ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ SCRIPTA MANENT · PDF fileΛΑΤΙΝΙΚΑ – Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

SCRIPTA MANENT

Δρ. ΕΙΡΗΝΗ Α. ΑΡΤΕΜΗ

ΛΑΤΙΝΙΚΑ – Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

2


ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

SCRIPTA MANENT

Δρ. ΕΙΡΗΝΗ Α. ΑΡΤΕΜΗ

ΑΘΗΝΑ 2013


3


Τίτλος: SCRIPTA MANENT

Συγγραφέας Δρ. Ειρήνη Α. Αρτέμη

ISBN: 978-960-93-5615-2

Επίλεκτες Ψηφιακές Εκδόσεις: 24grammata.com

Αθήνα 2013

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση δίχως την έγγραφη άδειατου δημιουργού.


4

http://www.24grammata.com/


Μάθημα 21- Lectio prima et vicesima

ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM

Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum,

everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam

pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat

propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, absens dictator est

factus; Is Gallos iam abeuntes secutus est: quibus interemptis aurum omne

recepit. Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur,

quo illic aurum pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde

rogatus reversus est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΌταν ο Βρέννος ήταν αρχηγός, οι Γαλάτες κατατρόπωσαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον ποταμό Αλλία, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη της Ρώμης εκτός από το Καπιτώλιο, σαν αντάλλαγμα του οποίου πήραν τεράστιο χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος είχε βρεθεί για αρκετό καιρό στην εξορία κοντά στην Αρδέα εξαιτίας της λείας από τους Βηίους που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, έγινε αρχιστράτηγος αν και απουσίαζε· αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες ενώ ήδη αποχωρούσαν: αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί έδωσε το όνομα στην πολιτεία· πράγματι λέγεται Πίσαυρο, γιατί εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από αυτήν την πράξη γύρισε στην εξορία, από όπου επέστρεψε όταν τον παρακάλεσαν.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Brennus – i: ο Βρέννος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Dux- ducis: ο δούκας, (αρσενικό γ΄ κλίσης).-Gallus- i: ο Γαλάτης, (αρσενικό β΄ κλίσης, εθνικό ουσιαστικό).-Flumen- fluminis: ο ποταμός, (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, γ΄ κλίσης).-Deleo – delevi – deletum – delère (2): καταστρέφω, εξολοθρεύω, σκοτώνω, (ρήμα).-Legio- legionis: λεγεώνα, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης).-Everto- everti- eversum- evertěre (3):καταστρέφω εντελώς, (ρήμα).-Urbs- urbis: η πόλη, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης).-Camillus –i: Κάμιλλος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).


5


-Roma – ae: Ρώμη, (κύριο όνομα, α΄ κλίσης).-praeter + αιτιατική: (πρόθεση), εκτός.-pro + αφαιρετική: (πρόθεση), ως αντάλλαγμα, ως αντίτιμο. -immensus –a- um: τεράστιος-α-ο, πολύς μεγάλος(δευτερόκλιτο επίθετο).-Συγκριτικός: immensior – immensior -immensius -Υπερθετικός: immensissimus –a –um. -Pecunia-ae: μόνο πληθυντικό σχηματίζει, χρήματα, (ουσ. γένους θηλ. α΄ κλίση).-Accipio –accepi- acceptum - accipěre (3): υποδέχομαι, (ρήμα).-Diu – diutius – diutissime: για πολύ καιρό (επίρρημα χρόνου, έχει παραθετικά).-Tum: τότε, (επίρρημα χρόνου)-Ardea – ae:Αρδέα, (κύριο όνομα, α΄ κλίσης).-exilium –ii (i): η εξορία, (ουσ. ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης).-Praeda –ae: η λεία, (ουσ. θηλυκού γένους, α΄ κλίσης).-aequus –a –um: ίσος, δίκαιος (δευτερόκλιτο επίθετο, έχει παραθετικά ) -Συγκριτικός: aequior – aequior – aequius-Υπερθετικός: aequissimus –a- um.-ius – iuris: το δίκαιο (ουσ. ουδέτερου γένους, γ΄ κλίσης, δεν έχει πληθυντικό).-sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-prorter + αιτιατική :εξαιτίας (πρόθεση) .-divido –divisi –divisum -dividěre (3): μοιράζω, (ρήμα).-Dictator – dictatoris: δικτάτορας, (ουσ. αρσενικού γένους, γ΄ κλίσης).-Fio – factus sum – fieri: γίνομαι, συμβαίνει (ημιαποθετικό).-abeo- abii(ivi) –abitum –abire (4): φεύγω.-Sequor – secutus sum –sequi: (3) ακολουθώ, (αποθετικό).-interimo – interemi –interemptum - interiměre (3): εξολοθρεύω, (ρήμα)-aurum – i: χρυσάφι, (ουσιαστ. Β΄ κλίσης, ουδετέρου γένους ~ δεν έχει πληθυντικό παρά μόνο όταν σημαίνει χρυσά αντικείμενα)-omnis –omnis –omne: (επίθετο), όλοι-recipio –recepi –receptum -recipěre (3): παίρνω πίσω, επανακτώ-Qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία, αυτός-Appendo –appendi - appensum –appenděre (3): ζυγίζω, (ρήμα).-post + αιτιατική-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-civitas –civitatis :πόλη, πολιτεία (ουσιαστ. Θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-nomen – nominis: όνομα, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, γ΄ κλίσης)-Do –dedi –datum –dàre (1): δίνω, (ρήμα).-factum –i: πράξη, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης).-Rogo –rogavi –rogatum –rogàre (1): παρακαλώ (κάποιον), ζητώ + αιτιατική του προσώπου.-Revertor –reverti – reverti (3): (ημιαποθετικό ρήμα), επιστρέφω.-Revertor – reversus sum - reverti (3): (αποθετικό ρήμα).

ΣΥΝΤΑΞΗ-Brenno... Capitolium: κύρια πρόταση. Everterunt: ρήμαGalli: υποκείμενο του ρήματος everteruntUrbem: αντικείμενο του ρήματος everteruntRomam: παράθεση στή λέξη urbemBrenno duce: αφαιρετική απόλυτη, χρονική ιδιόμορφηΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

6


apud Alliam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός τόπουflumen: παράθεση στή λέξη Alliamdeletis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή. Δηλώνει πράξη προγενέστερη από αυτή του ρήματος Everteruntlegionibus: υποκείμενο μετοχής deletisRomanorum: γενική κτητική στή λέξη legionibuspraeter Capitolium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός εξαίρεσης.

-pro... acceperunt: αναφορική προσδιοριστική στή λέξη Capitoliumacceperunt: ρήμα(Galli): εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος acceperuntpecuniam: αντικείμενο του ρήματος acceperuntimmensam: επιθετικός προσδιορισμός στή λέξη pecuniampro quo: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της ανταλλαγής.

-Tum Camillus absens dictator est factus: Κύρια πρότασηfactus est: ρήμαCamillus: υποκείμενο στο ρήμα factus estdictator: κατηγορούμενο στο υποκείμενο Camillus μέσω του συνδετικού ρήματοςfactus estTum: επίρρημα χρόνουabsens: επιρρηματική εναντιωματική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο Camillus του ρήματος factus est

-qui diu ... divisam: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση στο Camillusfuerat: ρήμαqui: υποκείμενο στο ρήμα fueratin exilio: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατάστασηapud Ardeam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει τόποdiu: επίρρημα χρόνουpropter praedam non divisam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το αναγκαστικό αίτιοdivisam: επιθετική μετοχή ως επιθετκός προσδιορισμός στη λέξη praedamVeientanam: επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη praedamiure: αφαιρετική του τρόπουaequo: επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη iure

-Is Gallos ... secutus est: Κύρια πρότασηsecutus est: ρήμαGallos: αντικείμενο στο ρήμα secutus estiam: επίρρημα χρόνουabeuntes: επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος secutus est. Δηλώνει πράξη προγενέστερη από αυτή του ρήματος secutus estGallos: υποκείμενο της μετοχής abeuntes

-quibus interemptis ... recepit: Κύρια πρότασηrecepit: ρήμαCamillus: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα recepitaurum: αντικείμενο στο ρήμα recepit


7


omne: επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη auruminteremptis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή. Δηλώνει πράξη προγενέστερη από αυτή του ρήματος recepitquibus: υποκείμενο της μετοχής interemptis

-Quod illic ... dedit: Κύρια πρότασηdedit: ρήμαQuod: υποκείμενο στο ρήμα deditnomen: αντικείμενο άμεσο στο ρήμα deditcivitati: αντικείμενο έμμεσο στο ρήμα deditillic: επίρρημα τόπουappensum: αιτιολογική επιρρηματική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο Quod του ρήματος dedit. Δηλώνει πράξη προγενέστερη από αυτή του ρήματος deditQuod: υποκείμενο στη μετοχή appensum

-nam Pisaurum dicitur: Κύρια πρότασηdicitur: ρήμαcivitas: υποκείμενο στο ρήμα diciturPisaurum: κατηγορούμενο στο υποκείμενο civitas μέσω του συνδετικού ρήματος diciturnam: αιτιολογικός σύνδεσμος

-quod illic aurum pensatum est: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρότασηpensatum est: ρήμαaurum: υποκείμενο στο ρήμα pensatum estillic: επίρρημα τόπουquod: αιτιολογικός σύνδεσμος

-Post ... in exilium: Κύρια πρότασηrediit: ρήμαhic: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα rediitin exilium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόποpost factum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει χρόνοhoc: επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη factum

-unde tamen rogatus reversus est: επιθετική αναφορική προσδιοριστική πρόταση στη λέξη exiliumreversus est: ρήμαhic: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα reversus esttamen: τροπικό επίρρημα ή αντιθετικός σύνδεσμοςunde: επίρρημα τόπου

Μάθημα 22- Lectio altera et vicesimaΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

8


ΠΡΟΤΡΟΠΕΣ ΠΡΟΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ

Imitemur nostros Brutos, Camillos, Decios, Curios, Fabricios, Scipiones,

innumerabiles alios qui hanc rem publicam stabiliverunt; quos equidem in

deorum immortalium coetu ac numero repono. Amemus patriam, pareamus

senatui, consulamus bonis, praesentes fructus neglegamus, posteritatis

gloriae serviamus; id esse optimum putemus, quodest rectissimum;

speremus quae volumus, sed feramus quod acciderit; arbitremur denique

corpus virorum fortium magnorumque hominum esse mortale, animi vero

motus et virtutis gloriam sempiternam esse.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΑς μιμούμαστε τους δικούς μας Βρούτους, Καμίλλους, Δεκίους, Κουρίους, Φαβρικίους, Σκιπίωνες, αμέτρητους άλλους οι οποίοι στερέωσαν αυτήν την πολιτεία. Εγώ βέβαια τους δίνω μια θέση ανάμεσα στους αθάνατους θεούς. Ας αγαπάμε την πατρίδα, ας υπακούουμε στη σύγκλητο, ας φροντίζουμε για τους καλούς πολίτες. Ας αδιαφορούμε για τα εφήμερα κέρδη, ας υπηρετούμε τη δόξα του μέλλοντος. Ας θεωρούμε ότι είναι άριστο αυτό που είναι το πιο σωστό· ας ελπίζουμε όσα θέλουμε, αλλά ας υπομένουμε ότι πρόκειται να συμβεί. Ας πιστεύουμε τέλος ότι το σώμα των γενναίων ανδρών και των σπουδαίων ανθρώπων είναι θνητό, όμως οι δυνάμεις της ψυχής και η δόξα της ανδρείας είναι αιώνια.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-imitor – imitatus sum –imitari (1): (αποθετικό ρήμα), μιμούμαι-Brutus –i: Βρούτος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Camillus –i: Κάμιλλος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Decius -i: Δέκιος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Curius -i: Κούριος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Fabricius –i: Φαβρίκιος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Scipio –onis: Σκιπίων, (αρσενικό γ΄ κλίσης, κύριο όνομα).-noster – nostra – nostrum: κτητική αντωνυμία, α΄ προσώπου, για πολλούς κτήτορες.-innumerabilis –is – e: τριτόκλιτο επίθετο, αμέτρητος – δεν έχει παραθετικά-Alius –alia –aliud: αόριστη επιθετική αντωνυμία, άλλος.


9


- qui – quae- quod: αναφορική αντωνυμία, αυτός.-Hic –haec –hoc: δεικτική αντωνυμία, αυτός.-res publica:(συνεκφορά), η πολιτεία (res- rei:θηλυκό ε΄ κλίσης, publica -ae:θηλ. α΄ κλ.)-stabilio- stabilivi- stabilitum- stabilire (4): στεριώνω-equidem: (επίρρημα τρόπου), εγώ βέβαια.-deus –i: ο Θεός, (ουσιαστ. Γένους αρσενικού, β΄κλίση)-immortalis –is –e:τριτόκλιτο επίθετο, αθάνατος –δεν έχει παραθετικά-coetus –us: χορεία, συνάθροιση, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, δ΄ κλίσης)-Numerus –i: αριθμός, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-repono –reposui –repositum -reponěre (3): τοποθετώ, (ρήμα). -amo –amavi –amatum –amàre (1): αγαπώ, (ρήμα). -patria –ae : πατρίδα, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης), γένους θηλυκού.-pareo –parui – paritum -parère (2): υπακούω + δοτική-senatus –us: Σύγκλητος, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, δ΄ κλίσης).Ανήκει στα Singularia tantum, δηλαδή δεν έχει πληθυντικό.-consulo –consului –consultum -consulěre (3): φροντίζω για, προσέχω, +δοτική χαριστική-boni –orum: οι καλοί πολίτες (αρσενικό , β΄ κλίσης)-Praesens–ntis: (μονοκατάληκτη, τριγενής και τριτόκλιτη μετοχή), παρών , τωρινός, της στιγμής.-fructus -us: ωφέλεια, κέρδος, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό ,δ΄ κλίσης).-neglego – neglexi –neglectum -neglegěre (3): αδιαφορώ για, (ρήμα)-posteritas –tatis: το μέλλον, οι μεταγενέστεροι, (θηλυκού γένους, ουσιαστικό, γ΄ κλίσης) η γενική πληθυντικού είναι σε – um και σε –ium.-Gloria –ae: δόξα, (θηλυκού γένους, ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-Servio – servivi – servitum- servire (4): υπηρετώ + δοτική-Is –ea- id: (δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική) αυτός-Volo –volui- velle: θέλω-optimus –a –um: υπερθετικός βαθμός του δευτερόκλιτου επιθέτου bonus –a –um =καλός θετικός: bonus – bona -bonumσυγκριτικός: melior –melior- meliusυπερθετικός: optimus – optima –optimum.-puto –putavi –putatum –putàre (1):νομίζω, θεωρώ.-rectus –recta –rectum: (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο), ο σωστόςσυγκριτικός: rectior –rectior - rectiusυπερθετικός:rectissimus – a –um.-spero –speravi –speratum –speràre (1): ελπίζω-Fero –tuli –latum- ferre:υπομένω-accido – accidi -acciděre (3): πέφτω κάτω, (συνήθως το συναντάμαι στο γ΄ πρόσωπο accidit – accidit –acciděre.-arbitror – arbitratus sum – arbitrari (1):(αποθετικό ρήμα), πιστεύω, νομίζω-corpus –oris: (ουδέτερου γένους, ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), το σώμα-Vir- viri: ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-fortis –is –e:( δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), ο δυνατός.-magnus –a –um: ο μεγάλος, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο)-homo –inis: (αρσενικό και θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό), ο άνθρωπος-mortalis –is –e: (τρικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), θνητός, δεν έχει παραθετικά.-animus –i: η ψυχή, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).


10


-motus –us: κίνηση, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, δ΄ κλίσης).-virtus –utis :ανδρεία, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-sempiternus –a –um: αιώνιος, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο), δεν έχει παραθετικά.

