Хөдөө аж ахуйн салбарын танилцуулга - 2016 mal...ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫН ТАНИЛЦУУЛГА - 2016 6 II.1.Малчдын нийгэм

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫН ТАНИЛЦУУЛГА - 2016

1


2

Танилцуулгыг хянан, тохиосон:

Статистикийн хэлтсийн дарга П.Тунгалаг

Танилцуулгыг нэгтгэн боловсруулсан:

Статистикийн хэлтсийн мэргэжилтэн Г.Сувдаа Хаяг: Аймгийн ЗДТГ-ын II байр, Улаангом сум 5-р баг

Утас: 70452322, 70453316

Имэйл:[email protected], Веб хаяг: uvs.nso.mn

www.1212.mn

http://www.1212.mn/


3

АГУУЛГА

Оршил 3

I. Мал аж ахуй

II. Малын 2016 оны тооллогын дүн 4-5

II.1. Малчдын тоо, тэдний соёл ахуйн нөхцөл

II.1.1 Малчдын тоо, насны бүлэг

II.1.2 Малчдын соёл, ахуйн нөхцөл

II.2 Малын тоо, бүтэц 5-7

II.2.1 Мал, тэжээвэр амьтдын тоо 7-18

11

II.2.2 Малтай өрхийн бүлэглэлт

II.2.3 Малчин өрхийн бүлэглэлт

II.2.4 Хээлтэгч малын тоо

II.2.5 Төл бойжилт

II.2.6 Малын зүй бус хорогдол

II.2.7 Хээл хаялт, сувайралт

II.2.8 Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо

II.2.9 Малын хэрэглээний зарлага

II.2.10 Сүргийн бүтэц

III. Эрчимжсэн мал аж ахуй 18-19

III.1. Цэвэр үүлдэр болон эрлийз, нутгийн

шилдэг омгийн малын тоо

IV. Малын бэлчээр, хангамж

V. Тэжээвэр амьтад 20

VII. Малжуулалтын тайлан 21

VII. Худаг, усан сан усжуулалт

VIII. Газар тариалан 21-22

СШШ

ДҮГНЭЛТ 23

ХАВСРАЛТУУД 24-31

НЭР ТОМЬЁОНЫ ТАЙЛБАР 32-33


4

ОРШИЛ

Хөдөө аж ахуйн салбарын үйл ажиллагаа нь бусад хүчин зүйлээс илүүтэйгээр байгаль цаг

агаараас хамааралтай байх бөгөөд үйлдвэрлэгдсэн бүтээгдэхүүн нь үндсэндээ хүн амын хүнсний

хэрэглээ, боловсруулах үйлдвэрлэлийн болон үйлчилгээний салбарын түүхий эдийн хэрэглээг

хангахад чиглэгдэж байдаг.

Дэлхийн олон улс орнуудын нэгэн адил манай улсын эдийн засгийн хөгжилд хөдөө аж ахуйн

салбар нь ихээхэн чухал байр эзэлдэг салбарын нэг юм. Манай аймгийн хувьд мөн мал аж ахуйн

салбар эдийн засгийн хөгжилд чухал байр суурийг эзэлсэн хэвээр байна.

Манай улсын үндсэн хуулинд мал сүргийг үндэсний баялаг мөн гэж томьёолж, мал тооллогыг

улсын хэмжээнд жил бүр зохион байгуулж, үр дүнг нь макро түвшинд хийгддэг тооцоо судалгаанд

ашиглаж, салбарын талаар удирдлагын шийдвэр гаргах мэдээллийн гол эх үүсвэр болгон ашиглаж

байна.

Статистикийн тухай “Монгол Улсын хуулийн 7 дугаар зүйлийн 1 дэх заалт, Монгол Улсын Засгийн

газрын 2003 оны 224 дүгээр тогтоолын дагуу Үндэсний Статистикийн газрын удирдамж заавраар мал,

тэжээвэр амьтад, тэжээлийн тооллогыг 2016 оны 12 сарын 07 -наас 17 -ны өдрүүдэд аймгийн

хэмжээнд зохион байгуулж, дүнг нэгтгэн 2017 оны 1 дүгээр сард холбогдох байгууллага, хэрэглэгчдэд

хүргүүлсэн болно.

Энэхүү танилцуулгад Увс аймгийн 2016 оны мал тооллогын дүнг нэгтгэн дүгнэснээс гадна мал

аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэл, мал аж ахуйн салбарт хэрэглэж буй хашаа, худаг, тэжээлийн

хүрэлцээ хангамж болон шинээр гаргасан, сэргээн засварласан худаг, уст цэг, малжуулалтын

талаархи мэдээллийг тусган орууллаа.

Мөн аймгийн тариалалт, ургац хураалтын 2016 оны мэдээллийг нэгтгэн орууллаа.

Тооллогын дүнг бүсчилсэн байдлаар Баруун, Хойд, Өмнөд, Зүүн бүс болон Улаангом гэсэн

ангилаллаар зэрэгцүүлэлт хийж гаргалаа.

Манай улсын түүний дотор Увс аймгийн мал аж ахуйн салбарын өнөөгийн байдалд дүгнэлт

хийж, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээг боловсруулах, төлөвлөхөд энэхүү танилцуулга судалгаа

суурь материал болно гэдэгт итгэж байна.

СТАТИСТИКИЙН ХЭЛТЭС

2017-03-29


5

II. 2016 ОНЫ МАЛ ТООЛЛОГО

II.1 Мал бүхий өрх, малчдын тоо, тэдний соёл ахуйн үзүүлэлт

II.1.1 Мал бүхий өрх малчдын тоо 2016 онд 12.6 мянган мал бүхий өрх, үүний дотор 8.6

мянган малчин өрх мал аж ахуйн үйлдвэрлэл эрхэлж байна. Мөн мал аж ахуйн үйлдвэрлэлд 17.5

мянган малчид ажиллаж байна.

Хүснэгт 3

Малчдын 47.2 хувь нь буюу 8.3 мянга нь эмэгтэй малчид байна. Насны бүлгээр авч үзвэл 36.6

хувь нь 16-34 насны, 53.8 хувь нь 35-аас тэтгэвэрт гарах насны, 9.6 хувь нь тэтгэвэрийн насны хүмүүс

байна.

Зураг 1

Өрх малчдын тоо

2016 онд малтай өрхийн тоо 2015 онтой харьцуулахад 427 - оор, малчин өрхийн тоо 597 - өөр тус тус

өссөн байна. 2016 онд 1 малчинд 159 толгой мал ноогдож, 2015 оныхоос 9 толгойгоор буурсан

байна. Нэг малчин өрхөд 284 толгой мал ноогдож, улсын дунджаас 57 толгойгоор бага, 2015 оныхоос

11 толгойгоор буурсан байна.

зураг 2

Малтай өрх,

(мян.)12.2 12.0 12.2 12.1 12.6

Малчин өрх,

(мян.)8.1 8.0 8.0 8.0 8.6

Малчдын тоо

(мян.)16.5 16.3 16.2 16.2 17.5

Үүнээс:15-34

насны7.0 6.3 6.2 6.0 6.4

35-аас

тэтгэвэрт

гарах насны

8.0 8.3 8.6 8.8 9.4

Тэтгэвэрийн

нас1.6 1.6 1.4 1.4 1.7

Нийт

малчдаас

эмэгтэй

8.0 7.7 7.7 7.7 8.3 0.6

Үзүүлэлт 2012 2013 2014 2015 2016Зөрүү

/+-/

0.5

0.6

1.3

0.4

0.6

0.3


6

II.1.Малчдын нийгэм ахуйн зарим үзүүлэлт

Нийт малчин өрхийн 86.2 хувь нь цахилгааны эх үүсгүүртэй, 68.4 хувь нь телевизортой, 34.3

хувь нь авто машинтай, 48.2 хувь нь мотоцикльтой, 1.7 хувь нь трактортой өрх байна. Үүнийг улсын

дундажтай харьцуулахад телевизортой, автомашинтай, трактортой малчин өрхийн эзлэх хувь 1.8 –

5.5 пунктээр бага, харин цахилгаан үүсгүүртэй, мотоцикльтэй өрхийн эзлэх хувь улсын дунджаас 0.1 –

3.3 пунктээр өндөр байна.

Нийт малчин өрхөд цахилгааны үүсгүүртэй өрхийн эзлэх хувь 3.2, телевизортой өрхийн хувь

5.5, автомашинтай өрхийн эзлэх хувь 0.8, мотоциклтэй өрхийн эзлэх хувь 5.8 хувиар тус тус буурч,

трактортой өрхийн эзлэх хувь 0.3 хувиар өссөн байна.

Хүснэгт 4

Малчдын соёл ахуйн зарим үзүүлэлтүүд

Нийт цахилгаан үүсгүүртэй өрхийн 95.2 хувь нь нарны, 4.8 хувь нь бусад төрлийн цахилгаан эх

үүсгүүртэй байна. Зураг 3

II.2 МАЛЫН ТОО, БҮТЭЦ

II.2.1 МАЛ, ТЭЖЭЭВЭР АМТДЫН ТОО

Малын тоо. 2016 оны эцэст 2784.1 мянган толгой мал үүний дотор 21.9 мянган тэмээ, 105.7 мянган

адуу, 161.0 мянган үхэр, 1376.5 мянган хонь, 1119.0 мянган ямаатай болж тэмээ 1.4 мянга, адуу 7.6

мянга, үхэр 4.2 мянга, хонь 39.5 мянга, ямаа 2.3 мянган толгойгоор таван төрөлдөө өсч өнгөрсөн

оноос, нийт малын тоо 2.0 хувиар буюу 55.0 мянган толгойгоор нэмэгдсэн байна.

2016

2015

Цахилгаантай 6.3 6.9 7.3 7.1 7.4 104.2 86.5 90.4 89.4 86.2 86.1

Телевизортой 5.1 5.5 5.5 5.9 5.9 100.0 68.4 68.9 73.9 68.4 73.9

Автомашинтай 2 2.5 2.7 2.8 2.9 103.6 31.4 33.1 35.1 34.3 39.9

Мотоциклтэй 3.5 4.3 4.9 4.3 4.2 97.7 53.9 59.6 54.0 48.2 44.9

Трактортой 0.1 0.2 0.2 0.1 0.1 100.0 1.9 2.1 1.4 1.7 3.5

Улсын

дундаж2016 20132013 2014 2014 2015 2016

Өрхийн тоо, мян

2012 2015

Малчин өрхийн тоонд эзлэх хувь


7

Хүснэгт 5

Малын тоо, төрлөөр мян.тол

Сумдыг малын тоогоор бүлэглэвэл:

1. 200.0 мянгаас дээш толгой малтай сумын тоо -2 сум

Тэс 268.4, Наранбулаг 215.1

2. 100.0 – 200.0 мянган толгой малтай сумын тоо – 15 сум

Өмнөгөвь сум 196.2, Хяргас сум 178.3, Өндөрхангай сум 174.9, Улаангом сум 166.4,

Цагаанхайрхан сум 153.2, Малчин сум 151.6, Сагил сум 148.4, , Зүүнхангай сум 147.9, Ховд сум

138.6, Тариалан сум 136.3, Түргэн сум 148.4, Бөхмөрөн сум 119.1, Зүүнговь сум 112.3, , Өлгий сум

112.0, Завхан сум 105.8

3. 60.0 -100.0 мянган толгой малтай сумын тоо - 2 сум

Давст 72.6, Баруунтуруун 61.3

200.0 мянгаас дээш, 100.0-200.0 мянган толгой малтай сумдын тоо өнгөрсөн оны түвшинд байж, 60.0-

100.0 мянган толгой малтай сумын тоо 1-р нэмэгджээ. Аймгийн нийт малын 9.6 хувийг эзэлж буй Тэс

сум 268.4 мянган толгой малтайгаар хамгийн олон малтай, 2.2 хувийг эзэлдэг Баруунтуруун сум 61.4

мянган малтай болж хамгийн цөөн малтайд орж байна.

Мал тооллогын 2016 оны дүнгээр аймгийн хэмжээнд нийт малын тоогоор Тэс сум, тэмээгээр

Завхан сум, адуу, үхэр, хониор Тэс сум, ямаагаар Өмнөговь сум тус тус тэргүүлж байна.

