Баянхонгор аймгийн засаг даргын дэргэдэх статистикийн хэлтэс

Баянхонгор аймгийн

хүрээлэн буй орчин

2018 он

2

Агуулга

1. Газарзүйн байрлал

2. Засаг захиргаа

3. Уур амьсгал

4.Ургамал, Амьтан

5. Нийгмийн аюулгүй байдал

Танилцуулга гаргасан: Х.Ганзориг

3

1. Баянхонгор аймгийн газарзүйн байрлал

Баянхонгор аймаг нь Монголын баруун өмнөд хэсэг Хангай

нурууны өмнөх өндөрлөг, Говь-Алтай нурууны уулс, Алтайн өврийн

говийг хамран говь хангайн бүсийг дамнан оршдог 116 мянган км.квд нутаг

дэвсгэртэй аймаг юм. Иймд нутаг нь уул тал хөндий хосолсон хэлбэр бүхий

гадаргатай юм. Нутгийн хамгийн өндөр цэг нь Говь-Алтайн нурууны оргил 3957

м өргөгдсөн Их Богд бөгөөд хамгийн нам цэг нь Алтайн өвөр говьд 750 м өндөр

юм. Зээрэнгийн хөндий, Номингийн говь зэрэг Алтайн өврийн их говиуд бий.

Говь-Алтайн ууланд 1957онд газар хүчтэй хөдөлж, Ихбогд, Баянцагааны араар

300 орчим км үргэлжилсэн их хагархай гарсан юм. Баянхонгор аймгийн нутагт

чулуун нүүрс, алт, барилгын материал элбэг байдаг. Байдраг, Түйн зэрэг

томоохон гол мөрнүүдтэй, Бөөнцагаан, Орог нуур, Хөх нуур зэрэг

том нуруудтай. Мөн 95 хэм хүрдэг халуунтай Шаргарлжуутийн рашаан

болон Өхэг рашаан, Хүрэмт рашаан, Халиут рашаан, Өргөөтийн рашаан гэж

сайн рашаанууд бий. Баянхонгор аймгийн нутгийн хойд хэсэгт уулын хар

шороон ба нутгийн хөрс, дунд хэсгээр нь тал хээрийн хүрэн хөрс, урд хэсгээр нь

говийн саарал хөрс тархжээ.

4

2. Засаг захиргаа

Баянхонгор аймаг нь 20 сум,104 багтай. Аймгийн төвөөс хамгийн

алслагдсан сум Баянбулаг сум 276 км бол хамгийн ойрын сум 17 кмт Өлзийт

сум байна.

Баянхонгор аймгийн нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны нэгж, сумаар, 2018