ΣΥΝΤΑΞΗ

-Imitemur nostros … alios: Κύρια Πρόταση.Imitemur: ρήμα.nos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα imitemurBrutos, Camillos, Decios, Fabricios, Scipiones, alios: αντικείμενα στο ρήμα imitemurnostros: επιθετικός προσδιορισμός στο Brutos, Camillos, Decios, Fabricios, Scipionesinnumerabiles: επιθετικός προσδιορισμός στο alios

-qui hanc … stabiliverunt: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση στα αντικείμενα Brutos, Camillos, Decios, Fabricios, Scipiones, alios του ρήματος imitemurstabiliverunt: ρήμαqui: υποκείμενο στο ρήμα stabiliveruntrem publicam: αντκείμενο στο ρήμα stabiliverunthanc: επιθετικός προσδιορισμός στο rem publicam

-quos ... repono: Κύρια Πρόταση.repono: ρήμαego: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα. reponoquos: αντκείμενο στο ρήμα reponoequidem: επίρρημα τρόπουin coetu ac numero: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός μεταφορικά του τόπουdeorum: γενική υποκειμενική από το coetuimmortalium: επιθετικός προσδιορισμός στο deorum

-Amemus patriam: Κύρια Πρόταση.amemus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα amemuspatriam: αντικείμενο στο ρήμα amemus

-pareamus senatui: Κύρια Πρόταση.pareamus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα pareamussenatui: αντικείμενο στο ρήμα pareamus

-consulamus bonis: Κύρια Πρότασηconsulamus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα consulamusbonis: δοτική προσωπική χαριστική από το ρήμα consulamus

-praesentes ... neglegamus: Κύρια Πρότασηneglegamus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα neglegamusΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

11


fructus: αντικείμενο στο ρήμα neglegamuspraesentes: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο fructus. Εκφράζει πράξη σύγχρονη με εκείνη του ρήματος neglegamusfructus: υποκείμενο στη μετοχή praesentes

-posteritatis gloriae serviamus: Κύρια Πρότασηserviamus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα serviamusgloriae: αντικείμενο στο ρήμα serviamusposteritatis: γενική αντικειμενική στο gloriae

-id ... putemus: Κύρια Πρότασηputemus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα putemusesse: αντικείμενο στο ρήμα στο ρήμα putemus και ειδικό απαρέμφατοid: υποκείμενο στο απαρέμφατο esse (ετεροπροσωπία)optimum: κατηγορούμενο στο id μέσω του συνδετικού esse.

-quod ... rectissimum: δευτερεύουσα αναφορική επιθετική πρόταση ως επεξήγηση στο idest: ρήμαquod: υποκείμενο στο ρήμα estrectissimum: κατηγορούμενο στο quod μέσω του συνδετικού ρήματος est

-speremus: Κύρια Πρότασηsperemus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα speremus

-quae volumus: δευτερεύουσα αναφορική ουσιαστική πρόταση ως αντικείμενο στο speremusvolumus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα volumus

-sed feramus: Κύρια Πρότασηferamus: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα feramus

-quod acciderit: αναφορική ουσιαστική πρόταση ως αντικείμενο στο feramusacciderit: ρήμαquod: υποκείμενο στο ρήμα acciderit

-arbitremur ... sempiternam esse: Κύρια Πρότασηarbitremur: ρήμαnos: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα arbitremuresse (πρώτο): αντικείμενο στο ρήμα arbitremur και ειδικό απαρέμφατοcorpus: υποκείμενο στο ειδικό απαρέμφατο esse (ετεροπροσωπία)mortale: κατηγορούμενο στο corpus μέσω του συνδετικού απαρεμφάτου essevirorum, hominum: γενικές κτητικές στο corpusfortium: επιθετικός προσδιορισμός στο virorummagnorumque: επιθετικός προσδιορισμός στο hominum


12


denique: επίρρημα χρόνουesse (δεύτερο): αντικείμενο στο ρήμα arbitremur και ειδικό απαρέμφατοmotus, gloriam: υποκείμενα στο ειδικό απαρέμφατο (ετεροπροσωπία)sempiternam: κατηγορούμενο στο gloriam μέσω του συνδετικού απαρεμφάτου esseanimi: γενική υποκειμενική από το motusvirtutis: γενική υποκειμενική από το motus και το gloriamvero: επίρρημα τρόπου

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 21 & 221. Να κλιθούν στην δοτική και την αφαιρετική του ενικού και του πληθυντικού τα

παρακάτω ουσιαστικά:Α. pecuniam, praedam, aurum, exilium, factum, Romam, Gallos, Pisaurum, Ardea.B. Brutos, Camillos, deorum, numero, patriam, bonis, virorum, gloriam

2. Να κλιθούν τα παρακάτω ουσιαστικά:Α. exilium, aurumB. deorum, virorum.

3. Να εντοπίσετε και α) να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις μετοχές του 21ου κειμένου και β) να αναγνωρίσετε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων του 22ου κειμένου.

4. Να εντοπίσετε τα κύρια ονόματα και των δύο κειμένων και να γράψετε την ονομαστική, γενική και κλητική του ενικού αριθμού.

5. Να κλιθούν σε όλες τις εγκλίσεις και τους χρόνους της ενεργητικής φωνής τα ρήματα : amo, rogo, sum, deleo, spero, pareo

6. Να κλιθεί η υποτακτική όλων των χρόνων στην ενεργητική φωνή του ρήματος puto

7. Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις παρακάτω λέξεις α)από το 21ο κείμενο: Brenno duce, diu, dictator, in exilio, pro quo, civitati, flumen, propter praedam, β) από το 22ο κείμενο: in coetu, corpus, bonis, mortale, virtutis, motus, optimum, deorum, denique.

8. Να μετατραπούν οι προτάσεις που έχουν πλάγια γράμματα, στην ιδιόμορφη απόλυτη αφαιρετική:

Α. Rosa regina Latinorum erat. Latini Romam condet.B. Cicero et Antonius consules erant. Catilina contra patriam coniuravit.


13


Μάθημα 23- Lectio tertia et vicesima

ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius

mortuus est. Huic Arria funus ita paravit ut ignoraretur a marito; quin immo

cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat, ac marito

persaepe interroganti, quid ageret puer respondebat: «Bene quievit, libenter

cibum sumpsit». Deinde, cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent

prorumperentque, egrediebatur; tum se dolori dabat et paulo post siccis

oculis redibat. Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat;

fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur.

Erat ascensurus navem; Arria milites orabat, ut simul imponeretur. Non

impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΉταν άρρωστος ο Καικίνας Παίτος, σύζυγος της Αρρίας, ήταν άρρωστος και ο

γιος. Ο γιος πέθανε. Η Αρρία του ετοίμασε κηδεία έτσι ώστε να αγνοείται από το σύζυγο} και όχι μόνο αυτό, αλλά ακόμη και όταν έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου προσποιόταν ότι ο γιος ζούσε, και στο σύζυγο που συχνά ρωτούσε τι έκανε το παιδί, απαντούσε: «Καλά κοιμήθηκε, με όρεξη έφαγε». Έπειτα, όταν τα δάκρυά της, που για πολύ καιρό είχαν συγκρατηθεί, τη νικούσαν και ξεσπούσαν, έβγαινε έξω} τότε παραδινόταν στη θλίψη και λίγο αργότερα επέστρεφε με τα μάτια στεγνά.

Ο Σκριβωνιανός είχε πάρει τα όπλα εναντίον του Κλαυδίου στην Ιλλυρία, ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του και, αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός, τον οδηγούσαν σιδεροδέσμιο στη Ρώμη. Επρόκειτο να επιβιβαστεί σε πλοίο. Η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί με τον άντρα της. Δεν τα κατάφερε, νοίκιασε ψαράδικο πλοιάριο και ακολούθησε το μεγάλο πλοίο.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-aegroto – aegrotavi –aegrotatum –aegrotàre (1): είμαι άρρωστος


14


-Caecina –ae:(ουσιαστικό, αρσενικό α΄ κλίσης) Καικίνας (Πληθυντικό αριθμό δεν έχει.)-Paetus –i: (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης) Παίτος (Πληθυντικό αριθμό δεν έχει.)-maritus i: (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης) ο σύζυγος-Arria –ae: (ουσιαστικό, θηλυκό α΄ κλίσης) Αρρία-filius –ii (i): (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης), γιος (Κλητική ενικού σχηματίζει fili)-morior- mortuus sum – mori (3): (αποθετικό ρήμα της 3ης συζυγίας), πεθαίνω-Hic –haec –hoc : (δεικτική αντωνυμία), αυτός – αυτή – αυτό-funus –eris: (ουσιαστικό, ουδέτερο γ΄ κλίσης), κηδεία-paro –paravi –paratum –paràre (1): ετοιμάζω-ignoro –ignoravi – ignoratum – ignoràre (1) :αγνοώ-ille –illa –illud: (δεικτική αντωνυμία), εκείνος – η -ον-Cubiculum - i: (ουσιαστικό, ουδέτερο β΄ κλίσης), κρεβατοκάμαρα-intro –intravi –intratum – intràre (1): μπαίνω-vivo- vixi –victum –vivĕre (3) :ζω-simulo –simulavi –simulatum – simulàre (1) : προσποιούμαι + απαρέμφατο-persaepe : επίρρημα χρόνου-Interrogo – interrogavi- interrogatum – interrogàre (1): ερωτάω-quis – quis – quid : (ουσιαστική ερωτηματική αντωνυμία), ποιος –ποια –ποιο(τι)-Ago –egi –actum –agĕre(3): οδηγώ, κάνω-puer –i : (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης), παιδί-respondeo – respondi –responsum – respondère (2): απαντώ, αποκρίνομαι-bene : (επίρρημα τρόπου από το επίθετο bonus –a -um), καλά - ΘετικόςΣυγκριτικός: melius Υπερθετικός: optime-quiesco –quievi –quietum – quiescĕre (3): ησυχάζω, ηρεμώ, αναπαύομαι-libenter : (επίρρημα τρόπου από το επίθετο libens- ntis), πρόθυμαΣυγκριτικός: libentiusΥπερθετικός: libentissime-cibus –i: (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης), τροφή-sumo – sumpsi- sumptum - sumĕre (3):παίρνω-deinde : (επίρρημα χρόνου), τελικά-lacrima –ae : (ουσιαστικό, θηλυκό α΄κλίσης),δάκρυ-suus –a –um :(κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-diu – diutius – diutissime : για πολύ καιρό (επίρρημα χρόνου, έχει παραθετικά).-cohibeo –cohibui –cohibitum – cohibère (2): συγκρατώ-vinco –vici – victum - vincĕre (3): νικώ-prorumpo – prorupi – proruptum - prorumpĕre (3): ξεσπώ-egredior – egressus sum –egrĕdi(3): (αποθετικό ), βγαίνω-Se: (αιτιατική ενικού, γ΄ πρόσωπο της προσωπικής αντωνυμίας), αυτός-dolor –oris: (ουσιαστικό, αρσενικό γ΄ κλίσης), ο πόνος , η οργή-do –dedi - datum –dàre (1):δίνω-siccus –a –um : (τρικατάληκτο δευτερόκλιτο επίθετο ), στεγνόςΣυγκριτικός: siccior – siccior – sicciusΥπερθετικός: siccissimus - a –um-oculus –i : (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης)-redeo - redii(ivi) - reditum – redire (4): επιστρέφω-Scribonianus –i : (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης), Σκριβωνιανός-arma –orum: (ουσιαστικό, ουδέτερο β΄ κλίσης) έχει μόνο πληθυντικό, ανήκει στα pluralia tantum., όπλα


15


-contra + αιτιατική-moveo –movi –motum –movère (2):κινώ, (armorum =παίρνω τα όπλα, στασιάζω)-sum –fui - esse : (βοηθητικό ρήμα), είμαι-partes –ium: πολιτική παράταξη (ουσιαστικό, θηλυκό γ΄ κλίσης) Στον ενικό αριθμό είναι pars –partis = μέρος-is –ea –id: (αντωνυμία δεικτική /επαναληπτική), αυτός-η –ο -occido –occidi –occisum –occidĕre (3): σκοτώνω-Roma –ae: (ουσιαστικό, θηλυκό α΄ κλίσης), Ρώμη-traho – traxi –tractum -trahĕre (3):τραβώ-ascendo – ascendi –ascensum -ascendĕre (3): ανεβαίνω-navis –is: (ουσιαστικό, θηλυκό γ΄ κλίσης), Ισοσύλλαβο. με αφαιρετική ενικού σε –e και –i, γενική πληθυντικού σε –ium και αιτιατική πληθυντικού σε –es και –is. Πλοίο Σαν το navis κλίνεται το collis –is =ο λόφος και το avis –avis =πουλί-miles – itis : (ουσιαστικό, αρσενικό γ΄ κλίσης), στρατιώτης-oro –oravi –oratum –oràre (1): παρακαλώ + αντικείμενο ή +βουλητική πρόταση-simul : (επίρρημα τρόπου), μαζί με-impono – imposui – impositum - imponĕre (3): επιβιβάζω-impetro – impetravi - -impetratum – impetràre (1) :κατορθώνω κάτι-conduco –conduxi –conductum - conducĕre (3): νοικιάζω-ingens –ntis :(μονοκατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), πελώριος, φοβερόςΣυγκριτικός: ingentior – ingentior – ingentiusΥπερθετικός: ingentissimus – a – um.-piscatorius –a- um :(τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο), ψαράδικος, Δεν έχει παραθετικά.-navicula –ae : (ουσιαστικό, θηλυκό α΄ κλίσης), πλοιάριο.

ΣΥΝΤΑΞΗ- Aegrotabat...Arriae: Κύρια ΠρότασηAegrotabat: ρήμαCaecina Paetus: υποκείμενο στο ρήμα aegratabatmaritus: παράθεση στο Caecina PaetusArriae: γενική κτητική στο maritus

- aegratabat et filius: Κύρια Πρότασηaegrotabat: ρήμαfilius: υποκείμενο στο ρήμα aegratabatet: συμπλεκτικός σύνδεσμος

-filius mortuus est: Κύρια Πρότασηmortuus est: ρήμαfilius: υποκείμενο στο ρήμα mortuus est

-Huic …paravit: Κύρια Πρότασηparavit: ρήμαArria: υποκείμενο στο ρήμα paravitfunus: αντικείμενο στο ρήμα paravithuic: δοτική χαριστικήita: επίρρημα τρόπου


16


- ut ignoraretur a marito: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού ignoraretur. Δηλώνει πράξη σύγχρονη με εκείνη του ρήματος της κύριας πρότασης paravit.ignoraretur: ρήμαfunus: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα ignoraretur a marito: ποιητικό αίτιο από το ρήμα ignoraretur

- quin immo – vivere filium simulabat: κύρια πρότασηsimulabat: ρήμαilla (=Arria): εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα simulabatvivere: ειδικό απαρέμφατο και αντικείμενο στο ρήμα simulabatfilium: υποκείμενο του vivere (ετεροπροσωπία)

-cum illa cubiculum mariti intraverat: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται μέ τόν επαναληπτικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται οριστική υπερσυντελίκου. Εξαρτάται από ρήμα οριστικής παρατατικού simulabat και δηλώνει αόριστη επανάληψη στο παρελθόν. intraverat: ρήμαilla: υποκείμενο στο ρήμα intraveratcubiculum: αντικείμενο στο ρήμα intraveratmariti: γενική κτητική στο cubiculum

-ac marito persaepe interroganti – respondebat: κύρια πρότασηrespondebat: ρήμα illa (=Arria): εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα respondebatmarito: αντικείμενο στο ρήμα respondebatinterroganti: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο maritomarito: υποκείμενο της επιθετικής μετοχής interrogantipersaepe: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού

-quid ageret puer: δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως άμεσο αντικείμενο του ρήματος respondebat. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού «ageret». Εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου respondebat και δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης, ενώ εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν.ageret: ρήμαpuer: υποκείμενο στο ρήμα ageretquid: αντικείμενο στο ρήμα ageret

-Bene quievit: κύρια πρότασηquievit: ρήμαpuer: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα quievitBene: επιρρηματικός προσδιορισμός τρόπου

-libenter cibum sumpsit: κύρια πρότασηsumpsit: ρήμαpuer: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα sumpsitcibum: αντικείμενο στο ρήμα sumpsitlibenter: επιρρηματικός προσδιορισμού τρόπου


17


- Deinde – egrediebatur: κύρια πρότασηegrediebatur: ρήμαilla (Arria): εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα egrediebaturDeinde: επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου

cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum, ο οποίος δηλώνει τη βαθύτερη σχέση ανάμεσα στη δευτερεύουσα καί την κύρια πρόταση, δημιουργώντας μιά σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, vincerent, επειδή εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, egrediebatur, και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. vincerent: ρήμαlacrimae: υποκείμενο στο ρήμα vincerentsuae: επιθετικός προσδιορισμός στο lacrimaecohibitae: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο lacrimaelacrimae: υποκείμενο στην επιθετική μετοχή cohibitaediu:επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

- cum prorumperentque: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum, ο οποίος δηλώνει τη βαθύτερη σχέση ανάμεσα στη δευτερεύουσα καί την κύρια πρόταση, δημιουργώντας μιά σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, prorumperent, επειδή εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, egrediebatur, και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Συνδέεται δε παρατακτικά με την προηγούμενη δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, «cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent».prorumperent: ρήμαlacrimae: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα prorumperentsuae: εννοούμενος επιθετικός προσδιορισμός στο lacrimae

- tum se dolori dabat: κύρια πρότασηdabat: ρήμαilla (Arria): εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα dabatse: άμεσο αντικείμενο στο στο ρήμα dabatdolori: έμμεσο αντικείμενο στο στο ρήμα dabattum: επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου

et paulo post siccis oculis redibat: κύρια πρότασηredibat: ρήμαilla (Arria): εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα redibatpost: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνουpaulo: αφαιρεική του μέτρου ή της διαφοράς από το postocculis: αφαιρετική του τρόπουsiccis: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο oculis

- Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: κύρια πρότασηmoverat: ρήμαScribonianus: υποκείμενο στο ρήμα moveratin Illyrico: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόποcontra Claudium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει εχθρική διάθεση


18


- fuerat Paetus in partibus eius: κύρια πρότασηfuerat: ρήμαPaetus: υποκείμενο στο ρήμα fueratin partibus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόποeius: γενική κτητική στο patribus

-et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur: κύρια πρότασηtrahebatur: ρήμαPaetus: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα trahebaturRomam: απρόθετη αιτιατική που δηλώνει κίνηση σε τόποocciso: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχήScriboniano:υποκείμενο της μετοχής occiso

Erat ascensurus navem: κύρια πρότασηErat ascensurus:ρήμαPaetus: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα Erat ascensurusnavem: αντικείμενο στο ρήμα Erat ascensurus

Arria milites orabat: κύρια πρότασηorabat: ρήμαArria: υποκείμενο στο ρήμα orabatmilites: αντικείμενο στο ρήμα orabat

ut simul imponeretur: δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο orabatimponeretur: ρήμαArria: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα imponeretursimul: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

Non impetravit: κύρια πρότασηimpetravit: ρήμαArria: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα impetravit

conduxit piscatoriam naviculam: κύρια πρότασηconduxit: ρήμα Arria: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα conduxitnaviculam: αντικείμενο στο conduxitpiscatoriam: επιθετικός προσδιορισμός στο naviculam

ingentemque navem secuta est: κύρια πρότασηsecuta est: ρήμαArria: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα secuta estingentem: επιθετικός προσδιορισμός στο navem

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 21 & 22 & 231.Να μεταφραστούν τα παρακάτω κείμεναTum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter …reversus est.

