Ýðäýíýìàíäàë àõëàõ ñóðãóóëь

Áîäëîãî : Уурын устөрөгчтэй харьцуулсан нягт 22,5

байх нэгэн амин нэгдлийн найрлаганд 53,5%

нүүрстөрөгч, 15,5% устөрөгч, 31,0% азот агуулагдсан

бол молекулынх нь томьёог олно уу

CxHóNz

C2H7N = C2H5NH2 ýòèëàìèí

Áîäîëò:

H2 = 22.5 * 2 = 45 ã ìàññòàé áîäèñ

C2H5NH2

Mr = 24+5+14+2 =45

Àãóóëãà:

• Àìèí

• Àìèí õ¿÷èë

• Óóðàã

• Íóêëåéí õ¿÷èë

Íýã. ÀìèíÁ¿òýö: Àìèí íýãäýëä àçîò ãóðâàí âàëåíòòàé.

Àçîòûí 2p3 ýëåêòðîíóóä íü óñòºðºã÷èéí

àòîìûí ãóðâàí ýëåêòðîíòîé äóíäûí õîñ

¿¿ñãýäýã ó÷ðààñ àììèàêèéí ìîëåêóëä 3

êîâàëåíò õîëáîî áàéäàã. Õàðèí àçîòûí 2s2

ýëåêòðîí ÷ºëººò õîñ áàéäëààð ìîëåêóëä

àãóóëàãääàã.

Àìèíûã óñàíä óóñãàæ ëàêìóñààð

øàëãàâàë àììèàêèéí óóñìàëûí àäèë

ø¿ëòèéí îð÷èíã ¿ç¿¿ëíý.

NH3 + HOH = NH4OH àììîíèéí ñóóðü

CH3NH2 + HOH = [CH3NH3+]OH-

ìåòèëàìèíû ñóóðü

Îëîí òºðëèéí îðãàíèê íýãäýëä àçîò

àììèàêèéí (NH3) ¿ëäýãäýë áàéäëààð

(-NH2; =NH; N) îðîëöäîã.

Æèøýý íü: CH3NH2 – ìåòèëàìèí

CH3-NH-CH3 – äèìåòèëàìèí

Àììèàêèéí íàéðëàãà äàõü íýã áóþó

õýä õýäýí óñòºðºã÷èéí àòîìóóä

í¿¿ðñóñòºðºã÷äèéí ðàäèêàëààð

õàëàãäàõàä ¿¿ññýí îðãàíèê íýãäëèéã

àìèí ãýíý.

Àìèíû àíãèëàë

Àìèí

Àìèí á¿ëãèéíòîîãîîð

Ìîíîàìèí - CH3 - CH2 - NH2

Äèàìèí - H2N - CH2 - CH2 - NH2

Àììèàêèéíìîëåêóë äàõü

õàëàãäñàíóñòºðºã÷èéí

òîîãîîð

Àíõäàã÷ - CH3 -NH2

Õî¸ðäîã÷ - CH3 - NH - CH3

Ãóðàâäàã÷ - CH3 - N (CH3)- CH3

Í¿¿ðñóñòºðºã÷èéíðàäèêàë

Õàíàñàí CH3 - CH(CH3) - NH2

Õàíààã¿é CH2 = CH - CH2 - NH2

Àðîìàò C6H6 - NH2

Íýðøèë

Àìèíóóäûã íýðëýõäýý õàðãàëçñàí

í¿¿ðñóñòºðºã÷èéí ðàäèêàëûí íýðýí äýýð

àìèí, äèàìèí ãýñýí ¿ã çàëãàæ íýðëýíý.

H2N – CH2 – CH2 – CH2 – CH3 Áóòèëàìèí

Îëîí óëñûí íýðøëýýð íýðëýõäýý

àìèí á¿ëãèéí áàéðûã çààæ, òóõàéí

í¿¿ðñóñòºðºã÷èéí íýðèéã íýðëýíý.

