ГАРЧИГ - mier.mn · PDF file3 ОРШИЛ Монгол улс өнөөгийн хөгжлийн бодлогын нэг үндсэн чиглэлээ аж үйлдвэрийн

2

ГАРЧИГ

ОРШИЛ. НЭГ. АГУУЛГЫН ХҮРЭЭ 1.1. Дизайн/ зураг зүй

Х анги.............................................................................................. XI анги.............................................................................................

1.2. Техник/ технологи Хувцасны технологи/ хоолны технологи “А” групп............................

Х анги............................................................................................... XI анги...............................................................................................

Мехнаник электроник/ техникийн загвар “Б” групп........................... Х анги................................................................................................ XI анги................................................................................................

ХОЁР. СУРАЛЦАХУЙН УДИРДАМЖ 2.1. Дизайн/ зураг зүй

Х анги.................................................................................................. XI анги.................................................................................................

2.2. Техник/ технологи Хувцасны технологи/ хоолны технологи “А” групп.........................

Х анги................................................................................................. XI анги................................................................................................

Мехнаник электроник/ техникийн загвар “Б” групп............................ Х анги.................................................................................................. XI анги.................................................................................................

3

ОРШИЛ

Монгол улс өнөөгийн хөгжлийн бодлогын нэг үндсэн чиглэлээ аж үйлдвэрийн салбар, жижиг дунд үйлдвэрүүдийг хөгжүүлэхтэй холбоотой технологи, инновацийн асуудлыг бодлогын түвшинд авч үзэх болсон билээ. Иймд инженер (бүх чиглэлийн), архитектор, зохион бүтээгч, тусгай инженерийн анги болох цэргийн, нисэхийн инженер, технологич, дизайнер, багш, зураач, эмч гэх мэт мэргэжлийн боловсрол эзэмшихэд суралцагчийн техник, электроник, хувцасны технологи, дизайн, зураг төслийн мэдлэг эзэмшүүлэх, бие хүний бүтээлч чанарууд, зурах, унших, зохион бүтээх чадварыг хөгжүүлэх, бие даан суралцах сэдэл тэмүүлэл бүхий чадвар, хандлагыг төлөвшүүлэх хэрэгцээ бий болж байна. Бүрэн дунд боловсролын заавал судлах дизайн, технологийн сургалтын үр дүнд суралцагч дизайн, зураг зүй, техник, технологийн мэдлэгтэй, зохион бүтээх сэтгэлгээ, гүйцэтгэлийн ур чадвартай, тасралтгүй суралцах, хөгжих арга барил эзэмшсэн, бүтээлч хандлага бүхий иргэн болон төлөвших юм. Заавал судлах Дизайн, технологийн дизайн/зураг зүй, техник технологи гэсэн агуулгын хүрээнд Зураг зүй, Дизайн, Хувцасны технологи, Хоолны технологи, Механик электроник, Техникийн загвар гэсэн бүлэг сэдвүүдийг судлах юм. Заавал судлах агуулга нь тусгай багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж бүхий зориулалтын сургалтын кабинетад, дэд бүлгийн (группээр) зохион байгуулалтаар хэрэгжих боломжтой. Энэ хичээлийн жилд 10,11 ангийн агуулгын хүрээ, суралцахуйн удирдамж та бүхний гарт очиж байна. Суралцахуйн удирдамж нь агуулгын хүрээн дэх тодорхой зорилтуудыг хэрэгжүүлэхийг зөвлөмжилсөн товч удирдамж юм. Багш нар суралцахуйн удирдамжаас агуулгын хүрээ, заах арга зүйн чиг баримжаа авахын зэрэгцээ хичээлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөө боловсруулахдаа ашиглах юм.

НЭГ. АГУУЛГЫН ХҮРЭЭ Х АНГИ ДИЗАЙН, ЗУРАГ ЗҮЙ

ТЕХНИКИЙН ЗУРАГЗҮЙ 1. Эдлэлийн ажлын зургийн дүрслэл дэх геометр байгуулалт

а. Техникийн зурагзүйн дүрэм стандартыг мэдэх б. Техникийн детальд хэрэглэгдэх муруй шугамын байгуулалтыг компьютерын программ ашиглан зурах

2. Техникийн деталийг зурахад хэрэглэгдэх дүрслэл а. Техникийн деталийн гадна харагдах байдлыг дүрслэх “А”, “Е” системийн дүрслэлийн тухай ойлгох б. Техникийн деталиас (модель) эскиз зураг зурах в. Эскизээс ажлын зураг зурах г. Деталийн гурван проекц болон изометр зурагт хэмжээ тавих д. Техникийн эд ангийн дотоод бүтэц болон хэлбэрийг харуулах зорилгоор зүсэлт, огтлол хийж зурах е. Деталийн проекц зургийг компьютерын программ ашиглан зурах

3. Эдлэлийн зохион бүтээлтэд орох холбоосын төрлүүд а. Холбоосын стандартын болон стандартын бус эд ангийг дүрслэх, тэмдэглэх аргыг судлах б. Эрээсийг дүрслэх, эрээстэй эд ангийн ажлын зураг зурах в. Эрээсийг компьютер программ ашиглан зурах г. Техникийн эд ангийн холбоосын ажлын зураг зурах

ДИЗАЙН (ГРАФИК ДИЗАЙНЫ ҮНДЭС) 4. График дизайн:

а. График дизайны түүхэн тойм, төрөл ангиллын талаар судлах

4

б. График дизайны шилдэг уран бүтээлүүдтэй танилцах 5. Сурталчилгааны дизайн:

а. График дизайны зохиомжийн төрөл ангилал мэдэх, хэрэглэх б. График дизайны зохиомжийн элементүүдийг хэрэглэх (орон зай, зураас, дүрс, өнгө, материал, хэлбэр, гэрэл сүүдэр, хэмжээ) в. Өнгийн хүрдийн талаар ойлгох, өнгө зохицолд ашиглах г. Фотоколлаж хийх, үсгийн зохиомж хийх д. Постер дизайн зохиомжлох

6. Бүтээгдэхүүний сав баглаа боодлын зохион бүтээлт: а. Дүрсийн загварчлалын талаар мэдэх, пиктограмм зохиох б. Инфографик унших, график дүрслэл зохиох в. Макет хийх г. Орон зайн чимэглэл хийх

ХI АНГИ ТЕХНИКИЙН ЗУРАГЗҮЙ 1. Угсрааны зураг

а. Угсрааны зургийн тухай мэдэх, ойлгох б. Угсрааны зургийн түүврийн хүснэгт унших в. Угсрааны зураг унших г. Угсрааны проекц зургаас стандартын бус деталийн эскиз зургийг зурах д. Угсрааны деталийг компьютерын программ ашиглан зурах

2. Бүдүүвч зураг а. Бүдүүвч зураг түүний төрөл ангиллыг мэдэх б. Бүдүүвч зургийг компьютерын программ ашиглан зурах, унших

ДИЗАЙН (ЛАНДШАФТ ДИЗАЙНЫ ҮНДЭС) 3. Уран барилга, ландшафт дизайны түүхэн загварыг судлах

а. Дэлхийн уран барилга, ландшафтын онцлогийг судлах б. Монголын уран барилга түүний орчны загвар шийдэл, чимэглэлийг судлах

4. Гурван хэмжээст зохиомж а. Хавтгайгаас хагас товгор зохиомж хийх б. Хавтгай дээр цоолбор өнгө хослосон зохиомж хийх в. Геометр биетийг загварчлах, чимэглэлийн зохиомж хийх

5. Барилгын гадна талын орон зайн төлөвлөлтийн план зураг а. Амрах тайлбайн төлөвлөлт гаргах б. Геометр биетийн хэлбэрээс байшингийн орчны загвар байгуулан зурах в. Байшингийн орчны зам талбайн тохижилтын загвар зурах

Х АНГИ

ТЕХНИК, ТЕХНОЛОГИ

“А” групп ХУВЦАСНЫ ТЕХНОЛОГИ 1. Мөртэй хувцасны эсгүүр, загварчилгаа, оёх технологи

а. Хүний бие галбирын онцлогийг судлах, антропометрийн цэгүүдийг тодорхойлох, хүний биеэс хэмжээ авах, харьцуулах б. Мөртэй хувцасны суурь үлгэр байгуулах тооцоо хийх, эсгүүрийн тор байгуулах, эсгүүрийн байгуулалтыг зурах, шалгах в. Мөртэй хувцасны загварчилгаа, энгэрийн танаас шилжүүлэх аргуудыг судлах, турших г. Төрөл бүрийн захны эсгүүр, загварчилгааг байгуулах, шалгах д. Технологийн төлөвлөлт хийх, даашинз эсгэх, оёх, засах, чимэглэх

2. Үндэсний урлал

5

а. Гар урлалын төрлүүд тэдгээрийн зохиомж, хийцийн онцлогийг судлах, харьцуулах б. Жижиг эдлэлийн загвар гаргах, эскиз зурах в. Гар оёдол, уран хатгамал, зүймэл урлал, уран зангилаа, шүрэн урлал гэх мэт гар урлалын төрлүүдээс суралцах, тодорхой хэрэглэгчдэд зориулсан бүтээл хийх г. Жижиг эдлэл урлах, зохион бүтээх

ХООЛНЫ ТЕХНОЛОГИ 3. Гурилан бүтээгдэхүүн

а. Үр тариа түүний төрөл, гурилын ангилал, зэрэглэлийг таних, сонгох б. Гурил гурилан бүтээгдэхүүний хэрэглээ, ач холбогдол, найрлага, илчлэгийг тооцох в. Бүтээгдэхүүний зурмагийн төрөл, хийх технологийг судлах, турших г. Өөрийн нэрийн нарийн боов хийх төслийн ажил хийх ё. Гурилан бүтээгдэхүүн хийхэд хэрэглэгдэх ахуйн хэрэглээний багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийг зөв аюулгүй ашиглах

4. Хүлээн авалтын зууш, десерт хийх а. Хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэний төрөл зүйл, хадгалалтын талаар мэдэх, найрлага, илчлэгийг тооцох б. Хүйтэн хоол, зуушны төрөл, ангилал, хэрэглээ, ач холбогдлыг судлах в. Хүлээн авалтанд зориулсан зууш (талх, ногоо, махан гэх мэт) бэлтгэх г. Эрүүл ахуйн шаардлагад нийцүүлэн ажиллах д. “Хүлээн авалтын зуушийг жимс ногоогоор чимэглэх урлаг” төслийн ажил хийх

ХI АНГИ

“А” групп ХУВЦАСНЫ ТЕХНОЛОГИ 1. Монгол үндэсний хувцасны эсгүүр, загварчилгаа, оёх, чимэглэх технологи

а. Монгол үндэсний хувцасны үүсэл, хөгжил, төрөл, ангилал, бэлгэдлийг судлах, тайлбарлах, бүтээлийн санаа гаргах б. Торгон материалын шинж чанар, онцлогийг судлах, шинж чанарыг нь өөрчлөх аргыг турших, бүтээл хийх в. Монгол дээл болон цамцны эсгүүр байгуулах, загварчлах уламжлалт болон орчин үеийн аргуудаас суралцах, бүтээл хийх г. Монгол хувцас эсгэх, оёх, чимэглэх

2. Үндэсний гар урлал а. Үндэсний урлалын төрлүүд тэдгээрийн зохиомж, хийцийн онцлогийг судлах, харьцуулах б. Үндэсний гар оёдол, уран хатгамал, зээгт наамал, зоос ширээн урлалаас суралцах, уламжлалт хэв маягийг хадгалсан бүтээл хийх

ХООЛНЫ ТЕХНОЛОГИ 3. Мах, махан бүтээгдэхүүн

а. Монгол үндэсний болон бусад үндэстний хүнсний хэрэглээний онцлог, нийтлэг ба ялгаатай талуудыг харьцуулах б. Амьтны ба далайн гаралтай бүтээгдэхүүний (малын мах, гахай, тахиа, загас, дайвар бүтээгдэхүүн) төрөл ангилал, найрлага, шимт бодис, илчлэг чанар, хэрэглээ судлах в. Мах, махан бүтээгдэхүүнийг хүнсэнд зориулан сонгох, хадгалах д. Мах, махан бүтээгдэхүүний анхан шатны болон халуун боловсруулалт хийх, турших е. Халуун боловсруулалтаар төсөлт ажил хийх (Малын дайвар бүтээгдэхүүн, загасны махаар хоол хийх гэх мэт)

6

Х АНГИ

“Б” групп МЕХАНИК, ЭЛЕКТРОНИК 1. Механик ба электроник

а. Механик хөдөлгөөн ба хүч түүний зарчмын талаар ойлгох б. Электроникийн тухай ерөнхий ойлгох, тайлбарлах в. Цахилгаан үүсгүүрийн талаар судлах, хэрэглээг ойлгох г. Техникийн хялбар бүтээлийн дизайны шийдэл, загварчлах аргыг судлах, ойлгох, загвар зохиох, зурах д. Хийцийн материалын ангилал,төрөл, шинж чанар, идэвхгүй электрон элементийг судлах, турших, сонгох е. Техникийн хялбар бүтээлийн хийц технологийн боловсруулалт хийх ё. Электрон элементүүдийн ажиллагааны зарчмыг судлах, тайлбарлах ж. Механик хийцийн хялбар эд ангиудыг холбох, ажиллагааг турших з. Электрон элементүүдийн холболт, техникийн бүтээлийн хэрэглээ, туршилт хийх

ТЕХНИКИЙН ЗАГВАР 2. Усан онгоцны загвар

а. Шингэн дэхь биеийн хөдөлгөөн, хөвөх хэрэгслийн талаар мэдэх, ойлгох б. Усан онгоцны загварын төрөл ангилал, тэмцээний журмын судлах в. Усан онгоцны загварын бүтэц, техникийн шаардлагыг мэдэх, ойлгох г. Усан онгоцны загварын онолын шугам зургийн талаар судлах, унших д. Усан онгоцны загварын дизайн чимэглэл, өнгийн зохицол, анхны санааг зураглах е. Усан онгоцны загварын их бие хийх, уламжлалт аргуудыг судлах, турших ё. Загварын удирдлага, төвөгтэй эд ангиудыг боловсруулах технологийг мэдэх ж. Усан онгоцны загварын ватерлиний тохиргоо, тогтворжилт туршилт, хөгжүүлэлт хийх з. Усан онгоцны загварын чимэглэл, өнгөлөх будах ажиллагааг хийх

ХI АНГИ

“Б” групп МЕХАНИК, ЭЛЕКТРОНИК 1. Механик ба электроник

а. Механик дамжуулгын хялбар тооцоолол хийх, ойлгох б. Дамжуулгын тоог өөрчлөх аргууд таньж мэдэх в. Цахилгаан дохионы тухай ойлгох, мэдэх г. Тоон электроникийн үндсэн ойлголт д. Логик функц, логик элементийн ажиллагааг ойлгох е. Техникийн хялбар бүтээлийн бүтэц, шийдлийг гаргах ё. Нийлмэл логик функцын хэрэглээг судлах, турших ж. Кинематик хэлхээний мөчүүдийн хөдөлгөөний траекторын байгуулалт хэрэглээг судлах з. Комбинацийн логикийн хялбар хэрэглээг ойлгох

ТЕХНИКИЙН ЗАГВАР 2. Авто загвар

а. Автомашин ба техникийн түүх, хөгжлийн үе шатыг мэдэх, ойлгох б. Автомашины загварын төрөл ангилал, тэмцээний журмын талаар мэдэх, ойлгох в. Механик дамжуулгын хурд хүчийг өөрчлөх энгийн аргуудыг мэдэх, ойлгох г. Цахилгаан электроникийн элементийн бүтэц, загварт ашиглах

7

талаар судлах, схемийг унших д. Техникийн загварчлал, дизайн шийдлийг хэлэлцэх, чимэглэлийн зураг гаргах е. Техникийн баримт бичиг, ажлын зураг, технологийн төлөвлөлт хийх ё. Авто загварын их бие, явах эд ангиудын бүтцийг хэлэлцэх, зохион бүтээх технологийн тооцоолол хийх ж. Авто загварын механик тохиргоо хийх ажиллуулж турших з. Автомашины загварын чимэглэл, өнгөлөх будах ажиллагааг хийх

ХОЁР. СУРАЛЦАХУЙН УДИРДАМЖ Х АНГИ ДИЗАЙН, ЗУРАГ ЗҮЙ ТЕХНИКИЙН ЗУРАГЗҮЙ 1. Эдлэлийн ажлын зургийн дүрслэл дэх геометр байгуулалт

Код Суралцахуйн зорилт

Суралцахуйн үйл ажиллагаа Хэрэглэгдэхүүн

1а Техникийн зурагзүйн дүрэм стандартыг сэргээн санах

Стандартын талаар ярилцана. Ярилцахдаа дараах чиглэлээр санаа бодлоо илэрхийлж, стандартын тухай ойлголтыг бататгана. Ярилцах чиглэл: - Төрөл бүрийн бараа бүтээгдэхүүн, үйл ажиллагаанд яагаад стандарт баримталдаг вэ? - Стандартыг мөрдөх нь ямар ач холбогдолтой вэ? - Стандартын тэмдэглэгээг уншиж ойлгодог уу? Зурагзүйд мөрддөг зарим стандартыг өмнөх ангиудад судалсныг сэргээн сануулна. Стандартыг тэмдэглэгээг тайлбарлана. Зургийн цаасан дээр стандартын дагуу хүрээ шугам, хүснэгт зурах дасгал ажиллана. Хүрээ шугам, хүснэгт зурсан цаасан дээр зураасны төрөл, шрифт, хэмжээ тавих, масштаб хэрэглэсэн дасгал гүйцэтгэнэ.

Мөнхбаяр Д., нарын (2006) Зураг төсөл 8, 9-р ангийн сурах бичиг, Тамир Х., нар (2012)., Зурагзүй технологи I, II сурах бичгийг ашиглах Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх;

Мягмаржав Ч. “Auto CAD 2012, 2013” УБ 2008

1б Техникийн детальд хэрэглэгдэх муруй шугамын байгуулалтыг компьютерын программ ашиглан зурах

Өмнөх ангиудад үзсэн гортигийн ба лекалийн муруйг сэргээн санах зорилготой таних, нэрлэх дасгал ажиллана. Жишээ нь: - Дун хэлбэртэй ширээний тавцангийн муруйн байгуулалт - Алтан огтлолыг зурахад хэрэглэгдэх эргүүлгэн муруйн байгуулалт - Компьютерын программ ашиглан геометр байгуулалт зурах Муруйн байгуулалтаар зурагдах техникийн эд ангийн зураг зурах дасгал ажиллана. Жишээ нь: Гортигийн муруй болох овоид муруйн байгуулалтаар зурагдах эд ангийн зураг зурах Гортигоор байгуулах боломжгүй, лекалийн шугам ашиглан байгуулдаг муруйн байгуулалтын дасгал ажиллана. Жишээ нь: Шураган шугамын байгуулалтыг хийх дасгал ажиллана. Шураган шугам нь “Холбоос” сэдвийн эрээсний дүрслэлийг судлахад өмнөх залгамж болно.

8

Багшид өгөх зөвлөмж: Стандартын хэрэглээ зориулалт, түүний ач холбогдлыг тайлбарлан таниулна. Бүх төрлийн стандарт дагаж мөрдөх болон хянаж, үнэлэх гэсэн ерөнхий зориулалттай байдаг. Стандартыг дагаж мөрдөх нь хувь хүний болон нийгмийн үйл ажиллагаанд сөрөг нөлөөлөл үзүүлэхээс урдьчилан сэргийлэх онцгой ач холбогдолтой юм. Монголын үндэсний ба Олон улсын стандартын хэрэглээний хүрээ, түүний үүрэг, код бичиглэлийг тайлбарлах нь зүйтэй. Тухайлбал, MNS 2198-0:2001 гэсэн байвал (“2198” бүртгэлийн дугаартай, “0” бүлгийн дугаартай, “2001” онд батлагдсан, Монголын үндэсний стандарт “MNS-Mongolian National Standard”) гэж ойлгоно. Хэрвээ ISO 3121-0:2007 гэвэл ”ISO-The International Organization for Standardization”- Олон улсын стандарт. Харин MNS ISO 128-20:2003 гэсэн байвал олон улсын стандартыг үндэсний болгон мөрдөж байгаа зураасны төрлийн стандарт гэж ойлгоно.

Зурагзүйн сургалтад зайлшгүй хэрэглэгдэх дараах стандартуудыг мөрдөнө. MNS ISO 5457:2003 - зургийн цаасны стандарт MNS ISO 128-20:2003 – зураасны төрөл, зориулалтыг заасан стандарт MNS ISO 3098-0:2004 – зурагзүйн үсэг, бичээсний стандарт MNS ISO 129:2005 – зурагт хэмжээ заах стандарт MNS ISO 5455:2005 – зургийн масштабын стандарт

Зураасны төрөл болон хэмжээ заахтай холбоотой төрөл бүрийн дасгал, дадлага ажил хийнэ. Муруйн тухай, гортигийн муруй байгуулах арга, 2, 3, 4 төвтэй эргүүлгэн муруй (завиток) байгуулах арга, зууван дугуй (овал) байгуулах арга, өндгөн муруй (овоид) байгуулах зэрэг геометр байгуулалтын аргуудыг судална. Муруй байгуулах аргыг тайлбарлах, муруйн байгуулалтыг ашиглан эд юмсын зургийг зурах, амьдрал ахуйд хэрэглэгдэх хавтгай зүйлийг зурж байгуулах дасгал ажиллана. Үнэлгээ: Зурагзүйн дүрэм стандартыг судлах явцад дараах шалгуураар үнэлнэ. Үүнд:

- Хичээлийн хэрэгсэл цаас, харандаа, гортиг, шугам зэргийн үүсэл зориулалт, хэрэглэх арга барил, ач холбогдлын талаар таних

- Мөн цаас харандааг сонгох, тэдгээрийн төрөл, маркийг мэдэх, зөв таниулах ажилд бэлтгэх мэдлэг чадварыг бататгах дадлага ажлууд.

- Зурагзүйн дүрэм, стандарттай холбоотой даалгавар, дасгалууд ажиллах. Муруйн байгуулалтыг судалж, дасгал ажиллах явцад суралцагчдыг дараах шалгуураар үнэлнэ.