Хүснэгт 1

д/д Сумын нэр Баг,

хорооны тоо

Аймгийн төв

хүрэх зам/км/

Нутаг дэвсгэрийн

хэмжээ

Нийт хүн ам

хүн амын нягтрал/1

км2-д ногдох хүн/

1 Баянхонгор 9

31685 489.2

2 Баацагаан 7 141 744682 3307 0.4

3 Баянбулаг 4 276 317030 1767 0.6

4 Баянговь 5 236 466159 2922 0.6

5 Баянлиг 5 214 1191767 3848 0.3

6 Баян- Овоо 4 24 324449 2650 0.8

7 Баян-Өндөр 4 269 1689135 2668 0.2

8 Баянцагаан 5 239 539513 3590 0.7

9 Богд 6 122 398287 3113 0.8

10 Бөмбөгөр 4 102 304377 3288 1.1

11 Бууцагаан 6 181 583977 3670 0.6

12 Галуут 6 80 504745 4103 0.8

13 Гурванбулаг 5 237 444181 2216 0.5

14 Жаргалант 4 158 417453 2961 0.7

15 Жинст 5 93 531264 2192 0.4

16 Заг 4 183 256100 2073 0.8

17 Өлзийт 6 17 385283 3870 1.0

18 Хүрээмарал 5 224 432832 1748 0.4

19 Шинэжинст 4 244 1650123 2449 0.1

20 Эрдэнэцогт 6 29 410023 4239 1.0

Дүн 104

11591380 88359 0.8

5

3. Уур амьсгал

Агаарын жилийн дундаж температур нь хангайн уулархаг нутгаар 0.3-аас

-4.30С, тал хээрийн нутгаар 0.4-өөс 1.90С, говийн нутгаар 4.3-аас 8.90С-ийн

хооронд хэлбэлзэж байгаа нь нийт нутгаар Уур Амьсгалын Дундажаас 0.1-ээс

3.20С дулаарсан. Агаарын дундаж температур өвлийн улиралд УАД-аас -0.1-ээс

-3.6 0С хүйтэрсэн байхад хавар, зуны улиралд 1.6-аас 7.50С дулаарсан байна.

Жилийн хамгийн хүйтэн температур 1 сардаа хангайн уулархаг нутгаар -30.2-

оос -34.20С, тал хээрийн нутгаар -31.4-өөс -35.00С, говийн нутгаар -35.2-оос -

47.30С хүрч хүйтэрсэн байхад хамгийн дулаан температур 7 сардаа хангайн

уулархаг нутгаар 25.8-аас 29.50С, тал хээрийн нутгаар 30.4-өөс 31.90С, говийн

нутгаар 35.0-аас 40.10С хүрч дулаарсан.

Хур тунадасны хувьд Баянхонгор аймгийн газар бүрт өөр хандлагатай байна.

Тухайлбал хангайн уулархаг нутгаар 182.9-аас 297.9 мм, тал хээрийн нутгаар

115.8-аас 205.9мм, говийн нутгаар 29.7-оос 130.1мм хооронд хэлбэлзэж УАД-

аас хангайн уулархаг нутаг, тал хээрийн нутгаар 1.6-аас 83.4 мм нэмэгдсэн бол

говийн нутгаар 10.1-ээс 34.3 мм-ээр буурчээ. Нэг өдөр орох хамгийн их хур

тунадас 08 дугаар сарын 1-нд Гурванбулаг сумд 57.1мм, Баянбулаг сумд

52.1мм тунадас орсон.

Аймгийн нийт нутгаар хур тунадастай хоногийн тоо 16-85 өдөр байсан бол

цасан бүрхүүл 20-103 өдөр тогтсон.

Салхины дундаж хурд хангайн уулархаг нутгаар 2.2-аас 4.2м/с, тал хээрийн

нутгаар 2.6-аас 3.9м/с, говийн нутгаар 2.4-аас 5.5м/с хүрсэн. Салхины хамгийн

их хурд нийт нутгаар 4 сард 14-30м/с хүрч салхилж нийт нутгаар жилийн

туршид хүчтэй салхитай өдөр 2-40 өдөр тохиосон.

Зураг 1

6

4.Ургамал амьтад

Нутгийн хойд хэсэгт ойт хээрийн ургамал, дунд ба урд хэсгээр нь хээрийн

говийн ургамал тархжээ. Гоёо, цулхир, вансэмбэрүү, лидэр, алтан гагнуур зэрэг

ховор ургамал бий.

Вансэмбэрүү цэцэг Лидэр эмийн ургамал

Алтан гагнуур эмийн ургамал

Баянхонгор аймгийн нутагт манай орны байгалийн энэ гурван бүсэд

оршдог амьтад тарвага, үнэг, чоно, ирвэс, аргаль, бор гөрөөс гээд бараг цөм

байх бөгөөд дэлхийд нэн ховордсон мазаалай гэх амьтан цөөн тоогоор оршиж

байна. Мазаалай Монголын Алтайн өвөр говьд Говийн их дархан цаазат газар

амьдардаг бөгөөд дэлхийн өөр хаана ч байхгүй ховор амьтан. Олон улсын

судлаачдын дүгнэснээр мазаалай нь бусад баавгайн төрлөөс онцлог төрөл зүйл

гэж үздэг бөгөөд Монгол Улсын

болон олон улсын Улаан номонд

бүртгэгдсэн байдаг.

