1PB

သငအတြက လ႔အခြငအေရး

1

စာဖတသမား ခငဗား

ႏငငသားတငး မမအခြငအေရးႏင လြတလပခြငအေၾကာငးသထားသငပါတယ။ သ႔မသာ ထအခြငအေရးမားက လကေတြ႕ကငသးႏငရမက ကာကြယႏငမညျဖစၿပး၊ မဆးရႈးသြား ေအာင ထနးသမးထားရေပမည။ သငဟာ လ႔အခြငအေရးက ခစားရန ထကတနသည လြတလပေသာ လသားတစဦးျဖစေၾကာငး သထားသငေပသည။

ဤစာအပတြင လ႔အခြငအေရးေဖာငေဒးရငး (Human Rights Foundation) ႏင ယေကႏငင အေျခစက ျမနမာအေရးလႈပရားေဆာငရြကမႈအဖြ႕(Burma Campaign UK) တ႔ပးေပါငး၍ အၿမေလးစားလကနာရမည အေျခခလ႔အခြငအေရးမားအေၾကာငးက စစညးတငျပထားသည။ လ႕အခြငအေရး တစခကျခငးစက မမတ႔ေန႔စဥဘ၀တြင မညသ႔ အဓပၸါယ သကေရာကပအေၾကာငး ရငးျပထားၿပး၊ ျမနမာျပညတြင ျဖစပကခေသာ လ႔ အခြငအေရးခးေဖာကခရမႈ ဥပမာမားႏင တြဖကေဖာျပထားသည။

တစခ႕အခြငအေရးမားမာ ရရခစားႏငရန မျဖစႏငသည စညးစမပစၥညးအျဖစ ထငမတ ႏငသည။ သ႔ေသာ ယငးအခြငအေရးမားသည သငေမြးဖြားစဥကတညးက ရရသငေသာ အခြငအေရးမားသာျဖစသည။ ထအခြငအေရးမားက ကမၻာတစ၀နးတြင အသအမတျပ ထားၿပးျဖစသည။ လြတလပၿပး ဒမကေရစစနစက လကခေသာ လ႔အဖြ႕အစညးမားတြင ယငးအခြငအေရးမားက မရမျဖစ လအပေသာ အရာအျဖစလကခမသာ အဓပၸါယ ျပည၀ေသာ ဒမကေရစျဖစမညဟ ခယထားၾကသည။ သငအခြငအေရးမားက ပမ နားလညလာေစရန ၁၉၄၈ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး ေၾကၿငာစာတမးက အေထာကအကျပပါလမမည။ ယငးအျပညျပညဆငရာ ေၾကၿငာစာတမးႏငအတ လမး (သ႔မဟတ) တငးရငးသား၊ ဘာသာေရးႏင႔ ဘာသာစကားလနညးစအျဖစ အကး၀ငသမား၏ အခြင႔အေရးဆငရာ ေၾကညာစာတမး(The Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities) က ေနာကဆကတြ အျဖစထညသြငးထားပါသည။ စစမနေသာ လြတလပမႈအတြက ရနးကန တကပြ၀ငသအားလး ဤလမးညႊနစာအပတြင ေဖာျပထားေသာ အခြငအေရးမားက ေသခာသေဘာေပါက နားလညထားဖ႔လပါသည။ ဤစာအပက ဂရတစကဖတရန တကတြနးလပါသည။

လ႔အခြငအေရးႏင လ႔ဂဏသကၡာက ေလးစားေသာအားျဖင

Anna Roberts, Thor Halvorssen,Burma Campaign UK Human Rights Foundation

32

ယေန႔ ျမနမာျပည၏ လ႔အခြငအေရးႏင ဒမကေရစအေျခအေန

ျမနမာျပညသည ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ရကစကေသာ စစအာဏာရငစနစႏင ၎ေကာ ေထာကေနာကချပထားေသာ အစးရေအာက ဒကၡဆငးရခခရသည။ ကမၻာေပၚရ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈအဆးဆးႏငငမားထမ တစႏငငအျဖစ ကာလအတနၾကာ သတမတထားခၾကသည။

၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြတြင အမးသားဒမကေရစအဖြ႕ခပ အႏငရခေသာလညး ျမနမာတပမေတာက ႏငငေရးအာဏာက နညးအမးမးျဖင ဆကလက ထနးခပထားဆျဖစသည။ တပမေတာက လြတေတာေနရာ ၂၅ ရာခငႏႈနးက ရယထားၿပး အေရးႀကးသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငရန ႀကးပမးမႈမားက ပယခႏငသည အထးအာဏာ ရယထားသည။ ကာကြယေရး၀နႀကး၊ နယစပေရးရာ၀နႀကးႏင ျပညထေရး၀နႀကးမားက တပမေတာက ခန႔အပႏငၿပး အေရးႀကးသည ဌာနမားက ၎တ႔ လကေအာကထနးခပထားဆ ျဖစသည။ ထသ႔ထနးခပထားျခငးျဖင တငးရငးသားလမးစမားအေရးက ၎တ႔သာ ေျဖရငးေဆာငရြကရန စစဥထားျခငး ျဖစသည။ ထ႔အျပင အစးရႏင လြတေတာထကပ၍ အာဏာရေသာ အမးသား လျခေရး ႏင ကာကြယေရးေကာငစ (National Defence and Security Council) ကလညး ဆကလက လႊမးမးထားဆျဖစသည။ ယငးအခြငထးခ အာဏာအားလးက စစအာဏာရင အစးရလကထကတြင ေရးဆြထားေသာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ထညသြငး ထားၿပးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ေျပာငးလႏငမသာ စစမနေသာ ဒမကေရစစနစသ႔သြားမည အသြငကးေျပာငးေရးက ေဖာေဆာင ႏငမညျဖစသည။

နဒါနး

32

အစးရ၏ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ကန႔ကြကျခငး၊ မမတေသာလပခလစာက ဆန႔ကငျခငး၊ မမတ႔၏ လယယာေျမအခြငအေရးအတြက ေတာငးဆတကပြ၀ငျခငး ေၾကာင ျမနမာလထသည အစးရ၏ ဖမးဆးအကဥးချခငးက ႏစေပါငးမားစြာ ခစားခၾကရသည။ ထ႔အျပင လနညးစ တငးရငးသားျဖစေနျခငးအတြကလညး ဖမးဆး ခၾကရသည။ လနညးစ တငးရငးသားအမးသမးမားလညး ျမနမာတပမေတာ၏ အဓမၼျပကငျခငးႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈအမးမးခစားၾကရသည။ သတငးစာ ဆရာမားလညး သတ႔၏ ထတေဖာေရးသားမႈေၾကာင အကဥးခခရျခငး၊ ႏပစကခရျခငး အျပင သတျဖတခရသညအထ ျဖစၾကရသည။ ယငးအခြငအေရးခးေဖာကမႈမားသည အတတကာလက အျဖစအပကမားသာမဟတ။ ယေန႔ထတငဆကလက ျဖစေနေသးေသာ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားျဖစသည။

ဤလမးညႊနစာအပတြင သင၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးအေၾကာငးမားက မတဆက အျဖစရငးျပထားၿပး၊ ထအခြငအေရးမားက အစးရအဆကဆက ခးေဖာကခပမားက တငျပထားသည။ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမးပါ သငအခြငအေရး အျပညအစကလညး ပမေလလာႏငရန ေနာကဆကတြတြင ပးတြေဖာျပထားေပးသည။ လ႔အခြငအေရးသည တစကမၻာလးအတငးအတာအထ အကး၀ငၿပး၊ လသားတစဦး အျဖစ သငပငဆငထားေသာ အရာျဖစသည။ သငထငျမငခကက လြတလပစြာ ထတေဖာ ေျပာဆႏငသည။ အစးရသာမက မညသမ သငအယအဆ အျမငအတြက ျပစဒဏေပးျခငး၊ တားဆးေႏာကယကျခငး မလပသင။ လတငးတြင ထအခြငအေရး ပငဆငထားသည။ သငမတေဆြ၏ အျမငသေဘာထားက သေဘာမတေသာလညး၊ သ႔၏ ကယပငအျမငထားရပငခြငက သငအေနျဖင ေလးစားရေပမည။ လတစဦး၏ လမး၊ဘာသာစကား၊ ကးကြယရာ၊ လငစတခယမႈ ႏင ဆငးရခမးသာမႈ ကြျပား ေသာလညး လ႔အခြငအေရးသည လသားတငးအတြကျဖစသည။ လ႔အခြငအေရးမား အားလးက ခြျခားမရႏငပါ။ အခြငအေရးတစခက အျခားအခြငအေရးမားထက ပအေရးႀကးသညဟမဆႏင။ အမးသမးအခြငအေရးႏင လမးစအခြငအေရးမားက သပအေရးမႀကးဟဆ၍ ေနာကခနထား၍ မရပါ။

54

၁။ လြတလပစြာ စဥးစားေတြးေခၚခြင ကေနာတ႔အားလး လြတလပစြာ စဥးစားေတြးေခၚပငခြငရသည။ မမတ႔ ယၾကညရာ၊ ကးကြယရာက ခယပငခြငႏင ထတေဖၚခြငရသည။ လတစဦး၏ ကင၀တဆငရာ ခယခက တနဖးက အစးရက စြကဖကခြငမရပါ။

ဆလသညမာ သငတြင သငကယပင အေတြးအေခၚထားရႏငသည အခြငအေရးရသည။ ထ အယအဆက အစးရ၏ အယအဆႏင ကြျပားေနပါေစ။ စးရႊစရာမလပါ။ သငယၾကည လေသာ ဘာသာတရားက ေရြးခယခြငရသည၊ သငေရြးခယေသာ ဘရားက ကးကြယပငခြငႏင ဘရားေကာငးသ႔ သြားေရာက ခြငရသည။သငကသာလင သငအေတြးအေခၚႏင ယၾကညခက၏ အရငသခငျဖစသည။ သင စတကးေတြးေခၚခကမား အေရးႀကးပါသည။ သငေတြးေခၚယဆခကက စြကငပငခြငသည သငအခြငအေရးျဖစသျဖင ထအခြငအေရး က ေလးစားေပးရမည။

သငကယသင ေမးၾကညဖးပါသလား။ • မမယၾကညရာ အယအဆအတြက အကဥးခခရႏ ငပါသလား။ • ဆႏၵျပလပါက အမားျပညသေရ႕တြငဆႏၵထတေဖာႏ ငသလား။ • ဖႏ မ ထားေသာ ဥပေဒမားက ကန႔ကြကႏ ငပါသလား။ • မမေရြးခယေသာ ဘာသာတရားက ကးကြယပ ငခြင ရ ပါသလား - သ ႔မဟတ ဘာသာမ

အျဖစေကာ ေရြးခယခြင ရ ပါသလား။ • မမ၏ ကးကြယရာဘာသာက လြတလပစြာေျပာငးလခြင ရ ပါသလား။ • ဘာသာတရားက အေျခမခပ ျမနမာျပညရ ျပညသတငးက တနးတညမ

ဆကဆၾကပါသလား။

Credit: My Friend Campaign

54

အခြငအေရးခးေဖာကမႈ သာဓကမား ခရစယာနဘရားေကာငးႏင မြတဆလငတ႔၏ ဗလေကာငးေဆာကခြင ပါမစမား ျငငးပယသည။

၂၀၁၅ တြင ျမနမာလြတေတာက “ မးေစာငဥပေဒေခၚ အမးဘာသာ ဥပေဒ” ေလးရပက အတညျပေထာကခကာ သမၼတ ဦး သနးစနက သေဘာတလကမတထး ျပဌာနးခသည။ အမးဘာသာ ဥပေဒအရ ဘာသာေျပာငးရန တငးကပထားၿပး၊ ဗဒၶဘာသာအမးသမးမား လကထပထနးျမႇားျခငးကလညး ထနးခပထားသည။ တစလငတစမယားစနစျဖင လဦးေရထနးခပထားျခငးျဖစသည။ ဥပမာ - ဘာသာေျပာငးလျခငးဆငရာ ဥပေဒ (Religious Conversion Bill) အရ ဘာသာေျပာငးရန ၿမ႕နယအဆငဘတအဖြ႕၏ ေထာကခခကရယရန တငျပရၿပး၊ သေဘာတညမႈ ရရၿပးမသာ ေျပာငးလႏငသည။ ထသ႔ တငးကပေသာစညးမဥးသည လတစဦး၏ ကယပငယၾကညရာ ဘာသာတရားက ေရြးခယကးကြယခြငက ခးေဖာကျခငးျဖစသည။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး ေၾကျငာစာတမး၊ အပဒ ၁၈။

ျဖစရပေလလာခက ဘာသာေရးအစြနးေရာက၀ါဒက ေ၀ဖနေသာေၾကာင ေထာငခခရ ေသာ ဦး ထငလငးဦး

ဇြနလ ၂၀၁၅ တြင ျမနမာစစတပေနာကခ အစးရက စာေရးဆရာ ဦး ထငလငးဦးအား ဘာသာေရးအစြနးေရာကမႈက ေ၀ဖနသညဟ ဆကာ အလပၾကမးႏင ေထာငဒါဏ ၂ ႏစခမတခသည။ ဦး ထငလငးဦးသည စာေရးဆရာတစဦးျဖစၿပး၊ အမးသား ဒမကေရစ အဖြ႕ခပ၏ ျပနၾကားေရးဌာနတြင တာ၀နထမးေဆာငခဖးသ တစဦးျဖစသည။ ၂၃ ရက ေအာကတဘာ ၂၀၁၄ တြင ေခာကဦးၿမ႕နယ စာေပေဟာေျပာပြတြင တကေရာက ေဟာေျပာခသည။ သ႔ေဟာေျပာခကတြင ဗဒၶဘာသာကအသးခ၍ ျမနမာျပညတြငး ဘာသာေရးခြျခားဆကဆမႈအရနျမငေအာင လပေဆာငေနၾကေၾကာငး ထညသြငး ေျပာဆခသည။