үргэлжлэл

Бүгд 2030.7 2225.1 2561.3 2729.1 2784.1 102.0 55.0

Тэмээ 16.9 17.9 19.5 20.5 21.9 106.8 1.4

Адуу 70.4 76.9 88.4 98 105.7 107.9 7.7

Үхэр 108 122.6 145.4 156.8 161.0 102.7 4.2

Хонь 976 1081.3 1260.5 1337 1376.5 103.0 39.5

Ямаа 859.3 926.4 1047.4 1116.7 1119.0 100.2 2.3

2012 2013 2014 2015 2016/2015

зөрүү %2016

Тэс -268.4 мян.тол Завхан- 7.6 Тэс - 12.9

Наранбулаг-215.1 мян.тол Наранбулаг - 2.7 Өндөрхангай -10.3

Өмнөговь - 196.2 мян.тол Тэс - 2.3 Зүүнхангай - 8.1

Хяргас - 178.3 мян.тол Өлгий - 1.8 Улаангом - 7.7

Өндөрхангай - 174.8 мян.тол Өмнөговь - 1.3 Зүүнговь - 6.1

Дүнд эзлэх хувь- 37.1 Дүнд эзлэх хувь- 71.7 Дүнд эзлэх хувь- 42.7

Өсгөсөн сум- 15 Өсгөсөн сум- 15 Өсгөсөн сум- 18

Өсөлт бууралтын хувь- 102.0 Өсөлт бууралтын хувь- 106.6 Өсөлт бууралтын хувь- 107.8

Нийт малын тоогоор эхний

5-д орох сумууд

Үүнээс

Тэмээгээр /мян.тол/ адуугаар /мян.тол/

Тэс - 27.1 Тэс - 163.0 Өмнөговь - 88.1

Улаангом - 21.0 Наранбулаг - 112.5 Наранбулаг - 87.8

Өндөрхангай - 11.0 Хяргас - 102.9 Ховд - 82.8

Зүүнговь - 10.0 Малчин - 93.9 Өндөрхангай - 73.3

Сагил - 9.7 Өмнөговь - 93.6 Цагаанхайрхан- 72.5

Дүнд эзлэх хувь- 48.9 Дүнд эзлэх хувь- 41.1 Дүнд эзлэх хувь- 36.1

Өсгөсөн сум- 14 Өсгөсөн сум- 15 Өсгөсөн сум- 11

Өсөлт бууралтын хувь- 102.7 Өсөлт бууралтын хувь- 103.0 Өсөлт бууралтын хувь- 100.2

Үхрээр /мян.тол// хониор /мян.тол/ Ямаагаар /мян.тол/


8

Аймгийн нэг хүнд дунджаар 34 толгой мал ноогдож сумдаар авч үзвэл Улаангом сумын нэг хүнд

дунджаар 5, Баруунтуруун суманд 23, Давст суманд 27 толгой мал ноогдож байгаа нь аймгийн

дунджаас 7 – 29 толгой малаар доогуур, харин бусад сумдад 41 – 76 толгой мал ноогдож байгаа нь

аймгийн дунджаас 7 – 42 толгой малаар илүү байна. Тариалан суманд 1 хүнд 34 толгой мал ноогдож

байгаа нь аймгийн дундажтай ижил түвшинд байна.

Зураг 4

Сумдыг бүсчлэн тооцож үзвэл баруун бүсэд нийт малын 32.5 хувь буюу 904.0 мянган мал, зүүн бүсэд

25.5 хувь буюу 710.6 мянган мал, өмнөд бүсэд 19.3 хувь буюу 537.3 мянган мал, хойт бүсэд 16.7 хувь

буюу 465.8 мянган мал, төвийн бүсэд 5.9 хувь буюу 166.4 мянган мал тус тус ноогдож байна.

Малын тоо, бүс нутгаар Хүснэгт 7

Мян.тол

Зүүн бүсийн мал 3.7 мян.толгойгоор буюу 0.5 хувиар буурч, бусад бүсийн малын тоо өмнөх

оноос 0.2 – 9.4 хувиар буюу 0.9 – 26.8 мянган толгойгоор өссөн байна.

График 5

% зөрүү

Баруун 605.7 702.6 809.9 877.2 904.0 103.1 26.8

Хойд 332.8 362.8 412.7 449.1 465.8 103.7 16.7

Зүүн 570.2 613.5 690.3 714.3 710.6 99.5 -3.7

Өмнөд 384.3 412.8 481.2 536.4 537.3 100.2 0.9

Төв 137.7 133.4 167.2 152.1 166.4 109.4 14.3

Бүсүүд 20162016/2015

20152012 2013 2014


9

Таван төрлийн малын өсөлт бууралтыг 2015 онтой харьцуулан сумдаар авч үзэхэд тэмээ 15 сум,

адуу 18 сум, үхэр 14 сум, хонь 15 сум, ямаа 11 суманд тус тус өсчээ. Нийт мал сүргийн 89.6 хувийг

бог мал, 10.4 хувийг бод мал эзэлж байна.

Нийт сүрэгт хонь 49.4, ямаа 40.2, үхэр 5.8, адуу 3.8, тэмээ 0.8 хувийг тус тус эзэлж, өнгөрсөн оноос

адуу 0.2, үхэр 0.1, хонь 0.4 пунктээр өсч, ямааны эзлэх хувь 0.7 пунктээр буурч, тэмээний эзлэх хувь

өнгөрсөн оны түвшинд байна.

Нийт сүрэгт таван төрлийн малын эзлэх хувь Хүснэгт 8

Эртнээс ардын дунд уламжлагдан ирсэн бог малын дотор хонь 75 хувь, ямаа 25 хувь байх харьцаа

сүүлийн жилүүдэд ихээхэн хэмжээгээр алдагдсаар байна.

Ховд, Давст, Баруунтуруун, бөхмөрөн, Завхан, Өлгий, Өмнөговь, Өндөрхангай, Сагил,

Цагаанхайрхан сумдын бог малынх нь 45.3 – 66.0 хувийг ямаан сүрэг эзэлж байгаа нь аймгийн

дунджаас 2.3 – 21.5 хувиар өндөр байна. Тэс сумын бог малын дотор ямааны эзлэх хувь 27.9 байгаа

нь тэнцвэрт харьцаанд ойртсон, бусад сумдын бог малын дотор ямааны сүргийн эзлэх тэнцвэрт

харьцаа алдагдсан хэвээр байна.

Цаашид ямаан сүргийн тоо толгойн бүтцийн зохистой харьцааг тодорхойлж, энэ талаар мэргэжлийн

байгууллагаас асуудал боловсруулж хэрэгжүүлэх нь зүйтэй.

График 7

Хувийн /амины/ малын тоо. Нийт мал сүргийн 99.6 / 2775.2 мянга / хувь нь амины аж ахуйд, 0.4

хувь нь / 8.9 мянган / албан газарт ноогдож, амины малын тоо өнгөрсөн оноос 56.1 мянган толгойгоор

буурсан байна.

Бүгд 100 100 100 100 100

Тэмээ 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8

Адуу 3.5 3.5 3.5 3.5 3.8

Үхэр 5.2 5.3 5.5 5.7 5.8

Хонь 46.5 48.1 48.6 49.6 40.9

Ямаа 44 42.3 41.6 40.9 40.2

2012 2013 2014 2015 2016


10

Хүснэгт 9

Хувийн малтай өрх, тэдгээрийн малын тоо

Мян.тол

2016 оны байдлаар хувийн аж ахуйн нийт малын 0.8 хувийг тэмээ, 3.8 хувийг адуу, 5.6 хувийг

үхэр, 40.2 хувийг ямаа, 49.4 хувийг хонь эзэлж байна.

II.2.2 Малтай өрхийн бүлэглэлт

Мал бүхий 12.6 өрхийн 6.2 хувийг 10 хүртэл малтай , 9.5 хувийг 11-30 хүртэл малтай, 8.0 хувийг 31-50

хүртэл малтай, 14.4 хувийг 51-100 хүртэл малтай, 24.2 хувийг 101-200 хүртэл малтай, 26.8 хувийг 201-

500 малтай, 10.9 хувийг 501-ээс дээш малтай өрх тус тус эзэлж байна.

Хүснэгт 10

100 хүртэлх малтай өрх нийт малтай өрхийн 38.1 хувийг эзэлж байгаа нь өнгөрсөн оноос 1.5

пунктээр, 101-200 толгой малтай өрхийн эзлэх хувь өнгөрсөн оноос 0.2 пунктээр, 201-500 толгой

малтай өрхийнх 1.2 пунктээр буурч, 501-с дээш малтай өрхийнх 11.0 хувь буюу өнгөрсөн оны түвшинд

байна. 1000 – аас дээш малтай 324 өрх байгаа нь 2015 оныхоос 20 өрхөөр өссөн байна.

График 10

тэмээ адуу үхэр хонь ямаа

1996 18.1 1679.5 24 120.2 182.1 850.6 502.6

1997 17.8 1780.7 23.8 121.9 180.8 894 560.2

1998 17.4 1880.7 24.3 124.4 182.8 934.8 614.4

1999 16.6 1847.4 22.6 114.3 167.1 938.8 604.6

2000 15.7 1550.7 18.2 74 105.5 834.6 518.4

2001 15.0 1549.4 16.7 65.5 90.3 810 566.9

2002 14.2 1450.8 14.8 59.4 83.1 740 553.5

2003 14.0 1645.5 15.5 62.4 89.2 785.1 693.3

2004 14.1 1930.1 15.8 68.6 100.2 914 831.5

2005 14.0 2003.8 15.7 72 108.7 975.6 831.8

2006 14.0 2381.8 16.1 78.9 119.8 1152 1015

2007 14.0 2635.8 16.5 83.8 130 1266 1139.4

2008 13.6 2482.6 16 78.2 117.9 1203.5 1066.9

2009 13.2 2302.7 15.9 73.8 103.8 1133.7 975.6

2010 12.6 1608.5 14.5 58.8 84.2 769.4 681.6

2011 12.2 1819.6 15.4 62.6 95.5 843.2 802.9

2012 12.2 2018.6 16.9 68.9 107.9 967.8 857.1

2013 12.0 2215.3 17.9 75.5 122.4 1074.5 925.1

2014 12.2 2551.5 19.5 86.9 145.2 1253.9 1046

2015 12.1 2719.1 20.5 96.3 156.5 1330.6 1115.1

2016 12.6 2775.2 21.9 104.1 160.8 1370.8 1117.6

үүнээс

онууд

Малтай

өрхийн

тоо,

мян.тол

Бүгд

2015 2016 2015 2016 2015 2016

12142 12569 100 100 100 100

4440 4784 36.6 38.1 36.4 34.9

2962 3041 24.4 24.2 21.3 20.5

3398 3363 28.0 26.8 27.7 28.2

1038 1057 8.5 8.4 10.6 11.9

281 305 2.3 2.4 3.2 3.6

20 15 0.2 0.1 0.5 0.5

3 4 0.0 0.0 0.2 0.3

100 хүртэлх

Малтай өрхийн тоо Дүнд эзлэх хувь Улсын дундаж хувь

Бүгд

101-200

201-500

501-999

1000-1499

1500-2000

2001-ээс дээш


11

Малтай өрхийн малын бүлэглэлт, сумаар

Хүснэгт 11

Манай аймагт дунджаар малтай нэг өрхөд 221 толгой мал ногдож байгаа нь 2015 оныхоос 3

толгой малаар бага байна.

Бүлэглэлтээс харахад малтай өрхийн дийлэнх хувийг эзэлдэг 200 хүртэл малтай өрхийн нийт

малтай өрхөд эзлэх хувь 2015 онд 61.0 байсан бол 2016 онд 62.3 хувь болж өмнөх оныхоос 1.3

пунктээр өссөн байна.

II.2.3 Малчин өрхийн бүлэглэлт

2016 оны байдлаар амьжиргааны эх үүсвэр нь болсон малчин өрхийн эзэмшилд нийт малын

87.5 хувь буюу 2436.6 мянган толгой мал байна. 2015 оны байдлаар малчин өрхөд дунджаар 295

толгой мал ногдож байсан бол 2016 онд 283 толгой мал ногдож байна.