7

5.Аймгийн аюулгүй байдал

Баянхонгор аймгийн 2018 онд бүртгэгдсэн 581 гэмт хэрэг байна. Энэ нь

өмнөх оны бүртгэгдсэн гэмт хэргээс 18 нэгжээр буюу хувиар өссөн байна.

Нийт гэмт хэргийн улмаас 12 хүн нас барьж, 210 хүн гэмтэж, 580 иргэн хохирсон

нь өмнөх онтой харьцуулбал гэмтсэн хүн 61 нэгжээр буюу -23 хувиар, нас

барсан хүн 11 нэгжээр буюу -48 хувиар тус тус буурсан байна.

Гэмт хэргийн гаралт жилийн эцсээр

Зураг 2

Гэмт хэргийн гаралтыг сумдаар нь харьцуулсан байдал

Зураг 3

360 356 363

581

0

100

200

300

400

500

600

700

2015 2016 2017 2018

Бүртгэгдсэн гэмт хэрэг

Бүртгэгдсэн гэмт хэрэг

0

5

10

15

20

25

30

35

4

23 24

8 75 4

12

22

1719

8 7 8 9

23

4 3

14

2

11

24

85 5 5

15

35

5

22

5

10 911

17

4 5

12

2017 2018

8

Энэхүү зураг 3 аас үзэхэд Баянбулаг, Баацагаан, Баянговь, Баянлиг,

Бууцагаан, Гурванбулаг, Өлзийт, Эрэнэцогт сумдад буурч, Баянлиг Баян-

Өндөр, Баян-цагаан, Богд, Заг, Бөмбөгөр, Жаргалант, Шинэжинст, Галуут

сумдад өссөн, Хүрээмарал Баян-өндөр, Баян-овоо, Баянговь сумдад ижил

түвшинд байна.

2018 онд Бөмбөгөр сумд хамгийн их гэмт хэрэг гарсан бөгөөд Баянбулаг сумд

хамгийн бага гэмт хэрэг гарсан байна

Гэмт хэрэг гаралт, төрлөөр,тоо

Зураг 4

Гэмт хэрэг үйлдэгдсэн байдлаар авч үзвэл эмэгтэй хүн оролцсон 40, хүүхэд

оролцсон 20, гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас 31, бүлэглэн гүйцэтгэсэн 59,

согтуугаар 113 хэрэг гарсан.

311 11

77 10 1321

3630

4751

22 2028

11

0

10

20

30

40

50

60

2015 2016 2017 2018

Хүний амьд явах эрхийн эсрэг гэмт хэрэг

Хүний бэлгийн эрх чөлөө, халдашгүй байдлын эсрэг

Мал хулгайлах гэмт хэрэг

Хөдөлгөөний аюулгүй байдал, тээврийн хэрэгслийн ашиглалтын журмын эсрэг гэмт хэрэг

9

Зураг 5

2017 онтой харьцуулахад гэр орон сууцанд үйлдэгдсэн хэрэг 4%-иар

өссөн,гудамж талбайд үйлдэгдсэн хэрэг 15%-иар буурсан байна.

Гэмт хэргийн улмаас 1337.0 сая төгрөгийн хохирол учирсанаас 596.0 сая

төгрөгийг төлүүлж, 79.7 сая төгрөгийн хөрөнгийг битүүмжилсэн.

Гэмт хэргийн нийт хохирол, нөхөн төлүүлсэн/сая.төг/

Зураг 6

35%

15%13%

30%

3% 4%

Гэмт хэрэг үйлдэгдсэн газар 2018 он

Гэр орон сууцанд Гудамж талбайд Олон нийтийн газар

Бусад Аж ахуй нэгж төрийн байгууллагад

496.2

700.6

1051.7

1337

344.5

536.6 539.9 596

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

2015 2016 2017 2018

Нийт хохирол Нөхөн төлүүлсэн

10

Ашигласан материал

https://www.1212.mn/

Баянхонгор аймгийн танилцуулга

Баянхонгор аймгийн ус цаг уур шинжилгээний албаны вэб сайт

Баянхонгор аймгийн хэмжээнд 2018 онд бүртгэгдсэн гэмт хэрэг, зөрчлийн

судалгаа