ထ႔ေနာက ၿမ႕နယအဆငအပခပေရးအရာရမားက အမႈဖြငကာ ဒဇငဘာ ၄ ရက ၂၀၁၄ တြင သ႔ကဖမးဆးခရသည။ ထသ႔ သ႔က ရာဇ၀တမႈျဖင တရားစြခရၿပးေနာက အနအယဒက သ႔ရာထးမ ထတပယခသည။ ေျခာကလခန႔ ထနးသမးခရၿပးေနာက သ႔က မရြာေထာငတြင အလပၾကမးႏင ေထာငဒါဏ ၂ ႏစ ကခေစရန ခမတလကသည။ ဇနန၀ါရ ၂၀၁၆ တြင ႏငငေရးအကဥးသား အခ႕က လြတေပးခသည။ ဦး ထငလငးဦးသည ဧျပ ၂၀၁၆တြင အကဥးေထာငမလြတေျမာကခသည။

သအဖမးခရခနတြင အမးဘာသာသာသနာ ေစာငေရာကေရးအဖြ႕ (မဘသ)ႏင အစြနး ေရာကဘနးႀကး ၀ရသတ႔ ဦးေဆာငေသာ အစြနးေရာက ဗဒၶဘာသာ အမးသားလႈပရားမႈအရနျမငတကေနခနျဖစသည။ မဘသက မြတဆလငႏင အထးသျဖင ရဟငဂာမား အား ဆန႔ကငသည ဘာသာေရးဆငရာ မနးတးမႈျဖစေပၚေစရန ေဟာေျပာ လႈပရားခြငျပ ထားသည။ ထသ႔ခြငျပထားျခငးျဖင သမၼတဦးသနးစနက အနအယဒ ဆန႔ကငေရး စတဓာတမားျဖစေပၚလာက စစတပက ေကာေထာကေနာကချပထားေသာ ၾက႕ခင ဖြ႕ၿဖးေရးအသငး (Union Solidarity and Development Party) အား လထေထာကခ ကာ ၂၀၁၅ ႏ၀ငဘာေရြးေကာကပြတြင အႏငရရန အသးခခသည။ ယငးအၾက အစညကရႈးခသည။ သ႔ေသာ အမနးစကားေျပာဆခြငႏင အစြနးေရာက အမးသား၀ါဒက ခြငျပျခငး၊ လနညးစမားက တကခကခရျခငးမားသည ျမနမာျပည၏ စးရမစရာေကာငးေသာ အနာဂတကဦးတညေနပါသည။

Credit: My Friend Campaign

76

ဆလသညမာ အေၾကာကတရားမရဘ သငထငျမငခကက ကယတင လြတလပစြာထတေဖာခြင ရသည။ အငတာနကႏင မဒယာက အသးျပ၍ ကမၻာ တစ၀နးလးက အေၾကာငးအရာ ေတြက သခြငရသည။ သငဆႏၵအတငး လြတလပစြာ ေရးသားထတေ၀ခြငရသည။ ကယႏစသကရာ ရပျမငသၾကား၊ ေရဒယအစအစဥမားႏင သတငးစာမားက ေရြးခယ ပငခြငရသည။ သတငးအခက အလကမားက ႏငငေတာက အျပစေပးမညက ေၾကာကစရာမလပ ရယပငခြငႏင လအမားသရေစရန ေရးသားထတေ၀ပငခြငရသည။ သငကယပင အျမင၊ ေရးသားခကႏင လပေဆာငခကမားက ထတေ၀ ျဖန႔ျဖးပငခြငရသည။ သတငးစာ ဆရာမားအေနျဖင အစးရအရာရမားႏင ဥပေဒမားအေၾကာငးကေထာငခခရ မညအေရး စးရမစရာမလပ အေႏာငအယကကငးစြာ ေရးသားေဖာထတခြငရသည။

သငကယသင ေမးၾကညဖးပါသလား။ • အစးရပငႏင ပဂၢလကပင သတငးစာ၊ ရပျမငသၾကားအစအစဥ၊ ေရဒယကမားက၊ ဖတရႈရန

ၾကညရႈရနႏင နားေထာငရန သငထတြင ေရြးခယခြငရပါသလား။ • မမလခငသည သတငးအခကအလကႏင မညသညအေၾကာငးအရာကမဆ သရရန

၂။ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင ႏင သတငးအခကအလက ရယပ ငခြင

ကေနာတ႔အားလးတြင မမအေတြးအေခၚႏင စတကးစတသနးမားက အျခားသမားအား ေျပာျပမေ၀ပငခြငရသည။ သတငးအခကအလက၊ စတကးအေတြးအေခၚမားက ႏႈတျဖင ျဖစေစ၊ စာအေရးအသားျဖငျဖစေစ၊ ပႏပထတေ၀၍ျဖစေစ လြတလပစြာ ရာေဖြခြင၊ ရယပငခြငႏင ျဖန႔ေ၀ခြငရသည။ မမ၏ ကယပငအျမငထတေဖာျခငးအတြက မညသ႔ကမ မတရားႏမခဆကဆျခငး၊ အႏရာယျပျခငးႏင ျပစဒဏေပးျခငး မျပရပါ။

Credit: DVB

76

၂။ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင ႏင သတငးအခကအလက ရယပ ငခြင

လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ သာဓကမား စာနယဇငးသမားမားအား ထပါးေႏာင ယကျခငးႏင အကဥးချခငးျဖစသည။၂၀၁၆တြင ၿခမးခမးေရးလႈပရားသ ကခငအမးသား ကြနဂလက ျမနမာစစတပအား ေလာငေျပာငထားေသာပက ေဖစဘတတြင ျဖန ႔ေ၀ခသညဟ စြပစြ ခရကာ ဖမးဆးအကဥးခခခ ရသည။

ျမနမာျပညတြင မဒယာမားအား ကန႔သတထားေသာ ဥပေဒ အမားအျပား ရ ေနေသး သည။ ရပျမငသၾကားအစအစဥမား၊ ေရဒယအစအစဥမားႏင ျပညသမား၏ သတငး အရငးအျမစမားက စစတပက တကရ ကထနးခပထားဆျဖစသည။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြင အေရး ေၾကျငာစာတမး၊ အပဒ ၁၉။

ကပါႀကးအသတခရျခငးကပါႀကးသည အလြတသတငးေထာကတစဦးျဖစၿပး ျမနမာတပမေတာႏင ဒမကေရစအကးျပ ကရငအမးသားတပမေတာ (Democratic Karen Benevolent Army-DKBA) တ႔ၾကားျဖစပကေနေသာ ပဠပကၡအေၾကာငးက ေရးသားတငျပေနစဥ ၂၀၁၄ တြင ျမနမာစစတပစခနးသ႔ ဖမးဆး ထနးသမး ခခရသည။ ထ႔ေနာက ညဥးပနးႏပစကခရကာ ေနာကဆးတြင ပစသတခခ ရသည။ သ႔ ခႏၶာကယက ၾကညခြငရခေသာ သ႔အမးသမး မသႏၵာက ႏပစက ထားသည ဒါဏရာမားက ထငထငရားရားေတြ႕ျမငခရသည။ သ႕အား သတၿဖတမႈအတြက တရားမတမႈရရရန တရားရးတြင အေရးယ ေဆာငရြက ေပးချခငးမရပါ။ ျမနမာစစတပက ေကာေထာကခမႈႏင ယခင အစးရက လ႔အခြငအေရးအတြက မကႏာပနးလရနဖြ႕စညးထားေသာ ျမနမာ လ႔အခြငအေရးေကာမရင(Myanmar National Human Rights Commission) က ကပါႀကးအမႈက စစမးစစေဆးမႈျပလပခသည။ သ႔ေသာ လညး ယငးအဖြ႕သည ျမနမာစစတပ၏ အကးကသာ ကာကြယ ေပးခသည။

အငတာနကက လြတလပစြာသးခြငရပါသလား။ • မမအျမငက လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြငရပါသလား။• ျပညတြငးႏင ျပညပ စာနယဇငးသမားမားႏင လြတလပစြာ ဆကသြယခြင ရပါသလား။ • စာနယဇငးသမားမားႏင သတငးစာမားက သတ႔ထတေ၀လသည အေၾကာငး အရာမားက

ထတေ၀ရန ဆးျဖတပငခြငရပါသလား။

98

၃။ လြတလပစြာ အသငးဖြ႕ စညးခြငႏင

စေ၀းခြင

ဆလသညမာ အမားျပညသေရ႕ေမာကတြငျဖစေစ သ႔မဟတ ျပညသေရ႕ေမာက၌မဟတလငျဖစေစ ၿငမးခမးစြာ စေ၀းခြငသည သငအခြငအေရးျဖစသည။ အစးရ၏ လႊမးမးမႈမကငးသည အဖြ႕အစညးမားႏင အလပသမားအဖြ႕အစညးမားတြင ပါ၀ငလႈပရားခြငႏင ထကသ႔ ေသာ အဖြ႔အစညးမားဖြ႕စညးခြင ရရမည။ အစးရ၏ ခြငျပခက သ႔မဟတ ၾကညၾကပမႈ ရယစရာမလပ လမႈဆငရာႏင ႏငငေရးဆငရာကစၥရပမားအတြက စေ၀းရန စစဥ ေဆာငရြကႏငသည။ အျခားသမားႏင လြတလပစြာ စေ၀းတငပငခြငသည သင အခြငအေရးျဖစေသာေၾကာင သင စးရမခကမား၊ လပေဆာငေနသညအရာမားႏင ႏငငေရးလႈပရားမႈမားက အမားျပညသက အသေပးမေ၀ခြငရသည။

သငကယသင ဤေမးခြနးမား ေမးၾကညဖးပါသလား။ • ႏငငေရးအေၾကာငးေဆြးေႏြးရန မညသ႔ကမဆ

သငေတြ႕ခြငရပါသလား။ • သငကယတင လထအေျချပအဖြ႕အစညးဖြ႕စညးခြင၊

မတပတငခြငရပါသလား။ • အစးရက အမားမားလပေဆာငေနသညဟ သငထငျမငယဆ၍

အမားႏငအတ ဆႏၵထတေဖာပြမားတြငပါ၀ငခြငရပါသလား။ • သငကယတင လထစေ၀းပြမားႏင ဆႏၵထတေဖာပြမား

လပေဆာငခြငရပါ သလား။ • လြတလပ၍ ဘကမလကေသာ ျပညတြငးအဖြ႕အစညးႏင

ႏငငတကာအဖြ႕အစညး မားတြင ပါ၀ငခြငရပါသလား။ ။

ကေနာတ႔အားလးတြင လြတလပစြာစေ၀းခြငႏင အမားျပညသေရ႕တြင ၿငမးခမးစြာ စေ၀းခြငရသည။

Credit: Karen Rivers Watch

98

လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ သာဓကမား ၂၀၁၂ ခႏစတြင ျပဌာနးခေသာ ၿငမးခမးစြာစေ၀းခြငႏင စတနးလညလညခြင ဥပေဒ ပဒမ ၁၈ က အသးျပ၍ လ႔အခြငအေရး လႈပရားသမားအား ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵထတေဖာပြမား လပေဆာငရန ခြငျပခကၿငငးပယၿပး၊ ခြငျပခကရယျခငးမရပ လပေဆာငသမားက ဖမးဆး အကဥးခမႈမား ျပလပသည။ လ႔အခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကသမား ထပါးေႏာကယကခၾကရၿပး၊ အမးသမး အေရးလႈပရားသမား လငပငးဆငရာအရ ထပါး ေႏာငယကခၾကရသည။ လထ အေျချပအဖြ႔အစညးမား မတပတငခြငဆငရာ စညးမဥးမားက တငးၾကပစြာ ခမတ ထားသည။ ထစညးမဥးမားက ခးေဖာကမပါက ေထာငခခရႏငသည အႏရာယျဖင ႀကရမညအေၾကာငး ၿခမးေျခာကထားသည။ ျမနမာျပညတြင အလပသမားသမဂၢက မတပတငရန အခကအခမားစြာရေနေသးသည။ အလပသမား အခြငအေရးလႈပရားသမားႏင ဆႏၵျပသည အလပသမားမားသည မၾကာခဏဖမးဆးခၾကရသည။ စစေထာကလမးေရးႏင အထးရတပဖြ႕(Special Branch Police) မားက လထအေျချပ အဖြ႕အစညးဆငရာ လႈပရားသမားအား ေစာငၾကညျခငး၊ ေနာကလကျခငးႏင စစေၾကာ ေမးျမနးျခငးမားျပလပေလရသည။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၂၀ ႏင ၂၃။

