1

پروڙ جي پھاڪن

پھاڪن جي پروڙ

Proverbs knowledge

شمس الدين تونيوالڙڪاڻوي

Shamasuddin Tunio Larkanvi

المنعم الئبرريالڙڪاڻو

2

پروڙ جي پھاڪن

پبلشر پاران، ايڇ احمد اينڊ سنس بڪ سيلرس پبلشرس شاھي ب&&ازار حي&&درآباد ۽ھيء رسالو ڪتابي صورت ۾

۾ صفحن تي ڇپجي پڌرو ٿيو ھيو. ڇپائيء جو سال ڪتاب ڏنل۲۶سنڌ طرفان ڪرائون سائيز جي ۾نه آھي. اندازو اھو آھي ته ھيء ڪتاب اوڻويھ سؤ سٺ واري ڏھاڪي ڇپجي پڌرو ٿيل آھي.

۾پھاڪن چوڻين جي شوقينن الء ھيء رسالو ٻيھر اي- ڪتاب جي ص&&ورت ھ&&تي پيش ڪجي ٿ&&و. ۽ آھي. ٻه داخالئون ورجايل آھن، جيڪي ھن ڇاپي م&&ان خ&&ارج۴۵۲۾اصل ڪتاب داخالئن جو تعداد

۾ بيھي ٿو پ&ر اص&ل مس&ودي نم&بر ڏيڻ وقت ڪم&&ازيٽر۴۵۰ڪيون ويون آھن. ان لحاظ کان تعداد ک&&ان ٻيھ&&ر ش&&روع ڪي&&و۴۷۳ داخال کان پ&&وء وري ان&&دراج ۴۷۶کان سھو ٿي وئي آھي، جنھن ڪري

۴۵۴اٿائين. انھيء نسبت سان چار داخالئون اڃا وڌي ويون. جنھن ڪ&&ري ھ&&اڻي داخالئن ج&&و ج&&وڙ وڃي بيھي ٿو.

داخالئن جي صورت ساڳي رکي وئي آھي. منجھن ڪا به ڦيرڦار نه ڪئي وئي آھي، س&&واء پ&&روف جي غلطين کي سڌارڻ جي. صورتخطيء جون غلطيون سڌارڻ الزمي سمجھندي اھي س&&ڌاريون۽ويون آھن. باقي سمورا جمال ساڳي صورت بنا ڪنھن وڌاء ڪ&&اٽ ڪ&&وٽ، بن&&ا ڪنھن تص&&حيح ۽ ۾ ۽تشريح جي، جيئن جو تيئن ڏنا ويا آھن ت&&ه ج&&يئن اص&&ل ڪت&&اب جي س&&اڳي ص&&ورت برق&&رار رھي

آئندھ جي محقق کي تحقيق ڪرڻ وقت ڪا به دقت نه رھي.

انجنيئر عبدالوھاب سھتو.

3

پروڙ جي پھاڪن

ٻه اکر ۽اسان جي سنڌ ڪيئي سگھڙ، سالڪ ڪيئي ڪچھرين ج&&ا م&&ور پي&&دا ڪي&&ا آھن، جن پنھنجن نقطن سان ھن عظيم ڌرتيء کي نوازيو آھي. اڄ ھو اسان وٽ موجود ڪ&&و ن&&ه آھن پ&&ر تنھن ھون&&دي ب&&ه۽انھن جا خيال، چوڻيون قول اس&&ان وٽ بحي&&ثيت ام&&انت آھن، جيڪي انھن س&&گھڙن س&&ياڻن جي ۽

زندھ رھڻ جي نشاندھي ڪن ٿا. ۽ٻھراڙين جي سگھڙن جون ڪچھريون مون کي بيحد سٺيون لڳنديون ھي&&ون ش&&وق س&&ان ڏس&&ندو رھندو ھوس. خيال ڪيم ته انھيء کان بھتر ائين ٿيندو ته اوھ&&و ق&&ومي س&&رمايو ھٿ ڪ&&ري ڪنھن

۾ڪتابي صورت آڻي سنڌي ادب جي خدمت ڪندس.انھيء قومي فرض کي بجا آڻڻ الء مون وڏي جاکوڙ ڪري پنھنجو ھيء فرض پورو ڪيو آھي.

۾انھيء ڏس اوھان ڀائرن کي عرض آھي ت&&ه ان ڪم منھنجي م&&دد ڪن ت&&ه ج&&يئن وڌيڪ جيڪ&&و ۾سرمايو ھٿ اچي اوھو به اوھان جي امنگن مطابق پيش ڪري سگھان.

۾خاص ڪري منھنجو سنڌ جي س&&گھڙن محفلن جي م&&ورڙن کي ع&&رض آھي ت&&ه اوھي ھن ڏس ۽ منھنجي مدد ڪن. اوھو نه رڳو مون تي احسان ٿيندو بلڪ ھيء سنڌ جي سرزمين سندن ٿورائتي

ٿيندي.