Imitemur nostros …repono. arbitremur denique corpus…sempiternam esse.ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

19


Filius mortuus est. Huic …redibat.2. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις που βρίσκονται μέσα στα παραπάνω κείμενα:-divisam, quibus interemptis, post factum, abeuntes-in coetu, in numero, rem publicam, equidem, animi, hominum, virtutis, esse.-a marito, funus, vivere, filium, dolori, diu, cubiculum.

3.Nα κλιθούν όλα τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά ολόκληρων και των τριών κειμένων στη δοτική του ενικού και στη γενική του πληθυντικού.

4.Να κλιθούν όλα τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά ολόκληρων και των τριών κειμένων στην αιτιατική και κλητική του ενικού και στην γενική και αιτιατική του πληθυντικού.

5.Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο ρήμα orabat στο β΄ενικό και β΄πληθυντικό.

6.Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο ρήμα respondebat στην υποτακτική στο πρώτο πρόσωπο πληθυντικού και στο τρίτο πληθυντικού.

7.Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο ρήμα pareamus στο γ΄ενικό

8.Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο ρήμα dedit στο β΄ ενικό και γ΄ πληθυντικό.

9.Να γραφούν οι αρχικοί χρόνοι όλων των ρημάτων από τα αποσπάσματα των κειμένων που δόθηκαν για μετάφραση.

10.Να αναγνωριστούν γραμματολογικά οι λέξεις:(Κείμενο 21 –flumen, urbem, dictator, rogatus, pecunia), (Κείμενο 22- numero, gloriam, pareamus, speremus), (Κείμενο 23- aegrotabat, maritus, cubiculum, intraverat, bene, lacrimae)


20


Μάθημα 24 – Lectio quarta et vicesima

ΤΟ ΠΑΘΗΜΑ ΕΝΟΣ ΨΕΥΤΗ

Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio

quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam

domini iussu id dixisse et illum intus esse. Accipe nunc quid postea Nasica

fecerit. Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a ianua

quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius

indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur: «Quid?» inquit «Ego

non cognosco vocem tuam?» Visne scire quid Nasica responderit? «Homo

es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non

esse; tu mihi ipsi non credis?»

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν ο Πόπλιος Κορνήλιος πήγε στον Έννιο τον ποιητή και σε αυτόν που ζητούσε τον Έννιο από την πόρτα η υπηρέτρια είπε ότι δεν ήταν αυτός στο σπίτι, ο Νασικάς κατάλαβε ότι αυτή είπε αυτό με διαταγή του αφεντικού της και ότι εκείνος ήταν μέσα. Μάθε τώρα τί έκανε αργότερα ο Νασικάς. Λίγες μέρες αργότερα όταν ο Έννιος πήγε στον Νασικά και σε αυτόν που τον ζητούσε από την πόρτα, ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι, αν και ήταν στο σπίτι. Τότε ο Έννιος αγανακτησμένος που ο Νασικάς έλεγε ψέματα τόσο φανερά είπε: «Τί; Δεν γνωρίζω εγώ τη φωνή σου;» Θέλεις νά μάθεις τί απάντησε ο Νασικάς; «Είσαι άνθρωπος αναιδής. Εγώ όταν σε ζητούσα, πίστεψα την υπηρέτριά σου (ότι δεν ήσουν στο σπίτι}εσύ δεν πιστεύεις εμένα τον ίδιο;»

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Cornelius –ii (i): Κορνήλιος, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-Nasica-ae: Νασικάς, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-Poeta –ae: ποιητής, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-venio –veni – ventum – venire (4): έρχομαι-is–ea–id: αυτός, (δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική)-Ostium- ii (i): πόρτα, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους ουδετέρου)-quaero –quaesivi – quaesitum – quaerĕre (3): ζητώ-Ancilla –ae: υπηρέτρια, (ουσιαστικό α΄ κλίσης, γένους θηλυκού)


21


-dico – dixi – dictum – dicĕre (3): μιλάω, λέω-Domus –us: σπίτι, (ουσιαστικό, δ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα)-sentio – sensi – sensum –sentire (4):καταλαβαίνω, πιστεύω, κρίνω-Iussus –us: έχει μόνο αφαιρετική ενικού iussu-Dominus –i: κύριος, αφεντικό, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-Domini iussu: με διαταγή του αφεντικού της-Ille – illa –illud: (δεικτική αντωνυμία), εκείνος – η –ον-Intus: μέσα (επίρρημα τόπου)-Accipio – accepi – acceptum – accipĕre (3): μαθαίνω-Nunc: τ ώρα (επίρρημα χρόνου )-Postea: αργότερα, (επίρρημα χρόνου)-facio –feci – factum – facĕre (3):κάνω-paucus – a- um: λίγος –η –ο, (τριγενές και δευτερόκλιτο επίθετο)Συγκριτικός: paucior – paucior - pauciusΥπερθετικός: paucissimus –a –um-post: μετά (πρόθεση)-dies –ei: μέρα, (αρσενικό ουσιαστικό, ε΄ κλίσης) έχει πληθυντικό-ad + αιτιατική-ianua –ae: πόρτα, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης, γένους θηλυκού) -exclamo – exclamavi – exclamatum –exclamàre (1): αναφωνώ-indignor –indignatus sum – indignàri (1): (αποθετικό), αγανακτώ-mentior – mentiatus sum – mentiri (4): (αποθετικό), λέω-aperte: ανοικτά, φανερά (επίρρημα τρόπου)-quis –quis – quid: ποιος – ποια- ποιο, (ερωτηματική ουσιαστική αντωνυμία)-tam: τόσο (επίρρημα ποσού)-inquiam: (ρήμα ελλειπτικό), λέω-ego: εγώ, (προσωπική αντωνυμία, α΄ προσώπου ενικού)-cognosco – cognovi – cognitum – cognoscĕre (3): γνωρίζω-vox –cis: φωνή, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-tuus –a –um : (κτητική αντωνυμία, β΄ προσώπου ενικού), δικός σου- δική σου-δικό του-volo – volui – velle: θέλω-Scio –scivi –scitum –scire(4): γνωρίζω, μαθαίνω -respondeo – respondi –responsum – respondère (2): απαντώ, αποκρίνομαι-homo – inis: (αρσενικό και θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), άνθρωπος-impudens –ntis: (μονακατάληκτο τριτόκλιτο επίθετο), αναιδήςΣυγκριτικός: impudentior – impudentior- impudentiusΥπερθετικός: impudentissimus – impudentissima - impudentissimum-tu: εσύ, (προσωπική αντωνυμία, β΄ προσώπου ενικού)-ipse – ipsa – ipsum :(δεικτική αντωνυμία), αυτός- η -ο-Credo – credidi –creditum – credĕre (3): (+ δοτική και απαρέμφατο), πιστεύω

ΣΥΝΤΑΞΗ-Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum, που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση καί δημιουργεί σχέση αιτίου καί αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική


22


υπερσυντελίκου venisset, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου sensit καί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.venisset: ρήμαP. Cornelius Nasica: υποκείμενο στο ρήμα venissetad Ennium: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατεύθυνση σε πρόσωποpoetam: παράθεση στο Ennium

-eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum, που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση καί δημιουργεί σχέση αιτίου καί αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου dixisset, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου sensit καί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.dixisset: ρήμαancilla: υποκείμενο του ρήματος dixissetnon esse: ειδικό απαρέμφατο και άμεσο αντικείμενο στο dixissetei: αντικείμενο άμεσο στο dixisseteum: υποκείμενο του esse (ετεροπροσωπία)domi: γενική που δηλώνει στάση σε τόπο.quaerenti: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο eiei: υποκείμενο της μετοχής quaerentiEnnium αντικείμενο στη μετοχή quaerentiab ostio: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει τόπο.

-Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse: κύρια πρότασηsensit: ρήμα Nasica: υποκείμενο στο ρήμα sensitdixisse: ειδικό απαρέμφατο και αντικείμενο του ρήματος sensitillam: υποκείμενο στο απαρέμφατο dixisse (ετεροπροσωπία)esse: ειδικό απαρέμφατο και αντικείμενο του ρήματος sensit illum: υποκείμενο στο απαρέμφατο esse (ετεροπροσωπία)

-Accipe nunc: κύρια πρότασηAccipe: ρήμαtu: υποκείμενο στο ρήμα accipe

-quid postea Nasica fecerit: δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας, αντικείμενο στο ρήμα της προηγούμενης πρότασης accipe. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της. Ο χρόνος είναι Παρακείμενος, γιατί η εξάρτηση είναι από ρήμα αρκτικού χρόνου, υποτακτική Παρακειμένου fecerit. Εκφράζει το προτερόχρονο στο παρόν.fecerit: ρήμαNasica: υποκείμενο στο ρήμα feceritquid: αντικείμενο στο ρήμα feceritpostea: επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου

-Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum, ο οποίος


23


υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δηλώνει τη σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους. Εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου venisset, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρακειμένου exclamavit και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. venisset: ρήμαEnnius: υποκείμενο στο ρήμα venissetad Nasicam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατεύθυνση σε πρόσωπο.post: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

-et eum a ianua quaereret: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Συνδέεται με την προηγούμενη πρόταση με το σύνδεσμο et. Εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού quaereret, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρακειμένου exclamavit και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.quaereret: ρήμαEnnius: υποκείμενο στο ρήμα quaerereteum: αντικείμενο στο ρήμα quaerereta ianua: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.

-exclamavit Nasica se domi non esse: κύρια πρότασηexclamavit: ρήμαNasica: υποκείμενο στο ρήμα exclamavitnon esse: ειδικό απαρέμφατο και αντικείμενο στο ρήμα exclamavitse: υποκείμενο στο απαρέμφατο non esse (ταυτοπροσωπία)domi: γενική που δηλώνει στάση σε τόπο.

-etsi domi erat: δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi, εκφέρεται με οριστική Παρατατικού erat. Εκφράζει μία πραγματική κατάσταση παρά τήν οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας.erat: ρήμαEnnius: υποκείμενο στο ρήμα eratdomi: γενική που δηλώνει στάση σε τόπο

-Tum Ennius indignatus inquit: κύρια πρότασηinquit: ρήμαEnnius: υποκείμενο στο ρήμα inquitindignatus: επιρρηματική αιτολογική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο Ennius του ρήματος.Tum: επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου

-quod Nasica tam aperte mentiebatur: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση εξαρτώμενη από τη μετοχή indignatus. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική Παρατατικού mentiebatur, γιατί η αιτιολογία είναι αντικειμενική.mentiebatur: ρήμαNasica: υποκείμενο του ρήματος mentiebaturaperte:επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.tam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού.

-Quid?: ευθεία ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιαςΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

24


est: εννοούμενο ρήμαQuid: υποκείμενο στο εννοούμενο ρήμα est

-Ego non cognosco vocem tuam?: ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής άγνοιαςnon cognosco: ρήμαEgo: υποκείμενο στο ρήμα non cognoscovocem: αντικείμενο στο ρήμα non cognoscotuam: επιθετικός προσδιορισμός στο vocem

-Visne scire: ευθεία ερωτηματική πρόταση ολικής άγνοιαςVis: ρήμαtu: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα Visscire: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα Vistu: εννοούμενο υποκείμενο στο απαρέμφατο scire

-quid Nasica responderit: δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική πρόταση ως αντικείμενο στο scire. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid καί εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, εξαρτάται από απαρέμφατο ενεστώτα scire, εκφράζει το προτερόχρονο στο παρόν. Η υποτακτική έγκλιση δίνει υποκειμενική χροιά στην πρόταση..responderit: ρήμαNasica: υποκείμενο στο ρήμα responderitQuid: αντικείμενο στο ρήμα responderit

-Homo es impudens: κύρια πρότασηes: ρήμαtu: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα esHomo: κατηγορούμενο στο εννούμενο tu μέσω του συνδετικού ρήματος esimpudens: επιθετικός προσδιορισμός στο Homo

-Ego, ancillae tuae credidi te domi non esse: κύρια πρότασηCredidi:ρήμαEgo: υποκείμενο στο ρήμα Credidinon esse: ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα Credidite: υποκείμενο στο ειδικό απαρέμφατο non esse (ετεροπροσωπία)

-cum te quaererem:-tu mihi ipsi non credis:


25


Μάθημα 25 – Lectio quinta et vicesima

ΠΩΣ ΕΝΑ ΣΥΚΟ ΣΤΑΘΗΚΕ ΑΦΟΡΜΗ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine

ostendensque patribus «Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum

decerptam esse putetis ex arbore». Cum omnes recentem esse dixissent,

«Atqui ante tertium diem» inquit «scitote decerptam esse Carthagine. Tam

prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini

patriam. Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est,

deponite. Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi

patriae consulueritis. Mementote rem publicam in extremo discrimine

quondam fuisse!» Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo

Carthago deleta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Κάτωνας έφερε κάποια μέρα στο κοινοβούλιο ένα ώριμο σύκο από την Καρχηδόνα και ενώ το έδειχνε στους συγκλητικούς είπε « Σας ρωτώ πότε νομίζετε ότι κόπηκε αυτό το σύκο από το δέντρο». Όταν όλοι είπαν ότι ήταν φρέσκο, είπε « Μάθετε ότι κόπηκε πριν από τρεις μέρες στην Καρχηδόνα. Τόσο κοντά στα τείχη της πόλης έχουμε τον εχθρό! Επομένως προσέξτε τον κίνδυνο, προστατέψτε την πατρίδα. Μην έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της πόλης. Να αποβάλετε την αυτοπεποίθηση που είναι υπερβολική σε σας. Μην πιστέψετε ότι κανένας θα φροντίσει για την πατρίδα, αν εσείς οι ίδιοι δεν φροντίσετε για την πατρίδα. Θυμηθείτε ότι η πόλη βρέθηκε κάποτε στον έσχατο κίνδυνο!» Και αμέσως άρχισε ο τρίτος Καρχηδονιακός πόλεμος στη διάρκεια του οποίου καταστράφηκε η Καρχηδόνα.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Cato –onis: Κάτωνας, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-affero –attuli – allatum – affere (3): φέρνω κάπουΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

