Το χρέος του ιστορικού ΕΝΟΤΗΤΑ · 50 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ – Β´ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως

Ο Πολύβιος (200-118 πΧ) ήταν ο σημαντικότερος Έλληναςιστορικός της Ελληνιστικής εποχής Γεννήθηκε στη Μεγαλό-

πολη της Αρκαδίας Πατέρας του ήταν ο Λυκόρτας ο οποίος είχε διατελέσειστρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας Ο Πολύβιος ασχολήθηκε ενεργά με τηνπολιτική και έφτασε μέχρι το αξίωμα του ιππάρχου της Συμπολιτείας δηλαδήέναν βαθμό πριν το ανώτατο αξίωμα του στρατηγού (170 πΧ περίπου)

Πέθανε γύρω στο 118 πΧ στη Μεγαλόπολη πέφτοντας από το άλογό τουσε ηλικία περίπου 82 ετών

Ο Πολύβιος είναι ο πρώτος ιστορικός που δηλώνει ότι έχει τηνπρόθεση να γράψει καθολική ιστορία (δηλαδή την ιστορία

όλου του τότε γνωστού κόσμου) Το κύριο έργο του είναι οι Ἱστορίαι του τοοποίο αποτελείται από 40 βιβλία Στο έργο αυτό ασχολείται με την ιστορική πο-ρεία των Ρωμαίων των Ελλήνων των Καρχηδονίων και άλλων λαών της Με-σογείου Χρονικά καλύπτει την περίοδο από τα μέσα του 3ου αι πΧ έως τα μέσατου 2ου αι πΧ

Γράφει στην αττική διάλεκτο ενώ για τη συγκέντρωση του υλικού του έργουτου ακολουθεί τη μεθοδολογία που είχε εφαρμόσει και ο Θουκυδίδης στο έργοτου Δεν ασχολείται μόνο με τα γεγονότα αλλά διερευνά τα αίτια και τα αποτε-λέσματά τους Προσπαθεί να είναι αντικειμενικός στην παρουσίαση των γεγο-νότων και στις κρίσεις του γιrsquo αυτά και να διασταυρώνει τις πηγές του Τα συμ-περάσματα στα οποία καταλήγει έχουν διδακτικό χαρακτήρα καθώς θεωρεί ότιεξετάζοντας κανείς την αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν σε κάποια επι-τυχία ή αποτυχία μπορεί να αποκομίσει σημαντικά οφέλη για το μέλλον

Στο απόσπασμα της Ενότητας ο Πολύβιος αναφέρει τις αρε-τές που πρέπει να διαθέτει ο ιστορικός Επισημαίνει ότι ο ιστο-ρικός πρέπει να είναι αμερόληπτος στις κρίσεις του δηλαδή

Το χρέος του ιστορικού

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο συγγραφέας

3ΕΝΟΤΗΤΑ3

11

Aacute MEΡΟΣΕισαγωγικά ndash Κείμενο ndash Μετάφραση ndash Γλωσσικά σχόλια

Το κείμενοτης Ενότητας

Το έργο του

B 048-068 3qxpLayout 1 33108 1116 AM Page 48

να μην επηρεάζεται από τις προσωπικές του συμπάθειες ή αντιπάθειες Πρέπεινα ερευνά τις πηγές προσπαθώντας να βρει και να παρουσιάσει την αλήθεια καιόχι να συγκαλύπτει τα πραγματικά γεγονότα προκειμένου να εξυπηρετήσει πο-λιτικές ή προσωπικές σκοπιμότητες Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγειεκτιμώντας τα γεγονότα και αξιολογώντας τις προθέσεις και τις πράξεις των προ-σώπων πρέπει να είναι αντικειμενικά Σε διαφορετική περίπτωση το ιστορικόέργο θα αποτελεί μια αφήγηση που ενδεχομένως να τέρπει αλλά καμιά ωφέλειαδεν μπορεί να προσφέρει

ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ 49

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΚΕΙΜΕΝΟ ndash ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΣΕ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ22

Ἐν μὲν οὖν τῷ λοιπῷ βίῳ

ἴσως οὐκ ἄν τις ἐκβάλλοι

τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν

καὶ γὰρ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα δεῖ εἶναι φιλόφιλον καὶ φιλόπατριν

καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺςἐχθροὺς

καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους

ὅταν δέ τις ἀναλαμβάνῃ τὸ τῆς ἱστο-ρίας ἦθος

χρὴ ἐπιλαθέσθαι πάντων τῶν τοιούτων καὶ πολλάκις μὲν (χρὴ) εὐλογεῖν καὶ

κοσμεῖν τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο πολλάκις δrsquo(ὲ) (χρὴ)ἐλέγχειν

Λοιπόν στους υπόλοιπους τομείς τηςζωής του

ίσως δε θα μπορούσε κανείς να απο-βάλλει

αυτού του είδους την εύνοια (προςγνωστούς και φίλους)

Γιατί πράγματι ο ενάρετος άνδρας πρέπει να αγαπά τους φίλους του και

την πατρίδα τουκαι να μισεί τους ίδιους εχθρούς που

μισούν και οι φίλοι τουκαι να αγαπά όσους αγαπούν και οι

φίλοι τουΌταν όμως κάποιος επωμίζεται1 τον

χαρακτήρα του ιστορικούπρέπει να ξεχάσειόλα τα παρόμοιακαι πολλές φορές (πρέπει) να επαινεί

και να τιμάμε τους μεγαλύτερους επαίνουςτους εχθρούς του όταν οι πράξεις τους2 το απαιτούν ενώ πολλές φορές (πρέπει) να κριτικάρει

1 Αλλιώς υιοθετεί 2 Αλλιώς τα έργα τους


Ο ιστορικός δεν πρέπει να επηρεάζεται από την αγάπη του για την πατρίδα τουή για τα αγαπημένα του πρόσωπα Αξιολογώντας τις πράξεις ιστορικών προ-σώπων θα πρέπει να μη διστάζει να επαινεί τους εχθρούς του όταν διαπιστώ-νει ότι ενήργησαν σωστά ή να ψέγει αγαπημένα του πρόσωπα όταν συμπεραί-νει ότι έσφαλαν Η ιστορική αφήγηση πρέπει να στηρίζεται πάντα στην αλήθειαδιαφορετικά θα είναι άχρηστη όπως ένα τυφλωμένο ζώο

50 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ndash Βacute ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως

τοὺς ἀναγκαιοτάτους ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαιτοῦθrsquo ὑποδεικνύωσιν Ὥσπερ γὰρ ζῴου τῶν ὄψεων ἀφαιρε-

θεισῶν

ἀχρειοῦται τὸ ὅλον οὕτως ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας ἐξ

ἱστορίας τὸ καταλειπόμενον αὐτῆςγίνεται ἀνωφελὲς διήγημα

και να κατηγορεί κατά τρόπο ντρο-πιαστικό

τους στενούς συγγενείς τουόταν τα σφάλματα στις πράξεις τουςτο υποδεικνύουνΔηλαδή όπως ακριβώς όταν ένας

ζωντανός οργανισμός χάσει τα μά-τια του

αχρηστεύεται ολόκληροςέτσι εάν λείψει η αλήθεια από την

ιστορία ότι απομένει από αυτήνείναι μια ανώφελη διήγηση

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ33

ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ44 ἐν πρόθεση (= σε) μέν σύνδ αντιθετικός (= όμως από

τη μια) Μερικές φορές το μὲν μπο-ρεί να μένει αμετάφραστο

οὖν σύνδ συμπερασματικός (= λοι-πόν) Συνδέει νοηματικά με τα προ-ηγούμενα και δεν ειδάγει δευτε-ρεύουσες προτάσεις

τῷ βίῳ ουσ β´ κλ αρσ γένους δοτεν ὁ βίος τοῦ βίου (= η ζωή)

λοιπῷ επίθ β´ κλ αρσ γένους δοτεν ὁ λοιπός ἡ λοιπή τὸ λοιπὸν(= υπόλοιπος)

τὴν ἐπιείκειαν ουσ α´ κλ θηλγένους αιτιατ εν ἡ ἐπιείκεια τῆςἐπιεικείας (= εύνοια καλοσύνη)

τοιαύτην αντων δεικτική θηλ γέ-νους αιτιατ εν τοιοῦτος τοιαύτητοιοῦτο(ν) (= τέτοιου είδους τέτοιοςαυτού του είδους)

ἴσως επίρρ τροπικό (= εξίσουmiddot κατάτον ίδιο τρόποmiddot ίσως πιθανόν) Προ-έρχεται από το επίθ ὁ ἴσος ἡ ἴση τὸἴσον

οὐκ μόριο αρνητικό (= δεν) τις αντων αόριστη αρσ γένους


ονομ εν τίς τίς τὶ (= κάποιος) Οτύπος τις είναι άτονος λόγω έγκλι-σης τόνου Εδώ μεταφράζεται κα-νείς επειδή υπάρχει η άρνηση οὐκστην πρόταση

ἐκβάλλοι ευκτ ενεστ εφ γ´ εντου ρήμ ἐκβάλλω (= αποβάλλωρίχνω έξω χύνω) οὐκ ἂν ἐκ-βάλλοι = δε θα μπορούσε να απο-βάλει

γάρ σύνδ αιτιολογικός (= γιατί) Καὶ γὰρ = γιατί πράγματι

φιλόφιλον επίθ β´ κλ αρσ γένουςαιτιατ εν ὁἡ φιλόφιλος τὸ φιλόφι-λον (= που αγαπά τους φίλους του)

εἶναι απαρέμφ ενεστ του ρήμ εἰμὶ(= είμαι)

δεῖ οριστ ενεστ εφ γ´ εν τουαπροσ ρήμ δεῖ (= είναι ανάγκηπρέπει) Το απρόσ ρήμ δεῖ προέρ-χεται από το ρήμ δέω (= έχω α-νάγκη απέχω) Όπως όλα τα απρό-σωπα ρήματα παίρνει συνήθωςαπαρέμφ ως υποκείμενό του Το δεῖόμως όπως και το χρή (βλ πιοκάτω) σπάνια συνοδεύεται από δο-τική προσωπικήmiddot συνήθως το πρό-σωπο που ενεργεί δηλώνεται σε αι-τιατική πτώση (ως υποκ τουαπαρεμφ που είναι υποκ του δεῖ)

τὸν ἄνδρα ουσ γ´ κλ αρσ γένουςαιτιατ εν ὁ ἀνήρ τοῦ ἀνδρὸς (= οάντρας)

ἀγαθόν επίθ β´ κλ αρσ γένουςαιτιατ εν ὁ ἀγαθός ἡ ἀγαθή τὸἀγαθὸν (= τίμιος ενάρετος άξιοςικανός καλός έντιμος)

φιλόπατριν επίθ γ´ κλ αρσ γένουςαιτιατ εν ὁἡ φιλόπατρις τὸ φιλό-πατρι (= που αγαπά την πατρίδα του)

Το ουδ τὸ φιλόπατρι χρησιμοποιεί-ται συνήθως αντί της αφηρημένης έν-νοιας ἡ φιλοπατρία Προσοχή αιτιατεν αρσ και θηλ τὸντὴν φιλόπατριν

συμμισεῖν απαρέμφ ενεστ εφ τουσυνηρ ρήμ συμμισέω συμμισῶ(= μισώ τον ίδιο άνθρωπο μαζί μεκάποιον άλλο)

τοῖς φίλοις ουσ β´ κλ αρσ γένουςδοτ πληθ ὁ φίλος (= ο φίλος) Τοουσ προέρχεται από το επίθ ὁ φίλοςἡ φίλη τὸ φίλον (= φιλικός)

τοὺς ἐχθρούς ουσ β´ κλ αρσ γέ-νους αιτιατ πληθ ὁ ἐχθρὸς (= οεχθρός) Το ουσ προέρχεται από τοεπίθ ὁ ἐχθρός ἡ ἐχθρά τὸ ἐχθρὸν (=εχθρικός)

συναγαπᾶν απαρέμφ ενεστ εφτου συνηρ ρήμ συναγαπάω συν-αγαπῶ (= αγαπώ τον ίδιο άνθρωπομαζί με κάποιον άλλο)

τοὺς φίλους ουσ β´ κλ αρσ γέ-νους αιτιατ πληθ ὁ φίλος (= οφίλος) Βλ και πιο πάνω τοῖς φί-λοις

ὅταν σύνδ χρονικός (= όταν) Ει-σάγει χρονικές προτάσεις που εκφέ-ρονται με υποτακτική (χρονικοϋπο-θετικές)

τὸ ἦθος ουσ γ´ κλ ουδ γένους αι-τιατ εν τὸ ἦθος τοῦ ἤθους (= έ-θιμο συνήθεια χαρακτήρας)

τῆς ἱστορίας ουσ α´ κλ θηλ γένουςγεν εν ἡ ἱστορία τῆς ἱστορίας(= έρευναmiddot διήγηση των γνώσεων πουέχουν αποκτηθεί με την έρευναmiddot ιστο-ρία) Εδώ η λέξη τῆς ἱστορίας χρη-σιμοποιείται αντί της λέξης τοῦ ἱστο-ρικοῦ δηλαδή έχουμε μετωνυμία

ἀναλαμβάνῃ υποτακτ ενεστ εφ



γ´ εν του ρήμ ἀναλαμβάνω (= παίρ-νω στα χέρια μου επωμίζομαι)

ἐπιλαθέσθαι απαρέμφ αορ β´ μφτου ρήμ ἐπιλανθάνομαι (= λησμονώξεχνώ)

χρή οριστ ενεστ γ´ εν του απροσρήμ χρὴ (= είναι ανάγκη χρειάζε-ται πρέπει) Το απρόσ ρήμ χρήόπως όλα τα απρόσωπα ρήμ παίρ-νει συνήθως απαρέμφ ως υποκεί-μενό του Το χρή όμως όπως και τοδεῖ (βλ πιο πάνω) σπάνια συνο-δεύεται από δοτική προσωπικήmiddot συ-νήθως το πρόσωπο που ενεργεί δη-λώνεται σε αιτιατική πτώση (ωςυποκ του απαρεμφ που είναι υποκτου χρή)

πάντων αντων αόριστη επιμερι-στική ουδ γένους γεν πληθ πᾶςπᾶσα πᾶν (= όλος καθένας)

(τῶν) τοιούτων αντων δεικτικήουδ γένους γεν πληθ τοιοῦτοςτοιαύτη τοιοῦτο(ν) (= τέτοιου εί-δους τέτοιος παρόμοιος)

πολλάκις επίρρ χρονικό (= πολλέςφορές)

εὐλογεῖν απαρέμφ ενεστ εφ τουσυνηρ ρήμ εὐλογέω εὐλογῶ (= ε -παινώ λέω καλά λόγια για κά-ποιον)

κοσμεῖν απαρέμφ ενεστ εφ τουσυνηρ ρήμ κοσμέω κοσμῶ (= στο-λίζω τιμώ διοικώ)

τοῖς ἐπαίνοις ουσ β´ κλ αρσγένους δοτ πληθ ὁ ἔπαινος τοῦἐπαίνου (= επιδοκιμασία εγκώμιοέπαινος)

μεγίστοις επίθ υπερθετικού βαθ-μού β´ κλ αρσ γένους δοτ πληθὁ μέγιστος ἡ μεγίστη τὸ μέγιστον

(= ο πιο μεγάλος) Θετικός ὁ μέγαςἡ μεγάλη τὸ μέγα Συγκριτικός ὁἡμείζων τὸ μεῖζον

τοὺς ἐχθρούς βλ πιο πάνω αἱ πράξεις ουσ γ´ κλ θηλ γένους

ονομ πληθ ἡ πρᾶξις τῆς πράξεως(= η πράξη η ενέργεια)

ἀπαιτῶσι υποτακτ ενεστ εφ γ´πληθ του συνηρ ρήμ ἀπαιτέωἀπαιτῶ (= ζητώ απαιτώ)

τοῦτο αντων δεικτική ουδ γένουςαιτιατ εν οὗτος αὕτη τοῦτο (= αυ -τός -ή -ό)

ἐλέγχειν απαρέμφ ενεστ εφ τουρήμ ἐλέγχω (= εξετάζωmiddot ασκώ κρι-τικήmiddot επιπλήττω κατηγορώ)

ψέγειν απαρέμφ ενεστ εφ τουρήμ ψέγω (= κατηγορώ κατακρί-νω)

ἐπονειδίστως επίρρ τροπικό (= μετρόπο ντροπιαστικό κατά τρόποαισχρό)

τοὺς ἀναγκαιοτάτους επίθ υπερ-θετικού βαθμού β´ κλ αρσ γένουςαιτιατ πληθ ὁ ἀναγκαιότατος ἡἀναγκαιοτάτη τὸ ἀναγκαιότατον(= ο πιο αναγκαίοςmiddot ο πιο στενόςσυγγενής εξ αίματος)

αἱ ἁμαρτίαι ουσ α´ κλ θηλ γέ-νους ονομ πληθ ἡ ἁμαρτία τῆςἁμαρτίας (= αποτυχία παράπτωμασφάλμα)

τῶν ἐπιτηδευμάτων ουσ γ´ κλουδ γένους γεν πληθ τὸ ἐπιτή-δευμα τοῦ ἐπιτηδεύματος (= η πρά-ξη η ασχολία η εργασία το επάγ-γελμα)

τοῦθ᾽ (= τοῦτο) βλ πιο πάνω Η κα-τάληξη -ο έπαθε έκθλιψη επειδήακολουθεί λέξη που αρχίζει από



φωνήεν Στη συνέχεια το -τ τράπηκεσε -θ επειδή το υ παίρνει δασεία

ὑποδεικνύωσιν υποτακτ ενεστεφ γ´ πληθ του ρήμ ὑποδείκνυμικαι ὑποδεικνύω (= δείχνω εμμέσωςυποδηλώνω φανερώνω τη θέλησήμου δείχνω σε κάποιον να κάνεικάτι υποδεικνύω)

