1

i( 1051)0010616، بثش8 17101511120، تف شا8 1، احذ 11ی ؼئ8 شداد افتخبسی، ؿبشد، ثاس ؿیذ ذی، پالن یؼذ

خؼتی بیؾ آػیبیی ی بیؾ ی ت

"فضااي زيرزميىي براي تظؼ پايذار"

1171آثب ب 10تب 11

ATS11-03214

4مذي وريزي، 3محمذ اظماػيل جالليظيذ،2زاداحمذ رمضان، 1iمرداد افتخاري

mehrdad.eftekari@gmail.com؛ احذ تشا جة -داـجی وبسؿبػی اسؿذ اػتخشاد ؼذ، داـب آصاد اػالی1 aramezanzadeh@shahroodut.ac.ir؛0

jalalisme@shahroodut.ac.ir؛1 mnoroozi.mine@gmail.com؛ی ذػی ؼذ، فت طئفیضیه؛ داـب صؼتی ؿبشدداـجی دوتشای اػتخشاد ؼذ، داـىذ2

چكيذ

بی بی ذیشیت وتش ثحشا حصتشی جبحج تحمیمبتی اجشایی دس صیػب تجذی ث یىی اص اشص پذافذ غیش

بی ختف صیشصیی تشی اص جحج پذافذ غیشػب اػت. ىببی ا، یىی اص ظبی ؿذ اػت. دػتشػی یب ایجبد ػبص

بی پذافذ غیشػب بی صیشصیی، ػاسض عجیؼی یض ؼبد تشن تابیی ػىشد ث ػا ػبصؿشی، ثیبسػتببی بذ ت

ی خثی ثشای اذ، ضیاػتفبد بذسا داسا ؼتذ. فضببی حفش ؿذ ث ظس اػتخشاد رخبیش ؼذی و ث ش ػی تشن ؿذ ثال

ب و اص ظش اثؼبدی، ثب تج ث سؽ اػتخشاجی ثىبس سفت، اص ثؼیبس ثضسي تب وچه تغیش ذ.اص ای فضبؿای ظس حؼة ی

بی ػبصی، ظبی اػتمشاس تجیضات اػتفبد د. دس ای مب، تالؽ ثش ای اػت و وبسثشیتا ثشای اذاف رخیشؼتذ، ی