H2N – CH2 – CH2 – CH(NH2) – CH3

1; 3 äèàìèíáóòàí

Ôèçèê øèíæ:

Ìåòèëàìèí, äèìåòèëàìèí, òðèìåòèëàìèí,

ýòèëàìèí çýðýã ãîìîëîãèéí ýõíèé ãèø¿¿ä

óñàíä ñàéí óóñäàã, õóðö ¿íýðòýé, õèéí

òºëºâò îðøèõ áîäèñóóä þì. Íèéëìýë

á¿òýö á¿õèé àìèíóóä íü ìóóäñàí çàãàñíû

ýâã¿é ¿íýðòýé àäèë øèíãýí, õàðèí äýýä

àìèíóóä ¿íýðã¿é, óñàíä óóñäàãã¿é, õàòóó

áîäèñóóä. Í¿¿ðñóñòºðºã÷èéí ðàäèêàëûí

õýìæýý òîìðîõ òóñàì áóöëàõ, õàéëàõ

òåìïåðàòóð èõñýæ øèíãýí áà õàòóó áîäèñ

áîëíî.

Òîìü¸î ÍýðÁóöëàõ

òåìïåðàòóð

Õàéëàõ

òåìïåðàòóð

Íÿãò

ã/ñì3

CH3NH2 Ìåòèëàìèí -92 -6.5 0.699

CH3CH2NH2Ýòèëàìèí -81 16.6 0.689

CH3CH2CH2NH2Ïðîïèëàìèí -83 48.7 0.719

CH3CH2CH2CH2NH2 Áóòèëàìèí -50.5 76 0.74

Àëêèëàìèíóóäûí ôèçèê øèíæ

Õèìè øèíæ

1. Àìèí óñàíä óóñàæ óñòºðºã÷èéí àòîì íüí¿¿ðñóñòºðºã÷èéí ðàäèêàëààð õàëàãäàíàììîíèéí á¿ëãèéã ¿¿ñãýíý.

CH3 CH2 CH2 NH2 + HOH = [CH3 CH2 CH2 NH3+]OH-

ïðîïèëàììîíèéí ãèäðîîêñèä

2. Õ¿÷èëòýé õàðèëöàí ¿éë÷èëæ äàâñ ¿¿ñãýíý.

CH3 CH2 CH2 NH2 + HCI = [CH3 CH2 CH2 NH3+]CI-

ïðîïèëàììîíèéí õëîðèä

3. Àìèíóóä øàòàæ, í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé, óñ, àçîòûãÿëãàðóóëíà.

4CH3 CH2 NH2 + 15O2 = 8CO2 + 14H2O + 2N2

Ãàðãàí àâàõ àðãà

Àìèíûã Pt; Ni; Pd êàòàëèçàòîðûí

îðîëöîîòîéãîîð íèòðîíýãäëèéã óñòºðºã÷ººð

àíãèæðóóëàí ãàðãàí àâäàã.

C6H5NO2 + 3H2 = C6H5NH2 + 2H2O ýíý

óðâàëûã Îðîñûí íýðò ýðäýìòýí Í.Í.Çèíèí

íýýæýý. Íèòðî íýãäëèéã àíãèæðóóëàõ óðâàë íü

àìèíóóäûã ãàðãàí àâàõ åðºíõèé àðãà áîëäîã.

Õýðýãëýý :

Àìèííýãäýë

áóäãèéí¿éëäâýðò

ýìèéí¿éëäâýðò

òýñðýìòãèéáîäèñûí¿éëäâýðò

õóâàíöàðûí¿éëäâýðò

Àíèëèí (C6H5NH2): ºíãºã¿é, òîñîðõîã øèíãýí,

ºâºðìºö ¿íýðòýé, óñàíä óóñäàãã¿é, àãààðò

àìàðõàí èñýëäýí õ¿ðýí ºíãºòýé áîëäîã.

Ñïèðò, áåíçîë, ôåíîëä ñàéí óóñäàã.

Àíèëèíûã õëîðûí øîõîéãîîð ¿éë÷ëýõýä

ÿãààí ºíãèéã ¿ç¿¿ëäýã. Ýíý íü àíèëèíûã

òàíèõ ÷àíàðûí óðâàë þì.

Àíèëèí íü äàâñíû õ¿÷èëòýé óðâàëä îðæ

ôåíèë àììîíèéí öàãààí ºíãèéí òóíàäàñ

¿¿ñãýäýã. C6H5 NH2 + HCI = [C6H5NH3

+]CI-

ôåíèë àììîíèéí õëîðèä

Õî¸ð. Àìèí õ¿÷èëÀìèí (NH2) áà êàðáîêñèë á¿ëýã (COOH) –

èéã àãóóëñàí õî¸ð ôóíêöèîíàëü á¿ëýã

á¿õèé îðãàíèê íýãäëèéã àìèí õ¿÷èë

ãýíý.