شمس الدين تونيه

4

پروڙ جي پھاڪن

پھاڪابک بڇڙو ٽول داناء ديوانا ڪري..1ڄٽ ملوڪ، غلم جو زيان..2چرين ڪهڙا چت، مئن ڪهڙا مامرا؟.3نڀاڳن جا نار واڍن چاڙھيا واٽ تي..4ھڪ رانجھو لکان دا مٽ..5انڌي جھڙي پيڪين تھڙي ساھرين..6اهو سون ئي گهوريو جيڪو ڪن ڇني..7گھر جو پير چلھ جو مارنگ.8۽ڄٽ ڦٽ، نه ڇٽي نه کٽي..9آئي ٽانڊي ڪاڻ، ٿي ويٺي بورچاڻي..10اگھين ته پاء نه ته مڻن ئي موٽ آ..11پرچي ته پل ڀري، ڏمرجي ته به ڏيئي..12اھا ڪي ڪجي جا آئيء ويل ڪم اچي..13سکڻي ڪني گھڻو اڀامي..14ٻاراڻي پوتي، جھڙي ڌوتي تھڙي نه ڌوتي..15تر جي گٿي سؤ چوٽون کائي..16سؤ وڃائجي پر ساء نه وڃائجي..17نار ھلي نه ھلي، مڙئي ڪم رينگٽ سان..18جھڙي ڪرڻي، تھڙي ڀرڻي..19۾جيڪو ٻئي الء کڏ کوٽيندو، انھيء پاڻ پوندو..20تڪبر ڪنڌ ڀر ڪيرائي ٿو..21ڏکن پٺيان سک، گھوريا سک ڏکن ريء..22سڀڪو قرب جو بکيو آ، پيٽ جو بکيو ڪو به ناھي..23، سؤ ستر ڪاڻو، گھرئون ڏيئي ناڻو، ته به ماراء منڊي کي..24 ۾ٻٽيھ منڊ منڊي انڌي ھنگي، ٻه سيڙائي..25ڄٽ جي عبادت، لنڊي گڏھ جي ڀيل..26۾مندي جن جي من تن الء ڏھاڙي ڏڪار، پيسي لڳي خرار ته به بک وڃي بکئي جي..27، سؤ ستر ڪاڻو، جڏھن گنجو ساماڻو، تڏھن مڙني ماٺ ڪئي..28 ۾ٻٽيھ منڊ منڊي نيم مالن خطره ايمان، نيم حڪيم خطره جان..29ڌوٻيء جو ڪتو نه گھر جو نه گھاٽ جو..30جيڪو ڪمائي سو کائي، جيڪو سستي ڪري سو سڪي مري..31۾سچ ته بيٺو نچ، ڪوڙ جي منھن ڌوڙ..32ھٿ جي ھڻيس ته پکي ٿي پئي..33لتر کي پڄي چڪر..34سلو اھو جو انگورين ڀلو..35مڙس ڊڀ نه آھن جو وري موربا..36ڏٻرو گھوڙو، سيٽيل سوار..37بار کڻندا باري، ناھي ڪم ڪچن جو..38ھجيئي ناڻو ته گھم الڙڪاڻو..39بي وس بار اٺن به ڇڏي ڏنا..40پڇ ٻڌي مھري اٺ ڪرڻ..41۽سخي ڪنجوس جو ٻارھين مھيني ليکو ساڳيو..42نه عقل نه موت، رڳو چوت جي چوت..43