یظ اص دیذب پذافذ غیشػب سد ثشسػی لشاس یشد.ختف ؼبد تشن صیشصیی سا ثب ب

كلمات كليذي

.ییشصیص یبتشو، فضب ییشصیػب، ؼبد صشیپذافذ غ

0

مقذم -1

افضاس ب ثذ ثىبسیشی جاجشای آی الذابتی و ثب ث جػ

ثتا اص اسد ؿذ خؼبسات بی ث تجیضات تبػیؼبت حیبتی

ظبی تفبت اؼبی جیشی د یب یضا حؼبع ظبی غیش

ؿد.ای خؼبسات تفبت سا وی وشد، پذافذ غیشػب فت ی

اختفب، پؿؾ، فشیت، ػب ؿب اػتتبس،الذابت پذافذ غیش

ث [.1] بی ا اػال خجش اػتپشاوذی اػتحىببت ػبص

بی آػیبی تا ث ؿشی پذافذ غیشػب دس دیب یػا تبسیخچ

ػب لج اص یالد ؼیح اؿبس د و ثب 1111یب صش دس

-ی یبفت حبفظتبی ػبصبی استؾتیذاتی دس ثشاثش حبصش

بی دیب، شچذ و وتش اص ایشا تحت ؿذذ. ثؼیبسی اص وـس

ب پیؾ ضع پذافذ غیشػب سا تذیبدت دؿ ؼتذ، اص ػب

بیی بذ تا ث وـساذ. ث ػا یذظش لشاس داد

ػئیغ ػئذ اؿبس وشد و دس حبی و یچ خغشی اص عشف

ب وذ، ثب ػبخت ثؼیبسی اص داـبیدؿ آب سا تذیذ

بی ؼىی ث ب دس د و جض ثد تبی ثشدثیبسػتب

ثب تج ث [.0] اذپبب، ث ػجی اص پذافذ غیشػب جذ ؿذ

بی دس اس دس ؼشض خغش حالت ایى ایشایب اص زؿت

بیی بذ حصبس، ثشد، ػبص اذ، ػبخت اػتفبد اصثیبب ثد

بیی اص پذافذ دط، خذق دساص ث ػا ثبس، اسي، و

ؿذذ. ػال ثش آ، ثؼیبسی اص اغ عجیؼی غیشػب ثىبسشفت ی

بی اجشص صاشع دس ایشا یض وجد دس وـس، اص ج سؿت

بج احتبی دؿ ث ػا ػی پذافذ غیشػب دس ثشاثش ت

[. 1] ؼتذ

بی عجیؼی ث ث ش ح، دس صست جد اىب اػتفبد اص ػبختبس

بی پذافذ غیشػب، تبحیشات تذافؼی التصبدی آ ػا ػبص

ی ثؼیبس ی صیشصیی ضیبپزیش خاذ ثد. ؼبد تشواىبس

ذػی ؿذ. ـخصبت ىبیىیخثی اص ای ثی حؼة ی

بی شا ثب ذاسی عجیؼی ب، خصصب ؼبدی و ثب سؽای فضب

(Open Stopingاػتخشاد ؿذ )بی ا اذ، اىب دػتیبثی ث فضب

بی ثضسي اص ای فضب [.2] وذ ثضسي پبیذاس صیشصیی سا فشا ی

ػبصی خسان،بیی ثشای رخیشتا ث ػا ػبصصیشصیی ی

بی ثشای اؿخبف ثب ذف افضاس، خفیػخت، بت ج

بی اػتشاتظیه ث ظس ذیشیت سیضیحفبظت اجشای ثشب

ثحشا، ثشپبیی اػتمشاس تجیضات وبسخبجبت اػتشاتظیه ظبی

بی بذب پغ دس بیت ث ػا حی ثشای دف صثب

ای اػتفبد د. اص عشف دیش، ػذ ؿییبیی، ثیؿییبیی ؼت

ب دس ی آجد تجیضات ػغحی لبث تج لشاسیشی ثیـی

ب اص بعك ؿشی بعك وؼتبی، ث شچ دستش ثد ای ػبص

-وذ و ای اش جش ث ػذ اىب ؿبػبیی آػیتوه ی

تشد ث ؿد. ای ؼبد ث صست ؼب یسػبذ ث ای فضب

جبی وـس جد داسذ، ی فس ثب ـخصبت ختف دس جبی

-ی اػتفبد اص ای فضب فؼبیت تشوضی دس صیتبو یچ

بی پذافذ غیشػب اجب ـذ اػت. دس بی تشن ث ػا ػبص

ای مب، ػؼی ثش ای ثد اػت و اىب اػتفبد اص ؼبد تشن

بی پذافذ غیشػب ث صست مذبتی یی ث ػا ػبصصیشص

ب ؼشفی ؿد.بی ختف حت دس آثشسػی وبسثشی

ي اظتفاد از مؼادن زيرزميىي متريک ب تاريخچ -2

اي پذافىذ غيرػاملػىان ظاز

بی ذیذ، خصصب دس عی لش زؿت، اص ؼبد ثشای ذت

بی اف ختف، خصصب ث ػا ػبصصیشصیی تشن ثشای اذ

پذافذ غیشػب اػتفبد ؿذ اػت. د ختف دس آػیب، اسپب

-ی ثی اص ای ؼبد تشن دس صیاشیىب الذا ث اػتفبد