CH3COOH öóóãèéí õ¿÷èë

NÍ2 – CH2 – COOH àìèíöóóãèéí õ¿÷èë

Àìèíõ¿÷ëèéí ìîëåêóë äàõü ðàäèêàë íü õýä

õýäýí àìèí áà êàðáîêñèë á¿ëýã ìºí

ò¿¿í÷ëýí îêñè (-OH); òèîë (-SH); ôåíèë

(-C6H5) çýðýã á¿ëýãòýé õîëáîãäñîí áàéäàã

áàéíà.

Íýðøèë: Àìèíõ¿÷ëèéã îëîí óëñûí

íýðøëýýð íýðëýõäýý àìèí á¿ëãèéí

áàéðøëûã çààõûí òóëä êàðáîêñèëèéí

á¿ëãèéí õàæóóãèéí í¿¿ðñóñòºðºã÷èéí

àòîìààñ ýõëýí α, β, 𝛾, 𝛿 ãýõ ìýò; ýñâýë

êàðáîêñèëèéí á¿ëãèéí í¿¿ðñóñòºðºã÷èéí

àòîìààñ ýõëýí 1,2,3,4 ãýõ ìýò äóãààðëàíà.

Æèøýý íü: NH2–CH2–CH2–CH2–CH2–COOH

𝛿 – àìèíïåíòàíû õ¿÷èë

5–àìèíïåíòàíû õ¿÷èë

Èçîìåð: àìèíõ¿÷èë íü ñàëáàðëàëòûí

èçîìåð áà ãýðëèéí èçîìåð ¿¿ñãýäýã.

Ôèçèê øèíæ:

Àìèíõ¿÷èë óñàíä ñàéí óóñäàã, õàéëàõ

áóöëàõ òåìïåðàòóð ºíäºðòýé, ºíãºã¿é

òàëñò áîäèñ, àìèíõ¿÷èë áàéãàëü äýýð èõ

òàðõìàë àìüòàí óðãàìëûí óóðãèéí

áîäèñûã ¿¿ñãýäýã.

Àìèí õ¿÷ë¿¿ä íü íàéðëàãàíäàà

õ¿÷ëèéí øèíæòýé COOH á¿ëýã, ñóóðèéí

øèíæòýé àìèí á¿ëýã àãóóëñàí ó÷èð

àìôîòåð øèíæèéã ¿ç¿¿ëäýã.

Äèïåïòèä ¿¿ñýõ óðâàë: Íýã àìèí õ¿÷ëèéí

êàðáîêñèëèéí á¿ëýã íü íºãºº àìèíõ¿÷ëèéí

àìèí á¿ëýãòýé ¿éë÷ëýëöýæ óñ ÿëãàðóóëàõ

çàìààð 2 àìèí õ¿÷ëèéí ìîëåêóëóóä íýãäýæ

äèïåïòèäèéã ¿¿ñãýíý.

NH2–CH2–COOH + HNH–CH2–COOH = NH2–CH2–CO–NH–CH2–COOH + HOH

àìèíöóóíû õ¿÷èë àìèíöóóíû õ¿÷èë àìèíöóóíû õ¿÷ëèéí

äèïåïòèä

Äèïåïòèäèéã ¿¿ñãýæ áàéãàà – CO – NH –

õîëáîîã àìèäûí áóþó ïåïòèäèéí õîëáîî

ãýíý.

Ãàðãàí àâàõ àðãà: 1. Óóðàã, ôåðìåíò, õ¿÷èë, ø¿ëòèéí íºëººãººð

ãèäðîëèçîä îðæ, àìèíõ¿÷ëèéí õîëèìãèéã

¿¿ñãýíý.

2. Ãàëîãåíêàðáîí õ¿÷ëèéã àììèàêààð ¿éë÷ëýõýä

àìèíõ¿÷èë ¿¿ñíý.

NH3 + CI–CH2–COOH NH2–CH2–COOH + HCI

3. Õàíààã¿é êàðáîí õ¿÷ëèéã àììèàêààð ¿éë÷èëæ

àìèíõ¿÷ëèéã ãàðãàí àâíà.

NH3 + CH2=CH2–COOH NH2–CH2– CH2–COOH

4. Ìèêðîáèîëîãèéí àðãààð òºðºë á¿ðèéí

àìèíõ¿÷ëèéã ãàðãàæ áîëäîã.