5

پروڙ جي پھاڪن

الئجي ته نڀائجي، نه ته اصل نه الئجي..44شير شاھ جي شڪري وانگر، وت گھر جا ڪڪڙ ماريندو..45سرمون سڀڪا پائي پر اک اک جو ڦير آھي..46ڀان ڀان دي ڪتي، ھرڻان دا پڇ..47جھڙي صحبت، تھڙو اثر..48اکيون ٻوٽ ته مڙيوئي ميدان..49جيسين ڍائو اٿي تيسين بکئي جو ساھ وڃي..50جھونا ٿيا جھاز، سٽ نه جھلن سڙھ جي..51۾سڀاڳو پٽ پينگھي پڌرو..52جنھن جو رب، تنھن جو سڀ..53حيف اٿئي انھن کي جن ڄڻي ڏيھ ڏيکاريئي..54ناڙي راڻي، ڇٽ ٻانھي..55۾ڏوئي ڍڪڻ گيھ اٿئي..56اھو ڪو ٻيو فھم، جنھن سان پسجي پرين کي..57جھڙا روح، تھڙا ختمان..58جيڏا اٺ، تيڏا لوڏا..59۽ائين ڪجي جو نانگ به مري لٺ به بچي وڃي..60لکيو منجھ نراڙ، قلم ڪياڙي نه وھي..61جھڙي نيت، تھڙي مراد..62نيت صاف، مراد حاصل..63جنھن جي نيت بد، تنھن جي روٽي ئي رد..64منھن ڏسي، مٺائي گھرجي..65نه ھڙئون نه ھنجئون، خدا جي گنجئون..66پرائي گھرئون ڌڪو اچي ته به ڀلو، جيڪي ڪجھ اڳڀرو ٿينداسي..67مکڻ پوندي، مٿو ٿو سڙئي..68جن سان مٺا کائبا، تن سان ڪڙا به کائبا..69ڪنڌيء کي به ڪن ھوندا آھن..70مشن خالي ڪين وھاء، پڇا ٿيندئي پرزن جي..71لوٽي کان منگھ ڳورو ٿي پوڻ..72۾ڀري ٻيڙيء واڻيون ڳرو..73مالن ته ڀت، گھوڙا ته پٽ..74يار ليکي نه ليکي، اسان يار جي ليکي..75چوت چوت کي سؤ ڪوھ تي سڃاڻي..76۾مٿي ميٽ ھجيئي، ته به مون وٽ اچي ڪڍ..77بار گڏھ تي، ٽٽ ڇڏي کوتي..78جنھن جو کائجي، انھيء جو خير به گھرجي..79جنھن جو استاد ناھي، تنھن جو بنياد ئي ناھي..80ناسودي کي نو نڪ، ھڪ وڍيو ته ٻيو موريو..81، نه ڪمي منجھ ڪنوار..82 ۾نه گھٽتائي گھوٽ جھڙو گھوٽ تھڙي وني، جھڙي ڇالي تھڙي پني..83سپڙ ھڪ ئي نال بس..84۾ڪتيء کي پيٽ سور، سرائيء کي بڇ تي زور..85ڀاڙيء جي ڀاڪر کان، جوان جو ڀونڊو به ڀلو آھ..86ڀڄ چريا جو مست ٿا اچنين..87رب ٿئي مھربان ته گڏھ به خاندان..88ٻٻرن کان ٿو ٻير گھرين..89

6

پروڙ جي پھاڪن

ڏٺو به لولو مل جو ڪڙمي اٿئي..90گڏھ ساڳيو آ پر استر مٽيل اٿس..91لوٽو لٺ تي، ٽپڙ ٽيشڻ تي، ھلو يارو ھلو..92۽رب ٿئي راضي ته ڪيا ڪري مالن ڪيا ڪري قاضي..93نانء چڙھيو واپاري، کٽيو کائي..94موال مينھن وساء ته ڪانئر ڇٽن ڪم کئون..95اھو سوار ئي نه آھي، جنھن ڌڪو نه کاڌو ھجي..96۾ڪتي جو پڇ نڙ وڌو ھئائون، ٻارنھين مھيني ڪڍيئونس ته به اھڙو جو اھڙو وينڊو..97جن ادب، تن ايمان..98۾بيوقوف کي بازار کڻجي نه ساڻ، اول ڪٽائي پاڻ، پوء سار لھي سنگت جي..99سڄڻ ڏيئي سڄي ٻانھن ته سڄي ٻانھن نه ڳھجي..100لعل به لڀي پريت به رھجي اچي..101۾کٿيء کير ڀلو..102۾ٿورا ڪڻا به ڀالھيء ڀال..103چريا ڏيئي چار، واڇان ورتم ھڪڙي، سا به چرين جي آچار..104مستن تي ميار ئي ڪانھي..105سھڻي صورت کان سھڻي سيرت ڀلي..106ڀاڙين مٿان ڀت ڪانگن ڪيرائي وڌي..107جت سچائيء تي چڙھي ته کڙھ تي کير پياري..108وڃي ڪراڙيء کي دانھن ڏيئي ته چانورن جو چڪو چاڙھئي..109ماڻھو آن يا مس چٽو آن..110ٻاھر چکي مکي، اندر ڌونرو دکي..111آپڻي گھوٽ ته نشا ھووئي..112۾پاڻيء کان اڳ ڪپڙا الھي بيھڻ..113ڀاڳ ڏيئي ڀيڙو ته دال مان ٿئي سيرو..114سپ نه ماري، سپ جو سراپ ماري..115مڙس ته ڦهو، نه ته جڏي جو جڏو..116لنگھو ڀڄي کاھي کان، اھا ئي کاھي..117پوڙھو اٺ ٻه ڪنواٺ لھي..118وار ته ڦڻي نه ته ڪوڙاء کڻي..119بيوقوف دوست کان داناء دشمن ڀلو..120اٺو ته ڀر نه ته آھي بر..121پرائي گھڻي کان پنھنجو ٿورو به ڀلو آھ..122ھارياڙھي جي ھير، ٽنگ ڀڳي به نه وڃي..123پڙھي پاڻ نه ڄاڻي، ماري کٿابي..124ٽٽونء کي ٽارو، تازيء کي اشارو..125بک نه پڇي ٻوڙ، ننڊ نه پڇي ھنڌ..126پير ڀلو يا ويساھ ڀلو..127سائوء کي سھي ڪو نه، سڃي کي ڏيئي ڪو نه..128لک وڃائجي پر لڇڻ نه وڃائجي..129۾سڪڻيء کي پٽ ڄائو چمين ماري ڇڏيائينس..130۽انڌي جنڊ، ڏھين ڏوڪڙين پاٽي، سڄو ڏينھن پئي وھي..131صبر جنين جو سينڱ، تير نه گسي تن کان..132سڃ تي سندرو، پڌر تي رات..133جاڙا خان ڪتي کان بيھ اسان به اچي وياسين..134۾ٻه گدرا مٺ ڪو نه ايندا آھن..135