- Муруй шугамыг таних, нэрлэх чадвар - Муруйг байгуулсан дүрслэл, дадлага ажлын чанар, гүйцэтгэл - Эд зүйлийн чимэглэл, таних тэмдэг, шинэ загвар, сонирхолтой хэлбэр дүрс

гаргахдаа гортигийн ба лекалийн муруйн байгуулалтыг ашигласан байдал

2. Техникийн деталийг зурахад хэрэглэгдэх дүрслэл Код Суралцахуйн

зорилт Суралцахуйн үйл ажиллагаа Хэрэглэгдэхүүн

2а. Техникийн деталийн гадна харагдах

Фото зураг, видео дүрс, эдлэл юмсын болон техникийн зураг, компьютер тоглоом зэрэг нь проекц дүрслэлийн арга зарчмаар дүрслэгддэг болохыг тайлбарлан

9

байдлыг дүрслэх “А”, “Е” системийн дүрслэлийн тухай ойлгох

ярилцана. Дэлхийн улс орнууд проекц дүрслэлийн “А” болон “Е” системийг хэрэглэдэг. ОХУ, Хятад, Европийн ихэнх орон, манай улс эд юмсын наанаас цааш проекцлон дүрсэлдэг “Е” системийг хэрэглэдэг байна. Харин эд юмсын цаанаас нааш нь проекцлон дүрсэлдэг “А” системийг АНУ болон Ази, Европийн зарим орнууд мөрддөг байна. Дүрслэлийн дээрх хоёр системийг зурагт үзүүлэн ашиглан тайлбарлан ярилцана.

Эд юмсыг нэг ба хоёр хавтгайд проекцлон дүрслэхэд хэлбэр дүрс нь бүрэн танигдахгүй байвал гурав

ба түүнээс олон хавтгайд дүрсэлж болдгийг үндсэн, нэмэлт, хэсэгчилсэн байдлын жишээн дээр тайлбарлана. Гол дүрслэлийг оновчтой зөв сонгох нь дүрслэлийн тоог тодорхойлох үндэслэл болно.

Техникийн эд ангийн проекц зургийг зурах дасгал ажиллана.

“Зурагзүй I” сурах бичиг 2011 он 58-72 тал

Мөнхбаяр Д., нарын (2006) Зураг төсөл 8, 9-р ангийн сурах бичиг, Тамир Х., нар (2012)., Зурагзүй технологи I, II сурах бичгийг ашиглах Зураг зүй багаж, хэрэглэгдэхүүн Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх

2б. Техникийн деталиас (модель) эскиз зураг зурах

Техникийн эд ангийн тухай бодит үзүүлэн дээр ярилцана. Эд ангийг түүний зориулалт, үүрэг, хийх арга зэргээс хамаарч хэрхэн ангилдгийг тайлбарлана. Эд ангийн элемент хэсэг тус бүрийн нэршлийг мэдэж авах дасгал ажиллана.

Эд ангийн тойм зураг зурах бэлтгэл ба үндсэн шатыг мэдэж, тойм зураг зурах дасгал ажиллана. Техникийн эд ангийн тойм зургийг зурахдаа дөрвөлжин шугамтай цаасан дээр зургийн багаж хэрэгсэл ашиглахгүйгээ, ойролцоо хэмжээ харьцаагаар зурах аргачлалыг зурагт үзүүлэн, жишээ зургаар тайлбарлана.

2в. Эскизээс ажлын зураг зурах

Эд ангийн ажлын зургийг тодорхой жишээ зураг ашиглан тайлбарлан ярилцана. Ажлын зурагт тавигдах шаардлага тус бүрийг танилцуулна. Ажлын зурагт гол дүрслэл сонгох нь хамгийн чухал байдаг. Зурах эд ангийн аль талыг гол дүрслэлээр сонгох вэ? Тухайн эд ангийн хэлбэр дүрс, хэмжээний талаар хамгийн тодорхой мэдээлэл өгөхүйц тэр талыг гол дүрслэл (байдал) болгон сонгоно. Гол дүрслэлийг сонгосны дараа тухайн эд ангийг хэдэн дүрслэлээр (байдал, огтлол, зүсэлт) зурахаа шийднэ. Ажлын зургийг зурах арга барилтай болох зорилгоор дасгал ажил гүйцэтгэнэ. Эд ангийн ажлын зургийг уншиж

Зураг зүй багаж, хэрэглэгдэхүүн Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх

10

ойлгох дасгал ажиллана.2г. Деталийн

гурван проекц болон изометр зурагт хэмжээ тавих

Өмнө үзсэн техникийн зурагт хэмжээ заах, тавих стандартыг сэргээн санах дасгал ажиллана. Эд ангийн зургийн хэмжээний тухай, хэмжээний төрөл, хэмжээ тавих шаардлага зэргийг тайлбарлан ярилцана. Эд ангийн овор хэмжээ (урт, өргөн, өндөр), элементүүдийн хэмжээ болон байршлын хэмжээг тавих аргыг зурагт үзүүлэн ашиглан тайлбарлана. Эд ангийн проекц зураг болон аксонометр дүрслэлд хэмжээ тавих дадлага ажил гүйцэтгэнэ.

Зураг зүй багаж, хэрэглэгдэхүүн Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх

2д. Техникийн эд ангийн дотоод бүтэц болон хэлбэрийг харуулах зорилгоор зүсэлт, огтлол хийж зурах

Деталийн гадаад, дотоод хэлбэр, бүтэц, хэмжээг тодорхой харуулах зорилгоор огтлол, зүсэлт хийх аргыг хэрэглэдэг болохыг тайлбарлан ярилцана. Огтлох хийх арга болон давхцуулсан ба шилжүүлсэн огтлолын онцлогийг мэдэж, ялгааг таних дасгал ажиллана. Проекц дүрслэлд зүсэлт хийх арга, энгийн ба нийлмэл зүсэлтийн онцлогийг мэдэх дасгал ажиллана. Огтлол, зүсэлтийг ялгааг мэднэ. Огтлол, зүсэлт хийсэн деталийн дүрслэлийг унших, тайлбарлах дасгал гүйцэтгэнэ.

2е. Деталийн проекц зургийг компьютерын программ ашиглан зурах

‐ Зурагзүйн мэргэжлийн программын хэрэгсэл, тохиргоотой танилцах

‐ Зургийн программын зурах, засварлах хэрэгслийг ашиглаж сурах,

Зургаа хэмжээ, бичиглэлийг хийх, хэвлэх


Үнэлгээ: Эд ангийн тойм ба ажлын зургийн дасгал гүйцэтгэх явцад дараах шалгуурын дагуу үнэлнэ.

- Эд ангийн зургийн төрөл, элемент хэсгийн нэрлэх эсэх - Эд ангийн элементүүдийн ялгаа, зориулалтыг тайлбарлах - Эд ангийн тойм зураг хийх дараалал, эд ангийн тойм ба ажлын зургийн адил

болон ялгаатай талыг зураг дээр тайлбарлах - Эд ангийн зурагт хэмжээ зөв заасан эсэхээр - Дадлага ажлын гүйцэтгэлээр

3. Эдлэлийн зохион бүтээлтэд орох холбоосын төрлүүд Код Суралцахуйн


3а Холбоосын стандартын болон стандартын бус эд ангийг дүрслэх, тэмдэглэх аргыг судлах

Деталийн холбоос, холбоосны зургийн ангилал, зориулалтыг тайлбарлан ярилцана. Эд ангийн холбоосын зураг хийхдээ, эд ангийн зориулалтаас хамааруулан дүрслэлийн төрлийг сонгох чадвартай болох

“Зурагзүй I” сурах бичиг 2011 он 58-72 тал

Мөнхбаяр Д., нарын (2006) Зураг төсөл 8, 9-р ангийн сурах бичиг, Тамир Х., нар (2012)., Зурагзүй технологи I, II сурах бичгийг ашиглах Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн

3б Эрээсийг дүрслэх, эрээстэй эд ангийн ажлын зураг зурах

Эрээсний төрөл, зориулалтыг тайлбарлах Эрээсийг дүрслэх, тэмдэглэх, зурах Бэхэлгээний деталийг нэрлэх, зориулалтыг жишээ дээр тайлбарлах чадвар эзэмшинэ.

3в Эрээсийг компьютер программ ашиглан зурах

Сонгосон зураг төслийн программ дээрээ эрээстэй эд ангийн зураг төсөл зурах, хэрэглэх

Хоёр хэмжээсээр Зураг зүйн стандартын дагуу зурах Хоёр хэмжээсээр эд ангийн зураг төсөл боловсруулах Хоёр хэмжээсээр зурсан холбоосын эд ангийн зургаа хэвлэн гаргах

11

3г Техникийн эд ангийн холбоосын ажлын зураг зурах

Боолтон болон шпилькэн холбоосны онцлог ялгаа, зориулалтыг тайлбарлах, Мөн хялбарчилсан ба томьёолсон дүрслэлээр нь зурах чадвартай болох

зурагзүй номоос үзэх Боголюбов С.К.”Черчение” м1985. С3

Багшид өгөх зөвлөмж: Техникийн зурагзүйн хичээл дээр багшлахуйн үйл ажиллагаанд дараах арга зүйг анхаарна.

- Холбоосын эд анги бүхий эдлэлийн бодит харагдаж байгаа байдлыг харуулж, тайлбарлахын зэрэгцээ, түүний проекц дүрслэлийг хамт тайлбарлах зарчмыг баримталж харилцан ярилцах;

- Эрээстэй деталийн проекц зургийг тайлбарлах явцад түүний бодит дүрсийг харж, харилцан ярилцах зэргээр бодит болон хийсвэр дүрийн төсөөллийг зэрэгцүүлж ойлголтыг бататгах, холбоосын эд ангийн хэлбэр, хэмжээг ойлгож, дүрслэх, зурагзүйн зориулалтын программ дээр зуруулах боломжийг бий болгох;

- Сургалтын арга зүйг төлөвлөхдөө: Ээлжит хичээлийн хөтөлбөр, төлөвлөлт нь сурагчдын хэрэгцээ, сонирхол, туршлага, насны болон хувийн онцлогийг харгалзсан байх

- Сурагч санал, бодлоо илэрхийлэх, ойр зуурын хэрэлгээний эд зүйлийн холбоосын байдлыг задлан, төрөл, холбох аргыг олж мэдэх боломжийг олгох, нотолгоо, үндэслэлийг чөлөөтэй тайлбарлах орчин нөхцлийг бүрдүүлэх, зурагзүйн зориулалтын программ дээр зурах арга зүйг тайлбарлах;

Сурагчийн сурах үйл ажиллагаа нь эдлэлийн угсарсан холболтыг тайлбарлах, эд ангиар нь салгаж угсрарч үзэх, угсрааны зургаас эд ангийн дүрслэлийг салган унших, дүрслэх,

- Холбоосын зургаас холбогч эд ангийг ялгаж таних дүрслэх; - Холбоосын, зориулалтыг тооцоолох;

Явцын үнэлгээндээ холбоосын дүрслэл, тооцоог унших, практик хэрэглээтэй холбож ойлгох мэдлэг, чадварыг хөтөлбөрийн үнэлгээний шалгуурын дагуу үнэлнэ. ДИЗАЙН (ГРАФИК ДИЗАЙНЫ ҮНДЭС)

4. График дизайн Код Суралцахуйн


4а График дизайны түүхэн тойм, төрөл ангиллын талаар судлах, хэлэлцэх

График дизайны өмнөх мэдлэгээ сэргээх зорилгоо ойлголтоо хуваалцана. График дизайны түүхэн тойм хөгжлийг талаарх мэдээллийн уншиж судлах, шинэ мэдлэгийг тэмдэглэн авна. Уншиж судалсан мэдлэг, мэдээллийг хүрээнд багууд танилцуулга бэлтгэнэ. Багууд өөрсдийн уншиж судалсан мэдээ мэдээллээ хуваалцах явцад бусад багууд танилцуулагатай холбоотой тодруулах асуулт бэлтгэх, хариулт авах байдлаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулна. Хичээлийн төгсгөлд багш, суралцагчид хичээлийн үр дүнгээ хэлэлцэнэ.

Н.Очирбат,Б.Бадрах. Дизайны онолын зарим асуудал. Хавтгайн урлаг.УБ.,2000. Розенсон.И.А. Основы теорий дизайна.2007., https://yandex.ru:posterdesign https://yandex.ru:graphicdesign

4б График дизайны шилдэг уран бүтээлүүдтэй танилцах

График дизайны шилдэг уран бүтээлүүд тэдгээрийн онцлогтой танилцана. График дизайны шилдэг уран бүтээлүүдийг ангилах, төрөлжүүлэх, харьцуулан ярилцана. Өөрсдийн зүгээс дүгнэлт өгнө. График дизайны шилдэг уран бүтээлүүдтэй холбоотой өөрсдийн ойлголтоо бусадтайгаа хуваалцана.

5. Сурталчилгааны дизайн

Код

Суралцахуйн зорилт


12

5а График дизайны зохиомжийн төрөл ангилал сэргээн санах, хэрэглэх

График дизайны төсөлт ажилд /1/зохиомжийн элементүүд (орон зай, зураас, дүрс, өнгө, материал, хэлбэр, гэрэл сүүдэр, хэмжээ) ашиглах, харьцуулах, жиших, эсрэгцүүлэх, бүтээх, байгуулах.

Төсөлт ажил: Постер дизайн Төсөлт ажлын алхмууд: 1. Асуудал, хэрэгцээг

илрүүлэх Төсөлт ажлын сэдвийн хүрээнд зохиомжийн ямар элементийг сурталчилгааны дизайнд ашиглахаа сонгоно. 2. Мэдээлэл цуглуулах, дүн

шинжилгээ хийх Төсөлт ажлын сэдвийн хүрээнд холбогдох мэдээлэл цуглуулж, зохиомжийн ямар элемент ашигласныг дүн шинжилгээ хийнэ. /бусад бүтээгдэхүүний сурталчилгааны хуудас-постер дизайнд/ 3. Дизайны шинэ санаа,

шийдэл гаргах Төсөлт ажлын сэдвийн хүрээнд гүйцэтгэх бүтээгдхүүний сурталчилгааны хуудасны зохиомж, түүний элементүүд болон уран сайнхны боловсруулалтыг харьцуулах, жиших Төсөлт ажлын сэдвийн хүрээнд зохиомжийн элемент ашигласан бүтээгдхүүний сурталчилгааны хуудас- постер дизайны дизайны шинэ санаа гаргах 4. Бүтээх, хөгжүүлэх Бүтээгдэхүүний сурталчилгааны хуудсын гүйцэтгэлд Photoshop, CorelDraw зэрэг зургийн программ ашиглана. Хувилбар А. Хувилбар Б,В

А2 хэмжээтэй зургийн ватмон цаас, өнгийн цаас, харандаа, бийр, цавуу, хайч, зүсэгч, шугам, гортиг, үзгэн бал Н.Очирбат,Б.Бадрах. Дизайны онолын зарим асуудал. Хавтгайн урлаг.УБ.,2000. Розенсон.И.А. Основы теорий дизайна.2007., Розенсон.И.А. Основы теорий дизайна.2007., https://yandex.ru:posterdesign https://yandex.ru:graphicdesign

5б График дизайны зохиомжийн элементүүдийг хэрэглэх (орон зай, зураас, дүрс, өнгө, материал, хэлбэр, гэрэл сүүдэр, хэмжээ)

График дизайны төсөлт ажилд хэлбэрийн элемент (цэг, зураас, дүрс) ашиглах, харьцуулах, жиших, эсрэгцүүлэх.

5в Өнгийн хүрдийн талаар ойлгох, өнгө зохицолд ашиглах

Өнгө судлалын сургалтад өргөн хэрэглэдэг

В.Освальдын өнгийн дугуйг, өнгийн цаас ашиглан байгуулах, бүтээх: -Геометр дүрсүүдийг ( төрөл бүрийн хэлбэртэй) хайчилна. /12-24 өнгө/ - Оствальдын өнгийн системийн дагуу байрлуулна. - Өнгийн систем дээр ойролцоо ба эсрэг өнгө олох, сэдэх, зохиох. - Сурталчилгааны хуудас-постер дизайнд 2-3 өнгийн зохицсон хослолыг олох, сэдэх, зохиох.

График дизайны төсөлт ажилд хэлбэрийн элемент (цэг, зураас, дүрс) төрөл бүрийн зохиомж үзүүлэн Өнгийн цаас, харандаа Тараах материал Өнгийн дугуй харуулсан зурагт үзүүлэн Сурталчилгааны хуудас- постер дизайны үзүүлэн, тараах материал

13

5г Фотоколлаж хийх, үсгийн зохиомж хийх

Сурталчилгааны хуудас-постер дизайнд фото зургийн зүймэл хийх, үсгийн зохиомж ашиглах, хэрэглэх, сэдэх, зохиох, харуулах, үзүүлэх,

5д Постер дизайн зохиомжлох

Сурталчилгааны хуудас-постер дизайны зохиомжийг хайж олох, сэдэх, зохиох, бүтээх, байгуулах, шийдэх

https://yandex.ru:posterdesign https://yandex.ru:graphicdesign

6. Бүтээгдэхүүний сав баглаа боодлын зохион бүтээлт



6а Дүрсийн загварчлалтай танилцах, пиктограмм зохиох

Бүтээгдхүүний сав баглаа боодолд хэрэглэх пиктограмм зохиох: ‐ Бодит юмс

үзэгдлийн дүр зураг гаргах, дүрсийг уран сайхны аргаар загварчлах

‐ Пиктограмм, лого тэмдэг зохиох, сэдэх, байгуулах, бүтээх, үнэлж цэгнэх

Төсөлт ажил: • Бүтээгдхүүнд зориулсан

үндэсний хэв шинжийг илэрхийлсэн цаасан /ватом/ хайрцаг сав, уут, тор хийх

• Бүтээгдхүүний сав баглаа боодлын бүтээлч шийдэл, чимэглэл хийх, материал хоорондын зохицлыг шийдэх

А4 хэмжээтэй зургийн ватман цаас, өнгийн цаас, харандаа, бийр, цавуу, хайч, зүсэгч, шугам, гортиг, үзгэн бал Н.Очирбат,Б.Бадрах. Дизайны онолын зарим асуудал. Хавтгайн урлаг.УБ.,2000., Розенсон.И.А. Основы теорий дизайна.2007.,

6б Инфографик унших, график дүрслэл зохиох

Мэдээллийн график дүрслэлийг унших, хэрэглэх, ялган таних, ангилах, үнэлж цэгнэх, график дүрслэлийг сэдэх, зохиох, бүтээх

6в Макет хийх

Бүтээгдхүүнд зориулсан сав баглаа боодлын хэлбэр дүрсийг шинээр сэтгэн, зохион бүтээх, дэлгээс гаргах, макет хийх:

6г Орон зайн чимэглэл хийх

Бүтээгдхүүний сав баглаа боодлын бүтээлч шийдэл, чимэглэл хийх ‐ Зохиомжийн

(харьцаа, масштаб, өнгө, тэгш хэм г.м) ба хэлбэрийн (цэг, зураас, дүрс) элементийг зохион

14

бүтээлт болон чимэглэлд ашиглах, хэрэглэх

Багшид өгөх зөвлөмж: ‐ Багш өөрийн нөхцөл бололцоог ашиглан, хичээлийн бэлтгэлийг сайтар хангасны

үндсэн дээр сургалтыг явуулахад илүү үр дүнтэй, хүртээмжтэй болно. ‐ Агуулгын хүрээнд танхимын бус сургалтыг зохион байгуулж болох бөгөөд төслийн

бие даалтын ажлын үнэлгээг улирлын эсвэл жилийн эцэст үнэлэхээр зохион байгуулж болно.

‐ График дизайны үндэс хичээлийн сургалтын үйл ажиллагаа нь гар ажиллагаа, техник ажиллагаа, компьютер, зургийн программ, дэлгэц, проектор зэрэг тоног төхөөрөмжтэй хосолсон хэлбэрээр явагдахыг анхаарна уу.

ХI АНГИ

ТЕХНИКИЙН ЗУРАГЗҮЙ 1. Угсрааны зураг

№ Суралцахуйн зорилт


1а Угсрааны зургийн тухай мэдэх, ойлгох

- Багш цөөн деталь бүхий угсарагдсан эдлэл харуулж, тайлбарлах

- Угсрааны зургийн төрөл ялгааг ойлгуулах - Сурагчид өөрсдийн ахуй хэрэглээнд байх

эдлэлүүдээс угсрагдсан байдлыг судлах, ямар холбоос орж байгааг нэрлэн ярих

Мөнхбаяр Д., нарын (2006) Зураг төсөл 8, 9-р ангийн сурах бичиг, Тамир Х., нар (2012)., Зурагзүй технологи I, II сурах бичгийг ашиглах Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх;

Боголюбов С.К.”Черчение” м1985. С3


1б Угсрааны зургийн түүврийн хүснэгтийг унших

- Үндсэн хүснэгтийн хэмжээг сэргээн сануулах - Үндсэн хүснэгт дээр суурилан түүврийн хүснэгтэд

бичигдэх агуулгыг тайлбарлан харилцан ярилцах - Угсрааны зургийг түүврийн хүснэгттэй нь

харьцуулан унших, тайлбарлах 1в Угсрааны проекц

зургийг унших - Угсраанд хэрэглэгдсэн дүрслэлийн тухай өмнөх

мэдлэгээ сэргээн санах - Угсраанд хэмжээ, дугаар заах аргыг тайлбарлан

харилцан ярилцах - Түүврийн хүснэгтэд байгаа деталийн дугаараар

зургийг унших, тайлбарлах - Сурагчид угсрааны зургаас деталь хэсгүүдийг

салган уншиж ойлгох - Сурагчид байдал, огтлол, зүсэлтийг дүслэлийг

угсрааны зурагт ямар үүрэгтэй орлцсоныг ойлгож мэдэх

- Угсраанд деталиуд ямар холбоосоор холбогдсон байгааг уншиж харилцан ярилцах

1г Угсрааны проекц зургаас стандартын бус деталийн эскиз зургийг зурах

- Угсрааны зургаас стандартын ба стандартын бус деталиудын дүрслэлийг ялган тайлбарлах, харилцан ярилцах

- Түүврийн хүснэгт дэх дугаараар стандартын бус деталийн өгсөн дүрслэлийн дагуу эскиз зураг зурах

- Эсзиз зурагт хэмжээ заах, шаардагдах дүрслэл, тэмдэглэгээг хийх аргыг мэдэх

1д Угсрааны деталийг компьютерын

- Эскизээс ажлын зургийг компьютерын программ ашиглан зурах

- хэмжээ заах

15

программ ашиглан зурах

- Хоёр хэмжээсээр Зураг зүйн стандартын дагуу зурах хэрэгслийг ашиглаж сурах

- Хоёр хэмжээсээр деталийн зураг төсөл засварлах хэрэгслийг ашиглаж сурах

- Хоёр хэмжээсээр зурсан эдлэл, деталийн зургаа хэвлэн гаргах

2. Бүдүүвч зураг



2а Бүдүүвч зураг түүний төрөл ангилалыг мэдэх, ойлгох

- Бүдүүвч зургийн зориулалт, хэрэглээний тухай ойлголттой болох

- Сурагчид хөдөлгөөнт тоглоомын ажиллах зарчмыг харуулсан бүдүүвч зургийн тухай олж мэдэх, сэргээн санах

- Бүдүүвч зургийн төрөл, ангилалыг мэдэх

Тамир Х., нар (2012)., Зурагзүй технологи I, II сурах бичгийг ашиглах Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх Мөнхбаяр Д, Мэндээ Г, Гоцбаяр Р., (2013) Техникийн зурагзүй номоос үзэх

2б

Бүдүүвч зургийг компьютерын программ ашиглан зурах, унших

- Бүдүүвч зургийн томьёолсон тэмдгийг дүрслэх арга зарчмыг мэдэх

- Угсраа эдлэлийн зургийг Кинематик бүдүүвчээр дүрслэх

- Энгийн кинематик бүдүүвчийн томьёолсон дүрсийг зурах

- Сонгосон зураг төслийн программаа ашиглан цахилгааны бүдүүвч зураг зурах

- Кинематик ба цахилгааны бүдүүвч зургийн томьёолсон тэмдэглэгээг таниж унших, эд ангийг нэрлэх

Багшид өгөх зөвлөмж: Техникийн зурагзүйн хичээл дээр багшлахуйн үйл ажиллагаанд дараах арга зүйг анхаарна.

