгаатай болно. Ялгаатай дамжууллыг

Зураг 1.7-д харуулав.

Зургаас харахад нэг транспондероор телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн дамжуулал

хийхдээ HDTV үйлчилгээг зөөж байгаа TS-ийг 8PSK модуляци ба 3/4 алдаа

засварын кодоор харин SDTV үйлчилгээг зөөж байгаа TS-ийг QPSK модуляци ба

2/3 алдаа засварын код ашиглан дамжуулснаар дамжууллын дохио шуугианы

харьцааг 5-5,5 дб хязгаарт ялгаатай байлгах боломжийг бүрдүүлж байна.

to the RF

satellite

channel

TS

v

TV coder[

TV coder[

TV coder[

TV coder[

tMPEG MUX

tMPEG MUX

iInput interfa

iInput Stream

Sync

CRC

iInp

ut in

terface

iInput Stream

Sync

CR

M

Stream adapter FEC coder

MOD

.

.

.

.

.

.

DVB-S2 modulator

v

SDTV coder[

SDTV

coder[

HDTV

coder[

HDTV coder

tMPEG MUX

tMPEG

iInput interf

iInput Stream

Sync

CRC

iInp

ut in

terface

iInput Stream

Sync

CR

M

Stream adapter FEC coder

MOD

.

.

.

.

.


40

Зураг 1.7 DVB-S2 системийн HDTV ба SDTV ялгавартай

хамгаалалт бүхий дамжуулал

1.4.2 Хиймэл дагуулын сүлжээгээр Радио, телевизийн өргөн

нэвтрүүлэг дамжуулах үеийн зурвасын өргөнийг тооцоолох

Хиймэл дагуулын тоон дамжуулалд транспондерийн дамжууллын тэмдэгтийн

хурд Rs нь тухайн транспондерийн характеристиктэй тохирч байдаг ба “Single carrier

per transponder” хувилбарын үед дамжууллын тэмдэгтийн хурд Rs нь өгөгдсөн

транспондерийн зурвасын өргөний BW (at -3 dB)-д хамаарна. Транспондерийн

зурвасын өргөн нь хязгаарлагдмал байдгаас хүлээн зөвшөөрөх боломжит сигналын

Es/No-тай тохирох хамгийн их дамжууллын багтаамжийг тодорхойлоход Rs-ийг

ашиглах болно. Практикт BW/ Rs харьцаа нь ихэвчлэн 1+=1.35 ба 1+=1.2 гэсэн

утгыг авдаг байна. нь модуляцийн roll-off коэффициент ба DVB-S2 системд =0,2

=0,25 =0,35 гэсэн утгын сонголттой байна. Энэхүү сонголт нь Es/No –ийн бууралт,

сувгийн шугаман хэсэгт тохируулах тохиргоонд нөлөөлөх учир сонголтыг маш

анхааралтай хийх ѐстой.

DVB-S2 стандарт ашиглах үеийн транспондерийн дамжууллын ашигтай битийн

хурдны хамгийн их багтаамжийг тооцоолохдоо Зураг 1.8-д харуулсан LDPC кодын

хурдны хувилбарууд ба тэмдэгтийн хурд Rs-ийн нэгж бүрд ноогдох ашигтай битийн

хурд Ru-ны харилцан хамааралын муруйг ашиглав. Тооцоог хийхдээ тухайн сонгосон

модуляцийн төрөл, кодын хурданд харгалзах Ru/Rs утга ба BW/Rs=1,2 (1,35) гэсэн

харьцаануудыг ашиглан BW зурвасын өргөн бүхий транспондерын ашигтай битийн

хурд Ru-г тооцоолов. Хүснэгт 1.8-д BW/ Rs=1,2 үеийн, Хүснэгт 1.9-д BW/ Rs=1,35

үеийн транспондерийн дамжууллын ашигтай битийн хурдны зөвшөөрөгдөх хамгийн

их утгыг харууллаа.

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

1/4 1/3 2/5 1/2 3/5 2/3 3/4 4/5 5/6 8/9 9/10

Ru

Use

ful

bit

rat

e p

er

un

it s

ymb

ol r

ate

Rs

Useful bit rates Ru versus LDPC code rate per unit symbol rate Rs

QPSK

8PSK

16APSK

32APSK


41

Зураг 1.8 LDPC кодын хурдны хувилбар ба тэмдэгтийн хурд Rs-ийн нэгж бүрд

ноогдох ашигтай битийн хурд Ru-ийн харилцан хамаарал

Ашигтай битийн хурдны хамгийн их багтаамж (BW/Rs=1,2)

Хүснэгт 1.8

BW (at -3 dB)

[MHz]

Rs (for

BW/Rs=1.2) [Mbaud]

Maximum useful bit rate capacity Ru [Mbit/s]

QPSK (1/4-9/10)

8PSK (3/5-9/10)

16APSK (2/3-9/10)

32APSK (3/4-9/10)

54 45 22-80 80-120 118-160 166-200

46 38,33 18-68 68-102 101-136 142-170

40 33,33 16-59 59-89 87-118 123-148

36 30 15-53 53-80 79-107 111-134

33 27,5 14-49 49-73 72-98 101-122

30 25 12-44 44-67 66-89 92-111

27 22,5 11-40 40-60 59-80 83-100

26 21,66 10-39 39-58 57-77 80-96

Ашигтай битийн хурдны хамгийн их багтаамж (BW/Rs=1,35)

Хүснэгт 1.9

BW (at -3 dB)

[MHz]

Rs (for

BW/Rs=1.35) [Mbaud

Maximum useful bit rate capacity Ru [Mbit/s]

QPSK (1/4-9/10)

8PSK (3/5-9/10)

16AAPSK (2/3-9/10)

32APSK (3/4-9/10)

54 40 20-71 71-107 105-142 148-179

46 34,07 17-61 61-91 89-121 126-153

40 29,63 15-53 53-79 78-105 109-133

36 26,67 13-47 47-71 70-95 98-120

33 24,44 12-43 43-65 64-87 90-110

30 22,22 11-40 40-59 58-79 82-100

27 20 10-35 35-53 52-71 74-90

26 19,26 9-34 34-51 50-68 71-86

Rs – модуляцлагдсан сигналын зурвасын өргөний -3 дб-д харгалзах

тэмдэгтийн хурд

Ru – MPEG MUX-гаралтын ашигтай сигналын битийн хурд

Дээрх хүснэгтээс тухайн сүлжээнд шаардлагатай битийн хурд, түүнийг дамжуулах

транспондерийн зурвасын өргөнийг сонгож болох боловч дамжуулсан тэмдэгтийн

энерги, шуугианы чадлын спектрийн нягтралын харьцаа (Es/No)-ны утгыг тухайн

сүлжээнд тавигдах нөхцөл шаардлагатай уялдуулан сонголтыг хийнэ.

Компьютерийн хиймэл туршилтын аргаар Гаусын цагаан шуугиан (AWGN)

бүхий сувгаар бараг алдаагүй дамжуулалыг хийсэн гүйцэтгэлийн үр дүнг

Хүснэгт1.10-д харуулав. Энэхүү туршилт нь дамжуулсан тэмдэгтийн энерги,

шуугианы чадлын спектрийн нягтралын харьцаа (Es/No) ба спектрийн үр ашиг

хоѐрын хоорондох харилцан хамаарлыг модуляторын алдаа засварын кодын хурдны

хувилбарууд болон модуляцийн төрөл бүрийн хувьд тодорхойлсон байна.

PER ( Packet Error Rate) нь зөв хүлээн авсан ба алдаа засварын кодчлолын дараа

алдаанд өртсөн дамжууллын урсгалын багцын харьцаа бөгөөд туршилтын үед PER =

10-7 болно.


42

Es/No performance at Quasi Error Free PER = 10-7 (AWGN channel) Хүснэгт 1.10

Модуляцийн төрөл, кодын хурд Спектрийн үр ашиг Es/No (dB) FECFRAME length = 64 800

QPSK 1/4 0,490243 -2,35

1/3 0,656448 -1,24

2/5 0,789412 -0,30

1/2 0,988858 1,00

3/5 1,188304 2,23

2/3 1,322253 3,10

3/4 1,487473 4,03

4/5 1,587196 4,68

5/6 1,654663 5,18

8/9 1,766451 6,20

9/10 1,788612 6,42

8PSK 3/5 1,779991 5,50

2/3 1,980636 6,62

3/4 2,228124 7,91

5/6 2,478562 9,35

8/9 2,646012 10,69

9/10 2,679207 10,98

16APSK 2/3 2,637201 8,97

3/4 2,966728 10,21

4/5 3,165623 11,03

5/6 3,300184 11,61

8/9 3,523143 12,89

9/10 3,567342 13,13

32APSK 3/4 3,703295 12,73

4/5 3,951571 13,64

5/6 4,119540 14,28

8/9 4,397854 15,69

9/10 4,453027 16,05

Хиймэл дагуулын сүлжээ ашиглан тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг орон

нутагт хүргэх үеийн шаардлагатай битийн хурд ба транспондерийн зурвас

ашиглалтын жишээ тооцоог 1.2 бүлэгт дурдсан үйлчилгээний 3 нөхцөл тус бүрийн

хувьд хийж, үр дүнг Хүснэгт 1.11-д харууллаа.

Хиймэл дагуулаар телевизийн өргөн нэвтрүүлэг дамжуулах

үеийн зурвасын өргөний тооцоо

Хүснэгт 1.11


43

ЦэгСүлжээний

төхөөрөмжийн нэр

Дамжуулахболомжит өгөгдлийн

битийн хурд(Мбит/сек)

Шаардлагатай битийн хурд (Мбит/сек) Зурвасын

өргөний

ашиглалтын

хувь1-р нөхцөл 6 SD суваг

2-р нөхцөл 10 SD суваг

3-р нөхцөл 8 SD+ 4 HD

AMPEG MUX

нягтруулгын гаралт6-18 (9) 10-30 (15)

8-24 (12)24-40 (32)

B

DVB-S2модуляторын

оролт(54 МГц зурвас)

80 (QPSK)120 (8-PSK)

160 (16-APSK)200 (32-APSK)

26 Мбит/секQPSK

CR=1/3BW/Rs=1.35


CR=1/2BW/Rs=1.35


CR=9/10BW/Rs=1.35

6SD – 13%10SD – 19.5%

4HD+8SD – 35%

B

DVB-S2модуляторын

оролт(36 МГц зурвас)

53 (QPSK)80 (8-PSK)

107 (16-APSK)134 (32-APSK)


CR=2/5BW/Rs=1.35


CR=2/3BW/Rs=1.35

70 Мбит/сек8PSK

CR=5/6BW/Rs=1.35

6SD – 16%10SD – 26%

4HD+8SD – 52%

C

DVB-Т2модуляторын

оролт( 8 МГц суваг)

7.5-50.3 27 403445

Дээрх тооцооноос харахад транспондерын зурвасын өргөн ашиглалт нь 54 МГц үед

13% - 35%, 36 МГц үед 16% - 52% байна. Нийтийн үйлчилгээний телевизийн өргөн

нэвтрүүлгийг тусдаа хиймэл дагуулын сүлжээгээр дамжуулах нөхцөлд бага зурвасын

өргөнтэй транспондер сонговол ашиглалтын зардал багасна. Хэрвээ дээрх жишээтэй

адил арай их зурвасын өргөнтэй транспондер сонговол үлдсэн зурвасыг арилжааны

бусад зориулалтаар ашиглах боломжтой юм. Үйлчилгээний 1 ба 2-р нөхцөлд

сүлжээний нягтруулагчийн гаралтын MPEG-TS урсгалыг DVB-S2 системийн нэг

оролттой модулятор ашиглан QPSK модуляциар дамжуулалт хийх боломжтой байна.

Харин 3-р нөхцөлд 2 янзын дамжууллын арга байна. Үүнд:

HDTV, SDTV үйлчилгээнүүдийг нэг бүхэл MPEG-TS урсгал хэлбэрээр дамжуулах

HDTV, SDTV үйлчилгээнүүдийг тус тусдаа MPEG-TS урсгал болгон нягтруулж,

DVB-S2 системийн олон оролттой модулятор ашиглан нэг транспондероор

урсгалуудыг ялгаатай кодын хурд, ялгаатай модуляциар дамжуулалт хийх

боломжтой юм. Энэ арга нь орон нутагт байгаа DVB-T2 дамжуулагчийн

урсгалын хуваарилалт, суваг зохион байгуулалттай зохицон ажиллахад илүү

тохиромжтой.

1.5 Тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг шилэн кабелийн

сүлжээ ашиглан дамжуулах техникийн шийдэл,


1.5.1 Шилэн кабелийн сүлжээгээр тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн нягтруулагдсан урсгалыг дамжуулах

Тоон телевизийн нягтруулагдсан урсгалыг толгой станцаас олон цэгт

байрласан телевизийн дамжуулагчдад хүргэх олон арга замын нэг нь шилэн


44

кабелийн сүлжээгээр дамжуулах явдал юм. Тоон телевизийн нягтруулагдсан урсгал (MPEG-TS)-ыг шилэн кабелийн сүлжээгээр дамжуулан

Телевизийн нэвтрүүлэгчийн модуляторын оролтонд хүргэх

Орон нутгийн телевизийн үйлчилгээний дахин нягтруулагчийн оролтонд хүргэх гэсэн 2 зам байна. Шилэн кабелийн PDH, SDH, DWDM сүлжээ ашиглан тоон телевизийн өргөн

нэвтрүүлгийн MPEG-TS урсгалыг алс хол зайд байрлах олон цэгт дамжуулах боломжтой ба харилцаа холбооны салбарын дэд бүтэц, техникийн болон ашиглалтын нөхцөл, үнэ тарифаас хамааран сонголтыг хийдэг.

Манай улсын шилэн кабелийн сүлжээ нь SDH-д суурилсан сүлжээ юм. SDH төхөөрөмж нь:

• TDM (T1/E1, T3/E3, STM-1/4/16)

• 10/100M Ethernet ( L2 switch, PPP/LAPS/GFP, VLAN )

• GE interface

• ATM гэсэн интерфейсүүдээр үйлчилгээг дамжуулж ялгаруулна.

Эдгээр интерфейсүүдийн технологийн онцлог, дамжууллын боломжит багтаамж,

түүгээр MPEG-TS урсгал дамжуулах боломжит битийн хурдны талаар товч

ойлголтыг дор харуулав.

Шилэн кабелийн сүлжээгээр тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлэг дамжуулах

бүдүүвч схемийг Зураг 1.9 -д харуулав.

Зураг 1.9 Шилэн кабелийн сүлжээгээр тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлэг дамжуулах бүдүүвч схем Шилэн кабелийн дамжуулах сүлжээ нь нягтруулах төв болон нэвтрүүлэх

станцтай сүлжээний хувиргуур (Network adaptor)-аар дамжин холбогдоно. Сүлжээний холболтын интерфейсийг Хүснэгт 1.12-д тусгасан болно.

Өргөн нэвтрүүлгийн дамжууллын сүлжээний интерфейсүүд

Хүснэгт 1.12

Сүлжээний интерфейс Интерфейсийн тодорхойлолт

MPEG TS оролт ба гаралт

Кодер ба нягтруулагч хооронд

Asynchronous Serial Interface (ASI)

DVB-S2 modulator

QPSK 2/3

8PSK 3/4 MPEG

SD ENC

HD ENC HD

EN

C

Network

Encoder MPEG

MUX

SD ENC

Digit

DigitMPE

MPEG TS

MPEG TS

MPEG TS

Aimag center site

Multiplex center

A

C

C

Network

Network

adapte

OADM

O

O

Ring

B

Optic

Optic Line

Board

Cro

Tributar

OADM

Optic

Optic Line

Board

Cro

Tributar

OADM

Optic Line

Board

Cro

Optic

O


45

Нягтруулагчууд хооронд

Нягтруулагч ба сүлжээний хувиргуур хооронд

Сүлжээний хувиргуур ба нэвтрүүлэгч хооронд

Сүлжээний хувиргуур ба дамжуулах шугам хооронд

• PDH network; ETS 300 813 • SDH networks; ETS 300 814

IP network; T-REC-X.86

PDH сүлжээгээр MPEG-TS урсгал дамжуулах.