ျဖစရပေလလာခက - ၂၀၁၅ ေကာငးသားဆႏၵျပပြျမနမာျပည လြတေတာက စကတငဘာလ ၂၀၁၄ တြင အတညျပလကေသာ အမးသား ပညာေရး ဥပေဒက မလလားသျဖင ထဥပေဒကေျပာငးလရန ေကာငးသားမားက ၂၀၁၅ အေစာပငးမ စတငကာ မႏေလးမ ရနကနသ႔ခတက ဆႏၵျပပြမား လပေဆာငလာခ သည။ ဥပေဒေျပာငးရန ေကာငးသားမားေတာငးဆေသာ အခက ၁၁ ခကတြင ေကာငးသားသမဂၢမား လြတလပစြာ ဖြ႕စညးခြငျပရန၊ လမးစ တငးရငးသားေဒသမား တြင သတ႔ မခငဘာသာစကားျဖင ပညာသငၾကားခြငျပရန၊ တကသလမားက ပၿပး ကယပငအပခပခြငေပးရနႏင ႏငငေတာ၀ငေငြ၏ ၂၀ ရာခငႏႈနးက ပညာေရးတြင အသးျပရန အခကမားပါ၀ငသည။

ပညာေရးဥပေဒက ေဖေဖၚ၀ါရလ ၂၈ ရကေနာကဆးထား၍ ေျပာငးလျပငဆငမႈျပလပရန ေကာငးသားမား၏ ေတာငးဆခကက အစးရဘကက မလပေဆာငေပးခ။ ထ႔ေၾကာင ဆႏၵျပပြမား ဆကလပခၾကသည။ လကပေတာငးႏင ပခးတငးမ ဆႏၵျပေကာငးသားမားက ဘနးႀကးေကာငးတြင တားဆးထားၿပး ရနကနသ႔ မခတကႏငေအာင တားခၾကသည။ ေကာငးသားမားႏင ေသြးစညးညညြတမႈကျပသရန ရနကနႏင အျခားၿမ႕မားတြင ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပပြမားက မတလ အစပငးတြင လပေဆာငခၾကသည။

မတလ ၅ ရကေန႔တြင ရနကနၿမ႕ေတာခနးမေရ႕ ၿငမးခမးစြာဆႏၵျပေနေသာ ေကာငး သားမားက ရက အၾကမးဖကႏမနငးသျဖင အမားအျပား ဒါဏရာရက ၈ ဦး အဖမးခ ခရသည။ မတလ ၆ ရက နနကပငးအေရာကတြင လကပေတာငးရ ဘနးၾကးေကာငး တစေကာငးေဘးတြငကငးပေနေသာ ဆႏၵျပေကာငးသားမားႏင ၎တ႔က ေထာကခ သမားအား လစခြႏမနငးချပနသည။ ေကာငးသား ၅ ေယာကက ဖမးဆးခသည။

မတလ ၁၀ ရကတြင လကပေတာငးက ဆႏၵျပသမားအား ရနကနသ႔ခတကခြငျပမညဟ အာဏာပငမားက အေစာပငးသေဘာတခေသာလညး ရတပဖြ႕၀ငမားႏင စြမးအားရင အဖြ႕၀ငမားက ၿငမးခမးစြာစေ၀းေနေသာ လကနကမ ဆႏၵျပသမားအား ၀ငးရထား ၾကၿပး ရကစကစြာတကခကခၾကသည။ ဒါဏရာရ ဆႏၵျပေကာငးသားမား၊ ဘနးႀကးမား ႏင ဆႏၵျပပြက လာေရာကအားေပးသမားအား ရမားက ဖမးဆးေခၚေဆာငသြားၾကသည။ ေကာငးသား တစရာေကာ ဖမးဆးခရၿပး အမားအျပားဒါဏရာ ရရၾကသည။

ထသ႔ျဖစၿပး တစႏစအၾကာ မတလ ၂၀၁၆ တြင ေကာငးသားအမားအျပား ေထာငခခ ၾကရၿပး၊ တစခ႕မာ စရငခက ေစာငဆငးေနရဆျဖစသည။ ဧျပလ ၂၀၁၆တြင ဆဒၵျပ ေကာငးသားမား ေထာငမလြတေျမာကခသည။

1110

၄။ လြတလပမႈႏင လ႔ ဂဏသကၡာ ကင ၀တျဖင ေနႏငခြင

ဆလသညမာ အစးရ၀နထမးႏင ျဖစေစ၊ စစတပႏင ျဖစေစ သ ႔မဟတ ရတပဖြ ႕ႏင ျဖစေစ မညသ တစဦးတစေယာကႏင ျဖစေစဆကဆလင သငအား လသားတစဦးအေနျဖင ေလးစားမႈ အျပညျဖင ဆကဆရမည။ မညသမ သငက ကယထလကေရာက ထခ ကနစနာေစျခငး မျပရ။ လသားဆနစြာႏင ဂဏသကၡာက ေလးစားစြာ ဆကဆခရမည အခြင အေရး သငတြငရ သည။ သငက ေခါငးပ ဖကအျမတထတျခငး မျပရ။ အလပႏင ပတသက၍ လညး အလပရငႏင အလပသမား သေဘာတထားခကေပၚ အေျခခကာ ထကသငသည လပခလစာက မတစြာေပးရမည။ လတငးတြင အလပမအနားယခြင ၊ ကးေၾကာငး ညညႊတေသာ အလပခနရ ခြင အပါအ၀င လစာမျဖတေသာ အားလပရကမားယခြင ရ သည။

သငကယသင ေမးၾကညဖးပါသလား။ • အစးရ၊ စစတပ သ ႔မဟတ ရအဖြ႕၏ မတရားဆကဆခရသ တစဦး တစေယာကက

သပါသလား။• သငမသားစ၀င သ ႔မဟတ သငအသတစဦးထမ ရ၏ ရ ကႏကခရသ သ ႔မဟတ

အကဥးေထာငတြင ညဥးပနးႏ ပစကခရသ ရ ပါသလား။• မမေကာ စစတပ သ ႔မဟတ ရက ေၾကာကပါသလား။ • သငအသတစဦး သ ႔မဟတ မမကယတင အတငးအဓမၼ

လပအားေပးေစခငးခရဖးပါသလား။• ျမနမာျပညက အလပသမားမား မတေသာ လပခလစာ ရရၾကပါသလား။ • မမက အလပခနသတမတခကႏင စေန၊တနဂၤေႏြတြင အနားယခြင ၊ လပခလစာ မဖကပ

အားလပရကခစားခြင ရရ ပါသလား။

ကေနာတ႔အားလးသည ညဥးပနးႏပစကျခငး၊ ကြနျပခရျခငး၊ ရကစကခရျခငး၊ လမဆနစြာ ႏမခဆကဆခရျခငးမကငးလြတ၍ ဂဏသကၡာႏင ကင၀တျဖင သမာသမတ ကစြာ ေနထင ရပတညခြငရသည။

Credit: AAPPB

1110

အခြငအေရးခးေဖာကမႈ သာဓကမား • ႏငငေရးအကဥးသားမား ႏပစကညဥးပနးခရသည။ ျမနမာစစတပက သတ႔ စခနးခရာ

တပစခနးမားအတြက ေဒသခရြာသားမားအား ေပၚတာထမးခငးျခငး၊ လမးျပလပခငး ျခငး၊ ေရသယခငးျခငးႏင နယေျမရငးခငးျခငးစေသာ အတငးအဓမၼ လပအားေပး ခငးေစ မႈျပလပသည။

• အစးရ၏ လျခေရးဆငရာ အရာရမားက ျပညသက သတ႔၏ ႏငငေရးခယခက ေၾကာငျဖစေစ၊ ႏငငေရးလႈပရားမႈတြင ပါ၀ငျခငးေၾကာငျဖစေစ သ႔မဟတ တငးရငးသား လမးစအဖြ႕၀င သ႔မဟတ ဘာသာေရးအဖြ႕၀င ျဖစေနျခငးေၾကာင မတရားခြျခား ဆကဆၾကသည။

• ၂၀၁၅တြင ေကာငးသားမားအား တကခကရန အစးရက စြမးအားရငကသ႔ေသာ တပဖြ႕က အသးျပသည။

• ၂၀၁၅ ခႏစတြင ပထမဦးဆးအေနျဖင အနညးဆးလပခလစာ သတမတခေသာလညး ၎လပခလစာသည အလပသမားတစဦး၏ အေျခခစား၀တေနေရးက ျဖညဆညးရန မလေလာကပါ။

• ျမနမာျပညက အလပသမားမားသည အပတတငး အခနပလပရန အတငးဖအားေပး ခရကာ၊ မားေသာအားျဖင အခနပလပအားခ မရရၾကပါ။ လပခမျဖတေတာကပ အနားယခြငလညး မခစားၾကရေပ။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၄၊ ၅၊ ၂၃ ႏင ၂၄။

Credit: AAPPB

11

1312

၅။ ေျမယာပငဆငခြင

ဆလသညမာ ပဂၢလက ကမၸဏ သ႔မဟတ တပမေတာက သငေနထငေနေသာ ေျမက သမးပငခြငမရပါ။ သငက ထေျမမ အတငးေမာငးထတခြငမရပါ။ သတတးေဖာေရး သ႔မဟတ ဆညေျမာငး တညေဆာကေရးကသ႔ေသာ စမကနးအႀကးစားမားက သငေနရာတစ၀ကတြင အစးရ သ႔မဟတ ပဂၢလက ကမၸဏက ျပလပလလင သငႏင ေကာငးမြနစြာ တငပငေဆြးေႏြး ရမညျဖစၿပး၊ သတ႔ သငေျမက ရယရနလအပပါက ေလာေၾကး ေပးရနလသည။ စမကနးေၾကာင ထခကခရႏငသည ေဒသခလထအားလးႏင တငပငေဆြးေႏြးၿပး ပြငလငးျမငသာေသာ သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင လမႈဆငရာ အကးဆကျဖစဆငရာမား စစမးေလလာခက လပေဆာငရမည။

သငကယသင ေမးၾကညဖးပါသလား။ • မမေနထငေနေသာ ေျမက အစးရက သမးပကခြင ရပါသလား။ • ေဒသတစခတြင ဆညေျမာငးတညေဆာကေရးကသ႔ေသာ စမကနးမား မစတငခင

ေဒသခလထႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမးရပါသလား။ • ျပညတြငးႏင ႏငငတကာ ကမၸဏက ေဒသတစခခတြင သတတးေဖာေရး

သ႔မဟတ ဆညတညေဆာကသည စမကနးလပေဆာငလာလင ထေဒသတြငး လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ျဖစေပၚလာပါသလား။

• မမေဒသတြင ထကသ႔ေသာ စမကနးသစ လပေဆာငလာလင ဆန႔ကင ဆႏၵျပခြင ရပါသလား။

သငပငဆငမႈက သငပငဆငဖ႔ အခြငအေရးရသည။ သငကယပငေျမက မညသမ သင၏ ခြငျပခကမရပ သမးပငခြငမရ။

1312

အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ သာဓကမား • ႏငငေတာက ေျမအားလးက ပငဆငထားၿပး၊

အမးသားအကးစးပြားအတြက စမကနး ဟေသာ အေၾကာငးျပခကျဖင သမးပကခြငရသည။

• အစးရသည သတတးေဖာေရးႏင သယဇာတတးေဖာေရး၊ ေရကာတာ တညေဆာက ေရးစသည စမကနးမားက အေၾကာငးျပ၍ လေလာကေသာ ေလာေၾကးမေပးပ ေျမမား သမးပကသည။ ဥပမာ- ဟတႀကးႏင ျမစဆေရကာတာ။

• ျမနမာျပညတစ၀နးရ လယသမားမားႏင ေျမယာဆငရာ အခြငအေရးလႈပရားသမားသည ထပါးေႏာကယကခ၊ ဖမးဆးခၾကရသည။

• အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၄၊ ၅၊ ၂၃ ႏင ၂၄။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၁၇။

ျဖစရပေလလာခကလကပေတာငး ေၾကးနသတတြငးတြင တကၾကြလႈပရားသမားအား ထပါးေႏာငရကျခငး၊ ဖမးဆးျခငးႏင သတျဖတျခငး

စစကငးတငးရ လကပေတာငး ေၾကးနစမကနးသည တရတ၀နေပါင ကမၸဏ၊ ျမနမာဦးပင ကမၸဏႏင ျမနမာအစးရတ႔ ပးေပါငးလပေဆာငေနေသာ လပငနးျဖစသည။ ထစမကနးေၾကာင ေျမသမးမႈ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငပကစးမႈမား ျဖစေပၚလာသညႏင အတ ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵျပသမားအား ဖမးဆးႏပကြပသည မ၀ါဒမားကလညး အေကာင အထညေဖၚေဆာငရြကလာသည။

၂၀၁၄ ခႏစ ဒဇငဘာလတြင လကပေတာငးစမကနးက ကန႔ကြကသ ေဒၚခင၀ငးသည အပစသတခခရသည။ေျမယာပငဆင အခြငအေရးလႈပရားသမားက တရတသရးေရ႕တြင ဆန႔ကင ဆႏၵျပကာ၊ ေဒၚခင၀ငးအမႈက စစမးစစေဆးရန ျမနမာအစးရအား တကတြနး ရာတြင တခ႕အဖမးခရသည။ ဖမးဆးခရသမားတြင ဒမကေရစႏင အမးသမး ၿငမးခမးေရးကြနယက၏ ဦးေဆာငအဖြ႔၀င ေဒၚေနာအနးလလညး ပါ၀ငသည။ သသည အရငကလညး အႀကမႀကမ ေထာငခခခရဖးသည။ သ႔က အလပၾကမးႏင ေထာငဒဏ ေျခာကႏစ ခမတလကသည။ဧျပလ၂၀၁၆တြင ေဒၚေနာအနးလ ေထာငမလြတေျမာကခသည။ လကပေတာငးအေရးေၾကာင လႈပရားသ အမားအျပား ဖမးဆးအကဥးခခခၾကရသည။