‐ Угсрагдсан деталь бүхий эдлэлийн бодит харагдаж байгаа байдлыг харуулж, тайлбарлахын зэрэгцээ, түүний проекц дүрслэлийг зурсан зургийг хамт тайлбарлах зарчмыг баримталж харилцан ярилцах;

‐ Деталийн проекц зургийг тайлбарлах явцад түүний бодит дүрсийг харж, харилцан ярилцах зэргээр бодит болон хийсвэр дүрийн төсөөллийг зэрэгцүүлж ойлголтыг бататгах, угсрааны зургаас деталийн хэлбэр, хэмжээг ойлгож унших, дүрслэх, зурагзүйн зориулалтын программ дээр зуруулах боломжийг бий болгох;

‐ Бодит угсраа болон угсрааны зурагт байгаа деталийн томьёолсон тэмдэглэгээг мэдэх, зурах

Сургалтын арга зүйг төлөвлөхдөө: - Сурагч санал, бодлоо илэрхийлэх, ойр зуурын хэрэглээний эд зүйлийн

угсрагдсан байдлыг задлан, холболтын төрөл аргыг олж мэдэх боломжийг олгох, нотолгоо, үндэслэлийг чөлөөтэй тайлбарлах орчин нөхцлийг бүрдүүлэх, зурагзүйн зориулалтын программ дээр зурах арга зүйг тайлбарлах;

- Угсрааны бүдүүвч зургийг унших, зурах Сурагчийн сурах үйл ажиллагаа нь эдлэлийн угсарсан холболтыг тайлбарлах, эд ангиар нь салгаж угсрарч үзэх, угсрааны зургаас деталийн дүрслэлийг салган унших, дүрслэх,

- Угсрааны зургаас деталийг хангалттай тооны проекцоор дүрслэх; - Деталийн хэмжээ, байршил, хэлбэр, зориулалтыг тооцоолох; - Деталийн томьёолсон тэмдэглэгээгээр бүдүүвч зургийг зурах, унших

16

Явцын үнэлгээндээ дараах шалгуурыг баримтална. Үнэлгээний зорилт Үнэлгээний шалгуурА. Мэдлэг, ойлголт - Угсрах холболтуудын үүргийг ойлгох

- Угсрааны зургийн үүрэг зориулалт, хэрэгцээг мэдэх - Бүдүүвч зургийн үүрэг зориулалтыг мэдэх - Гадаргуу, хавтгайн огтлолцолыг сэргээн санах, ойлгох - Нисэх ба усан загварт хэрэглэгдсэн гадаргуугийн огтлолд үүсэх шугамын

проекцыг ойлгох, мэдэх - Загварын проекц дүрслэлийг ойлгож, унших

Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх чадвар

- Угсрааны зургийг унших - Угсрааны зургаас деталийн хэлбэр, хэмжээ, дүрслэлийг салган унших,

зурах - Деталийн зургийг хангалттай тооны дүрслэлээр зурагзүйн программ

ашиглан зурах - Бүдүүвч зургийг унших, деталийг таних, зурах - Загварын проекц зураг дээр заасан оврын хэмжээг унших, харилцан

ярилцах В. Харилцаа, хандлага

- Үйл ажиллагааны олон төрөлд зурган мэдээллийг хэрэглэх - Техникийн зургийн стандартыг дадлага ажлын гүйцэтгэлдээ мөрдөх - Хэмжээ, байршлыг нягтлан тооцоолох - Бүтээлч үйл ажиллагаандаа инженерийн тооцооллын талаас хандах

ДИЗАЙН (ЛАНДШАФТ ДИЗАЙНЫ ҮНДЭС) 3.Уран барилга, ландшафт дизайны түүхэн загварыг судлах

Код Суралцахуйн зорилт Суралцахуйн үйл ажиллагаа Хэрэглэгдэхүүн3а Дэлхийн уран барилга,

ландшафтын онцлогийг судлах

Дэлхийн эртний уран барилга түүний орчны тухай хэрэглэгдэхүүн, мэдээллийн эх сурвалжаас судалж мэднэ. Ландшафтын дизайн шийдэл, барилгын загварын онцлогийг судалж, харилцан ярилцана.

Эх сурвалжаас цуглуулж судалж ирсэн материал, Нямжав Н, Энхтунгалаг Ш., (2014).Архитектур интерьер дизайны хар ба уран зураг Улаанбаатар. 292х

3б Монголын уран барилга түүний орчны загвар шийдэл, чимэглэлийг судлах

- Монголын эртний уран барилгын тухай хэрэглэгдэхүүн, мэдээллийн эх сурвалжаас судалж мэднэ.

- Сүм хийдийн уран барилгын загвар түүний гадна орчны тохижилтын хэв маяг, дэг жаяг, онцлогийг судлахдаа бодит орчинг үзэх, мэргэжлийн хүмүүстэй уулзаж ярилцах, бусад эх сурвалжаас мэдээлэл цуглуулна.

- Мэдээлэлдээ боловсруулалт хийж, харилцан ярилцах

Уран барилгын чимэглэлийн тухай зураг, бодит орчинг үзэх, танилцах

Багшид өгөх зөвлөмж: Уран барилга, ландшафтын түүхэн загварын онцлог өөрчлөлтүүдийг зураг, баримтаас харьцуулан ярих, үзүүлэх. Түүхэн тоймыг тайлбарлахдаа дэлхийн уран барилга, ландшафтын урлагийн түүхэн хөгжлийн тухайн он цагт монголд бүтээгдсэн түүхэн дурсгалуудыг харьцуулан интеграци байдлаар ярьж тайлбарлах. 4. Гурван хэмжээст зохиомж

Код Суралцахуйн зорилт Суралцахуйн үйл ажиллагаа Хэрэглэгдэхүүн4а Хавтгайгаас хагас

товгор зохиомж хийх

- Хавтгайгаас орон зайн зохиомж хийхийн тулд гэрэл, сүүдрийн ялгамжийг харуулсан эскиз зураг зурах

- Зургийн дагуу гадаргуугийн хотгор, гүдгэрийг харуулсан нугалаас хийхдээ

17

материалаа (цаас, барималын шавар) сонгон зохиомж зургийн дагуу гүйцэтгэх - Хагас товгор зохиомж хийсэн бүтээлээ гадна орчны

дизайн шийдлийн чимэглэлд хэрхэн ашиглахаа харилцан ярилцана.

Ching D.K., (2003)., Architectural Graphic Даажав Б., Монголын уран барилгын түүх (тэргүүн, дэд, гутгаар дэвтэр)., (2006)., Chun Cui., (2012) Интерьер, экстерьерийн эскиз зурах арга., Elizabeth Boults and Chip Sullivan (2009) Illustrated History of Landscape Design

4б Хавтгай дээр цоолбор өнгө хосолсон зохиомж хийх

- Дүрс, хээний зохиомжийг цоолборлох аргыг судлах

- Чимэглэлийн зохиомж цоолборлон дэвсгэр өнгөтэй хосолсон зохиомжийн бүтээлүүдтэй танилцах

- Зохиомжийн санаагаа зурах. - Цоолбор дүрстэй зохиомжийг хийхдээ

дэвсгэр өнгийн цаас, цоолборлох зузаавтар (120гр) цаас бэлдэнэ.

- Бүтээлээ орчны дизайн шийдэлд ашиглах

4в Геометр биетээр чимэглэлийн зохиомж хийх /Геометр биетийг

загварчлах

- Геометр биетийг дэлгээсийн дагуу хийх - Геометр биетийг загварчлах

- Загварчлан хийсэн биетийг орчны дизайн шийдлийн талбайн төвийг чимэглэх

Ching D.K., (2003)., Architectural Graphic Даажав Б., Монголын уран барилгын түүх (тэргүүн, дэд, гутгаар дэвтэр)., (2006)., Chun Cui., (2012) Интерьер, экстерьерийн эскиз зурах арга.,

18

5. Барилгын гадна талын орон зайн төлөвлөлтийн план зураг Код Суралцахуйн зорилт Суралцахуйн үйл ажиллагаа Хэрэглэгдэхүүн5а Амрах тайлбайн

төлөвлөлт гаргах

- Хүмүүсийн ажиллаж амьдрах орчныг бүлэглэх тухай мэдэх

- Хүний амрах орчныг судлах - Амрахад хэрэгцээтэй үйл ажиллагааг

төлөвлөх - Гадаад амрах талбайн орчны хэмжээг

төлөвлөх - Хэмжээний дагуу байх зүйлийг жагсаан

бичих (зүлэг, цэцэг, мод, сандал, ширээ, сүүдрэвч гэх мэт)

Жагсаалтын дагуу төлөвлөсөн зүйлийн байрлалыг төлөвлөн план зургийг зурах

Зураг зүйн багаж, хэрэгсэл харандаа, шугам, дэвтэр Биет болон зурагт үзүүлэн Бичлэг

Ching D.K., (2003)., Architectural Graphic Даажав Б., Монголын уран барилгын түүх (тэргүүн, дэд, гутгаар дэвтэр)., (2006)., Chun Cui., (2012) Интерьер, экстерьерийн эскиз зурах арга.,

5б Геометр биеийн хэлбэрээс байшингийн орчны загвар байгуулан зурах

- Сурагчдыг хэд хэдээр нь баг болгоно. Өмнөх хичээлд дээр хийсэн геометр биетийг загварчилсан бүтээлээ эвлүүлэн байшингийн загвар бүтээнэ.

Сурагчид өөрсдийн төлөвлөсөн орчны хэв маягт тохирох загвар, хэлбэрийг сонгон хийнэ. Геометр биетийг үндсэн дэлгээсийн дагуу нугалан хийж, цоолох, хотгор, гүдгэр үүсгэн загварчлах аргыг хэрэглэн шинэ хэлбэр үүсгэнэ.

19

5в Байшингийн орчны зам талбайн тохижилтын загвар зурах

- Сургуулийнхаа орчимын талбайн план зургийг хавтгайн зохиомж хийх аргаа ашиглан зурна.

- План зураг дээр байх зүйлээ зөв төлөвлөх нь ландшафтыг зөв зохион байгуулалттай харагдахад гол нөлөө үзүүлдэг. Жишээ нь: XVI зуунд байгуулсан английн хатан хааны цэцэрлэгт хүрээнлэнгийн план зураг харагдах байдлын зургаас хараарай.

- Талбайд хийх зам нь хүний очихыг

сонирхсон газарт хамгийн дөт хүрэхээр төлөвлөн зурна.

Зураг зүйн багаж хэрэгсэл харандаа, шугам, дэвтэр Биет болон зурагт үзүүлэн Бичлэг Ching D.K., (2003)., Architectural Graphic Даажав Б., Монголын уран барилгын түүх (тэргүүн, дэд, гутгаар дэвтэр)., (2006)., Chun Cui., (2012) Интерьер, экстерьерийн эскиз зурах арга.,

Багшид өгөх зөвлөмж: Техникийн загварын зурагзүйн хичээл дээр багшлахуйн үйл ажиллагаанд дараах арга зүйг анхаарна.

‐ Орон зайн зохиомжийг ойлгож хийхэд хавтгайн зохиомжоос орон зайг үүсгэх алхмуудыг баримтлан зурах, нугалах аргуудыг ашиглан сургах

‐ Гадна орчны төлөвлөлтөд байх зүйлийг судлан төлөвлөх ‐ Төлөвлөлтийн дагуу юмсыг (мод бут, сандал, сүүдрэвч, хогийн сав, зам, цэцгийн

мандал гэх мэт) зөв зохион байгуулалттай байрлууллсан план зурах ‐ Зарим хэсгийн хэрэгдэх байдлын зураг зурах ‐ Хэмжээ масштабыг тооцох

Сурагчийн сурах үйл ажиллагаа нь: - Орон зайн зохиомжийн мэдлэг, чадварыг эзэмших - Гурван хэмжээст дүрсээс загварчлалыг олон янзаар хийж сурах - Гадаргуугийн загварчлалыг өөрийн хийж байгаа орчны юмсын дизайнд

оновчтой ашиглаж сурах - Ландшафт хэмжээ масштабыг хэрэглэх

Явцын үнэлгээндээ дараах шалгуурыг баримтална. Үнэлгээний зорилт Үнэлгээний шалгуурА. Мэдлэг, ойлголт - Орон зайн зохиомжийн нугалаасын загварчлалын тухай мэдэх

- Гурван хэмжээст дүрсийн загварчлалын тухай мэдэх - Загварчилсан дүрсээ Ландшафт дизайнын шийдэлдээ ашиглах - Байгаль орчинд ээлтэй, хүмүүсд таалламжтой орчинг төлөвлөх

мэдлэг эзэмших Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх чадвар

- Орон зайн дүрсийн нугалаас хийж сурах - Гурван хэмжээст дүрсийг загварчилж сурах - Загварчилсан дүрсээ дизайн шийдэлд оновчтой ашиглах - Ландшафтын төлөвлөлт хийж сурах

В. Харилцаа, хандлага

- Үйл ажиллагааны олон төрөлд зурган мэдээллийг хэрэглэх - Хэмжээ, байршил, масштабыг тооцоолох

20

- Бүх зүйлээ байгаль орчинд ээлтэй, бусдын таатай орчинг бүрдүүлэхийн төлөө сэтгэл гарган хийх

ТЕХНИК, ТЕХНОЛОГИ

Х АНГИ “А” групп

ХУВЦАСНЫ ТЕХНОЛОГИ 1. Мөртэй хувцасны эсгүүр, загварчилгаа, оёх технологи



1а

Хүний бие галбирын онцлогийг судалж, антропометрийн цэгүүдийг тодорхойлох, хүний биеэс хэмжээ авах, харьцуулах

Алхам 1: - Төслийн ажлын зорилго, бүтэц, үе

шатууд болон төслийн ажил гүйцэтгэхэд сурагчдын бэлтгэх материал, багаж, хэрэгслийн жагсаалтыг сурагчдад танилцуулна.

- Төслийн ажил хийхэд сурагч бүр хэдэн м даавуу, ямар чимэглэлийн болон туслах материал бэлтгэхийг хэлж өгнө. Жишээ нь: эсгүүр байгуулах ватман цаас, загварчилгаа хийх калькан цаас, эсгүүрийн багаж хэрэгсэл гэх мэт. 1 м даавуу, далд урт цахилгаан, утас гэх мэт

- Төслийн ажлын төгсгөлд загварын үзүүлбэр зохион байгуулна гэдгийг анхааруулна. Улирлын төгсгөлд сурагчдын гүйцэтгэсэн төслийн ажлыг үнэлэх шалгуур, рубрикийг танилцуулна.

- Эсгүүрийн багаж хэрэгслүүдийг сурагчдад үзүүлж тайлбарлана.

Алхам 2. - Хүний биеийн хэлбэр галбирын талаар

уншиж судална. Сурагчид өөрсдийн бие галбирын онцлог, харьцааг тодорхойлно.

- Сурагчид дэвтэртээ модель зурж, хүний биеийн хэмжил зүйн цэгүүдийг тодорхойлж зурж, тэмдэглэнэ. Сурагчид хосоороо ажиллаж, харилцан бие биенийхээ биеийн хэмжээг аргачлал, зааварчилгын дагуу зөв авч тэмдэглэнэ. Өөрсдийн хувцасны размерийг тодорхойлж сурна.

- Ангийн нийт сурагчдын биеийн хэмжээнүүдийн статистик дундаж хэмжээг тооцоолж олох дадлага ажил хийнэ.

- Сурагчид биеийн хэмжээгээ зөв авсан эсэхийг багш сайн нягталж шалгаж, засч өгнө.

- Харин гэрийн даалгаварт гэр бүлийн гишүүдийнхээ биеийн хэмжээг авах, хувцасны размерийг тодорхойлох даалгавар өгнө.

Сургалтын хэрэглэгдэхүүн - Слайд - Нэгж хичээлийн

хөтөлбөр - Үнэлгээний рубрик - Ажлын хуудас - Зурагт болон дүрст

үзүүлэн, ажлын хуудсын жишиг загварууд,

Хэвлэмэл хэрэглэгдэхүүн: 1. Г.Чулуунаа. Эмэгтэй

мөртэй хувцасны эсгүүр, загварчилгаа. 2014 он.

2. Оёдлын технологи. УБ. 2008 он.,

3. Моод, загварын сэтгүүлүүд

4. Зурагзүй, технологи 10 сурах бичиг

Материал: - Даавуу материал - Наалтын материал - Оёдлын жижиг

хэрэгслүүд Багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж - Оёдол, эсгүүрийн

багаж хэрэгсэл - Гар оёдлын багаж

хэрэгсэл - Оёдлын машин - Индүү - Манекен Цахим хэрэглэгдэхүүн - Хувцас оёх

технологийг харуулсан видео бичлэг, зураг

Мэдээллийг гүнзгийрүүлэн судлах цахим хаяг ... гэх мэт

21

1б.

Мөртэй хувцасны суурь үлгэр байгуулах тооцоо хийх, эсгүүрийн тор байгуулах, эсгүүрийн байгуулалтыг зурах, шалгах

- Мөртэй хувцасны хувцасны суурь үлгэр байгуулах тооцоог хэрхэн хийх талаар багш зааварчилга өгнө.

- Сурагч бүр өөрийн биеийн хэмжээгээр тооцооллыг хийж шалгуулна.

- Эсгүүрийн тор байгуулах, эсгүүрийн байгуулалтыг зурах, шалгах аргыг багш зааварчилж биечлэн зурж үзүүлнэ.

- Сурагч бүр өөрийн биеийн хэмжээгээр тооцоолж, суурь үлгэрийг байгуулна. \М1:1, М1:4\ Зөв байгуулсан эсэхийг шалгахдаа сурагчдын хийсэн эсгүүрийг солилцон, шалгаж, алдаагий нь олох, хамтран засах зэргээр зохион байгуулна.




Хэвлэмэл хэрэглэгдэхүүн: 5. Г.Чулуунаа. Эмэгтэй

мөртэй хувцасны эсгүүр, загварчилгаа. 2014 он.

6. Оёдлын технологи.

УБ. 2008 он, хуудас

7. Моод, загварын

сэтгүүлүүд 8. Зурагзүй, технологи

10 сурах бичиг Материал: - Даавуу материал - Наалтын материал - Оёдлын жижиг

хэрэгслүүд Багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж - Оёдол, эсгүүрийн

багаж хэрэгсэл - Гар оёдлын багаж

хэрэгсэл - Оёдлын машин

1в. 1г

Мөртэй хувцасны загварчилгаа, энгэрийн танаас шилжүүлэх аргуудыг судлах, турших

Захны эсгүүр, загварчилгааг байгуулах, шалгах

- Багш шулуун, богино, үзэмжтэй, загварлаг даашинзыг манекенд өмсүүлж самбарын хажууд байрлуулсан байна. Уг даашинзны хэлбэр силуэт, стиль, загвар, өнгө, материал, чимэглэлийн талаар сурагчидтай ярилцана. Түүнчлэн уг загвар сурагчдад таалагдаж буй эсэхийг асууна. Уг даашинзыг илүү гоё болгохын тулд яаж өөрчилж болох санааг сурагчдаас асууж ярилцана. Тэдний санааг зуруулна.

- Багш сурагчдын гаргасан санаануудыг самбарт тэмдэглэнэ.

- Багш богино даашинзны төрөл бүрийн зураг, видео үзүүлж ярилцана.

- Сурагчид өөртөө зориулж хийх даашинзны 3-5 загварыг зурна. Анхны санаагаа сайжруулна.

- Сурагчид загварын ном сэтгүүл интернет гэх мэт мэдээллийн эх үүсвэрүүдээс судалсан судалгаандаа тулгуурлаж шулуун, богино даашинзны 5-8 ш загварын зураг зурах, тайлбар бичих

- Эсгүүрийг загварчлах аргуудыг багш зааж өгөх ба төрөл бүрийн хэлбэр, загвартай хувцасны эслементийг загварчлах дасгал, даалгавруудыг хийлгэнэ.

- Макетны даавуу, сонингийн цаас зэргийг ашиглан загварчилсэн эсгүүрээрээ хувцас эсгэн, бүтээж шалгана.

22

1д

Технологийн төлөвлөлт хийх, даашинз эсгэх, оёх, засах, чимэглэх

- Хувцас хийх материалын орцыг тодорхойлох аргад суралцана.

- Хувцсыг эсгэж оёхдоо материал, эрчим хүч бусад нөөцүүдийн хэрэглээнд хэмнэлттэй хандах талаар ойлгуулна.

- Сурагч бүр өөрийн зохиосон загвараа хийж гүйцэтгэх технологийн төлөвлөлтийг хийнэ. Үүнд: Хэрэглэх үндсэн ба туслах материалыг төлөвлөнө. Ашиглах багаж, тоног төхөөрөмийн жагсаалт гаргаж төлөвлөнө. Хувцсыг оёх технологи дарааллыг боловсруулж төлөвлөнө. Үүнд оёдол, эсгүүрийн бүдүүвч зураг, тэмдэглэгээг ойлгож, хэрэглэж сурна.

- Сурагч бүр зохиосон загвар, байгуулсан эсгүүр, үлгэрээ ашиглан хувцсыг эсгэнэ.

- Эсгэсэн хувцсаа гар оёдлоор шидэж биедээ таарсан эсэхийг шалгана. Шаардлагатай бол эсгүүрийг хэрхэн засах, тааруулахыг багш биечлэн зааварчилж, хамтарна.

- Хөнгөн хувцас оёх технологийн ажилбарыг сурагчид ААД бүрэмтлан, багшийн удирдлага дор гүйцэтгэнэ. Үүнд:

‐ Танаас оёх ‐ Рельеф оёх ‐ Бүрдэл хэсгүүдийг нэгтгэх ‐ Цахилгаан товч оёх ‐ Зах оёх, залгах ‐ Товчны нүх хэрэх гэх мэт ‐ Хувцсыг чимэглэх аргуудтай танилцаж,

хийсэн хувцсаа чимэглэж бэлэн болгоно.