PDH (Plesiochronous Digital Hierarchy) нь 64 Кбит/сек тоон сигналын багцаас бүрддэг

ба сүлжээний олон төрлийн түвшингийн интерфейсүүдтэй. Эдгээрээс 34,368

Мбит/сек интерфейс нь MPEG-TS урсгалыг дамжуулахад тохиромжтой.

PDH сүлжээний хувиргуурын дамжууллын багтаамж

Хүснэгт 1.13

PDH шугамын дамжууллын багтаамж

Кбит/сек

Интерфейсийн төрөл

Дамжууллын багтаамж (MPEG-TS-ийн хувьд)

1 544 kbit/s T1 1 320 kbit/s

2048 kbit/s E1 1649 kbit/s

6 312 kbit/s 5 279 kbit/s

8 448 kbit/s 7 038 kbit/s

34 368 kbit/s E3 29 140 kbit/s

44 736 kbit/s T3 37 980 kbit/s

139 264 kbit/s 118 759 kbit/s

PDH сүлжээний хувиргуур нь MPEG-TS урсгалыг PDH шугамын характеристикт

зохицуулан өгөгдлийн бүтцийг хувиргадаг төхөөрөмж юм. MPEG-TS урсгалын

дамжууллын хувиргалт нь дараах үе шаттай явагдана. Үүнд:

MPEG-TS урсгалыг АТМ үүр болгон хувиргах

АТМ үүрийг PDH фрейм болгон хувиргах

SDH сүлжээгээр MPEG-TS урсгал дамжуулах.

SDH (Synchronous Digital Hierarchy) нь нягтруулгын хамгийн хялбар технологи бөгөөд

сүлжээний удирдлагын боломж сайтай. DVB MPEG-TS урсгалыг SDH сүлжээгээр

дамжуулахын тулд сүлжээний хувиргуур ашигладаг ба хувиргуур нь MPEG-TS

урсгалыг SDH шугамын характеристиктэй зохицуулан өгөгдлийн бүтцийг нь

хувиргана. Хувиргалтын процесс нь дараах үе шаттай явагдана. Үүнд:

MPEG-TS урсгалыг АТМ үүр болгон хувиргах

АТМ үүрийг SDH фрейм болгон хувиргах

SDH нь дотооддоо олон төрлийн виртуаль контейнер агуулдаг ба эдгээр

контейнеруудын MPEG-TS урсгалыг дамжуулах багтаамжийг Хүснэгт 1.14-д

харуулав.

SDH сүлжээний хувиргуурын дамжууллын багтаамж


46

Хүснэгт 1.14

Контейнерийн төрөл Контейнерийн багтаамж

Дамжууллын багтаамж (MPEG-TS-ын хувьд)

VC-4 149 760 kbit/s 128 655 kbit/s

VC-3 48 384 kbit/s 41 565 kbit/s

VC-2 6 784 kbit/s 5 828 kbit/s

VC-12 2 176 kbit/s 1 869 kbit/s

VC-11 1 600 kbit/s 1 374 kbit/s

Интернет протокол ашиглан MPEG-TS урсгал дамжуулах.

Манай шилэн кабелийн SDH сүлжээнд суурилагдсан FE интерфейсийг ашиглан

телевизийн өргөн нэвтрүүлэг дамжуулах ба энэ нь MPEG-TS урсгалыг IP сүлжээгээр

дамжуулна гэсэн үг юм.

SDH төхөөрөмжийн Ethernet интерфейсийн тодорхойлолт нь:

Мэдээллийг шууд дамжуулах

VLAN

L2 Switch сүлжээг зохион байгуулах явдал юм.

ITU-T Recommendation X.86 “Ethernet over LAPS” зөвлөмжинд заасны дагуу

нэгэнт бий болсон дамжуулах сүлжээний дэд бүтцийг ашиглан олон төрлийн

үйлчилгээний өгөгдлийг дамжуулах аргыг ашиглана. Энэ дамжуулал нь дараах 2

шатны хувиргалтын тусламжтай хийгдэнэ.

MPEG-TS урсгалыг IP багц (Ethernet frame)-д зохицуулан хувиргах.

Энэ процесс нь сүлжээний хувиргуурт хийгдэнэ. Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн

толгой станцын нягтруулагч, орон нутагт байрлах телевизийн нэвтрүүлэгч,

нягтруулагчийн ASI порт нь шилэн кабелийн сүлжээний FE порттой

холбогдохдоо ASI/IP, IP/ASI сүлжээний хувиргуураар дамжин холбогдоно.

Ethernet frame –ийг SDH-ийн бүтцэд тохируулан хувиргах буюу LAPS (Link Access

Procedure – SDH) гэсэн процесс явагдана. Энэ нь SDH төхөөрөмжийн MSTP(Multi-

service transport platform)-ийн бүрэлдэхүүн хэсэг бөгөөд SDH-ийн дотоод хэсэгт

хийгддэг функц юм.

Зураг 1.10 Ethernet-ийг LAPS-аар дамжуулан STM-д

нэгтгэх шатлал ба протокол

Одоогоор MPEG-TS урсгалыг IP сүлжээгээр зөөвөрлөх 2 арга байна.

1. MPEG-TS урсгалын өгөгдлийн багцуудыг UDP (User Datagram Protocol)

өгөгдлийн ашигтай ачааны хэсэгт зөөвөрлөх арга.

MPEG-TS урсгалыг IP сүлжээгээр дамжуулах ихэнх тохиолдолд энэхүү аргыг

хэрэглэдэг. Ethernet-д суурилсан сүлжээний хувьд хамгийн их дамжууллын

нэгж (MTU- Maximum Transmission Unit) нь 1500 байт учир нэг UDP –ийн

ашигтай ачааны хэсэгт 1500:188=7 TS-ын багц зөөвөрлөгдөнө.

2. MPEG-TS урсгалын өгөгдлийн багцуудыг RTP( Realtime Transport Protocol)

өгөгдлийн ашигтай ачааны хэсэгт зөөвөрлөх арга.


47

Энэ үед мөн RTP-ийн ашигтай ачааны хэсэгт 7 TS-ын багц зөөвөрлөгдөнө.

RTP нь UDP-г шууд хэрэглэхгүй онцгой дамжууллын үед хэрэглэдэг ба нэмэлт

илүүц мэдээлэл агуулсан багцлалын өөр түвшин юм.

Зураг 1.11 MPEG-TS-ыг IP-д нэгтгэх боломжит протоколууд

Зураг 1.12 SDH системийн FE интерфейсээр дамжуулалт

хийх үеийн хувиргалтын зарчим

Шилэн кабелийн дамжуулах сүлжээгээр тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлэг

дамжуулахад шаардагдах битийн хурд болон сувгийн хурдны сонголтыг

үйлчилгээний 3 нөхцлийн үед хийе.

Манай хот хоорондын шилэн кабелийн сүлжээнд ихэвчлэн SDH OADM

нягтруулагч ашиглаж сум сууринд сувгийн ялгаруулалтыг хийж байна. Энэхүү

төхөөрөмж нь STM-1, E3, T3, E1, T1, FE интерфейсээр сувгуудыг ялгаруулах

техникийн боломжтой боловч манай шилэн кабелийн сүлжээ нь одоогийн байдлаар

STM-1, E1, FE интерфейсээр суваг ялгаруулалт хийж байна. Иймд орон нутагт

дамжуулах телевизийн үйлчилгээний нийт битийн хурд болон телевизийн

нэвтрүүлэгчийн дамжуулах боломжит битийн хурд зэрэгтэй уялдуулан FE интерфейс

ашиглах үеийн битийн хурдны тооцоог хийж үр дүнг Хүснэгт 1.15-д харуулав. Олон

улсын туршлагаас харахад шилэн кабелийн сүлжээгээр телевизийн өргөн

нэвтрүүлгийн TS урсгалыг дамжуулахад хамгийн тохиромжтой нь Е3/Т3 интерфейс

гэж үздэг байна.

Шилэн кабелийн сүлжээгээр тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлэг

дамжуулах үеийн сувгийн сонголт ба сувгийн багтаамж эзлэлт

Хүснэгт 1.15

20 bytes

26-30 bytes F

LAPS

SDH

IEEE 802.3 UDP frame

IEEE

M

LAPS

SDH

IEEE 802.3 UDP frame

IEEE 802.3

MPEG-TS


48

ЦэгСүлжээний

төхөөрөмж

SDH

төхөөрөмжийн

ялгаруулах

боломжит

интерфейсийн

хурд

(Мбит/сек)

Дамжуулах

боломжит

MPEG-TS

өгөгдлийн

битийн хурд

(Мбит/сек)

Шаардлагатай битийн хурд

(Мбит/сек)

1-р нөхцөл

6 SD

суваг

2-р нөхцөл

10 SD

суваг

3-р нөхцөл

8 SD+ 4 HD

A

MPEG MUX

нягтруулгын

гаралт

6-18 10-308-24

24-40

B

Шилэн

кабелийн SDH,

PDH сүлжээ

139.264 (STM-1)

34.368 (E3)

44.736 (T3)

2.048 (E1)

1.544 (T1)

118.759 (STM-1)

29.140 (E3)

37.980 (T3)

1.649 (E1)

1.320 (T1)

37.980 (T3) 37.980 (T3)

37.980 (T3)

37.980 (T3)

B

Шилэн

кабелийн SDH,

PDH сүлжээ

100.00 (FE)

46x1.869 (VC-

12)=

85.974

10x1.869=

18.69

17x1.869=

31.78

35x1.869=

65.42

C

DVB-Т2

модуляторын

оролт

( 8 МГц суваг)

7.5-50.3 27 4034

45

Хүснэгт 1.15-д дамжууллын Т3 болон FE интерфейс ашиглахаар сонголтыг

хийсэн. Үйлчилгээний 1 ба 2-р нөхцлийн үед Т3 суваг нь дамжууллыг бүрэн хангах

боломжтой байгаа ба сувгийн багтаамж ашиглалт нь 53% - 84% байна. Харин 3-р

нөхцөлд Т3 сувгийн багтаамж нь телевизийн үйлчилгээний нийт бит хурдыг

дамжуулахад хүрэлцэхгүй байгаа учир 2 дахь Т3 сувгийг нэмж сонгосон ба энэ нь

DVB-T2 дамжуулагч 2 оролттой ажиллах үед илүү тохирч байна. 3-р нөхцөлд нэг

STM-1 суваг ашиглавал телевизийн үйлчилгээний нийт бит хурдыг дамжуулахад

багтаамж нь хүрэлцээтэй, илүү хялбар байх боловч зарим сум сууринд STM-1

багтаамж бүхий ганцхан систем ажилладаг учир интернет, үүрэн холбоо гэх мэт

бусад хэрэглээг тооцох шаардлагатай. Иймд Т3 сувгийг сонгосон болно.

Манай сүлжээнд суурилагдсан байгаа FE интерфейс ашиглах үеийн сувгийн эзлэх

битийн хурдны тооцоо ба эзлэх VC-ийн тоог тооцов. Нэг FE интерфейсээр

дамжуулсан өгөгдлийн SDH фреймд эзлэх хамгийн их багтаамж нь 46 x VC12 =100

Мбит/сек байдаг байна. Иймд үйлчилгээний 3 нөхцлийн үед телевизийн

үйлчилгээний нийт битийн хурдны эзлэх VC12 контейнерийн тоогоор сувгийн

багтаамжийг тодорхойлсон ба нэг FE интерфейс ашиглан телевизийн дамжуулал

хийхэд багтаамж нь хүрэлцээтэй байгаа ба ашиглалт нь 19%-66% байна.

Сүлжээний нягтруулгын төвөөс нэг ба түүнээс олон тооны TS урсгалыг

дамжуулах сүлжээгээр дамжуулан нэвтрүүлэгчийн оролтонд хүргэх нөхцөлд олон

шугамын өртөг зардал өндөр болдог. Ийм нөхцөлд дамжуулах сүлжээний зардлыг

багасгахын тулд олон оролттой сүлжээний хувиргуур ашиглах боломжтой.


49

Зураг 1.13 Олон оролттой сүлжээний хувиргуур

ХОЁР. РАДИО, ТЕЛЕВИЗИЙН ӨРГӨН НЭВТРҮҮЛГИЙГ ХИЙМЭЛ ДАГУУЛЫН СҮЛЖЭЭГЭЭР ДАМЖУУЛЖ, ХҮЛЭЭН АВАХ ХУВИЛБАРУУД БА ОРОН НУТГИЙН ТЕЛЕВИЗИЙН ПРОГРАММЫГ

НЭГТГЭХ БОЛОМЖИЙГ ХАНГАСАН СҮЛЖЭЭНИЙ ХОЛБОЛТЫН ЗУРАГЛАЛ, СҮЛЖЭЭНД ШААРДЛАГАТАЙ ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖ, НӨХЦӨЛ ШААРДЛАГЫГ ГАРГАХ

2.1 “Монгол улсын телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги системээс

тоон систем рүү шилжүүлэхэд шаардагдах тоног төхөөрөмж нийлүүлэх,

суурилуулах” төслийн хүрээнд нийлүүлэгдэж байгаа тоног төхөөрөмж

Нийтийн үйлчилгээний радио телевизийн тоон өргөн нэвтрүүлгийг Монгол улсын 370 гаруй

сум сууринд хүргэх дамжууллын хэд хэдэн боломжит хувилбар байна. Үүнд:

1. APSTAR-6 хиймэл дагуул ашиглан радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээний

үйлчилгээ явуулж байгаа ДДЭШ компаний сүлжээг ашиглах.

2. Төрийн мэдлийн Наран дахь Сансрын холбооны газрын станцыг ашиглах

3. Шилэн кабелийн сүлжээ ашиглах боломжтой юм.

Нийтийн үйлчилгээний радио телевизийн тоон өргөн нэвтрүүлгийг дамжуулах сүлжээний загвар

зураглал, дамжуулах сүлжээнд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, зардлын тооцоог гаргахын өмнө

Мэдээллийн технологи, шуудан, харилцаа холбооны газрын хэрэгжүүлж байгаа “Монгол улсын

телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги системээс тоон систем рүү шилжүүлэхэд шаардагдах тоног

төхөөрөмж нийлүүлэх, суурилуулах” төслийн хүрээнд нийлүүлэгдсэн болон нийлүүлэгдэх тоног

төхөөрөмжийн талаар авч үзье.

Монгол Улсын Засгийн Газрын 2010 оны 275 дугаар тогтоолоор батлагдсан

“Радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэх үндэсний

хөтөлбөр” –ийн ажлын хүрээнд Мэдээллийн технологи, шуудан, харилцаа холбооны

газар нь 2011 оноос “Монгол улсын телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналоги

системээс тоон систем рүү шилжүүлэхэд шаардагдах тоног төхөөрөмж нийлүүлэх,

суурилуулах” төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Уг төслөөр DVB-T2/MPEG-4 стандартын

тоног төхөөрөмжийг 10 тэрбумын төсөвт багтаан Монгол Улсын 200 суманд

суурилуулах нөхцөлтэйгээр зарлан өнөөгийн байдлаар нийт 48-н сайтад тоон тоног

төхөөрөмжийг суурилуулаад байна.

2011 оны улсын төсвийн санхүүжилтээр Чойр, Иххэт, Даланжаргалан, Цагаандэлгэр,

Өндөршил, Эрдэнэдалай, Дэлгэрхангай, Ноён, Ханбогд, Даланзадгад гэсэн нийт 10-н сайтад, 2012

SDH network

Netw

Network adaptor

Network

adapter TX

Network

adapter RX

MPEG-TS 1

MPEG-TS 2


50

оны санхүүжилтээр Шивээговь, Баянтал, Цогтцэций, Цогт-овоо, Хүрмэн, Ханхонгор, Сэврэй, Номгон,

Манлай, Мандал-овоо, Гурвантэс, Баян-овоо, Мандалговь, Баяндалай, Гурвансайхан, Дэрэн, Сайхан-

Овоо, Луус, Хулд, Өлзийт, Баянжаргалан, Говь-Угтаал, Дэлгэрцогт, Адаацаг,Улаанбадрах, Хатанбулаг,

Зүүнбаян, Хөвсгөл, Сайхандулаан, Мандах, Замын-үүд, Эрдэнэ Дэлгэрэх, Өргөн, Айраг, Алтанширээ,

Сайншанд гэсэн нийт 38 сайтад Хүснэгт 2.1-д харуулсан тоног төхөөрөмжүүдийг суурилуулаад байна.