ὥσπερ επίρρ αναφορικό που δη-λώνει τρόπο (= όπως ακριβώς)

γάρ σύνδ αιτιολογικός (= γιατίδιότι)

Ο γὰρ είναι παρατακτικός σύνδδηλαδή δεν εισάγει ποτέ δευτε-ρεύουσα πρόταση Δεν μπαίνειποτέ ως πρώτη λέξη σε μια πρό-ταση

ζῴου ουσ β´ κλ ουδ γένους γενεν τὸ ζῷον τοῦ ζῴου (= ζώο ζω-ντανός οργανισμός)

τῶν ὄψεων ουσ γ´ κλ θηλ γένουςγεν πληθ ἡ ὄψις τῆς ὄψεως (= εξω-τερική μορφή πρόσωπο όραση) Στον πληθ αἱ ὄψεις = τὰ μάτια

ἀφαιρεθεισῶν μτχ παθητ αορ α´θηλ γένους γεν πληθ του συνηρρήμ ἀφαιρέομαι ἀφαιροῦμαι (= α-φαιρούμαι απομακρύνομαι)

ἀχρειοῦται οριστ ενεστ μφ γ´ εντου συνηρ ρήμ ἀχρειόομαι ἀ-χρειοῦμαι (= αχρηστεύομαι γίνομαιάχρηστος ανίκανος)

τὸ ὅλον επίθ β´ κλ ουδ γένους

ονομ εν ὁ ὅλος ἡ ὅλη τὸ ὅλον (= όλος ολόκληρος συνολικός)

οὕτως επίρρ τροπικό (= έτσι) ἐξ (ή ἐκ) πρόθ κύρια (= από μέσα

από) Συντάσσεται με γενική και ηβασική της σημασία είναι laquoέξω απόraquo(είναι αντίθετη της πρόθεσης ἐν)

ἱστορίας ουσ α´ κλ θηλ γένουςγεν εν ἡ ἱστορία

ἀναιρεθείσης μτχ παθητ αορ α´θηλ γένους γεν εν του συνηρ ρήμἀναιρέομαι ἀναιροῦμαι (= αποσύ-ρομαι διαγράφομαι λείπω)

τῆς ἀληθείας ουσ α´ κλ θηλγένους γεν εν ἡ ἀλήθεια τῆς ἀλη-θείας (= η αλήθεια)

τὸ καταλειπόμενον μτχ ενεστ μφουδ γένους ονομ εν του ρήμ κα-ταλείπομαι (= μένω πίσω απομένω)

αὐτῆς αντων οριστική ή επαναλη-πτική θηλ γένους γεν εν αὐτόςαὐτή αὐτό Εδώ αὐτῆς = τῆς ἱστο-ρίας (επαναληπτική)

ἀνωφελές επίθ γ´ κλ ουδ γένουςονομ εν ὁἡ ἀνωφελής τὸ ἀνω-φελὲς (= άχρηστος ανώφελος)

γίνεται οριστ ενεστ μφ γ´ εν τουρήμ γίνομαι και γίγνομαι (= γίνο-μαι είμαι)

διήγημα ουσ γ´ κλ ουδ γένουςονομ εν τὸ διήγημα τοῦ διηγήμα-τος (= αφήγημα εξιστόρηση διή-γηση)


ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ55 Ἐν μὲν οὖν τῷ λοιπῷ βίῳ τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν ἴσως οὐκ ἄν τις ἐκβάλλοικύρια πρόταση


(οὐκ) ἂν ἐκβάλλοι ρήμ bull τις υποκ του ἂν ἐκβάλλοι bull ἐν τῷ βίῳ εμπρόθπροσδ κατάστασης στο ἂν ἐκβάλλοι bull λοιπῷ επιθ προσδ στο βίῳ bull τὴν ἐπιεί-κειαν αντικ του ἂν ἐκβάλλοι bull τοιαύτην επιθ προσδ στο τὴν ἐπιείκειαν bull ἴσωςεπιρρ προσδ που δηλώνει πιθανότητα στο ἂν ἐκβάλλοι καὶ γὰρ φιλόφιλον εἶναι δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ φιλόπατριν καὶ συμμι-σεῖν τοῖς φίλοις τοὺς ἐχθροὺς καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους κύρια πρότασηδεῖ ρήμ (απρόσ) bull εἶναι συμμισεῖν συναγαπᾶν τελικά απαρέμφ υποκ τουδεῖ bull τὸν ἄνδρα υποκ των εἶναι συμμισεῖν συναγαπᾶν (ετεροπροσωπία) bull ἀγα-θόν επιθ προσδ στο τὸν ἄνδρα bull φιλόφιλον φιλόπατριν κατηγορ στο υποκτου εἶναι bull τοῖς φίλοις αντικ (έμμεσο) των συμμισεῖν συναγαπᾶν bull τοὺςἐχθρούς αντικ (άμεσο) του συμμισεῖν bull τοὺς φίλους αντικ του συναγαπᾶν ὅταν δὲ τὸ τῆς ἱστορίας ἦθος ἀναλαμβάνῃ τις δευτερεύουσα (επιρρ) χρο-νικοϋποθετική3 πρότασηmiddot εξαρτάται από την κύρια πρόταση καὶ γὰρ [] τοὺς φί-λους με την οποία σχηματίζει λανθάνοντα υποθετικό λόγο που δηλώνει επανά-ληψη στο παρόν και στο μέλλονἀναλαμβάνῃ ρήμ bull τις υποκ του ἀναλαμβάνῃ bull τὸ ἦθος αντικ του ἀναλαμ-βάνῃ bull τῆς ἱστορίας γεν κτητική στο τὸ ἦθος ἐπιλαθέσθαι χρὴ πάντων τῶν τοιούτων καὶ πολλάκις μὲν εὐλογεῖν καὶ κο-σμεῖν τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς [] πολλάκις δrsquo ἐλέγχειν καὶ ψέγεινἐπονειδίστως τοὺς ἀναγκαιοτάτους κύρια πρότασηχρή ρήμ (απρόσ) bull ἐπιλαθέσθαι εὐλογεῖν κοσμεῖν ἐλέγχειν ψέγειν τελικάαπαρέμφ υποκ του χρὴ bull ενν τοῦτον υποκ των ἐπιλαθέσθαι εὐλογεῖν κο-σμεῖν ἐλέγχειν ψέγειν bull τῶν τοιούτων αντικ του ἐπιλαθέσθαι bull πάντων κα-τηγορ προσδ στο τῶν τοιούτων bull πολλάκις επιρρ προσδ χρόνου στο εὐλογεῖνbull τοὺς ἐχθρούς αντικ στο κοσμεῖν bull τοῖς ἐπαίνοις δοτ του μέσου στο κοσμεῖνbull μεγίστοις επιθ προσδ στο τοῖς ἐπαίνοις bull πολλάκις επιρρ προσδ χρόνου σταἐλέγχειν ψέγειν bull ἐπονειδίστως επιρρ προσδ τρόπου στο ψέγειν bull τοὺς ἀναγ-καιοτάτους αντικ στο ψέγειν ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο δευτερεύουσα (επιρρ) χρονικοϋποθετική πρό-τασηmiddot εξαρτάται από τα απαρέμφ εὐλογεῖν κοσμεῖν με τα οποία σχηματίζει λαν-θάνοντα υποθετικό λόγο που δηλώνει επανάληψη στο παρόν και στο μέλλονἀπαιτῶσι ρήμ bull αἱ πράξεις υποκ του ἀπαιτῶσι bull τοῦτο αντικ του ἀπαιτῶσι ὅταν αἱ τῶν ἐπιτηδευμάτων ἁμαρτίαι τοῦθrsquo ὑποδεικνύωσιν δευτερεύουσα(επιρρ) χρονικοϋποθετική πρότασηmiddot εξαρτάται από τα απαρέμφ ἐλέγχειν ψέ-γειν με τα οποία σχηματίζει λανθάνοντα υποθετικό λόγο που δηλώνει επανά-ληψη στο παρόν και στο μέλλονὑποδεικνύωσιν ρήμ bull αἱ ἁμαρτίαι υποκ του ὑποδεικνύωσιν bull τῶν ἐπιτηδευ-μάτων γεν υποκειμενική στο αἱ ἁμαρτίαι bull τοῦθrsquo αντικ του ὑποδεικνύωσιν


3 Χρονικοϋποθετικές λέγονται οι χρονικές προτάσεις που εκφέρονται με υποτακτική ή ευκτικήΕκτός από χρόνο εκφράζουν και προϋπόθεση


Ὥσπερ γὰρ ζῴου τῶν ὄψεων ἀφαιρεθεισῶν ἀχρειοῦται τὸ ὅλον δευτε-ρεύουσα (επιρρ) αναφορική παραβολική πρόταση (που δηλώνει τρόπο)middot εξαρ-τάται από την κύρια πρόταση οὕτως [] γίνεται διήγημαἀχρειοῦται ρήμ bull τὸ ὅλον υποκ του ἀχρειοῦται bull ζῴου γεν διαιρετική στο τὸὅλον bull ἀφαιρεθεισῶν υποθετική μτχ γεν απόλυτη bull τῶν ὄψεων υποκ της μτχἀφαιρεθεισῶν οὕτως ἐξ ἱστορίας ἀναιρεθείσης τῆς ἀληθείας τὸ καταλειπόμενον αὐτῆς ἀνω-φελὲς γίνεται διήγημα κύρια πρόταση γίνεται ρήμ bull τὸ καταλειπόμενον έναρθρη επιθ μτχ υποκ του γίνεται bullαὐτῆς γεν διαιρετική στη μτχ τὸ καταλειπόμενον bull διήγημα κατηγορ στουποκ του γίνεται bull ἀνωφελές επιθ προσδ στο διήγημα bull οὕτως επιρρ προσδτρόπου στο γίνεται bull ἀναιρεθείσης υποθετική μτχ γεν απόλυτη bull τῆς ἀληθείαςυποκ της μτχ ἀναιρεθείσης bull ἐξ ἱστορίας εμπρόθ προσδ απομάκρυνσης (με-ταφορικά) στη μτχ ἀναιρεθείσης

τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν Ο Πολύβιος αναφέρεται εδώ στην εύνοια με τηνοποία αντιμετωπίζουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα Στην ιδιωτική μας ζωή πρέ-πει να συγχωρούμε τα σφάλματα των προσώπων που αγαπάμε και σεβόμαστεΟ ιστορικός όμως κατά τον Πολύβιο πρέπει να είναι αντικειμενικός και αμε-ρόληπτος και να μη συγκαλύπτει τα σφάλματα ούτε της πατρίδας του ούτε τωνφίλων του

καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺς ἐχθροὺς καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλουςΣύμφωνα με την αρχαία ελληνική ηθική θεωρείται έντιμος και ηθικός άντρας αυ-τός που σέβεται αγαπά και συμπαραστέκεται στους φίλους του Από την άλλημεριά πρέπει να θεωρεί ότι οι εχθροί των φίλων του είναι και δικοί του εχθροίΟ Πολύβιος λοιπόν τονίζει πως η αρχή αυτή που θεωρείται κριτήριο με βάση τοοποίο αξιολογείται η ηθική ποιότητα ενός ατόμου δεν πρέπει να ισχύει στονχώρο της ιστορίας Ο ιστορικός πρέπει να ερευνά και να κρίνει αμερόληπτα χω-ρίς να επηρεάζεται από συμπάθειες και αντιπάθειες

Ὥσπερ γὰρ ζῴου τῶν ὄψεων ἀφαιρεθεισῶν [] ἀνωφελὲς γίνεται διή-γημα Ο Πολύβιος είχε ως πρότυπό του τον Θουκυδίδη και θεωρούσε ότι οιστορικός πρέπει να είναι αντικειμενικός να κάνει ο ίδιος αυτοψίες σε χώρουςπου συνέβησαν σημαντικά ιστορικά γεγονότα διερευνώντας τα αίτιά τουςαλλά και τον ακριβή τρόπο με τον οποίο συνέβησαν Στόχος του ιστορικούκατά τον Πολύβιο είναι η αναζήτηση της αλήθειας την οποία χαρακτηρίζειlaquoτο μάτι της ιστορίαςraquo Συνεπώς ιστορία που δε στηρίζεται στην αλήθεια θαμοιάζει με ζωντανό οργανισμό που έχει χάσει τα μάτια του


ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ66


1 Ποιες είναι οι υποχρεώσεις ενός φίλου προς τους συντρόφους του σύμφωναμε τον Πολύβιο

Σύμφωνα με τον Πολύβιο ένας ενάρετος άντρας έχει την ηθική υποχρέωσηνα σέβεται τους φίλους του και να τους συμπαρίσταται με κάθε τρόπο όποτεέχουν ανάγκη Παράλληλα πρέπει τους φίλους των φίλων του να τους θεωρείκαι δικούς του φίλους και συνεπώς να είναι έτοιμος να τους προσφέρει κάθεηθική ή υλική βοήθεια Ακόμα προσήλωση σε μια ειλικρινή φιλία σημαίνει ότιοι εχθροί των φίλων θεωρούνται κοινοί εχθροί και επομένως καθένας έχει τηνηθική υποχρέωση να βοηθά τους φίλους εναντίον των αντιπάλων τους όταν πα-ρίσταται ανάγκη Σε αυτή την ηθική αρχή πρέπει καθένας να είναι συνεπής τόσοστον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο του

2 Πώς πρέπει να αντιμετωπίζει ο ιστορικός τα πρόσωπα για τα οποία κάνειλόγο στο έργο του

Κατά τον Πολύβιο ο ιστορικός πρέπει να αντιμετωπίζει τα πρόσωπα για ταοποία κάνει λόγο στο έργο του διαφορετικά από ότι επιτάσσει η κοινωνική ηθική(βλ απάντηση στην ερώτηση 1 και ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ πιο πάνω) Πρέπει νακρίνει τα πρόσωπα αυτά αμερόληπτα με κριτήριο τις πράξεις τους και όχι με κρι-τήριο το αν πρόσκειται φιλικά ή εχθρικά σε αυτά Αντίθετα πρέπει να αξιολο-γεί τα γεγονότα τις ενέργειες και τις επιλογές των προσώπων και αφού μελετήσειόλες τις διαθέσιμες σε αυτόν πηγές να εξάγει αντικειμενικά συμπεράσματα γιατο ποιος ενήργησε σωστά και αποτελεσματικά σε ορισμένη στιγμή και ποιος όχιΈτσι δε θα πρέπει να διστάζει ακόμα και να επαινεί πρόσωπα που στην ιδιω-τική ή δημόσια ζωή του είναι αντίπαλοί του αν κρίνει ότι αυτά ενήργησαν σω-στά Για παράδειγμα ένας Έλληνας ιστορικός θα πρέπει να επαινέσει έναν Ρω-μαίο στρατηγό εφόσον αυτός ακολούθησε σωστή στρατηγική ακόμα και αν τοαποτέλεσμα της στρατηγικής του ήταν να ζημιωθούν οι Έλληνες

Από την άλλη πλευρά είναι ανεπίτρεπτο να αντιμετωπίζει με επιεική διάθεσητα σφάλματα και τις απρέπειες των φιλικών του προσώπων Αντίθετα οφείλεινα αναδεικνύει και να αποδοκιμάζει τα ατοπήματά τους ακόμα και αν αυτό έχειως αποτέλεσμα να ντροπιαστούν τα πρόσωπα αυτά

3 Ποιες συνέπειες έχει για την ποιότητα του ιστορικού έργου η μη τήρηση τωνπροϋποθέσεων που εκθέτει ο Πολύβιος

Ο Πολύβιος θέτει ως προϋποθέσεις για την ποιότητα του ιστορικού έργου τησυνεχή αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας την αντικειμενικότητα και την αμε-ροληψία του ιστορικού απέναντι σε πρόσωπα και γεγονότα (βλ απάντηση στηνερώτηση 2) Η μη τήρηση των προϋποθέσεων αυτών θα έχει ως αποτέλεσμα ναγίνει η ιστορική αφήγησή του ανώφελη διήγηση γιατί ούτε την ιστορική αλήθεια


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ77


θα ανιχνεύει ούτε διδακτικό χαρακτήρα θα έχει αλλά θα παραπλανά τον ανα-γνώστη

4 Είναι τα σύγχρονα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ο γραπτός και ηλεκτρονικόςτύπος) πηγή αξιόπιστων ιστορικών στοιχείων που θα αξιοποιήσει ο ιστο-ρικός της εποχής μας Πιστεύετε ότι πληρούν τις προϋποθέσεις που θέτει οΠολύβιος Να αναφέρετε συγκεκριμένα παραδείγματα από την εμπειρίασας

Στη σημερινή εποχή είναι πολυπληθείς οι πηγές από τις οποίες ο ιστορικόςτης εποχής μας θα ανασυνθέσει την ιστορία του παρόντος Οι πληροφορίες πουδιαχέονται μέσω των ΜΜΕ αποτελούν υλικό που πρέπει να αξιοποιηθεί απότον ιστορικό Ωστόσο συχνά οι πληροφορίες αυτές είναι αντιφατικές καθώςκάθε εφημερίδα τηλεοπτικός ή ραδιοφωνικός σταθμός κτλ παρουσιάζει τα γε-γονότα μέσα από τη δική του υποκειμενική οπτική και συχνά αλλοιωμένα μετρόπο που να υπηρετούν πολιτικές οικονομικές ιδεολογικές ή άλλες επιδιώξειςΟ ιστορικός θα πρέπει να διασταυρώνει τις αντιφατικές πληροφορίες και να τιςεξετάζει με κριτικό πνεύμα Η αναζήτηση λοιπόν της αλήθειας δεν είναι ευκο-λότερη για τον ιστορικό σήμερα σε σχέση με το παρελθόν Οι συμβουλές του Πο-λύβιου προς τους ιστορικούς είναι πάντα επίκαιρες