- Индүү - Манекен Цахим хэрэглэгдэхүүн - Хувцас оёх

технологийг харуулсан видео бичлэг, зураг

Мэдээллийг гүнзгийрүүлэн судлах цахим хаяг ... гэх мэт.

Төслийн ажлын үе шат, бүтэц: Төслийн ажлын сэдэв: Шулуун богино даашинзны загвар зохион бүтээж, оёж, чимэглэх

Төслийн ажлын үе шат /Хугацаа/

Сурагчдын гүйцэтгэх үйл ажиллагаа Гарах үр дүн

Асуудал, хэрэгцээг илрүүлэх

- Төслийн ажлын зорилгыг тодорхойлно.

- Төслийн ажлын төлөвлөгөөг хийнэ. - Багшийн бэлтгэж үзүүлсэн загварт

дизайн анализ хийнэ. - Анхны санаагаа гаргана.

Төслийн ажлын зорилго Төслийн ажлын товч төлөвлөгөө /Дэвтэр дээрээ бичнэ./ Богино даашинзны 3-5 эскиз зураг

Мэдээлэл цуглуулах судалгаа хийх

- Хувцасны суурь үлгэр байгуулах аргачлалыг судална, туршиж хийнэ.

- Даашинзны эсгүүрийг загварчлах энгийн аргуудыг судална, туршиж байгуулна.

- Богино даашинзны загвар судална.

- Өөрийн биеийн бодит хэмжээгээр байгуулсан суурь үлгэр /М1:1, М1:4/

- Энгэрийн загварчилгааны байгуулалт 5 ш / М1:4/

- Даашинзны загварын судалгааны коллаж, болон зураг эскиз 5-8 ш

Дизайны шинэ санаа шийдэл гаргах

- Өөртөө хийх даашинзны загвар зохиож зурах

- Эсгэж оёх даашинзны загварыг сонгох

- 3-5 эскиз /А5-А4 формат цаасан дпээр өнгөтөөр зурж, тайлбар бичсэн байна/.

- Сонгосон даашинзны загварын зураг /А4/

Бүтээх, турших - Технологийн төлөвлөлт хийнэ. - Зохион бүтээж, хийсэн

23

- Даашинзыг эсгэж, оёж, чимэглэнэ. даашинз Үнэлэх, үр дүнгээ танилцуулах

- Төслийн ажлын баримт бичиг бүрдүүлнэ.

- Сурагч бүр төслийн танилцуулга бэлдэж, тайлан хамгаална.

- Хамтарч загварын үзүүлбэр зохион байгуулна.

- Төслийн ажлын баримт бичиг - Даашинзыг өмсгөж, загвар

үзүүлбэрт бэлдсэн модел буюу манекен

- Power point програм дээр бэлдсэн төслийн тайлан

Үнэлгээ: Явцын үнэлгээ: Төслийн ажлын явц буюу хичээл бүр дээр сурагч нэг бүрийн ойлголт, даалгаврын гүйцэтгэл, мэдлэг, чадварын ахицыг ажиглах хэрэгтэй, Хичээл бүр дээр төслийн ажлын гарах үр дүнгүүдийг гүйцэтгэлээр нь үнэлнэ.

Төслийн ажлын үнэлгээний жишиг рубрик /жишээ/

Үнэлэх шалгуур Маш сайн

Хангалттай /Дунд зэрэг/

Хангалтгүй /Сайжруулах шаардлагатай/

Дизайны шийдэл /15 хүртэлх оноо/

Богино, шулуун, бие барьсан силуэттэй боловч, өнгө, материал, чимэглэл, хуваалтын шугамуудыг дизайны хууль зарчмуудыг баримтлан маш оновчтой, сонирхолтой, шинэлэг байдлаар шийдсэн. Загвар, дизайныг гаргахын тулд хувцасны загварын судалгааг бүтээлчээр хийсэн. Зохиосон загварын хувилбаруудыг А4 формат хэмжээгээр, модельд өмсгөн, өнгө, материал, загварын онцлогийг тусган чадварлаг зурсан.

Богино, шулуун, бие барьсан силуэттэй боловч, өнгө, материал, чимэглэл, хуваалтын шугамуудыг оновчтой, сонирхолтлой, байдлаар шийдсэн. Загвар, дизайныг гаргахын тулд хувцасны загварын судалгааг хязгаарлагдмал хүрээнд хийсэн. Зохиосон загварын хувилбаруудыг модельд өмсгөж зурсан. Бие даан сэтгэх чадвар дутмаг, загвар зохиохдоо дуурайх, хэсэгчлэн дуурайх аргачлал давамгайлсан.

Богино, шулуун, бие барьсан силуэттэй боловч хэвшмэл, уламжлалт, тийм ч сонирхолтой бус загвар зохиосон. Загвар, дизайныг гаргахын тулд хувцасны загварын судалгаа хийгээгүй. Зохиосон загварын хувилбаруудыг таш хангалтгүй зурсан.. Бие даан сэтгэх чадвар дутмаг, загвар зохиохдоо дагах, дуурайх идэвхгүй хандлага давамгайлсан.

Суурь үлгэрийн байгуулалт /20 хүртэлх оноо/

Хүний бие галбирыг зөв тодорхойлж чадсан, биеийн хэмжээг аргачлалын дагуу алдаагүй зөв авсан, суурь үлгэрийн байгуулалтын тооцоог алдаагүй зөв гаргасан, эсгүүрийн багаж хэрэгсэл ашиглан суурь үлгэрийн байгуулалтыг алдаагүй зөв, цэвэр нямбайг байгуулж гүйцэтгэсэн.

Хүний бие галбирыг зөв тодорхойлж, биеийн хэмжээг аргачлалын дагуу авсан боловч 1-3 алдаа гаргасан, суурь үлгэрийн байгуулалтын тооцоог ихэнхийг зөв гаргасан, суурь үлгэрийн байгуулалтыг ихэнхийг зөв, байгуулсан гүйцэтгэсэн.

Хүний биеийн хэмжээг аргачлалын дагуу авахдаа 3аа дээш алдаа гаргасан, суурь үлгэрийн байгуулалтын тооцоог алдаатай гаргасан, цагтаа байгуулж чадаагүй.

Энгэрийн загварчилгаа /10 хүртэлх оноо/

Загварын онцлогийг зураг дээрээс зөв ойлгож, уншиж чаддаг. Энгэрийн танаасны шинэ байрлал, хуваалтын шугамыг зөв тооцоолж, хэмжиж, зурж байгуулж чадсан. Энгэрийн танаас шилжүүлэлтийг эсгүүрийн багаж хэрэгслийг зөв ашиглан загварын дагуу алдаагүй зөв, цэвэр нямбай байгуулсан.

Загварын онцлогийг зураг дээрээс ерөнхийд нь харж, баримжаалж, уншиж чаддаг. Энгэрийн танаасны шинэ байрлал, хуваалтын шугамыг тооцоолж, хэмжиж, зурж байгуулахдаа бага зэрэг алдаа гаргасан. Энгэрийн танаас шилжүүлэлтийг зөв байгуулсан.

Загварын онцлогийг зураг дээрээс харж, баримжаалж чадахгүй, уншиж чадахгүй байгаа. Энгэрийн танаасны шинэ байрлал, хуваалтын шугамыг тооцоолж, хэмжиж, зурж байгуулж чадахгүй, ихэнхийг алдсан. Энгэрийн танаас шилжүүлэлтийг збие даан байгуулж чадахгүй байгаа.

24

Материалын сонголт /10 хүртэлх оноо/

Тухайн загварын онцлог, зориулалт, өмсөх хүний дүр төрх болон материалын шинж чанарыг маш сайн тооцоолж, материалыг оновчтой сонгосон.

Материалыг сонгохдоо дээрх зарим үзүүлэлтүүдийг тооцож сонгосон.

Материалын сонголт оновчгүй.

Оёх, чимэглэх технологи /20 хүртэлх оноо/

Хувцсыг оёх технологи дарааллыг нягт нямбай, алдаагүй зөв төлөвлөж боловсруулсан. Технологи дарааллын дагуу хувцсыг зориулалтын багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж ашиглан алдаагүй, цэвэр нямбай оёж гүйцэтгэсэн.

Хувцсыг хугацаандаа оёсон боловч технологийн төлөвлөлт дутуу, технологи дараалал алдаатай.

Хувцсыг хугацаандаа оёж чадаагүй, технологи төлөвлөлт хийгээгүй, бохир, алдаатай оёсон.

Төслийн ажлын тайлан баримт бичиг /15 хүртэлх оноо/

Төслийн ажлын баримт бичгийг бүрэн гүйцэд, компьютерийн программ ашиглан, бүтээлчээр хийж гүйцэтгэсэн. Төслийн ажлын тайлан үзүүлбэрт өөрийн хийсэн хувцасны загварыг модельд өмсгөж, бэлтгэж, амжилттай оролцуулсан. Төслийн ажлын танилцуулгыг Power Point программ ашиглан, сонирхолтой, бүтээлч байдлаар бэлтгэж танилцуулсан.

Төслийн ажлын баримт бичгийг компьютерийн программ ашиглан, хийж гүйцэтгэсэн боловч зарим талаараа дутуу. Төслийн ажлын тайлан үзүүлбэрт өөрийн хийсэн хувцасны загварыг модельд өмсгөж, оролцуулсан боловч бэлтгэл дутуу. Төслийн ажлын танилцуулгыг Power Point программ ашиглан бэлтгэж танилцуулсан боловч дутуу, шинэлэг, бүтээлч сэтгэлгээ дутсан.

Төслийн ажлын баримт бичиг шаардлага хангахгүй. Хувцсыг хугацаандаа бүрэн гүйцэд оёж амжаагүй. Төслийн ажлын тайлан буюу танилцуулгыг бэлтгэж чадаагүй.

Загварын үзүүлбэрт бэлдэх, зохион байгуулах /10 хүртэлх оноо/

Төслийн тайлан хамгаалалт буюу загварын үзүүлбэрийг зохион байгуулахад голлох үүрэг гүйцэтгэсэн. Өөрийн зохион бүтээж хийсэн даашинзыг манекенд өмсүүлж, манекений үсзасалт, нүүр будалт, чимэг зүүлтийг үзүүлбэрт зориулж бүтээлчээр бэлдсэн.

Төслийн тайлан хамгаалалт буюу загварын үзүүлбэрийг зохион байгуулахад оролцсон. Өөрийн зохион бүтээж хийсэн даашинзыг манекенд өмсүүлж, бэлдсэн.

Төслийн тайлан хамгаалалт буюу загварын үзүүлбэрийг зохион байгуулахад идэвх санаачлага муутай хандаж бараг оролцоогүй. Манекен бэлдээгүй.

Багш өгөх зөвлөмж: /Нэмэлт мэдээлэл/ 10 дугаар ангид мөртэй хувцасны суурь үлгэр байгуулах, энгэрийн загварчилгаа буюу танаас шилжүүлэх аргууд нь гол агуулга болж судлагдана. Иймээс бие бариу силуэттэй, шулуун, богино загвартай даашинзны загвар зохиох даалгавар өгнө. Үүнд хэлбэр, силэт өөрчлөгдөхгүй боловч өнгө, даавууны хээ, танаасны байрлал, хэлбэр, материалын хослол, оруулга, чимэглэлийн шийдэл зэргийг олон янзаар шийдэж, шинэ загвар зохион бүтээнэ. Даашинзны энгэрийн танаасны хэв маяг, байрлалууд Нэг ижил хэлбэр, силуэтийн даашинзуудыг энгэрийн танаас, рельеф оёдлуудын байрлал хэлбэр, маягуудын олон янз хувилбараар загварчилж давтагдашгүй өвөрмөц стиль, загваруудыг үүсгэж болно. Аливаа загварууд нь загварчилгааны өвөрмөц арга шийдэлтэй байдаг. Дараах загваруудыг даашинзны суурь үлгэр дээр загварчилна.

25

Суурь үлгэрээр А Б В Г Д Е Ж эсгэж хийсэн даашинз

Энгэрийн танаас шилжүүлэлт

Загвар А 1. Энгэрийн суурь үлгэрийг том

цаасан дээр буулгаж зурна. Энгэрийн бэлхүүсний танаасыг зурагт үзүүлсэн байдлаар хажуу оёдлын шугам руу шилжүүлнэ. Энгэрийн гол шугам дээр хоолойн ухаарын цэгээс доош 16 см цэг тэмдэглэнэ. Суганы ухаарын цэгээс доош хажуу оёдлын шугам дээр 8 см-т цэг тэмдэглэнэ. Уг цэгүүдийг зурагт үзүүлсэн байдлаар холбож зурах ба энэ нь залгаасны шугам болно.

2. Залгаасны шугам дээр энгэрийн гол шугамаас 8,5 см-т мөрний цэгээс доош 6 см-т тус тус цэгүүд тэмдэглэж, энгэрийн дээд хэсгийг рельеф шугамыг зурна. Рельефний шугамаар хайчилж , марний танаасыг хаана.

3. Хажуу оёдлын шугамд өгзөгний шугамаас танаасны шугам хүртэл холбож зураад хайчилна. Бэлхүүсний танаасыг хаана. Ингэхэд өгзөгний шугамд жижиг танаас үүснэ.

26

Загвар Б Энгэр

• L1-L2 = L3-L4 = 8~10 см • L3-N1-R1-L4 цэгүүдийг

дөлгөөн шугамаар холбож зураад хайчилна.

• G3-G2 цэгүүдийг давхцуулан мөрний танаасыг G3-N1-L3-L2 хэсгийг л шилжүүлж хаана.

• L3-R1-R4 муруй шугамыг дөлгөөн холболтоор зурна.

Ар • L1-L2 = 8~10 см • L2-L4 цэгүүдийг дөлгөөн

шугамаар холбож зураад хайчилна.

• Бага энгэрүүд дээр үндсэн утасны шугам зурна.

Загвар В 1. Мөрний шугамд суганы

ухаарын цэгээс дээш 5см-т цэг тэмдэглэнэ. Уг цэгүүдээс хөхний цэгүүд рүү оглолцсон шугам зурна. Эдгээр шугамууд энгэрийн гол шугам дээр огтлолцоно.

2. Уг шугамаар хайчлах ба энгэрийн мөрний танаасуудыг хаана. Ингэхдээ эхлээд баруун талын танаасыг хаана. Дараа нь зүүн талын танаасыг хаана. Дараа нь зүүн талын мөрний шугамаас энгэрийн гол шугам руу чиглэсэн шугам дээр танаас шилжүүлж нээнэ.

Загвар Е

1. Даашинзны энгэрийн суурь үлгэрийг том цаасан дээр буулгаж зурна. Хажуу оёдлын шугам дээр суганы цэгээс доош 10 см-т цэг тэмдэглэж түүнийг хөхний цэгтэй холбоно.

2. Бэлхүүсний цэгээс доош 7 см-т цэгүүд тэмдэглээд бэлхүүсний танаасны төгсгөлийн цэгтэй холбож зурна.

3. Уг шугамуудаар хайчилж, энгэрийн мөрний танаасыг хаана.

27

Загвар Ж 1. Энгэрийн суурь үлгэрийг том

цаасан дээр буулгаж зурна. Хөхний цэгээс доош 7 см-т мөн хажуу оёдлын шугамд суганы ухаарын цэгээс доош 13 см-т цэг тэмдэглэнэ. Цэгүүдийг тасархай шугамаар холбож зурна.

2. Тасархай шугамын дагуу хайчилж, энгэрийн мөрний танаас хаана. Загвар дээрх хуниас нугалаасыг үүсгэх зорилгоор энгэрийн хажуу хэсэгт конус шилжүүлэлт хийх шугамыг зурагт үзүүлсэн хэмжээгээр тасархай шугамаар зурна.

3. Уг шугамын дагуу хайчилж 4 см хэмжээгээр конус шилжүүлэлт хийнэ. Энэ нь хуниас нугалаасны хэмжээ болно.

Хичээлийн агуулга, хөтөлбөр, төлөвлөгөөг боловсруулж хэрэгжүүлэхдээ тухайн орон нутаг, сум дүүрэгт байрлах оёдол, сүлжмэлийн чиглэлийн жижиг дунд үйлдвэр, компани, мэргэжилтнүүдтэй хамтран ажиллахыг зөвлөж байна. Тухайлбал, оёдлын үйлдвэрийн үйл ажиллагаа, зохион байгуулалттай танилцах экскурс хичээл зохион байгуулах, мэргэжлийн зохион бүтээгч, дизайнерийг зарим сэдэвт хичээлүүдийг оруулах гэх мэт. Түүнчлэн орон нутгийн судлах музей, үзэсгэлэн галарей зэрэг газруудад хувцас, гар урлалын бүтээлийн хийц, дизайн, материалын судалгааг хийлгэх, зарим төрийн болон олон нийтийн байгууллагуудтай хамтран уралдаан тэмцээн, үзэсгэлэн зохион байгуулах гэх мэтээр аль болох сонирхолтой, бүтээлчээр зохион байгуулаарай.

Хичээлийн агуулга, хөтөлбөр, төлөвлөгөөг боловсруулж хэрэгжүүлэхдээ тухайн орон нутаг, сум дүүрэгт байрлах оёдол, сүлжмэлийн чиглэлийн жижиг дунд үйлдвэр, компани, мэргэжилтнүүдтэй хамтран ажиллахыг зөвлөж байна. ҮНДЭСНИЙ УРЛАЛ

2. Үндэсний урлалын бүтээл: № Суралцахуйн


2а Гар урлалын төрлүүд тэдгээрийн зохиомж, хийцийн онцлогийг судлах, харьцуулах

- Үндэсний уламжлалт гар урлалын хийц, чимэглэлийн талаар судлах, ярилцах, харьцуулах, дүн шинжилгээ хийх

- Үндэсний урлалын талаар ойлголтоо бататгах, эд зүйлсийн хийцийн онцлогийг ялган тодорхойлох

- Эдлэлийн хэлбэр, харьцаа, өнгийг судлах, зурах дадлага ажил гүйцэтгэх

- Үндэсний урлалын тодорхой төрлөөр дасгал, даалгавар гүйцэтгэх,

- Үндэсний уламжлалт эд зүйлсийн хийц, чимэглэлийн талаар судлах, ярилцах, харьцуулах, дүн шинжилгээ хийх

- Үндэсний урлалын талаар ойлголтоо бататгах, эд зүйлсийн хийцийн онцлогийг ялган тодорхойлох

- Эдлэлийн хэлбэр, харьцаа, өнгийг судлах,

Хэвлэмэл хэрэглэгдэхүүн: -Бадамхатан.С Угсаатны зүй -Сонгино.Ч Монгол эмэгтэйн уран үйл -Өнөрмаа Уран хатгамал -Түмэнхишиг.П Уран хатгамлын үндэс -“Нээлттэй хичээл- урлахуйн ухаан” сэтгүүл Үзүүлэн, ажлын хуудас жишиг даалгаврууд

28

зурах дадлага ажил гүйцэтгэх - Үндэсний урлалын тодорхой төрлөөр дасгал,

даалгавар гүйцэтгэх,

Багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж: Зураг ба оёдол эсгүүрийн багаж хэрэгслүүд Материал: Төрөл бүрийн цаас, картон, даавуу, арьс, наалтын материал, туслах хэрэгсэл Цахим хэрэглэгдэхүүн: Музейн танилцуулга, тайлбарууд, урчуудын ярилцлага мэдээлэл, видео бичлэг Мэдээллийг гүнзгийрүүлэн судлах цахим хаяг

2б Жижиг эдлэлийн загвар гаргах, эскиз зурах

- Үндэсний бэлэг дурсгалын зүйлсийн загварын шинэ санаа гаргах, зургаар илэрхийлэх

- Дээрх мэдлэг, чадвараа бататган, гүнзгийрүүлэх зорилготой төслийн ажил гүйцэтгэх Жишээлбэл: багш тодорхой сэдвүүдээс сонголт хийлгэж, жижиг эдлэл, бэлэг дурсгалын зүйлсийн шинэ дизайн зохион бүтээх төслийн ажил хийлгэх боломжтой

- Сурагчид өөрсдийн шинэ санаа, зохиосон эдлэлийн загваруудыг тодорхойлж бичих, хувилбарууд гаргах

2в. Жижиг эдлэл урлах, зохион бүтээх

- Зохиосон загвараа бодитоор бүтээх, улирлын төгсгөлд үзэсгэлэн зохион байгуулна.

Төслийн ажил гүйцэтгэх явцад сурагчид үндэсний урлалын төрөл зүйл хийцийг судлах ба багшийн зүгээс мэдээллээр хангах, тэдний мэдлэг ойлголтыг бататгах дасгал дадлага хийлгэхийн зэрэгцээ судлан шинжлэх, шинэ санаа гаргахад дэмжин хөгжүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй.

Жишиг даалгавар: Дадлага ажил 1. Сэдэв: Үндэсний бэлэг дурсгалын зүйлс Зорилго: Үндэсний бэлэг дурсгалын зүйлсийн хэрэгцээг судлан орчин үеийн чимэглэлийн зүйлсийн дизайн, хэлбэр бүхий, үндэсний хэв маягийг хослуулсан эдлэлийн загвар зохиох Гүйцэтгэх даалгавар: Төсөлт ажил Төслийн нэр: “Монгол бэлэг” бэлэг дурсгалын зүйлс Асуудлын нөхцөл: Даяарчилалын өнөө үед дэлхийн улс үндэстэн бүр өөр өөрийн брэнд бүтээгдэхүүнээ сурталчилах, хамтран ажиллах сонирхол их болсон. Түүнчлэн аялал жуулчлал хөгжиж, сүүлийн жилүүдэд манай орныг зорих жуулчдын тоо жил ирэх тусам нэмэгдсээр байна. Улс орнуудыг зорьж буй жуулчин бүр тухайн орны онцлог бүхий бүтээгдэхүүн, бэлэг дурсгалын зүйлс худалдан авах сонирхолтой байдаг. Иймд Монгол бэлэг дурсгалын зүйлсийн төрөл зүйлд шинээр нэмэх бүтээгдэхүүний шинэ санаа гаргах, жижиг эдлэл урлахын тулд судалгаа хийцгээе. 1. Монгол үндэсний хатгамлаар чимэглэсэн жижиг бэлэг дурсгалын зүйлийн (Жишээ нь: хөргөгчний наалт, түлхүүрний оосор, номны хавтас, жижиг альбом, ... гэх.мэт) загвар зохион бүтээнэ үү.

А. Сонгосон бүтээлийн хэрэглээнд тавигдах шаардлагыг тодорхойлж бичнэ. Б. Өөрийн зохиосон загварын тодорхойлолтыг бичиж, давуу талыг судалгааны үндсэн дээр тайлбарлана .