Аймгийн төв, сумын төвүүдэд суурилуулсан дамжуулах

станцын тоног төхөөрөмжийн жагсаалт

Хүснэгт 2.1

№ Барааны нэр Тоо хэмжээ /ш/

100Вт-н чадалтай нэвтрүүлэх станц

1 Нэвтрүүлэгч 1

2 Сансрын тоон гаралттай хүлээн авагч 1

3 Multiplexer 1

4 MPEG4 encoder 1

5 Төхөөрөмж суурилуулах зогсуур 1

6 Чиглэлийн антенн 4

7 Салаалагч 1

8 Фидерийн кабель 31

9 Бусад кабель, холбогч 1

10 Цахилгаан тогтворжуулагч 1





4 Чиглэлгүй антенн 1






2 MPEG4 тоон гаралттай хүлээн авагч 1





7 Цахилгааны тогтворжуулагч 1

Мэдээллийн технологи, шуудан харилцаа холбооны газрын хэрэгжүүлж буй төслийн эхний

шатанд 200 сум сууринд сансрын хүлээн авагч, нягтруулагч, тоон телевизийн нэвтрүүлэгч

суурилуулахаар төсөвлөгдсөн ба дараагийн үе шатанд үлдсэн 177 суманд тоон телевизийн

дамжуулах станцын тоног төхөөрөмжийг суурилуулах юм. Үүнд: Улаанбаатар, Налайх, Багануур,


51

Орхон, Дарханы ойролцоох 28 сайт, хөдөө орон нутгийн 149 сайтад тоон телевизийн нэвтрүүлэх

станцын тоног төхөөрөмжийг нэмж суурилуулахаар тоног төхөөрөмжийн тооцоог хийж байна.

Шинээр хэрэгжүүлэх төсөлд хамрагдах сайтын нэвтрүүлэх станцын хүчин чадлыг тооцохдоо

хүн амын суурьшил ихтэй томоохон нутаг дэвгэртэй аймгийн төв (Дархан, Эрдэнэт гэх мэт), хот, хот

орчмын дүүрэг (Налайх, Багануур гэх мэт)-т 200Вт чадалтай нэвтрүүлэх станц, бусад аймгийн төвд

100Вт-н станц, хүн амын суурьшил ихтэй , нутаг дэвсгэр нь нилээд том сумын төвд 50Вт, суурьшил

багатай жижгэвтэр нутаг дэвсгэртэй сумын төвд 20Вт-н нэвтрүүлэх станцуудыг тус тус нийлүүлж,

суурилуулахаар төлөвлөсөн.

МТШХХГ-ын 2011-2012 онд хэрэгжүүлж эхэлсэн төслөөр зөвхөн аймгийн төвийн станц нь

орон нутгийн программыг нэмж дамжуулахаар тооцсон боловч 50Вт болон 20Вт-ийн нэвтрүүлэх

станц суурилуулсан сайтад MPEG4 encoder төхөөрөмжийг нийлүүлээгүй учир орон нутгийн

программыг нийтийн үйлчилгээний нэвтрүүлэгчээр дамжуулах боломжгүй юм. Иймээс төслийн

дараагийн үе шатанд MPEG4 encoder төхөөрөмжийг 50Вт-ийн чадалтай нэвтрүүлэх станц суурилуулах

сайтад нэмж суурилуулахаар тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээг тооцоолж байгаа болно. Ингэснээр

хүн ихтэй томоохон сум суурин орон нутгийн программаа нийтийн үйлчилгээний нэвтрүүлэгч

ашиглан дамжуулах боломжоор хангагдах юм. Мөн өргөн нэвтрүүлгийг тасалдалгүй, тогтмол ард

иргэдэд хүргэж байх зорилгоор одоо суурилуулж байгаа 200 сайтад зай тэжээлийн төхөөрөмжийг

нэмж нийлүүлж, суурилуулах шаардлагатай гэж үзэж нэмэлт хөрөнгө оруулалтын тооцоонд

оруулахаар тооцож байна.

Шинээр хэрэгжүүлэх төслийн нэг сайт дахь (200Вт, 100Вт, 50Вт, 20Вт) тоног төхөөрөмжийн

төрөл, тоо хэмжээг Хүснэгт 2.2-т үзүүллээ.

Телевизийн 200Вт, 100Вт, 50Вт, 20Вт -н чадалтай

нэг сайт дахь тоног төхөөрөмжийн жагсаалт

Хүснэгт 2.2

№ Барааны нэр Тоо хэмжээ /ш/

200Вт, 100Вт-н нэвтрүүлэх станц



3 Multiplexer 1

4 MPEG4 encoder 1

5 Хяналтын төхөөрөмж 1

6 Филтер 1


8 Чиглэлийн антенн 4

9 Салаалагч 1




13 Зай тэжээл 1 ком

50Вт, 20Вт-н нэвтрүүлэх станц


2 MPEG4 тоон гаралттай х/а 1

3 MPEG4 encoder (ОН программ дамжуулах сайтад) 1

4 Multiplexer (ОН программ дамжуулах сайтад) 1

5 Модулятор 1


52

6 Хяналтын төхөөрөмж 1

7 Филтер 1






13 Зай тэжээл 1 ком

Дээрх хүснэгтээс харахад нийтийн үйлчилгээний радио телевизийн тоон өргөн нэвтрүүлгийг

Монгол улсын 370 гаруй сум сууринд хүргэх дамжууллын боломжит хувилбарыг хиймэл дагуулын

холбоо байна гэж үзэн төсөлдөө сансрын тоон хүлээн авагчийг телевизийн бүх сайтад нийлүүлэхээр

тусгасан ба эхний 48 сайтад сансрын хүлээн авагч нь суурилагдсан байна. Хэрвээ дамжууллын

хувилбараар хот хоорондын шилэн кабелийн сүлжээг сонговол олон тооны сансрын хүлээн авагч үр

ашиггүй нийлүүлэгдэх учир төслийн дараагийн үе шатанд дамжууллын хувилбарыг сонгосны үндсэн

дээр дамжуулах сүлжээнд шаардлагатай тоног төхөөрөмжийг нийлүүлэх нь зүйтэй гэж үзэж байна.

2.2 ДДэшТВ ХХК-ийн сүлжээг ашиглан нийтийн үйлчилгээний

телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг орон даяар дамжуулах

үеийн сүлжээний загвар зураглал, шаардлагатай

төхөөрөмжийн тоо

Өнөөгийн байдлаар нийтийн үйлчилгээний телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн 6 программыг

ДДЭШТВ ХХК-ийн DVB-S тоон сүлжээг ашиглан орон даяар дамжуулан, хүлээн авч телевизийн газрын

аналоги сүлжээгээр цацаж байгаа болно. Одоо ажиллаж байгаа сүлжээний блок диаграммыг Зураг

2.1-д үзүүлэв.

Олон сувгийн телевизийн хүлээн авах тал

LNB

DVB receiver

Sp

litte

r R

F

Modulator

LNB DVB receiver

Video 1

Audio 1

DVB receiver ModulatorVideo 1

Audio 1


Audio 1


Audio 1


Audio 1


Audio 1

Hyb

rid

Po

wer

am

pli

fier

Сансраас ТВ нэвтрүүлэг үздэг хэрэглэгч

375 сум сууринд ажиллаж байгаа ТВ дахин дамжуулах станцаас үздэг хэрэглэгч

Зураг 2.1 Нийтийн үйлчилгээний телевизийн дахин дамжуулах сайт

Энэ дамжууллыг хийхдээ ДДЭШТВ ХХК-ийн сүлжээгээр МҮОНТ-ийн программыг чөлөөтэй, бусад

арилжааны 5 телевизийн программыг нууцлалтайгаар кодчлон дамжуулж байгаа учир малчид


53

зөвхөн МҮОНТ-ийн программыг үнэ төлбөргүй үзэх боломжтой. Засгийн газраас энэхүү зурваст жилд

1,2 сая ам.доллар төлдөг ба РТС УТҮГ-ын сүлжээ нь телевизийн 6 программыг карттай хүлээн

авагчаар хүлээн авч байгаа ба сар бүрийн картын сунгалтын төлбөр хийхгүйгээр зохицуулагдсан

болно. Энэхүү 6 программ нь APSTAR-6 хиймэл дагуулаас ДДЭШТВ ХХК-ийн түрээслэн ашиглаж байгаа

54 МГц зурвасын өргөнтэй транспондерийн 1/3 орчим хувийг эзлэн дамжигдаж байна. Цаашид

ДДэшТВ ХХК-ийн газрын станц ашиглан Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт туссан телевизийн 10

программыг дамжуулахад одоо ашиглаж байгаа зурвасын өргөн нь хүрэлцээтэй юм. Телевизийн

орон нутаг дахь дахин дамжуулах станцыг DVB-T2 тоон технологид шилжүүлж байгаа учир хиймэл

дагуулаас хүлээн авсан групп тоон урсгалаас тоон системийн нийтлэг интерфейс (CI – Common

Interface) ашиглан Засгийн газраас дамжуулахаар сонгогдсон телевизийн программуудыг сонгон авч

дахин шинэ багц дамжууллын урсгал үүсгэн телевизийн дахин дамжуулах станцын оролтонд өгөх

замаар тоон телевизийн олон сувгийг тухайн сум сууринд дамжуулах боломжтой юм. Энэхүү нийтлэг

интерфейст САМ (Conditional access module) модуль суурилуулах бөгөөд нэг модульд 2-8

программыг ялгаруулах боломжтой байдаг. САМ модуль нь нийтлэг интерфейс бүхий мэргэжлийн

хүлээн авагчид суурилагддаг ба бидний сонгох MPEG4 хүлээн авагч нь 2 буюу түүнээс дээш CI

интерфейсийн үүртэй байх шаардлагатай. САМ модуль ашиглах үеийн ерөнхий схемийг Зураг 2.2-д

харуулав.

Зураг 2.2 САМ модуль ашиглаж суваг ялгаруулах схем

САМ модулийн ерөнхий техник үзүүлэлт Хүснэгт 2.3

“Professional CAM” үзүүлэлт


54

Интерфэйс протокол

DVB-CI дэмжинэ

IC карт интерфэйс ISO7816 стандартад суурилсан

Үйлдэлийн систем Linux

MPEG DEMUX Олон сувгийн сонголттой

Сувгийн чадамж Нэг модул дээр 4-8 TВ сувгийг ялгах боломжтой

ДДЭШ ХХК-ийн сүлжээ ашиглах үеийн газрын станцын дамжуулах талын сүлжээний

зураглалыг Зураг 2.3-т, нийтийн үйлчилгээний тоон телевизийн газрын сүлжээний дахин дамжуулах

сайтын загвар зураглалыг Зураг 2.4-т тус тус харуулав.

Зураг 2.3-аас харахад нийтийн үйлчилгээний телевизийн программыг дамжуулахад зориулж

сүлжээний дамжуулах талд нэмэлт хөрөнгө оруулалт шаардлагагүй байна.

“ ДДэш ТВ” ХХК- ийн сүлжээ ашиглах үед дамжуулах сүлжээнд

шаардагдах тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээ

Сум сууринд ажиллаж байгаа телевизийн дахин дамжуулах сайтуудын одоо

ашиглаж байгаа сансраас хүлээн авах антенныг тоон технологид шилжихэд солих

шаардлагагүй учир хүлээн авах антенн, бага шуугианы өсгөгч кабель зэргийг

жагсаалтад оруулаагүй болно. “ДДэш ТВ” ХХК-ийн сүлжээ ашиглан З77 сум сууринд

телевизийн олон сувгийн программыг хүлээн авч тоон телевизийн нэвтрүүлэх

станцын оролтонд өгөхөд нэмж шаардагдах тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээг Хүснэгт

2.4-т үзүүлсэн. Орон нутагт нийтийн үйлчилгээний тоон телевизийн сүлжээгээр 10

телевизийн программ дамжуулна гэж тооцоог хийсэн.

ДДэш-н газрын станцыг ашиглан телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг орон

даяар дамжуулах үед шаардагдах төхөөрөмжийн тоо хэмжээ

Хүснэгт 2.4

№ Шаардагдах тоног төхөөрөмж Хэмжих

нэгж

Тоо хэмжээ

Нийт дүн Төслийн 1-р

үе шат

/200 сайт/

Төслийн 2-р

үе шат

/177 сайт/

1 Сансрын хүлээн авагч

/мэргэжлийн/

ш 200 177 377

2 САМ модуль ш 400 354 754

55

Зураг 2.3 “ДДэшТВ” ХХК-ний газрын станц ашиглах үеийн тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээний дамжуулах хэсгийн зураглал (ДДэш газрын

станц)


56

Зураг 2.4 “ДДэшТВ” ХХК-ний сүлжээ ашиглах үеийн тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн дахин дамжуулах сүлжээний орон нутаг дахь телевизийн сайтын

зураглал (Дамжуулах станц)

57

Зураг 2.5 Наран газрын станц ашиглах үеийн тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээний дамжуулах хэсгийн зураглал

(Наран газрын станц)


58

Зураг 2.6 Наран газрын станц ашиглах үеийн тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээний хүлээн авах хэсгийн зураглал

(Дахин дамжуулах сайт)

59

2.3 Наран газрын станц ашиглан тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг

орон даяар дамжуулах үеийн сүлжээний загвар зураглал

Монгол улсын хэмжээнд ганцхан МҮОНТелевизийн программыг аналоги хэлбэрээр

дамжуулдаг байсан телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн сүлжээг 2004-2005 онд Интелсат-906 64Е хиймэл

дагуулын транспондер түрээслэн тоон телевизийн олон сувгийн DVB-S технологид иж бүрэн

шилжүүлэх төслийг хэрэгжүүлсэн. Ингэснээр Улаанбаатарт Тоон Телевизийн Төв Станц байгуулан 4

телевизийн сувгийн аналоги дуу дүрсийг тоон хэлбэрт хувиргадаг инкодер, интерфейс хувиргагч,

нягтруулагч, тоон РРШ-ын тоног төхөөрөмж суурилуулж, сүлжээний хяналт удирдлагын төв

байгуулснаас гадна сансрын холбооны Наран станцад модулятор, хяналтын систем, РРШ-ын тоон

төхөөрөмжүүдийг суурилуулсан. Мөн 23 аймаг хотын төв болон 325 сум сууринд хиймэл дагуулын Си

зурваст ажиллах 4 сувгийн хүлээн авагч, дахин дамжуулах станцын хамт шинээр ашиглалтанд оруулж,

сансрын 4 сувгаар 6 телевизийн программыг, үндэсний радио өргөн нэвтрүүлгийн 2 программын

хамт орон даяар дамжуулдаг болж сумын төвөөс алс зайд амьдардаг малчид телевизийн 6

программыг үнэ төлбөргүй хүлээн авч үзэж байсан болно. 2010 оны 5-р сараас ДДЭШ ТВ компаний

Кu зурвасын транспондерт ажиллаж байгаа сүлжээг ашиглаж эхэлсэн.

Иймд Наран станц нь тоон телевизийг дамжуулах бааз суурьтай, дэд бүтэц, ажиллах боловсон

хүчний хувьд бүрэн бэлтгэгдсэн гэж үзэж болох бөгөөд төрийн мэдлийн энэхүү сүлжээг нийтийн

үйлчилгээний телевизийн олон сувгийг дамжуулахад ашиглах боломжтойгоос гадна цаашид

үндэсний хиймэл дагуулыг ашиглах нөхцлийг бүрдүүлэх ач холбогдолтой.