Bacute MEΡΟΣΛεξιλογικά ndash Σημασιολογικά ndash Ετυμολογικά

Β1 Λεξιλογικός Πίνακας

1 Να αποδώσετε τη σημασία των φράσεων και λέξεων laquoαπό καταβολής κό-σμουraquo laquoδιαγωγή κοσμιότατηraquo κοσμογονία κοσμοθεωρία κοσμοπολίτης

bull laquoαπό καταβολής κόσμουraquo = από την αρχή της δημιουργίας του κόσμου απότότε που δημιουργήθηκε ο κόσμος

bull laquoδιαγωγή κοσμιότατηraquo = πολύ κόσμια διαγωγή συμπεριφορά (Η φράσηχρησιμοποιείται για τον χαρακτηρισμό της συμπεριφοράς των μαθητών ότανείναι η αρμόζουσα)

bull κοσμογονία = η δημιουργία του κόσμου του σύμπαντοςmiddot το σύνολο των μύ-θων και παραδόσεων που ερμηνεύουν την προέλευση του κόσμουmiddot (μεταφο-ρικά) ριζικές αλλαγές που ανατρέπουν μια παγιωμένη κατάσταση


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ11


bull κοσμοθεωρία = το σύνολο των φιλοσοφικών απόψεων κάποιου σχετικά με τηδομή και τη λειτουργία του κόσμουmiddot η άποψη η στάση ο ιδιαίτερος τρόποςμε τον οποίο αντιμετωπίζει κάποιος τα μεγάλα προβλήματα της ζωής

bull κοσμοπολίτης = αυτός που θεωρεί τον εαυτό του πολίτη όλου του κόσμουπου θεωρεί πατρίδα του ολόκληρη τη γηmiddot αυτός που έχει ταξιδέψει και έχειζήσει σε πολλούς τόπους έχει αφομοιώσει ποικίλους τρόπους ζωής και κι-νείται με άνεση στους κοσμικούς κύκλους διαφορετικών χωρών

2 Με τη βοήθεια του Λεξιλογικού Πίνακα να βρείτε την κατάλληλη λέξη τηςαε για τις σημασίες που σας δίνονται

α ὁ κόσμιος αυτός που συμπεριφέρεται με ευγένεια ο φρόνιμοςβ τὸ κόσμημα το στολίδι γ ἡ κοσμιότης η ευπρέπεια η ευγένεια δ ὁ κοσμοκράτωρ αυτός που κυβερνά τον κόσμο

3 Να κατατάξετε τις ομόρριζες του ρήματος κοσμῶ λέξεις της αε που περι-λαμβάνει ο παραπάνω πίνακας σε κατηγορίες ανάλογα με αυτό που δηλώ-νουν Θυμηθείτε όσα διδαχθήκατε στο κεφάλαιο της παραγωγής στην προ-ηγούμενη τάξη

ουσιαστικά

πρόσωπο ενέργεια αποτέλεσμα ουσιαστικό επίθεταπου ενεργεί κατάσταση ενέργειας παράγωγο

από επίθετο

ὁ κοσμητὴς ἡ κόσμησις τὸ κόσμημα ἡ κοσμιότης κοσμητὸςὁ κοσμήτωρ ἡ κοσμογονία ἡ ἀκοσμία κοσμητικὸςὁ κοσμοκράτωρ ἡ κοσμογραφία κοσμικὸς

κόσμιος

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Στον ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑ υπάρχει και το σύνθετο ουσ ὁ κο-σμοπολίτης που είναι παρώνυμο και δηλώνει πρόσωπο σχετικό με εκείνο πουεκφράζει η πρωτότυπη λέξη (κοσμόπολις)

Β2 Ετυμολογικά

1 Να σχηματίσετε σύνθετα αρσενικά ουσιαστικά και επίθετα της αε χρησι-μοποιώντας τα συνθετικά που δίνονται




bull λόγος + γράφω rarr ουσ λογογραφεὺς επίθ λογογραφικός -ή -ὸν

bull μῦθος + λέγω rarr ουσ μυθολόγοςεπίθ μυθολογικός -ή -ὸν

bull οἶκος + δεσπότης rarr ουσ οικοδεσπότης επίθ οἰκοδεσποτικός -ή -ὸν

bull νόμος + τίθημι (θε-) rarr ουσ νομοθέτης επίθ νομοθετικός -ή -ὸν

bull λίθος + ξέω rarr ουσ λιθοξόος επίθ λιθοξοϊκός -ή -ὸν

bull νίκη + φέρω rarr επίθ νικηφόρος -ος -ον bull κτῆνος + τρέφω rarr επίθ κτηνοτρόφος -ος -ονbull θάνατος + φέρω rarr επίθ θανατηφόρος -ος -ον

2 Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της νε με α´ συνθετικό τα ουσιαστικά τηςαε που δίνονται

bull αἷμα (-ατος) αυτός που δίνει (ο δότης) αίμα αιμοδότηςαυτός που είναι βαμμένος με αίμα αιματοβαμμένοςη διαδικασία καθαρισμού (κάθαρση) του αίματος αιμοκάθαρση

bull λόγος αυτός που γράφει λόγους λογογράφοςη τέχνη του λόγου λογοτεχνίαπαιχνίδι (παίγνιο) με τον λόγο λογοπαίγνιοη θεραπεία διαταραχών του λόγου λογοθεραπεία

Γacute MEΡΟΣΓραμματική ndash Σύνταξη

Λαμβάνοντας υπόψη τις καταλήξεις της γ´ κλίσης να συμπληρώσετε τουςπίνακες και να τονίσετε τους άτονους τύπους


ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ11


ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

μονόθεμα διπλόθεμα

ΕΝΙΚΟΣΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣΑΡΙΘΜΟΣ




ονoμ σωτὴρ σωτῆρες πράκτωρ πράκτορεςγεν σωτῆρος σωτήρων πράκτορος πρακτόρωνδοτ σωτῆρι σωτῆρσι(ν) πράκτορι πράκτορσι(ν)αιτιατ σωτῆρα σωτῆρας πράκτορα πράκτοραςκλητ σῶτερ σωτῆρες πρᾶκτορ πράκτορες

Συγκοπτόμενα διπλόθεμα υγρόληκτα

ονομ ἀνὴρ πατὴρ ἄνδρες πατέρεςγεν ἀνδρὸς πατρὸς ἀνδρῶν πατέρωνδοτ ἀνδρὶ πατρὶ ἀνδράσι(ν) πατράσιναιτιατ ἄνδρα πατέρα ἄνδρας πατέραςκλητ ἄνερ πάτερ ἄνδρες πατέρες

1 Να κλιθούν στις πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών τα ουσιαστικά ἡ μή-τηρ και τὸ ἔθνος

γεν τῆς μητρὸς τοῦ ἔθνους τῶν μητέρων τῶν ἐθνῶν δοτ τῇ μητρὶ τῷ ἔθνει ταῖς μητράσι(ν) τοῖς ἔθνεσι(ν) αιτ τὴν μητέρα τὸ ἔθνος τὰς μητέρας τὰ ἔθνη

2 Να εντοπίσετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου και να τα γράψετεστην ίδια πτώση του άλλου αριθμού

bull ἄνδρα rarr ἄνδρας bull φιλόπατριν rarr φιλοπάτριδας bull τὸ ἦθος rarr τὰ ἤθη bull αἱ πράξεις rarr ἡ πρᾶξις bull τῶν ἐπιτηδευμάτων rarr τοῦ ἐπιτηδεύματος bull τῶν ὄψεων rarr τῆς ὄψεως bull διήγημα rarr διηγήματα





3 Να γράψετε τα παρακάτω ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού

bull τὸν μῆνα rarr τοὺς μῆνας bull τοῦ ἐλαιῶνος rarr τῶν ἐλαιώνων bull ὦ νυμφὼν rarr ὦ νυμφῶνες bull οἱ σωλῆνες rarr ὁ σωλὴν bull τοῦ κοσμήτορος rarr τῶν κοσμητόρων bull ὦ ἐκλέκτορες rarr ὦ ἐκλέκτορ bull τῷ πυρῆνι rarr τοῖς πυρῆσι(ν) bull τοῦ κώδωνος rarr τῶν κωδώνων bull τὴν ἀηδόνα rarr τὰς ἀηδόνας bull τοὺς κανόνας rarr τὸν κανόνα bull οἱ νιπτῆρες rarr ὁ νιπτὴρ bull τῶν δαιμόνων rarr τοῦ δαίμονος bull τῷ ἄξονι rarr τοῖς ἄξοσι(ν) bull τῷ βέλει rarr τοῖς βέλεσι(ν)

4 Να γράψετε τη γενική ενικού των παρακάτω ουσιαστικών λαμβάνονταςυπόψη τη μορφή τους στη νε σιαγών παντοκράτωρ συνδαιτυμών χειμώνἈπόλλων Εὐρυτάν λιμήν Πάν ξενών παρθενών κηδεμών χείρ

ονομαστική ενικού γενική ενικού

σιαγὼν σιαγόνοςπαντοκράτωρ παντοκράτοροςσυνδαιτυμὼν συνδαιτυμόνοςχειμὼν χειμῶνοςἈπόλλων ἈπόλλωνοςΕὐρυτὰν Εὐρυτᾶνοςλιμὴν λιμένοςΠὰν Πανὸςξενὼν ξενῶνοςπαρθενὼν παρθενῶνοςκηδεμὼν κηδεμόνοςχεὶρ χειρὸς

5 Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο των ου-σιαστικών που βρίσκονται σε παρένθεση

α Οἱ ἀρχαῖοι ἐνόμιζον τοὺς ἀστέρας (ἀστὴρ) θεοὺς εἶναι β Οἱ τετελευτηκότες ἐρήμους τοὺς πατέρας (πατὴρ) καὶ τὰς μητέρας (μή-

τηρ) ἀπέλιπον γ Φθείρουσιν ἤθη (ἦθος αιτ πληθ) χρηστὰ ὁμιλίαι κακαί δ Παρὰ Λεσβίοις ἀγὼν ἄγεται κάλλους (κάλλος γεν εν) γυναικῶν ἐν τῷ

τεμένει (τέμενος) τῆς Ἥρας λεγόμενος καλλιστεῖα ε Οἱ Πέρσαι χαλεπῶς φέρουσι τοῖς παροῦσι πράγμασι (πρᾶγμα)

στ Βούλομαι ὑμῖν τὰ ὀνόματα (ὄνομα) αὐτῶν ἀναγνῶναι ζ Ἦν ποτε χρόνος ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν θνητὰ δὲ γένη (γένος) οὐκ ἦσαν


[Μεταγραφή των παραδειγμάτων στη νέα ελληνικήα Οι αρχαίοι νόμιζαν ότι οι αστέρες είναι θεοίβ Οι σκοτωμένοι άφησαν έρημους τους πατέρες και τις μητέρες τουςγ Οι κακές συναναστροφές διαφθείρουν τους ηθικούς χαρακτήρεςδ Στους Λεσβίους διοργανώνεται στον ναό της Ήρας διαγωνισμός ομορφιάς γυναικών

ο οποίος ονομάζεται laquoκαλλιστείαraquoε Οι Πέρσες δυσανασχετούν με την τωρινή κατάσταση

στ Θέλω να σας διαβάσω τα ονόματά τουςζ Υπήρχε κάποτε μια εποχή κατά την οποία υπήρχαν θεοί αλλά δεν υπήρχαν θνητά γένη]

6 Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνδεσης στις περιόδους που ακολουθούν καινα δηλώσετε τι συνδέουν κάθε φορά οι σύνδεσμοι

α Τηλικαῦτα αὐτοῖς τὸ μέγεθος καὶ τοσαῦτα τὸ πλῆθος εἴργασται Παρατακτική σύνδεση Ο συμπλεκτικός σύνδεσμος καὶ συνδέει τους όρους Τη-λικαῦτα τοσαῦταβ Ἐγὼ ἀναιδὴς οὔτrsquo εἰμὶ οὔτrsquo ἂν γενοίμηνΠαρατακτική σύνδεση Οι αποφατικοί συμπλεκτικοί σύνδεσμοι οὔτε ndash οὔτεσυνδέουν τις δύο κύριες προτάσεις γ Στέργε μὲν τὰ παρόντα ζήτει δὲ τὰ βελτίω Παρατακτική σύνδεση Οι αντιθετικοί σύνδεσμοι μὲν ndash δὲ συνδέουν τις δύο κύ-ριες προτάσειςδ Οἱ δὲ ἐπείθοντο ἐπίστευον γὰρ αὐτῷ Παρατακτική σύνδεση Ο παρατακτικός αιτιολογικός σύνδεσμος γὰρ συνδέει τιςδύο ημιπεριόδους (Βλ ΣΑΕΓ σελ 139)ε Κάλλος μὲν ἢ χρόνος ἀνήλωσεν ἢ νόσος ἐμάρανε Παρατακτική σύνδεση Οι διαζευκτικοί σύνδεσμοι ἢ ndash ἢ συνδέουν τις δύο κύ-ριες προτάσεις

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Για τη σύνδεση των δύο κύριων προτάσεων θα μπορούσε να έχειχρησιμοποιηθεί μόνο ο ένας σύνδεσμος δηλαδή

laquoΚάλλος μὲν χρόνος ἀνήλωσεν ἢ νόσος ἐμάρανεraquo Με τη χρήση των δύοσυνδέσμων δίνεται έμφαση (εμφατική διάζευξη) (Βλ και ΣΑΕΓ σελ 135)

στ Ἀριστοφάνης οὐ μόνον τῶν ἰδίων ἀλλὰ καὶ τῶν κοινῶν ἐβούλετο ἐπιμε-λεῖσθαι

Παρατακτική σύνδεση Το ζεύγος συνδέσμων οὐ μόνον ndash ἀλλὰ καὶ συνδέει τουςόρους τῶν ἰδίων και τῶν κοινῶν οι οποίοι έχουν ίδια συντακτική λειτουργία (α-ντικείμενα του ἐπιμελεῖσθαι)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Το ζεύγος οὐ μόνον ndash ἀλλὰ καὶ χρησιμοποιείται για να τονιστείπως ο δεύτερος από τους συνδεόμενους όρους δηλώνει κάτι σημαντικότεροαπό τον πρώτο όρο (επιδοτική καταφατική συμπλοκή) Ο σύνδεσμος ἀλλὰστην περίπτωση αυτή δεν είναι αντιθετικός γιατί δεν υπάρχει αντίθεση με-ταξύ των όρων που συνδέονται



Προσοχή Μολονότι στο ζεύγος οὐ μόνον ndash ἀλλὰ καὶ υπάρχει η άρνησηοὐ και οι δύο συνδεόμενοι όροι είναι καταφατικοί Δηλαδή η πρόταση laquoΟΑριστοφάνης ήθελε να ασχολείται όχι μόνο με τις προσωπικές του υποθέ-σεις αλλά και με τις δημόσιεςraquo δηλώνει ότι ήθελε να ασχολείται και με τιςπροσωπικές του και με τις δημόσιες υποθέσεις (Βλ και ΣΑΕΓ σελ 135)

ζ Οὐκ οἶδα σαφῶς ἔοικε δrsquo οὖν ἀτόπῳΠαρατακτική σύνδεση Ο παρατακτικός συμπερασματικός σύνδεσμος οὖν καιο αντιθετικός δὲ συνδέουν τις δύο ημιπεριόδους

ΣΗΜΕIΩΣΗ Ο σύνδεσμος οὖν δεν τίθεται ως πρώτη λέξη περιόδου Το ίδιοκαι οι παρατακτικοί συμπερασματικοί σύνδεσμοι ἄρα γοῦν δή τοίνυν (Βλκαι ΣΑΕΓ σελ 139)

[Μεταγραφή των παραδειγμάτων στη νέα ελληνικήα Τόσο μεγάλα στο μέγεθος και τόσο πολλά στο πλήθος έχει καταφέρει γιrsquo αυτούςβ Εγώ ούτε είμαι αναιδής ούτε θα μπορούσα να γίνωγ Να αγαπάς αυτά που έχεις αλλά να επιζητείς τα καλύτεραδ Αυτοί πείστηκαν˙ γιατί του είχαν εμπιστοσύνηε Την ομορφιά ή ο χρόνος τη φθείρει ή η αρρώστια τη μαραίνει

στ Ο Αριστοφάνης ήθελε να ασχολείται όχι μόνο με τις προσωπικές του υποθέσεις αλλάκαι με τις δημόσιες

ζ Δεν το αντιλαμβάνομαι με σαφήνειαmiddot μοιάζει λοιπόν παράλογο]

7 Να εντοπίσετε στις ακόλουθες περιόδους τις λέξεις που εισάγουν δευτε-ρεύουσες προτάσεις

Οι εισαγωγικές λέξεις σημειώνονται με έντονα γράμματα α Καὶ κατηγοροῦσι μὲν αὐτοῦ ὡς (αιτιολογικός σύνδ) πολλὰς ἀρχὰς ἦρξεν

ἀποδεῖξαι δὲ οὐδεὶς δύναται ὡς (ειδικός σύνδ) οὐ καλῶς ἦρξεν β Οὐκ ἔχω ὅτι (πλάγια ερώτηση) ἀποκρίνωμαι γ Ὀκνῶ μὴ (ενδοιαστικός σύνδ) μάταιος ἡμῖν ἡ στρατεία γένηται δ Ἐπειδὴ (αιτιολογικός σύνδ) δὲ τοῦτrsquo οὐχ οὕτως ἔχει φυλάττεσθαί φημι δεῖν ε Τὰς ἀρετὰς ἐπιτηδεύομεν οὐχ ἵνα (τελικός σύνδ) τῶν ἄλλων ἔλαττον ἔχωμεν

ἀλλrsquo ὅπως (τελικός σύνδ) ἂν μετὰ πλείστων ἀγαθῶν τὸν βίον διάγωμεν στ Πρὸς τὸν ἀδελφὸν δrsquo οὕτως ἐνειμάμην ὥστε (συμπερασματικός σύνδ)