26


-quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αόριστη αντωνυμία), κάποιος –α -ο-dies –ei: μέρα, (αρσενικό ουσιαστικό, ε΄ κλίσης) έχει πληθυντικό-curia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), το κτίριο της Συγκλήτου, το Βουλευτήριο-ficus – i & ficus –us: (θηλυκό ουσιαστικό, β΄ κλίσης έχει μερικές πτώσεις και κατά τη δ΄ κλίση), σύκο-praecox –ocis: (μονοκατάληκτο και τριτόκλιτο επίθετο), πρώιμος. Δεν έχει παραθετικά-Carthago – inis :Καρχηδόνα, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-ostendo – ostendi – ostentum (ostensum) – ostendĕre (3): δείχνω +αιτιατική + δοτική-pater –tris: πατέρας, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-patres – um: οι πατέρες, οι Συγκλητικοί, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης – πληθυντικός του pater –tris)-interrogo – interrogavi – interrogatum –interrogàre (1): ρωτάω -inquiam: (ρήμα ελλειπτικό), λέω-quando:( επίρρημα χρόνου), πότε-Hic – haec –hoc: ( δεικτική αντωνυμία), αυτός.-decerpo –decerpsi – decerptum – decerpĕre (3):κόβω-puto –putavi –putatum –putàre(1): νομίζω, θεωρώ-ex + αφαιρετική-arbor –oris: δέντρο, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-dico – dixi – dictum – dicĕre (3): λέω-tam: τόσο (επίρρημα ποσού)-prope: (επίρρημα τόπου), κοντά (συγκριτικός: propius, υπερθετικός:proxime)-ante + αιτιατική-tertius –a –um: τρίτος (τακτικό αριθμητικό δευτερόκλιτο επίθετο)-omnis –omnis –omne: όλος, (δικατάληκτο και τριτόκλιτο επίθετο) -scio – scivi - scitum –scire (4): γνωρίζω, μαθαίνω-murus –i: τοίχος, τείχος (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, β΄ κλίσης) -muri –orum: τείχη, (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, β΄ κλίσης)-habeo – habui – habitum – habère (2): έχω-hostis –is: εχθρός, (ουσιαστικό, αρσενικού & θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-recens – ntis: πρόσφατος, φρέσκος, (μονοκατάληκτο και τρτόκλιτο επίθετο) -caveo – cavi – cautum – cavère (2): προσέχω , φυλάγομαι-periculum –i: ο κίνδυνος, (ουσιαστικό, ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης) -tutor – tutatus sum – tutari (1) : προστατεύω (αποθετικό) -patria –ae: πατρίδα, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, α΄ κλίσης)-opes –um : (pluralia tantum), (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης), δυνάμεις-nolo – nolui – nolle: Δε θέλω, αρνούμαι-confido–confisus sum - confidĕre (3): + αφ., εμπιστεύομαι, στηρίζομαι, (ημιαποθετικό)-urbs –is: πόλη, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-fiducia–ae: εμπιστοσύνη, αυτοπεποίθηση, πίστη(ουσιαστικό, θηλ. γένους, α΄ κλίσης)-qui – qua –quod: ο οποίος, η οποία , το οποίο (αναφορική επιθετική αντωνυμία)-nimius –a –um: υπερβολικός, (συγκ. Magis/ plus nimius, υπερθ. Maxime nimius) -depono – deposui – depositum – deponĕre (3): αποβάλλω-nemo: αόριστη αντωνυμία-memini, meminisse: (ελλειπτικό ρήμα), θυμάμαι-consulo – consului – consultum – consulĕre(3): φροντίζω + δοτική χαριστική-res publica: πολιτεία (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, ε΄+ α΄ κλίσης)-extremus –a –um: έσχατος (θετικός: exter & exterus-a-um, συγκριτ.exterior –exterior – exterimus) , αυτός είναι ο υπερθετικός.-discrimen –inis: κίνδυνος, (ουσιαστικό, ουδέτερου γένους, γ΄ κλίσης)


27


-statim: αμέσως, (επίρρημα χρόνου)-quondam: κάποτε, (επίρρημα χρόνου)-Punicus –a –um: Καρχηδόνιος –α - ο -bellum –i: πόλεμος, (ουσιαστικό ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-Deleo – delevi – deletum – delère (2):σκοτώνω

Επαναληπτικές ασκήσεις κειμένων 21, 22, 23, 24 &251.Να μεταφράσετε τα παρακάτω αποσπάσματα των κειμένων: «Brenno duce Galli …acceperunt. Quod illic … reversus est.» ( Kείμενο 21), «Amemus patriam, pareamus … quod est rectissimum»(Kείμενο 22), «Deinde, cum lacrimae… ut simul imponeretur» (Κείμενο 23), «Cum P. Cornelius …domi erat.» (Κείμενο 24), «Cum omnes …consulueritis.»(Κείμενο 25).

2.Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω προτάσεις και οι όροι αυτών: “ Tum Camillus, qui …secutus est” (κείμενο 21), “arbitremur …sempiternam esse” (κείμενο 22), “Deinde, cum lacrimae…redibat” (κείμενο 23), “Paucis post diebus …domi erat.” (κείμενο 24), “Cum omnes …deponite” (κείμενο 25)

3. Να κλιθούν τα ουσιαστικά στον ενικό και τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις:urbs, dictator, coetus, dies, pater, oculum, navis, lacrima, dominus, vox, domus, ficus.

4.Να γραφτούν όλα τα ουσιαστικά του κειμένου 25 στη δοτική του ενικού και στη δοτική του πληθυντικού.

5. Να γραφτούν όλα τα ουσιαστικά του κειμένου 24 στην αιτιατική του ενικού και του πληθυντικού.

6. Να γραφτούν όλα τα ουσιαστικά του κειμένου 23 στην αφαιρετική του ενικού και του πληθυντικού.

7. Να γραφτούν όλα τα ουσιαστικά του κειμένου 22 στη γενική του ενικού και του πληθυντικού.

8.Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο aegrotabat (Κείμενο 23), moverat (Κείμενο 23), dixissent (Κείμενο 25), confidere (Κείμενο 25).

9.Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο γ΄ ενικό και γ΄ πληθυντικό πρόσωπο στα ρήματα: Credis (Κείμενο 24), habemus (Κείμενο 25), intraverat (Κείμενο 23), conduxit(Κείμενο 23), speremus(Κείμενο 22), serviamus (Κείμενο 22).

10. Να γραφτούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές όλων των χρόνων των ρημάτων: Dedit (Κείμενο 21), acceperunt(Κείμενο 21), stabiliverunt(Κείμενο 22), sumpsit(Κείμενο 23), venisse(Κείμενο 24), fuisse(Κείμενο 25).


28


Μάθημα 26 - Lectio sexta et vicesima

Ο ΠΛΙΝΙΟΣ ΑΝΑΓΓΕΛΛΕΙ ΕΝΑ ΘΛΙΒΕΡΟ ΓΕΓΟΝΟΣ

C. Plinius Marcellino suo salutem.

Tristissimus haec tibi scribo: Fundani nostri filia minor mortua est. Ea

puella nihil umquam festivius, nihil amabilius nec longiore vita dignius

vidi. Nondum annos XIII impleverat, et iam illi anilis prudentia, matronalis

gravitas erat et tamen suavitas puellaris. Ut illa patris cervicibus inhaerebat!

ut nos amicos paternos et amanter et modeste complectebatur! ut nutrices,

ut paedagogos, ut praeceptores diligebat! quam studiose, quam intellegenter

lectitabat! ut parce ludebat! Qua illa patientia, qua etiam constantia

novissimam valetudinem tulit!

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει χαιρετισμό στο φίλο του Μαρκελλίνο. Πάρα πολύ λυπημένος σου γράφω αυτά: Πέθανε η μικρότερη κόρη του φίλου μας Φουνδανού. Από αυτήν την κοπέλα τίποτα ποτέ δεν είδα πιο πρόσχαρο, τίποτα πιο αξιαγάπητο, ούτε πιο άξιο για πιο μακρόχρονη ζωή. Δεν είχε συμπληρώσει ακόμη τα δεκατρία χρόνια και ήδη είχε εκείνη γεροντική φρόνηση, σοβαρότητα που ταιριάζει σε δέσποινα και όμως κοριτσίστικη γλυκύτητα. Πώς κρεμιόταν από το λαιμό του πατέρα! Πώς αγκάλιαζε εμάς τους πατρικούς φίλους με αγάπη και με σεμνότητα! Πώς αγαπούσε τις τροφούς, τους παιδαγωγούς, τους δασκάλους! Με πόση επιμέλεια, με πόση εξυπνάδα και προθυμία διάβαζε! Πόσο συγκρατημένα έπαιζε! Με πόση υπομονή, με πόση εγκαρτέρηση ακόμη εκείνη υπέμεινε την πρόσφατη αρρώστια.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Plinius –i: (ουσιαστ., γένους αρσ., β΄κλίση) Πλίνιος (κλητική ενικού Plini ) Μόνο ενικό ανήκει στα Singularia tantum.-Marcellinus -i: (ουσιαστ, γένους αρσ., β΄κλίση) Μαρκελλίνος. Μόνο ενικό ανήκει στα Singularia tantum.-suus –a –um: (κτητική αντων, έναν κτήτορα, γ΄ πρόσωπο), δικός του-δική του-δικό του-salus –utis: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση), σωτηρία, υγεία, ευημερία.-tristissimus –a –um: (επίθετο, υπερθετικού βαθμού), πάρα πολύ λυπημένοςΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

29


ΘΕΤΙΚΟΣ: tristis –is –e ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ: tristior –or -ius-Hic – haec – hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός – ή - ο.-tu: (προσωπική αντωνυμία, β΄ ενικού προσώπου), εσύ-scribo – scripsi – scriptum – scribĕre (3): γράφω-Fundanus-i: (ουσιαστ, γένους αρσ, β΄κλίση) Φουνδανός. Μόνο ενικό ανήκει στα Singularia tantum.-noster – nostra – nostrum: (κτητική αντ. , για πολλούς κτήτορες, α΄προσ) δικοί μας

-filia –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), κόρη (προσοχή στη δοτική και στην αφαιρετική πληθυντικού : filiis & filiabus - filiis & filiabus-nihil: (αόριστη αντωνυμία, γένους ουδετέρου), τίποτα (Δεν έχει πληθυντικό)-morior – mortuus sum – mori (3): (αποθετικό), πεθαίνω-is – ea – id: (δεικτική αντ., μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική), αυτός-puella –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), κορίτσι, κοπέλα.-minor –or –us: (επίθετο, συγκριτικός βαθμός), μικρότεροςΘΕΤΙΚΟΣ: parvus –a -umΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: minimus –a -um-umquam: (επίρρημα χρόνου), ποτέ-festivior -ior - ius: (επίθετο, συγκριτικός βαθμός), πιο πρόσχαροςΘΕΤΙΚΟΣ: festivus –a -umΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: festivissimus –a -um-amabilior –ior –ius: (επίθετο, συγκριτικός βαθμός), πιο αξιαγάπητοςΘΕΤΙΚΟΣ: amabilis –is -eΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: amabilissimus –a -um-longior –or –ius : (επίθετο, συγκριτικός βαθμός), πιο μακρύς, πιο μακρόχρονοςΘΕΤΙΚΟΣ: longus –a -umΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: longissimus –a- um-vita –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), ζωή-dignior –or –ius : (επίθετο, συγκριτικός βαθμός), αξιότερος + αφαιρετικήΘΕΤΙΚΟΣ: dignus –a-umΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: dignissimus –a -um-video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-nondum: (επίρρημα χρόνου), όχι ακόμη-annus –i: (ουσιαστ, γένους αρσ, β΄κλίση), έτος-impleo – implevi – impletum – implère (2): συμπληρώνω-iam: (επίρρημα χρόνου), όμως-anilis –is –e : (τριτόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), γεροντικός. Χωρίς παραθετικά-prudentia –ae : (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση),φρόνηση. Μόνο ενικό-matronalis –is –e:(τριτόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), ταιριάζει σε δέσποινα. Χωρίς παραθετικά-gravitas –atis : (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση),σεμνότητα, σοβαρότητα. Μόνο ενικό-tamen: (επίρρημα τρόπου), όμως-suavitas –atis: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση),γλυκύτητα. Μόνο ενικό-pater –patris:(ουσιαστ., γένους αρσενικού, γ΄ κλίση), πατέρας.(Patres –um: Συγκλητικοί)-cervix –icis: (σπάνια στον ενικό), (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση)-cervices –um: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση), τράχηλος, λαιμός-inhaereo –inhaesi – inhaesum – inhaerère (2):προσκολλιέμαι, κρεμιέμαι από + δοτική


30


-Amicus –i: (ουσιαστ., γένους αρσενικού, β΄ κλίση), φίλος-Paternus –a –um: (δευτερόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο), πατρικός, Χωρίς παραθετικά-amanter: (επίρρημα τρόπου), με αγάπη. ΘΕΤΙΚΟΣΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ: amantiusΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: amantissime-modeste: (επίρρημα τρόπου), με σεμνότηταΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ : modestiusΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: modestissime-complector – complexus sum – complecti (3) (αποθετικό), αγκαλιάζω-nutrix –icis : (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση), τροφός-paedagogus –i: (ουσιαστ., γένους αρσενικού, β΄ κλίση), παιδαγωγός-praeceptor –oris: (ουσιαστ., γένους αρσενικού, γ΄ κλίση), δάσκαλος-diligo – dilexi – dilectum – diligĕre (3): αγαπώ-quam: (επίρρημα ποσού), πόσο-studiose: (επίρρημα τρόπου ), με επιμέλεια. ΘΕΤΙΚΟΣΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ : studiosiusΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: studiosissime-intellegenter : (επίρρημα τρόπου ), με εξυπνάδα. ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ-lectito – lectitavi – lectitatum – lectitàre(1) :διαβάζω συχνά, με προθυμία, με προσοχή-parce: (επίρρημα τρόπου), συγκρατημένα ΘΕΤΙΚΟΣΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ: parciusΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: parcissime-ludo – lusi – lusum – ludĕre (3): παίζω-patientia –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση),υπομονή. Μόνο ενικό-etiam: (επίρρημα χρόνου),ακόμα-constantia –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση),εγκαρτέρηση. Μόνο ενικό-novissimus –a –um: (επίθετο, υπερθετικού βαθμού), πρόσφατος, τελευταίοςΘΕΤΙΚΟΣ : novus –a -umΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ: recentior –recentior -recentius-valetudo –inis: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση),υγεία, αρρώστια.-fero – tuli – latum – ferre: υπομένω

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 25 & 26:1. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις των κυρίων ονομάτων των κειμένων.2. Να μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα των κειμένων στην

αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.3. Να εντοπίσετε τα θηλυκά προσηγορικά ουσιαστικά της α΄ και γ΄ κλίσης και να τα

μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού4. Ποια από τα ουσιαστικά των κειμένων δεν έχουν πληθυντικό;5. Να μεταφερθούν τα ρήματα της ενεργητικής φωνής των κειμένων στο αντίστοιχο

πρόσωπο του άλλου αριθμού στο χρόνο, στην έγκλιση που βρίσκονται.6. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ρημάτων της 2ης συζυγίας ενεργητικής φωνής

των κειμένων.7. Να συμπληρωθούν τα κενά:

Ενεστώτας

Υποτακτική

Μέλλοντας

Προσ/κή β΄

Παρατ/κος

Οριστική

Παρακ/νος

Οριστική

Υπερ/κος

ΥποτακτικήΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

31


InterrogoPutoCaveoDeleoDicoOstendoConfidoScriboImpleoInhaereoDiligoLectitosum


32


Μάθημα 27- Lectio septima et vicesima

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΡΙΜΑΖΕΙ ΟΠΩΣ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset, ubi tamus grandi iam

aetate recesserat, devertit ad eum. Accius, qui multo minor natu erat,

tragoediam suam, cui «Atreus» nomen est, ei desideranti legit. Tum

Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed videri

tamen ea sibi duriora et acerbiora. «Ita est» inquit Accius «ut dicis;

neque id me sane paenitet; meliora enim fore spero, quae deinceps

scribam. Nam quod in pomis est, idem esse aiunt in ingeniis: quae dura et

acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda; sed quae gignuntur

statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed putria».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΌταν ο Άκκιος ήρθε από την πόλη της Ρώμης στον Τάραντα, όπου ο Πακούβιος σε

μεγάλη πια ηλικία είχε αποσυρθεί, κατάλυσε σε αυτόν. Ο Άκκιος, ο οποίος ήταν πολύ

μικρότερος στην ηλικία, διάβασε σε αυτόν που το επιθυμούσε την τραγωδία του, της

οποίας το όνομα είναι «Ατρέας». Τότε ο Πακούβιος είπε ότι ήταν βέβαια ηχηρά και

μεγάλα όσα είχε γράψει αλλά του φαίνονταν ότι ήταν αυτά που είχε γράψει κάπως

τραχειά και κάπως άγουρα. «Έτσι είναι»είπε ο Άκκιος «όπως λες· και ούτε μετανοιώνω