7

پروڙ جي پھاڪن

۽رڳي سڃ تي سندرو سکڻا سالم..136ڪري نه خراساني خوار..137وکر سو وھاء جو پئي پراڻو نه ٿئي..138مروان موت، ملوڪان شڪار..139رڍن اڳيان رباب، وڄائيندي ورھيه ٿيا..140بيداي ننگري چرٻٽ راجا، ٽڪي سير ڀاڄي، ٽڪي سير کاڄا..141۾اندر ابليس، شڪل منجھ شيطان..142پاڻ نه پالي، ڪتا ڌاري..143بک کان بصر به ڀلو آ..144ادا ڏٺيسون اوھان جي گھاٽي سرنھن..145بس ڪر نه ته ٿيئي نه ڪوريء واري عيد..146ھزار وڃائجي، حياء نه وڃائجي..147بھشت ماء جي پيرن ھيٺان آھي..148مرڻ ناھي مھڻو، پرڻو ناھي گار..149ذات ناھي ڏات، جو وھي سو لھي..150جنھن کي اخالق ناھي، اوھو انسان ئي ناھي..151ويٺي ور نه پون، ستي ملن نه سپرين..152ڀالن ڀليء جو ڇيھ ئي ڪونھي..153جتي وڻ ناھ، اتي ڪانڊيرو به درخت آھ..154انڌن به وڃي ملتان لڌو ھو..155ڄڻي ماء، منھن ڪارو ٻارن جو..156خدا به سڃاڻي سنڱ هنا اٿئي..157تون ته وري لک تي مٿو ڌويو ويٺو آھين..158حد ڪماليت، آغاز زواليت..159ٻه به ويون ته ڇھ به ويون..160اي ڄاڻي او ڄاڻي تون ٻيٺي اٽا تور..161اھڙي ڪندوسانء جھڙي ٻرڙو ڪري ٻارن سان..162۾دل خوش بغل اٽون..163 ۾چور چور ٿيندو، ٻلو ٻلو ٿيندو..164، سج لٿي کان پوء اوھو به چٽ..165 ۾عورت کي عقل کڙيء ۾جيئن مکڻ ماکي، تيئن کير کنڊ جو ھجڻ الزمي..166 ۾زال زحمت، ٻار ٻرو، وس پڄيئي ته گھم ڇڙو..167ڀاڻج شينھن کي به پرين آھن..168گرو رڳو گپ و ڀاڙي آھ، ھونء جوان آ..169فقير ته فند، ه ته نسورو ئي گند..170نالو وڏو، ديھ ويران..171172.. ۾کائڻ مھل گڏ، سمھڻ مھل مسيت ۽سيارو واڻيون ڪثر نه ڇڏيندا آھن..173پير فقير وائکو ڀلو..174گدڙ به پنھنجي ڏر تي شينھن ھوندو آھ..175اٽو جي گھوٻاٽو..176سؤ رات چور جي ته ھڪ رات ڀاڳئي جي به ضرور ٿيڻي آھ..177ڪڏھن جتيء کي به وارو ايندو آھي..178ناني ڪاڻي پاڻي ڏي، ھائو ابا! انھين افعالين گھڻو پيئندين..179جيڪو ڏاڍو سو گابو..180ضلم قائم آ، پر ظالم قائم ناھ..181