ἐκεῖνον πλέον ὁμολογεῖν ἔχειν τῶν πατρῴων ζ Εἰ (υποθετικός σύνδ) οὖν ἐγὼ μὴ γιγνώσκω μήτε τὰ ὅσια μήτε τὰ δίκαια

ὑμεῖς διδάξατέ με η Εἰκὸς (ενν ἐστί) ὑμᾶς μήπω τοὺς τῶν κατηγόρων λόγους ἡγεῖσθαι πιστούς

πρὶν (χρονικός σύνδ) ἂν καὶ ἡμεῖς εἴπωμεν θ Εἶδεν ἐκεῖνος Σάμον φρουρουμένην ὑπὸ Κυπροθέμιδος ὃν (αναφορική α-

ντων) κατέστησε Τιγράνης ι Φήσουσι γὰρ δή με σοφὸν εἶναι εἰ καὶ (εναντιωματικός σύνδ) μὴ εἰμί



[Μεταγραφή των παραδειγμάτων στη νέα ελληνικήα Τον κατηγορούν επειδή ανέλαβε πολλά αξιώματα αλλά κανείς δεν μπορεί να αποδείξει

ότι δεν τα ασκούσε καλάβ Δεν ξέρω τι να απαντήσωγ Φοβάμαι μήπως η εκστρατεία αποβεί μάταιη για μαςδ Επειδή αυτό δεν είναι έτσι λέω ότι πρέπει να προφυλαγόμαστεε Ασκούμε τις αρετές όχι για να έχουμε λιγότερα από τους άλλους αλλά για να περνούμε

τη ζωή μας με πάρα πολλά αγαθάστ Με τον αδερφό μου έτσι μοίρασα την περιουσία ώστε εκείνος να ομολογεί ότι κατέχει

μεγαλύτερο μερίδιο από την πατρική κληρονομιάζ Εάν λοιπόν εγώ δε γνωρίζω ούτε τα όσια ούτε τα δίκαια διδάξτε με εσείςη Είναι εύλογο να μη θεωρείτε ότι οι λόγοι των κατηγόρων είναι αξιόπιστοι προτού να

μιλήσουμε και εμείςθ Εκείνος είδε ότι η Σάμος φρουρούνταν από τον Κυπροθέμη τον οποίο διόρισε ο Τι-

γράνηςι Γιατί θα πουν ότι εγώ είμαι σοφός αν και δεν είμαι]

Δacute MEΡΟΣΤο παράθεμα από τον Στράβωνα

Στο απόφθεγμα αυτό ο Στράβων εκφράζει την ιδέα πως η ιστορία πρέπει ναστοχεύει στην αλήθεια Συμφωνεί δηλαδή με τη γνώμη του Πολύβιου πως αναφαιρεθεί η αλήθεια από την ιστορία αυτό που απομένει είναι ένα άχρηστοαφήγημα Η ιστορία διασώζει τα γεγονότα του παρελθόντος και τα παρου-σιάζει άλλοτε για να τα μιμηθούν οι μεταγενέστεροι και άλλοτε για να τα απο-φύγουν Επομένως τα επιτεύγματα και τα λάθη του παρελθόντος πρέπει ναγίνονται γνωστά ακριβώς όπως έγιναν γιατί μόνο τότε μπορεί να υπάρξει ηωφέλεια από τη γνώση τους Αν υπάρξει παραχάραξη και αλλοίωση τωνπραγματικών γεγονότων τότε οι άνθρωποι παραπλανώνται και είναι πολύπιθανό να επαναλάβουν τα ίδια λάθη Ο ιστορικός πρέπει να εργάζεται με με-θοδικότητα αντικειμενικότητα αμεροληψία και πάθος για την ανακάλυψηκαι αποκάλυψη της αλήθειας Γιατί μόνο έτσι η ιστορία θα μπορεί να είναιόπως έλεγε και ο Θουκυδίδης κτῆμα ἐς ἀεὶ (= απόκτημα παντοτινό) για τιςεπόμενες γενιές



Εacute MEΡΟΣEπεξεργασία παράλληλων κειμένων

Η Άννα Κομνηνή (1083-λίγο μετά το 1148 μΧ) ήταν κόρη του Βυζα-ντινού αυτοκράτορα Αλεξίου Α´ Κομνηνού Απέκτησε ευρεία μόρφωση και με-λέτησε με πάθος την αρχαία ελληνική γραμματεία Το πιο γνωστό έργο της ήτανη Ἀλεξιάς το οποίο αναφέρεται στη δράση του πατέρα της του Αλεξίου Α´ Κο-μνηνού πριν από την άνοδό του στον θρόνο και κατά τη διάρκεια της βασιλείαςτου Ο χρόνος που μεσολάβησε από την εποχή που συνέβησαν τα γεγονότα μέχριτη συγγραφή του έργου συνέβαλε στο να συγγράψει ή Άννα Κομνηνή το έργο αυτόμε αμεροληψία και αντικειμενικότητα Κυρίως όμως συνέβαλε σε αυτό το ότι μο-λονότι ήταν αφοσιωμένη στον πατέρα της ήθελε να γράψει ένα ιστορικό έργο καιόχι απλώς ένα εγκώμιο του πατέρα της

Ο Προκόπιος (περ 500-562 μΧ) ήταν Έλληνας ιστορικός από την Καισά-ρεια της Παλαιστίνης Τα έργα του αποτελούν άμεσες πηγές για την εποχή και τηδράση του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Ἱστορικὸν ἐν βιβλίοις ὀκτὼ ή lsquoΥπὲρ τῶνπολέμων λόγοι Ἀνέκδοτα Περὶ τῶν κτισμάτων Το έργο Ἱστορία τῶν πολέμωναπό το οποίο προέρχεται το 2ο παράλληλο κείμενο αφηγείται τους πολέμους τουΙουστινιανού κατά των Περσών των Βανδάλων και των Γότθων Το 8ο βιβλίο πε-ριέχει συνοπτική έκθεση των γεγονότων που συνέβησαν έως το 554 μΧ

Για τη ζωή και το έργο του Λουκιανού βλ Ενότητα 4 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙ-ΧΕΙΑ σελ 73-74 Το παράλληλο κείμενο 3 προέρχεται από το έργο του με τίτλοΠῶς δεῖ ἱστορίαν συγγράφειν το οποίο έχει επιστολική μορφή Πρόκειται για μιαχιουμοριστική κριτική των σύγχρονων με τον Λουκιανό ιστορικών που συνα-γωνίζονταν ποιος θα κολακέψει περισσότερο με επαίνους την αυτοκρατορικήεξουσία αν και προσποιούνταν ότι περιέγραφαν τα γεγονότα σύμφωνα με τιςμεθόδους του Θουκυδίδη ή του Ηροδότου Επιπλέον εκθέτει τις απόψεις τουγια τις προϋποθέσεις και τους σκοπούς της αξιόπιστης ιστοριογραφίας και τουευσυνείδητου ιστορικού

Γacute παράλληλο κείμενο

Λοιπόν κατά τη γνώμη μου ο συγγραφέας (πρέπει) να είναι τέτοιος ndash άφοβοςαμερόληπτος ελεύθερος φίλος της ελευθερίας του λόγου και της αλήθειας ναλέει τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη όπως λέει και ο κωμικός ποιητής Ναμην κάνει κάποια εκτίμηση εξαιτίας μίσους ή φιλίας να μη λυπάται ή να συ-


ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ11

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ22


μπαθεί ή να ντρέπεται ή να δειλιάζει (Αλλά να είναι) δίκαιος δικαστής καλο-προαίτερος προς όλους μέχρι το σημείο να μην παραχωρεί σε κάποιον περισ-σότερα από όσα πρέπει (Να είναι) ξένος και χωρίς πατρίδα μέσα στα βιβλία τουαυτόνομος ακηδεμόνευτος Να μη σκέφτεται τι εντύπωση θα σχηματίσει ο έναςή ο άλλος αλλά να παραθέτει τι έχει γίνει


ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ33 ἄφοβος επίθ β´ κλ αρσ γένους

ονομ εν ὁἡ ἄφοβος τὸ ἄφοβον(= που δε φοβάται)

ἀδέκαστος επίθ β´ κλ αρσ γένουςονομ εν ὁἡ ἀδέκαστος τὸ ἀδέκα-στον (= αμερόληπτος που δε δωρο-δοκείται)

παρρησίας ουσ α´ κλ θηλ γένουςγεν εν ἡ παρρησία τῆς παρρησίας(= ελευθερία λόγου ειλικρίνεια)

ὁ κωμικός ουσ β´ κλ αρσ γένουςονομ εν ὁ κωμικός τοῦ κωμικοῦ (= οποιητής ή ο ηθοποιός κωμωδιών)

φησί οριστ ενεστ γ´ εν του ρήμφημὶ (= λέω ισχυρίζομαι)

ὀνομάσων μτχ μέλλ εφ αρσ γέ-νους ονομ εν του ρήμ ὀνομάζω (= ονομάζω λέω δηλώνω)

μίσει ουσ γ´ κλ ουδ γένους δοτεν τὸ μῖσος τοῦ μίσους (= το μίσοςη έχθρα)

νέμων μτχ ενεστ εφ αρσ γένουςονομ εν του ρήμ νέμω (= μοιράζωχειρίζομαι εκτιμώ εκμεταλλεύομαι)

φειδόμενος μτχ ενεστ μφ αρσγένους ονομ εν του ρήμ φείδομαι (= λυπάμαι τσιγκουνεύομαι)

ἐλεῶν μτχ ενεστ εφ αρσ γένουςονομ εν του συνηρ ρήμ ἐλεέωἐλεῶ (= συμπαθώ λυπάμαι κά-ποιον)

αἰσχυνόμενος μτχ ενεστ μφ αρσγένους ονομ εν του ρήμ αἰσχύνο-μαι (= ντρέπομαι αισθάνομαιντροπή)

δυσωπούμενος μτχ ενεστ μφαρσ γένους ονομ εν του συνηρρήμ δυσωπέομαι δυσωποῦμαι (= τα-ράζομαι πτοούμαι δειλιάζω)

εὔνους επίθ συνηρημένο β´ κλαρσ γένους ονομ εν ὁἡ εὔνουςτὸ εὔνουν (= ευνοϊκός φιλικός κα-λοπροαίρετος)

ἄχρι πρόθ καταχρηστική (= μέχριέως) Συντάσσεται με γενική

θατέρῳ (lt τῷ ἑτέρῳ [= σε άλλον]) Τοἕτερος ἑτέρα ἕτερον είναι αντων αόριστη επιμεριστική (= άλλος)

ἀπονεῖμαι απαρέμφ αορ εφ τουρήμ ἀπονέμω (= μοιράζω παρα-χωρώ)

πλεῖον επίθ συγκριτικού βαθμούουδ γένους αιτιατ εν ὁἡ πλείωντὸ πλέον και πλεῖον (= περισσότε-ρος -η -ο)

τοῦ δέοντος μτχ ενεστ εφ ουδγένους γεν εν του ρήμ δέω (= έχωανάγκη χρειάζομαι)

ξένος επίθ β´ κλ αρσ γένουςονομ εν ὁ ξένος ἡ ξένος και ἡξένη τὸ ξένον (= από άλλο μέροςξένος)


1 Ποιο είναι το χρέος του ιστορικού σύμφωνα με την Άννα Κομνηνή καιτον Προκόπιο

Η Άννα Κομνηνή επισημαίνει στον Πρόλογο του περίφημου ιστορικού έρ-γου της που έχει τον τίτλο Ἀλεξιὰς τις προϋποθέσεις που απαιτείται να εκ-πληρώνει ένα ιστορικό έργο Στην ουσία επαναλαμβάνει όσα έγραψε ο Πο-λύβιος (βλ κείμενο της Ενότητας 3) για το χρέος του ιστορικού Δηλαδή ότιο ιστορικός δεν πρέπει να επηρεάζεται από τις προσωπικές φιλίες ή έχθρεςστις εκτιμήσεις του Αντίθετα πρέπει να καταγράφει τα γεγονότα αμερόλη-πτα και αντικειμενικά Να επαινεί ακόμη και τους εχθρούς του όταν ενερ-γούν σωστά και να ασκεί κριτική ακόμα και στους συγγενείς του όταν δια-πράττουν σφάλματα

Και ο Προκόπιος επισημαίνει πως χρέος του ιστορικού είναι να προσπα-θεί να εξακριβώνει και να γράφει την αλήθεια να είναι αμερόληπτος και ανε-πηρέαστος από προσωπικές συμπάθειες και αντιπάθειες

2 Ποιες αρετές πρέπει να διαθέτει ο ιστορικός σύμφωνα με τον Λουκιανό

Ο Λουκιανός αναφέρεται και αυτός στις αρετές που πρέπει να χαρακτη-ρίζουν τον ιστορικό Σκοπός του ιστορικού πρέπει να είναι η εξακρίβωση καιη καταγραφή της αλήθειας Ο ιστορικός πρέπει να είναι αμερόληπτος ακη-δεμόνευτος και ακριβοδίκαιος Να καταγράφει με αντικειμενικότητα τα γε-γονότα και όχι να γράφει το έργο του προκειμένου να εγκωμιάσει ή να ευ-χαριστήσει τους ισχυρούς ή τους φίλους του


ἄπολις επίθ γ´ κλ αρσ γένουςονομ εν ὁἡ ἄπολις τὸ ἄπολι (= πουδεν έχει πόλη-πατρίδα)

αὐτόνομος επίθ β´ κλ αρσ γένουςονομ εν ὁἡ αὐτόνομος τὸ αυτό-νομον (= ανεξάρτητος ελεύθεροςαυτόνομος)

ἀβασίλευτος επίθ β´ κλ αρσ γέ-νους ονομ εν ὁἡ ἀβασίλευτος τὸἀβασίλευτον (= που δεν έχει βασι-λιά˙ ανεξάρτητος ακηδεμόνευτος)

τῷδε ἢ τῷδε = στον έναν ή στονάλλο

δόξει οριστ μέλλ εφ γ´ εν τουσυνηρ ρήμ δοκέω δοκῶ (= φαίνο-μαι δίνω την εντύπωση)

λογιζόμενος μτχ ενεστ μφ αρσγένους ονομ εν του ρήμ λογίζομαι(= σκέφτομαι συλλογίζομαι)

πέπρακται οριστ παρακ μφ γ´ εντου ρήμ πράττομαι (= γίνομαι)



3 Ποια κοινά σημεία παρουσιάζουν οι απόψεις που διατυπώνονται στα πα-ράλληλα κείμενα και στο κείμενο της Ενότητας

Στο κείμενο της Ενότητας ο Πολύβιος τονίζει πως χρέος του ιστορικού εί-ναι να ερευνά τα γεγονότα και να προσπαθεί να εξακριβώσει την αλήθεια γιrsquoαυτά χωρίς να επηρεάζεται από προσωπικές συμπάθειες ή αντιπάθειεςΑκόμα και την αγάπη του για την πατρίδα πρέπει να παραμερίζει προκει-μένου να είναι αμερόληπτος και αντικειμενικός Δηλαδή αρετές που πρέπεινα χαρακτηρίζουν κάθε άνθρωπο στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο του όπωςη συμπαράσταση στους φίλους του ο αγώνας εναντίον των εχθρών του καιη φιλοπατρία δεν αποτελούν αρετές για αυτόν που καταπιάνεται με την ιστο-ρική συγγραφή Ο ιστορικός πρέπει να θεωρεί ύψιστο χρέος του την απο-κάλυψη της αλήθειας για τα γεγονότα και για τον ρόλο που διαδραμάτισαντα πρόσωπα που πήραν μέρος σε αυτά Διαφορετικά εάν δηλαδή το ιστορικόέργο απομακρύνεται από την αλήθεια προκειμένου να συγκαλύψει τις ευ-θύνες προσώπων που συμπαθεί ο ιστορικός ή να διογκώσει τα σφάλματα αυ-τών που αντιπαθεί ή εάν γράφεται με σκοπό να εγκωμιάσει τους ισχυρούςτότε όπως χαρακτηριστικά λέει ο Πολύβιος είναι ένα ἀνωφελὲς διήγημα



Ο Λουκιανός (περίπου 120-192 μΧ) γεννήθηκε στα Σαμό-σατα της βόρειας Συρίας

Ο Λουκιανός ήταν πνεύμα ανήσυχο ελεύθερο και ιδιοφυές Υπήρξε σοφιστήςρήτορας και σατιρικός που του άρεσε να αφηγείται φανταστικές ιστορίες και ναδιακωμωδεί πρόσωπα και καταστάσεις της εποχής του Για τον λόγο αυτό προ-κάλεσε πικρίες και αντιπάθειες και κατηγορήθηκε για στείρα και αρνητική κριτικήκαι για μηδενιστική στάση απέναντι στη ζωή Ωστόσο ο Λουκιανός δεν αρνιότανούτε τη θρησκεία ούτε τους πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς αλλά με κριτικήκαι σατιρική διάθεση ασκούσε κριτική στα ψέματα των πολιτικών στη θρησκευ-τική δεισιδαιμονία των απλών ανθρώπων στον δογματισμό πολλών φιλοσόφωνκαι γενικότερα στις ανθρώπινες αδυναμίες Πρόβαλλε ως πρότυπο ζωής την ελ-ληνική αρχή του μέτρου

Το έργο του είναι πρωτότυπο και παρουσιάζει μεγάλη ποικι-λία Στα πεζά έργα του ανήκουν μελέτες ή επιδεικτικοί λόγοι

διάλογοι επιστολές μυθιστορήματα (εδώ ανήκει και η Ἀληθὴς ἱστορία) Στα έμ-μετρα ανήκουν δραματικά παιχνίδια επιγράμματα

Γνώριζε άριστα την αττική διάλεκτο Το ύφος του ήταν απλό αλλά ζω-ντανό και γεμάτο δύναμη κομψότητα και χάρη