өрх хувь өрх хувь өрх хувь

Баруунтуруун 484 392 81.0 89 18.4 3 0.6

Бөхмөрөн 482 274 56.8 187 38.8 21 4.4

Давст 276 165 59.8 99 35.9 12 4.3

Завхан 458 261 57.0 188 41.0 9 2.0

Зүүнговь 601 404 67.2 191 31.8 6 1.0

Зүүнхангай 563 310 55.1 234 41.6 19 3.4

Малчин 583 312 53.5 261 44.8 10 1.7

Наранбулаг 913 530 58.1 358 39.2 25 2.7

Өлгий 548 369 67.3 164 29.9 15 2.7

Өмнөговь 983 647 65.8 321 32.7 15 1.5

Өндөрхангай 779 486 62.4 272 34.9 21 2.7

Сагил 497 245 49.3 223 44.9 29 5.8

Тариалан 773 542 70.1 226 29.2 5 0.6

Түргэн 519 305 58.8 199 38.3 15 2.9

Тэс 1175 667 56.8 481 40.9 27 2.3

Ховд 592 324 54.7 256 43.2 12 2.0

Хяргас 524 235 44.8 260 49.6 29 5.5

Цагаанхайрхан 465 248 53.3 174 37.4 43 9.2

Улаангом 1354 1109 81.9 237 17.5 8 0.6

Нийт 12569 7825 62.3 4420 35.2 324 2.6

Баруун бүс 4267 445.5 62.2 252.2 35.9 13.5 1.9

Хойд бүс 1774 247.3 61.1 234.5 36.2 16.8 2.7

Өмнөд бүс 2291 359.0 57.1 284.2 38.7 25.7 4.2

Зүүн бүс 2883 404.5 62.0 245.8 35.8 14.2 2.3

Төвийн бүс 1354 1109.0 57.2 947.7 39.4 71.2 3.4

12569 7825.0 62.3 4420.0 35.2 324.0 2.6

Сумын нэр

Малтай

өрхийн

тоо

200 хүртэл

малтай өрхийн

эзлэх хувь

201-999 малтай

өрхийн эзлэх

хувь

1000-с дээш

малтай өрхийн

эзлэх хувь


12

Зураг 11

Нийт малчин өрхийн 24.6 хувь нь 100 хүртэлх, 24.5 хувь нь 101-200 хүртэлх, 35.0 хувь нь 201-500,

15.8 хувь нь 500-аас дээш малтай байна.

Зураг 12

өрхийн

тоо

нийт

мал тоотэмээ адуу үхэр хонь ямаа

196 1151 18 108 693 126 206

434 8961 75 424 2202 2425 3835

445 17934 140 772 2511 5681 8830

1034 78327 855 4166 9403 27449 36454

2109 313657 2983 13928 23406 125207 148133

3009 951420 8319 37713 53401 450432 401555

1037 682919 5753 22292 27854 390179 236841

305 345036 2444 10081 11486 209297 111728

15 25786 189 884 786 15587 8340

4 11425 10 805 295 6961 3354

8588 2436616 18648 75206 116905 1116831 887000дүн

1500-2000 малтай

2001-ээс дээш


1000-1499 малтай



31-50 малтай

51-100 малтай

10 хүртэл малтай

11-30 малтай

бүлэглэлт

Малчин өрхийн малын бүлэглэлт, ноогдох мал, толгойгоор


13

Малчин өрхийн малын бүлэглэлт, сумаар, 2016 онд

Хүснэгт 14

II.2.4 Хээлтэгч малын тоо

2016 оны эцэст 1252.4 мянган толгой хээлтэгч мал тоологдсон нь өмнөх оныхоос 102.4 мянга

буюу 8.9 хувиар өссөн байна. Төрлөөр авч үзвэл ингэ 0.7 мянга, гүү 3.5 мянга, үнээ 4.6, эм хонь 49.4

мянга, ямаа 44.4 мянган толгойгоор тус тус өссөн байна.

Хүснэгт 15

Хээлтэгч малын тоо мян.тол

Хээлтэгч мал нийт малын 45.0 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд тэмээн сүргийн 33.8 хувь, адуун

сүргийн 29.2 хувь, үхэр сүргийн 41.4 хувь, хонин сүргийн 46.4 хувь, ямаан сүргийн 45.4 хувийг тус тус

эзэлж байна.

өрх хувь өрх хувь өрх хувь

Баруунтуруун 250 169 67.6 78 31.2 3 1.2

Бөхмөрөн 277 93 33.6 163 58.8 21 7.6

Давст 183 77 42.1 94 51.4 12 6.6

Завхан 331 157 47.4 165 49.8 9 2.7

Зүүнговь 456 266 58.3 184 40.4 6 1.3

Зүүнхангай 356 132 37.1 205 57.6 19 5.3

Малчин 439 185 42.1 244 55.6 10 2.3

Наранбулаг 685 321 46.9 339 49.5 25 3.6

Өлгий 354 186 52.5 153 43.2 15 4.2

Өмнөговь 670 360 53.7 295 44.0 15 2.2

Өндөрхангай 557 288 51.7 248 44.5 21 3.8

Сагил 354 131 37.0 194 54.8 29 8.2

Тариалан 539 311 57.7 223 41.4 5 0.9

Түргэн 333 133 39.9 185 55.6 15 4.5

Тэс 964 478 49.6 459 47.6 27 2.8

Ховд 432 193 44.7 227 52.5 12 2.8

Хяргас 342 79 23.1 234 68.4 29 8.5

Цагаанхайрхан 283 89 31.4 151 53.4 43 15.2

Улаангом 783 570 72.8 205 26.2 8 1.0

Нийт 8588 4218 49.1 4046 47.1 324 3.8

Баруун бүс 3011 254.7 50.5 233.7 46.8 13.5 2.8

Хойд бүс 1147 108.5 46.6 216.5 49.4 16.8 4.1

Өмнөд бүс 1446 169.5 43.4 258.7 50.3 25.7 6.3

Зүүн бүс 2201 252.0 51.0 223.5 45.8 14.2 3.2

Төвийн бүс 783 570.0 42.3 870.2 52.8 71.2 4.9

8588 4218 49.1 4046 47.1 324 3.8

Сумын нэр

Малчин

өрхийн

тоо

200 хүртэл

малтай малчин

өрхийн эзлэх


малчин өрхийн

эзлэх хувь

1000-с дээш

малтай малчин

өрхийн эзлэх хувь

% зөрүү

Бүгд 897.4 956.4 1090.2 1150 1252.4 108.9 102.4

Тэмээ 5.6 5.9 6.3 6.7 7.4 110.4 0.7

Адуу 20.1 21.4 24.6 27.4 30.9 112.8 3.5

Үхэр 45.9 50.3 58.4 62.1 66.7 107.4 4.6

Хонь 449.1 487.1 561.6 589.8 639.2 108.4 49.4

ямаа 376.7 391.6 439.3 463.9 508.3 109.6 44.4

2016/201520162012 2013 2014 2015


14

График 12

Хээлтэгч малын тоо бүх сумдад 2.1 – 19.0 хувиар өсчээ.

Баруун бүсийн нийт малын 44.1 хувь, Хойд бүсийн нийт малын 45.4 хувь, Төвийн бүсийн нийт малын

47.1 хувь, Зүүн бүсийн нийт малын 44.3 хувь, Өмнөд бүсийн нийт малын 46.2 хувийг хээлтэгч мал

эзэлж байна.

Сүрэгт хээлтэгч малын эзлэх хувь Хүснэгт 16

Мал аж ахуйн эрдэмтэн, судлаачдын үзэж байгаагаар мал аж ахуйн нөхөн үйлдвэрлэлийг

хэвийн хэмжээнд байлгахад хээлтэгч мал бод малын хувьд сүргийн 50.0 – 55.0 хувь, бог малын хувьд

сүргийн 60.0 – 65.0 хувийг эзэлж байвал зохистой байна гэж үздэг бөгөөд энэ харьцаа сүүлийн

жилүүдэд алдагдаж, энэ жилийн байдлаар хээлтэгч малын эзлэх хувь бод малд дунджаар 34.8 хувь,

бог малд дунджаар 45.9 хувь байна.

II.2.5 Төл бойжилт

Оны эхний эхийн 81.0 хувь буюу 931.2 мянган эх мал төллөж, гарсан төлийн 85.5 хувь буюу 797.8 мянган төл бойжиж байна. Өнгөрсөн онтой харьцуулахад төллөлтийн хувь 12.2 пунктээр, бойжилтын хувь 11.2 пунктээр буурч, төлийн хорогдол 4 дахин нэмэгдэж, 10.2 мянгаар өссөн байна. Зүүнговь, Улаангом, Зүүнхангай, Малчин, Тариалан, Түргэн, Хяргас сумдын төллөлтийн хувь 81.2 -94.9 хувь байгаа нь аймгийн дунджаас 0.2 – 13.9 пунктээр их, бусад сумдын төллөлтийн хувь 61.2 – 80.6 хувь байгаа нь аймгийн дунджаас 0.4 – 19.8 пунктээр бага байна.

Хүснэгт 17

Төл бойжилт мян.тол

График 13

2012 2013 2014 2015 2016

бүгд 44.2 42.9 42.6 42.1 45.0

Ингэ 34.3 33 32.3 32.7 33.8

Гүү 28.6 27.8 27.8 27.9 29.2

Үнээ 42.5 41.1 40.1 39.6 41.4

Эм хонь 46 45.1 44.6 44.1 46.4

Эм ямаа 43.8 42.3 41.9 41.5 45.4

2014 2015 2016 ботго унага тугал хурга ишиг

Гарсан төл 892.4 1018.2 933.1 3.3 19.8 46.1 504.4 359.5

Бойжсон

төл859.1 984.9 797.8 3.1 17.9 42.2 443.8 290.7

Бойжилтын

хувь97.2 96.7 85.5 95.4 90.5 91.5 88.0 80.8

үүнээсбүгд


15

Бойжуулсан хурга өмнөх оноос ишиг 14.2, хурга 14.8, тугал 17.0, унага 17.5 хувиар тус тус өсчээ.

Хүснэгт 18

Бойжуулсан төл, толгой

100 эх малаас 90 төл үүний дотор 47 ботго, 82 унага , 85 тугал , 92 хурга, 91 ишиг бойжуулсан нь өнгөрсөн оныхоос ботго 4- аар буурч, унага 2, тугал 1, ишиг 2 төлөөр өсчээ.

График 14

Хүснэгт 19

ботго унага тугал хурга ишиг

2006 796386 1842 13267 31619 418408 331250

2007 833580 1785 12005 34702 448036 337052

2008 679994 1760 9788 29497 386389 252560

2009 663846 2056 11374 27755 364574 258087

2010 336193 1423 6746 21209 194502 112313

2011 659423 1984 11717 27186 331098 287438

2012 657061 2451 12805 31647 337505 272653

2013 771111 2476 14883 34976 394551 324225

2014 859135 3022 17077 42279 448423 348334

2015 984929 2961 20128 49533 514680 397627

2016 797786 3145 17882 42199 443831 290729

Бойжуулсан

төл

ҮүнээсОн


16

100 эхээс бойжуулсан төл /онуудаар/

II.2.6 Том малын зүй бус хорогдол

Оны эхний малын 7.3 хувь буюу 198.1 мянган толгой мал хорогдсон нь өнгөрсөн оныхоос 11 дахин буюу 180.1 мянган толгойгоор өссөн байна. Нийт хорогдлын 48.9 хувийг ямаа, 43.9 хувийг хонь, 5.3 хувийг үхэр, 1.9 хувийг адуу, 0.1 хувийг тэмээний хорогдол тус тус эзэлж байна.

Хүснэгт 20

Том малын зүй бус хорогдол Мян.тол

Нийт хорогдсон малын 30.2 хувь буюу 59.9 мянга нь гэнэтийн аюулаар, 69.8 хувь буюу 138.2 мянга нь

өвчнөөр болон бусад шалтгаанаар хорогджээ.

Өндөрхангай, Зүүнговь, Өмнөговь, Түргэн, Баруунтуруун, Давст, Цагаанхайрхан, Наранбулаг сумдын

оны эхний малын 8.0 – 21.1 хувь нь хорогдож аймгийн дунджаас 0.7 – 13.8 пунктээр илүү, бусад

сумдын оны эхний малын 2.0 – 6.9 хувь нь хорогдож, аймгийн дунджаас 0.4 - 5.3 пунктээр бага,

Зүүнхангай сумын хорогдол аймгийн дундажтай ижил түвшинд байна.

График 15

ботго унага тугал хурга ишиг

2006 88 42 69 71 91 872007 82 40 57 71 86 80

2008 59 37 43 55 67 52

2009 58 41 50 55 64 53

2010 31 28 31 45 35 25

2011 82 41 63 68 83 63

2012 83 47 68 74 87 80

2013 85 44 74 76 87 85

2014 90 51 80 84 92 89

2015 90 47 82 85 92 91

2016 69 47 65 68 75 63

ОнБойжуулсан

төл

Үүнээс

2012 2013 2014 2015 2016

Бүгд 49 35.7 13.98 18.0 198.1

Тэмээ 0.1 0.2 0.08 0.1 0.2

Адуу 1.5 1.3 0.7 0.9 3.7

Үхэр 2.5 2.2 1.1 1.6 10.6

Хонь 24 15.4 5.2 7.8 87.0

ямаа 20.9 16.6 6.9 7.6 96.6


17

Оны эхний малд зүй бус хорогдлын эзлэх хувь Хүснэгт 21

2016 онд 59.9 мянган мал гэнэтийн аюулаар хорогдсон байна. Гэнэтийн аюулаар хорогдсон

малын 91.8 хувийг бог мал, 8.2 хувийг бод мал эзэлж байна.