Õýðýãëýý

Àìèíõ¿÷èë

Àìüä áèåä

áèåìàõáîäûí

óóðãèéãá¿ðä¿¿ëíý

Àíàãààõóõààíä

ýì òàðèà

պ人 àæàõóéä

ìàëûííýìýëòòýæýýëä

¯éëäâýðò

íèéëýãìÿíäàñ

ãàðãàí àâàõ

Ãóðàâ. ÓóðàãÁàéãàëüä îðøèõ, ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã: Õ¿í, àìüòíû áèåèéí

õóóðàé æèíãèéí 45% íü óóðàã áàéäàã. Õ¿íèé áèå

ìàõáîäûí õàìãèéí ÷óõàë õýñã¿¿ä (ç¿ðõ, óóðàã òàðõè ã.ì)

íü óóðãààñ òîãòîíî. Àìüòíû ìàõ, öóñ, ñ¿¿, áóë÷èí, àðüñ,

ýâýð, òóóðàéä àãóóëàãääàã. Óóðàã íü îðãàíèçìä îëîí

òºðëèéí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. Óóðàã õ¿íèé áèåä ÿâàãäàõ

áîäèñûí ñîëèëöîîã óäèðäàí çîõèöóóëæ áàéäàã. Óóðàã

á¿õýí ººðèéí ºâºðìºö ¿éë÷ëýëèéã ¿ç¿¿ëäýã áèîëîãèéí

èäýâõò áîäèñ áàéäàã òºäèéã¿é òîäîðõîé ýä ýðõòíèéã

á¿ðä¿¿ëäýã. Æèøýý íü: èíñóëèí óóðàã öóñàí äàõü

ñàõàðûí õýìæýýã çîõèöóóëàõ, ãåìîãëîáèí õ¿÷èëòºðºã÷

纺ã÷, ôåðìåíò¿¿ä íü áèîëîãèéí ïðîöåññèéã õóðäàñãàäàã

¿¿ðýãòýé áàéõàä êîëëàãåí óóðàã õîëáîã÷ ýä, êåðàòèí íü

àðüñ ýâýð òóóðàé ¿ñ íîîñûã á¿ðä¿¿ëäýã.

Óóðãèéí íàéðëàãà:

C 50-55%; H2 6.6-7.3%; O2 21.5-23.5%-

èéã N2 15-18%; S 0.3 -2.5% ýçýëäýã.

Îëîíõè óóðãèéí íàéðëàãàíä ôîñôîð,

òºìºð, çýñ, öàéð çýðýã ýëåìåíò îðñîí

áàéíà.

Óóðãèéí ãèäðîëèçîîð 20 ÿíçûí

àìèí õ¿÷èë ¿¿ñäýã. Ýíý íü óóðàã ìàø

íàðèéí íèéëìýë á¿òýöòýé àçîò

àãóóëñàí áàéãàëèéí ºíäºð ìîëåêóëò

íýãäýë áîëîõûã õàðóóëæ áàéíà.

1888 îíä Îðîñûí áèîõèìè÷ À.ß.Äàíèëåâñêèé

óóðãèéí ìîëåêóëä ïåïòèäûí õîëáîî áàéãààã àíõ

òýìäýãëýñýí.

1902 îíä Ãåðìàíû ýðäýìòýí Ý. Ôèøåðèéí

áîëîâñðóóëñàí ïåïòèäèéí îíîëîîð óóðãèéí

ìîëåêóë ïåïòèäèéí õîëáîîãîîð õîëáîãäñîí

àìèíõ¿÷ëèéí óðò ãèíæèí õýëõýýíýýñ òîãòîíî.

Óóðãèéí øèíæ ÷àíàð: ãèäðîëèçîä îðæ çàäðàõ

óðâàë þì. Óóðãèéí ãèäðîëèç àìèíõ¿÷èë õ¿ðòýë

øóóä ÿâàãääàãã¿é çàâñðûí îëîí øàò äàìæäàã.

Óóðãèéí ãèäðîëèç äàðààõ áàéäëààð ÿâàãäàíà.

Óóðàã – ïåïòîí – ïîëèïåïòèä – äèïåïòèä – аìèíõ¿÷èë

Óóðãèéã òàíèõ ÷àíàðûí óðâàë

1. Áèóðåòèéí óðâàë : Óóðãèéí ø¿ëòëýã óóñìàëðóó

çýñèéí ñóëüôàò õèéõýä õºõ ÿãààí ºí㺠¿¿ñäýã.