اذ. بی تجبسی فشی وشدبی پذافذ غیشػب دس صی

دسد 1ی صی دس جذ ؿذ دس ابی اجبای اص فؼبیتضیذ

.[3] ؿذ اػت

مساياي اظتفاد از مؼادن متريک زيرزميىي -3

بی جب، ؼبد صیشصیی دس حب حبضش دس ثؼیبسی اص وـس

-بی ختفی سد ثشی ثؼیبسی جد داسذ و ثب وبسثشیتشو

یشذ. دس عی لش زؿت، شا ثب پیـشفت داؾ ثشداسی لشاس ی

بی جذیذ، اػتفبد بی ب ث جد آذ یبصس ػشصثـش د

بی ای اص ای ؼبد س ث افضایؾ زاؿت اػت. پبیی ثد ضی

ػیبتی ؼجت ث ایجبد تبػیؼبت ػغحی صیشػغحی، ػذ

اثؼتی ث ؼبئ تپشافی ػذ حذدیت اػتفبد اص فضب،

ث عجیؼی حالت ایی، ایت دس ایی بػت دس مبث حاد

بی شثط ث مبث ػشلت خشاثىبسی ثبالخش پبیی ثد ضی

ی ضایبیی اػت و ثبػج تمیت سیىشد ػشبیؾ شبیؾ اص ج

.[4ب ؿذ اػت ]بی بی صیشصیی دس ػشصاػتفبد اص فضب

شح ری اػت8بی ؼبد صیشصیی تشو ث ؿثشخی وبسثشد

تعليحات دفاع وظامي ي غيروظامي -3-1

بی اػتفبد اص تؼیحبت ایتی، تذافؼی یب ظبی یـ ثب فضب

تا ث ػا بی صیشصیی یصیشصیی شتجظ ثد اػت. اص فضب

ی بت، ح آصبیؾ بی دػتشػی، اجبس صاغپبب، ت

بد، ح ثشضاسی جؼبت بی جذیذ، شاوض ذاسی اػػالح

ب وبسخبجبت ػبخت بی ظبی اػتشاتظیه، صسادخبوفشاغ

ی ای ؼبد اص ػغح صی، تؼیحبت ظبی اػتفبد د. فبص

حفبظت بػجی دس ثشاثش حالت ایی دؿ، استؼبؿبت حبص اص

وذ ( اسائ یEMPبی اىتشغبعیؼی )بی ػغحی ثتافجبس

اص عشف دیش، دسافتبد ثد اص شاوض ؿشی ػذ اىب

ب، حفبظت خثی دس ثشاثش بی آؿبػبیی ای ؼبد سدی

ب ػذ وذ. دس ض، ثضسي ثد ای فضبحالت صیی فشا ی

1

-ػبصی خسان ػخت سا ثشای ذتجد ـى جب، اىب رخیش

د دس ؿشایظ اختفب یب وشد ؿشایظ بی عالی ثشای اػتفب

بی صیی( سا ی ایی یشی ظبی )یشذاسی ػبی می

[. 5] وذفشا ی

[5] اي مؼادن زيرزميىي متريکاي از كاربريگسيذ (:1جذيل )

Wabana

Outokumpu

May-Sur-Orne

Menden

Joseph-Else

Eger

Fertorakos

Cogne

Santa Brigida

Olloment

San Leone

Codana

Besta

Traversella

Ohya

Nakatatsu

Shin-Yakuki

Kamasaishi

Valkenburg

Wieliczka

SlanicPrahova

Berezniki-I

Berezniki-I

Verkhnekamsoye

Verkhnekamsoye

-

Verkhnekamsoye

Senovo

Velenje

Burwood BeachSludge

Korba

2

[ 5] اي مؼادن زيرزميىي متريکاي از كاربريگسيذ (1ي جذيل )ادام

Dannemora

Harsbacka

Ljunsnarberg

Kirunavaara

Kvamtorp

Liechwedd

Walsall Wood

Dudley

Kellogg

Butte

Crested Butte

Randolph

Pixley Co.

Zenith

Kansas

City

Boyce

Louisville

Springfield

Iron Mountain

Rosendale

Cote Blanche

Central Rock

Ironton

Zero Mountain

Southwest Lime

Lime Field

Asse

Bartensleben

Konrad

Hellibronn

Kochendrorf

Walsum

Wintershall

ظازيرخير -3-2

ب ؼبد تشن دس بی ثضسي صیشصیی، خصصب غبساشص فضب

ػبصی ااع اد صبح سد اػتفبد لشاس ػغح ؼتشد ثشای رخیش

ػبصی ث ؿشح ری اػت8ب ث ظس رخیشوبسثشی ای فضبیشد. ی

ظازي وفت ي ماد يذريكربريرخير

شذ ب ريغ اتاق ظازي وفت در مؼذن ومک اظتخراجرخير (:1شكل )