2. Загварын зургийг акснометрийн проекцоор зурж хэмжээг тавих ба дэлгээсийг зураарай. 3. Эдлэлээ ямар материалаар хийх, ямар багаж хэрэгсэл орохыг тодорхойлно. Материал, Багаж хэрэгсэл Сонгосон материал Багаж хэрэгсэл

29

4. Эдлэл дээр хийх чимэглэлийн зургийг зурж өнгөөр ялган будах (хэд хэдэн хувилбар гаргасан байж болно) 5. Эдлэлийн загварыг батлуулах (үндэсний хэв маяг, шинэ санаа, хэрэглээний шаардлага хангасан эсэх гэх мэт) 6.Эдлэлийг хийж гүйцэтгэх Үнэлэх аргачлал:

Дадлага ажлыг үнэлэх рубрик: Үнэлгээ шалгуур Оноо

Мэдлэг, ойлголт (30%) Хийх эдлэлийн талаар бүтээлчээр судалгаа хийсэн байдал \20 оноо\

Үндэсний урлалын талаарх ном, хэвлэлийг уншиж судалсан боловч музейн үзмэрүүд, урлаачдын хийсэн бүтээлүүд, зургуудад шинжилгээ муу хийсэн. Сүүлийн үеийн худалдаанд байгаа бүтээгдэхүүний давуу ба сул талыг ерөнхий судалсан 0-8 оноо

Үндэсний урлалын талаарх ном, хэвлэлийг уншиж судалж, тэмдэглэсэн Музейн үзмэрүүд, урлаачдын хийсэн бүтээлүүд, зургуудад шинжилгээ хийж, ялган цэгцэлсэн Сүүлийн үеийн худалдаанд байгаа бүтээгдэхүүнд судалгаа хийж, давуу ба сул талыг ялган тодорхойлсон 9-14 оноо

Үндэсний урлалын талаарх ном, хэвлэлийг уншиж судалсан, тэмдэглэсэн, мэдээллээ боловсруулсан Музейн үзмэрүүд, урлаачдын хийсэн бүтээлүүд, зургуудад шинжилгээ хийж, ялган оновчтойг сонгон тэмдэглэсэн Сүүлийн үеийн худалдаанд байгаа бүтээгдэхүүний давуу ба сул талыг харьцуулан дүгнэсэн 15-20 оноо

Асуудал шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадвар (50%) Өөрийн зохиосон загварыг зургаар харуулсан байдал, Эдлэлийн гүйцэтгэл \материал, багаж хэрэгслийн сонголт, чимэглэл, эцсийн гүйцэтгэл \ 50 оноо\

- Загварын шинэ санаа оновчтой бус Загварын эскиз 2 удаа зассан Загварт үндэсний хэв маяг туссан боловч давтагдсан Технологийн баримт бичгийн боловсруулалт дутуу Эцсийн гүйцэтгэл дунд Өнгө үзэмж дунд Чанарын шаардлага хангаагүй 0-25

Загварын шинэ санаа гаргасан Загварын эскиз 1 удаа зассан Загварт үндэсний хэв маяг туссан давтагдаагүй Технологийн баримт бичгийн боловсруулалт хийсэн боловч Эцсийн гүйцэтгэл сайн биш Өнгө үзэмж дунд Чанарын шаардлага хангасан 26-39

Загварын шинэ санаа оновчтой Загварын эскиз засах шаардлагагүй Загварт үндэсний хэв маяг туссан давтагдаагүй Технологийн баримт бичгийн боловсруулалт гүйцэд хийсэн Эцсийн гүйцэтгэл сайн Өнгө үзэмж сайн Чанарын шаардлага хангасан 40-50

Харилцаа хандлага (20%) Бүтээлийн давуу талыг тодорхойлсон,тайлбар Гүйцэтгэлийн төлөвлөлт, материал, багаж хэрэгсэлийн сонголт \ 30 оноо\

Давуу талаа тодорхойлж тайлбарлаж чадаагүй Гүйцэтгэлийг цэвэр нямбай хийгээгүй Бүтээлийг хийхэд үндэсний оёдол, хатгамлын сонголт оновчгүй хийсэн 0-14

Давуу талаа тодорхойлж тайлбар хийсэн Цэвэр нямбай гүйцэтгэсэн Бүтээлийг хийхэд үндэсний оёдол, хатгамлын олон төрлүүдээс сонголтыг зөв хийсэн 15-25

Давуу талаа тодорхойлж тайлбар хийсэн Цэвэр нямбай гүйцэтгэсэн Бүтээлийг хийхэд үндэсний оёдол, хатгамлын олон төрлүүдээс сонголтыг оновчтой хийсэн 26-30

30

ХООЛНЫ ТЕХНОЛОГИ 3. Гурилан бүтээгдэхүүн



3а 3б 3в 3г 3д

Үр тариа түүний төрөл, гурилын ангилал, зэрэглэлийг таних, сонгох Гурил гурилан бүтээгдэхүүний хэрэглээ, ач холбогдлыг хэлэлцэх, найрлага, илчлэгийг тооцох Бүтээгдэхүүний зурмагийн төрөл, хийх технологийг судлах, турших Өөрийн нэрийн нарийн боов хийх төслийн ажил Гурилан бүтээгдэхүүн хийхэд хэрэглэгдэх ахуйн хэрэглээний багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийг зөв аюулгүй ашиглах

- Үр тарианы төрөл ангиллын талаар судлах, ярилцах, харьцуулах, дүн шинжилгээ хийх

- Гурилан бүтээгдэхүүн боловсруулах талаар ойлголтоо бататгах, түүний төрөл, онцлог, хэрэглээний талаарх мэдлэгээ харилцан солилцож гурилан бүтээгдэхүүний зөв хэрэглээний талаар шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлан ярилцах

- Гурилан бүтээгдэхүүнийг технологийн дагуу хийх, үүний тулд зуурмагийн төрлүүдийг хийж сурах

- Халуун боловсруулалт хийхдээ температур, хугацааг баримтлан багшийн зааж зөвлөснөөр бүтээгдэхүүний өнгө, болц, чанарыг шалгах арга барилтай болох

- Төрөл бүрийн гурилан бүтээгдэхүүний амт, тэжээллэг чанарыг тодорхойлох дасгал гүйцэтгэх,

- Нарийн боов хийх зуурмагийн төрлүүдийг эзэмшиж, түүндээ үндэслэн хэлбэр хэмжээ, чимэглэлийг өөрчлөн зохион бүтээх арга барилд суралцах

- Дээрх мэдлэг, чадвараа бататган, гүнзгийрүүлэх зорилготой төслийн ажил гүйцэтгэх Жишээлбэл: багш бүтээгдэхүүний орцыг өөрчлөх, орлуулах, шинээр хийх, чимэглэлийн шинэ санаа гаргах төслийн ажил хийлгэх боломжтой

- Сурагчид өөрсдийн шинэ санааг тодорхойлж тайлбарлах

- Хэлбэр хэмжээг өөрчлөн гурилан бүтээгдэхүүнийг технологийн дагуу хийх, улирлын төгсгөлд үзэсгэлэн зохион байгуулна.

Төслийн ажил гүйцэтгэх явцад сурагчид нарийн боовны төрөл зүйл технологи, өртөг, худалдах үнийг судлах ба багшийн зүгээс мэдээллээр хангах, чиглүүлэх тэдний мэдлэг ойлголтыг бататгах дадлага ажил хийлгэхийн зэрэгцээ судлан шинжлэх, шинэ санаа гаргахад дэмжин хөгжүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй.

Хэвлэмэл хэрэглэгдэхүүн: -Онаоодой.Ч Хүнс судлал. УБ., 2000 -Норовцэрэн.Я “Хоол үйлдвэрлэлийн жор технологи” УБ, 2005 -Азбука питания Губа.Н.И “Кулинария” М,1989 -Похлёбкин.В.В “О кулинартй от А до Я словарь-справочник” 1988 он -Хоол тэжээлийн гарын авлага /хоол судлалын төв/ УБ,2000 -Кенгис.Р.П “Домашнее приготовление: тортов, пирожных, печенья,пряников, пирогов” М.,1987 -Октябрь.Ж “тогооны ном” УБ, 2002 -Октябрь.Ж “ Дэлхийн улс гүрэн ба үндэстний хоол ” УБ,2002 -Урианхай.Ц “ Гэрийн нөхцөлд нарийн боов хийж сурах арга ” УБ,1983 он Ахуйн хэрэглээний багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж Материал: Төрөл бүрийн гурил, жимс жимсгэнэ, өндөг, ургамлын тос, элсэн чихэр, цөцгийн тос г.м Цахим хэрэглэгдэхүүн: - видео бичлэг Мэдээллийг гүнзгийрүүлэн судлах цахим хаяг

Жишиг даалгавар: Зорилго: Гурил, гурилан бүтээгдэхүүний найрлага, илчлэг чанар, хэрэглээг судлан гурилан бүтээгдэхүүнийг гэрийн нөхцөлд хийж болох зуурмагийн төрлүүдээс сонгон нарийн боов хийж, хэлбэр, хэмжээг өөрчлөн чимэглэл хийж сурах Төслийн нэр: “Шанзтай амтат нарийн боов” Асуудлын нөхцөл: Худалдаанд олон төрлийн гурилан бүтээгдэхүүн зарагддаг. Эдгээр нь чанарын хувьд олон янз. Сүүлийн үед транс тос, гурилын чанар, нэмэлт бүтээгдэхүүний талаар ихээхэн анхаарал татсан асуудлууд үүсэх болсон. Иймд гэр бүлийнхээ гурилан бүтээгдэхүүний хэрэгцээг хангахын тулд богино хугацаанд амттай, чанартай нарийн боов хийж сурах хэрэгтэй. Түүнчлэн өөрийн нэрийн амт чанар сайтай

31

гурилан бүтээгдэхүүн хийж зах зээлд гаргах боломж бий. Хөрөнгөтэй ба хөрөнгөгүй зуурмагаар богино хугацаанд хийж болох амт чанартай, эрүүл хооллолтын шаардлага хангасан нарийн боов хийхийн тулд судалгаа хийцгээе. Гүйцэтгэх даалгавар:

1. Амтат шанзтай боов хийхэд орох бүтээгдэхүүн, хэмжээ, хэлбэр, чимэглэлийг судлан зайлшгүй орох бүтээгдэхүүнийг тодорхойлно уу.

Амтат шанзтай боов (pie) нь эртний Египетээс гаралтай боловч анхны шанзтай боовыг Ромчууд хийсэн гэж үздэг. Одоо дэлхий дээр олон үндэстэн хэрэглэж, олон төрлөөр хийх болжээ. Бид ч өөрийн гэсэн онцлогтой шанзтай амтат боов хийж болно. Шанзтай амтат нарийн боовыг англиар “pie” оросоор “пироги” гэж нэрлэдэг. XIII зуунд Хубилай хааны үед Монгол дээдсийн зоогийн ширээнд маш амттай бялууруулсан боов тавьдаг байжээ.

Чанамал зуурмаг

Өндөгтэй зуурмаг Амтат шанзтай боов

Тослог зуурмаг

Давхраат зуурмаг Төрсөн санаагаа тэмдэглэх /ямар ямар бүтээгдэхүүн оролцуулж хийх, ямар хэмжээтэй орох, зуурмагийн төрөл г.м/ 1-р санаа Бүхэл үрийн гурил, нэгдүгээр гурил, бор сахар, цөцгийн тос, давс, өндөг г.м бүтээгдэхүүн ашиглан чанамал ба тослог зуурмагийн аль алинийг ашиглан шанзтай амтат нарийн боов хийнэ. 2-р санаа Өндөгтэй зуурмагаар хийнэ. Өндөгтэй зуурмагийг дээд гурилаар хийх ба шанз нь аарцтай жимс 3-р санаа --------------------------------------------------------------------------------------------------- Олсон санаагаа харьцуулан шинжилгээ хийе. Шалгуур 1 2 3 4 Амт шаардлага хангах эсэх Шанзтай тул амт,

тэжээллэг чанарыг нэмэгдүүлнэ

Дээд гурилаар хийх тул калори ихтэй боловч амттай

Хамгийн тохиромжтой өртөг 1ш- 1700т 1200т Хийх боломжит хугацаа 1.30 мин 40 мин Зайлшгүй орох бүтээгдэхүүн байгаа эсэх

Бүхэл үрийн гурил Өндөг, дээд гурил

2. Шанзтай нарийн боов-д орох хачируудыг сонгож тодорхойлно уу.

Шанзанд хийсэн шинжилгээ: Шалгуур 1 2 3 4 Амт шаардлага хангах эсэх + + + + Хамгийн тохиромжтой өртөг Хийх хугацаа + + + + Зайлшгүй орох бүтээгдэхүүн байгаа эсэх + + + +

1.Аарц, сахар, жимс

2.Арвайн гурил, сахар, шар тос, үзэм Пирогид орох шанз

3.Жимсний чанамал

4.Шоколадтай крем, самар

32

Гадаад үзэмж Өөрөө хийх боломж + + + + Бэлэн бүтээгдэхүүний чанар

3. Амтат шанзтай боов хийх технологи дарааллыг бичнэ үү. ҮР ДҮН. Дараах аргаар хийнэ.......................................................................................................................... Үндсэн бүтээгдэхүүн: Чанамал, давхраат зуурмагаар хийх Хачир: 2-ыг сонгов. Сонгосон бүтээгдэхүүний өртөгийн тооцоо Бүтээгдэхүүний нэр 1кг –ын үнэ Хэрэглэх хэмжээ Үнэ Амтат шанзтай боовны нийт үнэ: Гарц: Төслийн ажлаар даалгаврыг гүйцэтгэж бусад хүмүүсээс санал авах Даалгавар:

Өөрийн зохиосон шанзтай боовыг гэр бүлийн өглөөний хоолны менюд оруулах Боловсруулсан шаардлагуудын үндсэн дээр ням гаригийн өглөөний хоолны

цэсний хэлбэрүүдэд харьцуулалт хийсэн байх Боломжит бүтээгдэхүүн тэдгээрийн тоо хэмжээг тодорхойлох Технологийн карт боловсруулах “Ням гаригийн өглөөний унд” төслийн дор өөрийн ажлыг үнэлэх. Гэр бүлийн

гишүүдийн үнэлгээг хйилгэх Өөрийн төслийг танилцуулахад бэлтгэж ирэх

Үнэлэх аргачлал: Дадлага ажлыг үнэлэх рубрик:

Түвшин 1 Анхаарах шаардлагатай

Түвшин 2 Сайжирч байгаа

Түвшин 3 Хангалттай

Түвшин 4 Маш сайн

Мэдлэг, ойлголт (30%) Үр тарианы төрөл, тэжээллэг чанар, гурилын найрлага, илчлэгийг судлах, тайлбарлах Зуурмагийн төрлүүд, хөрөнгөтэй зуурмагаар хийх харийн боовны төрлийг нэрлэх, чимэглэлийг тодорхойлох

Үр тарианы төрөл, ангиллыг гүйцэд нэрлээгүй, хэрэглээг тодорхой тайлбарлаагүй Гурилан бүтээгдэхүүний хэрэглээг судласан боловч, ямар зуурмагаар бэлтгэсэн болохыг тодорхойлоогүй Гурилан бүтээгдэхүүний хадгалалт, чанарын шаардлагыг тайлбарлаагүй 0-14%

Үр тарианы төрөл, ангиллыг нэрлэсэн боловч хэрэглээг тайлбарлаагүй Гурилан бүтээгдэхүүний хэрэглээг судалсан, ямар зуурмагаар бэлтгэсэн болохыг тодорхойлох чадвар дунд Гурилан бүтээгдэхүүний хадгалалт, чанарын шаардлагыг дутуу тайлбарласан 15-19%

Үр тарианы төрөл, ангиллыг нэрлэж, хэрэглээг тайлбарласан Гурилан бүтээгдэхүүний хэрэглээг судалсан, ямар зуурмагаар бэлтгэсэн болохыг тодорхойлох чадвар сайн Гурилан бүтээгдэхүүний хадгалалт, чанарын шаардлагыг тайлбарласан 20-25

Үр тарианы төрөл, ангиллыг нэрлэж, хэрэглээг дэлгэрэнгүй тайлбарласан Гурилан бүтээгдэхүүний хэрэглээг судлан, ямар зуурмагаар бэлтгэсэн болохыг тодорхойлох чадвар сайн Гурилан бүтээгдэхүүний хадгалалт, чанарын шаардлагыг тодорхой тайлбарласан 26-30%

Асуудал Зуурмагийн Зуурмагийн Зуурмагийн Зуурмагийн

33

шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадвар (50%) Өөрсдийн хийсэн бүтээгдэхүүний хэлбэр хэмжээг өөрчлөх чимэглэх аргад суралцах Материал, багаж хэрэгслийг зөв сонгож тооцоолох, Технологийн дагуу урлах

төрлүүдийг дутуу нэрлэн, орцыг тодорхойлж чадаагүй Нарийн боов хийх технологид тавигдах шаардлагуудыг баримталаагүй Хэлбэр, хэмжээг өөрчлөн чимэглэлийг зохиомжлон бүтээгдэхүүн хийсэн байдал дунд Багаж, материалыг зөв сонгосон Бүтээгдэхүүний болц, өнгө үзэмж дунд,чимэглэлийн шинэ санаа гаргаагүй \хуулбарласан\ 0-20%

төрлүүдийг нэрлэн, орцыг тодорхойлсон Нарийн боов хийх технологид тавигдах шаардлагуудыг баримталсан Хэлбэр, хэмжээг өөрчлөн чимэглэлийг зохиомжлон бүтээгдэхүүн хийсэн байдал дунд Багаж, материалыг зөв сонгосон Бүтээгдэхүүний болц, өнгө үзэмж дунд, чимэглэлийн шинэ санаа гаргасан боловч дутуу 21-34%

төрлүүдийг нэрлэн, орцыг тодорхойлсон Нарийн боов хийх технологид тавигдах шаардлагуудыг баримталсан Хэлбэр, хэмжээг өөрчлөн чимэглэлийг зохиомжлон бүтээгдэхүүн хийсэн Багаж, материалыг зөв сонгосон Бүтээгдэхүүний болц, өнгө үзэмж сайн, чимэглэлийн шинэ санаа оновчтой 35-44%

төрлүүдийг нэрлэн, орцыг тодорхойлсон Нарийн боов хийх технологид тавигдах шаардлагуудыг сайн баримталсан Хэлбэр, хэмжээг өөрчлөн чимэглэлийг зохиомжлон бүтээгдэхүүн сайн хийсэн Багаж, материалыг зөв сонгосон Бүтээгдэхүүний болц, өнгө үзэмж сайн, чимэглэлийн шинэ санаа оновчтой болсон 45-50%

Харилцаа хандлага (20%) Бүтээлийн хамгаалалт, тайлбар Эх сурвалжаас ажиллах, мэдээлэл цуглуулах, хэрэгцээт мэдээллийг боловсруулах

Мэдээлэл дутуу Судалгаа хийгээгүй Бүтээлийн хамгаалалт, тайлбар сул Техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлтэй харьцаж буй байдал дунд Ажлын байрыг тогтмол цэвэрлээгүй 0-5%

Мэдээлэл боловсруулалт дунд, судалгаа дутуу хийсэн Бүтээлийн хамгаалалт, тайлбар хийсэн Техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлтэй харьцаж буй байдал дунд Ажлын байрыг тогтмол цэвэрлэсэн 6-12%

Судалгаа хийсэн Мэдээлэл боловсруулалт сайн Бүтээлийн хамгаалалт, тайлбар Техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлтэй харьцаж буй байдал сайн Ажлын байрыг тогтмол цэвэрлэсэн 13-15%

Судалгаа сайн хийсэн Мэдээлэл сайн боловсруул-сан Бүтээлийн хамгаалалт, тайлбар сайн Техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлтэй зөв харьцаж цэвэрч нямбай ажилласан 16-20%

4. Хүлээн авалтын зууш, десерт хийх



4а

Хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэний төрөл зүйл, хадгалалтын талаар мэдэх, найрлага,

Хүнсний ногоо жимс жимсгэний төрөл ангиллын талаар судлах, ярилцах, харьцуулах, дүн шинжилгээ хийх

- Хоол хүнс бэлтгэн боловсруулах талаар ойлголтоо бататгах, хүйтэн хоол, зуушны төрөл, онцлог, хэрэглээний талаарх мэдлэгээ харилцан солилцож эрүүл зөв

Хэвлэмэл хэрэглэгдэхүүн: - Хүнсний бараа

судлал - Норовцэрэн. Я “

Хоол үйлдвэрлэлийн жор технологи ” УБ

34

4б 4в 4г 4д

илчлэгийг тооцох Хүйтэн хоол, зуушны төрөл, ангилал, хэрэглээ, ач холбогдлыг судлах Хүлээн авалтанд зориулсан зууш (талх, ногоо, махан гэх мэт) бэлтгэх Эрүүл ахуйн шаардлагад нийцүүлэн ажиллах “Хүлээн авалтын зуушийг жимс ногоогоор чимэглэх урлаг” төслийн ажил хийх

хооллолт гэдгийг шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлан ярилцах

- Хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэд анхан шатны боловсруулалт хийх дарааллыг баримтлах, хэрчилтийн төрөл ба хутганы зөв барилтыг эзэмших

- Хүнсэнд халуун боловсруулалт (чанах, шарах, жигнэх, хуурах, утах г,м) хийх арга барил эзэмших

- Хүлээн авалтын зууш, десерт хийхэд суралцаж, түүний амт, тэжээллэг чанарыг тодорхойлох дасгал гүйцэтгэх,

- Хүйтэн хоол, зууш, десертийг таваглах, чимэглэх, олгох чадвар эзэмших

- Дээрх мэдлэг, чадвараа бататган, гүнзгийрүүлэх зорилготой төслийн ажил гүйцэтгэх. Жишээлбэл: Орцыг өөрчлөх, шинээр хийх, чимэглэлийн шинэ санаа гаргах төслийн ажил хийлгэх боломжтой


- Боловсруулсан хүйтэн хоол, зууш, амтат хоол (чанамал, нухаш повидло )- ыг технологийн дагуу хийх, улирлын төгсгөлд үзэсгэлэн зохион байгуулна.

Төслийн ажил гүйцэтгэх явцад сурагчид хүйтэн хоол, зууш амтатны төрөл зүйл технологи, энэ төрлийн үйлчилгээг судлах ба багшийн зүгээс мэдээллээр хангах, чиглүүлэх тэдний мэдлэг ойлголтыг бататгах дадлага ажил хийлгэхийн зэрэгцээ судлан шинжлэх, шинэ санаа гаргахад дэмжин хөгжүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй.

2005 - Азбука питания - Похлёбкин.В.В “ О

кулинартй от А до Я словарь-справочник ” 1988 он

- Хоол тэжээлийн гарын авлага / хоол судлалын төв / УБ,2000

- Октябрь.Ж “Гал тогооны ном ” 2002 он

- Октябрь.Ж “ Дэлхийн улс гүрэн ба үндэстний хоол ” 2002 он

Багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж: Материал: Төрөл бүрийн хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ, өндөг, ургамлын тос, элсэн чихэр, цөцгий, амтлагч г.м Цахим хэрэглэгдэхүүн: - видео бичлэг Мэдээллийг гүнзгийрүүлэн судлах цахим хаяг

ХI АНГИ ХУВЦАСНЫ ТЕХНОЛОГИ “А” групп 1. Монгол үндэсний хувцасны эсгүүр, загварчилгаа, оёх, чимэглэх технологи



1а 1б.