Үүний тулд сансрын холбооны DVB-S2 технологийг MPEG-4 нягтруулгатай хослуулан, бага

багтаамжийн транспондер ашиглавал үнэ өртөг бага байхаас гадна өргөн уудам нутаг дэвсгэрт тархан

суурьшсан иргэн, өрх бүрт нийтийн үйлчилгээний телевизийн олон сувгийн үйлчилгээг тэгш

хүртээмжтэй хүргэх асуудлыг шийдвэрлэх боломж бүрдэх юм.

Наран станцыг ашиглах үеийн сүлжээний загвар зураглалын дамжуулах хэсэг нь ДДЭШ ТВ-ийн

DVB-S2 сүлжээний дамжуулах талтай төстэй байна. Гэхдээ дамжуулах сувгийн тооноос хамаарч

толгой станцад ашиглах төхөөрөмжийн тоо хэмжээ, хиймэл дагуулын транспондерт ашиглах зурвас

нь харьцангуй бага байх ба Засгийн газар нийтийн телевизийн сүлжээгээр дамжуулах программаа

иргэдэд үнэ төлбөргүй үзүүлэх нөхцөлд сүлжээний бүтэц илүү хялбар болно. Наран станц ашиглах

үеийн газрын станцын дамжуулах талын сүлжээний зураглалыг Зураг 2.5-д, хүлээн авах тал буюу

нийтийн үйлчилгээний тоон телевизийн газрын сүлжээний дахин дамжуулах сайтын загвар

зураглалыг Зураг 2.6-д харуулав.

2.4 Наран газрын станц ашиглан тоон телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг

орон даяар дамжуулах үед шаардагдах тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээ

Наран газрын станцыг ашиглан нийтийн үйлчилгээний тоон телевизийг дамжуулах 2 нөхцлийг

авч үзэн шаардлагатай тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээг тооцоольё. Үүнд:

1. Си зурвасын транспондерт ажиллах.

2. Кu зурвасын транспондерт ажиллах.


60

Си зурвасын транспондерт ажиллах нөхцөлд шаардагдах

тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээ

Энэ нөхцөлд төрийн мэдлийн сансрын холбооны газрын станцын одоо бэлэн байгаа

upconvertor, их чадлын өсгөгч, 16м диаметртэй антенн болон шилэн кабелийн сүлжээг ашиглах

боломжтой юм. Харин төрийн мэдлийн MPEG-4 нягтруулах төвийг шинээр байгуулахаар Зураг 2.5-

аас харагдаж байгаа боловч Улаанбаатар хотын телевизийн нийтийн үйлчилгээний нягтруулгын

төвийг давхар ашиглах боломжтой. Үүний тулд тус нягтруулгын төв нь МРEG-4 дамжууллын урсгалыг

олон янзаар, олон гаралтаар гаргах боломжтой байхаар MPEG-4 нягтруулагчийн сонголтыг хийх

шаардлагатай. Нягтруулах төв нь хамгийн их хөрөнгө оруулалт шаардагддаг хэсэг юм.

Орон даяар үнэ төлбөргүй дамжуулах радио, телевизийн программуудыг хиймэл дагуулын

тусдаа нэг транспондороор дамжуулбал MPEG-4 TS урсгалаас сонгосон телевизийн программуудаас

бүрдэх групп урсгалыг ялгаж авах зориулалт бүхий САМ модуль ашиглах шаардлагагүй юм.

Харин Си зурваст ажиллах нөхцөлд орон нутгийн телевизийн сайтуудын хүлээн авах антенны

бага шуугианы өсгөх блок LNB болон хүлээн авагч солигдох ба харьцангуй том антенн хэрэглэх

шаардлагатай болно. 2011 оноос өмнө Си зурвасын транспондер түрээслэж байх үед сум суурингийн

дахин дамжуулах сайтуудад ашиглаж байсан 2,4м-3,2м диаметртэй антеннуудыг одоо 166 суманд

ашиглаж байгаа ба үлдсэн сумууд нь 0,7м -0,9м диаметртэй жижиг антенныг сансрын хүлээн

авалтанд ашиглаж байна. Гэхдээ манай ажлын хэсгээс судалгаа хийж үзэхэд 161 сумдын том

антеннууд нь ашигладаггүй ба суурин дээрээ болон холбооны салбарын хашаанд буулгасан

байдалтай байна. Эдгээрээс 25 нь гэмтэлтэй, ашиглах боломжгүй гэсэн судалгааны дүн гарсан. Иймд

нийт ашиглах боломжтой том антенны тоо 302 болж байгаа учир хэрвээ Си зурваст ажиллах бол

шинээр 75 антенн шаардлагатай болно. 2,4м-3,2м диаметртэй хүлээн авах антенны ашиглалтын

байдлын судалгааг Хавсралт.1-д үзүүлэв.

Си зурвасын транспондерт ажиллах нөхцөлд шаардагдах тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээг Хүснэгт

2.5-д тусгав.

Си зурвасын транспондерт ажиллах нөхцөлд шаардлагатай

тоног төхөөрөмжийн тоо хэмжээ

Хүснэгт 2.5

№ Тоног төхөөрөмжийн нэрс Хэмжих нэгж Тоо хэмжээ

1 DVB-S2 Modulator ш 2

2 Switch модем ш 1

3 DVB-S2 мэргэжлийн хүлээн авагч ш 10

4 Оптик хүлээн авагч ш 1

5 Оптик нэвтрүүлэгч ш 1

6 Сүлжээний хяналт, удирдлагын төв ком 1

7 Бага шуугианы өсгөх блок LNB ш 387

8 DVB-S2 мэргэжлийн хүлээн авагч ш 377

9 2,4м-3,2м диаметртэй хүлээн авах антенн ш 75


61

Ku зурвасын транспондерт ажиллах нөхцөлд


Энэ нөхцөлд Наран газрын станцын цахилгаан хангамж, барилга байгууламж, хөргөлт халаалт,

толгой станц хүртэлх шилэн кабелийн сүлжээ зэрэг одоо байгаа дэд бүтцэд суурилан газрын станцын

нэвтрүүлэх талыг Зураг 2.5 -ийн дагуу шинээр байгуулна. Харин орон нутгийн телевизийн сайтуудын

хүлээн авах хэсэгт DVB-S2 мэргэжлийн хүлээн авагч суурилуулах шаардлагатай болно.

Ku зурвасын транспондерт ажиллах нөхцөлд газрын станц болон хүлээн авах хэсэгт


Хүснэгт 2.6

№ Төхөөрөмжийн нэр Хэмжих нэгж Тоо хэмжээ

1 DVB-S2 Modulator ш 2

2 Switch modem ш 1

3 DVB-S2 Upconverter ш 2

4 Upconvertor switch ш 1

5 HPA ш 2

6 HPA combiner ш 1

7 DVB-S2 Professional reciever ш 10

8 Monitor ш 10

9 Сүлжээний хяналт, удирдлагын төв ком 1

10 DVB-S2 Professional reciever ш 377

2.5 Орон нутгийн телевизийн программыг үндсэн урсгалтай

нэгтгэх, дахин дамжуулах сүлжээний зураглал

МТШХХГ-ын хэрэгжүүлж байгаа телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн дахин дамжуулах станцуудыг

тоон технологид шилжүүлэх төслийн хүрээнд:

Бүх аймгийн төвд орон нутгийн дөрвөөс доошгүй программыг Улаанбаатараас дамжуулсан TS

урсгал дээр нэмж тухайн орон нутагт суурилуулж байгаа нийтийн үйлчилгээний телевизийн

станцаар цацах

Хүн ам ихтэй 50Вт нэвтрүүлэгч суурилуулж байгаа томоохон сум сууринд 2 хүртэл орон

нутгийн программыг төвөөс ирсэн ТВ урсгал дээр нэмж нийтийн үйлчилгээний нэвтрүүлэгчээр

тухайн орон нутагт цацах боломжоор хангах зорьж байгаа юм.

Үүний тулд орон нутаг дахь тоон телевизийн нэвтрүүлэх сайтад орон нутгийн нэвтрүүлгийг оруулах

MPEG4 энкодер болон нягтруулагчийг нэмж суурилуулна. Сансрын хүлээн авагчийн гаралтын

ерөнхий TS урсгалыг орон нутгийн программыг кодчлох энкодерийн гаралтын TS урсгалтай хамт

нэгтгэх техникийн боломжийг нягтруулагч хангах ба нягтруулагч нь DVB-T2 модулятортой холбогдож

ажиллана. Орон нутгийн телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг дамжуулахад шаардлагатай энкодер болон

нягтруулах төхөөрөмжүүдэд тавигдах техникийн үндсэн нөхцөл, шаардлагыг Хүснэгт 2.7 болон

Хүснэгт 2.8-д тусгалаа. Мөн аймгийн төв ба сумын төвд орон нутгийн телевизийн программыг үндсэн

урсгалтай нэгтгэх, дахин дамжуулах сүлжээний зураглалыг Зураг 2.7, Зураг 2.8-д харуулав.


62

Зураг 2.7 Орон нутгийн программыг үндсэн урсгалтай нэгтгэх зураглал (Аймгийн төв)

Зураг 2.8 Орон нутгийн программыг үндсэн урсгалтай нэгтгэх зураглал (Сумын төв)


63

Орон нутгийн программыг дамжуулахад шаардлагатай Encoder төхөөрөмжийн ерөнхий нөхцөл шаардлага

Хүснэгт 2.7

№ Encoder Нөхцөл шаардлага

1 4 хүртэл сувгийн кодчлол хийдэг

2 Гаралтын интерфейс нь ASI, TS,

IP-г дэмждэг

3 MPEG2, MPEG4 шахалттай

4 Encoder, transcoder-г дэмждэг

5 Оролт нь SDI, CVBS видео

интерфейстэй

6 4 хүртэл аналоги дуу болон SDI

embedded аудио оролтын

интерфейстэй

7 DVB-ASI, TS over IP гаралттай

8 IP дамжуулалт нь UDP, RTP

протоколыг дэмждэг

9 Web-д суурилсан удирдлага,

хяналтын системд холбогдох

боломжтой байх ба SNMP

хяналт, удирдлагын программ

хангамжийг дэмждэг байх.

Орон нутгийн программыг дамжуулахад шаардлагатай

нягтруулах төхөөрөмжийн ерөнхий нөхцөл шаардлага

Хүснэгт 2.8

№ Multiplexer Нөхцөл шаардлага

1

DVB ASI Input: EN50083-9 стандартыг хангах ба 8-аас доошгүй ASI оролттой

2 DVB ASI Output: EN50083-9 стандартыг хангах ба 2-аас доошгүй ASI гаралттай

3 Input bit rate: up to 160 mbps

4 Output bit rate: up to 160 mbps

5 Алсын удирдлага хяналтанд

холбогдох боломжтой

6 TS package length 188/204 byte


64

2.6 Хиймэл дагуулын сүлжээ, газрын станцын найдвартай ажиллагаа, дэд бүтэц, байр, байршлын судалгаа

Наран газрын станцын үндсэн үйл ажиллагаа :

Наран газрын станц нь Интелсат-906, Энэтхэгийн далайн бүсэд орших зүүн уртрагийн 64° хиймэл дагуулаар улс хоорондын холбоо, орон нутгийн ярианы болон өгөгдлийн үйлчилгээ, олон улсын телевизийн тусгай нэвтрүүлгийн үйлчилгээ, олон улсын Интелсатын хяналтын станцын үүргийг гүйцэтгэж байна.

• Улс хоорондын телефон сувгийн үйлчилгээ • Олон улсын интелсатын зүүн уртрагт байрлах хяналтын станц • Орон нутгийн телефон холбооны VSAT сүлжээ

Наран станцын ашиглаж байгаа INTELSAT-906 хиймэл дагуулын өгөгдлүүд

Хүснэгт 2.9

INTELSAT IS-906 system characteristics

Launched Launch Vehicle

September 2002 Ariane

Mission life Over 15 years

Orbit position 64°E

Coverage area Europe, Asia, Australia and Africa

C-Band Ku-Band

Number of transponder Up to 72 (in equiv. 36 Up to 22 (in equiv. 36 MHz units)

EIRP 36.0 up to 41.0 dBW Up to 54.0 dBW

G/T -8.0 up to -1.6 dB/K Up to +9.0 dB/K

Зураг 2.9 INTELSAT-906 хиймэл дагуулын цацаргалтын хамрах бүс


65

Станцын техникийн боломж: Наран станц нь улс орны хэмжээнд хамгийн хүчин чадал сайтай Интелсат-А стандартын газрын станц юм. Энэ нь хүлээн авах болон нэвтрүүлэх радио тоног төхөөрөмжийн техникийн үзүүлэлт өндөр, 100% нөөцийн системтэй, мэдээллийн чанар багтаамж, найдвартай ажиллагаагаар онцлог юм. Станцын хувьд 40 гаруй жилийн түүхтэй бөгөөд станцын цахилгаан тэжээл, газардуулга, тоног төхөөрөмжийн хөргөлт зэрэг дэд бүтцийн систем нь олон улсын стандартыг хангасан байдаг. Газрын станцаас хэрэглэгчийн төгсгөлийн станц буюу Мэдээлэл холбооны сүлжээний байр хооронд өндөр хурдны шилэн кабелиар холбогдсон байдаг. Антенны хүчин чадал

Интелсатын A-стандартын антенн диаметр

нь 16м, B-стандартын 2 антеннтай диаметр нь 11

метр, 12 метр, С-стандартын антенны диаметр нь

7,3 метр. Туйлшрал нь дугуй болон шугаман Си

зурваст ажиллана.

Их чадлын өсгөгч

Газрын станцаар дамжигдаж байгаа

мэдээлэлийг чадлын хувьд хангалттай өсгөх

зорилгоор ашигладаг. Үүнийг клистрон, лампан

өсгөгчөөр 3 кВт, 700Вт өсгөх боломжтой.

Бага шуугианы өсгөгч

Хиймэл дагуулаас ирж байгаа маш сул

сигналыг газрын станцын бага шуугианы өсгөгчөөр

өсгөдөг. Уг өсгөгчийг шуугианы температур нь 55°К,

FET транзистор дээр хийгдсэн байна.


66

Нэвтрүүлэгч- Хүлээн авагч

Энэ хэсэгт модулятор болон демулятор, давтамж

хувиргагчууд орно. Нэвтрүүлэх талд тоон модуляц хийж

140/70МГц-ын завсарын давтамжинд зөөнө. Дараа нь

6ГГЦ-ын өндөр давтамж болгон хувиргана.

Хүлээн авах талд 4ГГц-ын өндөр давтамжийг 140/70МГц

завсарын давтамжинд зөөж, демодуляци хийн нам

давтамжийн сигнал болгоно.

Удирдлага хяналтын хэсэг

Газрын станцын найдвартай ажиллагааг хангахад

шаардлагатай мэдээлэлүүдийг 24 цагийн турш хянаж

байдаг хэсэг.

Цахилгаан тэжээлийн хангамж

Станцын цахилгааны эх үүсгэвэр нь 10кВ-ын

үндсэн хоёр оролт, нөөцийн нэг оролттой, 1-р зэргийн

категорит ордог, аварын дизель генератортой. Мөн

үүний зэрэгцээ тасралтгүй тэжээлийн систем /UPS/ нь

үндсэн болон нөөцийн горимтой.

Автомат хөргөлт халаалтын систем

Станцын радио төхөөрөмжүүдийн орчны

температурыг хэвийн барьж байх автомат хөргөлт

халаалтын систем ажиллана.

Шилэн кабелийн терминал

Газрын станц төгсгөлийн төхөөрөмж хооронд

өндөр хурдны шилэн кабелиар холбогдсон .

ДДэш-ийн газрын станц болон ашиглаж байгаа APSTAR-V хиймэл дагуулын

тухай мэдээлэл

ДДэш газрын станцын үндсэн үйл ажиллагаа :


67

ДДэш газрын станц нь 138:Е байрлах Апстар-5 хиймэл дагуул ашиглан Монголын телевизийн

сувгууд болон гадаадын сувгуудыг Кэй-Юү (Ku) зурвасын транспондер ашиглан орон даяар

дамжуулдаг өргөн нэвтрүүлгийн оператор компани юм.