1514

၆။ လနညးစ အခြင အေရး

ဆလသညမာ သငသည မညသည လမးျဖစေနပါေစ သငလမး၏ ဘာသာစကားက ေျပာဆခြင ရသလ၊ သငလမးသမငးေၾကာငးႏင ယဥေကးမႈဓေလအေၾကာငး ေလလာခြငရသည။ စစတပ၊ ရတပဖြ႕ႏင နယျခားေစာငတပကသ႔ေသာ အာဏာပငမားက သငက လမးေပၚ အေျခခ၍ ထပါးေႏာကယကခြငမရပါ။ သငယၾကညရာ ဘာသာက ကးကြယခြငလညး ရသည။ အစးရအေနျဖင လမးေရး၊ ဘာသာေရး အမနးတရားျဖန႔ေ၀ ေျပာဆျခငး မလပသငေပ။ အမနးတရား ေျပာၾကားသမားအား အားေပးအားေျမာကမျပသင။

သငကယသင ေမးၾကညဖးပါသလား။ • ျမနမာျပညသတငး သတ႔၏ ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈဓေလမားက အသးျပခြငရၾကပါရ႕လား။ • ဗမာမဟတေသာ လမးစမားက ေကာငးပညာက သတ႔ဘာသာစကားျဖင သငၾကားခြင

ရၾကပါသလား။ • တငးရငးသားလမးစမား၏ အခြငအေရးက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင

ေရးဆြျပဠာနးေပးထားပါသလား။ • ျမနမာျပညသတငး သတ႔ ကးကြယယၾကညရာ ဘာသာတရားက လြတလပစြာ ကးကြယခြငႏင

ထတေဖာခြငရၾကပါသလား။ • တငးရငးသားျပညနယမား ကယပငအပခပခြင ရၾကပါသလား။

Credit: Fortify Rights

လမး၊ ကးကြယရာႏင ဘာသာစကားဆငရာအရ လနညးစမားကလညး သတ႔ႏင အတေနထငသည မတညေသာ အျခားလမးစမားကသ႕ သတ႔၏ ယဥေကးမႈအခြငအေရး၊ ဘာသာစကား အသးျပခြငႏင သတ႔ယၾကညရာက ကးကြယႏငခြင ရသည။

1514

အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ သာဓကမား • ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက လနညးစလမးမား၏ အခြငအေရးက အကာအကြယ

ေပးမထားပါ။• ဘာသာေရးအရ လနညးစမားက မနးတးေအာငလႈ႕ေဆာသည အမနးစကား ျပန႔ပြားမႈက

အစးရက ခြငျပထားၿပး၊ ဗဒၶဘာသာက ေစာကားသညဟဆသမားက ဖမးဆး အေရးယမႈ လပသည။

• ျမနမာတပမေတာသည ျပညတြငးလမးစအဖြ႕မားႏင ႏစေပါငးမားစြာ စစပြမား ဆငႏႊလာခသညမာ ယခ ၂၀၁၆ ခႏစအခနထျဖစသည။

• လြတလပေရးရၿပးခနမစ၍ ဗမာအစးရအဆကဆကသည ဗမာလမးႀကး၀ါဒႏင တငးရငးသားမားအား ဗမာမႈျပေရး၀ါဒက ၾကမးတမးစြာ လပေဆာငလာခသည။

• ကလနကာလတြင ျပဠာနးခေသာ မတရားအသငးႏင ဆကသြယေရး အကဥပေဒ ပဒမ ၁၇(၁) က အသးျပ၍ ႏငငေရးအတကအခမား၊ အထးသျဖင လနညးစတငးရငးသား ႏငငေရးအဖြ႕မားက ဖႏပေလရသည။ ထပဒမျဖင သမၼတက တရားမ၀ငအဖြ႕ အျဖစသတမတထားေသာ မညသညအဖြ႕အစညးႏငမဆ ဆကဆမလင ေထာငဒါဏ ႏစႏစမ သးႏစထႏင ဒဏေငြလညး ခမတႏငသည။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၁၈၊ ၂၂ ႏင ၂၇။

လမး (သ႔မဟတ) တငးရငးသား၊ ဘာသာေရးႏင႔ ဘာသာစကားလနညးစအျဖစ အကး၀ငသမား၏ အခြင႔အေရးဆငရာ ေၾကညာစာတမး အပဒ ၁၊ ၂၊ ၄ ႏင ၅။

ျဖစရပေလလာခကကခငဆရာမႏစဦးအား မဒမးကငသတျဖတချခငး

ကခငခရစယာနႏစျခငးအသငးခပမ ဆရာမႏစဦးျဖစသည မရနလရာ(အသက ၂၀) ႏင တနေဘာငေခါနနနစင(၂၁ ႏစ)တ႔က ဇနန၀ါရလ ၂၀၁၅တြင ဗမာတပမေတာက ရကစကစြာမဒမးကငၿပး သတျဖတလကၾကသည။ ထအျဖစအပက ရမးျပညနယ ေျမာကပငး ေကာငးခါးေကးရြာတြင ျဖစခသည။ ထအရပတြင ျမနမာတပမေတာက ကခငလြတလပေရးတပမေတာ (Kachin Independence Army) ႏင ခပဆထားေသာ ၁၇ ႏစအၾကာ အပစအခတရပစေရးက ခးေဖာကၿပးေနာက ႏစဘကတပမားၾကား တကခကမႈ အရနျမငလာခသည။ ဆရာမႏစဦးအမႈအတြက မညသကမ တရားစြဆ အေရးယျခငးမျပလပခပါ။

မဒမးမႈႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈကးလြနေသာ ျမနမာစစသားမားသည အေရးယမခရပ ဆကၿပးကးလြနႏငၾကသညမာ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက သတ႔က အကာအကြယေပးထားေသာေၾကာငျဖစသည။ ျမနမာတပမေတာက လမးစ ႏငငေရးအဖြ႕မားအား ေျခမႈနးသညစစတြင တငးရငးသားလမးစ အမးသမးမားအား ပစမတထားကာ လငပငးဆငရာ ျပစမႈကးလြနခသညအေၾကာငးမားက ျမနမာျပညရ အမးသမးအဖြ႕မားက မတတမးတငကာ အစရငခစာထတျပနခၾကသညမာ ဆယစႏစ ႏငခေနၿပျဖစသည။ ထအစရငခစာပါ သကေသမားသည စစရာဇ၀တမႈႏင လသားမး ႏြယကဆန႔ကငသညျပစမႈ ေျမာကေၾကာငး ေဖာျပေနသည။ မတတမးတင ႏငခေသာ အမႈမားမာ အနညးအကဥးမသာ ရေသးသည။ သမၼတဦးသနးစန လကထက တြင ထသ႔ေသာ အျဖစအပကမား ဆကလက ျဖစေနဆျဖစသည။

1716

၇။ ပညာသငၾကားႏ ငခြင

ဆလသညမာ မႈလတနးအဆင အေျခခပညာေရးသည အားလးအတြက အခမျဖစသငသည။ ကေလးတငး ပညာသငၾကားခြငရသငသည။ ကေလးမားအတြကေပးလေသာ ပညာေရး က မဘမားကေရြးခယခြငရရမည။ ပညာေရးျဖင လ႔အခြငအေရးက ျမငတငကာ မတကြျပားေသာ ႏငငသား၊ လမးမားႏင ကးကြယရာဘာသာ၀င အပစမားၾကား နားလညမႈႏင သညးခခြငလႊတတတမႈက အားေကာငးေအာင ျမငတငေပးသငသည။

သငကယသင ေမးၾကညဖးပါသလား။ • ျမနမာျပညရ ကေလးတငး ပညာသငၾကားခြင ရၾကပါသလား။ • ျမနမာျပညပညာေရးသည ကေလးငယမားအတြက အခမျဖစပါသလား။ • တကသလပညာေရးက လတငးသငၾကားခြငရပါသလား။ သငၾကားခြငရဖ႔ ေကာငးသား၏

ထးခႊနမႈကအေျခခ၍ ေရြးခယပါသလား။ • ႏငငေတာ၏ အျခားေသာက႑ႏင ႏႈငးယဥလင အစးရက ပညာေရးအတြက

ေငြေၾကးမညမသးစြပါသလ။

အခြငအေရးခးေဖာကမႈ သာဓကမား • မလတနးအဆငတြငသာ မသငမေနရပညာေရးအတြက အခမသငခြငရသည။

မလတနးအတြက အခမဟဆေသာလညး ေကာငးသားမဘမားက ေကာငးအေဆာက

လတငး ပညာသငၾကားႏငခြငရရမည။ အေျခခအဆငပညာေရးမာ အခမျဖစသငသည။ ထးခႊနမႈေပၚအေျခခ၍ အဆငျမငပညာေရးက လတငးတကေရာကခြငရသငသည။

1716

• ေကးလကေဒသမားတြင ေကာငးအနညးငယသာရသည။ ေကာငးအေဆာကအအ ထနးသမးမႈအားနညးၿပး၊ သငၾကားမႈလညးမေကာငးပါ။ ထ႔ေၾကာင မဘမားက သတ႔ ကေလးမားက ေကာငးတကခငးရန ပ၍အခကအခၾကၾကရသည။ ေကာငးသြားတကရန သြားရသညခရးစရတကလညး ျမငမားလြနးသည။

• လမးစတငးရငးသားမားအတြက ပညာေရးက သတ႔ဘာသာစကားျဖင ေလလာခြင မရရၾကေသာေၾကာင ေကာငးတကရန အခကအခ ရငဆငၾကရသည။

• ကလသမဂၢ၏ အဆအရ ျမနမာျပညတြင ကေလးမား၏ ၅၀ ရာခငႏႈနးသာ အလယတနး အဆင ပညာသငၾကားခြငရရၾကသည။

• အရငစစအစးရက ေကာငးသားသပတျဖစမညက စးရမေသာေၾကာင တကသလ ေကာငးမားက ႏစေပါငးမားစြာ ပတထားခသည။ တကသလတကမညအရြယေရာက လဦးေရ၏ ၁၅ ရာခငႏႈနးခန႔သာ တကသလဘာသာရပမား ေလလာခြငရၾကသည။

• အရင အစးရအဆကဆကက ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရး က႑အားလး ေပါငးတြင အသးျပေသာေငြထက စစတပအတြက ပၿပးသးစြခသည။ အနအယဒ ဦးေဆာငေသာ အစးရလကထက၌ပင ျမနမာစစတပက ၎သးစြေငြက ကယတင သတမတဆးျဖတသည။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၂၆။

Credit: Burma Campaign UK

အအေၾကး၊ စာအပေၾကးႏင ပရေဘာဂေၾကးမားထညၾကရသည။ အမနမာ ထသ႔ေသာ ထည၀ငေၾကးမားသည ေကာငးစရတျဖစၿပး၊ မဘမားအေနျဖင သတ႔ ကေလးမားက ေကာငးထားရန ပ၍အခကအခၾကသည။

1918

၈။ ဥပေဒေရ႕ေမာကတြင တနးတခြင ႏင ဥပေဒေၾကာငးအရ ခခကာကြယပ ငခြင

ဆလသညမာ သငက ဥပေဒတငးမဟတဘ ဖမးဆးျခငးႏင ေထာငချခငးမျပရ။ သငက ဖမးဆးပါက၊ ဖမးဆးသ အစးရ အာဏာပငက ဖမးဆးရသည အေၾကာငးအရငးက ေျပာျပရမညျဖစၿပး၊ သငကယသင ဥပေဒေၾကာငးအရ ကာကြယခြငရသည။ တရားရးတြင ခခကာကြယခြင အတြက ေရ႕ေနေခၚယခြငရသည။ သငက လြတလပၿပး၊ ဘကလကမႈမရဘ စြမးရည ရသည တရားရးတြငသာ ၾကားနာဆးျဖတေပးရန အခြငရသည။

သငကယသင ေမးၾကညဖးပါသလား။ • လမားအဖမးခရပါက သတ႔အား ဖမးရသည အေၾကာငးက ေျပာပါသလား။ • အဖမးခရစဥ သတ႔အား ဥပေဒအရ ခခပငခြငႏင ထခကနစနာမႈမျပေၾကာငး

အာမခခကေပးပါသလား။• တရားစရငမည ရကစြက ခကခငး အသေပးပါသလား။ • ဥပေဒေရ႕ေမာက သ႔မဟတ တရားစရငရာတြင လတငးက တနးတ ဆကဆပါသလား။ • တရားမတမႈႏင ဥပေဒအတငး မညသ႔လြမးမးမႈမမခရပ လြတလပၿပး ဘကမလကသည