Монгол үндэсний хувцасны үүсэл, хөгжил, төрөл, ангилал, бэлгэдлийг судлах, тайлбарлах, бүтээлийн санаа гаргах Торгон материалын шинж чанар, онцлогийг судлах, шинж

- Багш Монгол үндэсний хувцасны үүсэл хөгжил, түүх, төрөл ангиллын талаар видео бичлэг, эсвэл слайд танилцуулга үзүүлж ярилцана.

- Сурагчдыг баг болгон хувааж, үндэстэн ястны хувцсуудыг судлуулж, хоорондын ижил төстэй болон ялгаатай талуудад анализ хийж болно. Багууд тухайн ястны хувцасны онцлогийг тусгасан орчин үеийн хувцасны загвар зохиож зурах ба тайлбарлана.

- Тухайн аймаг орон нутгийн ястны үндэсний хувцасны онцлогийг судлахдаа аймгийн орон нутас судлах музейд экскурс хичээл зохион байгуулж болно. Бусад үндэстэн ястны хувцаснаас ялгаатай, онцлог талуудыг




Хэвлэмэл хэрэглэгдэхүүн: 1. Т.Ариунаа. Монгол

хувцас эсгэж оёх технологи 2015 он.

2. Г.Чулуунаа. Үндэсний загвартай хувцасны эсгүүр, загварчилгаа. 2014 он.

35

1в.

чанарыг нь өөрчлөх аргыг турших, бүтээл хийх Монгол дээл болон цамцны эсгүүр байгуулах, загварчлах уламжлалт болон орчин үеийн аргуудаас суралцах, бүтээл хийх

судлуулна. - Этностиль буюу үндэсний хэв маягтай

орчин үеийн хувцасны стиль хэв маягийн талаар ярилцана. Сурагчид модель ашиглаж, өөрсдийн хийж өмсөхийг хүсч буй 3-5 загварыг зурна.

- Энэ улиралд хийж гүйцэтгэх төслийн ажлын зорилго, бүтэц, үе шатууд, хийх үйл ажиллагааг танилцуулна. Сурагчид төслийн ажлын төлөвлөгөө гаргана.

- Орчин үед монгол хувцас хэрхэн хөгжиж өөрчлөгдөж буй талаар судлах бие даалтын ажил, даалгавар, бүтээлч судалгаа хийлгэж болно.

3. Зурагзүй, технологи 11 сурах бичиг

Материал: - Торго болон бусад

даавуу материал - Наалтын материал - Оёдлын жижиг

хэрэгслүүд Багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж: - Оёдол, эсгүүрийн багаж

хэрэгсэл - Гар оёдлын багаж

хэрэгсэл - Оёдлын машин - Индүү - Манекен Цахим хэрэглэгдэхүүн: - Хувцас оёх технологийг

харуулсан видео бичлэг, зураг

Мэдээллийг гүнзгийрүүлэн судлах цахим хаяг ... гэх мэт

- Торгон ширхэглэгийн онцлог, физик, механик, химийн шинж чанарыг судална. Торгон эдлэлийг арчлах аргыг мэдэж авна.

- Монгол дээл эсгэх, оёх талаарх өмнөх мэдлэгийг сэргээн сануулж ярилцана.

- Монгол цамц болон дан дээл эсгэх уламжлалт болон орчин үеийн аргыг багш тайлбарлаж заана.

- Сурагчид өөрийн биеийн хэмжээгээр М1:1 –ээр эсгүүрийг байгуулж загварчилгаа хийнэ.

1г. - Монгол хувцас эсгэх, оёх, чимэглэх

- Монгол хувцас хийх материалын орцыг тодорхойлох аргад суралцана.

- Сурагч бүр өөрийн зохиосон загвараа хийж гүйцэтгэх технологийн төлөвлөлтийг хийнэ. Үүнд: Хэрэглэх үндсэн ба туслах материалыг төлөвлөнө. Ашиглах багаж, тоног төхөөрөмийн жагсаалт гаргана. Хувцсыг оёх технологи дарааллыг боловсруулж төлөвлөнө.

- Сурагч бүр зохиосон загвар, байгуулсан эсгүүр, үлгэрээ ашиглан хувцсыг эсгэнэ.

- Эсгэсэн хувцсаа гар оёдлоор шидэж биедээ таарсан эсэхийг шалгана. Шаардлагатай бол эсгүүрийг хэрхэн засах, тааруулахыг багш биечлэн зааварчилж, хамтарна.

- Монгол хувцас оёх технологийн ажилбарыг сурагчид ААД дүрэм баримтлан багшийн удирдлага дор гүйцэтгэнэ. Үүнд:

Эмжээр бэлтгэх, 1, 2, 3 болон давхар эмжих

Хошмог бэлтгэх, оёх Товч шилбэ зангидах, оёх Зах оёх, залгах Товчны нүх хэрэх гэх мэт

36

Ташуу энгэртэй цамц- Монгол дээлний эсгүүр дээр загварчилна. - А-В = Арын урт - В цэгийг дайруулан хэвтээ шугам татах ба энэ нь бэлхүүсний шугам

болно. - А-С = Цамцны урт /Жишээ нь 70 см/ - С цэгийг дайруулан хэвтээ шугам татах ба энэ нь цамцны хормойн

шугам болно. - Н-М = 4 см - М цэгээс доош бэлхүүсний шугам хүртэл шулуун татаж N цэг

тэмдэглэнэ. - N-О = 8 см - О цэгийг хормойн хажуу оёдлын шугамтай шулуунаар хобоно. Энэ

нь цамцны гадна энгэрийн хормойн шугам болно. Хормойн үзүүрийг дугуйруулан зурна.

- J-L = 6 см - А, L цэгүүдийг зурагт үзүүлснээр дээлний захны ухлаадаснаас

гадагш 1 см орчим өргөсгөж, дугуйруулан холбож зурна. Уг шугамаа үргэлжлүүлэн М цэгтэй холбоно. Энэ нь ташуу энгэрийн ухлаадасны шугам болно.

- Цамцны ханцуйны оруулгуудын өргөний хэмжээг сонгож, ханцуйны шугамд перпендекуляр байхаар паралель шугамууд зурна.

37

ҮНДЭСНИЙ УРЛАЛ 1. Үндэсний урлалын бүтээл:



2а Үндэсний урлалын болох зээгт наамлын үүсэл хөгжил, түүний зохиомж хийцийн онцлогийг судлан шинжлэх, эдлэлийн загвар зурах, эскиз гаргах,

- Үндэсний уламжлалт зээгт наамлыг судлах, уламжлалт ба орчин үеийн технологийг харьцуулах, ярилцах, дүн шинжилгээ хийх

- Зээгт наамлын урлалын талаар ойлголтоо бататгах, эд зүйлсийн хийцийн онцлогийг ялган тодорхойлох

- Зээгт наамал, зээгний төрлөөр дасгал, даалгавар гүйцэтгэх,

- Зээгт наамлаар урлаж болох эд зүйлсийн загварын шинэ санаа гаргах, зургаар илэрхийлэх

- Дээрх мэдлэг, чадвараа бататган, гүнзгийрүүлэх зорилготой төслийн ажил гүйцэтгэх Жишээлбэл: багш ханын чимэглэлийн дизайн зохион бүтээх төслийн ажил хийлгэх боломжтой

- Сурагчид өөрсдийн шинэ санаа, зохиосон эдлэлийн загваруудыг зурах, хувилбарууд гаргах

- Зохиосон загвараа бодитоор бүтээх, улирлын төгсгөлд үзэсгэлэн зохион байгуулна.

Төслийн ажил гүйцэтгэх явцад сурагчид зээгт наамлын хийцийг судлах ба багшийн зүгээс мэдээллээр хангах, тэдний мэдлэг ойлголтыг бататгах дасгал дадлага хийлгэхийн зэрэгцээ судлан шинжлэх, шинэ санаа гаргахад дэмжин хөгжүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй

Хэвлэмэл хэрэглэгдэхүүн: -Бадамхатан.С Угсаатны зүй -Дангаа Торгон зураг -Сонгино.Ч Монгол эмэгтэйн уран үйл -Өнөрмаа Уран хатгамал -Түмэнхишиг.П

Уран хатгамлын үндэс

-Үзүүлэн, ажлын хуудас жишиг даалгаврууд Багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж: Зураг ба оёдол эсгүүрийн багаж хэрэгслүүд Материал: Төрөл бүрийн торгон даавуу, наалтын материал, туслах хэрэгсэл Цахим хэрэглэгдэхүүн: Музейн танилцуулга, тайлбарууд, урчуудын ярилцлага мэдээлэл, видео бичлэг

2б Үндэсний оёдол, хатгамал, зээгт наамлаар урласан эдлэл зохион бүтээх

Жишиг даалгавар: Дадлага ажил 1. Сэдэв: Зээгт наамлаар урлах ханын чимэглэл Зорилго: Ханын чимэглэлийн дизайн, хэрэгцээг судлан орчин үеийн загвар, үндэсний хэв маягийг хослуулсан загвар гарган зээгт наамлаар урлах Төсөлт ажил: Төслийн нэр: Ханын чимэглэл хийх Асуудлын нөхцөл: Орчин үед ханын зураг, чимэглэлийг өргөн хэрэглэх болсон. XVI-XVII зууны үед Итали, Франц зэрэг улсад хүний хөрөг, байгаль, ан амьтанг дүрсэлсэн зургийг хатган оёж хүрээнд хийдэг байсан нь “панно” гэж нэрлэгдэж иржээ. Одоо үед ханын чимэглэлийг олон арга техникээр, зохиомжийн олон хэлбэр шийдэлтэйгээр хийх болсон нь сонирхол татах болсон. Иймд энэ талаар судалгаа хийж үндэсний хэв маяг бүхий ханын чимэглэл бүтээцгээе. Гүйцэтгэх даалгавар: 1. Зээгт наамлаар хийх ханын чимэглэлийн загвар зохион бүтээнэ үү.

А. Ханын чимэглэлд тавигдах шаардлагыг тодорхойлж бичнэ. Б. Өөрийн зохиосон загварын онцлог давуу талыг судалгааны үндсэн дээр тайлбарлана .

2. Ханын чимэглэлийн зургийг зурж хэмжээг тавих ба өнгөөр ялган будах (хэд хэдэн хувилбар гаргасан байж болно) 3. Эдлэлийн загварыг батлуулах (үндэсний хэв маяг, шинэ санаа, хэрэглээний шаардлага хангасан эсэх гэх мэт)

38

4. Ханын чимэглэлд орох материалын орцыг тооцоолж, ямар багаж хэрэгсэл орохыг тодорхойлно.

Материал, Багаж хэрэгсэл Сонгосон

материал Багаж хэрэгсэл

Мод Арьс Даавуу \торго, хөвөн, олсон г.м\ Наалтын материал \хатуу, даавуун, цаасан г.м\ Цавуу Картон цаас Металл утас Сүлжмэлийн утас

Шугам Харандаа Гар зүү Хайч индүү Оёдлын, хатгамлын, сүлжмэлийн утас Оёдлын машин Хуруувч Шөвөг Сүлжмэлийн зүү

Ханын чимэглэлийн өртөгийн тооцоо Бүтээгдэхүүний

нэр Хэмжих

нэгж Хэмжээ

Нэг бүрийн үнэ

Нийт үнэ

5.Эдлэлийг хийж гүйцэтгэх: Эдлэлийг хийх дарааллыг ажлын хуудаснаас харах. Үнэлэх аргачлал: Дадлага ажлыг үнэлэх рубрик Түвшин 1

Анхаарах шаардлагатай

Түвшин 2 Сайжирч байгаа

Түвшин 3 Хангалттай

Түвшин 4 Маш сайн

Мэдлэг ойлголт (30%) Зохиомжийн арга хэрэгсэл, зарчмуудыг нэрлэх, тайлбарлах, зохиомжид ашиглах аргуудыг сэргээн санаж тайлбарлах Тодорхойлолт, нэр томьёог хэрэглэж буй байдал

Ханын чимэглэлийн төрөл ангиллыг нэрлээгүй, ялгааг тайлбарлаагүй Хэмнэл ба давтамж, эрс ба нарийн ялгаа, тэгш ба тэгш бус хэмийн талаар ойлголт бага, Өнгийн системүүдийг нэрлэн, ялгаж, ашиглаж сурсан боловч бүтээлдээ муу ашигласан зохиомжийн шинэ санаа, сэдэл гаргасан боловч үндэсний елемент тусгаагүй, тайлбар өгөөгүй зохиомжийн эрэл хайгуул муу хийсэн 0-14%

Ханын чимэглэлийн төрөл ангиллыг нэрлэн, ялгааг муу тайлбарласан Хэмнэл ба давтамж, эрс ба нарийн ялгаа, тэгш ба тэгш бус хэмийн талаар ойлголттой Орон зай, өнгө, хэлбэр хэмжээ, онцлогийг хавтгайн зохиомждоо ашигласан Зохиомжийн шинэ санаа дунд, Зохиомжийн эрэл хайгуул хийсэн 15-19%

Ханын чимэглэлийн төрөл ангиллыг нэрлэн, ялгааг тайлбарласан Хэмнэл ба давтамж, эрс ба нарийн ялгаа, тэгш ба тэгш бус хэмийн талаар ойлголт сайн Орон зай, өнгө, хэлбэр, гэрэл сүүдэр, хэмжээ, онцлогийг хавтгайн зохиомждоо ашигласан Зохиомжийн шинэ санаа, гаргасан, зохиомжийн эрэл хайгуул хийсэн 20-24%

Ханын чимэглэлийн төрөл ангиллыг нэрлэн, ялгааг тайлбарласан Хэмнэл ба давтамж, эрс ба нарийн ялгаа, тэгш ба тэгш бус хэмийн талаар ойлголт сайн, Орон зай, өнгө, хэлбэр, гэрэл сүүдэр, хэмжээ, онцлогийг хавтгайн зохиомждоо ашигласан Зохиомжийн шинэ санаа, гаргасан, үндэсний элемент орсон, зохиомжийн эрэл хайгуул сайн хийсэн 25-30%

39

Асуудал шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадвар (50%) Шинэ санаа, сэдэл, шийдэл гаргах түүнийгээ хийх урлалын төрөлд тохируулан зургаар илэрхийлэх, эскиз гаргах Материал, багаж хэрэгслийг зөв сонгож тооцоолох, Технологийн дагуу урлах

Шаардагдах багаж материалыг сонгон, хэрэглэхдээ алдаа гаргасан Зохиомжийн ажилдаа үндэсний элемент тусган илэрхийлсэн боловч оновчтой бус Зохиомжийн шийдэл, гүйцэтгэлийг 2-3 удаа засаж сайжруулсан Наамлын бүрдэл хэсгүүдийн хэмжээ алдсан, 2- оос дээш удаа дахин хийсэн Зээгт наамлын зээгний эрчийг сул хийсэн, хатгамал, гоёлын оёдол ашиглаагүй Зээгт наамлын өнгө үзэмж дунд,гүйцэтгэл дутуу 0-19%

Шаардагдах багаж материалыг оновчтой сонгон бэлдэж, хэрэглэсэн Зохиомжийн ажилдаа үндэсний элемент тусган илэрхийлсэн Зохиомжийн шийдэл, гүйцэтгэлийг 1 удаа засаж сайжруулсан Наамлын бүрдэл хэсгүүдийн хэмжээ алдсан 1удаа дахин хийсэн Зээгт наамлын зээгний эрчийг сайн хийсэн, 2 төрлийн оёдол хатгамал ашигласан Зээгт наамлын өнгө үзэмж дунд зэрэг боловч гүйцэд хийсэн 20-29%

Шаардагдах багаж материалыг оновчтой сонгон тооцоог гаргасан Зохиомжийн ажилдаа үндэсний элемент тусган илэрхийлсэн Зохиомжийн гүйцэтгэлийн ур чадвар, шийдэл сайн Наамлыг технологийн дагуу сайн хийсэн 1-2 удаа зассан Эдлэлийн өнгө үзэмж сайн, 2-3 төрлийн оёдол хатгамал ашигласан 30-39%

Шаардагдах багаж материалыг оновчтой сонгон тооцоог гаргасан Зохиомжийн ажилдаа үндэсний элемент тусган илэрхийлсэн Зохиомжийн гүйцэтгэлийн ур чадвар, шийдэл сайн Наамлыг технологийн дагуу сайн хийсэн Эдлэлийн өнгө үзэмж, гүйцэтгэл сайн, 3-с дээш оёдол, хатгамал ашигласан 40-50%

Харилцаа хандлага (20%) Бүтээлийн хамгаалалт, илэрхийлэл, тайлбар Эх сурвалжаас мэдээлэл цуглуулах, хэрэгцээт мэдээллийг боловсруулах, Үндэсний өв соёлоо эрхэмлэх, шинэ санаа, шийдэл гаргахдаа тусгах хандлага

Орчин үеийн ханын чимэглэлийн дизайны онцлог болон хэрэглээг судлаагүй Төрөл бүрийн хэлбэртэй ханын чимэглэлийн дизайны шийдэл хувилбар гаргаагүй Бүтээлийг хамгаалалт сул, илэрхийлэл тайлбар өгөөгүй 0-6%

Орчин үеийн ханын чимэглэлийн дизайны онцлог болон хэрэглээг судлаагүй Төрөл бүрийн хэлбэртэй ханын чимэглэлийн дизайны шийдэл хувилбар гаргасан боловч сайжруулах шаардлагатай Бүтээлийг хамгаалалт, илэрхийлэл, тайлбар өгч буй байдал сул 7-10%

Орчин үеийн ханын чимэглэлийн дизайны онцлог болон хэрэглээг судалсан Төрөл бүрийн хэлбэртэй ханын чимэглэлийн дизайны шийдэл, 1-2 хувилбар гаргасан Бүтээлийг хамгаалалт, илэрхийлэл, тайлбар өгч буй байдал сайн 11-15

Орчин үеийн ханын чимэглэлийн дизайны онцлог болон хэрэглээг судалсан Төрөл бүрийн хэлбэртэй ханын чимэглэлийн дизайны шийдэл,3-аас дээш хувилбар гаргасан Бүтээлийг хамгаалалт, илэрхийлэл, тайлбар өгч буй байдал сайн 16-20%

ХООЛНЫ ТЕХНОЛОГИ 3.Мах, махан бүтээгдэхүүн



3а

Монгол үндэсний болон бусад үндэстний хүнсний хэрэглээний онцлог, нийтлэг ба ялгаатай

- Орон орны хоолны талаар судлах, ярилцах, харьцуулах, дүн шинжилгээ хийх

- Монгол үндэсний болон олон үндэсний хоолны онцлог, ялгаа, үйлчилгээний соёлыг судалж, зөв хооллох арга ухаанд

Хэвлэмэл хэрэглэгдэхүүн: -Хүнсний бараа судлал -Норовцэрэн. Я “ Хоол үйлдвэрлэлийн жор технологи ” УБ 2005

40

3б 3в 3г 3д

талуудыг харьцуулах, хэлэлцэх Амьтны ба далайн гаралтай бүтээгдэхүүний (малын мах, гахай, тахиа, загас, дайвар бүтээгдэхүүн) төрөл ангилал, найрлага, шимт бодис, илчлэг чанар, хэрэглээ судлах, хэлэлцэх Мах, махан бүтээгдэхүүнийг хүнсэнд зориулан сонгох, хадгалах Мах, махан бүтээгдэхүүний анхан шатны болон халуун боловсруулалт хийх, турших Халуун боловсруулалтаар төсөлт ажил хийх (Малын дайвар бүтээгдэхүүнээр хоол хийх, загасны махаар хоол хийх гэх мэт)

суралцахын чухлыг ярилцах - Мах, махан бүтээгдэхүүнд анхан шатны

боловсруулалт хийх дарааллыг баримтлах, халуун боловсруулалт хийх арга барил эзэмших

- Төрөл бүрийн Ази, Европ хоол хийхэд суралцаж, түүний амт, тэжээллэг чанарыг тодорхойлох дасгал, дадлага ажил гүйцэтгэнэ

- Хоолыг таваглах, чимэглэх, олгох чадвар эзэмшин түүндээ үндэслэн хэлбэр хэмжээ, чимэглэлийг өөрчлөн зохион бүтээх арга барилд суралцах

- Дээрх мэдлэг, чадвараа бататган, гүнзгийрүүлэх зорилготой төслийн ажил гүйцэтгэх Жишээлбэл: багш хоолны үндсэн бүтээгдэхүүн, хачир, сүүмсний орцыг өөрчлөх, чимэглэлийн шинэ санаа гаргах төслийн ажил хийлгэх боломжтой


- Хийж сурсан хоолоор тодорхой сэдвийн дор улирлын төгсгөлд үзэсгэлэн зохион байгуулна.

Төслийн ажил гүйцэтгэх явцад сурагчид Монгол хоол, бусад орны хоолны төрөл зүйл технологийг судлах ба багшийн зүгээс мэдээллээр хангах, чиглүүлэх тэдний мэдлэг ойлголтыг бататгах дадлага ажил хийлгэхийн зэрэгцээ судлан шинжлэх, шинэ санаа гаргахад дэмжин хөгжүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй.

-Азбука питания -Хоол тэжээлийн гарын авлага / хоол судлалын төв / УБ,2000 -Октябрь.Ж “тогооны ном ” 2002 он -Октябрь.Ж “ Дэлхийн улс гүрэн ба үндэстний хоол ” 2002 он Багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж: -Гал тогооны багаж хэрэгслүүд (хутга, халбагаг сэрээ, хүнс хэрчих мод, ганпанз, үрүүл,ая га таваг, сав хайруулын таваг г.м) -Хөргөгч, плитка, ажлын ширээ, жигнүүр, шарах шүүгээ, махны машин г.м Материал: Төрөл бүрийн хүнсний ногоо, мах, гурил, өндөг, будаа ургамлын тос, давс, цөцгийн тос, амтлагч г.м Цахим хэрэглэгдэхүүн: - видео бичлэг Мэдээллийг гүнзгийрүүлэн судлах цахим хаяг

Жишиг даалгавар: Дадлага ажил 1. Сэдэв: Загасаар хийх хоол. Зорилго: Далайн гаралтай бүтээгдэхүүний найрлага, илчлэг чанар, хэрэглээг судлан загасанд анхан шатны болон халуун боловсруулалт хийн түүнд тохирсон хачир, сүүмс бэлтгэж, хэлбэр, хэмжээг өөрчлөн чимэглэл хийж сурах Төсөлт ажил: Төслийн нэр: “Амталж шарсан загас” Асуудлын нөхцөл: Загас- энэ бол маш үнэт бүтээгдэхүүн юм. Түүнд уураг, эрдсийн бодис, витамин, өөх тос агуулагддаг ба фосфороор баялаг. Загас нь калори багатай, хүний биед амархан шингэдэг тул эрүүл хүнсний бүтээгдэхүүн гэж үзэн эмчилгээний хоол, биеийн жингээ хаях хүмүүст зориулсан хоол, эсвэл настангуудад, бага насны хүүхдэд зориулсан хоол хийхэд тохиромжтой. Үүний тулд судалгаа хийцгээе. Гүйцэтгэх даалгавар:

1. Мэдээлэл цуглуулж судалгаа хийх : Загас нь хурдан мууддаг бүтээгдэхүүн. Шинэ биш загасыг хүнсэнд хэрэглэж болохгүй. Хүний биед сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй тул загасны шинэ эсэхийг тодорхойлох шаардлагатай байдаг. Загасыг шинэ эсэхийг яаж тодорхойлох вэ?