ДДэш нь “ЭйПиТи” Сайтелайт Холдинг компани (APT Satellite Holding LLC)-тай Ku зурвасын

54Mhz транспондерийг 10 жилийн хугацаатай түрээслэх гэрээ 2008 онд байгуулсан байна.

Антенны хүчин чадал

Үндсэн антенн нь 9,3м-ийн диаметртэй Vertex(USA) фирмийн антенн бөгөөд Нөөц антенн

нь 4,5м-ийн диаметртэй Suman(China) фирмийн антенн болно.

APSTAR-V хиймэл дагуулын тухай мэдээлэл

Хүснэгт 2.10

APSTAR-V system characteristics

Model FS 1300

Mission life Over 15 years

Orbit position 138°E

Station keeping ±0.05° (E/W, N/S)

C-Band Ku-Band

Coverage area China, India, Southeast Asia,

Australia, New Zealand,

Pacific-island,

Hawaii

Beam №1 for China Beam №2

for China , India and Korea

Number of transponder 38 8 in beam №1

8 in beam №2

TWTA power level 60W 139W

EIRP 33 ~ 41dBW Beam №1: 45~ 59dBW

Beam №2: 46 ~ 50dBW

G/T -9 ~ +1 dB/K Beam №1: -4.5 ~ 9.5dB/K

Beam №2: -4dB/K (edge of coverage)

Gain control model Fixed and auto level control

Frequency range 5850 to 6650 GHz for

receive

3400 to 4200 GHz for

transmit

14.0 to 14.5 GHz for receive

12.25 to 12.75 GHz for transmit

Polarization Dual linear polarization Dual linear polarization

linearizer Linearized TWTA


68

Зураг 2.10 APSTAR-V хиймэл дагуулын footprint

Найдвартай ажиллагаа бүхий 138:Е байрлах APSTAR-5 хиймэл дагуул

a) Цацаргалт нь Монгол улсын нутаг

дэвсгэрийг бүрэн хамардаг

b) Дохионы түвшин (40-48 dBW)

c) Азийн ихэнх оронд хамрах хүрээтэй

d) 15-аас дээш жилийн настай

Цахилгаан тэжээлийн хангамж

Цахилгаан тэжээлийн 3 эх үүсвэрээс

тэжээгддэг. Үүнд:

a) 10кВ-ийн ТП бүхий 2 талын

оруулгатай.

b) 100kVA-ийн чадал бүхий дизель станцтай.

c) APC фирмийн 40kVA*2 үл тасалдах тэжээлийн үүсгүүртэй

Сүлжээний найдвартай ажиллагаа

МҮОНРТ-ийн байранд байрлах сүлжээний толгой станцаас Наранд байрлах

газрын станц хүртэл телевизийн групп сигналыг найдвартай хүргэхийн тулд:

a) Хоѐр өөр сувагчлалаар суурилуулсан шилэн кабель

b) Жи-Мобайль компаний үндсэн сүлжээгээр дамждаг нөөц тракт

c) NEC фирмийн MW төхөөрөмжөөр ашиглан дамжууллын нөөц систем

үүсгэсэн.


69

Дүгнэлт

Наран станц нь дэд бүтцийн хувьд цахилгаан тэжээлийн 3-н талын оруулгатай, газардуулга,

тоног төхөөрөмжийн хөргөлт, байрны халаалтын системээр хангагдсан, байр талбай

хангалттайгаас гадна хиймэл дагуулын газрын станцын бүх стандартыг хангасан антеннууд

ашигладаг байна. Одоогийн ашиглаж буй INTELSAT 906 хиймэл дагуулын хувьд дохионы цацаргалт

нь Монгол улсын нутаг дэвсгэрийг бүрэн хамарсан Си зурвас, Ku-зурвас дээр ажилладаг ба уг

хиймэл дагуулын ашиглалтын хугацаа нь 2017 онд дуусна.

“ДДэшТВ” ХХК-ний газрын станц нь Кэю-Юү (Ku) зурвас ашиглан орон даяар телевизийн

олон суваг дамжуулах үүргийг гүйцэтгэдэг. Дэд бүтцийн хувьд цахилгаан тэжээлийн 2 талын

оруулгатай, нөөц үүсгүүртэй, тоног төхөөрөмжийн хөргөлт, байрны халаалтын системээр

хангагдсан ба үндсэн болон нөөц антеннтай. Дэд бүтцийн нөхцөл шаардлагыг сайжруулах

чиглэлээр нилээд зүйл хийсэн нь ажлын хэсгийнхэн газар дээр нь очиж үзэхэд харагдаж байсан.

Ашиглаж буй TELSTAR-18 хиймэл дагуулын цацргалт нь Монгол улсын нутаг дэвсгэрийг хамарч үйл

ажиллагаа явуулж байгаа ба Си-зурвас, Ku-зурвас дээр ажиллах боломжтой. 2019 онд хиймэл

дагуулын ашиглалтын хугацаа нь дуусна.

Наран газрын станцыг Ku-зурваст ажиллуулан телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг орон даяар

дамжуулахад нилээд их тоног төхөөрөмж шаардагдахаар судалгаанаас харагдаж байна. Гэвч

Наран станц нь мэргэжлийн боловсон хүчнээр бүрэн хангагдсан, станцын байр талбай, тоног

төхөөрөмжүүд нь “Мэдээлэл холбооны сүлжээ” ТӨК-ний эзэмшилд байдаг учир улсын төсвөөс

зарцуулдаг санхүүжилтийг хэмнэх боломжтой юм.

Харин “ДДэшТВ” ХХК-ний сүлжээг ашиглан телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг орон даяар

дамжуулахад нэмэлт тоног төхөөрөмж бага шаардагдахаар судалгаанаас харагдаж байгаа ч

хиймэл дагуулын түрээс болон сүлжээ ашиглалтын төлбөрт жилд өндөр төлбөр төлж байна.

Дээрх хоёр станцуудын сүлжээний дэд бүтэц, байр байршлын байдал, ашиглаж буй хиймэл

дагуулын үзүүлэлтүүдийг харьцуулж үзэхэд хоёулаа техникийн найдвартай ажиллагаа болон

ашиглалт үйлчилгээг бүрэн хангаж ажиллах боломжтой байгаа ч цаашид орон даяар телевизийн

өргөн нэвтрүүлгийг дамжуулах газрын станцыг сонгохын тулд эдийн засгийн үр ашгийн

нарийвчилсан тооцоог хийх хэрэгтэй гэж үзэж байна.


70

Тоон телевизийн үйлчилгээг хүргэхэд шаардагдах дэд бүтцийн судалгаа

Дэд бүтцийн өнөөгийн байдлыг гаргахад МТШХХГ, МХС ХХК-уудаас авсан судалгааг үндэслэлээ. МТШХХГ нь судалгааг 2011 онд РТС УТҮГ-ын орон нутаг дахь ажилтнуудаар дамжуулан авсан бөгөөд дараах чиглэлийн асуулгыг багтаасан байна. Үүнд:

- Антенны байрлал (цамхаг дээр/ барилгын дээвэр дээр/ модон баганан дээр) - Цамхагийн өндөр, хийц - Цамхаг нь ашиглалтын шаардлага хангаж байгаа эсэх - Цамхагийн байрлал оновчтой эсэх - Телевизийн дохио нь тухайн сум суурингийн төвийн нутаг дэвсгэрийг хамарч чадаж

байгаа эсэх - Тухайн орон нутагт үүрэн операторын цамхаг байрлаж байгаа эсэх - Байр талбай боломжтой эсэх - Тэжээлийн үүсгүүрийн байдал - Антеннаас төхөөрөмж хүртэлх зай - Хүний нөөцийн боломж - Цамхаг эзэмшигчийн байдал

МХС ХХК-ийн орон нутаг дахь салбаруудаас дараах асуулга бүхий судалгааг авсан. Үүнд:

- Цамхаг нь шаардлага хангаж байгаа эсэх - Байр талбайн боломж байгаа эсэх - Цахилгаан, зай тэжээлийн байдал - Агааржуулалтын системтэй эсэх - Тайлбар

Судалгаанд Улаанбаатар хотын алслагдсан дүүрэг, хороо болон 21 аймгийн сум, суурин газрын нийт 384 байршлыг хамруулсан.

5.1 Цамхаг

Цамхгийн стандарт

Одоогийн байдлаар цамхгийн чиглэлээр батлагдсан Монгол Улсын дараах стандартууд байна. Үүнд:

- MNS 5884:2008 Холбооны цамхаг байгуулахад тавигдах ерөнхий шаардлага

- МNS 5762:2007 Цамхагт суурилуулсан антенн фидерийн байгууламж. Аюулгүй

ажиллагааны шаардлага

MNS 5884:2008 стандартад зааснаар холбооны цамхаг байгуулахад дараах ерөнхий

шаардлагуудыг тавьдаг. (сонгож авав.) Үүнд:

- Цамхаг нь тусгай хамгаалалт бүхий шаттай байх

- 15 м-ээс дээш өндөртэй цамхгийн шат нь амрах талбайтай байх

- Цамхгийн аянга зайлуулагч болон газардуулгыг MNS 5596:2006 стандартын дагуу

хийх

- Хүн амын нягтрал, долгион тархалтын хамрах хүрээнээс хамааруулж, цамхгийн

өндрийг хүснэгтэд заасны дагуу сонгох

Хүснэгт: Цамхгийн өндөр

Бүсийн Цамхгийн төрөл Хүн амын Цамхгийн өндөр


71

ангилал нягтрал 1км

2 талбайд

1-р бүс, Нийслэл

Радио телевизийн өргөн нэвтрүүлэг

200-аас дээш 70 м-ээс дээш

Хөдөлгөөнт холбооны үндсэн сүлжээ


2-р бүс, Аймаг, дүүрэг





3-р бүс, сум, хороо


50-аас дээш

30 м-ээс дээш


50-аас дээш

10 м-ээс дээш

Мөн цамхгийг байгуулахад тусгай зөвшөөрөлтэй байгууллага, зураг төслийн дагуу

заасан материалаар, заасан боловсон хүчин, тоног төхөөрөмжийг ашиглан суурилуулалт

хийх болон цамхгийн шат, өргөх байгууламж, газардуулгад тавих шаардлагуудыг

тодорхойлсон байна.

MNS 5762:2007 стандарт нь холбооны цамхагт суурилуулсан антеннд үзлэг, хэмжилт, засвар хийхэд хамаарах ба Антенны системийн газардуулга, түүнийг хэмжих болон аюулгүй ажиллагааны аргачлалыг заасан.

Цамхгийн судалгааны дүн

Нийт 384 сум, суурин газрын 20 орчим хувь нь буюу 73 нь телевизийн цамхаггүй, антенныг барилгын дээвэр эсвэл шон дээр байрлуулан ажиллуулж байна.

Телевизийн цамхаг бүхий 311 сум, суурингаас 202 нь ашиглалтын шаардлага хангахгүй буюу намхан (өндөр нь 20м хүрэхгүй), зай талбайгүй, хуучирч муудсан байна. Үлдэж буй 109 цамхгаас байршлын хувьд оновчгүй, хамрах хүрээний шаардлага хангахгүй 19 цамхаг байна.

Судалгааны асуулгуудаас стандартын шаардлага хангаж байгаа эсэхийг зөвхөн цамхгийн өндрийн үзүүлэлтээр л хэмжих боломжтой байв.

Цамхгийн өндрийн судалгаанд үндэслэн цамхаг бүхий 305 сумын цамхгийн өндрийн байдлыг дараах хүснэгтэд үзүүлэв.


72

Стандартад зааснаар бол радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн цамхаг нь хамгийн багадаа 30м өндөртэй байх ѐстой байна. Графикаас харахад сумдын дөнгөж 6 хувь нь стандарт шаардлага хангасан өндөр бүхий цамхагтай байна.

Орон нутгийн хүн амын нягтралын байдал, одоогийн цамхаг, антенны тархалтын байдлыг харгалзан 20 метрээс дээш өндөртэй цамхгийг шаардлага хангасанд тооцож, судалгааны дүнд дүгнэлт хийж үзэхэд нийт 384 сум, суурингийн 90–т нь байгаа цамхаг нь шаардлага хангасан байна. Бусад 294 сум, суурингийн цамхгийг шинэчлэн байгуулах шаардлагатай гэж дүгнэлээ. (Хавсралт 3-т цамхгийн судалгааны дүнг хавсаргав.)

2012 онд МТШХХГ-аас төсөл хэрэгжүүлж, 18 суманд 32м, 25м-ийн өндөртэй цамхгийг шинээр барьсан байна. (Жагсаалтыг хавсаргав.) Мөн 2013 онд цамхгийг нь шинэчлэх шаардлагатай 103, 2014 онд 233, нийт 336 сумдын жагсаалтыг гаргасан байна.

Огт телевизийн цамхаггүй гэсэн 73 суман дахь үүрэн холбооны цамхгийн судалгааг авч үзэхэд 36 суманд нь ямар нэг үүрэн холбооны операторын цамхаг байгаа гэсэн мэдээлэл байна. Мөн Бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сангийн 2010-2012 онд “Үүрэн холбооны үйлчилгээний хамрах хүрээг сайжруулах” төслийн хүрээнд 23 суманд 25м өндөр цамхаг байгуулж, 6 сумын цамхгийг өндөрлөг газарт зөөж, байрлуулсан байна. Цамхгийг шинэчлэн байгуулахад үүрэн холбооны цамхаг, байр талбайн нөхцөл байдлыг судлан хамтран ашиглах боломжийг судлан үзэх нь зүйтэй.

Телевизийн цамхгийн 80 орчим хувийг МХС ХХК эзэмшдэг ба үлдсэн хувийг РТС УТҮГ, Мобиком корпораци ХХК, МЦХ ХК болон бусад хувь хүн, аймгийн ЗДТГ гм байгууллагууд эзэмшиж байна.

5.2 Байр, талбай, цахилгаан, зай тэжээл

Судалгаанд хамрагдсан 384 сум суурин газрын 345 нь буюу 90 орчим хувь нь байр, талбайн боломжтой гэж хариулсан байна. Харин 26 сум, суурингийн байранд нэмэлт төхөөрөмж суурилуулах зайгүй, эсвэл огт байргүй, 13 нь түрээсийн байранд одоогийн төхөөрмжийг байрлуулсан байдаг гэсэн байна. (Хавсралт 4-т байр талбайн боломжгүй сумдын жагсаалтыг хавсаргав.)

Мөн байрны 80 гаруй хувь нь агааржуулагчгүй, зарим нь халаалтгүй байранд байна. Гэхдээ байрны халаалтын талаарх судалгаа бүрэн хийгдээгүй ба 14 сумаас байр нь халаалтгүй гэсэн мэдээлэл ирсэн байв.

53

86

78

53

17 18

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

3-10м 11-15м 16-20м 21-25м 26-30м 30м дээш

Сумдын тоо (цамхгийн өндрөөр)


73

Телевизийн тоон нэвтрүүлэгч, модулятор, энкодер зэрэг тоног төхөөрөмжүүдийн ажлын орчны нөхцөл нь дараах шаардлагыг хангасан байх шаардлагатай байдаг байна.

Өгөгдөл Үзүүлэлт

Ажиллах орчны температур 0°С ~ 50°С

Хадгалах орчны температур -20°С ~ 60°С

Чийгшил 5-95 %

Тоосжилт 0-40m3

Дүгнэлт: Тоног төхөөрөмжийн ажлын нөхцлөөс харахад +50°С хүртэл орчинд ажиллах боломжтой гэсэн нь агааржуулагч шаардлагагүй, харин өвлийн улиралд халаалт заавал шаардлагатай болох нь харагдаж байна. Гэхдээ зуны улиралд агааржуулагчгүй байр нь хэт халдагаас өрөөний цонхыг онгойлгох нөхцөл болж, улмаар тоосжилт ихэсгэх нөхцөл болно. Иймд тоон төхөөрөмж байрлуулах байранд халаалт, агааржуулалт байрлуулж, ажилтнуудад орчны нөхцлийг хэрхэн хангах, тогтмол цэвэрлэгээ хийж байх талаар сургалт зөвлөгөө өгч, гарын авлагаар хангах нь зүйтэй.