တရားရးရပါသလား။

ကြၽနေတာတ႔အားလးသည ဥပေဒေရ႕ေမာကတြင တနးတျဖစသည။ မမက ျပစမႈတစခ အတြက စြပစြခရပါက၊ လမး၊ အသားအေရာင၊ လငကြျပားမႈ၊ လငစတခယမႈ၊ ဘာသာစကား၊ ကးကြယရာဘာသာ၊ ႏငငေရးခယခက၊ ႏငငသားျဖစမႈ သ႔မဟတ မမဆငးသကလာရာ လမႈအသငးအ၀ငး၊ ဥစၥာပငဆငမႈ၊ ေမြးဖြားရာႏင အျခားေသာ လမႈအဆငအတနးေပၚ အေျခခသည ခြျခားဆကဆမႈ မရဘ ဥပေဒအရ ပြငလငးျမငသာမႈ ႏင လြတလပကာ ဘကမလကဘ လတငးက တနးတဆကဆသည တရားစရငေရး စနစတြင ဥပေဒေၾကာငးအရ မမကယက ခခကာကြယခြငရရမည။

Credit: HRW

1918

အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ သာဓကမား

• ဥပေဒအတငးမဟတသည ဖမးဆးမႈမားႏင မမနကနေသာ စြဆခကမားျဖင တရားစရငခရေသာသမားရသည။

• တရားစရငျခငးမျပဘ ေထာငခခရသမားရသကသ႔ တစခ႕မာ သတ႔တရားစရငေရး မဆးခင အမႈတစခၿပး တစခထပတးစြဆခၾကရသည။ ထ႔ျပင ေထာငသြငးေရာကေနစဥ အရငအတတကာလက အမႈမားျဖငလညး ျပနစြဆမႈမားရသည။

• ဖမးဆးခရသည အမႈအမားအျပားတြင ႏငငေရးအရ မရးမသား ၾကရြယခကပါရေနၿပး၊ အစးရက ေထာကခသမားက ဖမးဆးခရျခငးမ လြတေျမာကခြငရၾကသည။ ဥပမာ - မြတဆလငမနးတးေရး ေျပာဆျဖန႔ေ၀သမား အဖမးမခရေသာလညး ဗဒၶဘာသာက ေ၀ဖနသအျဖစ စြပစြခရသမား ဖမးခၾကရသည။

• တပမေတာအဖြ႕၀ငမား ျပစမႈကးလြနေသာလညး ျပစဒါဏမ လြတၿငမးခြငရရန ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက အာမခခကေပးထားသည။ သတ႔ တာ၀နထမးေဆာငစဥ ကးလြနေသာ ျပစမႈမားအတြက တာ၀နခမႈမ ကငးလြတခြငရရထားၾကသည။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၆၊ ၇၊ ၈၊ ၉၊ ၁၀၊ ၁၁ ႏင ၁၂။

Credit: Burma Campaign UK

2120

၉။ ကား၊မ တနးတခြင

ဆလသညမာ ဥပေဒေရ႕ေမာကတြင အမးသမးႏင အမးသားက တနးတဆကဆရမည။ အမးသားမားကသ႔ အမးသမးမားလညး လမႈလပငနးႏင ႏငငတာ၀နက တနးတ ထမးေဆာငႏငခြငရသည။ သတ႔ လကထပလသႏင လကထပခြငရသလ၊ လကမထပပလညး ေနခြငရသည။ ကေလးဘယႏစေယာကယမညကလညး သတ႔ ဆးျဖတခြငရသည။

သငကယသငေမးၾကညဖးပါသလား။ • ျမနမာျပညတြငးက ႏငငေရးရာထးမားက အမးသမးတငး ရယခြငရပါသလား။ • အမးသမးမား၏ လကထပခြငႏငဆင၍ တငးၾကပထားေသာ ဥပေဒမား ရပါသလား။

ရယႏငသည ကေလးအေရအတြကက ကန႔သတထားမႈရသလား။ • လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈခရေသာ အမးသမးမား တရားမတမႈ ရရၾကပါသလား။ သတ႔က

ကညပပးမႈ ရသလား။

အခြငအေရးခးေဖာကမႈ သာဓကမား• ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ တစခ႕ ႏငငေရးရာထးမားက အမးသမးမား

ရယခြငမရပါ။ “ႏငငေတာသည အလပအကငခန႔ထားရာတြငျဖစေစ၊ ႏငင၀နထမး ေရြးခယ တာ၀နေပးရာတြငျဖစေစ သတမတေသာ အရညအခငးႏငျပညစပါက ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ မညသညႏငငသားကမ လမး၊ ဇာတ၊ ကးကြယရာဘာသာ သာသနာ၊ အမးသား၊ အမးသမးက အေၾကာငးျပလက ရာထးေရြးခယခန႔ထားျခငးက ခြျခားမႈမျပရ။ သ႔ရာတြင အမးသားမားႏငသာ ေလာကနသငျမတသည ရာထးတာ၀နမားအတြက အမးသားမားအား ေရြးခယခန႔ထားျခငးက ဤပဒမအရ အဟန႔အတားမျဖစေစရ။”(အခနး ၈၊ အပဒ ၃၅၂)

• လမးစတငးရငးသားႏငငေရးအဖြ႕မားအား တကခကသညစစပြအျဖစ လနညးစ တငးရငးသားအမးသမးမားက မဒမးမႈျဖင တကခကကးလြနေသာလညး အေရးယခရျခငးမရပါ။

• ဧျပလ ၂၀၁၆အခနထ လငမယားၾကား အလမတလငဆကဆျခငး သ႔မဟတ မဒမးမႈက တရား၀ငခြငျပထားဆျဖစသည။

• တနးတအခြငအေရးအတြက လႈပရားတကၾကြသအမးသမးမားက ၿခမးေျခာကျခငးႏင မေတာမတရား စာမားျဖင ေစာကားျခငးမားရေနဆျဖစသည။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၂ ႏင ၁၆။

အမးသမးႏင အမးသားမားသည လ႔အခြငအေရးႏင လြတလပမႈက တနးတခစားခြင ရသည။ ဥပေဒအရ အမးသမးမားအား ဖႏပခြျခားဆကဆျခငးမျပလပရ။ သတ႔၏ ႏငငေရးအခြငအေရးက ရတေလာသြားေအာင မလပသငပါ။

2120

ဗဒၶဘာသာ၀င အမးသမးမားအတြက အထးထမးျမားျခငးဆငရာ ဥပေဒ

၂၀၁၅ တြင ျပဌာနးေသာ အမးဘာသာဆငရာ ဥပေဒေလးခတြင တစခ အပါအ၀ငျဖစေသာ ဗဒၶဘာသာအမးသမးမားအတြက အထးထမးျမားလကထပ ျခငးဆငရာဥပေဒသည ဗဒၶဘာသာအမးသမးမားက သးသန႔ဦးတည၍ သတ႔၏ လကထပထနးျမားျခငးကစၥက တငးၾကပေသာ စညးမဥးမား ခမတထားသည။ အသက ၂၀ ေအာကအမးသမးတစဦး ဘာသာျခားတစေယာကႏင လကထပလပါက သ႔မဘမား၏ သေဘာတညခက ရယရနလသည။ အျခားမညသည အသကအရြယ၀ငမဆ ဗဒၶဘာသာ၀ငမဟတေသာ အမးသားႏင လကထပလပါက ခြငျပခက ေလာကလႊာတငရမညျဖစၿပး၊ ကန႔ကြကသမရမသာ လကထပခြင ရရမညျဖစသည။ ကန႔ကြကသရပါက ထကစၥက တရားရးတြင ေျဖရငး ရမညျဖစသည။ ဤစညးမဥးသည ဗဒၶဘာသာအမးသမးမား၏ မမလကထပလသက ေရြးခယခြငက သသသာသာခးေဖာကျခငးျဖစၿပး၊ ဘာသာေရးအရ လနညးစအမးသားမား၏ လကထပရနၾကငေဖာ ေရြးခယခြင အခြငအေရးကလညး ခးေဖာကလကရာၾကသည။ အထကပါ ဥပေဒ၏ ျပဌာနးခက ေနာကတစခအရလညး အမးသမးမားက သးႏစ ကယ၀နဆကျခားရန အၾကျပတကတြနးခကသည အမးသမး၏ မးပြားခြင အခြငအေရးက ခးေဖာကထားျခငးျဖစသည။

2322

၁၀။ ႏ ငငေရးတြင ပါ၀ငလပေဆာငခြင

ဆလသညမာ သငတြင အမးသားလြတေတာႏင ျပညနယလြတေတာ ႏစရပစလးအတြက ပါ၀င အေရြးခယခပငခြငရသည။ သငကယတင အျခားပါတႏင မတေသာ ႏငငေရးပါတႏင အဖြ႕အစညး ဖြ႕စညးခြငရသည။ ႏငငေရးပါတအမားအျပားရရာမ သငႏစသကရာ ကယစားလယက ေရြးခယခြငရသည။ ျမနမာျပညသအားလးႏင သကဆငမႈရႏငသည ဆးျဖတခကမားခရာတြင သငလညး ပါ၀ငခြငရသည။ လထဆႏၵျပပြမားတြင သငကယတင ပါ၀ငခြငရသည၊ ဦးေဆာငျပလပႏငသည။ အစးရထသ႔ အသနားခ တငျပခြငရသည။ ဦးေဆာငျပလပႏငသည။ အစးရထသ႔ အသနားခ တငျပခြငရသည။

သငကယသင ေမးၾကညဖးပါသလား။ • အမးသားႏင ျပညနယလြတေတာထက လြတေတာအမတအားလးသည ျပညသက

ေရြးေကာကခထားရသမား ျဖစပါသလား။ • ျမနမာျပညသတငး မေပးခြငရပါသလား။ • ေရြးေကာကပြအတြက မတပတငရန လြယကပါသလား။ • ရြးေကာကပြမားက ကြပကသည ျပညေထာငစေရြးေကာကပြ• ေကာမရငသည လြတလပၿပး ဘကမလကသည အဖြ႕ျဖစပါသလား။• လတငး သမၼတရာထးအတြက ေရြခယခပငခြငရပါသလား။

ကေနာတ႔အားလးသည မမႏငငအစးရဆငရာကစၥရပမားတြင ပါ၀ငခြငရသည။ လြတလပၿပး ပြငလငးျမငသာမႈရသည၊ တရားမတသည၊ လမးေပါငးစ၊ ပါတေပါငးစႏင ဒမကရကတစဆနသည ေရြးေကာကပြေတြမာ အပခပခြငေပးဖ႔ ပါတ၊ပဂၢလႏင အဖြ႕အစညး က ေရြးခယခြငရသည။ မမကယတငလညး အစးရေနရာအတြက ၀ငေရာကအေရြးခခြငရပါတယ။

2322

အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ သာဓကမား အမးသားလႊတေတာႏင ျပညနယလႊတေတာက လႊတေတာအမတ ၂၅ ရာခငႏႈနးက တပမေတာက တကရကေရြးခယထားသည။

တပမေတာက ကာကြယေရး၊ နယစပေရးရာႏင ျပညထေရးဌာန ၀နႀကးမားက ခန႔အပခြငရရထားျခငးျဖင မညသညအဖြ႕မဆ အစးဖြ႕ႏငပါေစ အေရးႀကးေသာ ဌာန မားက ထနးခပထားဆျဖစသည။ ဒတယသမၼတတစဦး ခန႔ပငခြငကလညး တပမေတာ က ရယထားဆျဖစသည။

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ လႊတေတာႏင အစးရအထကတြငရေသာ အမးသားကာကြယေရးႏင လ ၿခေရးေကာငစအဖြ႕၀ငအမားစက တပမေတာက ေရြးခယသည။ ထေကာငစက တငးျပညအာဏာက အခနမေရြး သမးပကႏငသည။

ေအာငဆနးစၾကညသည ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြအတြငး လထေထာကခမႈ အမားဆးပါတ၏ ေခါငးေဆာင ျဖစေသာလညး သ႔သားမားက ႏငငျခားသားျဖစေနေသာေၾကာင တပမေတာေရးဆြထားေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ အရ သမ၏ သမၼတျဖစခြငက ပတပငထားသည။

၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြတြင ေရြးေကာကပြေကာမရငက ျပညသအမားအျပားက ေရြးေကာကခကယစားလယျဖစခြင ပတပငခၿပး၊ မမနကနေသာ မေပးသမား စာရငးတငျပခသည။ ထေကာမရင၏ ကယစားလယမားက တပမေတာ ေနာကချပထားေသာ ျပညခငၿဖးပါတက ေထာကခေၾကာငး အမားသ ေအာင ေၾကျငာခသည။

ရဟငဂာလမးစ အပါအ၀င ပဋပကၡျဖစရာေဒသမ ဒကၡသညမား၊ ေရႊ႕ေျပာငး အလပသမားမားႏင ႏငငေရးအကဥးသားမား ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြတြင မေပးခြင မရခၾကပါ။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကျငာစာတမး အပဒ ၆၊ ၇၊ ၈၊ ၉၊ ၁၀၊ ၁၁ ႏင ၁၂။

2524

• မမအခြငအေရးအေၾကာငးေလလာႏငသည။

• လ႔အခြငအေရး စႏႈနးေတြက လကနာကငသးပါ။ တစျခားသမား၏ အခြငအေရးက မခးေဖာကမပါေစန႔။

• ကယမသားစ၀ငႏင အသမတေဆြေတြက သတ႔၏ အခြငအေရးအေၾကာငးက ေျပာျပပါ။ • အမနးခငးမတေဆြမားကဖတၿပး ျမနမာျပညက လ႔အခြငအေရးအေၾကာငးေဆြးေႏြး ေျပာျပႏငသည။

• မညသ႔လႊမးမးမႈမ မရဘ လြတလပတ လထအေျချပအဖြ႕အစညးအေၾကာငးေလလာ ႏငျပး ကယတင ပါ၀ငလႈပရားႏငသည။