Гадаад байдлыг харна. Хайрсан дээрээ гэмтэлгүй, толбогүй жигд байх Загасны махан дээр хуруугаараа дарахад гүн биш хонхорхой үүсээд буцаад

хурдан хэвэндээ орж байх

41

Шинэ ба хөргөөсөн загасны загалмай нь хурц улаан, нүд нь тунгалаг байна Шинэ биш загасны нүд нь булингартай юм шиг бүүдгэр, загалмай боролсон,

хайрс нь арьсандаа үлдэх зэрэг шинж илэрнэ. \ Шинэ биш загас нь тааламжгүй муудсан үнэртэй байна.

Худалдаанд амьд загас /бариад удаагүй/, хөргөөсөн, хөлдөөсөн, давсалсан, утсан /халуун ба хүйтэн аргаар/, хатаасан гэх мэт загасууд байдаг. Загасанд анхан шатны боловсруулалт хийцгээе.

1. Хөлдөөсөн загасыг гэсгээнэ. 2. Загасны хайрсыг хайрс цэвэрлэгч ба үрүүлийн тусламжтай цэвэрлэж болно. 3. Угаах 4. Гэдэс дотор, толгой, сэлүүр, сүүл хэсгийг авах \Үүнийг загасны шөл гаргахад

хэрэглэнэ\ 5. Хоолны зориулалтаар хувилж хэрчинэ.

Халуун боловсруулалт хийх дадлага: Чанах, шарах, жигнэх, утах

Эргэцүүлэл. Ямар хачиртай олгох вэ?, Сүүмсийг яаж бэлтгэх вэ?, Загасаар өөр ямар ямар хоол хийж болох вэ? Харилцан ярилцах Төрсөн санаагаа тэмдэглэх /ямар ямар бүтээгдэхүүн оролцуулж хийх, хачир, сүүмсний төрөл г.м/ 1-р санаа ------------------------------------------------------------------------------------------------------ 2-р санаа ------------------------------------------------------------------------------------------------------ Олсон санаагаа харьцуулан шинжилгээ хийх:

Нухсан төмс, луувангийн салат, вандуй, агшаасан будаа

Амтат чинжүүний салат, шарсан төмс, гурвалжин будаа

Загас шарахад орох хачирууд

Байцааны салат, чанасан төмс лууван, огурцы помидор,

цагаан будаа

Шинэ ногооны салат, гурвалжин будаа, цэцэгт байцаа, төмс

ХАЧИРТ хийсэн шинжилгээ: Шалгуур 1 2 3 4 Амт шаардлага хангах эсэх Зайлшгүй орох бүтээгдэхүүн байгаа эсэх Гадаад үзэмж Бэлэн бүтээгдэхүүний чанар ҮР ДҮН. Загасыг дараах аргаар шарна. Үндсэн бүтээгдэхүүн: - Хачир: 2-ыг сонгов. Сонгосон хоолны өртөгийн тооцоо Бүтээгдэхүүний нэр 1кг –ын үнэ Хэрэглэх хэмжээ Үнэ Шарсан загасны нийт үнэ......................Гарц: 5 порц Даалгавар: Технологийн карт боловсруулах Төслийн ажлаар гүйцэтгэсэн даалгаврыг гүйцэтгэж бусад хүмүүсээс санал авах Үнэлэх аргачлал: Дадлага ажлыг үнэлэх рубрик: Түвшин 1

Анхаарах шаардлагат

Түвшин 2Сайжирч байгаа

Түвшин 3Хангалттай \

Түвшин 4Маш сайн

Мэдлэг, ойлголт (30%)

Загасны төрөл зүйл, ангиллыг




42

Далайн гаралтай хүнсний бүтээгдэхүүн, загасны төрөл, тэжээллэг чанар, илчлэгийг судлах, тайлбарлах Загасаар хийх хоолны төрлүүд, хэрэглээ

судлаагүй, гүйцэд таньж нэрлээгүй, Загасан бүтээгдэхүүний хадгалалтыг судласан боловч, ямар аргаар боловсруулдаг болохыг тодорхойлоогүй Загасаар хийх хоолны төрлүүд, чанарын шаардлагыг тайлбарлаагүй 0-10%

судалсан боловч гүйцэд таньж, нэрлээгүй, Загасан бүтээгдэхүүний боловсруулалт хадгалалтыг судалсан Загасаар хийх хоолны төрлүүд, чанарын шаардлагыг дутуу тайлбарласан 11-18%

суалж гүйцэд таньж нэрлэсэн Загасан бүтээгдэхүүний боловсруулалт, хэрэглээг судалсан Загасаар хийх хоолны төрлүүд, хадгалалт, чанарын шаардлагыг тайлбарласан 19-24%

гүйцэд таньж, нэрлэсэн Загасан бүтээгдэхүүний боловсруулалт, хэрэглээг судалсан Загасаар хийх хоолны төрлүүд, хадгалалт, чанарын шаардлагыг тайлбарласан 25-30%

Асуудал шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадвар (50%) Загас загасан бүтээгдэхүүнийг хадгалах аргад суралцах Загасыг зөв сонгох, анхан шатны болон халуун боловсруулалт хийх чадвар Материал, багаж хэрэгслийг зөв сонгох хэрэглэх

Загас загасан бүтээгдэхүүнийг хадгалах аргыг дутуу судалсан Загасыг зөв сонгосон боловч анхан шатны боловсруулалтыг дутуу хийсэн Материал, багаж хэрэгслийг зөв сонгосон Технологийн дагуу халуун боловсруулалт хийгээгүй Бүтээгдэхүүний амт, өнгө үзэмж дунд, чимэглэлийн шинэ санаа гаргасан боловч дутуу 0-19%

Загас загасан бүтээгдэхүүнийг хадгалах аргад суралцсан Загасыг зөв сонгосон, анхан шатны боловсруулалт хийх чадвар дунд зэрэг Материал, багаж хэрэгслийг зөв сонгосон Технологийн дагуу халуун боловсруулалт хийсэн

Бүтээгдэхүүний амт дунд, өнгө үзэмж дунд, чимэглэлийн шинэ санаа гаргасан 20-29%

Загас загасан бүтээгдэхүүнийг хадгалах аргад суралцсан Загасыг зөв сонгосон, анхан шатны боловсруулалт зөв хийсэн Материал, багаж хэрэгслийг зөв сонгосон Технологийн дагуу халуун боловсруулалт хийсэн Бүтээгдэхүүний амт сайн, өнгө үзэмж сайн, чимэглэлийн шинэ санаа гаргасан 30-44%

Загас загасан бүтээгдэхүүнийг хадгалах аргад суралцсан Загасыг зөв сонгосон, анхан шатны боловсруулалт зөв хийсэн Материал, багаж хэрэгслийг зөв сонгох Технологийн дагуу халуун боловсруулалт сайн хийсэн Бүтээгдэхүүний амт маш сайн, өнгө үзэмж маш сайн, чимэглэлийн шинэ санаа гаргасан 45-50%

43

Харилцаа хандлага (20%) Бүтээлийн хамгаалалт, тайлбар

Эх сурвалжаас ажиллах, мэдээлэл цуглуулах, хэрэгцээт мэдээллийг боловсруулах

Мэдээлэл боловсруулалт дунд, судалгаа дутуу хийсэн Бүтээлийн Хамгаалалт сул, тайлбар дутуу хийсэн Техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлтэй харьцаж буй байдал дунд Ажлын байрыг тогтмол цэвэрлээгүй 0-5%

Мэдээлэл боловсруулалт дунд, судалгаа дутуу хийсэн Бүтээлийн Хамгаалалт дунд, тайлбар дутуу хийсэн Техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлтэй харьцаж буй байдал дунд Ажлын байрыг тогтмол цэвэрлэсэн 6-11%

Мэдээлэл боловсруулалт сайн, судалгаа хийсэн Бүтээлийн Хамгаалалт сайн, тайлбар хийсэн Техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлтэй харьцаж буй байдал сайн Ажлын байрыг тогтмол цэвэрлэсэн 12-17%

Мэдээлэл боловсруулалт сайн, судалгаа хийсэн Бүтээлийн Хамгаалалт сайн, тайлбар маш сайн хийсэн Техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэлтэй харьцаж буй байдал маш сайн Ажлын байрыг тогтмол цэвэрлэсэн 18-20%

X АНГИ

“Б” групп МЕХАНИК, ЭЛЕКТРОНИК

1. Механик ба элэектроник Код Суралцахуйн


1а Механик хийцийн нэгж угсрааны бүтэц, хүч хөдөлгөөний зарчмыг ойлгох

Техникийн бүтээлийн шинэ санаа дэвшүүлэх онолын үндэс:

- Механик хөдөлгөөн үүсэх зарчмыг техникийн бүтээлийн жишээн дээр тайлбарлана.

- Хөдөлгөөн ба шилжилтийн зарчмыг техникийн загварын жишээн дээр харьцуулан ярилцана.

- Хөдөлгөөн үүсгүүрийн төрлүүдийг механик ба цахилгаан үүсгүүрийн жишээгээр авч үзнэ.

- Сурагчдаар хялбар туршилт хийлгэнэ. - Техникийн эд ангиудыг үзүүлэлт, бүтэц

үүргийн дагуу сонгож, хувирган ашиглах, нэгж угсрааны бүтэц, хөдөлгөөний зарчмыг хэрэглэгдэхүүн дээр тайлбарлана.

- Техникийн хөдөлгөөнийг үүсгэх, өөрчлөх хэрэгцээнд тулгуурлан тайлбарлана.

- Хүч хожих зарчмыг ачаа өргөх жишээгээр туршина.

- Механик хөдөлгөөний параметрийг өөрчлөх арга нь жингийн даралт, хүч хожих зарчим, хурдыг удаашруулах, хурдасгах биетийн тэнцвэрээс хамааралтай болохыг жишээн дээр үзүүлж тайлбарлана.

-Механик хөдөлгөөн үүсгэх хялбар загварууд

-Ажлын хуудас

-Техникийн эд ангиуд

-Элемент, материалын зурагт үзүүлэн

-Хэмжүүрийн багаж -Цахилгаан үүсгүүр, -Ачаа өргөх туршилтын хэрэглэгдэхүүн

1б Электроникийн тухай ерөнхий ойлголт, тэдгээрийг тайлбарлах

- Цахилгаан хэлхээний холболт, энгийн тооцоолол хийх, техникийн бүтээлд хэрэглэх аргыг тайлбарлан ярилцана.

- Цахилгаан энергийн тусламжтайгаар эргэх, давших, давталттай хөдөлгөөнийг хэрхэн үүсгэхийг тайлбарлах, хэрэглэх, бодлого бодно.

1в Цахилгаан үүсгүүрийн талаар судлах,

- Зай, батерей зэрэг цахилгаан үүсгүүрийн гүйдэл, хүчдэлийг тооцоолон бүтээлдээ тохируулан сонгож ашиглана. Зэрэгцээ ба

44

хэрэглээг ойлгох цуваа холболтын зарчмыг хэрэглэгдэхүүн, үзүүлэн дээр тайлбарлан ярилцана.

1г Техникийн хялбар бүтээлийн дизайны шийдэл, загварчлах аргыг судлах, ойлгох, загвар зохиох, зурах

Техникийн дизайн:

- Техникийн бүтээлийн дизайн санааг гаргахдаа зохиомжийн элемент ба хэрэглүүрүүдийг ашиглан тоймлон зурна.

- Техникийн бүтээлийн санааг олон хувилбараар загварчлан зуруулж, сонгож шийдэл гаргана.

- Бүтээлийнхээ загварын хэлбэр бүтэц, ажиллагаанд тохируулан, электрон элементүүдийг тохируулан сонгоно.

- Ажиллах зарчмын электрон схемийн дизайн шийдлийг гаргана.

- Техникийн бүтээлийнхээ эд анги, угсрааны ажлын зургийг зуруулна.

- Техникийн бүтээлийнхээ хэсэг, зангилааны хийц, угсралтын технологийг төслийн багаар ярилцана.

-Гарын авлага -Зохиомжийн элемент ба хэрэглүүрийн ашиглах аргын үзүүлэн, макет -Шугам зургийн хэрэгсэл -Ажиллах зарчмын электрон схемийн дизайн загварууд -Компьютерийн програм -Нөөц электрон элементийн сан

1д Хийцийн материалын ангилал,төрөл, шинж чанар, идэвхгүй электрон элементийг судлах, турших, сонгох

- Тухайн төслийн сэдэв, техникийн өгөгдөл, бүтээлийн ажиллагааны зарчим, хийх технологийн гүйцэтгэл зэргээс хамаарч. технологийн дарааллыг төлөвлөнө

- Хийцийн материалын бүтэц, хэрэглээг техникийн загварын жишээн дээр тайлбарлана

- Тухайн төслийн сэдэв, техникийн өгөгдөл, ажиллагааны зарчим, технологийн гүйцэтгэл зэргээс хамаарч шаардлагатай идэвхгүй электрон элементийн жагсаалтыг судлан гаргана.

- Техникийн төсөлд шаардагдах идэвхгүй электрон элементүүдийг сонгох, ажиллагааг судалж мэдэх

1е Техникийн хялбар бүтээлийн хийц технологийн боловсруулалт хийх

Техникийн бүтээлийн загварчлал, хийц технологи: - Байгалийн болон хийцийн материалын

хэлбэрийг өөрчлөх (цутгах, өнгөлөх, угсрах ... гэх мэт) технологийн боловсруулалтыг төлөвлөлтийн дагуу дизайн технологийн кабинетад хийнэ.

- Электрон схем загварчлалын Workbench, Protens программ ашиглан техникийн загвар болон электрон схемийн шийдлийг хийсвэр орчинд ажиллуулж турших

- Техник аюулгүй ажиллагааны дүрмийг баримтлан ажиллах нөхцлийг бүрдүүлнэ.

- Сурагчдыг техникийн төслийн багаар хуваарилан эд ангийн ажиллагаа, хөдөлгөөнийг тооцоолох, электрон элементүүдийн параметрийг тооцоолох дадлага ажлыг хийнэ.

- Техникийн эд ангиудыг кинематик схемийн дарааллын дагуу угсарна.

- Механик хийцийн хялбар эд ангиудыг бүтээх, гагнаж угсрахдаа монгол дархны хөөмлийн технологи, гуулин гагнуурын аргыг ашиглан холбоно.

-Компьютер програм

-Хэмжих шалгах багаж -Технологийн боловсруулалтын гар ба цахилгаан багаж, хэрэгсэл -Мод, төмөр зэрэг байгалийн материал, хуванцар, резин зэрэг нөөц материалын сан -Технологийн боловсруулалтын гар ба цахилгаан багаж, хэрэгсэл -Нөөц электрон элементийн сан -Электроникийн багаж, хэрэгсэл

1ё Электрон элементүүдийн ажиллагааны зарчмыг судлах, тайлбарлах

1ж Механик хийцийн

хялбар эд ангиудыг холбох, ажиллагааг турших

45

- Бүтээлдээ тохируулан зохиож, туршсан электрон схемийг ашиглан элементүүдийг зарчмын дагуу угсарна.

1з Электрон элементүүдийн холболт, техникийн бүтээлийн хэрэглээ, туршилт хийх

Техникийн бүтээлийн ажиллагаа ба хөгжүүлэлт: - Төслийн өгөгдлийн дагуу техникийн бүтээлийг

турших бэлтгэл хангана. - Шаардлагатай үед эд анги, зангилаа,

холболтын механик тохиргоо, үйлчилгээ хийнэ.

- Электрон элементийн зөв ажиллагаа, хүчин чадалын тохирц, холболтын чанар зэргийг туршин шалгана.

- Материалыг тохируулан зөв сонгосон байдалд дүн шинжилгээ хийнэ.

- Техникийн бүтээл нь дэвшүүлсэн зорилгоо хангаж байгаа эсэхэд дүгнэлт гаргана.

- Цахилгаан энергийн хэмнэлттэй зарцуулалт, ашигт үйлийн коэфицентийг нэмэгдүүлэх замаар байгаль орчинд ээлтэй техникийн бүтээл гаргахад чиглүүлнэ.

- Техникийн бүтээлд механик болон электрон тохиргоо хийх

-Электроникийн багаж, хэрэгсэл

-Хэмжүүрийн багаж

-Тооцоолох багаж -Эсгүүр, загвар

Үнэлгээний зорилт А. Механик ба электроникийн мэдлэг, ойлголтыг үнэлэх Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадварыг үнэлэх В. Харилцаа хандлагыг үнэлэх Үнэлгээний шалгуур Үнэлгээний зорилт тус бүр нь дараах үнэлгээний шалгуураар хэмжигдэнэ.

Хүснэгт 2.Үнэлгээний шалгуур Үнэлгээний зорилт Үнэлгээний шалгуур

А. Механик ба электроникийн мэдлэг, ойлголт

Мэдлэг ойлголтоо сэргээн санаж буй байдал Тодорхойлолт, нэр томьёог хэрэглэж буй байдал Мэдлэг ойлголтыг тайлбарлаж буй байдал Асуудлын учир шалтгааныг онолын үндэстэйгээр урьдчилан

таамаглаж буй байдал Мэдлэг ойлголт зарчмуудыг ашиглах хэрэглэх

Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадвар

Эх сурвалжтай ажиллах, мэдээлэл цуглуулах, хэрэгцээт мэдээллийг ангилах, боловсруулах, хадгалах, дамжуулах

Асуудлын учир шалтгааныг тодорхойлох Асуудлыг судлах, шинжлэх Шинэ санаа, сэдэл, шийдэл гаргах Үндэсний өв соёлоо эрхэмлэх, шинэ санаа, шийдэл гаргахдаа

тусгах хандлага Санаа, шийдлийг сайжруулах Программ ашиглан зураг төслийг боловсруулах, загварчлах Гүйцэтгэлийн төлөвлөлт, нөөц тодорхойлсон байдал Багаж материалыг сонгох, ашиглах Гүйцэтгэлийн ур чадвараа харуулж буй байдал

В. Харилцаа, хандлага

Бүтээгдэхүүний чанар, үр дүн Үнэлэлт дүгнэлт өгөх Бүтээлийн хамгаалалт, илэрхийлэл, тайлбар

46

Үнэлгээний жин Сурагчдыг үнэлэх эцсийн үнэлгээний даалгавар боловсруулахдаа үнэлгээний зорилтын эзлэх хувийг дараах хүснэгтэд үзүүлсэн байдлаар хуваарилах нь тохиромжтой.

Хүснэгт 3.Үнэлгээний зорилт ба жин Үнэлгээний зорилт Үнэлгээний жин

А. Мэдлэг, ойлголт 30% Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадвар 50% В. Харилцаа, хандлага 20% ТЕХНИКИЙН ЗАГВАР 2. Усан онгоцны загвар



2а

Шингэн дэхь биеийн хөдөлгөөн, хөвөх хэрэгслийн талаар мэдэх, ойлгох

Усан онгоцны загварын шинэ санаа дэвшүүлэх онолын үндэс: - Хөвөгч хэрэгслийн талаар түүхэн баримтуудын

талаар ярилцана. - Шингэн дэхь биеийн хөдөлгөөн үүсэх зарчмын

талаар ойлгоно. - Ямар тохиолдолд хөвөх, живэх зарчмыг

техникийн загварын жишээн дээр харьцуулан ярилцана.

- Шингэн дэхь хөдөлгөөний үүсэл, түүхэн хөгжлийг ойлгуулах зорилготой мэдээллийг ажлын хуудсаар, интернет мэдээлэл ашиглан судлана.

- Хөдөлгөөн үүсгүүрийн төрлүүдийг жишээгээр тайлбарлан ярилцана.

- Сурагчид баг болон хялбар туршилт хийнэ. - ОУ-ын дүрэм журмын талаар хэлэлцэнэ.

-Техникийн хялбар загварууд

-Ажлын хуудас -Аэро, гидро, резин, цахилгаан

хөдөлгүүрийн загварууд

-Техникийн эд ангиуд

-Хэмжүүрийн багаж -Цахилгаан үүсгүүр

2б

Усан онгоцны загварын төрөл ангилал, тэмцээний журмын талаар хэлэлцэх

2в

Усан онгоцны загварын бүтэц, техникийн шаардлагыг мэдэх, ойлгох

- Хөдөлгөөний хуулийг тайлбарлан ярилцана. - Механик хөдөлгөөний өөрчлөх арга нь хүч

хожих зарчим, хурдыг удаашруулах, хурдасгах боломжийг жишээн дээр үзүүлж тайлбарлана.

- Тогтмол гүйдлийн хууль, акуммлятор, зайны талаар ойлголттой болно.

- Дээрх хуулиудыг ашиглан цахилгаан хэлхээгээр гүйх гүйдлийн хүч, хэлхээн дэхь ачааны эсэргүүцэл болон ачаан дээр унах хүчдэлийг хэмжих, чадлыг тооцоолол хийнэ.

2г

Усан онгоцны загварын онолын шугам зургийн талаар судлах, унших

Усан онгоцны загварын дизайн, загварчлал: - Усан онгоцны загварын онолын шугам зургийг

зурах аргад суралцаж, уншиж тайлбарлана. - Техникийн бүтээлийн дизайн санааг гаргахдаа

зохиомжийн элементүүд, дизайны хууль, зарчмуудыг судалж тайлбарлан, ярилцана.

- Усан онгоцны загварын шийдлийг олон хувилбараар загварчлан зуруулж, шийдэл гаргана.

- Бүтээлийнхээ загварын хэлбэр бүтэц, ажиллагаанд тохируулан, зарчмын электрон схемийн дизайн шийдлийг гаргана.

- Усан онгоцны загварын эд анги, угсрааны ажлын зургийг зуруулна.