Хүснэгт 22

Гэнэтийн аюулаар хорогдсон малын тоо Мян.тол

II.2.7 Малын хээл хаялт , сувайралт

2016 онд оны эхний хээлтэгч малын 18.3 хувь нь буюу 210.2 мянган мал хээл хаяж, сувайрсны

улмаас төл өгөөгүй байна. Төл өгөөгүй хээлтэгч малын тоо өмнөх оныхоос 2.2дахин буюу 114.2

мянгаар өссөн байна.

Төл өгөөгүй хээлтэгч малын 53.9 хувь буюу 113.2 мянга нь сувайрсан хээлтэгч, 46,1 хувь буюу

97.0 мянга нь хээл хаясан хээлтэгч байгаа бөгөөд төл өгөөгүй хээлтэгч малын 88.6 хувийг бог мал,

11.4 хувийг бод мал эзэлж байна.

Хүснэгт 23

Хээл хаяж сувайрсан эх малын тоо Мян.тол

Хүснэгт 24

Оны эхний хээлтэгчид хээл хаялт ,сувайралтын эзлэх хувь

2012 2013 2014 2015 2016

бүгд 2.7 1.8 0.5 0.7 7.3

Тэмээ 0.8 1 0.5 0.6 1.0

Адуу 2.4 1.9 0.8 1.0 3.8

Үхэр 2.6 2 0.8 1.3 6.8

Хонь 2.8 1.6 0.4 0.6 6.5

Ямаа 2.6 1.9 0.7 0.7 8.7

2012 2013 2014 2015 2016

Бүгд 15.4 12.8 4.63 5.3 59.9

Тэмээ 0.05 0.05 0.03 0.04 0.1

Адуу 0.7 0.5 0.3 0.3 1.2

Үхэр 0.8 0.7 0.4 0.4 3.6

Хонь 6.8 5.7 1.6 2.4 26.3

ямаа 7.1 5.9 2.3 2.2 28.7

2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 2015 2016

Бүгд 78.8 96 210.2 55.1 71.9 113.2 23.7 24.1 97

Ингэ 0.2 0.3 0.2 0.2 0.3 0.2 0 0 0

Гүү 4.1 5 8.0 3.8 4.7 6.9 0.3 0.3 1.1

Үнээ 8.3 10.8 15.7 7.9 10.1 14 0.4 0.7 1.7

Эм хонь 29.6 38.9 78.3 25 33.1 58.5 4.6 5.8 19.8

Эм ямаа 36.6 41 108.0 18.2 23.7 33.6 18.4 17.3 74.4

сувайрсан Хээл хаясанТөл өгөөгүй хээлтэгч

2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 2015 2016

Бүгд 8.2 8.8 18.3 5.8 6.6 9.8 2.5 2.2 8.4

Ингэ 3.4 4.8 3.0 3.4 4.8 3.0 0.0 0.0 0.0

Гүү 19.2 20.3 29.2 17.8 19.1 25.2 1.4 1.2 4.0

Үнээ 16.5 18.7 25.3 15.7 17.5 22.5 0.8 1.2 2.7

Эм хонь 6.1 6.9 13.3 5.1 5.9 9.9 0.9 1.0 3.4

Эм ямаа 9.3 9.3 23.3 4.6 5.4 7.2 4.7 3.9 16.0

Төл өгөөгүй хээлтэгч сувайрсан Хээл хаясан


18

II.2.8 Хээлтэгч хээлтүүлэгчийн тохироо

Хээлтэгч хээлтүүлэгчийн тохироо нь бод малын хувьд нормоор, харин бог малын хувьд

алдагдсан хэвээр байна. Хүснэгт 25

Хээлтүүлэгч малын тоо Мян.тол

Yржлийн нормоор бог малын нэг хээлтүүлэгчид 25-30 хээлтэгч ногдох ёстой байхад 2016 онд

аймгийн дунджаар 69 эм хонь, 70 эм ямаа ногдож, 2 дахин өндөр үзүүлэлт гарлаа. Энэ нь манай

аймагт бог малын хувьд хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо харьцангуй алдагдаж байгааг харуулж

байна. Хүснэгт 26

Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо

Сүргийн бүтэц, эзлэх хувиар Хүснэгт 29

Малын нас, хүйсээр нийт сүрэгт эзлэх хувийг өмнөх оныхтой харьцуулж авч үзэхэд 2016 оны

байдлаар сүрэгт хээлтэгчийн эзлэх хувь 2.9, нас гүйцсэн эр малын эзлэх хувь 3.5 пунктээр өсч, төл

өсвөр насны малын эзлэх хувь 6.3 пунктээр буурч, хээлтүүлэгчийн эзлэх хувь өнгөрсөн оны түвшинд

байна.

2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016

Бүгд 19.1 19.3 21.3 21.9 22.3 0.4 0.4 0.141 0.122 0.1

Буур 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3 0 0 0 0 0

Азарга 2.2 2.3 2.6 2.8 3.2 0.008 0.008 0.009 0.005 0.002

Бух 1.6 1.7 2 2.2 2.3 0.01 0.01 0.01 0.005 0.008

Хуц 8.2 8.1 9 9 9.2 0.3 0.3 0.1 0.045 0.1

ухна 6.8 6.8 7.4 7.6 7.3 0.08 0.08 0.022 0.067 0.03

бүгд Үүнээс : шинээр тавьсан

2012 2013 2014 2015 2016

Ингэ 20-25 20 20 22 11 22

Гүү 12-15 9 9 9 8 10

Үнээ 35-45 28 26 29 24 30

Эм хонь 25-30 55 55 63 59 69

Эм ямаа 25-30 55 55 59 55 70

Үржлийн

норм

бүгд 2784.1 742.0 767.4 1252.4 22.3 100 26.6 27.6 45.0 0.8

тэмээ 21.9 7.9 6.3 7.4 0.3 100 36.0 28.7 33.8 1.5

адуу 105.7 36.9 34.8 30.8 3.2 100 34.9 32.8 29.2 3.0

үхэр 161.0 68.2 23.8 66.7 2.3 100 42.4 14.8 41.4 1.4

хонь 1376.5 390.3 337.7 639.2 9.3 100 28.4 24.5 46.4 0.7

ямаа 1119 238.7 364.8 508.3 7.2 100 21.3 32.6 45.4 0.7

нас

гүйцсэн

мал

толгойгоор мян.тол хувиар

хээл

түүл

эгч

Бүгд Бүгд

хээл

тэгч

хээл

түүл

эгч

Төл,

өсвөр

насны

мал

нас

гүйцсэн

мал

хээл

тэгч

Төл, өсвөр

насны мал


19

Сүргийн бүтэц, хувиар Хүснэгт 30

Үргэлжлэл

*жилийн дундаж

II.2.9 Малын хэрэглээний зарлага

2016 онд оны эхний нийт малын 19.9 хувь буюу 544.7 мянган малыг хэрэглээнд зарцуулсан

байна. Малын хэрэглээний зарлага өмнөх оныхоос тэмээ 0.2, адуу 3.0, үхэр 9.1, хонь 113.0, ямаа

128.9 мян. толгойгоор буурсан байна.

Манай аймагт малтай нэг өрх дунджаар 43 толгой малыг хэрэглээнд зориулан зарцуулсан

байна.

Хүснэгт 27

Малын хэрэглээний зарлага мян.тол

Хэрэглээнд зарцуулсан малын 93.5 хувийг бог мал, 6.5 хувийг бод мал эзэлж байгаа бөгөөд

оны эхний тэмээний 7.6 хувь, адууны 6.7 хувь, үхрийн 17.5 хувь, хонины 23.7 хувь, ямааны 17.2 хувийг

хэрэглээнд зарцуулсан байна.

1966-

1968*2013 2014 2015 2016

1966-

1968*2013 2014 2015 2016

Бүгд 34.7 33.2 32.7 32.9 26.6 15.6 23 23.9 24.1 27.6

Тэмээ 31.2 35.8 37.9 37.6 36.0 39 29.6 28.2 28.3 28.7

Адуу 31.6 35.4 37.2 37.9 34.9 37.7 33.8 32 31.3 32.8

Үхэр 46.5 46.7 47.5 46.7 42.4 9.2 10.8 11 12.2 14.8

Хонь 34.5 33.8 33.3 33.8 28.4 12.2 20.4 21.5 21.4 24.5

ямаа 231.7 30.5 29.5 29.4 21.3 13 26.5 27.9 28.4 32.6

Төл өсвөр насны Нас нүйцсэн эр

1966-

1968*2013 2014 2015 2016

1966-

1968*2013 2014 2015 2016

Бүгд 48.2 43 42.6 42.1 45.0 1.5 0.9 0.8 0.8 0.8

Тэмээ 28.8 33 32.3 32.7 33.8 1 1.7 1.5 1.5 1.5

Адуу 27.9 27.8 27.8 27.9 29.2 2.8 3 2.9 2.9 3.0

Үхэр 42.5 41 40.1 37.7 41.4 1.8 1.4 1.4 1.4 1.4

Хонь 51.9 45 44.6 44.1 46.4 1.4 0.7 0.7 0.7 0.7

ямаа 54 42.3 41.9 41.5 45.4 1.3 0.8 0.7 0.7 0.7

хээлтэгч хээлтүүлэгч

2012 2013 2014 2015 2016

Á¿ãä 401.7 536.8 549 799.2 544.7

Òýìýý 1.4 1.6 1.8 1.8 1.6

Àäóó 7.7 10 10.8 9.6 6.6

Yõýð 19.6 23.9 27 36.5 27.4

Õîíü 190.8 285.3 284.9 430.4 317.4

ßìàà 182.2 216 225.5 320.7 191.8


20

Хүснэгт 28

Зах зээлд худалдан борлуулсан болон аж ахуйн дотоодод

хэрэглэсэн малын тоо мян.тол

Малтай нэг өрх дунджаар 18 толгой малыг зах зээлд борлуулж, 16 толгой малыг өөрийн

хүнсэндээ хэрэглэсэн байна.

III.Эрчимжсэн мал аж ахуй

III.1 Цэвэр үүлдэр болон эрлийз, нутгийн шилдэг омгийн малын тоо

2016 онд цэвэр үүлдрийн хонь 390.7 мянга, сайжруулсан үүлдрийн хонь 16.8 мянга, нутгийн шилдэг омгийн ямаа 114.6 мянга, сайжруулсан үүлдрийн ямаа 73.8 мянга, нутгийн шилдэг омгийн адуу 10.7 мянга, цэвэр үүлдрийн үхэр 0.09 мянга тоологдсон байна.

Цэвэр үүлдэр болон эрлийз, нутгийн шилдэг омгийн малын тоо мян.тол Хүснэгт 31

IV. Малын бэлчээр, тэжээлийн хүрэлцээ хангамж

Бэлчээрийн хүрэлцээ. 2016 онд хонин толгойд шилжүүлснээр 4199.1 мянган толгой мал

байгаа нь өнгөрсөн оноос 127.2 мянган толгойгоор өсч, 100 га хадлан, бэлчээрийн талбайд хонин

толгойд шилжүүлснээр 88 толгой мал ногдож байна.

Хүснэгт 32

Бэлчээрийн хүрэлцээ хангамж

100 га хадлан, бэлчээрийн талбайд ногдох хонин толгойд шилжүүлсэн малын тоо өмнөх

оныхоос 2 толгойгоор өсчээ. Энэ нь бэлчээрийн даацын хэтэрч байгааг харуулж байна.