8

پروڙ جي پھاڪن

مسجد ٺھي ئي ناھي، اول انڌن زور ڀريو آھ..182کٽيو کائي فقير، سوٽا جھلي ڀولڙي..183اسان جي حالين، توھان جي افعالين، ھت ڍينگ پيا رڙندا..184ھڏئون ڏيئي ھڻاء ته مالڪ ڏين مزرا..185جن جو بد بنياد، تن جو ميوو مٺو ئي نه ٿئي..186گدڙ جي سؤ سال زندگي کان، شينھن جي ھڪ ڏينھن جي زندگي بھتر آھي..187انڌي جي آڏو روئڻ آھي اکين جو زيان..188ڀلي بک ڀرم جي شال نه وڃي شان..189سخيء کان شوم ڀلو جيڪو ترت ڏيئي جواب..190ڪڪڙ ڪوريء جو نانء وڏيري جو..191اڇا ڪپڙا کيسا خالي، ٻئي جي ليکي ملڪ جو والي..192ھمٿ مردان مدد خدا، بي ھمٿ بندا بيزار خدا..193ڏاڍي جي لٺ کي ٻه مٿا، جتي کوڙ اتي کپي..194۽خون کٿوري لڪڻ جا ناھن..195ٻري تيل سڙي وٽ، شابس اڙي ڏيئا شابس..196ڏيئي ڏاتار، چوت ڦاٽي ڀانڊار جي..197پڇڻا نه منجھڻا، جيڪي منجھيا سي مئا..198جنھن کي طعنو نه ماري، انھيء کي ترار به نه ماري..199سوٽو ھجيئي ساڻ، ته گةھ گوھي ئي نه ڪري..200ھڪ اڻھوند ٻيو افعال بڇڙا..201۽ماڻھن کوھن جا وات ڪنھن به بند نه ڪيا آھن..202اتم کيتي وڌندڙ واپار، نيچ نوڪري پنڻ بيڪار..203ٻٻر بي خبر جن جا آکيرا ئي اونڌا..204مال آ مڻي، جنھن کي کٽي کڻي..205ھن ڪتيء به سيھڙ ماريا..206، سوا رپيو ڪڍاڻي..207 ۾اٺين آني اٺ، ٻارنھن آنا گھالڻي، ڪري پوي کوھ ھڪڙي پنھل ڪاڻ، ٻانھي ڪل ٻروچ جي..208۾موچڙي سوڀ ھوندي آھ..209ماڻھو سڀ نه سھڻا، پکي مڙيئي نه ھنجھ، ڪنھن ڪنھن ماڻھوء منجھ، اچي بوء بھار جي..210ماني آ ڍو تي، موچڙو آ گھٽ..211جنھن وڻ ھيٺان ويھجي انھيء جو به خير گھرجي..212ڳوھ کي کٽي کڻي ته شڪارين جا در تاڙي..213زور اڳيان زاري آھ..214۾رب رسي مت کسي، ھڻي ڪو نه ھٿيار، سا ئي ڪرائي ڪار، جنھن جوکو جان جو..215خوشيء جھڙي خوراڪ ڪانھي، ڳڻتيء جھڙو مرض ڪونھي..216زور جي ميندي نه لڳندي آھي..217مڱڻھار کي گھور وقت ٽورو ايندو آھي..218چرسي نه يار ڪس ڪا، وزم لڳا ته کسڪيا..219گمنام کان بدنام ڀلو آ..220221.. ۾پنڻ پورھيئي مان ڪنھن نه ڀريا پل، مانجھي سي مل، ھر جنين جي ھٿ ۽۾سون جھڙا وڃي کڏ ڪريا..222جيڏو اللھ، تيڏو آسرو..223کائڻ جو کرو ڪم کان ٻرو..224آھ غريبان، قھر خدائي..225رب ھجي رحمان ته ڪيا ڪري شيطان..226۾ڀنگ جھنگ پاڻي، جيئي لعل سيوھاڻي..227