- Техникийн бүтээлийнхээ хэсэг, зангилааны хийц, угсралтын технологийн дарааллыг

- Мэдээлэл авах гарын авлага

- Шугам зургийн хэрэгсэл

- Компьютер

2д

Усан онгоцны загварын дизайн чимэглэл, өнгийн зохицлын талаар хэлэлцэх, чимэглэлийн зураг гарах

47

Үнэлгээний зорилт А. Техникийн онол, дизайн зохион бүтээлтийн талаарх мэдлэг, ойлголтыг үнэлэх Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадварыг үнэлэх В. Харилцаа хандлага, хэрэглээг үнэлэх Үнэлгээний шалгуур Үнэлгээний зорилт тус бүр нь дараах үнэлгээний шалгуураар хэмжигдэнэ.


А. Техникийн онолын мэдлэг, ойлголт

Мэдлэг ойлголтоо сэргээн санаж буй байдал Тодорхойлолт, нэр томьёог хэрэглэж буй байдал Мэдлэг ойлголтыг тайлбарлаж буй байдал Асуудлын учир шалтгааныг онолын үндэстэйгээр урьдчилан таамаглаж

буй байдал Мэдлэг ойлголт зарчмуудыг ашиглах хэрэглэх

Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх

ур чадвар


Асуудлын учир шалтгааныг тодорхойлох Асуудлыг судлах, шинжлэх Шинэ санаа, сэдэл, шийдэл гаргах Санаа, шийдлийг сайжруулах

төслийн багаар ярилцан төлөвлөнө. - Өнгө зохицол, сонголтын талаар тайлбарлана.

2е

Усан онгоцны загварын их бие хийх, уламжлалт аргуудыг судлах, турших

Усан онгоцны загварын хийц технологи: - Усан онгоцны загварын их бие хийх 3 аргыг

дэлгэрэнгүй судлах - Хялбар хийцтэй усан онгоцны загварыг хийж

турших - Зургийн CorelDraw, Sketch up програм,

электрон схем загварчлалын Workbench, Protens программ ашиглан техникийн загвар болон электрон схемийн шийдлийг хийсвэр орчинд ажиллуулж турших дадлага ажлыг технологийн кабинетад зохион байгуулна.

- Байгалийн болон нийлмэл материалын хэлбэрийг өөрчлөх (цутгах, өнгөлөх, угсрах ... гэх мэт) технологийн боловсруулалтыг төлөвлөлтийн дагуу дизайн технологийн кабинетад хийнэ.


- Гар багажны төрөл ангилал хэрэглээний талаар дадлага ажил хийх

-Компьютер

-Хэмжих шалгах багаж

-Технологийн боловсруулалтын гар багаж

-Байгалийн болон нийлмэл материалиуд

2ё

Загварын удирдлага, төвөгтэй эд ангиудыг боловсруулах технологийг хэлэлцэх

2ж Усан онгоцны загварын ватерлиний тохиргоо, тогтворжилт туршилт, хөгжүүлэлт хийх

Усан онгоцны загварын туршилт ба хөгжүүлэлт: - Материалыг тохируулан зөв сонгосон байдалд

дүн шинжилгээ хийнэ.

- Техникийн бүтээл нь дэвшүүлсэн зорилгоо хангаж байгаа эсэхэд дүгнэлт гаргана.

- Техникийн загварын механик тохиргоо тэдгээрийн онцлогийг тайлбарлах

- Хэмжүүрийн

багаж

- Тооцоолох багаж

2з Усан онгоцны загварын чимэглэл, өнгөлөх будах ажиллагааг хийх

48

Программ ашиглан зураг төслийг боловсруулах, загварчлах Гүйцэтгэлийн төлөвлөлт, нөөц тодорхойлсон байдал Багаж материалыг сонгох, ашиглах Гүйцэтгэлийн ур чадвараа харуулж буй байдал

В. Харилцаа, хандлага Бүтээгдэхүүний чанар, үр дүн Үнэлэлт дүгнэлт өгөх Бүтээлийн хамгаалалт, илэрхийлэл, тайлбар



А. Мэдлэг, ойлголт 30% Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадвар 50% В. Харилцаа, хандлага 20%

Техникийн загварын жишээ. Дарвуулт усан онгоцны загвар. Дарвуулт усан онгоцны загварын их биеийг ямарч аргыг сонгон хийж болно. Ихэвчлэн нийтлэг байдаг материалаар хийхдээ, дизайн технологийн кабинетад гар багаж, энгийн туслах төхөөрөмж ашиглан гүйцэтгэхдээ техникийн зохион бүтээлт, технологийн нарийн ажиллагаанд суралцдаг. Сонгосон материалдаа тохируулан хэмжээг масштабаар багасгаж зурж болно. Будах дизайн чимэглэлийг сурагчид өөрсдийн санаагаар, янз бүрийн хувилбар аргаар шийддэг. Их биеийн тогтворжилт, суултын хүрээг зохистойгоор шийдвэрлэх ачааны хүндийн жинг тохируулах, шингэн дэхь биеийн хөдөлгөөний хуулийг сурагчдад тайлбарлан ойлгуулах бүрэн боломжтой. Мөн дарвуулыг хийхдээ нягт нэхээстэй, нийлэг давуун материалыг сонгон авч олон хувилбараар чимэглэдэг. Дарвуулын угсралт хийх, загварын хөвөх үеийн салхины чиглэл зэргийг тохируулахдаа тэмцээний зааврыг баримтлан тооцоолдог.

Их бие ба дарвуулын ажлын зураг, дизайн чимэглэлийн жишээ:

49

XI АНГИ МЕХАНИК, ЭЛЕКТРОНИК “Б” групп 1.Механик ба электроник

Код Суралцахуйн зорилт Суралцахуйн үйл ажиллагаа Хэрэглэгдэхүүн 1а Механик дамжуулгын

хялбар тооцоолол хийхэд суралцах, ойлгох,

Техникийн бүтээлийн шинэ санаа дэвшүүлэх онолын үндэс: - Байгаль дахь аливаа хувьсал өөрчлөлтийг

хөдөлгөөнтэй холбон тайлбарлах - Энгийн механик дамжуулгын төрлүүдийг

мэдэх, хэрэглээг ойлгох - Механик дамжуулгын ашиглалт,

механизмын хурд хүчийг өөрчлөх энгийн аргуудад суралцах

- Механик хөдөлгөөн цаг хугацаа. орон зайтай салшгүй холбоотой болохыг тайлбарлана.

- Хөдөлгөөнийг яаж тодорхойлох ба шилжилтийн зарчмыг техникийн загварын жишээн дээр харьцуулан ярилцана.

- Механик хөдөлгөөн үүсгэх хялбар загварууд

- Ажлын хуудас

- Оосорт, гинжит,

үрэлтийн, шүдэт зэрэг дамжуулгын загварууд

- Техникийн эд ангиуд

- Элемент,

материалын зурагт үзүүлэн

- Нөөц электрон

элементийн сан

1б Дамжуулгын тоог өөрчлөх аргуудыг судлах,

- Хөдөлгөөний өөрчлөлтийг механик дамжуулгын бүтцэд тулгуурлан, механизмын хурд хүчийг өөрчлөх энгийн аргуудад суралцуулна.

- Техникийн бодлого зохиох бодох - Сурагчдаар хялбар туршилт хийлгэнэ.

1в Цахилгаан дохионы тухай ойлголт

- Тодорхой давтамж бүхий хувьсах гүйдэл, хүчдэлийн хэлбэрийн жишээн дээр цахилгаан дохионы зарчмыг тайлбарлана.

- Хоёр ба түүнээс дээш тооны логик элементийг ашиглан тодорхой нийлмэл функц үүсгэх, түүний гүйцэтгэх тоон логик системийн тухай судлана.

1г Тоон электроникийн үндсэн ойлголт

- Тоон электроникийн хэрэглээг ойлгуулахдаа тасалдсан импульс өгөгддөг хэрэглээний зарчимд тулгуурлан тайлбарлана.

- Электрон схем болон интеграл микросхем хэлбэртэйгээр хийгдэж ашиглагддаг, логик функцийг гүйцэтгэж чадах ажиллагааг тайлбарлана.

- Нийлмэл логик функцүүдийн ажиллагааг гүйцэтгэх техникийн шийдлийн жишээгээр тайлбарлана.

1д Логик функц, логик элементийн ажиллагаа, техникийн бүтээлийн шийдэл

Техникийн дизайн: - Техникийн бүтээлийн дизайн санааг

гаргахдаа зохиомжийн элемент ба хэрэглүүрүүдийг ашиглан тоймлон зурна.

- Бүтээлийнхээ загварын хэлбэр бүтэц, ажиллагаанд тохируулан, электрон элементүүдийг тохируулах сонгож, схемийн шийдлийг гаргана.

- Ажиллах зарчмын электрон схемийн дизайн шийдлийг загварчлан зурна.

- Техникийн бүтээлийнхээ эд анги, угсрааны ажлын зургийг зуруулна.

- Техникийн бүтээлийнхээ хэсэг, зангилааны хийц, угсралтын технологийг төслийн багаар ярилцана.

- Гарын авлага - Шугам зургийн

хэрэгсэл - Ажиллах зарчмын

электрон схемийн дизайн загварууд

- Компьютерийн програм

- Мод, төмөр зэрэг байгалийн материал, хуванцар, резин , ремен зэрэг нөөц материалын сан

50

- Тухайн төслийн сэдэв, техникийн өгөгдөл, бүтээлийн ажиллагааны зарчим, хийх технологийн гүйцэтгэл зэргээс хамаарч технологийн дарааллыг төлөвлөнө.

- Дамжуулгын механизмуудад хэрэглэгдэж байгаа материалын бүтэц, хэрэглээг техникийн жишээн дээр тайлбарлана.

- Тухайн төслийн сэдэв, техникийн өгөгдөл, ажиллагааны зарчим, технологийн гүйцэтгэл зэргээс хамаарч шаардлагатай электрон элементийн жагсаалтыг судлан гаргана.

- Загварт нийцсэн электрон элементүүдийг сонгох зарчмын электрон схемийн шийдлийг гаргана.

- Нөөц электрон элементийн сан

1е Техникийн хялбар бүтээлийн бүтэц, шийдлийг гаргах,

Техникийн бүтээлийн загварчлал, хийц технологи: - Нийлмэл материалын хэлбэрийг өөрчлөх,

цутгах, өнгөлөх, угсрах технологийн боловсруулалт хийнэ.

- Электрон схем загварчлалын Workbench, Protens программ ашиглан техникийн загвар болон электрон схемийн шийдлийг хийсвэр орчинд ажиллуулж турших дадлага ажлыг дизайн технологийн кабинетад зохион байгуулна.

- Зохиомжийн материалын хэлбэрийг өөрчлөх (цутгах, өнгөлөх, угсрах ... гэх мэт) технологийн боловсруулалтыг төлөвлөлтийн дагуу дизайн технологийн кабинетад хийнэ.


- Сурагчдыг техникийн төслийн багаар хуваарилан эд ангийн ажиллагаа, хөдөлгөөнийг тооцоолох, электрон элементүүдийн параметрийг тооцоолох дадлага ажлыг хийнэ.

- Компьютерийн програм - Хэмжих шалгах

багаж - Технологийн

боловсруулалтын гар ба цахилгаан багаж, хэрэгсэл

- Зургийн хэрэгсэл - Нөөц электрон

элементийн сан - Хэмжүүрийн багаж, - Бодлогын гарын

авлага - Электроникийн

багаж, хэрэгсэл - Электрон логик

элементүүд, загвар схемүүд

1ё Нийлмэл логик функцын хэрэглээг судлах,

- Нийлмэл логик функц ашиглан, автомат бүтээлийн схемийн шийдэл гаргана.

- Электроникийн багаж, хэрэгсэл

- Хэмжүүрийн багаж


- Технологийн

туршилтын хэрэглэгдэхүүн

1ж Кинематик хэлхээний мөчүүдийн хөдөлгөөний траекторын байгуулалт, хэрэглээг судлах,

Техникийн бүтээлийн ажиллагаа ба хөгжүүлэлт: - Интеграл микросхемийн элементүүдийн

ажиллагааг тайлбарлах, схемийг уншина. - Кинематик хэлхээ, дамжуулгын

механизмуудад хэрэглэгдэж байгаа нэгж угсраа бүрийн хөдөлгөөнийг тооцоолох, траектор байгуулна.

1з Комбинацийн логикийн хялбар хэрэглээг ойлгох, мэдэх,

- Техникийн эд ангиудыг кинематик схемийн дарааллын дагуу угсарч ажиллуулж туршина.

- Компьютерийн хэрэглээний программ ашиглан, техникийн загвар болон электрон схемийн шийдлийг хийсвэр орчинд ажиллуулж турших

- Техникийн нэгж угсрааны кинематик хэлхээний схемийг ойлгох, эд ангиудыг бүтцийн дагуу угсарна.

- Электрон элементийн зөв ажиллагаа,

51

хүчин чадалын тохирц, холболтын чанар зэргийг туршин шалгана.

- Цахилгаан энергийн хэмнэлттэй зарцуулалт, ашигт үйлийн коэфицентийг нэмэгдүүлэх замаар байгаль орчинд ээлтэй техникийн бүтээл гаргахад чиглүүлнэ.

Үнэлгээний зорилт А. Механик ба электроникийн мэдлэг, ойлголтыг үнэлэх Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадварыг үнэлэх В. Харилцаа хандлагыг үнэлэх Үнэлгээний шалгуур Үнэлгээний зорилт тус бүр нь дараах үнэлгээний шалгуураар хэмжигдэнэ.


А. Механик ба электроникийн мэдлэг, ойлголт





Асуудлын учир шалтгааныг тодорхойлох Асуудлыг судлах, шинжлэх Шинэ санаа, сэдэл, шийдэл гаргах Үндэсний өв соёлоо эрхэмлэх, шинэ санаа, шийдэл гаргахдаа тусгах

хандлага Санаа, шийдлийг сайжруулах Программ ашиглан зураг төслийг боловсруулах, загварчлах Гүйцэтгэлийн төлөвлөлт, нөөц тодорхойлсон байдал Багаж материалыг сонгох, ашиглах Гүйцэтгэлийн ур чадвараа харуулж буй байдал





ТЕХНИКИЙН ЗАГВАР

1. Авто загвар



2а

Автомашин ба техникийн түүх, хөгжлийн үе шатыг мэдэх, ойлгох

Авто загварын шинэ санаа дэвшүүлэх онолын үндэс: - Автомашин ба техникийн түүх, хөгжлийн үе шат,

түүхэн баримтуудын талаар харьцуулан ярилцана.

- Автомашины загварын талаар интернет

Техникийн хялбар загварууд

Ажлын хуудас

2б Автомашины загварын төрөл

52

ангилал, тэмцээний журамын талаар хэлэлцэх

мэдээлэл ашиглан судлана. - Автозагварын тэмцээний дүрэм журмын талаар

хэлэлцэнэ.

Аэро, гидро, резин, цахилгаан хөдөлгүүрийн загварууд

Техникийн эд ангиуд

Хэмжүүрийн багаж

Цахилгаан үүсгүүр,

2в

Механик дамжуулгын хурд хүчийг өөрчлөх энгийн аргуудыг мэдэх, ойлгох

- Механик дамжуулгын хурд хүчийг өөрчлөх энгийн аргуудыг хэрэглэгдэхүүний жишээн дээр үзүүлж тайлбарлана.

- Цахилгаан хөдөлгүүрийн төрлүүдийг судалж мэдэх, хэрэглээг ойлгоно.

- Цахилгаан электроникийн үндсийг судлан, загварт хэрхэн ашиглах талаар ойлголттой болно.

- Автомашины загварын явах эд ангийн бүтэцийг судлан, хөдөлгөөн дамжуулалтын энгийн тооцоолол хийнэ.

- Сурагчид баг болон хялбар туршилт хийнэ.

2г

Цахилгаан электроникийн элементийн бүтэц, загварт ашиглах талаар судлах, схемийг унших

2д

Техникийн загварчлал, дизайн шийдлийн талаар хэлэлцэх, чимэглэлийн зураг гарах

Автозагварын дизайн загварчлал: - Техникийн бүтээлийн санааг олон хувилбараар

загварчлан зуруулж, шийдэл гаргана. - Техникийн загвар зохион бүтээхдээ

загварчлалын аргуудыг ашиглан хэлбэр дизайныг шийдэлийг гаргах талаар судалж тайлбарлан, ярилцана.

- Автомашины загварынхаа угсрааны ажлын зургийг зурахдаа хэмжээний масштабыг яаж сонгох талаар судлана.

- Техникийн загварын эд анги, угсрааны ажлын зургийг зуруулна.

- Компьютер дээр зургийн программ ашиглан, техникийн загварын ажлын зураг зурж сурна.

- Электрон схем загварчлалын Workbench, Protens программ ашиглан ажиллах зарчмын электрон схемийн шийдлийг зурж, хийсвэр орчинд ажиллуулж туршин, үр дүнг тайлбарлан ярилцана.

- Техникийн загварт нийцсэн ажиллах зарчмын электрон схемийн дизайн шийдлийг гаргахдаа холболтын зарчмыг анхаарах талаар тайлбарлан, зурна.

- Өнгө зохицол, сонголтын талаар тайлбарлан ярилцаж, загварынхаа чимэглэлийн зургийг зурна.

- Мэдээлэл авах гарын авлага

- Шугам зургийн хэрэгсэл

- Компьютер, зургийн программ,

- Электрон схем

загварчлалын Workbench, Protens программ

2е

Техникийн баримт бичгийн бүрдүүлэлт хийх ажлын зураг, технологийн төлөвлөлт хийх

- Зохион бүтээх технологийн дарааллыг ярилцан, төлөвлөнө.

- Техникийн бүтээлийнхээ деталь эд ангийн зургийг зурна.

- Эд ангиудын угсралтын дараалал, ажиллах зарчмыг төслийн багаар ярилцан төлөвлөнө.

2ё

Авто загварын их бие, явах эд ангиудын бүтцийг хэлэлцэх, зохион бүтээх технологийн тооцоолол хийх

Автомашины загварын хийц технологи: - Усан онгоцны загварын их бие хийх 3 аргыг

дэлгэрэнгүй судлах - Авто загварын явах эд ангиудын тооцоололын

дагуу, эд анги бүрийг зохион бүтээнэ. - Эд ангиудыг угсрахдаа чөлөөт хөдөлгөөнийг

харгалзан тохируулга хийж, турших - Авто загварын их бие хийх аргуудыг

тайлбарлан ярилцаж, тохирох хувилбарыг сонгон хийнэ.

- Хуудсан металлыг хэлбэржүүлэн боловсруулах технологи, гагнуурын төрлүүд, тэдгээрийн

- Хэмжих шалгах,

технологийн боловсруулалтын гар багаж

- Хуудсан металл - Байгалийн болон

нийлмэл материалиуд

- Дугуйн хэв - Электрон

элементүүд

53

Үнэлгээний зорилт А. Техникийн онол, дизайн зохион бүтээлтийн талаарх мэдлэг, ойлголтыг үнэлэх Б. Асуудлыг шийдвэрлэх, гүйцэтгэх ур чадварыг үнэлэх В. Харилцаа хандлага, хэрэглээг үнэлэх Үнэлгээний шалгуур Үнэлгээний зорилт тус бүр нь дараах үнэлгээний шалгуураар хэмжигдэнэ.


А. Техникийн онолын мэдлэг, ойлголт





Асуудлын учир шалтгааныг тодорхойлох Асуудлыг судлах, шинжлэх Шинэ санаа, сэдэл, шийдэл гаргах Санаа, шийдлийг сайжруулах Программ ашиглан зураг төслийг боловсруулах, загварчлах

онцлогийг тайлбарлан, туршилт хийж үзүүлнэ. - Авто загварын их биеийг хуудсан металлаар

хийх, гагнаж угсрахдаа монгол дархны хөөмлийн технологиор хэлбэржүүлэн боловсруулж, гуулин гагнуурын аргыг ашиглан эд ангиудыг холбоно.

- Байгалийн болон нийлмэл материалын (цутгах, өнгөлөх, угсрах ... гэх мэт) технологийн боловсруулалтыг, төлөвлөлтийн дагуу дизайн технологийн кабинетад хийнэ.

- Резин дугуй шахах технологийн туршилт хийж, дугуйн хэвний хэмжээг тооцоолон загвартаа тохируулан, зохион бүтээнэ.

- Автомашины загвараа технологийн дарааллыг баримтлан будна.


- Гагнуурын алх, хайлш, аппарат

- Будаг, грунт, шингэлэгч

- Будгийн буу, компрессор

2ж

Авто загварын механик тохиргоо хийх ажиллуулж турших

Автомашины загварын туршилт ба хөгжүүлэлт: - Авто загварын хөдөлгөөний ажиллах зарчмыг

хянан, үйлдлийг хянан ярилцана. - Авто загварын эд анги, нэгж угсраа бүрийн хийц

технологийн гүйцэтгэл, тэдгээрийн уялдааг нарийвчлан шалгана.

- Авто загварын механик тохиргоо хийхдээ үрэлт, хурд, эргэлт ачаалал даах чадварыг тооцоолон, шаардлага хангаж байгаа эсэхэд дүгнэлт гаргана.

- Авто загварын удирдлаганд тохиргоо хийнэ. - Энергийн хэмнэлт, хүч хожих зарчмыг

тооцоолон, зөв тохируулна. - Автомашины загвараа чимэглэх технологийг

туршин, сайжруулна. - Техникийн бүтээл нь дэвшүүлсэн зорилгоо

хангаж байгаа эсэхэд дүгнэлт гаргана.

- Хэмжүүрийн багаж


- Чимэглэлийн

материалууд

2з

Автомашины загварын чимэглэл, өнгөлөх будах ажиллагааг хийх

54

Гүйцэтгэлийн төлөвлөлт, нөөц тодорхойлсон байдал Багаж материалыг сонгох, ашиглах Гүйцэтгэлийн ур чадвараа харуулж буй байдал





Автомашины загвар. Автомашины бүтэц, гурван хэлхээг тайлбарлан, энгийн авто загвар сонгон авна. Хөдөлгөөний үүсгүүр, хөдөлгүүрийн бүтэц, ажиллагааг сургалтын хэрэглэгдэхүүн дээр тайлбарлан ярилцана. Дараа нь сурагчдад автозагварын рамыг хялбар хувилбараар хийх даалгавар өгч, хөдөлгүүрийг суурилуулан, дамжуулгын механизмыг сонгох угсарна. Дугуйг бэлнээр ашиглаж болох бөгөөд резин дугуй шахах технологиор, өөрсдийн шаардлагатай хэмжээгээр хийдэг. Автозагварын их биеийн загварчлал, дизайн чимэглэлийг хийхдээ сурагчид харьцуулсан судалгаа хийж загварын олон санааг дэвшүүлэн тохиромжтой хувилбарыг зурна. Материал сонгож, боловсруулах технологийн дарааллыг төлөвлөн хийдэг.

Автомашины бүтэц, гурван хэлхээ, их биеийн загварчлалын жишээ:

Documents

ГАРЧИГ - mier.mn · PDF file3 ОРШИЛ Монгол улс өнөөгийн хөгжлийн бодлогын нэг үндсэн чиглэлээ аж үйлдвэрийн