2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016

Бүгд 147.7 185.4 206.9 305 227.1 157.6 172.7 173.2 199.8 198.0

Тэмээ 0.5 0.7 0.8 0.7 0.8 0.3 0.3 0.3 0.4 0.5

Адуу 2.3 3 2.7 4 3.9 3 2.9 2.8 3.2 3.6

Үхэр 6.6 8 8.9 13.5 12.4 6.7 6.8 7.2 8.7 8.9

Хонь 73.7 96.6 110.5 168.5 132.4 76.9 89.4 89.7 105.5 105.5

ямаа 64.6 77.1 83.9 118.2 77.5 70.7 73.3 73.2 82.1 79.4

Зах зээлд худалдан борлуулсан Аж ахуйн дотоодод хэрэглэсэн

% зөрүү

Цэвэр үүлдрийн мал270.475 260.2 274.1 222.2 414.6 392.5 94.7 -22.1

үхэр 0.075 0.078 0.1 0.1 0.1 0.1 100.0 0.0

хонь 270.4 260.1 274 221.9 413.6 392.4 94.9 -21.2

ямаа

Эрлийз 0 0 0.4 0.2 0 0 0.0 0.0

Үхэр 0 0 0.4 0.2 0 0 0.0 0.0

Хонь

Ямаа

Нутгийн шилдэг

омгийн мал94.2 112.3 136.5 93.7 132.8 124.3 93.6 -8.5

Үхэр

Хонь

Ямаа 83.3 103.3 124 85.3 119.1 113.6 95.4 -5.5

Адуу 10.9 9 12.5 8.4 13.7 10.7 78.1 -3.0

Сайжруулсан

нутгийн үүлдэр135.6 104.3 141.2 121.6 98.2 90.6 92.3 -7.6

Хонь 75 72.2 69.8 79.7 37.3 16.8 45.0 -20.5

Ямаа 60.6 32.1 71.4 41.9 60.9 73.8 121.2 12.9тайлбар- *2012 цэвэр эрлийз, нутгийн шилдэг омгийн малын тоо тоологдоогүй

20152015/2014

2009 2010 2011 2013 2014

2016

2015

Хадлан бэлчээрийн талбай

мян.га

2012 2013 2014 2015 2016

102.3

4359 4359.2 4758.7 4753.5 4753.5 100.0

100 га хадлан бэлчээрийн талбайд ногдох

хонин толгойд шилжүүлсэн малын тоо68 76 79 86 88

%


21

График 18

V. ТЭЖЭЭВЭР АМЬТАД

2015 онд 135 гахай, 136 шувуу, 65 бүл зөгий тоологдсон бөгөөд өмнөх онтой харьцуулахад гахайн тоо 38, бүл зөгий 73-аар буурч, шувууны тоо 14-өөр өссөн байна.

Тэжээвэр амьтдаас гахай, шувуу, зөгийн аж ахуйг илүүтэйгээр эрхэлж байна.

Тэжээвэр амьтадын тоо Хүснэгт 34

VI. Малжуулах арга хэмжээний талаарх мэдээлэл

2016 онд малгүй болон мал цөөтэй иргэдийг малжуулах арга хэмжээнд зориулж 372.0 сая төгрөг зарцуулжээ. Малжуулах арга хэмжээ нь орон нутаг, гадаад улс орон, олон улсын байгууллага төрийн бус байгууллага зэрэг олон төрлийн байгууллагын санхүүжилтээр хийгдэж байна.

Хүснэгт 35

Зөгийн

бүл

БүгдХээлт

эгч

Хээлтүүл

эгчБусад Бүгд

Хээлт

эгч

Хээлтүү

лэгчБусад Бүгд

Хээлт

эгч

Хээлтү

үлэгчБусад Бүгд

Улаангом 101 55 32 14 34 28 6 34 28 6 30

баруунтуруун 38 34 4 38 34 4

Наранбулаг 2

Өндөрхангай 24 18 4 30 25 5 30 25 5

Сагил 34 33 1 28

Тэс 5

Хяргас 10 2 1 7

Дүн 135 75 37 21 136 120 16 0 102 87 15 65

Гахай Шувуу Үүнээс: тахиа

Сумын нэр

Гадаад

орон олон

улсын

төсөл

Орон

нутгийн

хөрөнгөөр

/мян.төг/

бусад

/мян.төг/

бодын

тоо

богийн

тоо

өрхийн

тоо

ам

бүлийн

тоо

1 Улаангом сум 19000 19000 0 291 291 4 15

2 Баруунтуруун сум 13500 13500 260 260 3 15

3 Бөхмөрөн сум 14000 14000 332 332 3 11

4 Давст сум 22000 8000 14000 406 406 5 26

5 Завхан сум 10000 10000 179 179 2 7

6 Зүүнговь сум 8450 3450 5000 186 186 16

7 Зүүнхангай сум 18000 18000 360 360 4 13

8 Малчин сум 24000 0 0 24000 494 494 5 19

9 Наранбулаг сум 21000 21000 0 0 371 0 371 5 19

10 Өлгий сум 26920 26920 573 573 8 31

11 Өмнөгөвь сум 15000 15000 300 300 6 19

12 Өндөрхангай сум 26600 8500 18100 507 26 481 6 19

13 Сагил сум 14000 14000 242 242 3 9

14 Тариалан сум 12000 12000 276 3 273 3 9

15 Түргэн сум 9000 4000 5000 101 101 2 6

16 Тэс сум 22000 22000 437 437 5 25

17 Ховд сум 41000 20000 21000 1074 1074 10 41

18 Хяргас сум 30500 21000 9500 603 603 8 37

19 Цагаанхайрхан сум 25000 25000 572 572 5 25

ДҮН 371970 48450 214920 108600 7564 29 7535 87 362

дд сумын нэр

Нийт

зарцуулалтын

хөрөнгийн

хэмжээ

/мян.мөг/

Үүнээсмалжуулалтанд

хамрагдсан

малжуулал

тын авсан

малын тоо

Үүнээс


22

Аймгийн хэмжээнд 87 өрх малжуулах арга хэмжээнд хамрагдсан бөгөөд нэг өрх дунджаар 4 ам бүлтэй байна. Нийт 7.6 мянган толгой мал олгосон ба түүний 99.9 хувь нь бог мал, 0.1 хувь нь бод мал байна. Нэг өрхөд дунджаар 87 толгой мал ноогдож байна

Хүснэгт 37

VII. 2016 онд шинээр гаргасан худгийн тайлан

2016 онд шинээр 4 худаг гаргаж, 5 худаг засварласан ба түүнд нийт 91.3 сая төгрөг зарцуулсны 79.5 хувь нь улсын төсвийн хөрөнгөөр, 20.5 хувь нь малчдын хамтын хөрөнгө буюу бусад эх үүсвэрээр санхүүжигдсэн байна. VIII.Газар тариалан 5195.3 га-д үр тариа, үүнээс 4694 га-д улаан буудай, 151 га-д арвай, 340.3 га-д овьёос,10 га-д хөх тариа, 248.6 га-д төмс, 273.2 га-д хүнсний ногоо, 1980 га-д тэжээлийн ургамал нийт 7.7 мянган га-д тариалалт хийлээ. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад үр тариа 755.7 га-гаар буурч, төмс 33.1, хүнсний ногоо 51.8, тэжээлийн ургамал 315.5 гагаар өсчээ. Баруунтуруун сум 4017 га, Тариалан сум 901.3 га-д үр тариа тариалсан нь аймгийн нийт тариалсан үр тарианы 94.7 хувийг эзэлж байна. Баруунтуруун, Тариалан, Улаангом сумдад 203.9 га-д төмс, 234.4 га-д хүнсний ногоо тариалсан нь тариалалтын 84.0 хувийг эзэлж байна. Баруунтуруун суманд 80 га-д тосны ургамал тариалсан байна.

273.2 га талбайд хүнсний ногоо тариалж, нийт талбайн 41.8 га-д байцаа, 82.7 га-д лууван, 91.9 га-д шар манжин, 21.4 га-д улаан манжин, 12.5 га-д сонгино, 5.8 га-д сармис, 7.6 га-д өргөст хэмх, 3.0 га-д улаанлооль, 6.3 га-д бусад хүнсний ногоо тариалсан байна. 4.9 га-д хүлэмжийн тариалалт хийжээ.

өрөм

дөл

боги

но я

ндант

бето

н х

аш

лага

т

1 Улаангом сум 2 2 2 22800.0 22800.0 10

2 Давст 1 1 1 21800.0 20710.0 1090

3 Өндөрхангай 1 1 1 16400.0 16400 3

ДҮН 4 4 4 61000.0 43510.0 0.0 17490 13

энги

йн у

урхайн

Үүнээс

шинээр г

арга

хад

зарцуулсан х

өрөнги

йн

хэм

жээ/м

ян.т

өг/

улсы

н т

өсвийн

хөрөнгө

өр

гадаад о

рон о

лон

улсы

н б

айгу

уллагы

н

төсөл, хөтө

лбөрийн

хөрөнгө

өр

Үүнээс

малчид и

ргэ

дийн

хөрөнгө

өр

худ

аг

гар

гаха

д т

үр

аж

ил

ла

са

н о

ро

н

нутги

йн

то

о

сумын нэрш

инээр г

арга

сан х

удги

йн

тоо

инж

енерийн х

ийцтэ

й үүнээс

2012 2013 2014 2015 2016

9973.6 10276.58250.6

5951.0 5195.3

Үр тарианы тариалсан талбай ,2012-2016 оны байдлаар, га

Үр тариа


23

Үр тариа, төмс, хүнсний ногоо, байгалийн хадлан бэлтгэлт

Аймгийн хэмжээнд 7930.4 тн үр тариа, 3191.5 тн төмс, 3404.7 тн хүнсний ногоо, 6131 тн тэжээлийн ургамал хураан авсан байна.

Хураан авсан үр тариа өнгөрсөн оноос 2.2 дахин, төмс 15.2, хүнсний ногоо 28.2 хувиар өсчээ. Хураан авсан үр тарианы 71.8 хувь нь Баруунтуруун, 23.3 хувь нь Тариалан суманд, төмсний 66.4 хувь, хүнсний ногооны 63.0 хувь нь Улаангом суманд ноогдож байна.

49.1 мянган тн байгалийн хадлан, 1.1 мян.тн гар тэжээл, 6131 тн тэжээлийн ургамал бэлтгэжээ. Өнгөрсөн оны мөн үеэс бэлтгэсэн байгалийн хадлан 1.2 хувиар буурч, гар тэжээл өмнөх оны түвшинд байна.


24

ДҮГНЭЛТ

2016 оны эцэст 2784.1 мянган толгой мал үүний дотор 21.9 мянган тэмээ, 105.7 мянган адуу,

161.0 мянган үхэр, 1376.5 мянган хонь, 1119.0 мянган ямаатай болж тэмээ 1.4 мянга, адуу 7.6 мянга,

үхэр 4.2 мянга, хонь 39.5 мянга, ямаа 2.3 мянган толгойгоор таван төрөлдөө өсч өнгөрсөн оноос, нийт

малын тоо 2.0 хувиар буюу 55.0 мянган толгойгоор нэмэгдсэн байна.

Нийт малчин өрхийн 86.2 хувь нь цахилгааны эх үүсгүүртэй, 68.4 хувь нь телевизортой, 34.3

хувь нь авто машинтай, 48.2 хувь нь мотоцикльтой, 1.7 хувь нь трактортой өрх байна. Үүнийг улсын

дундажтай харьцуулахад телевизортой, автомашинтай, трактортой малчин өрхийн эзлэх хувь 1.8 –

5.5 пунктээр бага, харин цахилгаан үүсгүүртэй, мотоцикльтэй өрхийн эзлэх хувь улсын дунджаас 0.1 –

3.3 пунктээр өндөр байна.

Мал аж ахуйн салбарын үйлдвэрлэлд гарч байгаа зарим нэг өсөлт нь малын тооноос хамаарч

байгаа бөгөөд цаашид нэг малын ашиг шим, чанарын үзүүлэлтэд анхаарлаа хандуулж, энэ чиглэлээр

тодорхой арга хэмжээг үе шаттайгаар авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна. Ялангуяа мал аж ахуйн

салбарт шинэчлэл хийж, ашиг шим өндөртэй мал өсгөж үржүүлэх, мал аж ахуйн гаралтай

бүтээгдхүүнийг боловсруулах үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, малыг суурин болон бэлчээрийн хосолсон

маллагаанд шилжүүлэх, малчдын хөдөлмөрийг хоршуулах, бэлчээрийг усжуулахад чиглэсэн арга

хэмжээ ихээхэн чухал байна.

Бэлчээрийн доройтол нь малын тоо толгойг хязгаартай байлгахыг шаардаж байна. Ялангуяа

бэлчээрт халтай ямаан сүргийн тоо толгойг хязгаарлах, бог малын хувьд өсгөж үржүүлж ирсэн

уламжлалт харьцаа 75 : 25 хувь буюу 3 хонь, 1 ямаа гэсэн харьцаагаар өсгөж үржүүлэхэд

төрийн бодлогоор зохицуулах нь зүйтэй.