Η επίδρασή του στους μεταγενέστερους συγγραφείς όλων των εποχών είναιμεγάλη Μπορεί μάλιστα να θεωρηθεί ο πρώτος γνωστός συγγραφέας ιστοριώνεπιστημονικής φαντασίας Για παράδειγμα πολλοί νεότεροι συγγραφείς έγρα-ψαν φανταστικές ιστορίες που αναφέρονται σε ταξίδια στη Σελήνη ο ΙούλιοςΒέρν το Από τη Γη στη Σελήνη ο Τζορτζ Ουέλς το Οι πρώτοι άνθρωποι στη Σε-λήνη ο Εμμανουήλ Ροΐδης το Περιήγησις εις την Σελήνη

Το κείμενο της Ενότητας αυτής ανήκει στο έργο του Λουκια-νού με τίτλο Ἀληθὴς ἱστορία (ή Ἀληθῆ διηγήματα) Με το έργοαυτό ο Λουκιανός σατιρίζει τα περιπετειώδη μυθιστορήματα

Οι Σεληνίτες



4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69

που γράφονταν στην εποχή του αλλά και έργα παλαιών ποιητών φιλοσόφων καιιστορικών οι οποίοι ανέφεραν στα έργα τους γεγονότα απίθανα και ήθελαν να ταπαρουσιάσουν ως αληθινά Έτσι όπως λέει του γεννήθηκε η ιδέα να γράψει έναανάλογο έργο και λόγω της ματαιοδοξίας του θέλησε να αφήσει κάτι στις επόμε-νες γενιές και να εκμεταλλευτεί το δικαίωμα να γράφει ότι του περνάει από τομυαλό Επινόησε λοιπόν ένα φανταστικό ταξίδι στη Σελήνη και έγραψε φαντα-στικές ιστορίες προτρέποντας όμως τους αναγνώστες του να μην πιστεύουν τίποτααπό αυτά που διαβάζουν

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα παρουσιάζει τους κατοίκους της Σελήνηςτους Σεληνίτες Τους είδε και τους παρατήρησε όταν το πλοίο στο οποίο επέ-βαινε παρασύρθηκε από έναν τυφώνα και laquoαεροδρόμησεraquo (δηλαδή ταξίδεψεστον αέρα) για επτά μέρεςhellip Η εικόνα που δίνει για τους Σεληνίτες αποτελεί σα-φές δείγμα του σατιρικού στοιχείου που διακρίνει το έργο του Λουκιανού Η πε-ριγραφή των Σεληνιτών αλλά και η αφήγηση της ιστορίας γίνεται κυρίως μεχρήση ιστορικού ενεστώτα γεγονός που δίνει ζωντάνια και παραστατικότηταστον λόγο



ΚΕΙΜΕΝΟ ndash ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΣΕ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ22Παρὰ δὲ Σεληνίταις καλὸς νομίζεται ἤν πού τις1 ᾖ φαλακρός Καὶ μὴν καὶ φύουσιν γένειαμικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα Καὶ ὄνυχας ἐν τοῖς ποσὶν οὐκ ἔχουσιν ἀλλὰ πάντες εἰσὶν μονοδάκτυλοι Καὶ ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται ἱδροῦσιν γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα

ὥστε πήγνυνται καὶ τυροὺς ἀπrsquoαὐτοῦ

Τοὺς δὲ ὀφθαλμοὺς ἔχουσι περιαιρε-τοὺς

Στους Σεληνίτες όμορφος θεωρείται (κάποιος) εάν είναι φαλακρόςΚαι μάλιστα laquoαφήνουνraquo και γενειάδα μέχρι λίγο πάνω από τα γόναταΝύχια στα πόδια δεν έχουν αλλά όλοι είναι μονοδάχτυλοιΌταν κοπιάζουνή γυμνάζονται ιδρώνουν βγάζοντας γάλα σε όλο τους

το σώμαμε αποτέλεσμα να παρασκευάζουν2

και τυριά από αυτόΤα μάτια τα έχουν πρόσθετα

1 Την αντωνυμία τὶς την αφήνουμε αμετάφραστη εδώ γιατί την εννοήσαμε στην κύρια πρό-ταση

2 Κατά λέξη laquoπήζουνraquo

B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70

ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ΟΙ ΣΕΛΗΝΙΤΕΣ 71

καὶ πολλοὶ ἀπολέσαντες τοὺς σφετέρουςὁρῶσιν χρησάμενοι παρrsquo ἄλλων Τινὲς δέ οἱ πλούσιοι καὶ πολλοὺς ἀποθέτους ἔχουσιν

Κάτοπτρον δὲ μέγιστον κεῖται ὑπὲρ φρέατος οὐ πάνυ βαθέος Ἂν μὲν οὖν καταβῇ τις εἰς τὸ φρέαρ

ἀκούει πάντων τῶν ἐν τῇ γῇ λεγομένων ἐὰν δὲ εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ

ὁρᾷ πάσας μὲν πόλεις πάντα δὲ ἔθνη

Τότε ἐγὼ ἐθεασάμην καὶ τοὺς οἰκείουςκαὶ πᾶσαν τὴν πατρίδα εἰ δὲ κἀκεῖνοι ἑώρων ἐμέ οὐκέτι ἔχω εἰπεῖνὍστις δὲ μὴ πιστεύει ταῦτα οὕτως ἔχειν ἄν ποτε καὶ αὐτὸς ἀφίκηται ἐκεῖσε εἴσεται ὡς ἀληθῆ λέγω

και πολλοί χάνοντας τα δικά τουςβλέπουν χρησιμοποιώνταςαυτά που παίρνουν από άλλουςΜερικοί μάλιστα δηλαδή οι πλούσιοιέχουν και πολλά μάτια αποθηκευμένα

για ώρα ανάγκηςΈνας τεράστιος καθρέφτηςβρίσκεται πάνω από ένα ρηχό πηγάδιΑν λοιπόν κατεβεί κάποιος μέσα στο

πηγάδιακούει όλα όσα λέγονται στη Γη κι αν κοιτάξει προσεκτικά μέσα στον

καθρέφτηβλέπει όλες τις πόλεις και όλους τους

λαούςΤότε εγώ είδα και τους γνωστούς μου και ολόκληρη την πατρίδα μουΑν όμως κι εκείνοι έβλεπαν εμένα(αυτό) δεν μπορώ καθόλου να το πωΩστόσο όποιος δεν πιστεύει ότι αυτά έτσι έχουναν κάποτε και ο ίδιος φτάσει εκείθα καταλάβει ότι λέω την αλήθεια

Οι Σεληνίτες θεωρούν όμορφους τους φαλακρούς ενώ έχουν και τη συνήθειανα αφήνουν μακριές γενειάδες μέχρι πάνω από τα γόνατα Στα πόδια τουςέχουν ένα δάχτυλο χωρίς νύχι Ο ιδρώτας τους είνα γάλα από το οποίο παρα-σκευάζουν τυροκομικά προϊόντα Τα μάτια τους δεν είναι ενσωμα τωμένα στοσώμα τους και μπορούν να χρησιμοποιούν και μάτια άλλων Πάνω από ένα ρηχόπηγάδι έχουν κατασκευάσει και έναν καθρέφτη με τη βοήθεια του οποίου μπο-ρούν να ακούσουν και να δουν όσα συμβαίνουν στη Γη Ο αφηγητής μάλισταδιαβεβαιώνει τους αναγνώστες του ότι είδε τους δικούς του και την πατρίδα τουμέσα από αυτόν


B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71

καλός επίθ β´ κλ αρσ γένουςονομ εν ὁ καλός ἡ καλή τὸ καλὸν(= όμορφος ωραίος)

παρά πρόθεση Σεληνίταις ουσ α´ κλ αρσ γένους

δοτ πληθ οἱ Σεληνῖται τῶν Σελη-νιτῶν (= οι Σεληνίτες οι κάτοικοιτης Σελήνης)

νομίζεται οριστ ενεστ μφ γ´ εντου ρήμ νομίζομαι (= θεωρούμαιπιστεύομαι)

ἤν σύνδ υποθετικός (= εάν αν) Ει-σάγει υποθετικές προτάσεις που εκ-φέρονται με υποτακτική

που επίρρ που έχει τοπική σημασία(= κάπου) ή χρησιμοποιείται με πε-ριοριστική σημασία (= κατά κάποιοντρόπο ίσως πιθανόν) Με τη δεύτερησημασία μπορεί να ακολουθεί όπωςεδώ μετά από υποθετικούς συνδέ-σμους επιτείνοντας την αοριστολο-γική σημασία τους (= εάν τυχόν)Επειδή το ποὺ είναι εγκλιτική λέξηεδώ έχει χάσει τον δικό του τόνοmiddot ηοξεία που έχει είναι από το τίς τοοποίο επίσης είναι εγκλιτική λέξη

τις αντων αόριστη αρσ γένουςονομ εν τίς τίς τὶ (= κάποιος) ἤν πού τις = αν τυχόν κάποιος

φαλακρός επίθ β´ κλ αρσ γένουςονομ εν ὁ φαλακρός ἡ φαλακράτὸ φαλακρὸν (= χωρίς μαλλιά φα-λακρός)

ᾖ υποτακτ ενεστ γ´ εν του ρήμεἰμὶ (= είμαι)

καὶ μήν σύνδ αντιθετικός (= καιόμως και μάλιστα)

καί προσθετικός καὶ (= ακόμα και)

γένεια ουσ β´ κλ ουδ γένους αι-τιατ πληθ τὸ γένειον τοῦ γενείου(= γενειάδα γένια)

φύουσιν οριστ ενεστ εφ γ´ πληθτου ρήμ φύω (= παράγω κάνω κάτινα φυτρώσει) γένεια φύουσιν = αφήνουν γενειάδα

μικρόν επίρρ ποσοτικό (= λίγο)Προέρχεται από το επίθ ὁ μικρός ἡμικρά τὸ μικρόν

ὑπέρ πρόθεση γόνατα ουσ γ´ κλ ουδ γένους αι-

τιατ πληθ τὸ γόνυ τοῦ γόνατος (=το γόνατο)

καί σύνδ συμπλεκτικός (= και) ὄνυχας ουσ γ´ κλ αρσ γένους αι-

τιατ πληθ ὁ ὄνυξ τοῦ ὄνυχος (= τονύχι)

ἐν πρόθεση (= σε) τοῖς ποσίν ουσ γ´ κλ αρσ γένους

δοτ πληθ ὁ πούς τοῦ ποδὸς (= τοπόδι)

οὐκ μόριο αρνητικό (= δεν) ἔχουσιν οριστ ενεστ εφ γ´ πληθ

του ρήμ ἔχω (= έχω) ἀλλά σύνδ αντιθετικός (= αλλά) πάντες αντων αόριστη επιμερι-

στική αρσ γένους ονομ πληθ πᾶςπᾶσα πᾶν (= όλος καθένας)

εἰσίν οριστ ενεστ γ´ πληθ τουρήμ εἰμὶ (= είμαι)

μονοδάκτυλοι επίθ β´ κλ αρσγένους ονομ πληθ ὁἡ μονοδά-κτυλος τὸ μονοδάκτυλον (= πουέχει ένα δάκτυλο)

ἐπειδὰν (lt ἐπειδὴ + ἄν) σύνδ χρο-νικός (= όταν κάθε φορά) Εισάγει


ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ44

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72

χρονικοϋποθετικές προτάσεις πουεκφέρονται με υποτακτική και εκ-φράζουν επανάληψη στο παρόν ήστο μέλλον

ἤ σύνδ διαζευκτικός (= ή) πονῶσιν υποτακτ ενεστ εφ γ´

πληθ του συνηρ ρήμ πονέω πονῶ(= κοπιάζω υποφέρω)

γυμνάζωνται υποτακτ ενεστ μφγ´ πληθ του ρήμ γυμνάζομαι (= γυ-μνάζομαι ασκούμαι)

γάλακτι ουσ γ´ κλ ουδ γένουςδοτ εν τὸ γάλα τοῦ γάλακτος (= τογάλα)

πᾶν επίθ γ´ κλ ουδ γένους αιτιατεν ὁ πᾶς ἡ πᾶσα τὸ πᾶν (= όλοςολόκληρος)

τὸ σῶμα ουσ γ´ κλ ουδ γένους αι-τιατ εν τὸ σῶμα τοῦ σώματος (= τοσώμα)

ἱδροῦσιν οριστ ενεστ εφ γ´ πληθτου συνηρ ρήμ ἱδρόω ἱδρῶ (= ι-δρώνω)

ὥστε σύνδ συμπερασματικός (= ώ-στε επομένως)

τυρούς ουσ β´ κλ αρσ γένους αι-τιατ πληθ ὁ τυρός τοῦ τυροῦ (= τοτυρί)

ἀπ᾿(ό) πρόθεση αὐτοῦ αντων οριστική ή επαναλη-

πτική αρσ γένους γεν εν αὐτόςαὐτή αὐτό Εδώ αὐτοῦ = τοῦ γά-λακτος (επαναληπτική)

πήγνυνται οριστ ενεστ μφ γ´πληθ του ρήμ πήγνυμαι (= πήζωπαρασκευάζω για τον εαυτό μου)

τοὺς ὀφθαλμούς ουσ β´ κλ αρσγένους αιτιατ πληθ ὁ ὀφθαλμόςτοῦ ὀφθαλμοῦ (= το μάτι)

περιαιρετούς επίθ β´ κλ αρσ γέ-νους αιτιατ πληθ ὁ περιαιρετός ἡπεριαιρετή τὸ περιαιρετὸν (= αυτόςπου μπορεί να αφαιρεθεί ο πρόσθε-τος)

πολλοί επίθ ανώμαλο αρσ γένουςονομ πληθ ὁ πολύς ἡ πολλή τὸπολύ

τοὺς σφετέρους αντων κτητική γ´προσώπου για πολλούς κτήτορεςαρσ γένους αιτιατ πληθ σφέτε-ρος σφετέρα σφέτερον (= ο δικόςτους)

ἀπολέσαντες μτχ αορ εφ αρσγένους ονομ πληθ του ρήμ ἀ-πόλλυμι (= χάνω)

ἄλλων αντων αόριστη επιμερι-στική αρσ γένους γεν πληθ ἄλ -λος ἄλλη ἄλλο (= άλλος)

χρησάμενοι μτχ αορ μφ αρσγένους ονομ πληθ του συνηρ ρήμχρήομαι χρῶμαι (= χρησιμοποιώ)

ὁρῶσιν οριστ ενεστ εφ γ´ πληθτου συνηρ ρήμ ὁράω ὁρῶ (= βλέ-πω)

τινές αντων αόριστη αρσ γένουςονομ πληθ τίς τίς τὶ (= κάποιος)

πολλούς αιτιατ πληθ αρσ γένουςὁ πολύς ἡ πολλή τό πολύ

ἀποθέτους επίθ β´ κλ αρσ γένουςαιτιατ πληθ ὁἡ ἀπόθετος τὸ ἀπό-θετον (= κρυμμένος μυστικός απο-θηκευμένος για ώρα ανάγκης)

οἱ πλούσιοι επίθ β´ κλ αρσ γέ-νους ονομ πληθ ὁ πλούσιος ἡπλουσία τὸ πλούσιον (= πλούσιος)

κάτοπτρον ουσ β´ κλ ουδ γένουςονομ εν τὸ κάτοπτρον τοῦ κατό-πτρου (= καθρέφτης κάτοπτρο)


B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73

μέγιστον επίθ υπερθετικού βαθμούβ´ κλ ουδ γένους ονομ εν ὁ μέγι-στος ἡ μεγίστη τὸ μέγιστον (= ο πιομεγάλος πολύ μεγάλος τεράστιος)

κεῖται οριστ ενεστ μφ γ´ εν τουρήμ κεῖμαι (= βρίσκομαι είμαι το-ποθετημένος) Το ρήμα κεῖμαι ανα-πληρώνει τον παρακείμενο του ρήμτίθεμαι

φρέατος ουσ ανώμαλο μετα-πλαστό ουδ γένους γεν εν τὸφρέαρ τοῦ φρέατος (= πηγή νερούδεξαμενή πηγάδι)

οὐ μόριο αρνητικό (= δεν όχι) πάνυ επίρρ ποσοτικό (= εντελώς

πολύ) βαθέος επίθ γ´ κλ ουδ γένους γεν

εν ὁ βαθύς ἡ βαθεῖα τὸ βαθὺ (= οβαθύς)

μέν σύνδ αντιθετικός (= όμως απότη μια)

οὖν σύνδ συμπερασματικός (= λοι-πόν)

ἐς (και εἰς) πρόθεση (= σε προς) τὸ φρέαρ αιτιατ εν τὸ φρέαρ καταβῇ υποτακτ αορ β´ εφ γ´ εν

του ρήμ καταβαίνω (= κατεβαίνω) ἀκούει οριστ ενεστ εφ γ´ εν του

ρήμ ἀκούω (= ακούω) πάντων επίθ γ´ κλ ουδ γένους

γεν πληθ ὁ πᾶς ἡ πᾶσα τὸ πᾶν τῶν λεγομένων μτχ ενεστ μφ

ουδ γένους γεν πληθ του ρήμλέγομαι (= λέγομαι)

τῇ γῇ ουσ συνηρημένο α´ κλ θηλγένους δοτ εν ἡ γῆ τῆς γῆς (= ηγη)

ἐάν σύνδ υποθετικός (= αν) Εισά-γει υποθετικές προτάσεις που εκφέ-ρονται με υποτακτική

τὸ κάτοπτρον αιτιατ εν τὸ κάτο-πτρον

ἀποβλέψῃ υποτακτ αορ εφ γ´ εντου ρήμ ἀποβλέπω (= στρέφω τοβλέμμα προς κοιτάζω προσεκτικά)