• ႏငငတကာႏင ျပညတြငးမဒယာမားတြင ထတေဖာတငျပထားသည ျမနမာျပညတြငးက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြက ေလလာၿပး ရႈ႕ခႏငပါတယ။ သ႔မဟတ သတငးေထာကေတြက ဆကသြယၿပး မမပတ၀နးကငတြင ျဖစေနေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈအေၾကာငးမားက ေရးသားေဖာထတႏငပါတယ။

• ႏငငတကာႏင ျပညတြငး လ႔အခြငအေရးအဖြ႕အစညးမားက စစမးဆကသြယၿပး၊ သထားေသာ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအေၾကာငး အသေပးႏငသည။

• မမေဒသက လႊတေတာကယစားလယထ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈအေၾကာငး

မမ ဘာလပႏငမလ။

2524

စာေရးအေၾကာငးၾကား ႏငသည။ မမျဖစလေသာ အေျခအေနကလညး တငျပႏငသည။

• လ႔အခြငအေရးအေၾကာငးႏင ျမနမာျပညက လ႔အခြငအေရးအေျခအေနအေၾကာငးမားက ေအာကပါ ဌာနမားတြင သြားေရာကေလလာႏငသည - ရနကနက British Council စာၾကညတကရနကန အေမရကနသရးတြင ဖြငထားေသာ အေမရကနစငတာ စာၾကညတက

• ထ ႔အျပင ေအာကပါ အငတာနကစာမကႏာမားမလညး သတငးအခကအလကမားရယႏ ငပါသည - ကလသမဂၢလ႔အခြင အေရး မဟာမငးႀကးရ းအငတာနကစာမကႏာ -http://www.ohchr.org/EN/Countries/AsiaRegion/Pages/MMIndex.aspxျမနမာအေရးပးေပါငးေဆာငရြကသမားအဖြ႕(http://www.burmapartnership.org/)

ယေကႏငင အေျခစက ျမနမာအေရးလႈပရားေဆာငရြကေရးအဖြ႕ (http://burmacampaign.org.uk/) လ႔အခြင အေရးေဖာငေဒးရငး (hrf.org)

သငဘ၀ႏင လြတလပမႈအတြကသာမက သငမသားစအတြကလညး လ႔အခြင အေရးဟာ မရမျဖစအရာျဖစပါတယ။ ေျပာငးလမႈေတြျဖစလာဖ ႔ ဖနတးလပေဆာငႏ ငပါတယ။ လ႔အခြင အေရးအတြကတကပြ ၀ငျခငးဆတာ သငဘ၀ တကပြ ပဆတာ မတထားပါ။

2726

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြင အေရး ေၾကျငာစာတမး အပဒ ၁လတငးသည တည လြတလပေသာ ဂဏသကၡာျဖင လညးေကာငး၊ တညလြတလပေသာ အခြငအေရး မားျဖင လညးေကာငး၊ ေမြးဖြားလာသမား ျဖစသည။ ထသတ႔၌ ပငးျခား ေ၀ဖနတတေသာ ဥာဏႏင ကင၀တ သတတေသာ စတတ႔ရၾက၍ ထသတ႔သည အခငးခငး ေမတာထား၍ ဆကဆကငသး၏။

အပဒ ၂ လတငးသည လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမးတြင ေဖာျပထားသည အခြငအေရး အားလး၊ လြတလပခြငအားလးတ႔က ပငဆင ခစားခြငရသည။ လမးႏြယအားျဖင ျဖစေစ၊ အသားအေရာငအားျဖင ျဖစေစ၊ ကား၊ မ၊ သဘာ၀အားျဖင ျဖစေစ၊ ဘာသာစကားအားျဖင ျဖစေစ၊ ကးကြယသည ဘာသာအားျဖင ျဖစေစ၊ ႏငငေရးယဆခက ၊ သ႔တညးမဟတ အျခားယဆခကအားျဖင ျဖစေစ၊ ႏငငႏင ဆငေသာ၊ သ႔တညးမဟတ လမႈအဆငအတနးႏင ဆငေသာ ဇစျမစအားျဖင ျဖစေစ၊ ပစၥညးဥစၥာ ဂဏအားျဖင ျဖစေစ၊ မးရးဇာတအားျဖင ျဖစေစ၊ အျခား အဆငအတနးအားျဖင ျဖစေစ ခြျခားျခငး မရေစရ။ ထ႔ျပင လတစဦး တစေယာက ေနထငရာ ႏငင၏ သ႔တညးမဟတ နယေျမေဒသ၏ ႏငငေရးဆငရာ ျဖစေစ စရင ပငခြငဆငရာ ျဖစေစ တငးျပည အခငးခငး ဆငရာျဖစေစ၊ အဆငအတနး တစခခက အေျချပ၍ ေသာလညးေကာငး၊ ေဒသနယေျမတစခသည အခပအျခာ အာဏာပင လြတလပသည နယေျမ၊ သ႔တညးမဟတ ကလသမဂၢ ထနးသမးေစာငေရာကထားရသည နယေျမ၊ သ႔တညးမဟတ ကယပငအပခပခြင အာဏာတ႔ တစတတေဒသေလာကသာ ရရသည နယေျမစသျဖင ယငးသ႔ေသာ နယေျမမားျဖစသညဟေသာ အေၾကာငးက အေထာကအထားျပ၍ ေသာလညးေကာငး ခြျခားျခငး လး၀မရရ။

အပဒ ၃ လတငး၌ အသကရငရန လြတလပမႈႏင လျခစတခခြင ရသည။

အပဒ ၄ မညသကမ ေကးကြနအျဖစ၊ သ႔တညးမဟတ အေစအပါးအျဖစ၊ ႏငထကစးနငး ေစခငးျခငး မျပရ၊ လက ေကးကြနသဖြယ အဓမၼေစခငးျခငး၊ အေရာငးအ၀ယ ျပျခငးႏင ထသေဘာ သကေရာကေသာ လပငနးလသမက ပတပင တားျမစရမည။

အပဒ ၅မညသကမ ညဥးပနး ႏပစကျခငး၊ သ႔တညးမဟတ ရကစကၾကမးၾကတစြာ လမဆနစြာ ဂဏငယေစေသာ ဆကဆမႈ မျပရ၊ သ႔တညးမဟတ အျပစဒဏေပးျခငး မျပရ။

အပဒ ၆ လတငးတြင ဥပေဒအရာ၌ လပဂၢလတစဦး အျဖစျဖင အရာခပသမးတြင အသအမတ ျပျခငးက ခယပငခြငရသည။

2726

အပဒ ၇ လအားလးတ႔သည ဥပေဒအရာ၌ တညၾကသညအျပင၊ ဥပေဒ၏ အကာအကြယက ျခားနားျခငး မခရေစဘ တညစြာ ခစားပငခြငရသည။ ဤ ေၾကျငာစာတမးပါ သေဘာတရားမားက ဖဆန၍ ခြျခားျခငးမ လညးေကာငး၊ ထသ႔ခြျခားျခငးက လႈ႕ေဆာျခငးမ လညးေကာငး၊ ကငးလြတေစရန အကာအကြယက တညစြာ ခစားပငခြင ရသည။

အပဒ ၈ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက ေသာလညးေကာငး၊ အျခား ဥပေဒ ေသာလညးေကာငး လတငးအတြက ေပးထားသည အေျခခအခြငအေရးမားသည ခးေဖာကဖကဆးျခငးခခရလင ထသ႔ ခးေဖာကဖကဆးေသာ ျပလပမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ နစနာခကအတြက ထသတ႔သည ႏငငဆငရာ အာဏာပငတရားရးတြင ထေရာကစြာ သကသာခြငရႏငေစရမည။

အပဒ ၉မညသမ ဥပေဒအရ မဟတေသာ ဖမးဆးျခငးက ျဖစေစ၊ ခပေႏာငျခငးက ျဖစေစ၊ ျပညႏငျခငးကျဖစေစ မခေစရ။ အပဒ ၁၀ အခြငအေရးမားႏင တာ၀န ၀တရားမားက အဆးအျဖတခရာတြင လညးေကာငး၊ ျပစမႈေၾကာင တရားစြ ဆစရငဆးျဖတခရာတြင လညးေကာငး၊ လတငးသည လြတလပ၍ ဘကမလကေသာ တရားရးေတာ၏ လအမား ေရ႕ေမာကတြင မတစြာ ၾကားနာစစေဆးျခငးက တညစြာ ခစားပငခြငရသည။

အပဒ ၁၁ (၁) လအမား ေရ႕ေမာက၌ ဥပေဒအတငးစစေဆး၍ ျပစမႈကးလြနသညဟ ထငရားစရငျခငးခရသည အခနအထ ျပစမႈႏင တရားစြဆျခငး ခရသတငးသည အျပစမသဟ၍ ယဆျခငးခထကသည အခြငအေရးရသည။ ထအမႈက ၾကားနာစစေဆးရာ၀ယ စြပစြခရသည ျပစမႈအတြက ခခေခပႏငရန လအပေသာ အခြငအေရးမားက ထသအား ေပးၿပး ျဖစေစရမည။ (၂) လတစဦးတစေယာကအား ႏငငဥပေဒအရျဖစေစ၊ အျပညျပညဆငရာ ဥပေဒအရ ျဖစေစ၊ ျပစမႈမေျမာကေသာ လပရပ သ႔မဟတ မပကြကမႈအရ စြဆ အ ျပစေပးျခငး မျပရ။ ထ႔အျပင ျပစမႈ ကးလြနစဥအခါက ထကသငေစႏငေသာ အျပစဒဏထက ပမႀကးေလးေသာ အျပစဒဏက ထကသငျခငးမရေစရ။

အပဒ ၁၂ မညသမ မမသေဘာအတငး ေအးခမးလြတလပစြာ ေနထငျခငးက ေသာလညးေကာငး၊ မမ၏ မသားစက ေသာလညးေကာငး၊ မမ၏ ေနအမ အသကအ၀နးက ေသာလညးေကာငး၊ စာေပးစာယက ေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒအရ မဟတေသာ ၀ငေရာကစြကဖကျခငး မခေစရ။ ထ႔ျပင မမ၏ ဂဏသကၡာကလညး အထကပါအတငး ပတခတျခငး မခေစရ။ လတငးတြင ထသ႔ ၀ငေရာက စြကဖကျခငးမ ေသာလညးေကာာငး ပတခတျခငးမ ေသာလညးေကာငး ဥပေဒအရ ကာကြယ ပငခြငရသည။

အပဒ ၁၃(၁) လတငးတြင မမ၏ႏငင နယနမတအတြငး၌ လြတလပစြာ သြားလာ ေရႊ႕ေျပာငးႏငခြင၊ ေနထငခြငရသည။ (၂) လတငးတြင မမေနထငရာ တငးျပညမ လညးေကာငး၊ အျခားတငးျပညမလညးေကာငး ထြကခြာ သြားပငခြငရသညအျပင၊ မမ၏ တငးျပညသ႔ ျပနလာ ပငခြငလညးရသည။

အပဒ ၁၄ (၁) လတငးသည ညဥးပနးႏပစကခေနရျခငးမ လြတကငးရန အျခားတငးျပညမား၌ ေအးခမးစြာ ခလႈေနႏငခြငရသည။ (၂) ႏငငေရးႏင မပတသကသည ျပစမႈမားမ ေသာလညးေကာငး၊ ကလသမဂၢ၏ ရညရြယခကႏင သေဘာတရားမႈမားက ဖဆနေသာ အမႈမားမ ေသာလညးေကာငး၊ အမန ေပၚေပါကလာေသာ ျပစမႈေၾကာင တရားစြဆျခငး ခရသည အမႈအခငးမားတြင အထကပါ အခြငအေရးက အသးမျပႏငေစရ။

အပဒ ၁၅(၁) လတငးသည၊ ႏငင တစႏငင၏ ႏငငသားအျဖစ ခယခြငရသည။

2928

(၂) ဥပေဒအရ မဟတလင မညသမ မမ၏ ႏငငသားအျဖစက စြန႕လြတျခငး မခေစရ၊ ႏငငသားအျဖစ ေျပာငးလႏငေသာ အခြငအေရးကလညး ျငငးပယျခငး မခေစရ။

အပဒ ၁၆ (၁) အရြယေရာကၿပးေသာ ေယာကားႏင မနးမတ႔တြင လမးက ေသာလညးေကာငး၊ ႏငငသားအျဖစက ေသာလညးေကာငး ကးကြယသည သာသာက ေသာလညးေကာငး၊ အေၾကာငးျပ၍ ခပခယကန႔သတျခငး မရဘ၊ ထမးျမားႏငခြင ႏင မသားစထေထာငႏငခြငရသည။ အဆပါ ေယာကားႏင မနးမ တ႔သည လငမယားအျဖစ ေပါငးသငးေနစဥ အခနအတြငး၌ ေသာလညးေကာငး၊ အမေထာငက ဖကသမး၍ ကြာရငးၾကသည အခါ၌လညးေကာငး၊ လကထပ ေပါငးသငး အမေထာငျပျခငးႏင စပလဥးေသာ တညသည အခြငအေရးမားက ရရထကသည။ (၂) သတ႔သား ႏင သတ႔သမး ႏစဦးႏစဘက၏ လြတလပေသာ သေဘာဆႏၵရမသာလင ထမးျမားျခငးက ျပရမည။ (၃) မသားစ တစခသည လ႔အဖြ႕အစညး၏ သဘာ၀ကေသာ အေျခခအဖြ႕တစရပျဖစသည၊ ထမသားစသည လ႕အဖြ႕အစညးႏင အစးရတ႔၏ ကာကြယေစာငေရာကျခငးက ခယခြငရသည။