Цахилгаан, зай тэжээл

Судалгаанд хамрагдсан сум суурин газрын 90 орчим хувь нь төвийн эрчим хүчинд, 6% нь усан цахилгаан станцтай, 3 хувь нь сэргээгдэх эрчим хүчинд холбогдсон байна. Харин 384 сум, суурингийн зөвхөн 22 нь л нөөц тэжээлийн эх үүсвэртэй байна. (Хавсралт 5-д төвийн эрчим хүчний системд холбогдоогүй сум, нөөц тэжээлийн эх үүсвэртэй сумдын жагсаалтыг хавсаргав.)

Монгол Улсын телевизийн газрын сүлжээний өргөн нэвтрүүлгийг тоон

технологид шилжүүлэх үе шат, тоон телевизийн системд шилжих нэгдсэн

төлөвлөлтийн зарчмыг тодорхойлох

Радио, телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэх үйл

явц нь тухайн улсын телевизийн сүлжээнд ашиглаж байгаа сувгийн тоо,

телевизийн үзэгч, өрхийн тоо, радио давтамжийн спектрийн боломж, засгийн

газрын бодлого, зохицуулалт, тухайн орны зах зээлийн бүтэц, амжиргааны түвшин,

орон нутгийн газар зүйн байршил зэргээс хамаарч өөр өөр арга замаар хийгдэх

шаардлагатай байгаа бөгөөд манай орны хувьд дэд бүтэц, хүн амын нягтаршилаас

хамаарч оновчтой төлөвлөлтийг зохион байгуулж хэрэгжүүлэх нь үр дүнтэй.

Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг аналогиос тоон технологид шилжүүлэх үйл

ажиллагаа нь Засгийн газраас аналогийг унтраах өдрийг товлохоос эхлэх ба энэ

нь манай орны хувьд Засгийн газрын 275-р тогтоолоор “Радио, телевизийн өргөн

нэвтрүүлгийн системийг тоон технологид шилжүүлэх” үндэсний хөтөлбөрийг

батлуулсан 2010 оны 10-р сарын 27-ны өдрөөс эхлэсэн гэж үзэж болно. Уг

хөтөлбөрт зааснаар 2014 оны 7-р сарын 31-ны өдрийн 00 цаг гэхэд бүх аналоги

сүлжээг зогсоосон байх болно. Тэгэхээр энэ үйл ажиллагааг 3 жил 9 сар орчим


74

хугацаанд хийж гүйцэтгэнэ гэж тооцоолсон байна. Энэ хугацаа эхлээд 2 жил 2

сарын хугацаа өнгөрсөн бөгөөд бидэнд 1 жил 7 сарын хугацаа үлдсэн байна.

Өнөөгийн байдлаар үндэсний хөтөлбөрөөс гадна телевиз, радиог тоон

технологид шилжүүлэх шилжилтийн төлөвлөгөөг хийхэд мөрдлөгө болгох ѐстой

албан ѐсүүор батлагдаад байгаа үндсэн баримт бичиг нь МШХХТГ-ын даргын 2012

оны 66-р тогтоолоор баталсан “Монгол улсын радио, телевизийн өргөн

нэвтрүүлгийг тоон технологид шилжүүлэх шилжилтийн үед баримтлах чиглэл”

бөгөөд энэ чиглэлд шилжилтийн үйл ажиллагааны зорилгыг “Сувгийн тоог

нэмэгдүүлэх, үйлчилгээний чанарыг нэмэгдүүлэх, хамрах хүрээг өргөтгөх, үнэ

тарифыг бууруулах гэж заасан байна. Түүнчлэн шилжилтийг үе шаттайгаар зохион

байгуулах, хөдөө орон нутгаас эхлэж бүсчилсэн байдлаар зохион байгуулах, тоон

системд шилжсэн өрхийн тоо 80 хувьд хүрэх үе хүртэл аналоги, тоон зэрэгцүүлэн

ажиллуулах, тэргүүн ээлжинд төрөөс зайлшгүй дамжуулах телевизийн сувгуудыг

дамжуулах, нягтруулгын төвийг төрийн өмчийн хэлбэрээр байгуулах зэрэг зарчмыг

баримтлахаар заасан байна.

Шилжилтийн төлөвлөгөөг гаргахад тоон технологийн шилжилтийн эхний үе шатанд зайлшгүй хийсэн байх шаардлагатай дараах ажлууд хийгдэх, тэдгээрийн үр дүнгээс ихээхэн хамааралтай болж байна. Үүнд:

1. Шилжилтийг төлөвлөсөн хугацааны талаас илүү хувь нь өнгөрсөн байхад шилжилтийн үйл ажиллагаанд одоог хүртэл олон зүйл тодорхой бус байгаагаас шилжилт удааширч байна гэж үзэж болохоор байгаа юм. Иймд шилжилтийн үйл ажиллагаанд оролцогч талуудыг уялдуулан зохицуулах, байнгын ажиллагаатай нэгж байгуулах, түүний үүрэг хариуцлагыг тодорхой болгох шаардлагатай.

2. Манай орны хувьд Засгийн газар юуны өмнө тоон өргөн нэвтрүүлгийн газрын сүлжээнд ямар телевизүүдийн үйлчилгээг орон даяар хүргэх вэ гэдгийг, өөрөөр хэлбэл нийтийн үйлчилгээний телевизүүдийг тодорхойлох шаардлагатай бөгөөд үүнийг одоог болтол тодорхойлоогүй хэвээр байна. Мөн тухайн орон нутагт ажиллаж байгаа телевизүүдээс “нийтийн үйлчилгээний” телевизийг тодорхойлох, түүнчлэн радиогийн хувьд энэ талаар ямар нэгэн шийдвэр гаргаагүй байгаа тул энэ асуудлыг ч авч үзэх ѐстой.

3. Радио давтамжийн давтамжийн хуваарилалт хийх болон өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн тусгай зөвшөөрлийг шинэчлэх төлөвлөлт хийх шаардлагатай.

4. Тоон нягтруулгын төхөөрөмжинд ямар телевизүүдийг холбох, тэдгээрийг үнэ

төлбөргүй цацах эсэх, нийтийн үйлчилгээнд хамрагдаагүй арилжааны бусад телевизүүдийг хэрхэн нягтруулах, эдгээр нь бас үнэ төлбөртэй байх эсэх /free to air зарчимаа хадгалах эсэх/, нягтруулгын төхөөрөмжинд кабелийн сувгуудыг холбох эсэх, орон нутгийн телевиз, КАТВ-ийн хувьд энэ зарчим ямар байх гэх мэт зохицуулалтын олон асуудлыг бодлогын түвшинд шийдвэрлэх шаардлагатай.

5. Тоон технологийн техник, технологийн сонголт хөрөнгө оруулалт, эдийн засгийн тооцоонд дээр үндэслэгдэн эцэслэн хийгдсэн байх шаардлагатай. МШХХТГ нь 2011 оноос тоон технологийн эхний шатны хэрэгжүүлэлтийг


75

Засгийн газрын санхүүжилтээр нийтийн үйлчилгээний телевизийн сүлжээний хөдөөгийн хэсгээс эхлэхээр ажиллаж байна. Эндээс хувийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчид төлөвлөлтийн дараагийн үе шатанд хамаарна гэж ойлгож болохоор байна. Одоогийн байдлаар газрын дамжуулах сүлжээний нэвтрүүлэх станцуудыг 48 суманд суурилуулж, туршилтын хяналт шалгалт хийгдэж байна. Туршилтын дүнгээс хамааран цаашид хаана хаана суурилуулах вэ гэдэг нь тодорхой болно.

6. Үзэгчид хэрэглэгчдэд мэдээлсэн, сурталчилах ажлыг эхлүүлэх, шилжилтийн

үйл ажиллагаа яаж хийгдэхийг өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ эрхлэгчдэд мэдээлэл, зөвлөмж өгсөн, тэдгээрийн инженер техникийн ажилтнуудад сургалт хийх шаардлагатай.

7. Үзүэгчид, хэрэглэгчид телевизороо хир хурдан хугацаанд сольж чадах, эсхүл

хэрэглэгчийн хувиргагч төхөөрөмжийг хэдэн айл өрх худалдаж авах, тэдгээрээс худалдаж авч чадахгүй айл өрх хэд байх, тэдгээрт ямар хэмжээний нөхөн төлбөр, ямар арга замаар олгохыг тогтоох шаардлагатай.

Шилжилтийн үеийн үйл ажиллагааг хаанаас эхлэх вэ?

Шилжилтийн үеийн процессыг хаанаас эхлэх вэ гэдэгт нөлөөлөх 3 үндсэн сонголт байгааг анхаарч, судлах хэрэгтэй гэж ОУЦХБ-аас гаргасан зөвлөмжид тулгуурлан тодорхой саналыг 1-р хэсгийн ажлын тайланд тусгасан билээ. Үүнд:

1. Хүн ам ихтэй нутаг дэвсгэрээс эхлэх. Монголын хүн амын хамгийн их нягтаршилтай Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хотын хувьд станцуудын тархалтын оновчтой байршлыг одоогоор тодорхойлоод байгаа ч эдийн засгийн тооцоог хийх шаардлагатай. Давтамж хуваарилалтын төлөвлөгөөг нарийвчилан хийх, телевизүүдийн студийн түвшинд аль нь HD & SD байх талаар тодорхойлох шаардлагатай. Тоон нягтруулгын төвийг хаана хэрхэн байгуулах техникийн шийдэл гарсан ч телевизүүдийг хэрхэн холбох, хэрхэн хамтран эзэмших талаар төлөвлөгөө гаргах, энэ талаар телевизүүдтэй санал солилцох шаардлагатай. Иймээс Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хотын хувьд хүлээх шаардлагатай болж байна. Түннчлэн хүн ам багатай хэсгээс хийвэл үр ашгийн талаас нь харвал тийм ч тохиромжтой бус гэж үзэж байна.

2. Хөдөөгийн хэсгээс эхлэх. Бусад оронд, ялангуяа телевизийн газрын сүлжээтэй гүн хамааралтай орнуудад хүн амын нягтаршил багатай бүсийг сонгодог, ингэснээр туршилт олон удаа хийгдэж, их хүн амтай томоохон хот сууринд эхлэхээс өмнө дадлага туршлагатай болдог байна. Манай орны хувьд ч энэ аргыг хэрэглэх нь зүйтэй.


76

3. Туршилт хийсэн нутаг дэвсгэрээс эхлэх. Одоогийн байдлаар Өмнөговь, Дундговь, Дорноговь, Говьсүмбэр, Сүхбаатар амйгуудад тоон нэвтрүүлэгч суурилуулсан байгаа бөгөөд туршилтийн хэмжилтийн дүнгээр говийн нутагт тархалтын саад багатай тул уулархаг нутагт туршиж үзэх шаардлагатай гэж гарсан тул газар зүйн бүсийн хувьд янз бүрийн бүтэцтэй газраас эхлэж турших нь зүйтэй. Эндээс хүн амын хувьд дундаж, газар зүйн бүсийн хувьд янз бүрийн

бүтэцтэй газраас эхлэх нь зүйтэй гэсэн гаргалгаа гарч байна.

Аль орон нутгаас эхлэх вэ гэдгийг шийдэхийн тулд дараах үзүүлэлтүүдийг

авч үзэж болох юм. Үүнд:

1. Хүн ам, өрхийн тоо

2. КаТВ хэрэглэгч, телевиз эфирээс шууд үздэг үзэгчийн тоо

3. Сүлжээ, дэд бүтцийн байдал /сүлжээ хүрсэн, дэд бүтэц бэлэн байгаа эсэхээс/

4. Орон нутгийн телевизийн студийн бэлэн байдал, тоон технологид шилжсэн

КАТВ-ийн тоо

5. Мэдээлэл хүргэж, сурталчилсан байдал

6. Төгсгөлийн төхөөрөмж худалдаж, түгээсэн, сургалт зохион байгуулсан байдал

Дээрхи үзүүлтүүдээс хүн ам, өрхийн тоо, тэдгээрээс сумын төв дэхь

үзэгчдийн тоо, КаТВ хэрэглэгчийн тоо, телевиз эфирээс шууд үздэг үзэгчийн тоо,

малчин өрхийн тоо, тоон технологид шилжсэн КАТВ-ийн тоо, шилэн кабелийн

болон хиймэл дагуулын сүлжээ хүрсэн, цамхаг, байр, талбайн шаардлага хангасан

эсэх талаархи судалгааг гаргав.

Дээрхи судалгаанд үндэслэн сум, суурин газар телевизийн өргөн

нэвтрүүлгийг эфирээр хүлээн авч үздэг өрхийн тоог тодорхойлов. Хавсралт-1

Төлөвлөлтийг бүсчилсэн байдлаар төлөвлөн хийж, шат дараатай

шилжүүлэх нь удирдлага зохион байгуулалт, эрсдлийн хувьд ач холбогдолтой

байна. Иймд шилжилтийг аймгийн төвүүд, томоохон сум, суурин газрууд гэсэн

дарааллаар үе шаттай хэрэгжүүлнэ. Бүсийг сонгож авч үзэхдээ хүн ам, өрхийн тоо,

газар нутгийн хэмжээ, хүн амын нягтрал, газарзүйн бүтэц гэсэн үзүүлэлтүүд дээр

тулгуурлана. Баруун бүсийн хувь уулархаг, дэд бүтцийн хөгжлийн хувьд бусад

бүсүүдээс хойгуур, мөн дэд бүтцийн шинэчлэл, өргөтгөл хийхэд зардал их гарах

магадлалтай учир мөн дараагийн ээлжинд тавигдана гэж үзэж байна.

Хөдөө орон нутгийн өрхийн тоо


77

Тоон системд шилжсэн хөдөө орон нутгийн КаТВ-үүдийн тоо

Аймгуудад эфирээр телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг хүлээн авч үздэг өрхийн тоо

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

Өрхийн тоо

63

23

Нийт КаТВ-ийн тоо

Тоон технологид шилжсэн орон нутгийн КаТВ-үүд


78

Өрхийн судалгаа

Эфирээр үздэг өрхийн тоо 223382 48%

Малчин өрхийн тоо 180248 39%

КаТВ-тэй өрхийн тоо 33186 7%

Нийт өрхийн тоо 464193

Эдгээр үзүүлтүүдээс гадна дамжуулах сүлжээний ямар шийдлийг эдийн засгийн хувьд үр ашигтай гэж үзэж сонгохоос төлөвлөлт хамаарах хамаарал харагдаж байгаа юм. Иймп шилжилтийн төлөвлөлтийг нарийвчлан хийхдээ бусад ажлын хэсгийн тайлантай уялдуулж авч үзэх шаардлагатай байна.