ي پاي

اي اورشيكردن حاملرخير

دس سد بی فضایذشایثب ؼتشؽ سصافض یبص جاغ ث اشطی

-ؿذی ثضسيتیذ ثبصاس جبی فت، ثىبسیشی بثغ اشطی تجذیذ

تا ث بی ی تیذ اشطی یوذ. اص سؽتش یمیبع سا حت

-( یب ث عس خصصیUTESػبصی صیشصیی اشطی شبیی )رخیش

اشطی شبیی ث اػت. دس ای سؽ، آة ث ػا حب CTESتش،

تا ث ب، یؿد. اص دیش سؽبی صیشصیی تضسیك یدس فضب

بی صیشصیی اؿبس د.ػبصی بص عجیؼی دس ای فضبرخیش

ظازي ماد خراكيرخير

فضبی جد دس ؼبد صیشصیی تشو، ح بػجی ثشای رخیش

ب، ثب تج ث ثضسی ای فضبؿذ. ذاسی اد خساوی حؼة ی

ؿد. اص عشف ح م اجبس وشد ای اد ث آػبی اجب ی

دیش، ث دی لشاس شفت ای ؼبد دس اػبق صی، یـ دبی

تؼبد ـخصی داسذ و ذاسی اد خساوی سا دس دساص ذت

ب بی ای فضبتیبصوذ. ػذ جد جبسا ری یض اص اتؼی ی

(.0ؿذ )ؿى بی ػغحی حؼة یؼجت ث ػبص

-ظازي ماد خراكي در مؼذن ظىگ آک اظتخراجرخير (:2شكل )

[9] شذ ب ريغ اتاق ي پاي در كاوساض، اياالت متحذ

اماوذدفه پط

اشص ثب افضایؾ یبص جاغ ث اشطی اثؼتی ش چ ثیـتش ث

بی سادیاوتی یض ثیؿییبیی س ث بذ، یضا تیذ پغصبیغ

-بی صیؼتبیی دس صیافضایؾ اػت. ای ؼئ ثبػج ایجبد شای

ب، ذف بذی ای پغبی رخیشحیغی ؿذ اػت. یىی اص سؽ

بیی دس ب اػت و اس ثب شایب دس اػبق وف دسیبوشد آ

ی دیش و ػال ثش ب شا اػت. ضیةت آدی آی ـصی

زاسی وتشی داؿت بی زوس، یبص ث ػشبیسبیی اص شای

ب ػبصد، اػتفبد اص غبستش یب سا آػببذپبیؾ ذیشیت ای پغ

-ػبصی ذاسی ای پغؼبد صیشصیی تشن اػت. رخیش

بی ب پیؾ دس وـسبی حصس صیشصیی اص ذتای فضبب دس بذ

ای، خصصب دس ؼبد ه بی ؼتیبفت ثشای صثبتػؼ

(.1صیشصیی دس حب اجب اػت )ؿى

)الف(

)ة(

ظازي اظتفاد از مؼذن زيرزميىي پتاض متريك براي رخير (:3شكل )

[11] ، آلمانWintershellماوذ، پط

پىاگا ي بيمارظتان -3-3

اذ. ای ػب اىب ؼبد صیشصیی ػب دس اػبق صیبد الغ ؿذ

بیی ا، چ دس ؿشایظ ج ب سا ث ػا ػبصاػتفبد اص ای فضب

-وذ. دس ثؼیبسی اص وـسثحشا چ دس ؿشایظ صب صح فشا ی

بیی ؿذ اػت و ػال ب، الذا ث احذاث ثیبسػتبب، دس ای فضب

ثش ؿشایظ فق، اىب ایض وشد ثیبس یب ثیبسػتب سا یض ث ساحتی

بی تئبتش، وذ. احذاث ابو تفشیحی تسیؼتی بذ ػبفشا ی

بی دسآذصایی تسیؼتی، لبثیت ػیب غیش، ػال ثش داؿت جج

ثحشا سا یض داسا ؼتذ.اػتفبد ث ػا پبب دس ؿشایظ ج

تجيسات ي كارخاوجات -3-4

حیغی )آدیبی صیؼتاشص ثب تج ث ثؼیبسی اص اػتبذاسد

ثشداسی حیغی غیش( اىب احذاث ثشبی صیؼتصتی، آدی

ثؼیبسی اص وبسخبجبت صؼتی دس ػغح جد ذاسد. دس ثشخی الغ

د وبسخب صؼت شثع دس ؿشایظ یض حیبتی اػتشاتظیه ث

ب اص ایی پذافذی وذ و ای احذج ثحشا، ایجبة ی

ب تحت ای ؿشایظ ثب لف بػت ثشخسداس ثد ػىشد آ

ـى اج ـد. دس ای ؿشایظ، اػتفبد اص ؼبد صیشصیی تشن

بی التصبدی، فی ثشای ثشپبیی چی تبػیؼبتی ثب تج ث ضیت

بی جب، پذافذی آ، ثتشی ضی خاذ ثد. دس ثؼیبسی اص وـس

بیی دس ؼبد صیشصیی تشن اص دیشثبص الذا ث ثشپبیی چی احذ

بی ؿذ اػت ویفیت ػىشد ای اتخبة، خصصب دس عی ج

جبی ا د ث خثی احجبت ؿذ اػت.