βέβαια γι’ αυτό· γιατί ελπίζω ότι θα είναι καλύτερα όσα θα γράψω στη συνέχεια. Γιατί

λένε πως το ίδιο συμβαίνει στο πνεύμα που συμβαίνει στους καρπούς: όσοι γεννιούνται

τραχείς και άγουροι, έπειτα γίνονται γλυκοί και ευχάριστοι αλλά όσοι γεννιούνται

αμέσως μαραμένοι και μαλακοί, δε γίνονται αργότερα ώριμοι αλλά σάπιοι.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Accius –ii(i): Άκκιος (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-ex + αφαιρετική-urbs –is: η πόλη, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης).-Roma –ae: Ρώμη, (κύριο όνομα, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης).-Tarentum –i: Τάραντας, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους ουδετέρου)-venio – veni – ventum – venire(4): έρχομαι-Pacuvius –ii (i): Πακούβιος, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

33


-grandis –is -e: (τριτόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο), μεγάλος – η -οΣυγκριτικός: grandior –grandior - grandiusΥπερθετικός:grandissimus – a - um:-aetas -aetatis: ηλικία, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης).-recedo – recessi – recessum – recedĕre (3) :αποσύρομαι-deverto – deverti – deversum – devertĕre (3): καταλύω, μένω (ενεργητική φωνή)-devertor – deverti – deverti (3, ημιαποθετικό), καταλύω, μένω-is –ea -id: (δεικτική αντ., μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική), αυτός-ad + αιτιατική-qui –qua – quod :επιθετική αόριστη αντωνυμία, αυτός –ή ό.-Multus –a -um: πολύςΣυγκριτικός: plusΥπερθετικός: plurimus –a -um-minor: (υπερθετικός του parvus –a –um), μικρότεροςΘετικός: parvus –a –umΥπερθετικός: minimus –a -um-natus -i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού), γιος-natus –a -um: ( δευτερόκλιτη μετοχή του nascor – natus sum - nasci): γεννημένος –η -ο-sum – fui - esse: είμαι-tragoedia -ae: τραγωδία, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης).-suus –a – um: (κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-Atreus -i: Ατρέας, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-nomen -inis: όνομα, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους ουδετέρου)-desidero –avi –atum – àre (1): επιθυμώ, μου λείπει κάτι-lego – legi – lectum - legĕre (3): (+ αιτιατική + δοτική), διαβάζω-dico – dixi –dictum -dicĕre (3): λέγω-sonorus – a - um: ηχηρός, (δευτερόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο) Δεν έχει παραθετικά-quidem: (επίρρημα), βέβαια-scribo – scripsi – scriptum - scribĕre (3): γράφω-video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-durus – a - um: (δευτερόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο),σκληρός, τραχύςΣυγκριτικός: durior – durior - duriusΥπερθετικός: durissimus –a -um-acerbus – a - um: (δευτερόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο), δυσάρεστος στη γεύση, πικρός, άγουροςΣυγκριτικός: acerbior – acerbior - acerbiusΥπερθετικός: acerbissimus –a -um-inquiam: (ελλειπτικό ρήμα), λέω-paenitet – paenituit – paenitère (2): + αιτιατική του προσώπου, μετανοιώνω-melior – ior - ius: (συγκριτικός αριθμός) του bonus –a –um: καλός –ή - όΘετικός: bonus –a –umΥπερθετικός: optimus –a um-Spero - avi – atum – àre (1): ελπίζω-pomum -i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους ουδετέρου), καρπός, οπώρα-idem–eadem–idem: (δεικτική αντ., μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική), αυτός εδώ-deinceps: (επίρρημα), στη συνέχεια-sane: (επίρρημα), βέβαια-aio: (ελλειπτικό ρήμα), βλέπω


34


-ingenium –ii(i): (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους ουδετέρου), πνεύμα-fio – factus sum - fieri: γίνομαι-mitis–is -e: γινωμένος, γλυκύς.(τριτόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο) Δεν έχει παραθετικά-iucundus – a –um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), ευχάριστοςΣυγκριτικός: iucundior – iucundior - iucundiusΥπερθετικός: iucundissimus –a -um-gigno – genui – genitum – gignĕre (3): γεννώ-statim:(επίρρημα) από την αρχή-vietus –a –um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), μαραμένος. Δεν έχει παραθετικά-mollis –is -e: .(τριτόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), μαλακόςΣυγκριτικός: mollior –ior -iusΥπερθετικός: mollissimus –a -um-maturus –a -um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), ώριμοςΣυγκριτικός: maturior –ior -iusΥπερθετικός: maturissimus –a –um & maturrimus –a- um-mox: (επίρρημα),έπειτα, αργότερα-puter (putris) –is -e: (τριτόκλιτο), σάπιος. Δεν έχει παραθετικά


35


Μάθημα 28- Lectio duodetricesima

ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΕΝΟΣ ΔΡΑΠΕΤΗ ΔΟΥΛΟΥ

Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit. Is Athenis

apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit, inde in Asiam

abiit. Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex Aesopi

litteris cognovisset, hominem comprehendit et in custodiam Ephesi tradidit.

Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel

Epheso rediens tecum deduc. Noli spectare quanti homo sit. Parvi enim

preti est, qui tam nihili est. Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto

dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio

fugitivi.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΟ Λίκινος ο δούλος του δικού μας φίλου Αισώπου που σου είναι γνωστός δραπέτευσε από τη Ρώμη στην Αθήνα. Αυτός έμεινε στην Αθήνα κοντά στον Πάτρωνα τον Επικούρειο, για λίγους μήνες έζησε ως ελεύθερος, από εκεί έφυγε στην Ασία. Αργότερα κάποιος Πλάτωνας από τις Σάρδεις, όταν έμαθε από το γράμμα του Αισώπου ότι αυτός ήταν δραπέτης, συνέλαβε τον άνθρωπο και τον παρέδωσε στη φυλακή στην Έφεσο. Εσύ να αναζητήσεις τα ίχνη του ανθρώπου, παρακαλώ, και με πάρα πολύ μεγάλη φροντίδα ή να τον στείλεις στη Ρώμη ή ενώ επιστρέφεις από την Έφεσο να τον οδηγήσεις μαζί σου. Να μη σε απασχολεί πόση αξία έχει ο άνθρωπος. Γιατί μικρή αξία έχει όποιος είναι τέτοιος μασκαράς. Αλλά εξαιτίας της ελεεινής πράξης και του θράσους του δούλου οργίστηκε τόσο ο Αίσωπος, ώστε τίποτα δεν μπορεί να είναι πιο ευχάριστο γι’ αυτόν παρά η επανάκτηση του δραπέτη.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Aesopus –i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού), Αίσωπος-noster – nostra –nostrum: κτητική αντωνυμία, α΄ προσώπου, για πολλούς κτήτορες.-Licinus –i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-servus –i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού), ο δούλος.-tu: (προσωπική αντωνυμία, β΄ ενικού προσώπου), εσύ-notus –a –um: (μετοχή δευτερόκλιτη), του nosco – novi – notum –noscĕre (3),γνωστός-Roma –ae: Ρώμη, (κύριο όνομα, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης).-Athenae –arum: Αθήνα, (κύριο όνομα, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης).Μόνο Πληθυντικό


36


-fugio – fugi – fugitum –fugĕre (3): φεύγω, δραπετεύω-is –ea -id: (δεικτική αντ., μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική), αυτός-apud + αιτιατική-Patro –onis: (ουσιαστ, κύριο όνομα, γένους αρσενικού, α΄ κλίση), Πάτρωνας-Epicureus -i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού), Επίκουρος-paucus –a -um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), λίγοςΣυγκριτικός: paucior –ior -iusΥπερθετικός:paucissimus –a -um-mensis –is: (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), μήνας (γενική σε –ium & σε-um)-liber –libera –liberum: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), ελεύθεροςΣυγκριτικός: liberior –ior -iusΥπερθετικός:liberrimus –a-um-sum –fui –esse: είμαι-inde: (επίρρημα), από εκεί-Asia -ae: (ουσιαστ, κύριο όνομα, γένους θηλυκού, α΄ κλίση), Ασία-abeo –ii(ivi) –itum –ire(4): φεύγω-Plato –onis: Πλάτωνας, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, αρσενικού) -quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αοριστοαναφορική αντωνυμία), αυτός εδώ-Sardianus –a –um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), Σαρδιανός –ή –ό, από τις Σάρδεις-fugitivus –i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, αρσενικού), φυγάς-ex + αφαιρετική-littera -ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), επιστολή-litterae -arum: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), γράμμα του αλφαβήτου-cognosco – cognovi – cognitum – cognoscĕre (3): γνωρίζω-homo –inis: (αρσενικό και θηλυκό, γ΄ κλίσης), άνθρωπος-comprehendo –hendi – hensum - hendĕre (3):συλλαμβάνω-in + αιτιατική -custodia -ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση),-Ephesus –i: η Έφεσος-trado –didi – ditum - dĕre (3): παραδίδω, αναφέρω-investigo – avi –atun –àre(1): αναζητώ τα ίχνη-quaeso: παρακαλώ-summus –a –um: (δευτερόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο) Υπερθετικός, ανώτατος, πάρα πολύ μεγάλος - & supremus –a -umΘετικός: superus –a -umΣυγκριτικός: superior –ior -ius-diligentia -ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), φροντίδα, επιμέλεια-vel: είτε-Roma -ae: Ρώμη, (κύριο όνομα, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης).-mitto – misi – missum - mittĕre (3): στέλνω, ρίχνω-redeo –ii –itum –ire (4): επιστρέφω-deduco – deduxi – deductum - deducĕre (3): οδηγώ, φέρνω-nolo – nolui – nolle: Δε θέλω, αρνούμαι-specto –avi –atun – àre(1): κοιτάζω, προσέχω-quantus –a –um: (αναφορική αντωνυμία) , τόσος-parvus –a -um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο),μικρόςΣυγκριτικός: minor –or -usΥπερθετικός:minimus –a -um-pretium –ii(i): (ουδέτερο ουσιαστικό β΄ κλίσης), αξία


37


-nihilum –i: τίποτα, (ουδέτερο ουσιαστικό β΄ κλίσης)-propter + αιτιατική -servus –i: (αρσενικό ουσιαστικό β΄ κλίσης), υπηρέτης, δούλος-scelus –eris: (ουδέτερο ουσιαστικό γ΄ κλίσης), έγκλημα, ελεεινή πράξη-audacia -ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), θράσος Δεν έχει πληθυντικό-tantus –a -um: (αναφορική αντωνυμία) ,τόσος-dolor –oris: (ουσιαστ., γένους αρσενικού, γ΄ κλίση), πόνος-adficio –adfeci –adfectum - adficĕre (3): περιβάλλω-nihil: (αόριστη αντωνυμία γένους ουδετέρου), τίποτα-gratus –a -um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο),ευχάριστοςΣυγκριτικός: gratior –ior -iusΥπερθετικός:gratissimus –a -um-possum – potui –posse: μπορώ-recuperatio -onis: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση), επανάκτηση, Δεν έχει πληθυντικό.


38


Μάθημα 29- Lectio undetricesima

Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ

Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo

quidam ei occurrit corvum tenens; eum instituerat haec dicere: «Ave,

Caesar, victor imperator». Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque

viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem quendam

incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra

impendebat; quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat

«Oleum et operam perdidi». Tandem corvus salutationem didicit ei sutor,

cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione Caesar dixit:

«Domi satis salutationum talium audio». Tum venit corvo in mentem

verborum domini sui: «Oleum et operam perdidi». Ad haec verba Augustus

risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΌταν ο Οκταβιανός μετά τη νίκη στο Άκτιο, επέστρεφε στη Ρώμη, πήγε να τον συναντήσει κάποιος άνθρωπος που κρατούσε ένα κοράκι· το είχε μάθει να λέει αυτά: «Χαίρε Καίσαρα, νικητή αυτοκράτορα». Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ να αγοράσει το κοράκι· το αγόρασε λοιπόν είκοσι χιλιάδες σηστέρτιους. Το παράδειγμα αυτό παρακίνησε κάποιον παπουτσή να μάθει σε ένα κοράκι τον ίδιο χαιρετισμό. Για πολύ καιρό μάταια ξόδευε κόπο· κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε, ο παπουτσής συνήθιζε να λέει «πάει χαμένο το λάδι και ο κόπος (μου)». Επιτέλους το κοράκι έμαθε το χαιρετισμό και ο παπουτσής επιθυμώντας χρήματα, το έφερε στον Καίσαρα. Ο Καίσαρας αφού άκουσε το χαιρετισμό είπε: « Στο σπίτι μου ακούω αρκετούς τέτοιους χαιρετισμούς». Τότε στο μυαλό του κορακιού ήρθαν τα λόγια του αφεντικού του: «Πάει χαμένο το λάδι και ο κόπος (μου)». Ακούγοντας τα λόγια αυτά ο Αύγουστος γέλασε και αγόρασε το πουλί τόσο όσο δεν είχε αγοράσει κανένα μέχρι τότε.


39


ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Octavianus –i: (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης), Οκταβιανός-post + αιτιατική-Actiacus –a –um: (δευτερόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο), Ακτιακός-Roma -ae: Ρώμη, (κύριο όνομα, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης).-redeo –ii –itum –ire(4): επιστρέφω-homo –inis: (αρσενικό και θηλυκό, γ΄ κλίσης), άνθρωπος-quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αοριστοαναφορική αντωνυμία), αυτός εδώ-is –ea -id: (δεικτική αντ., μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική), αυτός-occurro–occurri (occucurri)–occursum– occurrĕre(3): +δοτική, πηγαίνω, να συναντήσω-corvus –i: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης), κοράκι-teneo – tenui –tentum –tenère(2): κρατώ-instituo - stitui –stitutum -stituĕre(3): + αιτιατική & απαρέμφατο, διδάσκω κάποιον κάτι-hic –haec –hoc : (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-dico – dixi –dictum -dicĕre (3): λέγω-ave: χαίρε-Caesar –aris: (ουσιαστικό γ΄ κλίσης, κύριο όνομα), Καίσαρας-victor –oris: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης),νικητής-imperator- oris: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης), στρατηγός, αυτοκράτορας-multus –a -um: πολύςΣυγκριτικός: plusΥπερθετικός: plurimus –a -um-interest – interfuit –interesse: + γενική του προσώπου & απαρέμφατο, με ενδιαφέρει νά κάνω κάτι-respondeo – respondi –responsum – respondère (2): απαντώ, αποκρίνομαι-emo – emi – emptum – emĕre (3):αγοράζω-miles –itis: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης), στρατιώτης-exemplum –i: (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, β΄ κλίσης), παράδειγμα-sutor –oris: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης), παπουτσής-incito –avi –atum –àre(1) +αιτιατική του προσώπου & βουλητική πρόταση, παρακινώ κάποιον να-doceo –docui – doctum – docère(2) +2 αιτιατικές, μαθαίνω, διδάσκω-par –is:(μονοκατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), όμοιος, ίδιος. Δεν έχει παραθετικά-salutatio –onis: (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης), χαιρετισμός-diu : (επίρρημα)Συγκριτικός: diutiusΥπερθετικός: diutissime-opera –ae:(ουσιαστικό, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης), κόπος-frustra: (επίρρημα), μάταια-avis –is: (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης), πουλί (αφαιρετική ενικού –e & -i)-oleum –i: (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, β΄ κλίσης), λάδι-soleo –solitus sum – solère(2 ημιαποθετικό): συνηθίζω-perdo –didi –ditum -dĕre (3): χάνω-tandem: (επίρρημα) επιτέλους-disco – didici - discĕre (3)μαθαίνω-cupidus –a –um +γενική: αυτός που επιθυμείΣυγκριτικός: cupidior –ior -ius


40


Yπερθετικός: cupidissimus –a -um-pecunia –ae: (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης), χρήματα Πληθυντικό δεν έχει-salutatio -onis: (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης), χαιρετισμός-affero - attuli – allatum–afferre (3): φέρνω, προσφέρω-Audio – ivi –itum – ire (4): ακούω-domus -us: (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, δ΄ κλίσης), σπίτι-satis: (επίρρημα), αρκετά-talis –is –e: (δεικτική αντωνυμία)τέτοιου είδους, τέτοιος-mens –ntis: : (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης), νους-verbum – i: (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, β΄ κλίσης), λόγος-dominus –i: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης), κύριος, αφεντικό-Augustus –i: (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης), Αύγουστος-rideo – risi – ritum –ridère(2): γελάω-Nullus –a –um: (αντωνυμικό επίθετο), κανείς