ХАВСРАЛТ-1

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

Аймаг бүрт эфирээр хүлээн авдаг өрхийн тоо


79

№ Сумын нэр Аймгийн нэр Нийт хүн амын тоо

Нийт өрхийн тоо

КаТВ-ийн хэрэглэгчийн

тоо

Сумын төвийн

өрхийн тоо

Малчин өрхийн

тоо

Сумын төвд

эфирээр үздэг

өрхийн тоо

1 Эрдэнэбулган Архангай 20054 5470 336 5470 0 5134

2 Батцэнгэл Архангай 3745 1151 0 327 824 327

3 Булган Архангай 2436 789 0 310 479 310

4 Жаргалант Архангай 4142 1205 0 353 852 353

5 Ихтамир Архангай 5230 1468 0 348 1120 348

6 Өгийнуур Архангай 3021 884 0 181 703 181

7 Өлзийт Архангай 3040 1036 0 261 775 261

8 Өндөр-Улаан Архангай 5711 1582 0 315 1267 315

9 Тариат Архангай 5006 1450 0 170 1280 170

10 Төвшрүүлэх Архангай 3280 1030 0 349 681 349

11 Хайрхан Архангай 3732 1093 0 273 820 273

12 Хангай Архангай 2826 916 0 256 660 256

13 Хашаат Архангай 3325 965 0 200 765 200

14 Хотонт Архангай 4324 1396 0 254 1142 254

15 Цахир Архангай 2299 661 0 287 374 287

16 Цэнхэр Архангай 5407 1565 0 294 1271 294

17 Цэцэрлэг Архангай 3906 1049 0 255 794 255

18 Чулуут Архангай 3771 1134 0 222 912 222

19 Эрдэнэмандал Архангай 5731 1608 0 311 1297 311

20 Малчны хороолол Архангай 865 222 0 - - -

21 Улаанбайшин Баян-өлгий 216 70 0 - - -

22 Булган Баян-өлгий 5486 1203 0 220 983 220

23 Цэнгэл Баян-өлгий 8158 1785 310 398 1387 88

24 Согог баг Баян-өлгий 1210 431 0 - - -

25 Ногооннуур Баян-өлгий 6044 1371 0 507 864 507

26 Улаанхус Баян-өлгий 7318 1648 0 257 1391 257

27 Толбо Баян-өлгий 3785 852 0 294 558 294

28 Алтай Баян-өлгий 3752 1067 0 259 808 259

29 Хотгор Баян-өлгий 0 - - -

30 Сагсай Баян-өлгий 4739 1101 0 317 784 317

31 Цагааннур Баян-өлгий 1353 348 0 0 348 0

32 Алтанцөгц Баян-өлгий 2754 706 0 196 510 196

33 Дэлүүн Баян-өлгий 6461 1503 0 288 1215 288

34 Өлгий Баян-өлгий 29068 6611 2750 6611 0 3861

35 Баяннуур Баян-өлгий 4546 997 0 387 610 387

36 Буянт Баян-өлгий 2437 652 0 166 486 166

37 Баянхонгор Баянхонгор 27596 8008 400 8008 0 7608

38 Баацагаан Баянхонгор 3243 940 0 112 828 112

39 Баянцагаан Баянхонгор 3346 976 0 169 807 169

40 БаянОвоо Баянхонгор 2309 716 0 193 523 193

41 Баянговь Баянхонгор 2757 790 0 195 595 195

42 Баянлиг Баянхонгор 3468 938 0 236 702 236

43 БаянӨндөр Баянхонгор 2495 709 0 169 540 169

44 Баянбулаг Баянхонгор 1765 477 0 87 390 87

45 Богд Баянхонгор 2892 797 0 189 608 189

46 Бууцагаан Баянхонгор 3435 954 0 194 760 194

47 Бөмбөгөр Баянхонгор 2767 803 0 194 609 194

48 Галуут Баянхонгор 3862 1114 0 189 925 189

49 Гурванбулаг Баянхонгор 2253 615 0 82 533 82

50 Жаргалант Баянхонгор 2917 867 0 186 681 186

51 Жинст Баянхонгор 2024 587 0 110 477 110

52 Заг Баянхонгор 2016 565 0 163 402 163

53 Хүрээмарал Баянхонгор 1773 482 0 77 405 77

54 Шинэжинст Баянхонгор 2243 689 0 80 609 80

55 Өлзийт Баянхонгор 3543 1012 0 170 842 170

56 Эрдэнэцогт Баянхонгор 4154 1118 0 261 857 261


80

57 Бүрэгхангай Булган 2486 729 0 263 466 263

58 Баян-Агт Булган 3003 839 0 242 597 242

59 Бугат Булган 1881 550 0 189 361 189

60 Могод Булган 2683 803 0 178 625 178

61 Орхон Булган 2924 970 0 299 671 299

62 Сайхан Булган 3726 1091 0 236 855 236

63 Сэлэнгэ Булган 3307 915 0 518 397 518

64 Тэшиг Булган 3403 919 0 277 642 277

65 Хангал Булган 4522 1314 0 124 1190 124

66 Хишиг-Өндөр Булган 3137 1021 0 428 593 428

67 Хутаг-Өндөр Булган 4562 1272 120 605 667 485

68 Уурхай баг Булган Орхон 150 50 0 - - -

69 Атар баг Булган Орхон 400 110 0 - - -

70 Хонгор баг Булган Орхон 384 110 0 - - -

71 Булган Булган 12450 3350 910 3350 0 2440

72 Баруунбүрэн Булган Орхон 3000 500 0 - - -

73 Уньт баг Булган 891 256 0 - - -

74 Жаргалант Орхон 2922 829 0 582 247 582

75 Говил баг Булган Орхон 3734 895 0 - - -

76 ПДУ тосгон Булган Орхон 4485 1222 0 - - -

77 Хялганат Булган 3192 912 0 - - -

78 Эрдэнэт Орхон 86395 23881 10887 23881 0 12994

79 Алтай хот Говь-алтай 17795 4848 367 4848 0 4481

80 Алтай сум Говь-алтай 2076 566 0 258 308 258

81 Баян-уул Говь-алтай 2872 774 0 142 632 142

82 Бигэр Говь-алтай 2230 642 0 197 445 197

83 Бугат Говь-алтай 2122 596 0 177 419 177

84 Баян-тоорой Говь-алтай 663 183 0 - - -

85 Гуулин Говь-алтай 702 192 0 - - -

86 Дарви Говь-алтай 1793 491 0 105 386 105

87 Дэлгэр Говь-алтай 3051 866 0 145 721 145

88 Жаргалант Говь-алтай 1758 504 0 75 429 75

89 Тайшир Говь-алтай 1501 442 0 95 347 95

90 Тонхил Говь-алтай 2346 680 0 148 532 148

91 Төгрөг Говь-алтай 2027 544 0 202 342 202

92 Халиун Говь-алтай 2412 681 0 80 601 80

93 Хөхморьт Говь-алтай 2200 641 0 115 526 115

94 Цогт Говь-алтай 3586 1072 0 113 959 113

95 Цээл Говь-алтай 2000 555 0 76 479 76

96 Чандман Говь-алтай 2141 603 0 128 475 128

97 Шарга Говь-алтай 1899 556 0 110 446 110

98 Эрдэнэ Говь-алтай 2363 622 0 103 519 103

99 Дархан 306 Дархан 77547 23457 2988 23457 0 20469

100 Шарын гол Дархан 8423 2262 348 2066 196 1718

101 Орхон жимс ногоо Дархан 3277 979 0 747 232 747

102 Хонгор Дархан 5796 1642 0 674 968 674

103 Салхит Дархан 800 200 0 - - -

104 Төв Сүмбэр Дархан 450 150 0 - - -

105 Баянгол /Баруунхараа/

Дархан 5000 1584 0 1045 539 1045

106 Зүүнхараа Дархан 22975 7048 1550 5006 2042 3456

107 Түнхэл Дархан 800 200 0 - - -

108 Сэ Хөтөл Дархан 8809 2255 805 1693 562 888

109 Номгон Дархан 540 180 0 - - -

110 Бүрэнтолгой баг Дархан 400 100 0 - - -

111 Энхтал баг Дархан 250 70 0 - - -

112 Сайншанд 411 Дорноговь 21147 6229 2550 6229 0 3679

113 Алтанширээ Дорноговь 1303 391 0 116 275 116

114 Айраг Дорноговь 3599 1114 0 784 330 784

115 Дэлгэрэх Дорноговь 1797 486 0 116 370 116

116 Иххэт Дорноговь 2144 728 0 0 728 0

117 Даланжаргалан Дорноговь 2581 827 0 213 614 213


81

118 Өргөн Дорноговь 1875 572 0 343 229 343

119 Эрдэнэ Дорноговь 2582 739 0 503 236 503

120 Замын-үүд Дорноговь 13799 4083 540 4083 0 3543

121 Мандах Дорноговь 1508 421 0 126 295 126

122 Сайхандулаан Дорноговь 1234 374 0 120 254 120

123 Хөвсгөл Дорноговь 1565 442 0 112 330 112

124 Хатанбулаг Дорноговь 3096 917 0 190 727 190

125 Зүүнбаян Дорноговь 3500 870 0 - - -

126 Улаанбадрах Дорноговь 1542 473 0 108 365 108

127 Хэрлэн Дорнод 40981 11798 1161 11798 0 10637

128 Матад Дорнод 2494 786 0 260 526 260

129 Булган Дорнод 1736 506 0 309 197 309

130 Хөлөнбуйр Дорнод 1715 484 0 207 277 207

131 Сэргэлэн Дорнод 2135 616 0 222 394 222

132 Цагаан -Овоо Дорнод 3672 994 0 344 650 344

133 Баянуул Дорнод 4399 1320 0 766 554 766

134 Баяндун Дорнод 3098 796 0 319 477 319

135 Дашбалбар Дорнод 3257 874 0 316 558 316

136 Гурванзагал Дорнод 1354 425 0 152 273 152

137 Чулуунхороот Дорнод 1631 565 0 242 323 242

138 Чойбалсан Дорнод 2679 808 0 405 403 405

139 Халхгол Дорнод 3285 911 0 557 354 557

140 Адаацаг Дундговь 3088 824 0 152 672 152

141 Дэлгэрцогт Дундговь 1713 530 0 205 325 205

142 Говь-Угтаал Дундговь 1598 512 0 258 254 258

143 Цагаандэлгэр Дундговь 1023 366 0 119 247 119

144 Баянжаргалан Дундговь 1177 419 0 177 242 177

145 Өндөршил Дундговь 1548 464 0 248 216 248

146 Өлзийт Дундговь 2389 689 0 128 561 128

147 Хулд Дундговь 2274 655 0 289 366 289

148 Луус Дундговь 2047 542 0 202 340 202

149 Сайхан-Овоо Дундговь 2537 688 0 194 494 194

150 Эрдэнэдалай Дундговь 6141 1719 0 478 1241 478

151 Дэрэн Дундговь 2213 582 0 148 434 148

152 Дэлгэрхангай Дундговь 2385 668 0 249 419 249

153 Гурвансайхан Дундговь 2272 654 0 124 530 124

154 Мандалговь Дундговь 13509 3780 300 478 3302 178

155 Асгат Завхан 894 269 0 128 141 128

156 Алдархаан Завхан 2924 899 0 189 710 189

157 Баянхайрхан Завхан 1801 502 0 139 363 139

158 Баянтэс Завхан 2653 725 0 379 346 379

159 Дөрвөлжин Завхан 1928 522 0 186 336 186

160 Завханмандал Завхан 1070 321 0 94 227 94

161 Идэр Завхан 2501 701 0 159 542 159

162 Их-уул Завхан 5947 1550 0 292 1258 292

163 Нөмрөг Завхан 2009 565 0 102 463 102

164 Отгон Завхан 3207 842 0 118 724 118

165 Сантмаргаз Завхан 1664 444 0 120 324 120

166 Сонгино Завхан 1637 464 0 116 348 116

167 Тэс Завхан 3097 842 0 370 472 370

168 Тосонцэнгэл Завхан 8451 2393 0 1195 1198 1195

169 Түдэвтэй Завхан 1874 539 0 179 360 179

170 Тэлмэн Завхан 2788 769 0 137 632 137

171 Цагаанчулуут Завхан 1427 414 0 72 342 72

172 Цагаанхайрхан Завхан 1430 416 0 119 297 119

173 Цэцэн-уул Завхан 1805 494 0 308 186 308

174 Шүлүүстэй Завхан 2090 535 0 100 435 100

175 Эрдэнэхайрхан Завхан 1563 431 0 92 339 92

176 Улиастай Завхан 15701 4506 350 4506 0 4156

177 Ургамал Завхан 1254 331 0 95 236 95

178 Яруу Завхан 2162 605 0 172 433 172

179 Налайх төв Налайх, 32513 8992 0 8992 0 8992


82

Багануур, Говьсүмбэр

180 Городок Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

0 - - -

181 Хонхор Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

0 - - -

182 Тэрэлж Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

0 - - -

183 Эрдэнэ сум Төв 3791 1276 0 490 786 490

184 Архуст сум Төв 1258 400 0 0 400 0

185 Баяндэлгэр сум Төв 1292 493 0 145 348 145

186 Мөнгөнморьт сум Төв 2083 739 0 295 444 295

187 Жанчивлан Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

0 - - -

188 Булагтай баг Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

0 - - -

189 Багануур Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

25643 6598 256 6598 0 6342

190 Нуур баг Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

0 - - -

191 Багахангай Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

3531 908 0 908 0 908

192 Говьсүмбэр 406 Налайх, Багануур, Говьсүмбэр

10697 3065 0 3065 0 3065

193 Баянтал Говьсүмбэр 864 290 0 182 108 182

194 Шивээговь Говьсүмбэр 2947 934 0 826 108 826

195 Арвайхээр Өвөрхангай 27560 7788 0 7788 0 7788

196 Хархорин Өвөрхангай 12933 3800 400 2735 1065 2335

197 Хужирт Өвөрхангай 6811 1932 0 812 1120 812

198 Уянга Өвөрхангай 9659 2823 0 842 1981 842

199 Тарагт Өвөрхангай 3272 1024 0 284 740 284

200 Бат-Өлзий Өвөрхангай 6381 2103 0 1328 775 1328

201 Зүүнбаян-Улаан Өвөрхангай 4166 1292 0 227 1065 227

202 Зүйл Өвөрхангай 3242 962 0 253 709 253

203 Бүрд Өвөрхангай 3041 825 0 135 690 135

204 Өлзийт Өвөрхангай 2739 834 0 171 663 171

205 Баян-Өндөр Өвөрхангай 4262 1260 0 338 922 338

206 Сант Өвөрхангай 3434 1101 0 215 886 215

207 Баянгол Өвөрхангай 4423 1270 0 227 1043 227

208 Төгрөг Өвөрхангай 2766 831 0 252 579 252

209 Гучин-Ус Өвөрхангай 2238 600 0 200 400 200

210 Богд Өвөрхангай 5363 1407 0 195 1212 195

211 Баруунбаян-Улаан Өвөрхангай 2638 704 0 191 513 191

212 Нарийнтээл Өвөрхангай 3719 1040 0 225 815 225

213 Хайрхандулаан Өвөрхангай 3473 1050 0 223 827 223

214 Баянтээг Өвөрхангай 0 - - -

215 Баяндалай Өмнөговь 2293 696 0 155 541 155

216 Баян-овоо Өмнөговь 1600 531 0 244 287 244

217 Булган Өмнөговь 2325 659 0 247 412 247

218 Гурвантэс Өмнөговь 4243 1277 0 613 664 613

219 Мандал-овоо Өмнөговь 1891 555 0 262 293 262

220 Манлай Өмнөговь 2441 661 0 197 464 197

221 Ноѐн Өмнөговь 1315 402 0 108 294 108

222 Номгон Өмнөговь 2797 833 0 192 641 192

223 Сэврэй Өмнөговь 2126 634 0 174 460 174

224 Ханбогд Өмнөговь 3522 1112 0 473 639 473

225 Ханхонгор Өмнөговь 2251 693 0 113 580 113

226 Хүрмэн Өмнөговь 1757 542 0 158 384 158


83

227 Цогт-овоо Өмнөговь 1633 482 0 180 302 180

228 Цогтцэций Өмнөговь 3366 1119 0 518 601 518