9

پروڙ جي پھاڪن

ٻه ٽي ڏينھن ٿيندئي باقي پائي ميري نه ٿيندئي..228جيڏو تنھنجو نانء ٻاجھ به اوڏي منڱيان..229کنئي کپي ڪا نه، ڳولي لڀي ڪا نه..230مکڻ سان ٺڪر به ٺھن..231کائي گلو، ڀري ھيڪلو..232جھڙا ڪانگ، تھڙا ٻچا..233۽ڄٽ ڦٽ، ٻئي ٻڌا ڀال آھن..234جيڪا پوکبي سا ئي لڻبي..235دوا اندر دم ٻاھر..236ڪتو ڇا ڄاڻي ڪڻڪ جي مانيء مان..237واندو ماڻھو شيطان جو ڀاء آھ..238عورت کي وفادار سمجھڻ عظيم غلطي آھ..239نون ميھارن مينھون ڌاريون، کٿا الھي دونھيون ڪيون..240پارو پيو، اڪ سڙي ويا..241۾انڌي ڀونڊي خوش..242گھڻائي ھر شيء جي خراب ٿيندي آھ..243ڪک پن ٿيء ته ڍور ڍڳا کائين..244مون ڀانيو درويش، پر ھئين بازن کان بڇڙو..245۾گدڙ جي گونھ ڪم پيو ھو ته، ٽڪر جي چوٽيء تي ھنگي آيو ھو..246۾واھ سنڌي تنھنجو اٽڪل، در نه دروازو پڪوڙي بھ..247ھڙ کائي ويندوسانء، بي ايماني اصلي نه ڪندوسانء..248انسان بيٺو آ ته شينھن، جي ڪري ٿو ته پاڻيء جو ڦوٽو..249آسودي جا ساال به گھڻا، سڃي جو ڀيڻيويو به ڪو نه..250ويا مور مري، ھنجھ نه بچيو ھڪڙو..251جھڙو گھوٽ تھڙي وني، جھڙو ٻج تھڙي ٻني..252اھي حال اٿئي حيات جي ٻارن جا..253254.. ۾ولر ڪيو وتن، پريت نه ڇنن پاڻ ڪاٿي ڍور سڃا، ڪاٿي چور سڃا..255ڪن جو کلڻ به خواري، ڪن جو وڙھڻ به ورونھن..256نانگ لنگھي وڃي، ليڪو پيو ڪٽجي..257جيڪا شيء ظاھري طرح جيتري مٺي ھوندي آھي، باطني طرح اوتري نقصانڪار..258ايترو ٻڌو جو ساڪرو سٽ جھلي..259وات چوي مٺو مٺو، نڙي چوي مان نه ڏٺو..260پيٽي پٽ گھر جي سونھن..261جيڪو اڌ ڇڏي، سڄي جي پويان لڳي تنھن کان اڌ به وڃي..262سٺا ڪتاب، سچا سنگتي آھن..263ٿورين گرھئين، گھڻو کائڻ..264265.. ۾ھوڏانھن باھ، ھوڏانھن ڀت، بغداد منيء تتي ٿڌي ڪاھ، ڪانھي ويل ويھڻ جي..266ٿورو خفو، گھڻي سونھن..267موذيء جو مال، سخي کائين..268واڪا ڪرڻ مون وس، ٻڌڻ ڪم ٻروچ جو..269ڏٺي به اڪ جي ماکي اٿئي، جو جھٽ پٽ الھي ويندين..270چريا کريا پنھنجا سٺا آھن..271۽ٻنيون ونيون ساڳيون آھن..272جاڏي پير تاڏي خير..273

10

پروڙ جي پھاڪن

وڙھن سانھ، لتاڙجن ٻوڙا..274ٽٽيء کي ٽاڪو ئي نه لڳي..275جاتي پڪي، تاتي کاڌي..276ڀاڀي ويئي بھ ڪاڻ، شھر ويھڻ کان ويو..277مون ته ڪا اربع خطا ڪا نه ڪئي..278اللچ انسان کي ڪتن سان گڏ کارائي ٿي..279ڪتو به کاڌو، ڪک به نه ڀري..280تقدير پڇي ڪا نه ايندي آ..281اھي تنيا ئي ويا جيڪي گھٽا ڏيندا ھيا..282جيڪو پيئي ترو، ان کي سور نه ٻرو..283جن جو کٽيو، سي ڪفن ئي نه لھن..284۽لٺ به ڏيکارن چٺ به ڏيکارن..285مالن ڦٻئين؟ چي؛ ڦٻيا اھي جيڪي ڦاٽي مئا..286، چور ڇوڙي تو ڇڏيا..287 ۾واھ زمانا واھ، ڀاڳيا وجھي جيل تنھنجو ئي ڀت گھاٽو، اسان جو ڇڊو ڀلو..288ساڙي ڇڏيئي صاحب، آنڊا اشرافن جا..289ٽڪي جي ٻوڙ مان مک نڪرندي آھي..290اڇي ڏارھي، اٽو خراب..291دل کڻي ويو آھين ته بيعانو ته موٽائي ڏي..292۾جنھن جي گھر چار داڻا، تنھن جا چريا به سياڻا..293۾ٻه شينھن ھڪ ٻيلي ڪيئن رھندا..294سياڻو ڪانء ٻه ٽنگو ڦاسي..295ميرن کي گھران لڳي ھئي..296راضي ھجي رب، گھوري ٻاجھ ٻين جي..297سامي صاف ڪيو، ڌوئي ورق وجود جو..298تاڙي ھڪ ھٿ سان نه وڄندي آھي..299ڇڏ ڇتي ڪوريء واري ڊيگھ..300گھوڙا ڙي گھوڙا..301بچيو آھين بھرام نه ته دست چڙھيو ھئين ديو جي..302303.. ۾سمر نه ھجيئي ساڻ ته گھڙي پؤ گھٽھڙ شيرو ٻلو شاھ جو، وٺي پاسو واھ جو..304لکي الکو، پڙھي پير شاھ..305سائين جن جي زبان خرچ آ، مواليء جو مٿو ئي ويو..306يار به چاڪي مٿو به اڻڀو..307پرائي شاديء تي ٿو احمق نچي..308گدڙ ڊاک نه پڄي آکي ٿو کٽا..309۾گپ گھڙبو آھ ته پوء ڦھنگن ڏانھن نه ڏسبو آھ..310دل کوٽي عذر گھڻا..311نينگر به ننڍي جمعان به گھڻان..312رھو حالل ٻوٽيون حرام..313ھڪ سج ٻه پاڇا..314ڀاڳ وارن جا ڪونھان به ڍڪا، نڀاڳن جون ڍڪيون به ڦنڊيون..315ڪم اھڙو ڪنداسين، جيئن سون تي سھاڳ..316آھي ته عيد، ڪونھي ته عاشورا..317اڪيلو ماڻھو آ ڪتي جي آچار..318جنين ڪاڻ مياس، سي ڪانڌي به ڪو نه ٿيا..319