Óóðàã + ø¿ëò + CuSO4 = õºõ ÿãààí ºíãº

2. Êñàíòî ïðîòåéíèé óðâàë : Óóðãèéí óóñìàëðóó

èõ êîíö-òàé àçîòûí õ¿÷èë õèéõýä øàð ºíãº

¿¿ñíý.

3. Ñóëüôîãèäðèëèéí óðâàë : Ýíý íü õ¿õýð

àãóóëñàí àìèíò õ¿÷ëèéí ¿ëäýãäýë á¿õèé

óóðãèéí ¿ç¿¿ëäýã îíöëîã óðâàë. Èéì óóðãèéã

õàð òóãàëàãíû àöåòàòòàé õîëüæ õàëààõàä õàð

òóíàäàñ ¿¿ñäýã.

õ¿õýð àãóóëñàí óóðàã + Pb(CH3COO)2 PbS

ĺðºâ. Íóêëåéí õ¿÷èë

Íóêëåéí õ¿÷ëèéã 1869 îíä Øâåéöàðèéí ýðäýìòýí Ô.

Ìèøåð öóñíû öàãààí Ẻìèéã ñóäàëæ áàéõäàà àíõ íýýæýý.

Ýäãýýð íóêëåéí õ¿÷ë¿¿ä íü óóðãèéí áèîíèéëýãæèëä

îðîëöîõîîñ ãàäíà ýöýã ýõýýñ ¿ð óäàìä ãåíèéí ìýäýýëëèéã

äàìæóóëàõ, õàäãàëàõàä îðîëöîíî. Íóêëåéí õ¿÷èë

ãèäðîëèçîä îðæ ìîíîñàõàðèä, àçîòëîã ñóóðü,

îðòîôîñôîðûí õ¿÷ëèéã ¿¿ñãýíý.

íóêëåéíõ¿÷èë

ÄåçîêñèðèáîíóêëåîòèäÄÍÕ

Ýñèéí Ẻìä

ÐèáîíóêëåîòèäÐÍÕ

Ýñèéí Ẻì áîëîíöèòîïëàçìä

ÀñóóëòÄåçîêñèðèáîíóêëåîòèä

ÄÍÕÐèáîíóêëåîòèä ÐÍÕ

Áîäèñûí àíãèëàë Òîì ìîëåêóëò íýãäýë Òîì ìîëåêóëò íýãäýë

Íàéðëàãà

Í¿¿ðñ – óñ, ôîñôîðûí

õ¿чèë, àçîòëîã ñóóðèàñ

òîãòîíî.

Í¿¿ðñ – óñ, ôîñôîðûí

õ¿чèë, àçîòëîã ñóóðèàñ

òîãòîíî

Í¿¿ðñ-óñ Äåçîêñîðèáîç Ðèáîç

Ãåòåðîöàãèðàãò íýãäë¿¿äÀäåíèí, òèìèí, ãóàíèí,

öèòîçèí

Àäåíèí, óðàöèë, ãóàíèí,

öèòîçèí

Á¿òýö Õîñ îðîîìîã Äàí îðîîìîã

Ýñýä îðøèõ ãàçàð Ýñèéí Ẻìä îðøèíî

Ýñèéí Ẻìõºí,

öèòîïëàçì, ðèáîñîìä

îðøèíî

ÿéöýòãýõ ¿¿ðýã

Áèå ìàõáîäûí óäàìøëûí

ìýäýýëëèéã àãóóëñàí

¿íäñýí õýñýã

p-ÐÍÕ íü ðèáîñîìûí

íàéðëàãàä îðæ, óóðãèéí

áèîíèéëýãæèëòýíä

îðîëöîíî. ì-ÐÍÕ

óäàìøëûí ìýäýýëëèéã

õóóëáàðëàíà.

ç-ÐÍÕ íü óäàìøëûí

ìýäýýëëèéã 纺âºðëºíº.

Àçîò àãóóëñàí îðãàíèê íýãäýë 1. Алкил амин нэгдлийн ерөнхий томьёо ямар байх вэ?

a. CnH2nNH2

b. CnH2n+2NH2

c. CnH2n+1NH2

d. CnH2n-1NH2

2. Аминыг ямар бодисоос гаргах вэ?

a. Аммиак ба нүүрстөрөгчөөс

b. Аммиак ба альдегидаас

c. Аммиак ба спиртээс

d. Аммиак ба хүчлээс

3. C2H5NH2 + O2 = CO2 + H2O + N2 энэ урвалыг тэнцүүлэн этиламин ба

хүчилтөрөгчийн харьцааг тогтооно уу

a. 2 : 7

b. 4 : 15 4CH3 CH2 NH2 + 15O2 = 8CO2 + 14H2O + 2N2

c. 3 : 8

4. 5.4 ã ÿìàð íýãýí áîäèñûã øàòààõàä 8 ã õ¿чèëòºðºãч çàðöóóëàãäæýý.