229 Даланзадгад Өмнөговь 18746 5916 0 5916 0 5916

230 Асгат Сүхбаатар 1798 477 0 193 284 193

231 Сүхбаатар Сүхбаатар 3144 869 0 176 693 176

232 Эрдэнэцагааан Сүхбаатар 6483 1690 0 781 909 781

233 Дарьганга Сүхбаатар 2883 808 0 191 617 191

234 Наран Сүхбаатар 1493 411 0 103 308 103

235 Онгон Сүхбаатар 3598 962 0 345 617 345

236 Баяндэлгэр Сүхбаатар 4591 1219 0 335 884 335

237 Халзан Сүхбаатар 1600 444 0 166 278 166

238 Уулбаян Сүхбаатар 2866 792 0 210 582 210

239 Түвшинширээ Сүхбаатар 3061 842 0 175 667 175

240 Мөнххаан Сүхбаатар 4214 1215 0 331 884 331

241 Түмэнцогт Сүхбаатар 2387 725 0 329 396 329

242 Баруунурт Сүхбаатар 16734 5032 0 5032 0 5032

243 Сэлэнгэ 308 Сэлэнгэ 22065 5922 1700 5922 0 4222

244 Алтанбулаг Сэлэнгэ 5051 1388 108 1130 258 1022

245 Зүүнбүрэн Сэлэнгэ 2665 900 0 647 253 647

246 Ерөө Сэлэнгэ 6374 1844 0 793 1051 793

247 Цагааннуур Сэлэнгэ 4065 1153 0 791 362 791

248 Хүдэр Сэлэнгэ 2119 565 0 565 0 565

249 Бугант тосгон Сэлэнгэ 600 200 0 - - -

250 Жавхлант Сэлэнгэ 1910 634 0 289 345 289

251 Дулаанхаан Сэлэнгэ 1200 250 0 - - -

252 Сант Сэлэнгэ 2225 680 0 449 231 449

253 Орхонтуул Сэлэнгэ 3617 957 0 263 694 263

254 О/Туул Шар ус баг Сэлэнгэ 600 200 0 - - -

255 Түшиг Сэлэнгэ 1476 460 0 358 102 358

256 Орхон Сэлэнгэ 2298 677 0 289 388 289

257 Аргалант Төв 1585 533 0 247 286 247

258 Баян Төв 2011 650 0 590 60 590

259 Баянхангай Төв 1427 462 0 256 206 256

260 Баянцагаан Төв 1912 616 0 124 492 124

261 Баянжаргалан Төв 1575 466 0 174 292 174

262 Баян-өнжүүл Төв 2103 590 0 96 494 96

263 Бүрэн Төв 3024 826 0 155 671 155

264 Баянцогт Төв 1880 612 0 261 351 261

265 Баянчандмань Төв 3730 1143 0 822 321 822

266 Борнуур Төв 4817 1416 0 741 675 741

267 Батсүмбэр Төв 6753 1913 0 723 1190 723

268 Дэлгэрхаан Төв 1677 499 0 209 290 209

269 Жаргалант Төв 6223 1836 0 1254 582 1254

270 Заамар Төв 5084 1503 0 1156 347 1156

271 Лүн Төв 2604 799 120 280 519 160

272 Өндөрширээт Төв 1816 582 0 121 461 121

273 Угтаал Төв 2411 718 0 675 43 675

274 Цээл Төв 2479 729 0 453 276 453

275 Сэргэлэн Төв 1983 685 0 181 504 181

276 Рашаант Төв 0 0 0

277 Эрдэнэсант Төв 4470 1264 0 420 844 420

278 Зуунмод Төв 15295 4511 0 4511 0 4511

279 Улаангом Увс 25213 6770 1270 6770 0 5500

280 Баруунтуруун Увс 2744 746 0 448 298 448

281 Бөхмөрөн Увс 2149 562 0 200 362 200

282 Давст Увс 1734 437 0 167 270 167

283 Завхан Увс 1753 499 0 170 329 170

284 Зүүнговь Увс 2568 675 0 195 480 195

285 Зүүнхангай Увс 2300 656 0 156 500 156

286 Малчин Увс 2351 637 0 190 447 190

287 Наранбулаг Увс 4459 1042 0 258 784 258

288 Өлгий Увс 2085 531 0 122 409 122


84

289 Өмнөговь Увс 4177 1035 0 183 852 183

290 Өндөрхангай Увс 3255 924 0 285 639 285

291 Сагил Увс 2294 632 0 159 473 159

292 Тариалан Увс 3783 896 0 318 578 318

293 Түргэн Увс 2021 532 0 170 362 170

294 Тэс Увс 5207 1299 0 174 1125 174

295 Ховд Увс 2132 627 0 239 388 239

296 Хяргас Увс 2530 651 0 212 439 212

297 Цагаанхайрхан Увс 1978 581 0 207 374 207

298 Жаргалант Ховд 27153 7123 1018 7123 0 6105

299 Алтай Ховд 3165 722 0 172 550 172

300 Булган Ховд 9266 2147 0 784 1363 784

301 Буянт Ховд 2958 764 0 289 475 289

302 Дарви Ховд 2649 663 0 143 520 143

303 Дуут Ховд 2043 511 0 471 40 471

304 Дөргөн Ховд 2885 688 0 141 547 141

305 Зэрэг Ховд 3084 775 0 232 543 232

306 Манхан Ховд 4001 933 0 311 622 311

307 Мөст Ховд 3447 864 0 209 655 209

308 Мөнххайрхан Ховд 2238 553 0 161 392 161

309 Цэцэг Ховд 2492 640 0 138 502 138

310 Чандмань Ховд 2956 687 0 139 548 139

311 Ховд Ховд 3189 684 0 85 599 85

312 Эрдэнэбүрэн Ховд 2635 650 0 151 499 151

313 Үенч Ховд 4541 1038 0 395 643 395

314 Мянгад Ховд 3502 857 0 162 695 162

315 Мөрөн Хөвсгөл 36141 10466 310 10466 0 10156

316 Алаг-Эрдэнэ Хөвсгөл 2937 826 0 205 621 205

317 Арбулаг Хөвсгөл 3932 1127 0 202 925 202

318 Баянзүрх Хөвсгөл 4022 1111 0 275 836 275

319 Бүрэнтогтох Хөвсгөл 3878 1121 0 181 940 181

320 Галт Хөвсгөл 5117 1430 0 217 1213 217

321 Жаргалант Хөвсгөл 5095 1370 0 349 1021 349

322 Их-Уул Хөвсгөл 4135 1188 0 419 769 419

323 Рашаант Хөвсгөл 3625 1019 0 384 635 384

324 Рэнчинлхүмбэ Хөвсгөл 4806 1284 0 336 948 336

325 Тариалан Хөвсгөл 6055 1577 0 864 713 864

326 Тосонцэнгэл Хөвсгөл 4201 1157 0 356 801 356

327 Төмөрбулаг Хөвсгөл 4133 1206 0 200 1006 200

328 Түнэл Хөвсгөл 3502 985 0 323 662 323

329 Улаан-Уул Хөвсгөл 4158 1076 0 327 749 327

330 Ханх Хөвсгөл 2489 662 0 375 287 375

331 Хатгал Хөвсгөл 2973 850 0 0 850 0

332 Цагааннуур Хөвсгөл 1592 415 0 200 215 200

333 Цагаан-Уул Хөвсгөл 5328 1469 0 272 1197 272

334 Цагаан-Үүр Хөвсгөл 2477 691 0 258 433 258

335 Цэцэрлэг Хөвсгөл 4593 1322 0 256 1066 256

336 Чандмань-Өндөр Хөвсгөл 3019 878 0 332 546 332

337 Шинэ-Идэр Хөвсгөл 3639 1111 0 495 616 495

338 Эрдэнэбулган Хөвсгөл 2766 764 0 313 451 313

339 Батноров Хэнтий 2783 827 0 243 584 243

340 Батширээт Хэнтий 2122 693 0 347 346 347

341 Баян-Овоо Хэнтий 1702 514 0 244 270 244

342 Баянхутаг Хэнтий 2096 693 0 150 543 150

343 Баянмөнх Хэнтий 1570 481 0 233 248 233

344 Баян-Адрага Хэнтий 2412 667 0 323 344 323

345 Биндэр Хэнтий 3753 1168 0 399 769 399

346 Бор-Өндөр Хэнтий 9298 2481 450 2481 0 2031

347 Бэрх Хэнтий 3238 906 0 0 906 0

348 Галшар Хэнтий 2145 647 0 192 455 192

349 Дадал Хэнтий 2602 770 0 441 329 441

350 Дархан Хэнтий 1898 572 0 167 405 167


85

351 Дэлгэрхаан Хэнтий 2431 703 0 313 390 313

352 Мөрөн Хэнтий 1854 619 0 168 451 168

353 Норовлин Хэнтий 2294 696 0 332 364 332

354 Цэнхэрмандал Хэнтий 1695 605 0 279 326 279

355 Жаргалтхаан Хэнтий 1978 609 0 197 412 197

356 Өлзийт Хэнтий 628 123 0 - - -

357 Өмнөдэлгэр Хэнтий 4186 1332 0 751 581 751

358 Хурх Хэнтий 602 210 0 - - -

359 ХэрлэнБаян-Улаан Хэнтий 516 164 0 - - -

360 Хэнтий Хэрлэн сум Хэнтий 19053 5836 882 2144 3692 1262

Шилжилтийн төлөвлөлтийн үе шатууд

Ихэнх улс оронд шилжилтийн үеийн процессыг 3 үе шаттайгаар хэрэгжүүлж байсан байна.

1. Тоон технологийн техник төхөөрөмжийг суурилуулж, дамжуулах сүлжээг ажиллахад бэлэн болгох

2. Зэрэгцэн орших үе ба аналогийг унтраахад бэлтгэх. 3. Аналогийг унтраах.


86

Хэдэн үе шаттайгаар хийгдэх вэ ?

I үе

Тоон өргөннэвтрүүлгийн

төхөөрөмж

суурилуулан сүлжээг

байгуулах

II үе

Аналоги, тоон

зэрэгцэнорших үе бааналогийг

унтраахадбэлтгэх үе

III үе

Аналогиөргөн

нэвтрүүлгий

н үйлчилгээгзогсоох

Монгол оронд газрын тоон телевизийн технологийг нэвтрүүлж аналогийг унтраах процессыг дээрх 3 үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөг Хавсралт. 1-д үзүүлэв.

1-р үе. Тоон технологийн үйлчилгээг нэвтрүүлэх.

Төлөвлөлтийн энэ үе шатанд тоон технологийн сүлжээ рүү шилжиж эхлэх ба тоон нэвтрүүлэгчүүд одоо байгаа юмуу шинэ сайтанд суурилагдана. Манай орны хувьд одоо ажиллаж байгаа газрын сүлжээний аналоги телевизийн станцуудын байршил нь тухайн орон нутгийн тархалтыг бүрэн хангаж чадаж байгаа эсэх талаар нарийвчилсан судалгааг хийж, шаардлага хангаж байгаа станцуудын байршилд шинэ тоон станцуудыг байрлуулах ба шаардлага хангахгүй байгаа станцуудын хувьд нарийвчилсан хэмжилтийг хийж, оновчтой байршлыг тогтоосны үндсэн дээр шинэ тоон станцуудыг суурилуулах нь зүйтэй юм.

Төлөвлөлтийн энэ үе шатанд дараах зүйлүүд чухал байна.

1. Үндэсний спектр төлөвлөлтийн өөрчлөлт ба тоон технологийн үйлчилгээний тусгай зөвшөөрөл олголт бүрэн хийгдэж дууссан байх.

2. Цаашид газрын аналоги сүлжээнд давтамжийн зөвшөөрөл олгохгүй байх ба одоо байгаа тусгай зөвшөөрлүүд нь өөрчлөгдөхөөр бэлтгэгдсэн байх.

3. Тоон нягтруулгыг хамтран ашиглах журам нь баталгаатай болсон байх. 4. Одоо ажиллаж байгаа аналоги өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчид

аналогийг унтраах өдөр хүртэл аналоги системээ ажиллуулна гэдэг талаар мэдээлсэн байх.

5. Тоон өргөн нэвтрүүлгийн үе шат эхэлмэгц сигналын тархалт, харилцан нөлөөлөл, хүлээн авалтын чанарыг маш анхааралтай хянаж, стандартын дагуу хүлээн авах тест, хэмжилтийг хийх шаардлагатай.

2-р үе. Зэрэгцэн орших үе ба аналогийг унтраахад бэлтгэх.

Төлөвлөлтийн энэ үе шатанд тоонд шилжиж байгаа бүс нутгийн үзэгчдэд аналогийг унтраах өдрийг маш сайн мэдээллэх хэрэгтэй. Энэ үе шатанд дараах зүйлүүд маш чухал. Үүнд:

1. Хүлээн авагчууд нь зөв байрлалд, тохирсон тоотой тархсан байх. 2. Гомдол гаргасан үзэгчдийн мөрөөр шалгахад хаяг адресс, шуудангийн код

тодорхой байх, хэрэглэгчдийг мэдээллээр хангах веб сайт нь шалгаж ашиглахад бэлэн байх.

3. Холбоо тогтоох төвийн ажиллагаа шалгагдсан, ашиглалтанд бэлэн байх.


87

4. Хэрвээ санхүүгийн нөхөн төлбөр олгохоор тохирсон тохиолдолд нөхөн төлбөрийг олгох журам болон бусад ажиллагаа нь бэлэн болсон байх.

5. Өргөн нэвтрүүлгийн компаниуд тоонд шилжих процессийг дэмжиж, шилжилтийн үеийн талаарх мэдээллийг өөрийн хөтөлбөрт оруулж, тоон технологийн үйлчилгээ рүү шилжихийн давуу тал болон аналогийг унтраах өдрийн талаар үзэгчдэд тогтмол мэдээлэл өгч байх.

Монгол орны 370 гаруй сум, сууринд ажиллаж байгаа телевизийн аналоги станцууд нь тоон технологийн станцуудтай зэрэгцэн орших хугацааг тухайн сум суурингийн эфирийн телевизийн үзэгчийн тоо, өөр телевизийн үйлчилгээний платформ байгаа эсэхээс хамааруулан тодорхойлсон үр дүнг Хавсралт.2-д харууллаа. Энэхүү зэрэгцэн орших хугацаа нь мэдээлэл зар сурталчилгаанаас маш их хамаарах ба хэт их урт хугацаа тогтоовол ашиглалтын зардал маш ихсэх муу талтай.

3-р үе. Аналогийг унтраах үе.

Төлөвлөлтийн энэ үе шатанд тухайн бүс нутаг дахь бүх аналоги газрын нэвтрүүлэгчүүдийг унтраах болно. Аналогийг унтраахаас өмнө бүх үзэгчид хэрэглэгчийн төгсгөлийн төхөөрөмж суурилуулж, тоон үйлчилгээнд хамрагдсан байна. Бүх аналоги газрын өргөн нэвтрүүлгийнхэн тоон платформ руу өөрчлөгдөх болно. Олон улсад бүх аналоги үйлчилгээний сувгуудыг зэрэг унтраах эсвэл аналоги сувгуудыг ээлж дараатай унтраах гэсэн 2 арга хэрэглэж байсан байна. Мөн аналогийг унтраах хугацааг сонгохдоо хүн ам олноор амарч эзгүй байдаг зун цаг, баяр ѐслолын үе, олон улсын чанартай спорт урлагын наадам, улс төрийн чухал үйл явдлын үе зэргийг тааруулахгүй байх шаардлагатай.

Энэ үе шатанд дараах зүйлүүд чухал байна.

1. Тоонд шилжсэн бүсийн нэвтрүүлгийн чанар, үзэгчдийн шилжилтийн байдлыг байнга хянаж, судалгаа гарган товлосон хугацаанд аналогийг унтраах ба дараагийн аналогийн унтраах бүсэд анхаарах ямар нэгэн асуудал байгаа эсэхийг судлаж, эрэлхийлж байна. Зарим онцгой тохиолдолд аналогийг унтраах хугацааг хойшлуулах талаар удирдах байгууллагаар шийд гаргуулна.

2. Аналоги нэвтрүүлэгчүүдийг буулгана. 3. Аналоги ТВ-ийн сүлжээнээс чөлөөлөгдсөн зарим зүйлийг авч тоон

нэвтрүүлэгчүүдийг сайжруулж шилжүүлэн дахин монтажлах, антенны байршлыг илүү оновчтой байрлалд зөөх зэрэг ажлуудыг хийх болно.


88

Тухайн орон нутгийн шалгуур үзүүлэлтүүд:

1. Хүн ам, өрхийн тоо

2. КаТВ хэрэглэгч, телевиз эфирээс шууд үздэг үзэгчийн тоо

3. Сүлжээ, дэд бүтцийн байдал /сүлжээ хүрсэн, дэд бүтэц бэлэн байгаа эсэхээс/

4. Орон нутгийн телевизийн студийн бэлэн байдал, тоон технологид шилжсэн КАТВ-ийн тоо

5. Мэдээлэл хүргэж, сурталчилсан байдал

6. Төгсгөлийн төхөөрөмж худалдаж, түгээсэн, сургалт зохион байгуулсан байдал

Documents

ТЕЛЕВИЗ, РАДИОГИЙН ДАМЖУУЛАХ БАЙГУУЛАМЖ, …crc.gov.mn/pic/medee/20140603 - iltgel tailan 2.pdf · үеийн сүлжээний загвар зураглал,