11

پروڙ جي پھاڪن

مان مران امڙ ڪاڻ، امڙ مري چگھن ڪاڻ..320نه سڄڻ کي آسرو، نه دشمن کي ڀؤ..321ڪم لٿو ڊکڻ وسريو..322مٺي به ماٺ ڀلي آھ..323ڄائي ناھي، وري ناني جي مھانڊي..324نيتن تي بھرا ملندا آھن..325نوان سال، نوان خيال..326ڪن الء واڱڻ وائي ته ڪن الء بصر به بادي..327جيڪي وڃان وڃان ڪن سي ويھي ويھندا ڪيترو..328ڏڌو کير ٿڻين نه پوندو آھ..329جي ايندي چوني آء، ويندي چوني ويھ، ڇڏي سارو ڏيھ، اڱڻ اچجي ان جي..330جيترو ھر، اوترو ڦر..331مائٽي وري به مائٽي، رت وري به رت..332جيڪو چلھ تي سو ئي دل تي..333ٻه ڀائر ٽيون ليکو..334۾بندي جي من ھڪڙي ته صاحب جي من ٻي..335 ۾ڳالھ ٿوري بڙ بڙ گھڻي..336تڪڙ ڪم شيطان جو..337۽ڪک جو چور لک جو چور ساڳيو..338ٺڪر وٺجي ته به ٺوڪي وٺجي..339چڱائي کي چار ڳڻي ھڻ موچڙا..340انسان خطا جو گھر آھي..341جيڪو اڳي سو ئي تڳي..342ڇا دال ڇا بسم اللھ..343سؤ ڌڪ سوناري جا، ھڪ ڌڪ لوھار جو..344پدم وڃائجي پر پريت نه وڃائجي..345چورن مٿان مور..346ھونھين ھوند مئي، پر ٻڏي جا ٻيڻا ٿيا..347۾راھوجن رات قادر نه وجھي ڪنھن جي..348ڪلر ڪا نه ٻاريئي، ڪيئي جٺ جوئر سان..349ڀڳو سڄو ئي نه ٿئي، توڙي موتي ھجيس من..350ميندي من مئي کي، چندن ڀڃي چار..351چرس آ بي ترس..352ڪاتي نه کڙڪاء، جوان جاڳني ٿا..353حق جي ٻيڙي ٻڏندي ناھي، پر ترندي آھ..354ڇا کئون وڃي ڇو ٻيلي ٿئين ٻين جو..355سڪن سان گڏ ساوا به چٽ..356حياتي وڏي، چاڙھو ڪو نه..357نه ابو پڙھيو، نه ڏاڏو پڙھيو، اسان ڪيئن اڙياسين..358حياتي باقي آ ته يار اوطاقي آ..359دٻ دال واريء کي ته ڪنيء واري ڪن ڪري..360مال مفت دل بي رحم..361362.. ، کڙ ڪتر کارايانء کاري ۾آ مالن واري ۾سنگ تاري، ڪسنگ ٻوڙي..363جيڪو گجي ٿو سو ضرور وسندو به..364زميندارڪو ٻار، چريو يا چوتيو..365