25

ХАВСРАЛТ ХҮСНЭГТҮҮД

1. Нэг малчинд ногдох мал 2. Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо 3. Нийт бойжуулсан төл 4. Бойжилтын хувь 5. Оны эхний малд эзлэх хувь 6. Том малын зүй бус хорогдол 7. Оны эхний малд эзлэх хувь 8. Төл өгөөгүй хээлтэгч 9. Хээл хаясан хээлтэгч 10. Сувайрсан хээлтэгч 11. Бэлтгэсэн өвс 12. Гар тэжээл


26

Нэг малчинд ноогдох мал

толгойгоор бодоор

1 Баруунтуруун 486 126 42.6

2 Бөхмөрөн 579 206 44.4

3 Давст 372 195 44.2

4 Завхан 647 164 47.9

5 Зүүнговь 919 122 34.6

6 Зүүнхангай 736 201 48.8

7 Малчин 936 162 35.6

8 Наранбулаг 1460 147 31.4

9 Өлгий 737 152 31.4

10 Өмнөговь 1434 137 29.1

11 Өндөрхангай 1056 166 42.0

12 Сагил 738 201 47.1

13 Тариалан 1110 123 25.1

14 Түргэн 651 193 43.5

15 Тэс 2016 133 39.0

16 Ховд 819 169 37.9

17 Хяргас 713 250 52.3

18 Цагаанхайрхан 570 269 54.9

19 Улаангом 1519 110 32.8

Дүн 17498 159 38.2

д/д Сумын нэрМалчдын

тоо

Нэг малчинд ноогдох мал

Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн тохироо

Тэмээ 20-

25

Адуу 12-

15

Үхэр 35-

45

Хонь 25-

30

Ямаа

25-30

Баруунтуруун 8.2 11.7 47.9 100.4 137.0

Бөхмөрөн 37.0 10.9 21.7 72.2 61.7

Давст 47.5 8.1 32.9 101.4 94.3

Завхан 27.6 8.9 46.3 77.8 101.4

Зүүнговь 27.4 9.3 33.5 76.6 93.6

Зүүнхангай 11.3 10.3 41.9 95.8 91.5

Малчин 26.4 8.6 30.3 70.6 64.7

Наранбулаг 17.2 7.6 22.2 56.3 53.4

Өлгий 19.2 8.2 24.7 54.8 63.7

Өмнөговь 16.1 7.9 28.5 73.7 67.2

Өндөрхангай 31.4 11.8 35.3 102.6 100.9

Сагил 25.5 9.6 29.0 70.7 63.6

Тариалан 9.0 8.3 16.9 46.8 38.9

Түргэн 39.7 9.5 31.3 46.9 63.3

Тэс 28.4 10.2 26.7 72.5 63.7

Ховд 20.2 10.2 28.4 66.3 74.3

Хяргас 24.7 8.9 27.1 54.4 57.7

Цагаанхайрхан 22.3 10.0 41.5 93.8 89.1

Улаангом 30.3 11.4 34.6 75.9 80.8

Дүн 22.3 9.7 29.6 68.9 69.8

НормСумын нэр

Бойжуулсан төл

Ботго Унага Тугал Хурга Ишиг

Баруунтуруун 20837 16974 14 1137 2020 7027 6776

Бөхмөрөн 37035 30744 20 691 1635 15300 13098

Давст 28971 21121 42 236 1359 10676 8808

Завхан 33210 22637 1127 732 296 9376 11106

Зүүнговь 39076 32435 103 1364 3327 19465 8176

Зүүнхангай 52135 43944 10 1551 2009 25906 14468

Малчин 56345 50809 91 710 1865 34105 14038

Наранбулаг 74944 63613 391 800 1890 37117 23415

Өлгий 39347 27570 300 288 607 11793 14582

Өмнөговь 67466 43527 159 670 1773 23688 17237

Өндөрхангай 63901 44012 57 1674 2485 23360 16436

Сагил 53556 45828 36 873 2236 25381 17302

Тариалан 47492 44518 115 385 1549 25475 16994

Түргэн 39939 42296 44 642 2344 23970 15296

Тэс 100399 73974 333 1911 6198 51080 14452

Ховд 46258 40784 179 1382 2124 15617 21482

Хяргас 63206 57512 54 735 1698 35495 19530

Цагаанхайрхан 42541 35273 26 826 982 17764 15675

Улаангом 78271 60215 44 1275 5802 31236 21858

Дүн 984929 797786 3145 17882 42199 443831 290729

Баруун бүс 308717 242649 2271 4257 8239 123066 104816

Хойд бүс 159501 139989 142 2442 7574 75327 54504

Өмнөд бүс 179414 140203 107 5188 7496 74057 53355

Зүүн бүс 259026 214730 581 4720 13088 140145 56196

Төвийн бүс 78271 60215 44 1275 5802 31236 21858

984929 797786 3145 17882 42199 443831 290729

Сумын нэр 2015 2016Үүнээс


27

Бойжилтын хувь

Бүгд Ботго Унага Тугал Хурга Ишиг

Баруунтуруун 84.3 93.3 88.8 90.6 85.8 80.4 81.5 -3863

Бөхмөрөн 83.3 83.3 88.4 89.0 83.9 81.6 83.0 -6291

Давст 93.9 95.5 98.3 97.7 96.0 90.7 72.9 -7850

Завхан 93.8 99.1 93.2 98.0 94.5 92.6 68.2 -10573

Зүүнговь 80.6 96.3 94.1 93.7 83.2 69.7 83.0 -6641

Зүүнхангай 75.6 66.7 85.0 81.6 80.7 66.6 84.3 -8191

Малчин 89.1 92.9 88.6 93.5 90.5 85.3 90.2 -5536

Наранбулаг 89.4 96.8 96.9 96.9 90.8 86.6 84.9 -11331

Өлгий 72.2 94.3 92.6 88.6 73.6 70.0 70.1 -11777

Өмнөговь 76.6 95.2 88.4 91.9 82.5 68.3 64.5 -23939

Өндөрхангай 66.8 89.1 83.1 80.6 70.0 60.2 68.9 -19889

Сагил 96.3 90.0 96.5 96.0 96.6 95.9 85.6 -7728

Тариалан 88.4 83.9 82.3 83.4 89.5 87.3 93.7 -2974

Түргэн 89.1 83.0 78.6 83.9 91.2 87.2 105.9 2357

Тэс 90.0 99.7 98.4 96.6 93.7 76.2 73.7 -26425

Ховд 95.5 92.7 95.8 96.9 95.4 95.4 88.2 -5474

Хяргас 92.0 78.3 80.4 86.9 94.1 89.4 91.0 -5694

Цагаанхайрхан 77.5 78.8 92.2 94.2 79.2 74.2 82.9 -7268

Улаангом 94.6 100.0 97.1 94.9 95.6 93.0 76.9 -18056

Дүн 85.5 95.4 90.5 91.5 88.0 80.9 81.0 -187143

Баруун бүс 86.0 93.7 91.5 92.6 87.7 83.4 78.3 -11011

Хойд бүс 90.6 88.0 90.4 91.6 91.9 88.9 86.8 -4878

Өмнөд бүс 76.0 82.0 87.3 86.8 78.9 70.3 79.4 -9803

Зүүн бүс 87.9 91.8 90.4 92.7 90.4 80.2 84.5 -11074

Төвийн бүс 94.6 100.0 97.1 94.9 95.6 93.0 76.9 -18056

85.5 95.4 90.5 91.5 88.0 80.9 81.0 -187143

Зөрүү

+ -

2016 %

2015Сумын нэр

Бойжилтын хувь

Том малын зүй бус хорогдол


Баруунтуруун 802 6942 2 318 876 2126 3620

Бөхмөрөн 2488 2304 2 66 149 889 1198

Давст 177 7672 1 6 167 3085 4413

Завхан 216 5360 71 110 12 1510 3657

Зүүнговь 484 16525 7 360 1582 8701 5875

Зүүнхангай 1728 10576 1 400 651 5290 4234

Малчин 745 5750 5 63 159 2977 2546

Наранбулаг 497 16721 20 169 275 7276 8981

Өлгий 218 7696 25 97 175 2482 4917

Өмнөговь 1570 25218 31 226 596 11378 12987

Өндөрхангай 1742 40020 4 834 2515 17064 19603

Сагил 410 3792 1 80 811 1540 1360

Тариалан 1200 3415 16 45 137 1467 1750

Түргэн 1025 13579 11 295 818 6557 5898

Тэс 1338 7436 2 161 474 4065 2734

Ховд 825 4471 14 123 278 940 3116

Хяргас 918 3662 2 82 212 1737 1629

Цагаанхайрхан 590 12567 0 57 150 5915 6445

Улаангом 992 4346 6 173 521 1992 1654

Дүн 17965 198052 221 3665 10558 86991 96617

Баруун бүс 4526 62881 177 770 1473 25053 35408

Хойд бүс 4100 27347 15 447 1945 12071 12869

Өмнөд бүс 4862 70105 7 1609 4192 30395 33902

Зүүн бүс 3485 33373 16 666 2427 17480 12784

Төвийн бүс 992 4346 6 173 521 1992 1654

17965 198052 221 3665 10558 86991 96617

2015 2016Үүнээс

Сумын нэр


28

Оны эхний малд эзлэх хувь

Бүгд тэмээ адуу үхэр хонь ямаа

Баруунтуруун 11.7 1.7 6.2 12.0 9.8 14.6 865.6 6140

Бөхмөрөн 2.0 1.7 2.0 2.6 1.8 2.1 92.6 -184

Давст 9.9 0.5 0.5 3.2 8.5 12.8 4334.5 7495

Завхан 5.1 1.0 2.1 1.1 4.7 6.3 2481.5 5144

Зүүнговь 14.1 0.9 5.8 14.6 14.1 15.6 3414.3 16041

Зүүнхангай 7.3 1.4 5.1 8.4 6.9 7.9 612.0 8848

Малчин 4.0 0.9 1.6 2.4 3.4 5.6 771.8 5005

Наранбулаг 8.0 0.8 3.3 4.4 6.8 10.1 3364.4 16224

Өлгий 6.9 1.5 3.4 7.2 6.1 7.7 3530.3 7478

Өмнөговь 13.1 2.4 4.7 8.0 12.8 14.4 1606.2 23648

Өндөрхангай 21.1 1.1 8.8 22.6 19.3 24.3 2297.4 38278

Сагил 2.6 0.4 1.8 7.8 2.1 2.3 924.9 3382

Тариалан 2.7 1.9 1.9 2.8 2.1 3.5 284.6 2215

Түргэн 12.2 1.3 12.7 16.5 9.6 11.8 1324.8 12554

Тэс 2.6 0.7 4.9 7.3 6.9 6.5 555.8 6098

Ховд 3.4 0.6 1.0 1.0 0.5 4.6 541.9 3646

Хяргас 2.2 0.2 1.7 3.3 4.4 2.0 398.9 2744

Цагаанхайрхан 8.9 0.0 1.4 2.4 6.1 10.8 2130.0 11977

Улаангом 2.9 1.9 3.8 12.9 3.1 2.4 438.1 3354

Дүн 7.3 1.1 3.7 6.7 6.5 8.7 1102.4 180087

Баруун бүс 31.7 80.1 21.0 14.0 28.8 36.6 1389.3 58355

Хойд бүс 13.8 6.8 12.2 18.4 13.9 13.3 667.0 23247

Өмнөд бүс 35.4 3.2 43.9 39.7 34.9 35.1 1441.9 65243

Зүүн бүс 16.9 7.2 18.2 23.0 20.1 13.2 957.6 29888

Төвийн бүс 2.2 2.7 4.7 4.9 2.3 1.7 438.1 3354

7.3 1.1 3.7 6.7 6.5 8.7 1102.4 180087

Зөрүү

+ -

Оны эхний малд эзлэх хувьСумын нэр

2016 %

2015


29

Төл өгөөгүй хээлтэгч

тэмээ адуу үхэр хонь ямааБүгд


Баруунтуруун 2634 3650 5 290 350 1103 1902 14.3 12.2 19.5 12.7 10.8 17.2 138.6 1016

Бөхмөрөн 3611 7830 1 181 469 2025 5154 16.1 2.4 18.5 20.1 9.0 22.7 216.8 4219

Давст 3523 9751 1 96 572 4761 4321 29.4 1.1 29.5 27.3 29.1 30.3 276.8 6228

Завхан 2963 13951 26 541 119 3100 10165 35.5 1.2 39.4 26.8 24.8 44.7 470.8 10988

Зүүнговь 2704 5857 12 227 426 2500 2692 11.8 4.4 13.6 10.4 9.0 17.2 216.6 3153

Зүүнхангай 7078 7729 11 436 470 3495 3317 12.2 40.7 20.3 16.7 10.0 14.2 109.2 651