Øàòààñíû äàðàà 2.8 ã àçîò, 8.8 ã í¿¿ðñõ¿чëèéí õèé, 1.8 ã óñ ¿¿ñæýý. Ýíý

áîäèñûí ìîëåêóë ìàññ 27 áîë òîìü¸îã îë.

à. 32 ã CHN

b. 16 ã ÑHN

5. Дараах амин хүчлийг олон улсын нэршлээр нэрлэнэ үү.

NH2 – CH2 – CH2 – CH2 – COOH

а. Амин пропаны хүчил

á. Амин бутаны хүчил

â. Бутан амин хүчил

ã. Амин пентаны хүчил

6. Уургийн молекулд пептидийн бүлэг байгааг анх хэн нээсэн бэ?

à. Э. Фишер

á. А.Я. Данилевский

â. Э. Адбергальден

7. Уураг хаана элбэг тохиолддог вэ?

à. Байгальä

á. Амьгүй байгальд

â. Амьд бие махбодод

ã. Эрдэс бодисуудад

8. Уургийн гидролизын эцсийн бүтээгдэхүүн нь юу вэ?

à. Дипептид

á. Амин хүчиë

â. Пептон

ã. Полипептид

9. Аль нь пептидын холбоо вэ?

à. – CO – O –

á. – NH2

â. – CO – NH -

ã. – C = O – H

10. Нуклейн хүчил гэж ямар нэгдэл вэ?

à. Өндөр молекулт амин хүчил

á. Эсийн бөөмийн найрлаганд оролцдог байгалийн

полимер

â. Уургийн нийлэгжүүлэх фермент

ã. Удамшлын мэдээлэл хадгалж дамжуулагч

11. Нуклейн хүчлийн ямар төрлүүд байдаг вэ?

à.Рибонуклейны (РНХ), дезоксирибонуклейны (ДНХ)

хүчлүүд

á.Рибоза ба дезоксирибоза

â.Пентоза ба ортофосфорын хүчил

12. РНХ-д байдаггүй ямар органик суурь зөвхөн ДНХ-д байх бэ?

à.Аденин

á. Гуанин

â.Тимин

ã. Урацил

13.ДНХ бие махбодод ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?

à.Удамшлын мэдээллийг хуулбарлах

á.Уургийн нийлэгжилтийг жолоодох

ã. Удамшлын мэдээллийг өөртөө хадгалж,

дамжуулах

14. РНХ бие махбодод ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?

à. Удамшлын мэдээллийг хуулбарлаж, уургийн

нийлэгжилтийг жолоодох

á. Удамшлын мэдээллийг өөртөө хадгалах

â. Удамшлын мэдээлэл дамжуулах

15. Инсулин ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?

à. Цусан дахь сахарын хэмжээг зохицуулах

á. Биологийн процессыг хурдасгах

â. Хүчилтөрөгчийг зөөх

ã. Эд эрхтэн бүрдүүлэх

Áèå äààæ õèéõ äàñãàë

“Õèìè – 11” ñóðàõ áè÷èã

• Õóóäàñ 172 – 175

Á¿òýýë÷ äààëãàâàðûí òîîöîîëîõ

áîäëîãî 1 – 6

Òåñò 1 – 15

ÀØÈÃËÀÕ ÍÎÌ Ç¯É

Õèìè 11 àíãèéí ñóðàõ áè÷èã

Îðãàíèê õèìè ÓÁ – 1999 “Д.Æамбал”

Õèìèéí äàñãàë áîäëîãî ÓÁ – 2008

Õèìèéí õè÷ýýëèéí áèå äààõ àæëûí äýâòýð ÓÁ – 2003

Õèìèéí òåñò – ÓÁ – 2010

www.tvhicheel.mn

www.chemisrty.mn

www.google.mn

ÀÍÕÀÀÐÀË ÒÀÂÜÑÀÍÄ

ÁÀßÐËÀËÀÀ