အပဒ ၁၇ လတငးတြင မမတစဦးခငး ေသာလညးေကာငး၊ အျခားသမားႏင ဖကစပ၍ ေသာလညးေကာငး၊ ပစၥညးဥစၥာ တ႔က ပငဆငရန အခြငအေရးရရမည။ ဥပေဒအရ မဟတလင၊ မညသမ မမ၏ ပစၥညးဥစၥာပငဆငခြငက စြန႕လႊတျခငး မခေစရ။

အပဒ ၁၈ လတငးတြင လြတလပစြာ ေတြးေခၚ ၾကဆႏငခြင၊ လြတလပစြာ ခယရပတညႏငခြငႏင လြတလပစြာ သက၀င ကးကြယခြငရသည။ အဆပါ အခြငအေရးႏင မမကးကြယသည ဘာသာက သ႔တညးမဟတ သက၀ငယၾကညခကက လြတလပစြာ ေျပာငးလႏငခြင ပါ၀ငသညအျပင မမတစေယာကခငး ျဖစေစ၊ အျခားသမားႏင စေပါငး၍ ျဖစေစ၊ ျပညသအမား ေရ႕ေမာကတြင ေသာလညးေကာငး၊ ေရ႕ေမာကတြင မဟတဘ ေသာလညးေကာငး၊ မမ ကးကြယေသာ ဘာသာက သ႔တညးမဟတ သက၀င ယၾကညခကက လြတလပစြာ သငျပႏငခြင၊ ကငသးႏငခြင၊ ၀တျပကးကြယႏငခြင ႏင ေဆာကတညႏငခြငတ႔လညး ပါ၀ငသည။

အပဒ ၁၉ လတငးတြင လြတလပစြာ ထငျမင ယဆႏငခြငႏင လြတလပစြာ ဖြငဟ ေဖာျပႏငခြငရသည။ အဆပါ အခြငအေရးမား၌ အေႏာငအယကမရဘ လြတလပစြာ ထငျမငယဆႏငခြင ပါ၀ငသညအျပင၊ ႏငငနယနမတမားက ေထာကထားရန မလဘ သတငးအေၾကာငးအရာႏင သေဘာတရားမားက တနညးနညးျဖင လြတလပစြာ ရာယဆညးပးႏငခြင၊ လကခႏငခြငႏင ေ၀ငျဖန႔ခခြငတ႕လညး ပါ၀ငသည။

အပဒ ၂၀ (၁) လတငးတြင လြတလပေအးခမးစြာ စေ၀ႏငခြငႏင ဖြ႕စညးႏငခြင တ႔ရသည။ (၂) မညသကမ အဖြ႕အစညးတစခသ႔ ၀ငေစရန အတငးအကပမျပရ။

အပဒ ၂၁ (၁) လတငးတြင မမႏငင၏ အပခပေရး၌ ကယတငျဖစေစ၊ လြတလပစြာ ေရြးခယလကသည ကယစားလယမားမ တစဆငျဖစေစ ပါ၀င ေဆာငရြကခြင ရသည။ (၂) လတငးတြင မမ၏ ႏငငရ ျပညသ႔ ၀နထမးအဖြ႕၌ ၀ငေရာကႏငရန တညသည အခြငအေရး ရသည။ (၃) ျပညသျပညသားတ႔၏ ဆႏၵသည အပခပအာဏာ၏ အေျခချဖစရမည၊ အဆပါ ဆႏၵက အခနကာလ ပငးျခားလက စစမနေသာ ေရြးေကာကပြမားျဖင ထငရားေစရမည။ ေရြးေကာကပြမားတြငလညး လတငးအညအမ ဆႏၵမ ေပးႏငခြင ရရမညအျပင၊ ထေရြးေကာကပြမားက လ႕၀ကမေပးစနစျဖင ျဖစေစ၊ အလားတ လြတလပေသာ မေပးစနစျဖင ျဖစေစ ကငးပရမည။

အပဒ ၂၂ လတငးတြင လ႔အဖြ႕အစညး၏ အဖြ႕၀ငတစဦးအေနႏင လမႈေရးလျခခြငရယပငခြငရသညအျပင ႏငငေရးႀကးပမးမႈျဖင ျဖစေစ၊ ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈျဖငျဖစေစ၊ ႏငငအသးသး၏ ဖြ႕စညးပႏင

2928

လညးေကာငး၊ သယဇာတအငအားႏင လညးေကာငး ထလ၏ ဂဏသကၡာႏင စရကလကၡဏာ လြတလပစြာ တးတကျမငမားေရးအတြက မရမျဖစလအပေသာ စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈ အခြငအေရးမားက သးစြပငခြငရသည။

အပဒ ၂၃ (၁) လတငးတြင အလပလပရနလညးေကာငး၊ မမႏစသကရာ အသကေမြးမႈ အလပအကငက လြတလပစြာေရြးခယရန လညးေကာငး၊ တရားမတ၍ လပေပာေသာ အလပခြင၏ အေျခအေနက ရရရန လညးေကာငး၊ အလပလကမ ျဖစရျခငးမ အကာအကြယ ရရရန လညးေကာငး အခြငအေရးရသည။ (၂) လတငးတြင ခြျခားျခငးမခရေစဘ၊ တညေသာ အလပအတြက တညေသာ အခေၾကးေငြ ရႏငခြငရသည။ (၃) အလပလပကငသည လတငးတြင၊ မမႏင မမ၏ မသားစအတြက လ႔ဂဏသကၡာႏင ညေအာင ေနထငစားေသာကႏငရန၊ စတခေလာကသညျပင၊ တရားမတ၍ လပေပာသည လစာေၾကးေငြ ရပငခြငရသည။

လအပခလငအျခား နညးလမးမားမ လမႈေရး အေထာကအပကလညး ထပမ၍ ရႏငခြငရသည။ (၄) လတငးတြင မမအကး ခစားခြငက ကာကြယရန အလပသမား အစညးအရးမား ဖြ႕စညးခြင၊ ပါ၀င ေဆာငရြကခြငရသည။

အပဒ ၂၄ လတငးတြင သငျမတေလာကနစြာ ကန႔သတထားသည အလပလပခန အျပင၊ လစာႏငတကြ အခါကာလအားေလာစြာ သတမတထားသည အလပအားလပရကမားပါ၀ငသည အနားယခြငႏင အားလပခြင ခစားပငခြငရသည။

အပဒ ၂၅ (၁) လတငးတြင မမႏငတကြ မမ၏ မသားစ ကနးမာေရးႏင တကြ ကယစတႏစျဖာ ေအးခမးစြာ ေနထငႏငေရးအတြက အစာအဟာရ၊ အ၀တအထည ေနအမ၊ ေဆး၀ါး အကအညႏင လအပသည လမႈ အေထာကအပမား ပါ၀ငေသာ သငေတာေလာကပတသည လမႈ အဆငအတနးက ရယခစားခြင ရသည။ ထ႔ျပင အလပလကမျဖစေသာ အခါ၌ ေသာလညးေကာငး၊ မကနးမမာျဖစေသာ အခါ၌ ေသာလညးေကာငး၊ ကယအဂၤါ မစြမး မသနျဖစေသာ အခါ၌ ေသာလညးေကာငး၊ မဆးမျဖစေသာအခါ၌ ေသာလညးေကာငး၊ အသကအရြယအမငးေသာ အခါ၌ ေသာလညးေကာငး၊ မမကယတငက မတတႏငေသာ အေၾကာငးေၾကာင ၀မးစာ ရာမးႏငေသာ နညးလမး မရေသာ အခါ၌ ေသာလညးေကာငး၊ ေနထငစားေသာကေရးအတြက လျခစတခရမႈ အခြငအေရးရသည။ (၂) သားသည မခငမားႏင ကေလးမားသည အထးေစာငေရာကျခငးႏင အကအညေပးျခငးက ရခြငရသည။ ဥပေဒအရ ထမးျမားျခငးျဖင ျဖစေစ၊ အျခားနညးျဖင ျဖစေစ ေမြးဖြားေသာ ကေလးအားလးသည တညေသာ လမႈကာကြယေစာငေရာကေရးက ရယ ခစားၾကရမည။

အပဒ ၂၆ (၁) လတငးသည ပညာသင ယႏငခြငရသည။ အနညးဆးမႈလတနးႏင အေျခခ အဆငအတနးမားတြင

3130

ပညာသငၾကားေရးသည အခမျဖစရမည။ မႈလတနးသည မသငမေနရ ပညာျဖစရမည။ စကမႈလကမႈပညာႏင အသကေမြးမႈပညာမားက ေယဘယအားျဖင သငၾကားရယႏငေစရမည။ ထ႔ျပင အထကတနးပညာအတြက အရညအခငးက အေျခချပ၍ တညေသာ အခြငအေရး ရရေစရမည။ (၂) ပညာသငၾကားေရးက လသားတ႔၏ စရကလကၡဏာအျပညအ၀တးတကမႈ အျပင၊ လ႔အခြငအေရးႏင အေျခခလြတလပခြင ရေသ ေလးစားမႈတ႔က ရငသနဖြ႕ၿဖးလာေစရန ရညရြယ၍ သငၾကားေစရမည။ ပညာသငၾကားေရးသည ႏငင အားလးတ႔တြင လညးေကာငး၊ လမးစမား တြငလညးေကာငး၊ ဘာသာေရးအသငးအဖြ႕မားတြင လညးေကာငး၊ အခငးခငးနားလညမႈ၊ သညးခမႈႏင ခငမငရငးႏးမႈတ႔က အားေပးရမည။ ထ႔ျပင ၿငမးခမးေရး တညတေအာင ေဆာငရြကရန အလ႔ငါ၊ ကလသမဂၢ၏ ေဆာငရြကမႈမားကလညး ျဖစေျမာကေအာင အားေပးရမည။ (၃) မဘတ႔တြင၊ မမတ႔၏ ကေလးမား သငယရမည ပညာ အမးအစားက ေရြးခယႏငေသာ လကဦး အခြငအေရးရသည။

အပဒ ၂၇ (၁) လတငးတြင သကဆငရာ ယဥေကးမႈ ေလာက၌ လြတလပစြာ ပါ၀ငေဆာငရြကႏငခြင သခမပညာရပ မားက လြတလပစြာလကစား ေမႊ႕ေလာႏငခြင၊ သပၸ ပညာထြနးကားေရး လပငနးမားတြင လြတလပစြာ ၀ငေရာက လပကငႏငခြငႏင ထပညာ၏ အကး အာနသငမားက လြတလပစြာ ခစားသးစြႏငခြင ရသည။ (၂) လတငးတြင သပၸမ ျဖစေစ၊ စာေပမျဖစေစ၊ သခမပညာမ ျဖစေစ၊ မမကယပငဥာဏျဖင ၾကစညဖနတးမႈမ ျဖစထြနးလာသည ဂဏႏင ေငြေၾကး အကးအျမတမားက ခစားရယႏငရန အခြငအေရးအတြက ကာကြယမႈက ရရရန အခြငအေရး ရသည။

အပဒ ၂၈ လတငးသည ဤေၾကညာ စာတမးတြင ေဖာျပထားသည အခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားက အျပညအစ ရယႏငေသာ လမႈဆကဆေရး အေျခအေနႏင အျပညျပညဆငရာ ဆကဆေရး အေျခအေနတ႔၏ အကးေကးဇးက ခစားႏငခြင ရသည။

အပဒ ၂၉ (၁) မမ၏ စရကလကၡဏာ လြတလပစြာ ဖြ႕ၿဖးတးတကႏငသည တစခတညးေသာ လ႔အသကအ၀နး အတြကလတငး၌ တာ၀နရသည။ (၂) မမ၏ အခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားက သးစြရာတြင လတငးသည၊ အျခားသမား၏ အခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားက အသအမတျပ၍ ရေသေလးစားေစရန အလ႔ငာ လညးေကာငး၊ ဒမကေရစကငသးေသာ လ႔အဖြ႕အစညးတြင ကယကငတရားအျပင၊ ရပရြာေအးခမးသာယာေရးႏင ျပညသ႔ အကးစးပြား ျဖစထြနးေရးတ႔အတြက၊ တရားမတစြာကငေဆာငရန အလ႔ငာ လညးေကာငး၊ ဥပေဒက ျပဌာနးထားသည ခပခယမႈမားျဖငသာ ကန႔သတျခငးခရမည။ (၃) အဆပါ အခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားက မညသည အမႈကစၥတြငမ ကလသမဂၢ၏ ရညရြယခကမားႏင လညးေကာငး၊ အေျခခမႈမားႏင လညးေကာငး ဆန႔ကင၍ မသးစြရ။

အပဒ ၃၀ ဤေၾကညာစာတမးပါ အခြငအေရးႏငတကြ လြတလပခြငမား ပကစးရာပကစးေၾကာငးတ႔က ရညရြယ၍၊ ႏငင တစႏငငအတြက ျဖစေစ၊ လတစစ အတြကျဖစေစ၊ လတစဦးတစေယာကအတြက ျဖစေစ ပါ၀ငေဆာငရြကရန အခြငရသညဟ ေသာလညးေကာငး၊ ကယတငေဆာငရြကရန အခြငရသညဟ ေသာလညးေကာငး အဓပၸါယ ပငးျခားေကာကယျခငး မရေစရ။