πάσας θηλ γένους αιτιατ πληθ ὁπᾶς ἡ πᾶσα τὸ πᾶν

πόλεις ουσ γ´ κλ θηλ γένους αι-τιατ πληθ ἡ πόλις τῆς πόλεως (= ηπόλη)

πάντα ουδ γένους αιτιατ πληθ ὁπᾶς ἡ πᾶσα τὸ πᾶν

ἔθνη ουσ γ´ κλ ουδ γένους αι-τιατ πληθ τὸ ἔθνος τοῦ ἔθνους(= η φυλή ο λαός)

ὁρᾷ οριστ ενεστ εφ γ´ εν τουσυνηρ ρήμ ὁράω ὁρῶ (= βλέπω)

τότε επίρρ χρονικό (= τότε) τοὺς οἰκείους επίθ β´ κλ αρσ

γένους αιτιατ πληθ ὁ οἰκεῖος ἡοἰκεία τὸ οἰκεῖον (= που ανήκει στοσπίτι ο συγγενής φιλικός ογνωστός) οἱ οἰκεῖοι = φίλοι συγ-γενείς

ἐγώ αντων προσωπική α´ προσώ-που αρσ γένους ονομ εν ἐγώ

ἐθεασάμην οριστ αορ μφ α´ εντου συνηρ αποθ ρήμ θεάομαιθεῶμαι (= βλέπω)

πᾶσαν θηλ γένους αιτιατ εν ὁπᾶς ἡ πᾶσα τὸ πᾶν

τὴν πατρίδα ουσ γ´ κλ θηλγένους αιτιατ εν ἡ πατρίς τῆςπατρίδος (= η πατρίδα)

εἰ ο υποθετικός σύνδεσμος εἰ εδώλειτουργεί ως ερωτηματικό μόριοπου εισάγει πλάγιες ερωτήσεις ολι-κής αγνοίας Συντάσσεται με ορι-στική ή με ευκτική

κἀκεῖνοι (lt καὶ ἐκεῖνοι) αντων δει-


B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74

κτική αρσ γένους ονομ πληθἐκεῖνος ἐκείνη ἐκεῖνο (= εκείνος)

ἐμέ αντων προσωπική α´ προσώ-που αρσ γένους αιτιατ εν ἐγώ

ἑώρων οριστ παρατ εφ γ´ πληθτου συνηρ ρήμ ὁράω ὁρῶ (= βλέπω)

οὐκέτι (lt οὐκ + ἔτι) επίρρ αρνη-τικό (= όχι πια δεν)

ἔχω οριστ ενεστ εφ α´ εν τουρήμ ἔχω (= έχω) οὐκέτι ἔχωεἰπεῖν = καθόλου δεν μπορώ να πωκαθόλου δεν είμαι σε θέση να πω

εἰπεῖν απαρέμφ αορ β´ εφ τουρήμ λέγω (= λέω)

ὅστις αντων αναφορική αρσγένους ονομ εν ὅστις ἥτις ὅτι(= ο οποίος η οποία το οποίο)

ταῦτα αντων δεικτική ουδ γένουςαιτιατ πληθ οὗτος αὕτη τοῦτο(= αυτός)

μή μόριο αρνητικό (= δεν) πιστεύει οριστ ενεστ εφ γ´ εν

του ρήμ πιστεύω (= πιστεύω έχωεμπιστοσύνη)

οὕτως επίρρ τροπικό (= έτσι) ἔχειν απαρέμφ ενεστ εφ του ρήμ

ἔχω (= έχω) ποτε επίρρ χρονικό (= κάποτε) αὐτός αντων οριστική ή επαναλη-

πτική αρσ γένους ονομ εν αὐτόςαὐτή αὐτό Εδώ αὐτὸς = ο ίδιος(οριστική)

ἐκεῖσε (lt ἐκεῖ + -σε) επίρρ τοπικό(= προς τα εκεί προς εκείνο τομέρος)

ἀφίκηται υποτακτ αορ β´ μφ γ´εν του συνηρ ρήμ ἀφικνέομαιἀφικνοῦμαι (= φτάνω έρχομαι)

εἴσεται οριστ μέλλ μφ γ´ εν τουρήμ οἶδα (= γνωρίζω μαθαίνω κα-ταλαβαίνω)

ὡς σύνδ ειδικός (= ότι) ἀληθῆ επίθ γ´ κλ ουδ γένους αι-

τιατ πληθ ὁἡ ἀληθής τὸ ἀληθὲς(= αληθής αληθινός)

λέγω οριστ ενεστ εφ α´ εν τουρήμ λέγω (= λέω)


Καλὸς δὲ παρὰ Σεληνίταις νομίζεται κύρια πρότασηνομίζεται ρήμ bull ενν τίς υποκ του νομίζεται bull καλός κατηγορ στο υποκ τουνομίζεται bull παρὰ Σεληνίταις εμπρόθ προσδ που δηλώνει κρίση στο νομίζεται ἤν πού τις φαλακρὸς ᾖ δευτερεύουσα (επιρρ) υποθετική πρότασηmiddot εξαρτά-ται από την κύρια πρόταση Καλὸς [] νομίζεται με την οποία ως απόδοση σχη-ματίζει υποθετικό λόγο που δηλώνει επανάληψη στο παρόν και στο μέλλονᾖ ρήμ bull τις υποκ του ᾖ bull φαλακρός κατηγορ στο υποκ του ᾖ bull που επίρρμε περιοριστική σημασία (βλ ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ) Καὶ μὴν καὶ γένεια φύουσιν μικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα κύρια πρότασηφύουσιν ρήμ bull ενν οἱ Σεληνῖται υποκ του φύουσιν bull γένεια αντικ του φύου-

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ55

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75

σιν bull μικρόν επιρρ προσδ ποσού στο φύουσιν bull ὑπὲρ τὰ γόνατα εμπρόθπροσδ τόπου στο φύουσιν Καὶ ὄνυχας ἐν τοῖς ποσὶν οὐκ ἔχουσιν κύρια πρόταση(οὐκ) ἔχουσιν ρήμ bull ενν οἱ Σεληνῖται υποκ του (οὐκ) ἔχουσιν bull ὄνυχας α-ντικ του (οὐκ) ἔχουσιν bull ἐν τοῖς ποσίν εμπρόθ προσδ τόπου στο (οὐκ) ἔχου-σιν ἀλλὰ πάντες εἰσὶν μονοδάκτυλοι κύρια πρότασηεἰσίν ρήμ bull πάντες υποκ του εἰσὶν bull μονοδάκτυλοι κατηγορ στο υποκ τουεἰσίν Καὶ ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν δευτερεύουσα (επιρρ) χρονικοϋποθετική πρόταση3middotεξαρτάται από την κύρια πρόταση γάλακτι [] ἱδροῦσιν με την οποία ως από-δοση σχηματίζει λανθάνοντα υποθετικό λόγο που δηλώνει επανάληψη στο πα-ρόν και στο μέλλονπονῶσιν ρήμ bull ενν οἱ Σεληνῖται υποκ του πονῶσιν ἢ (ἐπειδὰν) γυμνάζωνται δευτερεύουσα (επιρρ) χρονικοϋποθετική πρό-ταση3middot εξαρτάται από την κύρια πρόταση γάλακτι [] ἱδροῦσιν με την οποία ωςαπόδοση σχηματίζει λανθάνοντα υποθετικό λόγο που δηλώνει επανάληψη στοπαρόν και στο μέλλονγυμνάζωνται ρήμ bull ενν οἱ Σεληνῖται υποκ του γυμνάζωνται γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν κύρια πρότασηἱδροῦσιν ρήμ bull ενν οἱ Σεληνῖται υποκ του ἱδροῦσιν bull τὸ σῶμα αιτ του τόπουστο ἱδροῦσιν bull γάλακτι δοτ του μέσου στο ἱδροῦσιν bull πᾶν κατηγορ προσδ στοτὸ σῶμα ὥστε καὶ τυροὺς ἀπrsquo αὐτοῦ πήγνυνται δευτερεύουσα (επιρρ) συμπερασμα-τική πρότασηmiddot εξαρτάται από την κύρια πρόταση γάλακτι [] ἱδροῦσινπήγνυνται ρήμ bull ενν οἱ Σεληνῖται υποκ του πήγνυνται bull τυρούς αντικ τουπήγνυνται bull ἀπrsquo αὐτοῦ εμπρόθ προσδ ύλης στο πήγνυνται Τοὺς δὲ ὀφθαλμοὺς περιαιρετοὺς ἔχουσι κύρια πρότασηἔχουσι ρήμ bull ενν οἱ Σεληνῖται υποκ του ἔχουσι bull τοὺς ὀφθαλμούς αντικ τουἔχουσι bull περιαιρετούς κατηγορ στο αντικ του ἔχουσι καὶ πολλοὶ τοὺς σφετέρους ἀπολέσαντες παρrsquo ἄλλων χρησάμενοι ὁρῶσιν κύ-ρια πρότασηὁρῶσιν ρήμ bull πολλοί υποκ του ὁρῶσιν bull ἀπολέσαντες χρον μτχ συνημμένηστο πολλοὶ bull τοὺς σφετέρους αντικ της μτχ ἀπολέσαντες bull χρησάμενοι τροπικήμτχ συνημμένη στο υποκ του ὁρῶσιν bull παρrsquo ἄλλων εμπρόθ προσδ προέλευ-σης στη μτχ χρησάμενοι


3 Η δευτερεύουσα χρονική πρόταση που εκφέρεται με υποτακτική ή ευκτική ονομάζεται χρο-νικοϋποθετική πρόταση Οι χρονικές προτάσεις ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται εκφέρο-νται με υποτακτική γιατί εισάγονται με τον σύνδεσμο ἐπειδὰν (lt ἐπειδὴ + ἂν αοριστολογικό)

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76

Τινὲς δὲ καὶ πολλοὺς ἀποθέτους ἔχουσιν οἱ πλούσιοι κύρια πρότασηἔχουσιν ρήμ bull τινές υποκ του ἔχουσιν bull οἱ πλούσιοι επεξήγηση στο τινὲς bull πολ-λούς4 επιθ προσδ στο ἀποθέτους bull ἀποθέτους αντικ του ἔχουσιν Κάτοπτρον δὲ μέγιστον κεῖται ὑπὲρ φρέατος οὐ πάνυ βαθέος κύρια πρότασηκεῖται ρήμ bull κάτοπτρον υποκ του κεῖται bull μέγιστον επιθ προσδ στο κάτο-πτρον bull ὑπὲρ φρέατος εμπρόθ προσδ τόπου στο κεῖται bull βαθέος επιθ προσδστο φρέατος bull (οὐ) πάνυ5 επιρρ προσδ ποσού στο βαθέος Ἂν μὲν οὖν εἰς τὸ φρέαρ καταβῇ τις δευτερεύουσα (επιρρ) υποθετική πρό-τασηmiddot εξαρτάται από την κύρια πρόταση ἀκούει [] λεγομένων με την οποία ωςαπόδοση σχηματίζει υποθετικό λόγο που δηλώνει επανάληψη στο παρόν και στομέλλονκαταβῇ ρήμ bull τις υποκ του καταβῇ bull εἰς τὸ φρέαρ εμπρόθ προσδ κίνησης σετόπο στο καταβῇ ἀκούει πάντων τῶν ἐν τῇ γῇ λεγομένων κύρια πρότασηἀκούει ρήμ bull ενν οὗτος υποκ του ἀκούει bull τῶν λεγομένων έναρθρη επιθ μτχαντικ του ἀκούει bull πάντων κατηγορηματικός προσδ στο τῶν λεγομένων bull ἐν τῇγῇ εμπρόθ προσδ τόπου στη μτχ τῶν λεγομένων ἐὰν δὲ εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ δευτερεύουσα (επιρρ) υποθετική πρό-τασηmiddot εξαρτάται από την κύρια πρόταση πάσας [] ὁρᾷ με την οποία ως απόδοσησχηματίζει υποθετικό λόγο που δηλώνει επανάληψη στο παρόν και στο μέλλονἀποβλέψῃ ρήμ bull ενν τίς υποκ του ἀποβλέψῃ bull εἰς τὸ κάτοπτρον εμπρόθπροσδ κατεύθυνσης στο ἀποβλέψῃ πάσας μὲν πόλεις πάντα δὲ ἔθνη ὁρᾷ κύρια πρότασηὁρᾷ ρήμ bull ενν οὗτος υποκ του ὁρᾷ bull πόλεις ἔθνη αντικ του ὁρᾷ bull πάσαςκατηγορηματικός προσδ στο πόλεις bull πάντα κατηγορηματικός προσδ στοἔθνη Τότε καὶ τοὺς οἰκείους ἐγὼ ἐθεασάμην καὶ πᾶσαν τὴν πατρίδα κύρια πρό-τασηἐθεασάμην ρήμ bull ἐγώ υποκ του ἐθεασάμην bull τοὺς οἰκείους τὴν πατρίδα α-ντικ του ἐθεασάμην bull τότε επιρρ προσδ χρόνου στο ἐθεασάμην bull πᾶσαν κα-τηγορηματικός προσδ στο πατρίδα εἰ δὲ κἀκεῖνοι ἐμὲ ἑώρων δευτερεύουσα (ονομ) πλάγια ερωτηματική πρό-τασηmiddot λειτουργεί ως αντικ του εἰπεῖνἑώρων ρήμ bull ἐκεῖνοι υποκ του ἑώρων bull ἐμέ αντικ του ἑώρων οὐκέτι ἔχω εἰπεῖν κύρια πρόταση


4 Σύμφωνα με άλλη άποψη το πολλοὺς είναι αντικ και το ἀποθέτους κατηγορ του αντικ 5 Σχήμα λιτότητας Συχνά στη θέση μιας καταφατικής έννοιας υπάρχει η αντίθετή της με άρνηση

πχ σὺ πάνυ = ὀλίγον Όταν μεταφράζουμε τα λογοτεχνικά σχήματα στη νε γενικά προτιμάμενα μην τα διατηρούμε εκτός εάν θέλουμε να δώσουμε ιδιαίτερο ύφος στον λόγο μας

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77

ἔχω ρήμ bull ενν ἐγώ υποκ του ἔχω και του εἰπεῖν (ταυτοπροσωπία) bull εἰπεῖν τε-λικό απαρέμφ αντικ του ἔχω bull οὐκέτι επιρρ προσδ χρόνου στο ἔχω Ὅστις δὲ ταῦτα μὴ πιστεύει οὕτως ἔχειν δευτερεύουσα αναφορική υποθε-τική πρόταση που λειτουργεί ως υποκ του ρήμ εἴσεται και του ἀφίκηται Ο λαν-θάνων υποθετικός λόγος δηλώνει προσδοκώμενο(μὴ) πιστεύει ρήμ bull ὅστις υποκ του (μὴ) πιστεύει bull ταῦτα υποκ του ἔχειν (ετε-ροπροσωπία) bull ἔχειν ειδικό απαρέμφ αντικ του (μὴ) πιστεύει bull οὕτως επιρρπροσδ τρόπου στο ἔχειν ἄν ποτε καὶ αὐτὸς ἐκεῖσε ἀφίκηται δευτερεύουσα (επιρρ) υποθετική πρό-τασηmiddot εξαρτάται από το ρήμα εἴσεται με το οποίο ως απόδοση σχηματίζει υπο-θετικό λόγο που δηλώνει προσδοκώμενοἀφίκηται ρήμ bull αὐτός κατηγορηματικός προσδ στο υποκ του ἀφίκηται bullποτε επιρρ προσδ χρόνου στο ἀφίκηται bull ἐκεῖσε επιρρ προσδ κίνησης σε τόποστο ἀφίκηται εἴσεται κύρια πρόταση εἴσεται ρήμ ὡς ἀληθῆ λέγω δευτερεύουσα (ονομ) ειδική πρότασηmiddot λειτουργεί ως αντικ του εἴσεταιλέγω ρήμ bull ενν ἐγώ υποκ του λέγω bull ἀληθῆ αντικ (σύστοιχο)6 στο λέγω

Σεληνῖται Οι Σεληνίτες παρουσιάζονται από τον αφηγητή ως ανθρωπό-μορφα όντα τα οποία όμως έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά πολύ διαφορετικάαπό εκείνα των ανθρώπων Τα μάτια τους δεν είναι σταθερά αλλά φορητά σταπόδια τους έχουν μόνο ένα δάχτυλο το οποίο δεν έχει νύχι ο ιδρώτας τους έχειτη μορφή γάλακτος Επιπλέον η αισθητική τους είναι πολύ διαφορετική από αυ-τήν των κατοίκων της Γης Θεωρούν τη φαλάκρα χαρακτηριστικό που καθιστάκάποιον όμορφο και αφήνουν γενειάδες που φτάνουν σχεδόν μέχρι τα γόνατα(Βλ και απάντηση στην ερώτηση 1 του σχολικού βιβλίου) Η περιγραφή των Σε-ληνιτών από τον Λουκιανό μάς κάνει να συμπεράνουμε ότι ήδη από τα αρχαίαχρόνια ασκούσε ιδιαίτερη έλξη στην ανθρώπινη φαντασία η πιθανότητα ναυπάρχουν και άλλα νοήμονα όντα στο Σύμπαν Η σχετική λογοτεχνία τα πα-ρουσιάζει συνήθως πιο προηγμένα από τους ανθρώπους τερατόμορφα και άλ-λοτε με φιλειρηνικές διαθέσεις άλλοτε με εχθρικές προς τους ανθρώπους δια-θέσεις


6 Η αρχική μορφή της φράσης ήταν ἀληθεῖς λόγους λέγω οπότε σύστοιχο αντικείμενο του λέγωήταν το λόγους Παραλείφθηκε όμως το λόγους οπότε ο επιθετικός προσδιορισμός του μπήκεστο ουδέτερο γένος (ἀληθῆ) και έγινε σύστοιχο αντικείμενο