Малчин 1510 3158 2 312 534 595 1715 5.2 1.0 27.5 20.7 1.6 9.3 209.1 1648

Наранбулаг 3811 10616 7 461 515 2175 7458 12.1 0.9 34.7 20.4 4.7 20.3 278.6 6805

Өлгий 1929 8933 4 512 307 989 7121 18.8 0.7 62.2 30.2 5.7 25.8 463.1 7004

Өмнөговь 8378 19370 16 557 940 6420 11437 25.3 4.0 40.3 33.1 17.8 32.0 231.2 10992

Өндөрхангай 4798 20372 2 690 917 7487 11276 24.3 1.4 26.7 22.6 18.0 31.7 424.6 15574

Сагил 4129 12537 12 403 1672 5931 4519 20.1 15.0 31.9 39.5 17.9 19.2 303.6 8408

Тариалан 3203 4825 0 161 383 1791 2490 9.0 0.0 27.2 18.7 6.1 11.9 150.6 1622

Түргэн 3556 6483 23 285 677 2845 2653 12.9 21.5 31.3 24.6 10.2 14.4 182.3 2927

Тэс 26470 40063 17 1633 4261 23149 11003 32.5 2.0 44.3 38.2 29.7 37.2 151.4 13593

Ховд 4384 11671 18 216 465 1558 9414 21.8 16.8 23.7 16.9 5.6 51.1 266.2 7287

Хяргас 1206 3403 0 177 416 1480 1330 5.2 0.0 12.3 16.6 8.6 4.1 282.2 2197

Цагаанхайрхан 4541 9940 0 296 382 3490 5772 17.6 0.0 25.1 26.8 13.2 21.2 218.9 5399

Улаангом 5555 10093 18 593 1884 3423 4175 14.5 13.7 54.6 80.5 8.7 18.3 181.7 4538

Дүн 95983 210232 175 8067 15759 78317 107914 18.3 2.6 29.4 25.4 13.3 23.3 219.0 114249

Баруун бүс 24668 69366 71 2448 2729 16033 48085 33.0 40.6 30.3 17.3 20.5 44.6 281.2 44698

Хойд бүс 14819 36601 37 965 3390 15562 16647 17.4 21.1 12.0 21.5 19.9 15.4 247.0 21782

Өмнөд бүс 19051 41691 18 1712 2119 15575 22267 19.8 10.3 21.2 13.4 19.9 20.6 218.8 22640

Зүүн бүс 31890 52481 31 2349 5637 27724 16740 25.0 17.7 29.1 35.8 35.4 15.5 164.6 20591

Төвийн бүс 5555 10093 18 593 1884 3423 4175 4.8 10.3 7.4 12.0 4.4 3.9 181.7 4538

95983 210232 175 8067 15759 78317 107914 18.3 2.6 29.4 25.4 13.3 23.3 219.0 114249

ҮүнээсСумын нэр 2015 2016

Оны эхний хээлтэгчид эзлэх хувь 2016 %

2015

зөрүү

+ -


30

Хээл хаясан хээлтэгч

тэмээ адуу үхэр хонь ямаа бүгд тэмээ адуу үхэр хоньяма

а

Баруунтуруун 695 1799 87 90 302 1320 7.0 0.0 5.8 3.3 3.0 12.0 258.8 1104

Бөхмөрөн 1295 3761 12 3 116 3630 7.7 0.0 1.2 0.1 0.5 16.0 290.4 2466

Давст 352 1862 4 24 169 1665 5.6 0.0 1.2 1.1 1.0 11.7 529.0 1510

Завхан 203 9123 1 14 2 41 9065 23.2 0.0 1.0 0.5 0.3 39.9 4494.1 8920

Зүүнговь 246 3149 44 51 1168 1886 6.4 0.0 2.6 1.2 4.2 12.0 1280.1 2903

Зүүнхангай 2100 3850 110 131 1555 2054 6.1 0.0 5.1 4.7 4.5 8.8 183.3 1750

Малчин 370 1619 17 15 202 1385 2.7 0.0 1.5 0.6 0.5 7.5 437.6 1249

Наранбулаг 425 6212 111 9 297 5795 7.1 0.0 8.4 0.4 0.6 15.8 1461.6 5787

Өлгий 113 6111 88 7 107 5909 12.9 0.0 10.7 0.7 0.6 21.4 5408.0 5998

Өмнөговь 1687 9251 18 16 712 8505 12.1 0.0 1.3 0.6 2.0 23.8 548.4 7564

Өндөрхангай 2054 13037 243 230 2871 9693 15.5 0.0 9.4 5.7 6.9 27.3 634.7 10983

Сагил 1354 4910 1 43 392 2125 2349 7.9 1.3 3.4 9.3 6.4 10.0 362.6 3556

Тариалан 842 1657 6 4 80 1567 3.1 0.0 1.0 0.2 0.3 7.5 196.8 815

Түргэн 1392 3179 4 61 169 1482 1463 6.3 3.7 6.7 6.2 5.3 7.9 228.4 1787

Тэс 7810 12879 1 135 298 6152 6293 10.4 0.1 3.7 2.7 7.9 21.3 164.9 5069

Ховд 519 5591 33 19 331 5208 10.4 0.0 2.3 0.8 1.9 16.2 1077.3 5072

Хяргас 233 824 3 4 91 726 1.3 0.0 0.3 0.2 0.2 3.2 353.6 591Цагаанхайрха

н 838 4223 33 28 874 3288 7.5 0.0 2.8 2.0 3.3 12.1 503.9 3385

Улаангом 1601 4008 1 80 240 1133 2554 5.8 1.0 4.0 3.0 3.3 10.2 250.3 2407

Дүн 24129 97045 8 1142 1732 19808 74355 8.4 0.1 4.2 2.8 3.4 16.0 402.2 72916

Баруун бүс 3789 37945 1 270 57 1568 36049 68.8 0.045 24.7 3.01 5.74 124 13186 34156

Хойд бүс 4393 13712 5 120 588 3892 9107 27.6 5.0 12.6 16.7 13.3 45.6 1410 9319

Өмнөд бүс 5687 22909 0 473 479 5602 16355 36.16 0.0 23.1 15.5 17.6 60.1 1581 17222

Зүүн бүс 8659 18471 1 199 368 7613 10290 20.73 0.12 8.07 4.67 12.9 44 2236 9812

Төвийн бүс 1601 4008 1 80 240 1133 2554 5.772 0.98 4.02 2.95 3.32 10.2 250.3 2407

24129 97045 8 1142 1732 19808 74355 8.4 0.1 4.2 2.8 3.4 16.0 18664 72916

2016

%

2015

2016Зөрүү

+ -Сумын нэр 2015

Үүнээс Оны эхний хээлтэгчид эзлэх хувь


31

Сувайрсан хээлтэгч

тэмээ адуу үхэр хонь ямаа бүгд тэмээ адуу үхэр хонь ямаа

Баруунтуруун 1939 1851 5 203 260 801 582 7.3 12.2 13.6 9.4 7.9 5.3 95.5 -88

Бөхмөрөн 2316 4069 1 169 466 1909 1524 8.4 2.4 17.2 20.0 8.5 6.7 175.7 1753

Давст 3171 7889 1 92 548 4592 2656 23.8 1.1 28.3 26.2 28.1 18.6 248.8 4718

Завхан 2760 4828 25 527 117 3059 1100 12.3 1.1 38.4 26.4 24.4 4.8 174.9 2068

Зүүнговь 2458 2708 12 183 375 1332 806 5.5 4.4 10.9 9.2 4.8 5.1 110.2 250

Зүүнхангай 4978 3879 11 326 339 1940 1263 6.1 40.7 15.1 12.0 5.6 5.4 77.9 -1099

Малчин 1140 1539 2 295 519 393 330 2.5 1.0 26.0 20.1 1.0 1.8 135.0 399

Наранбулаг 3386 4404 7 350 506 1878 1663 5.0 0.9 26.3 20.1 4.1 4.5 130.1 1018

Өлгий 1816 2822 4 424 300 882 1212 5.9 0.7 51.5 29.5 5.1 4.4 155.4 1006

Өмнөговь 6691 10119 16 539 924 5708 2932 13.2 4.0 39.0 32.5 15.8 8.2 151.2 3428

Өндөрхангай 2744 7335 2 447 687 4616 1583 8.7 1.4 17.3 16.9 11.1 4.5 267.3 4591

Сагил 2775 7627 11 360 1280 3806 2170 12.2 13.8 28.5 30.2 11.5 9.2 274.8 4852

Тариалан 2361 3168 155 379 1711 923 5.9 0.0 26.1 18.5 5.8 4.4 134.2 807

Түргэн 2164 3304 19 224 508 1363 1190 6.6 17.8 24.6 18.5 4.9 6.5 152.7 1140

Тэс 18660 27184 16 1498 3963 16997 4710 22.1 1.9 40.6 35.6 21.8 15.9 145.7 8524

Ховд 3865 6080 18 183 446 1227 4206 11.3 5.7 12.7 17.8 7.1 13.1 157.3 2215

Хяргас 973 2579 174 412 1389 604 3.9 0.0 16.0 17.6 3.5 2.6 265.1 1606

Цагаанхайрхан 3703 5717 263 354 2616 2484 10.1 0.0 22.3 24.8 9.9 9.1 154.4 2014

Улаангом 3954 6085 17 513 1644 2290 1621 8.8 16.7 25.8 20.2 6.7 6.5 153.9 2131

Дүн 49653 113187 167 6925 14027 58509 33559 9.8 2.5 25.3 22.6 9.9 7.2 228.0 63534

Баруун бүс 14558 31421 70 2178 2672 14465 12036 27.8 41.9 31.5 19.0 24.7 35.9 215.8 16863

Хойд бүс 6179 22889 32 845 2802 11670 7540 20.2 19.2 12.2 20.0 19.9 22.5 370.4 16710

Өмнөд бүс 9032 18782 18 1239 1640 9973 5912 16.6 10.8 17.9 11.7 17.0 17.6 207.9 9750

Зүүн бүс 15930 34010 30 2150 5269 20111 6450 30.0 18.0 31.0 37.6 34.4 19.2 213.5 18080

Төвийн бүс 3954 6085 17 513 1644 2290 1621 5.4 10.2 7.4 11.7 3.9 4.8 153.9 2131

49653 113187 167 6925 14027 58509 33559 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 228.0 63534