گيريوتيج -4

بی تشی ساىبساشص جحج پذافذ غیشػب ث ػا یىی اص

ب یض بی ثؼیبسی اص وـسبی دفبػی، اص دغذغاجشای ػبب

خصصب ایشا غشح اػت. جد تؼذاد ثؼیبس صیبد ؼبد صیشصیی

اذ یض ثب دس ظش شفت تشن و دس ػشاػش وـس الغ ؿذ

بی الص وبفی ثشای بی وـس، ایض یض یبص 1اعالػبت جذ

وذ. بی پذافذ غیشػب فشا یب ث ػا ػبصثشداسی اص آثش

ثؼیبسی اص ؼبد صیشصیی تشوی و ث سؽ اتبق پبی اػتخشاد

بی ؿذ ث سؽاذ، پتبؼی ثبالتشی ؼجت ث ؼبد اػتخشادؿذ

بی پذافذ غیشػب ثشخسداس بد ث ػا ػبصدیش ثشای اػتف

تا ث ؼبد صیشصیی تشن ی ای ؼبد یاص جؼتذ؛

ػشة سی الغ دس ایشا شوضی یض ؼبد صیشصیی ه الغ دس

تشی ؼبد ی شؼبس اؿبس د. ای ؼبد، ثضسيی ػشدسغم

[. لؼیت 6ؿذ ]یب حؼة یی خبس صیشصیی ه غم

بی جغشافیبیی ای ؼبد اثؼبد ثؼیبس ثضسي، ای ؼبد سا ث ضی

-بی پذافذ غیشػب تجذی یبػجی ثشای اػتفبد ث ػا ػبص

بی ػجیبی پظـی اىبثبیؼت وبسی ثب ای جد، یبیذ؛

بی ب ث ػا ػبصفبد اص ای فضبای ثشای ثشسػی اىب اػتپیـشفت

ب ث صست ثی پذافذ غیشػب اجب ؿد تب ثتا اص ای پتبؼی

ای اػتفبد د.

مراجغ

، اتـبسات داـب اصل ي مباوي پذافىذ غيرػاملب، جؼفش؛ یحذی [1]

.1164، 05-11اؿتش، چبح ا، ف. صؼتی به

[0] Warden, J.; A Study of Clauswitz Concept, Military

Center of Gravity, Faculty Civil Defense and other

DOD US, pp. 21-27, 1995.

، دفتش غبؼبت ا(اظتراتصي بسرگ )اصل ي رييثبیذس، وسؽ؛ [1]

.1151ای صاست اس خبسج، ػیبػی ثی

؛ ػبىی، یخ ؛ای شاذ؛ثی ،یخه ؛حذ اػبػیجالی، ػیذ [2]

اي بسرگ در بررظي امكان اظتفاد از فضا؛ افتخبسی، شداد

اي پذافىذ مؼادن زيرزميىي ظىگ ومک ب ػىان ظاز

.1166، 221-226شا، ف. ، ـتی وفشاغ ت ایغيرػامل

[3] Peila D., Pelizza S.; Civil Reuse of Underground

Mine Openings: a Summary ofInternational

Experience, Tunnelling and Underground Space

Technology, Vol. 10, No. 2, pp. 179-191, 1995.

، ؿـی وفشاغ اي بسرگ زيرزميىيكاربري فضا؛ غفبسصاد، سضب [4]

.1160، 117-211شا، ف. ت ای

[5] Jalali, S. E.;Beiranvand, A. M.; Eftekhari, M.;

“Application of Large Underground Spaces in Hard

Rocks: Past, Present and the Future”, 9thInternational

Multidisciplinary Scientific GeoConference SGEM,

Vol. 1, pp.1-8, 2009.

[6] Jalali, S. E., Eftekhari, M.; “An Experimental

Criterion to Determine Pillar Strength in Salt Mines”,

8th SGEM International Conference Proceeding, Vol.

1, pp. 27-34, 2008.

[7] www.huntmidwest.com

[11] www.k-plus-s.com