41


Μάθημα 30 - Lectio tricesima

Ο ΛΙΚΙΝΙΟΣ ΜΟΥΡΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΗΘΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo. patri suo, magno

adiumento in periculis, solacio in laboribus, gratulationi in victoria fuit. Et si

habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus,

quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Quam ob rem accusatores

non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria

generi. honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac

dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum. Meruisse vero

stipendia in eo bello virtutis fuit; patre imperatore libentissime meruisse

pietatis fuit; finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuisse

felicitatis fuit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΑυτός όμως, κύριοι δικαστές, και στην Ασία βρέθηκε και άντρα γενναιότατο δηλαδή τον πατέρα του, βοήθησε πολύ στους κινδύνους, παρηγόρησε στους μόχθους, συνεχάρηκε στη νίκη. Και αν η Ασία έχει κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινέσουμε το Μουρήνα. Επειδή είδε την Ασία, αλλά έζησε με εγκράτεια στην Ασία. Γι’ αυτό το λόγο οι κατήγοροι δεν κατηγόρησαν το Μουρήνα για το όνομα Ασία, από την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την οικογένεια, υστεροφημία για το γένους, τιμή και δόξα για το όνομα, αλλά (τον κατηγόρησαν) για κάποιο όνειδος και για κάποια ντροπή που είτε έγινε στην Ασία είτε μεταφέρθηκε από την Ασία. Το ότι υπηρέτησε όμως στο στρατό σε αυτόν τον πόλεμο υπήρξε δείγμα ανδρείας· το ότι υπηρέτησε προθυμότατα στο στρατό όταν ο πατέρας του υπήρξε στρατηγός, υπήρξε δείγμα σεβασμού· το ότι το τέλος της θητείας του συνέπεσε με τη νίκη και το θρίαμβο του πατέρα του υπήρξε ένδειξη καλής τύχης.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Hic – Haec - Hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Vero: (επίρρημα τρόπου), όμως-Iudex –icis: δικαστής, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, γ΄ κλίσης).-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-In + αιτιατική


42


-Asia -ae: (ουσιαστ, κύριο όνομα, γένους θηλυκού, α΄ κλίση), Ασία-Vir - viri : ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό , β΄ κλίσης).-fortis–is –e:( δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), ο δυνατός. Θετικός-Συγκριτικός: fortior – fortior -fortius -Υπερθετικός: fortissimus –a –um. -pater –tris: πατέρας, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-patres –um: οι πατέρες, οι Συγκλητικοί, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης – πληθυντικός του pater –tris)-suus –a –um :(κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-magnus –a –um: ο μεγάλος, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο). Θετικός-Συγκριτικός: maior – maior -maius -Υπερθετικός: maximus –a –um. -adiumentum -i: βοήθεια, (ουσιαστικό, ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης)-periculum –i: ο κίνδυνος,(ουσιαστικό, ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης)-solacium –ii (i): παρηγοριά, (ουσιαστικό, ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης)-labor –oris: μόχθος, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-gratulatio –onis: έκφραση συγχαρητηρίων, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-victoria –ae: νίκη, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-habeo – habui – habitum – habère (2): έχω-suspicio –onis: υποψία, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αόριστη αντωνυμία), κάποιος –α –ο-luxuria –ae & luxuries –ei: (singularia tantum), (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, α΄& ε΄ κλίσης), τρυφή-Murena –ae: Μουρήνας, (αρσενικό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-laudo –avi – atum –àre (1): επαινώ-debeo – debui- debitum –debère (2): μπορώ + τελικό απαρέμφατο-video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-continenter : (επίρρημα τρόπου), με εγκράτειαΣυγκριτικός: continentiusΥπερθετικός: δεν έχει-vivo- vixi –victum –vivĕre (3): ζω-qui –qua – quod :επιθετική αόριστη αντωνυμία-ob + αιτιατική: εξωτερικό αναγκαστικό αίτιοΟι προθέσεις ob, per, & propter +αιτιατική εκφράζουν το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο. Πρόκειται για το αίτιο που εντοπίζεται σε εξωτερικές καταστάσεις, όχι σε ψυχικές συγκινήσεις και συναισθήματα.-res –ei: πράγμα (θηλυκό ουσιαστικό ε΄ κλίσης – σχηματίζει τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις)-accusator –oris: κατήγορος, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-Nomen – nominis: όνομα, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, γ΄ κλίσης)-Obicio –ieci – iectum – icere (3): προσάπτω μομφή σε κάποιον, μέμφομαι για + αιτιατική και δοτική-laus –laudis: (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), έπαινος. Εξαιρείται μαζί με το salus –utis και το virtus –utis είναι θηλυκά και όχι ουδέτερα όπως σύμφωνα τον κανόνα ορίζεται.-familia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), οικογένεια. Στη γενική του ενικού έχει κατάληξη κανονικά –ae και –as (αρχαϊκή κατάληξη όμοια με την ελληνική γλώσσα) στις φράσεις pater familias (οικοδεσπότης), mater familias (οικοδέσποινα) κ.ά.-memoria –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), μνήμη, υστεροφημία.-genus –eris: γένους, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, γ΄ κλίσης)


43


-honos (honor) –oris : (ουσιαστ. αρσενικού γένους, γ΄ κλίσης), τιμή-gloria –ae:δόξα, (θηλυκού γένους, ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-constituo –tui –tutum –tuere(3): δημιουργώ-aliquis –a –od: κάποιος –α –ο (αόριστη, επιθετική αντωνυμία)-aliquis –is- id: κάποιος –α –ο (αόριστη, ουσιαστική αντωνυμία)-flagitium –ii (i): όνειδος, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-dedecus –oris: ντροπή, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, γ΄ κλίσης)-suscipio –cepi –ceptum –cipere (3): παραλαμβάνω, “φορτώνομαι”-ex + αφαιρετική-deporto –avi –atum –àre (1): φέρνω από, μεταφέρω-mereo –ui –itum –merère (2): αξίζω-stipendium –ii (i):μισθός (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης) στον ενικό-stipendia –orum: θητεία (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης) στον πληθυντικό-is–ea- id : δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική -bellum –i: πόλεμος, (ουσιαστικό ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-virtus –utis :ανδρεία, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-imperator - oris: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης), στρατηγός, αυτοκράτορας-libenter : (επίρρημα τρόπου από το επίθετο libens- ntis), πρόθυμαΣυγκριτικός: libentiusΥπερθετικός: libentissime-pietas –atis: ευσέβεια, σεβασμός (singularia tantum), (ουσιαστ. Θηλ. γένους, γ΄ κλίσης)-finis-is: τέλος, (ουσιαστ. αρσενικού γένους, γ΄ κλίσης), αφαιρετική ενικού fine-triumphus –i: θριάμβος, (ουσιαστ. αρσενικού γένους, β΄ κλίσης)-felicitas –atis: ευτυχία, καλή τύχη(ουσιαστ. Θηλ. γένους, γ΄ κλίσης, (singularia tantum)


44


Μάθημα 31 – Lectio prima et tricesima

Η ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΔΕ ΒΓΑΙΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΣΕ ΚΑΛΟ

Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum

praefuit. Is cum aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent.

Sed paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit et a duce hostium

his verbis proelio lacessltus est: «Congrediamur, ut singularis proelii eventu

cernatur, quanto miles Latmus Romano virtute antecellat». Tum adulescens,

viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in

certamen ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit. Statim

hostes fuga salutem petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset,

adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Στο λατινικό πόλεμο, ο Τίτος Μάνλιος ύπατος καταγόμενος από αριστοκρατική γενιά είχε την αρχηγία του στρατού των Ρωμαίων. Αυτός όταν κάποτε έφευγε από το στρατόπεδο διέταξε να απέχουν όλοι από τη μάχη. Αλλά λίγο αργότερα ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών και προκλήθηκε από τον αρχηγό των εχθρών σε μάχη με αυτά τα λόγια: «Ας μονομαχήσουμε για να φανεί από την έκβαση της μονομαχίας πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνά το Ρωμαίο στην ανδρεία». Τότε ο νεαρός έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και παρακινημένος από την επιθυμία για μάχη, αντίθετα με τη διαταγή του υπάτου όρμησε στον αγώνα και δυνατότερος από τον εχθρό, τον διαπέρασε με το δόρυ και (τον) απογύμνωσε από τα όπλα. Αμέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία σε φυγή. Αλλά ο ύπατος όταν επέστρεψε στο στρατόπεδο, το νεαρό με την ενέργεια του οποίου είχαν τραπεί οι εχθροί σε φυγή, τιμώρησε με θάνατο.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-bellum –i: πόλεμος, (ουσιαστικό ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-Latinus –a-um: λατινικός – ή – ό, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο)-Manlius –ii (i): Μάνλιος, (ουσιαστικό αρσενικού γένους, β΄ κλίσης). Κλητική Manli-consul –ulis: ύπατος, (ουσιαστικό αρσενικού γένους, γ΄ κλίσης).-nobilis –is –e: (δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), ευγενικός


45


Συγκριτικός: nobilior – nobilior -nobiliusΥπερθετικός: nobillissimus –a -um-genus –eris: γένους, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, γ΄ κλίσης)-natus -i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού), γιος-natus –a -um:( δευτερόκλιτη μετοχή του nascor – natus sum - nasci), γεννημένος –η –o-exercitus –ui: (ουσιαστικό, δ΄ κλίσης, γένους αρσενικού), στρατός-Romanus –a –um: ρωμαϊκός –ή –ό (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο)-Romani –orum: Ρωμαίοι, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-Praesum –praefui –praeesse: προϊσταμαι έχω την αρχηγία + δοτική-Is –ea –id: (αντωνυμία δεικτική /επαναληπτική), αυτός-η –ο -aliquando: κάποτε (επίρρημα χρόνου)-castrum –i: κάστρο, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-castra –orum: στρατόπεδο, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-abeo- abii(ivi) –abitum –abire (4): φεύγω.-edico –edixi –edictum- edicere (3): διατάζω να + βουλητική πρόταση-omnis –omnis –omne: (επίθετο), όλοι-pugna –ae: μάχη, (ουσιαστ. θηλυκού γένους, α΄ κλίσης)-abstineo –tinui- tentum – tinère (2): απέχω, κρατιέμαι μακριά + αφαιρετική-paulum : επίρρημα ποσούΣυγκριτικός: miniusΥπερθετικός: minime-filius –ii (i): (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης), γιος (Κλητική ενικού σχηματίζει fili)-hostis –is: εχθρός, (ουσιαστικό, αρσενικού & θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-praeterequito –avi –atum –àre (1)-Dux- ducis: ο δούκας, ο αρχηγός, (αρσενικό γ΄ κλίσης).-Hic – Haec - Hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-verbum – i: (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, β΄ κλίσης), λόγος-proelium –ii (i): μάχη, (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, β΄ κλίσης)-eventus-us: (ουσιαστικό, αρσενικό δ΄ κλίσης), έκβαση-lacesso –lacessivi –lacessitum –lacessere (3): προκαλώ κάποιον σε-congredior –congressus sum –congredi (3): (αποθετικό), συγκρούομαι, μονομαχώ-singularis- is –e: μόνος, μοναδικός, (δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), δεν έχει παραθετικά.-cerno –crevi –cretum –cernere (3): κρίνω, αποφασίζω + βουλητική πρόταση-cernor –conspectus sum – cerni (3)-quantus –a-um: (επίθετο αντωνυμικό) πόσος-miles – itis : (ουσιαστικό, αρσενικό γ΄ κλίσης), στρατιώτης-virtus –utis :ανδρεία, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-antecello –antecellere (3): ξεπερνώ κάποιον σε κάτι, + δοτική και αφαιρετική-adulescens –ntis: νεαρός- ή, (αρσενικό και θηλυκό ουσιαστικό, γ΄κλίσης), αφ. σε -e -vir- viri : ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό , β΄ κλίσης).-suus –a –um :(κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-confido–confisus sum - confidĕre (3): + αφ., εμπιστεύομαι, στηρίζομαι, (ημιαποθετικό)-cupiditas –atis: επιθυμία, (ουσιαστικό θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης).-pugno –avi –atum –àre (1): μάχομαι-permoveo – permovi – permotum –permovère(2): παρακινώ, παρασύρω-iniussu: αντίθετα με τη διαταγή + γενική-certamen –inis: αγώνας, μάχη (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, γ΄ κλίσης)-ruo –rui –rutum –ruere (3): ορμώ. Μετοχή Μέλλοντα : ruiturus


46


-fortis –is –e:( δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), ο δυνατός.-hostis –is: εχθρός, (ουσιαστικό, αρσενικού & θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-hasta –ae: δόρυ, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης)-transfigo –transfixi – transfixum –transfigere (3): καρφώνω, διαπερνώ.-arma –orum: όπλα (pluralia tantum), (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, b΄ κλίσης)-spolio –avi –atum –àre (1): απογυμνώνω, σκυλεύω + αιτιατική του προσώπου και αφαιρετική-salus –utis: σωτηρία, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης)-peto - petivi (petii) –petitum –petere (3): ορμώ, ζητώ-fuga –ae: φυγή, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης)-revertor –reverti – reverti (3) : (ημιαποθετικό ρήμα), επιστρέφω.- revertor – reversus sum - reverti (3) : (αποθετικό ρήμα).-adulescens –ntis: νεαρός- ή, (αρσενικό και θηλυκό ουσιαστικό, γ΄κλίσης), αφ. σε -e -opera –ae: κόπος (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, α΄ κλίσης)-operae –arum: εργάτες -fugo –avi –atum –àre (1): τρέπω σε φυγή-multo –avi –atum –àre (1): τιμωρώ +αφαιρετική της ποινής-mors –mortis: θάνατος,(θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)


47


Μάθημα 32 – Lectio altera et tricesimaΕΝΑΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum

vetustas; quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet.

Quam multas imagines fortissimorum virorum-non solum ad intuendum,

verum etiam ad imitandum— scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt!

Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper

mihi proponebam. Colendo et cogitando homines excellentes animum et

mentem meam conformabam. Sic enim -laudem et honestatem solum

expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse

ducendo- me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΓεμάτα είναι όλα τα βιβλία, γεμάτοι οι λόγοι των σοφών, γεμάτη η αρχαιότητα από παραδείγματα · όλα αυτά θα έμεναν στο σκοτάδι, αν δε τα συνόδευε το φως της λογοτεχνίας. Πόσες πολλές εικόνες πάρα πολύ γενναίων ανδρών – όχι μόνο για να τις κοιτάζουμε αλλά ακόμη και να τις μιμούμαστε- μας κληροδότησαν και οι Έλληνες και οι Λατίνοι συγγραφείς! Αυτές εγώ, πάντοτε έβαζα ως παράδειγμα μπροστά μου θέλοντας να διοικώ καλά και να διαχειρίζομαι την πολιτεία. Με το να λατρεύω και με το να σκέπτομαι έξοχους άντρες μπόρεσα να διαμορφώσω την ψυχή και το μυαλό μου. Γιατί έτσι δηλαδή με το να επιδιώκω μόνο – τον έπαινο και τη δόξα, και με το να θεωρώ ότι όλα τα βάσανα του σώματος και όλοι οι κίνδυνοι του θανάτου ότι έχουν μικρή αξία- μπόρεσα να ριχτώ σε τόσο πολλούς και τόσο μεγάλους κινδύνους για τη σωτηρία σας.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-plenus –a –um: γεμάτος + γενική ως συμπλήρωμα επιθέτου-omnis –omnis –omne: όλος, (δικατάληκτο και τριτόκλιτο επίθετο)-sum– fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-liber –libri: βιβλίο, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-sapiens –ntis: σοφός, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους αρσενικού), αφαιρετική ενικού -e-vox –cis: φωνή, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