3130

လမ း (သ ႔မဟတ) တငးရငးသား၊ ဘာသာေရးႏင ႔ ဘာသာစကားလနညးစအျဖစ အကး၀ငသမား၏

အခြင ႔အေရးဆငရာ ေၾကညာစာတမး

၁၉၉၂ ခႏစ ဒဇငဘာလ ၁၈ ရကေန႔တြင ကလသမဂၢအေထြေထြညလာခမဆးျဖတခက အမတ ၄၇/၁၃၅ ျဖင႔ အတညျပသည။

အပဒ ၁(၁) အစးရမားသည သကဆငရာေဒသအသးသးတြငေနထငၾကသည လနညးစမား၏ လမး (သ႔) တငးရငးသား၊ ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာေရးႏင ဘာသာစကားဆငရာကယပငလကၡဏာတညရေစရန ကာကြယေပးရမည။ ၄ငးကယပငလကၡဏာရပကဖြ႕ၿဖးတးတကေစမည အေျခအေနမားကလညး အားေပးေဆာငရြကရမည။(၂) အဆပါရညမနးခကမားထေျမာကေအာငျမငေစရန သငေလာသညဥပေဒျပလပငနးမားႏင အျခားစမခကမားကခမတေဆာငရြကရမည။

အပဒ ၂(၁) လမး (သ႔) တငးရငးသား၊ ဘာသာေရးႏင႔ ဘာသာစကားလနညးစအျဖစ အကး၀ငသမားသည (ေရ႕တြင “လနညးစအျဖစအကး၀ငသမား” ဟ ဆကလကသးစြပါမည) မမကယပငယဥေကးမႈက ခစားပငခြင႔ရသည။ မမသက၀ငရာဘာသာေရးက ယၾကညကးကြယခြင႔ရသည။ မမ၏ဘာသာစကားက အသးျပပငခြင႔ ရသည။ ထသ႔ကငသးရာတြင မမဘာသာျဖစေစ၊ အမားျပညသ ေရ႕ေမာကတြငျဖစေစ လြတလပစြာ ေဆာငရြကႏငၿပး၊ မညသည၀ငေရာကစြကဖကမႈ (သ႔) ခြျခားဆကဆမႈမ အလဥးမရေစရ။ (၂) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားသည ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရးႏင႔ အမားျပညသႏငဆငသညကစၥရပမားတြင ထေရာကစြာပါ၀ငခြင႔ ရသည။ (၃) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားသည မမတ႔ေနထငရာေဒသႏရႏငပတသက၍ေသာလညးေကာငး၊ မမတ႔အကး၀ငသညလနညးစႏငပတသက၍ေသာလညးေကာငး၊ ႏငငေတာအဆငႏင လအပပါကေဒသအဆင ဆးျဖတခကမားခမတရာတြင ႏငငေတာဥပေဒမားႏငဆန႔ကငဖလာမျဖစေစပ ထေရာကစြာပါ၀ငခြငရသည။ (၄) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားသည မမတ႔ကယပင အသငးအဖြ႔အစညးမား တညေထာငခြင႔၊ ထနးသမးခြင႔ရသည။ (၅) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားသည မမတ႔လနညးစအပစ၀ငမား၊ အျခားလနညးစအပစ၀ငမား၊ မမတ႔ႏင လမး (သ႔) တငးရငးသား၊ ဘာသာေရး (သ႔) ဘာသာစကားအရ ဆကႏြယမႈရေသာ မမႏငငနယစပတေလာကရတဖကနငငမားမနငငသားမားႏငထေတြ႕ဆကဆရာတြင ခြျခားဆကဆမႈအလဥးမရေစရပ လြတလပၿငမးခမးစြာထေတြ႕ဆကဆခြငရသည။

အပဒ ၃(၁) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားသည မမတဦးထျဖစေစ၊ မမတ႔လနညးစအပစ၀ငမားျဖင တစတစညးထျဖစေစ၊ ယခေၾကညာစာတမးပါအခြငအေရးမားအပါအ၀င မမတ႔၏လနညးစအခြငအေရးမားက ခြျခားဆကဆမႈအလဥးမရေစရပ ကငသးႏငသည။(၂) ယခေၾကညာစာတမးတြငခမတထားေသာအခြငအေရးမားက ကငသးျခငး (သ႔) မကငသးျခငး၏အကးဆကေၾကာင လနညးစအျဖစအကး၀ငသည မညသညလပဂၢလမဆ နစနာဆးရႈးမႈ မျဖစေစရ။

အပဒ ၄(၁) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားက မမတ႔၏လ႔အခြငအေရးႏင အေျခခလြတလပခြငမားအားလးက ခြျခားဆကဆမႈအလဥးမရေစရပ အျပညအ၀ထထေရာကေရာကကငသးႏငရနႏင တရားဥပေဒေရ႕ေမာကတြင တနးတေရးကအျပညအ၀ရရေစရန အစးရမားမ လအပသညစမခကမားက ခမတေဆာငရြကေပးရမည။(၂) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားက ႏငငေတာဥပေဒႏငႏငငတကာစႏႈနးမားကခးေဖာကသည လပေဆာငခကမားမအပ၊ မမတ႔၏အမးသားလကၡဏာကေဖာထတႏငရနႏင၊ မမယဥေကးမႈ၊ ဘာသာစကား၊

3332

ဘာသာေရး၊ ရးရာ၊ ဓေလ႔ထးတမးမားကဖြ႔ၿဖးတးတကေအာငျပလပႏငေစရနအတြက အေထာကအပျပသညအေျခအေနမားကဖနတးရန အစးရမားမေဆာငရြကေပးရမည။ (၃) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားသည မမတ႔၏မခငဘာသာစကားကသငယႏငရန သ႔မဟတ သငၾကားရာတြငအသးျပသညဘာသာစကားအျဖစသတမတႏငရန လေလာကေသာအခြငအလမးမား ရရေစရနအတြက အစးရမားမတတႏငသေလာကေဆာငရြကေပးသငသည။(၄) အစးရမားသည ၄ငးတ႔နယနမတမားအတြငးရလနညးစမား၏ သမငး၊ ရးရာဓေလ႔၊ ဘာသာစကား၊ ယဥေကးမႈဆငရာအသပညာမားက အားေပးရနအတြက ပညာေရးနယပယတြင သင႔ေလာသလေဆာငရြကသငသည။ လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားသည လအဖြ႔အစညးတစခလးႏငဆငေသာ အသပညာရရရန လေလာကေသာအခြငအလမးမားလညး ရရသင႔သည။ (၅) လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားသည မမတ႔၏တငးျပညစးပြားေရးတးတကေရးႏငဖြ႕ၿဖးေရး လပငနးမားတြင အျပညအ၀ပါ၀ငႏငေစရန အစးရမားမသငေလာသညစမခကမားက ထညသြငးစဥးစားသငသည။

အပဒ ၅(၁) အမးသားေရးမ၀ါဒမားႏင႔ အစအစဥမားကခမတရာတြင လနညးစအျဖစအကး၀ငသမား၏ တရား၀ငအကးစးပြားႏင႔ဆကစပ၍ ခမတအေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရမည။ (၂) ႏငငတႏငငႏငတႏငငအၾကားပးေပါငးေဆာငရြကသညအစအစဥအမားႏင အကအညေပးေရး အစအစဥမားက လနညးစအျဖစအကး၀ငသမား၏ တရား၀ငအကးစးပြားႏင႔ဆကစပၿပး ခမတအေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသငသည။

အပဒ ၆အျပနအလနနားလညမႈႏင႔ ယၾကညမႈျမငမားလာေစေရးအတြက အျခားနညးလမးမားကကငသးသညအျပင လ နညးစအျဖစအကး၀ငသမားႏငပတသကသညအေရးကစၥရပမားတြင သတငးအခကအလကႏင႔ အေတြ႔အႀကမား ဖလယျခငးအားျဖငလညး အစးရမားမပးေပါငးေဆာငရြကသင႔သည။

အပဒ ၇ ယခေၾကညာခကတြငခမတထားေသာအခြငအေရးမားအေပၚေလးစားမႈကျမငတငရနအတြကအစးရမားကပးေပါငး ေဆာငရြကသငသည။

အပဒ ၈ (၁) ယခေၾကညာခကပါအခကမားသည ႏငငေတာက လနညးစအျဖစအကး၀ငသမားႏငစပလဥးသည ႏငငတကာတာ၀န၀တရားမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကရာတြင ဟန႔တားမညမဟတ။ အထးသျဖင႔ အစးရမားသည ၄ငးတ႔အဖြ႔၀ငအျဖစလကမတထးထားေသာ ႏငငတကာစာခပစာတမးမားႏင သေဘာတညခကမားတြငပါ၀ငသညဟမတယရမည တာ၀န၀တရားမားႏင႔ကတက၀တမားအေပၚ ေကာငးမြနသညကတသစၥာျဖင ျဖညဆညးေဆာငရြကရမည။ (၂) ယခေၾကညာခကပါ အခြင႔အေရးမားကကင႔သးရာတြင လသားအားလး၏ အျပညျပညဆငရာအသအမတျပလ႔အခြငအေရးမားႏင႔ အေျခခလြတလပခြင႔မားခစားခြငက အဂတသကေရာကျခငးအလဥးမရေစရ။(၃) ယခေၾကညာခကတြင ေဖာျပထားေသာအခြင႔အေရးမားက ထထေရာကေရာကရရေစရန လပေဆာငသည အစးရမား၏ေဆာငရြကခကမားက အျပညျပညဆငရာလ႔အခြင႔အေရး ေၾကညာစာတမးတြငပါရေသာ တနးတညမမႈမ၀ါဒႏင႔ဆန႔ကငသညဟ အျခားဆန႔ကငေၾကာငး အေထာကအထားတစတရာမရမျခငး မမတယရ။(၄) ယခေၾကညာခကတြငပါ၀ငသညအခကမားကအဓပၸါယဖြငဆရာတြင အစးရမား၏ အခပအျခာအာဏာတနးတေရး၊ နယနမတခငမာမႈႏင ႏငငေရးလြတလပခြငတ႔အပါအ၀င ကလသမဂၢအဖြ႕၏ ရညရြယခကမားႏင႔မ၀ါဒမားကဆန႔ကငသညလႈပရားမႈမးကခြငျပသည အဓပၸါယမးေကာကယျခငးမျပရ။

အပဒ ၉ ကလသမဂၢစနစရ အထးေအဂငစမားႏင႔ အျခားအဖြ႔အစညးမားသည ၄ငးတ႔၏ ကြမးကငမႈဆငရာ နယပယအလက၊ ယခေၾကညာခကပါအခြင႔အေရးမားႏင႔မ၀ါဒမား အျပညအ၀ အေကာငအထညေပၚလာ ေစေရးအတြက ကညေဆာငရြကရမည။

3332

သငထတြင အေျခခအခြငအေရးျဖစသည လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင ရၿပးသား ျဖစသည။ မညသညထငျမငယဆခကကမဆ လြတလပစြာေျပာဆေရးသား ထတေ၀ ႏငသည။ အစးရက ေ၀ဖနျခငးသည ျပစမႈမဟတပါ။ ထသ႔လပေဆာငျခငးအတြက ျပစဒဏခမတ၍မရပါ။ သငသည လြတလပေသာလသားတစဦးျဖစၿပး၊ လ႔ဂဏသကၡာႏင ေနႏငခြငရသည။ သငအမမကႏင ေမာမနးခကအျပညျဖင ရငသနခြငရသည။ ယၾကညရာ ဘာသာက ကးကြယခြငရသလ၊ ဘာသာမအျဖစေနရနလညး ေရြးခယခြင ရသည။ သင လမးစအတြက ရပတညခြငရသည။ သင ဘာသာစကားျဖင ေျပာဆခြင ရသလ၊ သငလမးဆငရာ ယဥေကးမႈအေၾကာငးေတြကလညး ေလလာသငယခြင ရသည။ အမးသမးႏင အမးသားမားသည တနးတျဖစသည။ ဥပေဒအရ တနးတ ဆကဆရမည။

သငတြင လြတလပစြာသြားလာခြငရသည။ သငေနေနေသာ ေျမက အစးရက သမးပငခြင မရ။ မညသမ သငက နစနာေအာငလပခြငမရပါ။ ျပစဒဏေပးခြင၊ ႏပစကခြင၊ ဖႏပခြငႏင ၿခမးေျခာကခြငမရပါ။ သငက ျပစမႈတစခချဖင စြဆထားပါက တရားမတၿပး ပြငလငး ျမငသာမႈရေသာ တရားစရငမႈတြငသာ စရငခြငရသည။ သငအျမငက ထတေဖာ ေျပာဆျခငး သ႔မဟတ ဆႏၵျပပြမားတြင ပါ၀ငျခငးက တရားမ၀ငေသာလႈပရားမႈအျဖစ မသတမတသငပါ။ ေရြးေကာကပြတြင သငေထာကခသကသာ မေပးခြငရသလ၊ မမေပးပလညး ေနပငခြင ရသည။

သငသည လြတလပေသာ လသားတစဦးျဖစၿပး လ႔ဂဏသကၡာ၊ ကင၀တတရားျဖင ေပာရႊငၿငမးခမးေသာ ဘ၀တြင ေနႏငရနႀကးပမးခြငရသည။