B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 Ποια εξωτερικά χαρακτηριστικά των Σεληνιτών σάς εντυπωσίασαν περισ-σότερο

Οι Σεληνίτες είναι ανθρωπόμορφα όντα αλλά έχουν ορισμένα πολύ εντυ-πωσιακά και παράξενα για τον άνθρωπο εξωτερικά χαρακτηριστικά Αφήνουνγενειάδα μέχρι τα γόνατα είναι μονοδάχτυλοι στα πόδια μπορούν με άνεση ναβγάζουν και να βάζουν τα μάτια τους και το πιο εντυπωσιακό ο ιδρώτας τουςείναι γάλα από το οποίο πήζουν και τυρί

2 Πώς λειτουργεί το κάτοπτρον και ποια δυνατότητα δίνει στους Σεληνίτες

Πάνω από ένα ρηχό πηγάδι της Σελήνης βρίσκεται ένα τεράστιο κάτοπτροΌποιος κοιτάζει μέσα στον καθρέφτη θα δει μέσα σε αυτόν τη Γη Μάλιστα ηεικόνα που προσφέρει το κάτοπτρο αυτό είναι τόσο καλή ώστε ο ήρωας ανα-γνώρισε όχι μόνο πόλεις και λαούς της Γης αλλά και μεμονωμένα γνωστά τουπρόσωπα Επίσης μέσα από το πηγάδι που βρίσκεται κάτω από το κάτοπτρομπορεί να ακούσει όσα λέγονται στη Γη

Φαίνεται δηλαδή πως το κάτοπτρο αυτό έχει τη χρήση που έχουν σήμερα τατηλεσκόπια Έτσι με τη βοήθεια του κατόπτρου μπορεί κάποιος να δει μέσααπό αυτό εικόνες από τη Γη Επιπλέον τα ηχητικά κύματα που έρχονται απότη Γη και προσπίπτουν στο κάτοπτρο ενισχύονται μέσα στο πηγάδι το οποίολειτουργεί σαν ένα είδος αντηχείου (δηλαδή σαν ένας ενισχυτής ήχου) και έτσιμπορεί κάποιος να ακούσει όσα λέγονται στη Γη

3 Σε ποιο βαθμό ανταποκρίνεται στον τίτλο Ἀληθὴς Ἱστορία το απόσπασμαπου διαβάσατε Γιατί κατά τη γνώμη σας ονόμασε έτσι το έργο του ο Λου-κιανός Πώς ερμηνεύετε την τελευταία περίοδο του κειμένου

Ο τίτλος Ἀληθὴς Ἱστορία είναι ειρωνικός Με το έργο αυτό θέλει να σατιρί-σει τα περιπετειώδη μυθιστορήματα που γράφονταν στην εποχή του αλλά καιέργα παλαιών ποιητών φιλοσόφων και ιστορικών οι οποίοι ήθελαν να παρου-σιάσουν ως αληθινά γεγονότα απίθανα και μυθικά ή γεγονότα που οι ίδιοι δενείχαν ελέγξει και διασταυρώσει Ο Λουκιανός στον πρόλογο του έργου κατη-γορεί τους συγγραφείς αυτούς ότι έλεγαν ψέματα έχοντας την εντύπωση ότι δεθα τους καταλάβαινε ο κόσμος Για να τους ειρωνευτεί λοιπόν έγραψε όπως λέειένα ανάλογο έργο και ότι λόγω της ματαιοδοξίας του θέλησε να αφήσει κάτι στιςεπόμενες γενιές εκμεταλλευόμενος τη δυνατότητα που έχει να γράφει ότι τουπερνάει από το μυαλό

Η τελευταία περίοδος του κειμένου δείχνει ακριβώς ότι κανείς δε θα μπο-ρούσε να αμφισβητήσει αυτά που περιγράφει ο Λουκιανός γιατί κανείς δεν μπο-ρούσε να πάει στη Σελήνη ώστε να ελέγξει αν αυτά που είχε γράψει ανταπο-


77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79

κρίνονταν στην αλήθεια Η διαβεβαίωσή του λοιπόν ότι όποιος καταφέρει ναφτάσει στη Σελήνη θα διαπιστώσει ότι όσα αναφέρει είναι αληθινά αποτελεί ει-ρωνεία για όλους τους συγγραφείς που έγραφαν για πράγματα που κανείς δε θαμπορούσε να αποδείξει ότι ήταν ή δεν ήταν αληθινά Ωστόσο στις μέρες μας τοταξίδι στη Σελήνη έγινε πραγματικότητα και διαπιστώθηκε πέραν πάσης αμφι-βολίας ότι δεν υπάρχουν νοήμονα όντα σε αυτήν και είχε δίκιο ο Λουκιανός ότανπροέτρεπε τους αναγνώστες του να μην πιστέψουν τίποτα από όσα διηγείται

4 Αν έχετε διαβάσει τον Μικρό Πρίγκιπα το Από τη Γη στη Σελήνη τηνΑλίκη στη χώρα των θαυμάτων ή κάποιο παρόμοιο βιβλίο σύγχρονης μυ-θιστορίας να επιλέξετε κάποια αποσπάσματα που δίνουν περιγραφές πλα-νητών και περίεργων όντων και να τα παρουσιάσετε στην τάξη

Δύο από τα βιβλία που κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας καιαγαπήθηκαν ιδιαίτερα είναι Το χρονικό της Νάρνια ndash Το λιοντάρι η μάγισσα καιη ντουλάπα του Κλάιβ Λιούις (Εκδόσεις Κέδρος) και Η θάλασσα των τρολλ τηςΝάνσυ Φάρμερ (Εκδόσεις Πατάκη)

Στο πρώτο μαθαίνουμε για τη Νάρνια μια χώρα που είναι πάντα παγωμένηΣε αυτήν κατοικούν πολλά παράξενα πλάσματα όπως μινώταυροι μονόκεροινάνοι γίγαντες και κένταυροι ενώ όλα τα ζώα μιλούν με ανθρώπινη φωνή

Η υπόθεση του δεύτερου εκτυλίσσεται στη Νορβηγία Τα τρολλ έχουν μεγάληκόκκινη μύτη είναι μαλλιαρά σκανταλιάρικα συνήθως μικρά σε ύψος και αι-ωνόβια Υπάρχουν όμως και πλάσματα που είναι κατά το ήμισυ άνθρωποι καικατά ήμισυ τρολλ όπως Φριθ η μοχθηρή βασίλισσα



1 Τι σημαίνουν οι φράσεις laquoτα καλά κόποις κτώνταιraquo και laquoουδέν κακόν αμι-γές καλούraquo που χρησιμοποιούμε συχνά στην καθημερινή μας επικοι νωνία bull τα καλά κόποις κτώνται = οι άνθρωποι αποκτούν οτιδήποτε καλό με

αγώνες bull ουδέν κακόν αμιγές καλού = δεν υπάρχει κακό που να μην έχει μέσα του

και κάτι καλόmiddot κάθε δυσάρεστο γεγονός έχει και καλή πλευρά



B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80

2 Να εντάξετε στις στήλες του παρακάτω πίνακα τις ομόρριζες του ρ καλλω-πίζω λέξεις της αε ανάλογα με τη σημασία τους καλλωπιστής καλλωπι-σμός καλλώπισμα καλλωπιστικός


πρόσωπο ενέργεια αποτέλεσμα επίθεταπου ενεργεί κατάσταση ενέργειας

καλλωπιστὴς καλλωπισμὸς καλλώπισμα καλλωπιστικὸς

3 Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της νε με α´ συνθετικό το επίθετο καλός πουνα ανταποκρίνονται στη σημασία που δίνεται

καλόγουστος που έχει καλό γούστοκαλογυμνασμένος που είναι καλά γυμνασμένοςκαλόκαρδος που έχει καλή καρδιάκαλοντυμένος που είναι ωραία ντυμένοςκαλοζωισμένος που ζει καλή ζωή χωρίς στερήσεις

4 Να αναζητήσετε στον Λεξιλογικό Πίνακα λέξεις συνώνυμες και αντώ νυμεςτων λέξεων της νε που δίνονται

συνώνυμα αντώνυμα

ευφραδής καλλιεπής αποπαίρνω καλοπιάνωαναπτύσσω (μτφ) καλλιεργῶ παράφωνος καλλίφωνοςκομψοτεχνία καλλιτεχνία δύσμοιρος καλότυχοςευπρεπίζω καλλωπίζω δύστροπος καλοσυνάτος


1 Να σχηματίσετε το αρσενικό του επιθέτου των παρακάτω σύνθετων λέξεωντης αε με αacute συνθετικό το αριθμητικό επίθετο μόνος

bull μόνος + μάχομαι rarr μονομάχοςbull μόνος + συλλαβὴ rarr μονοσύλλαβοςbull μόνος + ξύλον rarr μονόξυλοςbull μόνος + γένος rarr μονογενὴςbull μόνος + στίχος rarr μονόστιχοςbull μόνος + ὀφθαλμὸς rarr μονόφθαλμος



B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81

2 Με τα συνθετικά μέρη που δίνονται να σχηματίσετε τις σύνθετες λέξεις τηςαε που ζητούνται στην παρένθεση

bull πικρὸς + χολὴ rarr πικρόχολος -ος -ον (επίθετο)bull λεπτὸς + λέγω rarr λεπτολόγος -ος -ον (επίθετο)bull λευκὴ + θεὰ rarr Λευκοθέα (κύριο όνομα)bull μέγας + πρέπω rarr μεγαλοπρεπής -ής -ὲς (επίθετο)bull δώδεκα + μὴν rarr δωδεκάμηνος -ος -ον (επίθετο)

3 Με τα επίθετα σε -ὺς που σας δίνονται να σχηματίσετε σύνθετα επίθετα τηςαε και να διακρίνετε με ενωτικό τα συνθετικά μέρη τους σύμφωνα με τοπαράδειγμα

bull βαθὺς + βουλὴ rarr βαθύ-βουλος -ος -ονbull βαρὺς + τόνος rarr βαρύ-τονος -ος -ονbull εὐθὺς + τείνω rarr εὐθυ-τενής -ής -ὲςbull βαρὺς + γδοῦπος rarr βαρύ-γδουπος -ος -ονbull εὐθὺς + γραμμὴ rarr εὐθύ-γραμμος -ος -ονbull ὀξὺς + θυμὸς rarr ὀξύ-θυμος -ος -ον

Γacute MEΡΟΣΓραμματική

1 Να γράψετε τους τύπους των επιθέτων που ζητούνται στην παρένθεση

γλυκύς γλυκεῖα γλυκὺ γεν εν θηλ γλυκείαςγεν πληθ θηλ γλυκειῶν

θῆλυς θήλεια θῆλυ δοτ εν αρσ θήλειδοτ πληθ αρσ θήλεσι(ν)

ταχύς ταχεῖα ταχὺ γεν εν ουδ ταχέοςγεν πληθ ουδ ταχέων

ἥμισυς ἡμίσεια ἥμισυ αιτ εν ουδ ἥμισυαιτ πληθ ουδ ἡμίσεα (amp ἡμίση)

εὐρύς εὐρεῖα εὐρὺ ονομ εν ουδ εὐρὺ ονομ πληθ ουδ εὐρέα

ἡδύς ἡδεῖα ἡδὺ αιτ εν αρσ ἡδὺναιτ πληθ αρσ ἡδεῖς



B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82

1 προτροπή2 απαγόρευση3 απορία4 προσδοκία5 επανάληψη στο

παρόν και στομέλλον

2 Να μεταφέρετε τις φράσεις στην πτώση που ζητείται εντός παρενθέσεως

bull βαθὺ πέλαγος βαθέος πελάγους (γεν εν)bull θρασὺς ἀνὴρ θρασεῖ ἀνδρὶ (δοτ εν)bull ὀξὺς ἦχος ὀξὺν ἦχον (αιτ εν)bull βαρὺ πένθος βαρέα πένθη (ονομ πληθ)bull βραδεῖα ὁδὸς βραδειῶν ὁδῶν (γεν πληθ)bull τραχεῖα χώρα τραχείας χώρας (αιτ πληθ)

3 Να συσχετίσετε τους υπογραμμισμένους τύπους υποτακτικής της στήλης Α´με τις σημασίες τους στη στήλη Β´

Αacute Βacute

α Ἀναλάβωμεν οὖν ἐξ ἀρχῆς τίς ἡ κατηγορία ἐστίνβ Ὃ σὺ μισεῖς ἑτέρῳ μὴ ποιήσῃςγ Φέρε δὴ ἴδωμενδ Ποῖ βῶ Πᾷ στῶ Τί λέγω ε Ἄρχων αἱρεῖται οὐχ ἵνα ἑαυτοῦ καλῶς ἐπιμελῆται

ἀλλrsquo ἵνα καὶ οἱ ἑλόμενοι διrsquo αὐτὸν εὖ πράττωσινστ Ἐάν τις τοὺς τάφους τῶν γονέων μὴ κοσμῇ καὶ

τοῦτο ἐξετάζει ἡ πόλις ἐν ταῖς τῶν ἀρχόντων δο-κιμασίαις

αndash1 βndash2 γndash1 δndash3 εndash4 στndash5

4 Να γράψετε τα ρήματα στο γ´ πληθυντικό πρόσωπο του ίδιου χρόνου καιτης ίδιας έγκλισης κελεύσῃς τοξεύητε παύσωμεν

bull κελεύσῃς κελεύσωσι(ν)bull τοξεύητε τοξεύωσι(ν)bull παύσωμεν παύσωσι(ν)

5 Να συμπληρώσετε τη σωστή κατάληξη υποτακτικής στις παρακάτω φρά-σεις

ὑμεῖς λύσητε ἡμεῖς πράξωμεν οὗτοι λέγωσι(ν) ὑμεῖς ἀποβλέψητε οὗτοι πι-στεύωσι(ν)

6 Να μεταφέρετε τους ρηματικούς τύπους στον αόριστο διατηρώντας ίδια τηνέγκλιση τον αριθμό και το πρόσωπο

bull ὅστις μὴ πιστεύῃ rarr μὴ πιστεύσῃbull ἡμεῖς βλάπτωμεν rarr βλάψωμενbull οὗτοι ἱκετεύωσιν rarr ἱκετεύσωσιν


B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83

bull σὺ ἑρμηνεύῃς rarr ἑρμηνεύσῃςbull ἡμεῖς κελεύωμεν rarr κελεύσωμενbull ὑμεῖς θεραπεύητε rarr θεραπεύσητε

7 Να τοποθετήσετε τα ρήματα στο κατάλληλο πρόσωπο της υποτακτικής τουχρόνου που ζητείται

α Λόγισαι ὁπόσα μοι ὀφείλεις ἵνα μὴ περὶ αὐτῶν ἐρίζωμεν (ἐρίζω ενεστ) β Ἐὰν ἡμεῖς φονεύσωμεν (φονεύω αόρ) αὐτόν ἄδικοι ἐσόμεθα γ Ἐὰν ὑμεῖς λύσητε (λύω αόρ) τὰς σπονδάς ἐπίορκοι ἔσεσθε δ Ἤν τις παραβαίνῃ (παραβαίνω ενεστ) τι τούτων ζημίαν ἐπέθεσαν ε Ἐάν τις εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ (ἀποβλέπω αόρ) πάσας τὰς πόλεις

ὁρᾷ στ Ἕνεκα χρημάτων μηδένα θεῶν ὀμόσῃς μηδrsquo ἂν μέλλῃς (μέλλω ενεστ)

εὐορκεῖν

Δacute MEΡΟΣΤο παράθεμα από τον Ευριπίδη

Ερμηνευτικά σχόλια και στοιχεία Οι απολαύσεις μπορεί να είναι υλικές πνευματικές ψυχικές Οι πνευματι-κές και οι ψυχικές απολαύσεις προϋποθέτουν πνευματική και ψυχική καλ-λιέργεια Προσφέρουν στον άνθρωπο ευχαρίστηση που έχει μόνιμο χαρα-κτήρα Η πνευματική καλλιέργεια και η μόρφωση διευρύνουν τους πνευμα-τικούς ορίζοντες του ανθρώπου και τον κάνουν να αισθάνεται ασφάλεια καιαυτοπεποίθηση ότι μπορεί να βρίσκει λύσεις στα προβλήματα που τον απα-σχολούν Το ίδιο ισχύει και για την ψυχική απόλαυση Η αγάπη και ο σεβασμόςπρος τους άλλους η ανε κτικότητα και η αλληλεγγύη γαληνεύουν τον άνθρωποκαι τον κάνουν να βλέπει με χαρούμενη διάθεση και αισιοδοξία τη ζωή Αντίθετα οι υλικές απολαύσεις προσφέρουν παροδική ευχαρίστηση Πολλέςμάλιστα από τις υλικές απολαύσεις κρύβουν κινδύνους και η ευχαρίστηση πουπροσφέρουν μπορεί να θεωρηθεί κακή ευχαρίστηση Για παράδειγμα υλική από-λαυση αποτελεί η κατανάλωση αλκοόλ Η απόλαυση αυτή κρατάει λίγο αν ηευχαρίστηση που προσφέρει γίνει κακή ευχαρίστηση Αυτό κυρίως συμβαίνειαν κάποιος ξεπεράσει το μέτρο και καταναλώσει μεγαλύτερη ποσότητα από ότιπρέπει Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με την υπερβολική κατανάλωση φαγητού Παρόμοια και η απόλαυση που προσφέρει ο πλούτος αναιρείται αν ο άν-θρωπος καταληφθεί από απληστία Όταν η επιδίωξη του πλούτου είναι συνε-χής και γίνεται με κάθε τρόπο θεμιτό ή αθέμιτο η αρχική ευ χαρίστηση δίνειτη θέση της στην ανασφάλεια στον φόβο στο άγχος


B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84

Συνεπώς πρέπει να προτιμάμε τις πνευματικές και ψυχικές απολαύ σεις να εί-μαστε εγκρατείς και να μην ξεπερνάμε το μέτρο όταν βιώνουμε μια υλική από-λαυση γιατί η σύντομη ευχαρίστηση που θα νιώσουμε θα δώσει τη θέση της σεδυσάρεστα συναισθήματα