12

پروڙ جي پھاڪن

حال حبيبان پيش پريان..366جيڪي منجھ جھان سو تاريء تڳي تنھنجي..367جاتي پڄي نه سگھجي اتي ڀڄڻ ڪم وريامن جو..368جيترو ادب، اوترو نصيب..369نئڙت سان مرتبو وڌي ٿو، تڪبر سان گھٽجي ٿو..370زندگي بي بندگي، شرمندگي..371۾اھا زبان ئي آھي جيڪا اس به ويھاري ته ڇانء به..372 ۾۾راند رس ڇڏجي، گولي گس ڇڏجي..373 ۾اھا پائي ڪانھيس جو سينکيو کائي مري..374رڳي رڌيء پڪيء جو مالڪ، ٻئي ڪم کان جواب..375 لوھ، جي ساڃين ته سون ٿيان.تون پارس آ.376ھيء ڦري ٿي ٻروچ واري ٿوڻي..377۾ڏکيو سکيو پنھنجي اجھي ڀلو آ..378محنت ڪاميابيء جي ڪنجي آ..379ويٺي ورن نه پون، ستي ملن نه سپرين،.380علم کان سواء انسان حيوان مثل آھ..381اھا ڪر جنھن سان پت به رھجي اچئي..382اوڌر جي ماء مئل آھ..383اھو ڪو ڪج جو مينھن وسندي ڪم اچئي..384شل ڏڪاريا ڏيھ مان موذي سڀ مرن..385ڪمائجي ته کائجي نه ته اصلي نه کائجي..386 نه ڇٽان، ڪر ڪو ڦيرو فضل جو.عدل ڪئي آ.387۾ڇٽل تير ڪمان وري نه اچڻو آھي..388سخي اھو آھ جو ڏيئي نه پچاري..389جھڙو واء گھلي، انھيء سان منھن ڏجي..390جيئن گھڻو کاڌو، تيئن گھڻي بک..391گھڙيء گھڙيء جو سڀاء آ..392جڙيء کي جس آھ..393مٽيارين جي واٽ، ويندي جي ويرم..394ڀڳا ڏار ڳيرا اڏاڻا ھليا ويا..395انڌن رکيا روزا ته ڏينھن به ٿيا وڏا..396ڇا ٻلي ڇا جالب..397جيڪي اڇن منجھ کرن، سي ڪنھن کان ڪين ٽرن..398ٻوڙو کلي ٻه دفعا، انڌو روئي اٺ دفعا..399غريب جي آھ، عرش کي باھ..400۾بي سري جي ڦوس، مال ٽاھ..401۾ڪير چوي شينھن تنھنجي وات ڌپ..402۾جاني جنھن جھاز سي ٻيڙا ئي ٻيا..403ڪمبخت پاڻ ته انڌو پر ٻين کي به انڌو ڪري ڇڏي..404۾ڪن آھي ڪو فودني ڦيرو..405يارن سان وري ڪھڙا ليکا آھن..406سؤ ڪوھ ھجي ولو ته به دڳ ھجي ڀلو..407پلو پراڻا ڪو نه ٿيندا آھن..408۾اڳ خويش، پوء درويش..409ھونء سائين آن، وڏو آن، باقي گھوڙو ناڙ کان ٻاھر ٻڌ..410اسي، مت کسي..411

13

پروڙ جي پھاڪن

ساڳيا الٽون، ساڳيا چگھ..412مارڻ واري کان بچائڻ وارو ويجھو ھوندو آھ..413حال، پريان نال..414کاڌي خرار به کٽي وڃن..415ڄٽ پڙھيو، اللھ اڙيو..416۾مون به اس وار اڇا ڪو نه ڪيا آھن..417ڏي ڪڻو وٺ گھڻو..418ڄٽ چاء مري يا کاء مري..419تڪڙي ڪتي انڌا گلر ڄڻي..420رن به وئي پر رلھي به کڻي وئي..421مڙس ٿئي ڀاڙي ته ڏاڙھي به بار..422ڇا ڏاڙھي ڇا ڀيل..423ناڙي وسي ته ڳاڙھي نه ته اگھاڙي..424۾ڪنڊو لڳس پير کوٽي ويٺو گوڏو..425طالب ڪيو تڪرار، ڏاڙھي ڏاند چري ويا..426اڄ ڪلھ جا حاجي وتندئي رنون زالون ڦريندا..427سوڙ آھر پير ڊگھيڙجن..428ھڪ پنٿ، ٻه ڪم..429آواز خلق، نقارھ خدا..430آخر ھڪ ڏينھن ساڌ جو به ايندو..431جنھنجي جي پڇاڙي سرھي ته ان جي اڳياڙي به سرھي..432۾ڪاڻيء جي ڪاڄ سيٽڻ به گھڻا..433ڄٽ جو ڌڪ ماري يا کاري..434ٻه فقير ڌارئون ڌار..435جيء خوش جھان خوش..436مڙس جي ڳالھ ھڪ ھوندي آ، ڀاڙيء جون سؤ ڳالھيون..437نانيء ناڙو، اکين ساڙو..438ھن ڏي ته پاء پاڻيء جو به ڪونھي..439ٻروچ ھڪ ته ڀانء ڏون، جي ڏون ته ھي جھڳا ھي تون..440ھٿ مٿي کڻ ته گناھ معاف ٿيني..441اڇو ٻڌ ڪاري سان رنگ نه مٽائي پر عادت ضرور مٽائي..442جيڪو نھن سان ڇڄي تنھن تي ڪاتي ڇو وھائجي..443ول نه ڏيلھو کاسان..444شديد غم گونگو ٿيندو آھي..445ٻنھين جھانن جا ٻوڙ الء..446ڇا ڪاڻي ڇا ڪجل..447448.. ۾ڪونھي راڻي راڻو ملڪ ذلت جي زندگيء کان عزت جو موت بھتر آھ..449ڏھ دنيا ستر آخرت..450451.. ۾سيٺ سيرومل، جتي ھٿ يار جي ياريء سان ڪم يا يار جي خواريء سان ڪم..452اکين ڏٺيء تي اعتبار ڪجي نه ڪنين ٻڌيء تي..453چم جي زبان جاڏي ورائينس تاڏي وري..454