Сумын нэр 2015Зөрүү

+ -2016

Үүнээс Оны эхний хээлтэгчид эзлэх хувь 2016

%

2015

Байгалийн хадлан

Баруунтуруун 2500 3628 3325 3967.2 1701 2501 2416.7

Бөхмөрөн 3900 3700 3701 3999.5 3680 3079.1 3567

Давст 3575 3444 2417 3195 1214 1030 1542.5

Завхан 170 450 382 300.4 402 217.9 108.8

Зүүнговь 1520 1520 2489 1500 2185 1630.2 2291.7

Зүүнхангай 900 2500 2026 2475.1 2351 2324.5 2250.1

Малчин 854 1100 1802 1170 1105 966.2 991.7

Наранбулаг 1305 1030 2555 4087.3 3383 2309.7 3257

Өлгий 256 390 507 683.3 681 451.7 462.5

Өмнөговь 750 1200 1843 1200 1577 1239.1 2266.1

Өндөрхангай 882 2500 2175 2285.8 2511 1963.7 2021.5

Сагил 1570 2125 2051 2159.1 2169 2452.8 2374.7

Тариалан 4120 4280 3816 5592 5579 2737.2 6

Түргэн 740 890 1270 1599.9 1186 1584.8 846

Тэс 16600 16350 10990 9248.5 17167 9251.5 16783.5

Ховд 2000 1900 2012 1945.3 1921 1748.1 1775

Хяргас 1411 1800 1750 2043.6 1818 1203.7 817.9

Цагаанхайрхан 693 788 693 610.7 982 510.7 513.1

Улаангом 4272 3500 6030 5905 3710 3541.1 4843.8

дүн 43847 48018 53095 51834 53967.7 55319.3 49135.6

Баруун бүс 7252 8601 9250 11115 13808.3 13542.7 7875.4

Хойд бүс 8986 9785 10159 9439 10953.5 8249.1 8330.2

Өмнөд бүс 5328 4975 9416 8219 9338.8 7544.2 7201.4

Зүүн бүс 19068 20385 20770 17031 13962.1 22273.8 20884.8

Төвийн бүс 3213 4272 3500 6030 5905 3709.5 4843.8

43847 48018 53095 51834 53967.7 55319.3 49135.6

Сум 2010 2011 2012 20152013 2014 2016


32

Гар тэжээл, тэжээлийн нэгжээр

2010 2011 2012 2013 2014

Баруунтуруун 50.0 33.0 23.0 120.3 78.0 5.1 46.3

Бөхмөрөн 150.0 170.0 170.0 170.0 153.1 100.5 152.0

Давст 152.0 137.0 89.0 71.1 17.9 22.2 37.1

Завхан 30.0 86.0 150.0 150.0 23.5 32.1 6.8

Зүүнговь 108.0 120.0 170.0 209.0 132.9 0.1 2.5

Зүүнхангай 26.0 45.0 100.0 68.1 129.3 100.0 183.6

Малчин 164.7 160.0 200.0 164.6 96.0 109.0 54.9

Наранбулаг 101.0 105.0 112.8 147.2 107.4 48.6

Өлгий 5.0 66.0 14.0 19.8 21.2 5.1 4.7

Өмнөговь 25.0 150.0 110.0 70.0 59.4 112.5 22.0

Өндөрхангай 135.0 500.0 150.0 250.3 244.4 196.6 165.9

Сагил 70.0 100.0 72.0 81.8 70.8 3.3 1.3

Тариалан 262.0 280.0 140.0 420.0 4.2 1.6 26.9

Түргэн 80.0 45.0 51.0 2.0 0.2 0.2 0.5

Тэс 112.0 118.0 135.0 71.1 148.4 110.9 111.5

Ховд 50.0 50.0 51.0 100.0 61.1 90.0 100.8

Хяргас 25.0 100.0 80.0 18.9 100.6 40.8 58.8

Цагаанхайрхан 97.0 110.0 121.0 82.7 115.4 50.3 98.0

Улаангом 102.0 153.0 7.0 9.2 12.0 17.5 3.7

дүн 1805.7 1643.7 2524.0 1938.0 2191.7 1615.6 1125.9

Баруун бүс 579.7 372.0 733.0 570.0 872.6 316.6 209.8

Хойд бүс 346.0 452.0 452.0 382.0 324.9 242.0 190.9

Өмнөд бүс 457.0 308.0 688.0 394.0 521.4 567.1 493.8

Зүүн бүс 270.0 409.7 498.0 585.0 463.6 477.9 227.7

Төвийн бүс 153.0 102.0 153.0 7.0 9.2 12.0 3.7

1805.7 1643.7 2524.0 1938.0 2191.7 1615.6 1125.9

2015сум

2016


33

ÒÎÂ× ÒÀÉËÁÀÐ, ÒÎÄÎÐÕÎÉËÎËÒ

Ìàëòàé ºðõ. Ìàëûã àõóé àìüäðàëäàà òóñëàõ ÷àíàðûí ¿¿ðýãòýé ºñãºí ¿ðæ¿¿ëäýã ºðõ Ìàë÷èí ºðõ. Æèëèéí 4 óëèðëûí òóðøèä ìàëàà ìàëëàæ, ìàëûí àøèã øèì íü òýäíèé

àìüæèðãààíû ýõ ¿¿ñâýð áîëæ áàéãàà ºðõèéã õýëíý.

Ìàë÷èä. Æèëèéí 4 óëèðëûí òóðøèä ìàë àæ àõóéã ýðõýëæ, ìàëûí àøèã øèì íü òýäíèé

àìüæèðãààíû ýõ ¿¿ñâýð áîëæ áàéãàà 16 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñèéã õýëíý.

Áîäîä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíò.

1 Àäóó, ¿õýð = 1 áîä, 1 òýìýý =1.5 áîä,

6 õîíü = 1 áîä 8 ÿìàà = 1 áîä

Áîäîä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíòèéã òàâàí òºðëèéí ìàëûã íýã òºðëèéí ìàëä øèëæ¿¿ëýí ìàëûí

ºñºëò, áóóðàëòûã ãàðãàõ, ¿ð àøãèéã òîîöîõîä àøèãëàíà.

Áîã ìàëä áóþó õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíò:

1 òýìýý = 5 õîíü , 1 àäóó = 7 õîíü, 1 ¿õýð = 6 õîíü

1 õîíü = 1 õîíü , 1 ÿìàà = 0.9 õîíü

Õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíòèéã ìàëûí òýæýýëèéí õýðýãöýý, õàíãàìæ, áýë÷ýýðèéí äààöûã

òîäîðõîéëîí ãàðãàõàä àøèãëàíà.

Íàñ ã¿éöñýí ìàë. Ìàëûí òºðºë á¿ð äýýð ñ¿¿ë÷èéí 2 íàñíû ìàëûã õýëíý.

Òýìýý- 4 íàñòàé , 5 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé

Àäóó- 3 íàñòàé, 4 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé

Yõýð- 2 íàñòàé, 3 áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé

Áîã ìàë – òóõàéí æèëèéí òºë ìàëààñ áóñàä íàñíû ìàë

ªñâºð íàñíû ìàë .

Òýìýý-ªíãºðñºí æèëèéí òºë, 2, 3 íàñòàé

Àäóó- ªíãºðñºí æèëèéí òºë, 2 íàñòàé

Yõýð- ªíãºðñºí æèëèéí òºë

Òºë ìàë. Òóõàéí æèëèéí òºëèéã õýëíý.

Áýëýí õýýëòýã÷. Ìàëûí òºðºë á¿ð äýýð íàñ ã¿éöñýí /ñ¿¿ëèéí 2 íàñíû/ ýì ìàëûã õýëíý.

Ìàëûí òîî, òîëãîéí ºñºëò. Îíû ýöñèéí ìàëààñ îíû ýõíèé ìàëûã õàñàæ ãàðãàíà.

Õàðüöàíãóé ¿ç¿¿ëýëòèéã ãàðãàõäàà îíû ýöñèéí ìàëûí òîîã ýõíèé ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí 100-ãààð

¿ðæ¿¿ëíý.

Ìàëûí ºñºëòèéí îðëîãî òàë íü òºë áîéæèëò, çàðëàãà òàë íü õýðýãëýýíèé çàðëàãà, òîì ìàëûí ç¿é

áóñ õîðîãäîë áîëíî.

Òºëëºëòèéí õóâü. Òºëëºñºí õýýëòýã÷èéí òîîã îíû ýõíèé õýýëòýã÷èéí òîîíä õàðüöóóëàí, 100

–ãààð ¿ðæ¿¿ëíý.

Áîéæèëòèéí õóâü. Áîéæñîí òºëèéí òîîã íèéò ãàðñàí òºëèéí òîîíä õàðüöóóëàí 100 –ãààð

¿ðæ¿¿ëíý.

100 ýõýýñ áîéæóóëñàí òºë. Áîéæóóëñàí òºëèéí òîîã îíû ýõíèé õýýëòýã÷ ìàëûí òîîíä

õàðüöóóëàí 100-ãààð ¿ðæ¿¿ëíý.

Õýýëòýã÷, õýýëò¿¿ëýã÷èéí òîõèðîî. Õýýëòýã÷ ìàëûí òîîã õýýëò¿¿ëýã÷ ìàëûí òîîíä

õàðüöóóëàí ãàðãàíà.

1 õýýëò¿¿ëýã÷èä íîãäîõ õýýëòýã÷èéí òîîíû íîðì íü

Áóóð - 20-25 Àçàðãà - 12-15

Áóõ - 35-45 Õóö, óõíà - 25-30


34

Ìàëûí ç¿é áóñ õîðîãäîëä ºâ÷íèé (õàëäâàðòàé, õàëäâàðã¿é) õîðîãäîë, ãýíýòèéí àþóëûí (öàñ

çóä, ¿åð óñ, ãàë ò¿éìýð, àÿíãà öàõèëãààí çýðýã) õîðîãäîë, áóñàä øàëòãààíû (ìàëûí õàðèóëëàãà,

àð÷èëãàà ìàëëàãààòàé õîëáîãäîí ãàðñàí) õîðîãäëûã îðóóëíà.

Òîì ìàëûí ç¿é áóñ õîðîãäëûí îíû ýõíèé ìàëä ýçëýõ õóâü. Ç¿é áóñààð õîðîãäñîí ìàëûí

òîîã îíû ýõíèé ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí 100-ãààð ¿ðæ¿¿ëíý.

Ìàëûí õýðýãëýýíèé çàðëàãà.

1. Îíû ýõíèé ìàëûí òîîí äýýð áîéæóóëñàí òºëèéã íýìæ, òîì ìàëûí ç¿é áóñ õîðîãäîë, îíû ýöñèéí

ìàëûí òîîã õàñ÷ ãàðãàíà.

Ìàëûí õàøààíû õàíãàìæ. Õàøààíû õàíãàìæèéã ãàðãàõäàà õàøààíû áàãòààìæèéã ìàëûí

òîîíä õàðüöóóëàí ãàðãàíà. Áîä ìàëûí õàøààíû õàíãàìæèéã ãàðãàõäàà áîäûí õàøààíû áàãòààìæèéã

¿õðèéí òîîíä, áîã ìàëûíõûã ãàðãàõäàà áîãèéí õàøààíû áàãòààìæèéã áîã ìàëûí /õîíü, ÿìààíû/ òîîíä

õàðüöóóëíà.

Òýæýýë õàíãàìæ . Òýæýýëèéí õàíãàìæèéã ãàðãàõäàà òýæýýëèéí íýãæèä øèëæ¿¿ëñýí

òýæýýëèéí õýìæýýã õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí ìàëûí òîîíä õàðüöóóëàí ãàðãàíà. Ìàëûí òýæýýëèéí

õàíãàìæ, áýë÷ýýðèéí äààöûã ãàðãàõäàà ìàëûã õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëýí òîîöíî.

Òýæýýëèéí íýãæèä øèëæ¿¿ëýõ êîýôôèöèåíò. Áýëòãýñýí òýæýýë íü èë÷ëýã, ÷àíàðûí

áàéäëààðàà õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã ó÷ðààñ íýã òýæýýëèéí íýãæèä øèëæ¿¿ëýí òýæýýëèéí õàíãàìæèéã

ãàðãàäàã. Y¿íèé òóëä äîîðõè

Õàäëàí ºâñ – 0.45

Òàðèìàë òýæýýë - 0.35

Äàðøíû óðãàìàë - 0.25

Ãàð òýæýýë, õóæèð ø¿¿ - 1.0

Òºìñ íîãîîíû õàÿãäàë - 0.22

Yð òàðèàíû õàÿãäàë - 0.9

Ëàé - 0.4

Ñ¿ðýë - 0.25 ãýñýí èòãýëö¿¿ð¿¿äèéã àøèãëàí òýæýýëèéí íýãæèä øèëæ¿¿ëíý.

Ìàëûí òýæýýëèéí àíãèëàë. Ìàëûí òýæýýëèéã óðãàìëûí ãàðàëòàé, àìüòíû ãàðàëòàé, ýðäýñ

òýæýýëèéí ãàðàëòàé ãýæ àíãèëíà.

Óðãàìëûí ãàðàëòàé òýæýýëä ºâñ, ñ¿ðýë, ¿ð òàðèà, áóóðöãèéí òºðëèéí óðãàìàë îðîõ áºãººä

á¿ä¿¿í, õ¿÷èò, ø¿¿ñò òýæýýë ãýæ àíãèëíà.

1. Á¿ä¿¿í òýæýýë- ºâñ, ñ¿ðýë, íýã íàñò áà îëîí íàñò ºâñ îðíî.

2. Õ¿÷èò òýæýýë- ¿ð òàðèà, ¿ð òàðèàíû õàÿãäàë, âàíäóé, áóóðöàã îðíî.

3. Ø¿¿ñò òýæýýë - Á¿õ òºðëèéí äàðø, òºìñ íîãîîíû õàÿãäàë îðíî.

Àìüòíû ãàðàëòàé òýæýýëä ¿éëäâýðèéí ìàõ, ÿñ, öóñíû ãóðèë çýðýã îðíî.

Ýðäýñ òýæýýëä äàâñ, õóæèð ø¿¿ îðíî.

Ýäèéí çàñãèéí á¿ñýä:

Áàðóóí á¿ñèéí ñóìóóä – Òàðèàëàí, Õîâä, Çàâõàí, Íàðàíáóëàã, ªëãèé, ªìíºãîâü

Õîéä á¿ñ – Ñàãèë, Äàâñò, Ò¿ðãýí, Áºõìºðºí

ªìíºä á¿ñ – Áàðóóíòóðóóí, Öàãààíõàéðõàí, Ç¿¿íõàíãàé, ªíäºðõàíãàé Ç¿¿í á¿ñ – Òýñ, Ç¿¿íãîâü, Õÿðãàñ, Ìàë÷èí

Òºâèéí á¿ñ - Óëààíãîì ñу м

Documents

Хөдөө аж ахуйн салбарын танилцуулга - 2016 mal...ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАРЫН ТАНИЛЦУУЛГА - 2016 6 II.1.Малчдын нийгэм