Εacute MEΡΟΣEπεξεργασία παράλληλου κειμένου

Και αναφέρει ότι είδε και άλλα όμοια και διηγείται ότι είδε και ανθρώπους καικάποια άλλα τερατώδη πράγματα τα οποία ισχυρίστηκε ότι ούτε κανένας τα είδεούτε τα άκουσε αλλά ούτε και τα φαντάστηκε Και το πιο απίστευτο από όλα(είναι) ότι ενώ κατευθύνονταν βόρεια προς τη Σελήνη σαν (να περπατούσανπάνω) σε κάποια πολύ καθαρή γη πλησίασαν (σε αυτήν) Όταν έφτασαν εκείείδαν όσα ήταν εύλογο να δει αυτός που δημιούργησε με τη φαντασία του τέτοιαεξωφρενικά πλάσματα



ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ22 ἕτερα αντων αόριστη επιμεριστική

ουδ γένους αιτιατ πληθ ἕτεροςἑτέρα ἕτερον (= άλλος)

ἀπαγγέλλει οριστ ενεστ εφ γ´ εντου ρήμ ἀπαγγέλλω (= αφηγούμαιαναφέρω)

ἰδεῖν απαρέμφ αορ β´ εφ του συ-νηρ ρήμ ὁράω ὁρῶ (= βλέπω)

τερατεύεται οριστ ενεστ μφ γ´εν του ρήμ τερατεύομαι (= διηγού-μαι τερατώδη απίστευτα πράγ-ματα)

ἅ αντων αναφορική ουδ γένουςαιτιατ πληθ ὅς ἥ ὃ (= ο οποίος ηοποία το οποίο)

μηδείς αντων αόριστη επιμερι-στική αρσ γένους ονομ εν μηδείς

μηδεμία μηδὲν (= κανένας καμίακανένα)

ἔφη οριστ παρατ γ´ εν του ρήμφημὶ (= λέω ισχυρίζομαι)

ἀκοῦσαι απαρέμφ αορ εφ τουρήμ ἀκούω (= ακούω)

μηδέ σύνδ συμπλεκτικός αποφατι-κός (= ούτε)

φαντασίαις ουσ α´ κλ θηλ γένουςδοτ πληθ ἡ φαντασία (= η φαντα-σία)

ἀνετυπώσατο οριστ αορ μφ γ´εν του συνηρ ρήμ ἀνατυπόομαιἀνατυποῦμαι (= σχεδιάζω) φαν-τασίαις ἀνετυπώσατο = φαντά-στηκε

ἀπιστότατον επίθ υπερθετικού

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85

βαθμού ουδ γένους ονομ εν ὁἀπιστότατος ἡ ἀπιστοτάτη τὸ ἀπι-στότατον (= ο πιο απίστευτος)

πορευόμενοι μτχ ενεστ μφ αρσγένους ονομ πληθ του ρήμ πο-ρεύομαι (= προχωρώ κατευθύνο-μαι)

καθαρωτάτην επίθ υπερθετικούβαθμού θηλ γένους αιτιατ εν ὁκαθαρώτατος ἡ καθαρωτάτη τὸκαθαρώτατον (= πάρα πολύ καθα-ρόςmiddot αμόλυντος)

πλησίον επίρρ τοπικό (= κοντά) ἐγένοντο οριστ αορ β´ μφ γ´

πληθ του ρήμ γί(γ)νομαι (= γίνο-μαι) πλησίον ἐγένοντο = έφτασαν

γενόμενοι μτχ αορ β´ μφ αρσ γέ-νους ονομ πληθ του ρήμ γί(γ)νομαι

ἴδοιεν ευκτ αορ β´ εφ γ´ πληθ τουσυνηρ ρήμ ὁράω ὁρῶ (= βλέπω)

εἰκός μτχ παρκ με σημασία ενεστουδ γένους ονομ εν του ρήμἔοικα (= φαίνομαι είμαι όμοιος με) εἰκὸς = εύλογο φυσικό λογικό

ἦν οριστ παρατ γ´ εν του ρήμεἰμὶ (= είμαι)

τὸν προαναπλάσαντα μτχ αορ εφαρσ γένους αιτιατ εν του ρήμπροαναπλάττω και προαναπλάσσω(= δίνω σχήμα και μορφή σε κάτιδημιουργώ με τη φαντασία)

τοιαύτην αντων δεικτική θηλ γέ-νους αιτιατ εν τοιοῦτος τοιαύτητοιοῦτο(ν) (= τέτοιος)

ὑπερβολήν ουσ α´ κλ θηλ γένουςαιτιατ εν ἡ ὑπερβολὴ (= μεγάληδύναμη υπεροχή υπερβολή)

πλασμάτων ουσ γ´ κλ ουδ γένουςγεν πληθ τὸ πλάσμα (= δημιούρ-γημα πλάσμα)


Βacute παράλληλο κείμενο

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Το κείμενο αυτό είναι γραμμένο στην ιωνική διάλεκτο η οποία έχει πολλές

ομοιότητες με την αττική διάλεκτο αλλά και ορισμένες διαφορές Παρατηρούμεστο κείμενο ότι τα ουσιαστικά που στην αττική διάλεκτο λήγουν σε -α στην ιω-νική διάλεκτο λήγουν σε -η πχ τὴν σεληναίην (αντί τὴν σεληναίαν) τὴν αἰτίην(αντί τὴν αἰτίαν) Επίσης λέξεις που στην αττική διάλεκτο είναι συνηρημένεςστην ιωνική παραμένουν ασυναίρετες πχ ἐδόκεεν (αντί ἐδόκει) πολυειδέα(αντί πολυειδῆ) αὐτέοισιν (αντί αὐτοῖσιν = αὐτοῖς) κτλ Η πολιτιστική άνθησητων Ιώνων (κυρίως από τον 8ο αι πΧ) προσέδωσε ιδιαίτερη δύναμη και αξίαστην ιωνική διάλεκτο που είναι διάσημη για το γεγονός ότι αποτέλεσε τη βάσητης γλώσσας του Ομήρου και τη γλώσσα στην οποία έγραψε ο Ηρόδοτος

Αφού είδαν λοιπόν πρώτα ότι η σελήνη δεν είχε συνέχεια την ίδια μορφή αλλάήταν πολύμορφη και έπαιρνε άλλη μορφή κάθε φορά αυτό τους φάνηκε πράγμα


B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86

αξιοθαύμαστο και αξιοπερίεργο Στη συνέχεια με την αναζήτησή τους βρήκαντην αιτία αυτών ότι (δηλαδή) η λαμπρότητα δεν είναι της σελήνης αλλά έρχε-ται σε αυτήν από τον ήλιο


ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ44 ἰδόντες μτχ αορ β´ εφ αρσ γέ-

νους ονομ πληθ του συνηρ ρήμὁράω ὁρῶ (= βλέπω)

ὦν (= οὖν) σύνδ συμπερασματικός(= λοιπόν)

πρῶτα επίρρ που δηλώνει σειρά(= πρώτα πρώτα)

τὴν σεληναίην (= τὴν σεληναίαν) ltἡ σεληναία (= η σελήνη)

πάμπαν (lt πᾶν + πᾶν) επίρρ τρο-πικό (= τελείως εντελώς)

ὁμοίην (= ὁμοίαν) επίθ β´ κλ θηλγένους αιτιατ εν ὁ ὅμοιος ἡὁμοία τὸ ὅμοιον (= όμοιος ίδιος)

φαινομένην μτχ ενεστ μφ θηλγένους αιτιατ εν του ρήμ φαίνο-μαι (= φαίνομαι έχω μορφή)

πολυειδέα (= πολυειδῆ) επίθ γ´ κλθηλ γένους αιτιατ εν ὁἡ πολυει-δής τὸ πολυειδὲς (= ποικίλος πο-λύμορφος)

γιγνομένην μτχ ενεστ μφ θηλγένους αιτιατ εν του ρήμ γίγνο-μαι (= γίνομαι)

ἄλλοτε επίρρ χρονικό (= άλλοτεσε διαφορετική στιγμή)

τρεπομένην μτχ ενεστ μφ θηλ γένους αιτιατ εν του ρήμ τρέπομαι(= αλλάζω παίρνω άλλη μορφή)

ἐδόκεεν (= ἐδόκει) οριστ παρατ γ´εν του συνηρ ρήμ δοκέω δοκῶ (= φαίνομαι)

αὐτέοισιν (= αὐτοῖς) αντων επα-ναληπτική αρσ γένους δοτ πληθαὐτός αὐτή αὐτὸ (= αυτός -ή -ό)

τὸ χρῆμα ουσ γ´ κλ ουδ γένουςονομ εν τὸ χρῆμα (= το πράγμα)

θωύματος (= θαύματος) ουσ γ´ κλουδ γένους γεν εν τὸ θαῦμα(= αυτό που κινεί τον θαυμασμόθαυμαστό πράγμα)

ἀπορίης (= ἀπορίας) ουσ α´ κλθηλ γένους γεν εν ἡ ἀπορία (= α-μηχανία αμφιβολία) ἄξιον ἀπο-ρίης = αξιοπερίεργο

ἔνθεν επίρρ (= έτσι μετά απrsquo αυτό) ζητέοντες (= ζητοῦντες) μτχ ενεστ

εφ αρσ γένους ονομ πληθ τουσυνηρ ρήμ ζητέω ζητῶ (= αναζητώ)

εὗρον οριστ αορ β´ εφ γ´ πληθτου ρήμ εὑρίσκω (= βρίσκω)

τουτέων (= τούτων) αντων δει-κτική ουδ γένους γεν πληθοὗτος αὕτη τοῦτο (= αυτός -ή -ό)

τὴν αἰτίην (= τὴν αἰτίαν) ουσ α´κλ θηλ γένους αιτιατ εν ἡ αἰτία(= η αιτία)

τὸ φέγγος ουσ γ´ κλ ουδ γένουςονομ εν τὸ φέγγος (= η λαμπρό-τητα)

οἱ αντων προσωπική γ´ προσώπουθηλ γένους δοτ εν (= σε αυτήν)

ἠελίου (= ἡλίου) ουσ β´ κλ αρσγένους γεν εν ὁ ἥλιος

B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87


1 Πώς αντιμετωπίζει ο Φώτιος τα λεγόμενα του Αντωνίου Διογένη Με ποιοναπό τους δύο θα συμφωνούσε ο Λουκιανός κατά την άποψή σας

Στο πρώτο παράλληλο κείμενο το οποίο προέρχεται από το έργο Βιβλιοθήκητου Φωτίου φαίνεται καθαρά η δυσπιστία και η ειρωνεία του συγγραφέα για ταλεγόμενα του Αντωνίου Διογένη Η φανταστική ιστορία του Αντωνίου Διογένηγια το ταξίδι του Δεινία και του γιου του με κατεύθυνση προς τη Σελήνη δε στη-ρίζεται σε καμιά ρεαλιστική βάση κατά τον Φώτιο ούτε μπορεί να έχει αξιώσειςνα γίνει πιστευτή Τονίζει έμμεσα πως οι ταξιδιώτες δε θα μπορούσαν να προ-σεγγίσουν τη Σελήνη βαδίζοντας προς τον Βορρά αφού η Γη και η Σελήνη εί-ναι και τα δύο ουράνια σώματα και δεν υπάρχει στεριά ανάμεσά τους Κατά συ-νέπεια όλα τα τερατώδη όντα που αναφέρονται στη διήγηση του ΑντωνίουΔιογένη αποτελούν πλάσματα της φαντασίας του και τίποτα άλλο

Ο Λουκιανός θα συμφωνούσε με τον Φώτιο Στο κείμενο της Ενότητας στοοποίο ο Λουκιανός αφηγείται ένα φανταστικό ταξίδι στη Σελήνη είναι προφανέςότι σατιρίζει παρόμοιες φανταστικές διηγήσεις Επίσης στο δεύτερο παράλληλοκείμενο γίνεται φανερό ότι ο Λουκιανός ndashαν είναι αυτός ο πραγματικός συγγρα-φέας του έργου Περὶ τῆς ἀστρολογίηςndash ενδιαφερόταν για τις επιστημονικές εξη-γήσεις των φυσικών φαινομένων και αυτές θεωρούσε αξιόπιστες

2 Ο Λουκιανός είναι ο συγγραφέας τόσο του δεύτερου αποσπάσματος όσο καιτου κειμένου της Ενότητας Ωστόσο παρατηρούμε διαφορετική προσέγγισητου θέματος στα δύο κείμενα Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τα δύο κεί-μενα κατά τη γνώμη σας

Το κείμενο της Ενότητας αφηγείται με χιουμοριστική διάθεση ένα φαντα-στικό ταξίδι στη Σελήνη όπου οι ταξιδιώτες συνάντησαν αλλόκοτα όντα Τοέργο του Λουκιανού Ἀληθὴς ἱστορία στο οποίο ανήκει το κείμενο αυτό είναι λο-γοτεχνικό και γράφτηκε για να τέρψει τους αναγνώστες του εξάπτοντας τη φα-ντασία τους αλλά και σατιρίζοντας τα περιπετειώδη μυθιστορήματα που γρά-φονταν στην εποχή του

Αντίθετα το δεύτερο παράλληλο κείμενο προέρχεται από το σύγγραμμαΠερὶ τῆς ἀστρολογίης Το σύγγραμμα αυτό όπως μαρτυρεί ο τίτλος του είχε ωςσκοπό να αποθησαυρίσει γνώσεις σχετικά με τα ουράνια σώματα οι οποίες απο-κτήθηκαν μετά από ενδελεχή εμπειρική παρατήρηση Ο χαρακτήρας αυτός τουέργου αποκλείει επομένως κάθε φανταστική διήγηση καθώς αυτό που ενδιαφέ-ρει εδώ είναι η αναζήτηση της αλήθειας για τα ουράνια φαινόμενα


B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88

να μην επηρεάζεται από τις προσωπικές του συμπάθειες ή αντιπάθειες Πρέπεινα ερευνά τις πηγές προσπαθώντας να βρει και να παρουσιάσει την αλήθεια καιόχι να συγκαλύπτει τα πραγματικά γεγονότα προκειμένου να εξυπηρετήσει πο-λιτικές ή προσωπικές σκοπιμότητες Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγειεκτιμώντας τα γεγονότα και αξιολογώντας τις προθέσεις και τις πράξεις των προ-σώπων πρέπει να είναι αντικειμενικά Σε διαφορετική περίπτωση το ιστορικόέργο θα αποτελεί μια αφήγηση που ενδεχομένως να τέρπει αλλά καμιά ωφέλειαδεν μπορεί να προσφέρει



ΚΕΙΜΕΝΟ ndash ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΣΕ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ22

Ἐν μὲν οὖν τῷ λοιπῷ βίῳ

ἴσως οὐκ ἄν τις ἐκβάλλοι

τὴν τοιαύτην ἐπιείκειαν

καὶ γὰρ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα δεῖ εἶναι φιλόφιλον καὶ φιλόπατριν

καὶ συμμισεῖν τοῖς φίλοις τοὺςἐχθροὺς

καὶ συναγαπᾶν τοὺς φίλους

ὅταν δέ τις ἀναλαμβάνῃ τὸ τῆς ἱστο-ρίας ἦθος

χρὴ ἐπιλαθέσθαι πάντων τῶν τοιούτων καὶ πολλάκις μὲν (χρὴ) εὐλογεῖν καὶ

κοσμεῖν τοῖς μεγίστοις ἐπαίνοις τοὺς ἐχθρούς ὅταν αἱ πράξεις ἀπαιτῶσι τοῦτο πολλάκις δrsquo(ὲ) (χρὴ)ἐλέγχειν

Λοιπόν στους υπόλοιπους τομείς τηςζωής του

ίσως δε θα μπορούσε κανείς να απο-βάλλει

αυτού του είδους την εύνοια (προςγνωστούς και φίλους)

Γιατί πράγματι ο ενάρετος άνδρας πρέπει να αγαπά τους φίλους του και

την πατρίδα τουκαι να μισεί τους ίδιους εχθρούς που

μισούν και οι φίλοι τουκαι να αγαπά όσους αγαπούν και οι

φίλοι τουΌταν όμως κάποιος επωμίζεται1 τον

χαρακτήρα του ιστορικούπρέπει να ξεχάσειόλα τα παρόμοιακαι πολλές φορές (πρέπει) να επαινεί

και να τιμάμε τους μεγαλύτερους επαίνουςτους εχθρούς του όταν οι πράξεις τους2 το απαιτούν ενώ πολλές φορές (πρέπει) να κριτικάρει

1 Αλλιώς υιοθετεί 2 Αλλιώς τα έργα τους






θεισῶν


































































































































κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88





θεισῶν


































































































































κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88
















































































































κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88



























































































κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88



































































κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88











































κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88







































κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88
































κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88






















κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88










κόσμιος






















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88
















































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88


































































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88

















































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88





































































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88

























































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88









































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88































































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88





















































4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88






























4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88















4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88











4ΕΝΟΤΗΤΑ 4

11




B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 69













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88













B 069-088 4Layout 1 33108 1118 AM Page 70














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88














B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 71





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88





























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 72




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88




























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 73
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88
































B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 74























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88























B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 75




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 76





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88





B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 77






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88






B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 78











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88











77

B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 79













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88













B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 80















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 81















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 82






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88






Αacute Βacute












B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 83





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88





εὐορκεῖν




B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 84




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88




















B 069-088 4Layout 1 33108 1119 AM Page 85




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88




















B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 86




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88




























B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 87









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88









B 069-088 4Layout 1 33108 1120 AM Page 88

Documents

Το χρέος του ιστορικού ΕΝΟΤΗΤΑ · 50 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ – Β´ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ καὶ ψέγειν ἐπονειδίστως