48


-exemplum –i: (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, β΄ κλίσης), παράδειγμα-vetustas –atis: αρχαιότητα, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία-iaceo –iacui- iacitum- iacère (2): κείμαι, βρίσκομαι-tenebrae –arum: σκοτάδι, αφάνεια, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης, γένους θηλυκού), pluralia tantum -littera –ae: επιστολή, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-litterae –arum: τα γράμματα, η λογοτεχνία, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-lumen –inis: φως, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους ουδετέρου)-accedo –accessi –accessum –accedere (3): πλησιάζω, προστίθεμαι, συνοδεύω-multi –ae- a: πολλοί –ές –άΣυγκριτικός: plures –plures - pluraΥπερθετικός: plurimi –ae -a-imago –inis: εικόνα, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-fortis –is –e: ( δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), ο δυνατός.Συγκριτικός: fortior –fortior - fortiusΥπερθετικός: fortissimus –a -um-vir- viri: ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-solum: μόνον (επίρρημα τρόπου)-intuetor –intuitus sum –intuèri (2): (αποθετικό), ατενίζω, κοιτάζω-etiam: επιπλέον, ακόμη, ακόμη και (επίρρημα τρόπου)-imitor –imtatus sum –imitari (1): (αποθετικό), μιμούμαι-scriptor –oris: συγγραφέας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, γ΄ κλίσης).-Graeci –orum: οι Έλληνες, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Latini –orum: οι Λατίνοι, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-ego: εγώ, (προσωπική αντωνυμία, α΄ πρόσωπο ενικού)-nos : εμείς, (προσωπική αντωνυμία, α΄ πρόσωπο πληθυντικού)-relinquo –reliqui –relictum –relinquere (3): αφήνω κληροδοτώ-cupidus –a -um + γενική: αυτός που επιθυμείΣυγκριτικός: cupidior –ior -iusYπερθετικός: cupidissimus –a –um-bene : (επίρρημα τρόπου από το επίθετο bonus –a -um), καλά - ΘετικόςΣυγκριτικός: melius Υπερθετικός: optime-gero –gessi -gestum – gerere (3): διοικώ, διεξάγω-administro –avi –atum –àre (1): διαχειρίζομαι-semper: πάντοτε (επίρρημα χρόνου)-res publica:(συνεκφορά), η πολιτεία (res- rei: θηλ. ε΄ κλίσης, publica -ae:θηλ. α΄ κλ.)-propono –proposui – propositum –proponere (3): βάζω μπροστά μου ως παράδειγμα + αιτιατική & δοτική-colo –colui- cultum- colere(3): καλλιεργώ, λατρεύω-cogito –avi –atum –àre (1): σκέφτομαι, αναλογίζομαι-homo –inis : (αρσενικό και θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό), ο άνθρωπος-excellens –ntis: μτχ. του excello, διακεκριμένος, έξοχος (αφαιρετική σε –i)-conformo –avi –atum –àre (1): διαμορφώνω, διαπλάθω-animus –i: η ψυχή , (αρσενικού γένους, ουσιαστικό , β΄ κλίσης).-mens –ntis: ο νους, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-meus –a –um: δικός μου, δική μου, δικό μου (κτητική αντωνυμία α΄ προσώπου για έναν κτήτορα


49


-laus –laudis: (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), έπαινος. Εξαιρείται μαζί με το salus –utis και το virtus –utis είναι θηλυκά και όχι ουδέτερα όπως σύμφωνα τον κανόνα ορίζεται.-honestas –atis: τιμή, δόξα, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-cruciatus –us: βάσανο, ταλαιπωρία, (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, δ΄ κλίσης)-corpus –oris: σώμα, (ουσιαστικό, ουδετέρου γένους, γ΄ κλίσης)-periculum –i: ο κίνδυνος, (ουσιαστικό, ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης)-mors –mortis: θάνατος, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-parvus –a –um: μικρός, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο)Συγκριτικός: minor –minor- minusΥπερθετικός: minimus –a-um-duco –duxi –ductum –ducere (3): θεωρώ (Το β΄ ενικό της προστακτικής του duco, fero, dico και τα σύνθετα αυτών ρήματα είναι duc, fer, dic),-salus –utis: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση), σωτηρία, υγεία, ευημερία.-pro + αφαιρετική: για χάρη-vester –vestra – vestrum: (κτητική αντωνυμία, β΄ πληθυντικού, για πολλούς κτήτορες), δικοί σας, δικές σας, δικά σας-tot: τόσοι πολλοί, (άκλιτη δεικτική αντωνυμία)-tantus –a –um: τόσος-η –ο (αντωνυμικό επίθετο)-dimicatio –onis: αγώνας, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-obicio –obieci –obiectum –obicere (3): ρίχνω


50


Μάθημα 33 – Lectio tertia et tricesima

ΚΑΙΡΟΣ ΓΙΑ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

Omnia sunt excitanda tibi uni, C. Caesar, quae iacere sentis perculsa atque

prostrata impetu belli ipsius, quod necesse fuit: constituenda iudicia,

revocanda fides, comprimendae libidines, propaganda suboles; omnia quae

dilapsa iam diffluxerunt, severis legibus vincienda sunt. In tanto civlli bello,

in tanto ardore animorum et armorum, quassata res publica multa perdidit

et ornamenta dignitatis et praesidia stabilitatis suae; multaque uterque dux

fecit armatus, quae idem togatus fieri prohibuisset, Quare subveniendum

reipublicae est et omnia nunc belli vulnera tibi sananda sunt, quibus praeter

te mederi nemo potest.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΌλα πρέπει να ανασυγκροτηθούν από σένα μόνο, Γάιε Καίσαρα, όλα όσα ξέρεις ότι βρίσκονται ανατρεμμένα και καταλυμένα από τη λαίλαπα αυτού του ίδιου του πολέμου, ο οποίος υπήρξε αναπόφευκτο· πρέπει να αναδιοργανωθούν τα δικαστήρια, πρέπει να αποκατασταθεί η εμπορική πίστη, πρέπει να χαλιναγωγηθούν τα πάθη, πρέπει να επιδιωχθεί η αύξηση του πληθυσμού· και όλα αφού κατέρρευσαν ήδη καταλύθηκαν, πρέπει να στερεωθούν με αυστηρούς νόμους. Μέσα στον τόσο εμφύλιο πόλεμο, μέσα στο τόσο πάθος ψυχών και όπλων, η ρημαγμένη πολιτεία έχασε πολλά και διακριτικά του κύρους (της) και στηρίγματα της σταθερότητάς της· και πολλά έκανε και ο ένας και ο άλλος στρατηγός στον πόλεμο, τα οποία ο ίδιος θα εμπόδιζε να γίνουν στην ειρήνη. Επομένως πρέπει να βοηθήσεις την πολιτεία και όλα τα τραύματα του πολέμου πρέπει τώρα να θεραπευθούν από σένα, τα οποία κανείς δεν μπορεί να θεραπεύσει εκτός από σένα.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-omnis –omnis –omne: όλος, (δικατάληκτο και τριτόκλιτο επίθετο)-sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-excito –avi –atum –àre (1): αποκαθιστώ, ανασυγκροτώ-tu: εσύ, (προσωπική αντωνυμία, β΄ προσώπου ενικού)


51


-unus –a –um: μόνος (απόλυτο αριθμητικό επίθετο) -Caesar -aris: (ουσιαστικό γ΄ κλίσης, κύριο όνομα), Καίσαρας-qui –qua – quod : (επιθετική αναφορική αντωνυμία), ο οποίος-iaceo –iacui- iacitum- iacère (2): κείμαι, βρίσκομαι-sentio –sensi – sensum –sentire (4):καταλαβαίνω, πιστεύω, κρίνω-percello –perculi –perculsum – percellere (3): ανατρέπω-prosterno –stravi – stratum –prosternere (3): ρίχνω κάτω, καταλύω-imperitus –us: (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, δ΄ κλίσης), ορμή-bellum -i: πόλεμος, (ουσιαστικό ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-ipse – ipsa – ipsum :(δεικτική αντωνυμία), αυτός- η –ο-necesse: (άκλιτο), αναγκαίο, αναπόφευκτο-constituo –tui –tutum –tuere(3): δημιουργώ, αναδιοργανώνω-iudicium –ii (i): δικαστήριο, δικαιοσύνη-revoco –avi –atum –àre(1)-fides –ei: η εμπορική πίστη (ουσιαστικό θηλυκού γένους, ε΄ κλίσης), singularia tantum -comprimo –pressi –pressum - primere (3): περιορίζω, χαλιναγωγώ-libido –inis: πάθος, πίστη (ουσιαστικό θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-propago –avi –atum –àre (1): αφήνω απογόνους, διαιωνίζω το είδος-suboles –is: οι απόγονοι, singularia tantum-dilabor – dilapsus sum – dilabi (3): (αποθετικό), καταρρέω-diffluo –fluxi –fluctum – fluere(3): διαρρέω , καταλύομαι-severus –a –um: αυστηρός (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο)Συγκριτικός: severior –severior - severiusΥπερθετικός: severissimus –a -um-lex –legis: νόμος, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄κλίσης)-vincio –vinxi- vinctum –vincire (4): δένω, στερεώνω-tantus –a -um: (αναφορική αντωνυμία), τόσος-civilis –is –e: (τριτόκλιτο, δικατάληκτο επίθετο), εμφύλιος. Δεν έχει παραθετικά-ardor –oris: πάθος (αρσενικό ουσιαστικό γ΄ κλίσης) -animus –i : η ψυχή, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-arma -orum: (ουσιαστικό, ουδέτερο β΄ κλίσης) έχει μόνο πληθυντικό, ανήκει στα pluralia tantum., όπλα-quasso –avi –atum -àre(1): συντρίβω-res publica:(συνεκφορά), η πολιτεία (res- rei:θηλυκό ε΄ κλίσης, publica -ae:θηλ. α΄ κλ.)-multus –a -um: πολύςΣυγκριτικός: plusΥπερθετικός: plurimus –a –um-perdo –didi –ditum -dĕre (3): χάνω-ornamentum –i: στολίδι, διακριτικό, (ουσιαστικό, ουδέτερο β΄ κλίσης)-dignitas –atis: κύρος, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄κλίσης), γενική πληθυντικού σε –ium & -um -praesidium –ii (i): στήριγμα, (ουσιαστικό, ουδέτερο β΄ κλίσης)-stabilitas –atis: σταθερότητα, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄κλίσης)- suus –a –um :(κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-uterque – utraque –utrumque: (αντωνυμικό επίθετο), εκάτερος, και ο ένας και ο άλλος- Dux- ducis: ο δούκας, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης).-facio –feci – factum – facĕre (3): κάνω-armatus: οπλισμένος στον πόλεμο (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο)Συγκριτικός: armatior


52


Υπερθετικός: armatissimus-idem–eadem–idem: (δεικτική αντ., μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική), αυτός εδώ-togatus: τηβενοφόρος, (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο). Δεν έχει παραθετικά-fio – factus sum – fieri : γίνομαι, συμβαίνει (ημιαποθετικό).-prohibeo –prohibui –prohibitum –prohibère (2): εμποδίζω-quare: επομένως (συμπερασματικός σύνδεσμος)-subvenio –subveni –subventum –subvenire (4): βοηθώ + δοτική-vulnus –eris: τραύμα, (ουδέτερο ουσιαστικό, γ΄κλίσης)-sano –avi –atum –àre (1): θεραπεύω-medeor –medèri (2): γιατρεύω + δοτική-nemo: (αόριστη αντωνυμία), κανείς-possum – potui –posse: μπορώ


53


Μάθημα 34 – Lectio quarta et tricesima

Ο ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ

Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte

salutatum ad eum venerunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos

existimasset. praesidium domesticorum in tecto conlocavit. Quod ut

praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinquaverunt et clara

voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum*

se venisse. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari

eosque intromitti iussit. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum

venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt. Cum ante vestibulum

dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum

reverterunt.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΌταν ο Αφρικανός ήταν στο Λίτερνο, πολλοί αρχηγοί ληστών ήρθαν κατά τύχη σε αυτόν για να τον χαιρετήσουν επίσημα. Τότε ο Σκιπίωνας, επειδή νόμισε ότι αυτοί είχαν έρθει για να συλλάβουν αυτόν τον ίδιο, εγκατέστησε στο σπίτι φρουρά από τους δούλους του σπιτιού. Όταν οι ληστές παρατήρησαν αυτό, αφού κατέθεσαν τα όπλα, πλησίασαν την πόρτα και με δυνατή φωνή ανήγγειλαν στο Σκιπίωνα (απίστευτο στο άκουσμα) ότι είχαν έρθει για να θαυμάσουν την ανδρεία του. Όταν οι δούλοι του σπιτιού ανήγγειλαν αυτά στο Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοιχτούν οι πόρτες και αυτοί να εισαχθούν μέσα. Οι ληστές προσκύνησαν τις παραστάδες της πόρτας σαν ιερό ναό και φίλησαν με πάθος το δεξί χέρι του Σκιπίωνα. Αφού τοποθέτησαν μπροστά στη είσοδο δώρα, τα οποία οι άνθρωποι συνηθίζουν να προσφέρουν στους αθάνατους θεούς, επέστρεψαν στην πατρίδα τους.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Africanus –i: Αφρικανός (κύριο όνομα, β΄ κλίσης αρσενικό).-Liternum –i: Λίτερνο της Καμπανίας (κύριο όνομα, β΄ κλίσης ουδετέρου).-sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-complures –es –(i)a: πολλοί-praedo –onis: ληστής, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄κλίσης)


54


-Dux- ducis: ο δούκας, ο αρχηγός, (αρσενικό γ΄ κλίσης).-forte: (επίρρημα τρόπου ), κατά τύχη.-saluto –avi –atum –àre(1): χαιρετάω επίσημα

-is –ea –id: (αντωνυμία δεικτική /επαναληπτική), αυτός-η –ο-venio –veni – ventum – venire (4): έρχομαι-Tum: τότε, (επίρρημα χρόνου)-Scipio –onis: Σκιπίωνας, (κύριο όνομα, γ΄ κλίσης αρσενικό). -ipse – ipsa – ipsum :(δεικτική αντωνυμία), αυτός- η –ο-capio –cepi –captum –capere(3): πιάνω, συλλαμβάνω-existimo –avi –atum –àre (1): νομίζω-praedo –onis: ληστής, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄κλίσης)-domestici –orum: οι δούλοι του σπιτιού, (αρσενικό ουσιαστικό, β΄ κλίσης), pluralia tantum-tectum –i: σπίτι, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης ουδετέρου). -conloco (colloco) –avi –atum –àre(1): εγκαθιστώ-qui –qua – quod : (αναφορική αντωνυμία), ο οποίος –α –ο-animadverto - verti – versum – vertere (3): παρατηρώ-abicio –ieci –iectum –icere (3): πετώ μακριά, καταθέτω-ianua –ae: πόρτα, (ουσιαστικό θηλυκού γένους α΄ κλίσης)-appropinquo –avi –atum –àre(1): πλησιάζω-clarus –a –um: καθαρός, δυνατός.Συγκριτικός: clarior –clarior -clariusΥπερθετικός: clarissimus –a -um-vox –cis: φωνή, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-nuntio –avi –atum –àre (1): αναγγέλλω-incredibilis–is –e: απίστευτος, (τριτόκλιτο, δικατάληκτο επίθετο), δεν έχει παραθετικά.-audio – ivi –itum - ire(4): ακούω-virtus –utis :ανδρεία, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-admiror –admiratus sum –admirari (1): θαυμάζω-hic–haec –hoc : (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-refero –retuli –relatum –referre (3): παραδίδω, αναφέρω, ανταποδίδω.-foris –is: (ουσιαστικό α΄ κλίσης, θηλυκού), πόρτα-fores –ium : (είναι συνηθέστερος ο πληθυντικός)-resero –avi –atum –àre (1): ανοίγω-intromitto – intromisi – intromissum –intromittere (3): βάζω μέσα-postis –is : (ουσιαστικό αρσενικού γένους, γ΄κλίσης ) παραστάδα-sanctus –a –um: ιερός Συγκριτικός: sanctior – sanctior - sanctiusΥπερθετικός: sanctissimus –a -um-tamquam: όπως, ως, σαν (παραβολικό επίρρημα)-iubeo – iubui- iubitum –iubère (2): διατάζω-templum –i: ναός, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης ουδετέρου)-veneror –veneratus sum – venerari (1): (αποθετικό), προσκυνώ-cupide : (επίρρημα τροπικό), με πάθοςΣυγκριτικός: cupidiusΥπερθετικός: cupidissime-dexter –dextra – dextrum: δεξιός –α- όΣυγκριτικός: dexterior –dexterior -dexteriusΥπερθετικός: dextremus –a –um & dextimus –a -um


55


-osculor – osculatus sum – osculari (1): (αποθετικό) φιλώ-vestibulum - i: πρόδρομος, είσοδος, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης ουδετέρου)-donum –i: δώρο, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης ουδετέρου)-possum – potui –posse: μπορώ-homo –inis : (αρσενικό και θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό), ο άνθρωπος-deus –i : ο Θεός, (ουσιαστ. Γένους αρσενικού, β΄κλίση)-immortalis –is –e:τριτόκλιτο επίθετο, αθάνατος –δεν έχει παραθετικά-consecro –avi –atum –àre (1): αφιερώνω, προσφέρω-soleo –solitus sum –solère (2): συνηθίζω-domus –us: σπίτι, (ουσιαστικό, δ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-revertor –reverti – reverti (3) : (ημιαποθετικό ρήμα), επιστρέφω.- revertor – reversus sum - reverti (3) : (αποθετικό ρήμα).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 27 – 34 1. Να γραφτεί των κυρίων ονομάτων των κειμένων 27-34 η ονομαστική, γενική και

αφαιρετική πτώση του ενικού.

2. Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των δευτερόκλιτων ουσιαστικών προσηγορικών ονομάτων του 27ου κειμένου στον άλλο αριθμό.

3. Grandi aetate (κείμενο 27). Να κλιθεί μαζί η συνεκφορά και στους δύο αριθμούς.

4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ρημάτων του 27ου κειμένου.

5. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική, όπου είναι δυνατόν:Α) Tu tragoediam quandam Pacuvio desideranti legistiB) Quae scripsisti sonora et grandia mihi esse videntur.Γ)Meliora erunt quae deinceps scribam

6. Να δικαιολογήσετε, με βάση τον κανόνα της ακολουθίας των χρόνων, τις δευτερεύουσες προτάσεις του 27ου κειμένου β) Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις: vieta, aetate, desideranti, idem, in ingeniis, multo.

7. Να μεταφραστούν στα λατινικά: α) Όταν ο Άκκιος διάβασε στον Πακούβιο κάποια τραγωδία του, ο Πακούβιος είπε ότι όσα είχε γράψει εκείνος ήταν ηχηρά και μεγαλόπρεπα. β) Δεν μετανοιώνω γι’ αυτό είπε ο Άκκιος. Ελπίζω ότι αργότερα θα γράψω καλύτερα.

8. Να γράψετε τη γενική και δοτική πτώση του ενικού και πληθυντικού αριθμού των αρσενικών προσηγορικών ουσιαστικών της γ΄κλίσης του 28ου κειμένου.

9. Να αναγνωρίσετε γραμματικώς τις αντωνυμίες του 28ου κειμένου.

10. Να κλιθεί το ρήμα nolo σε όλους τους χρόνους και σε όλα τα πρόσωπα.


56


11. Cognovisset: Να γράψετε το ίδιο πρόσωπο σε όλους τους χρόνους της οριστικής και της υποτακτικής, στην παθητική φωνή.

12. Να δηλώσετε την απαγόρευση με τους τρόπους που γνωρίζετε: α) Tu hominem investiga, b)summa diligentia Romam mitte, c) Epheso rediens tecum deduc.

13. Να αναγνωριστούν όλοι οι προσδιορισμοί του 28ου κειμένου.

14. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι γενικές του 28ου κειμένου.

15. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι δευτερεύουσες προτάσεις του 28ου κειμένου.

16. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: nostri, gratius, nihil, scelus, preti, tam, vel, postea, sed, parvi, ut, tu, tibi, summa.

Ουσιαστικό επίθετο Αντωνυμία επίρρημα σύνδεσμος

17. Να μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου 29 στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού όπου είναι δυνατόν

18.Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου 29 στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού όπου είναι δυνατόν, και να δηλώσετε το γένους τους.

19. Να κλιθεί η συνεκφορά: homo quidam (κείμενο 29)

20. Να κλίνετε την προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα των ρημάτων «dixit» & «attulit». (κείμενο29)

21.Να προσδιορίσετε το είδος των μετοχών του κειμένου 29 και να δικαιολογήσετε την πτώση τους.

22. Να δικαιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς των χρονικών προτάσεων του κειμένου 29, β)Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις: tenens, sestertium, parem, diu, dicere, pecuniae, post victoriam, imperator.

23. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ρημάτων του κειμένου 29: audio, perdidi, occurit, rediret, didicit, solebat, doceret.

24. Να γραφτεί η σημασία των παρακάτω λατινικών λέξεων του κειμένου 29 στα ελληνικά: occuro, instituo, emo, incito, avis, fero, impendo, disco, talis.

25. α)Να γράψετε τη γενική και δοτική πτώση ενικού και πληθυντικού των αρσενικών προσηγορικών ουσιαστικών του κειμένου 30, β) Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις: in periculis, luxuriae, meruisse (το πρώτο), ob rem, laudare, susceptum, imperatore, pietatis, triumphum, felicitatis.


57


26.Postero: να γραφτεί η αφαιρετική του ενικού του συγκριτικού βαθμού στο θηλυκό γένους και η αιτιατική πληθυντικού (και στους δύο τύπους) του υπερθετικού βαθμού στο ουδέτερο γένους. (κείμενο 30)

27.Magna: να γραφτεί η αιτιατική του συγκριτικού βαθμού στο αρσενικό γένους και το επίρρημα και στο συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό. (κείμενο 30)

28.Obiecerunt, vidit, constituta est: Να γράψετε τους παραπάνω τύπους στην υποτακτική του ενεστώτα και του παρατατικού, στο πρόσωπο, στον αριθμό και στη φωνή που βρίσκονται. (κείμενο 30)

29. Να κλιθούν τα γερούνδια όλων των ρημάτων του κεμένου 30.

30.Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση όλων των ρημάτων του κειμένου στο β΄ ενικό και α΄ πληθυντικό πρόσωπο. (κείμενο 30)

31. Τι ξέρετε για τη δοτική του σκοπού . (κείμενο 30)

32. Να χαρακτηριστούν συντακτικά όλες οι δοτικές και οι γενικές του κειμένου 30.

33. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις: α) Ο φίλος μου με βοήθησε.β) Τα βιβλία μάς είναι πολύ χρήσιμα.γ) Παρά τη διαταγή του πατέρα του ο νέος πολέμησε με το Λατίνο στρατιώτηδ)Ο νέος τιμωρήθηκε από τον πατέρα του με θάνατο.

34. Να σχηματίσετε τα αντίστοιχα επιρρήματα των επιθέτων του κειμένου 31 και στους τρεις βαθμούς, εφόσον είναι δυνατόν.

35. Να γραφτεί η σύνταξη των παρακάτω λέξεων: Praesum, edico, abstineo, lacesso, iniussu, antecello, spolio, propono, obicio, interest, doceo, occurro, instituo, cupidus.

36. Να κλιθούν οι συνεκφορές και στους δύο αριθμούς: Bello latino, nobili genere, viribus suis, singularis proelii. (κείμενο 31)

37. Να γραφτούν οι αρχικοί χρόνοι όλων των ρημάτων του κειμένου 31 και στις δύο φωνές όπου είναι δυνατόν.

38.Να γραφτούν όλα τα επίθετα του κειμένου 31 στο γένους που βρίσκονται, στην αιτιατική πτώση του ενικού και στη γενική και αφαιρετική του πληθυντικού και σε όλους τους βαθμούς.

39. Να συμπληρώσετε τα κενά:

Γενική ενικ. Αφ. Ενικού Γενική Πλ. Αιτ. Πλ.. Αφ. πλ.BelloConsulNatusexercituiCastris


58


PugnaFiliusVerbisCupiditateMorteHastaViribusVirtuteDuceArmisHosteeum

40. Να συμπληρώσετε τύπους των ρημάτων στη φωνή και στο πρόσωπο που

βρίσκονται:Υποτ.

Ενεστ.

Ορ. Υπερσ. Προστ. Μελ. Υποτ. Παρ/νου Ορ. Μ. Συν.

PraefuitAbiretEdixitabstinerentCongrediamurCernaturAntecellatRuitSpoliavitPetiveruntMultavitRevertissetTransfixitLacessitus estPraesumPraeterequitopermovemus

41.α)Να αναγνωριστούν οι αφαιρετικές του κειμένου31, β) Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις: aliquando, hostium (το πρώτο), eventu, morte, permotus, pugnandi.

42.Των αποθετικών ρημάτων του κειμένου 31 να γραφούν όλοι οι ενεργητικοί τύποι.

43. Ποια τα παρεπόμενα ενός ρήματος, ενός ουσιαστικού και ενός επιθέτου.

44.Να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου 31 και να δικαιολογήσετε την έγκλιση και τον χρόνο του ρήματος με τον οποίο εκφέρονται.ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

59


45. Να εντοπίσετε τα προσηγορικά ουσιαστικά της α΄ κλίσης του κειμένου 32 που απαντούν μόνο στον πληθυντικό αριθμό.

46. Να αναγνωριστούν γραμματικά οι λέξεις του κειμένου 32: virorum, mortis, dimicationes, corporis, mentem, ad, imitandum, litterarum, in, tenebris.

47. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις του κειμένου 32: virorum, mortis, in dimicationes, corporis, mentem, ad imitandum, litterarum, in tenebris.

48. Πως σχηματίζεται η ενεργητική και πώς η παθητική περιφραστική συζυγία;

49. Πότε η σύνταξη στην περίπτωση της παθητικής περιφραστικής συζυγίας είναι προσωπική και πότε απρόσωπη;

50. Να κλιθούν και στους δύο αριθμούς οι λέξεις (κείμενο 33) σε όλες τις πτώσεις: omnia, perculsa, suboles, stabilitatis, nemo, nihil, dux, ardore, legibus, animorum, iudicia.

51. Να αντικατασταθεί το debeo + απαρέμφατο (οφείλω να, πρέπει να) από τον αντίστοιχο τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλωθεί και το ποιητικό αίτιο:α) vulnera sanare debemusβ) Fortes viros, imitari debemusγ)Rem publicam bene gerere debent illiδ) Animum conformare debeoε)Homines excellentes colere debetisστ) Honestatem expetere debet illeζ) Vulneribus mederi debes

52. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ρημάτων του κειμένου 33 σε όποια έγκλιση βρίσκονται.53. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των ρημάτων του κειμένου 33 στο χρόνο που βρίσκονται.

54. (a) Να χαρακτηριστούν συντακτικά όλες οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου 33 (b) ) Να χαρακτηριστούν συντακτικά όλες οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου 34.

55. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις του κειμένου 34: forte, salutatum, praesidium, in tecto, domesticorum, clara, voce, virtutem, auditu, deis, intromitti, ante vestibulum.

56. Να κλιθούν τα παρακάτω και στους δύο αριθμούς: immortalis deus, praedo, is, tectum, ipse, virtus, sanctum templum, foris, domestici. (Κείμενο 34)

57. Να κλιθεί το possum σε όλους τους χρόνους και της εγκλίσεις και σε όλους τους τύπους. (Κείμενο 34)


60


58. Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους των παρακάτω ρημάτων στη φωνή που σας δίνονται: conlocavit, solent, rettulerunt, venerunt. (Κείμενο 34)

59. Να κλιθούν τα παρακάτω ρήματα στην υποτακτική του Υπερσυντελίκου Παθητικής Φωνής: venerunt, existimasset, conlocavit, iussit. (Κείμενο 34)

60. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος:

Υποτ. Παρατ.

Γ΄ ενικού

Οριστ. Ενεστ.

Β΄ πληθ.

Προστ . Μελλ.

Γ΄ πληθ.

Υποτ. Υπερ.

Α΄ πληθ.EssetVeneruntConlocavitanimadverteruntIussitConsecrareOsculorIntromittoMedeorGignoNascorDeducoSpectoTradoSumNoloVoloMaloEmoRideoVideoPermoveoTransfigoCongrediorLacesso


61


Μάθημα 35 – Lectio quinta et tricesima

Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΑ ΔΕΙΝΑ ΤΗΣ ΕΞΟΡΙΑΣ.

Unum fuisse Homero servum, tres Platoni, nullum Zenoni tradunt.

Nemo vero eos miseretur, quod infeliciter vixerint. Menenius

Agrippa, qui inter patres ac plebem publicae gratiae sequester fuit, aere

collato funeratus est. Atilius Regulus, cum Poenos in Africa funderet,

ad senatum scripsit mercenarium suum discessisse et ab eo desertum esse

rus; id senatui publice curari placuit, quoniam Regulus aberat. Scipionis

filiae ex aerario dotem acceperunt, quia nihil illis reliquerat pater.

Aequum mehercule erat populum Romanum tributum Scipioni conferre,

cum a Carthagine semper tributum ipse exigeret. O fellces viros

puellarum, quibus populus Romanus loco soceri fuit!

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΑναφέρουν ότι ο Όμηρος είχε ένα δούλο, τρεις ο Πλάτωνας, κανένα ο Ζήνωνας. Κανείς όμως ας μη τους λυπηθεί, γιατί έζησαν στη δυστυχία. Ο Μενήνιος Αγρίππας, ο οποίος υπήρξε μεσολαβητής για την κοινή συμφιλίωση ανάμεσα στους πατρικίους και τους πληβείους, κηδεύτηκε με έρανο. Ο Ατήλιος Ρήγουλος όταν έτρεπε τους Καρχηδόνιους σε φυγή στην Αφρική, έγραψε στη Σύγκλητο ότι έφυγε ο μισθωτός εργάτης του και ότι ο αγρός του είχε εγκαταλειφθεί από αυτόν· η σύγκλητος αποφάσισε να αναλάβει το κράτος τη φροντίδα του αγρού (να καλλιεργηθεί ο αγρός με τη φροντίδα του κράτους) γιατί ο Ρήγουλος απουσίαζε. Οι κόρες του Σκιπίωνα πήραν προίκα από το δημόσιο ταμείο, γιατί ο πατέρας δεν είχε αφήσει τίποτα σε εκείνες. Ήταν δίκαιο, μα τον Ηρακλή, ο ρωμαϊκός λαός να πληρώσει εισφορά στο Σκιπίωνα, αφού ο ίδιος πάντοτε εισέπραττε φόρο από την Καρχηδόνα. Ω! τους ευτυχισμένους γαμπρούς των κοριτσιών στους οποίους ο ρωμαϊκός λαός πήρε τη θέση του πεθερού.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-unus –a –um: μόνος (απόλυτο αριθμητικό επίθετο)-sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).


62


-Homerus –i: ο Όμηρος (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης.)-servus –i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού), ο δούλος.-tres, tria: (αριθμητικό επίθετο, τριτόκλιτο), τρεις, τρία.-Plato –onis: ο Πλάτωνας, (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης.)-nemo eos miseretur: κανείς ας μη τους λυπηθεί.-nullus –a –um: (αντωνυμικό επίθετο), κανείς-Zeno –onis: Ζήνωνας, (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης.)-trado –didi – ditum - dĕre (3): παραδίδω, αναφέρω-nemo: αόριστη αντωνυμία-nihil: (αόριστη αντωνυμία, γένους ουδετέρου), τίποτα (Δεν έχει πληθυντικό)-Vero: (επίρρημα τρόπου), όμως-is –ea –id: (αντωνυμία δεικτική /επαναληπτική), αυτός-η –ο-Miseror –miseratus sum – miserari (1): (αποθετικό), κλαίω, οικτίρω, θρηνώ, λυπάμαι.-infeliciter : (επίρρημα τρόπου), στη δυστυχία. ΘετικόςΣυγκριτικός: infelicius Υπερθετικός: infelicissime-vivo- vixi –victum –vivĕre (3) :ζω-Menenius –ii (i): (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης), κλητική ενικού: Meneni, Μενήνιος-Agrippa –ae: (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, α΄ κλίσης), Αγρίππας.-qui –qua – quod : επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία, ο οποίος.-inter + αιτιατική : εμπρόθετος επιρρηματικό προσδιορισμός-pater –tris: πατέρας, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-patres–um: οι πατέρες, οι Συγκλητικοί, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης – πληθυντικός του pater –tris)-Plebs –plebis: οι πληβείοι, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), Singularia tantum & Plebes –ei: οι πληβείοι, (αρσενικό ουσιαστικό, ε΄ κλίσης), Singularia tantum-Publica: η πολιτεία (publica -ae:θηλ. α΄ κλ.)-Gratia –ae: χάρη, συμφιλίωση, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, α΄ κλίσης)-Sequester –sequestris: μεσολαβητής, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-aes –aeris: χαλκός, (ουδέτερο ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), Singularia tantum, έχει πληθυντικό μόνο όταν έχει τη σημασία χάλκινα αντικείμενα (aeria –aerium)-Confero – contuli –conlatum –conferre (3): συγκεντρώνω-funero –avi –atum –àre (1): κηδεύω-Senatus –us: Σύγκλητος, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, δ΄ κλίσης).Ανήκει στα Singularia tantum, δηλαδή δεν έχει πληθυντικό.-Atilius –ii (i): Ατήλιος, (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης), κλητική ενικού: Atili.-Regulus –i: Ρήγουλος, (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης).-Poeni –orum: οι Καρχηδόνιοι (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης)-Africa -ae: Αφρική, (κύριο όνομα, α΄ κλίσης αρσενικό).-Fundo –fudi –fusum – fundere (3): χύνω, τρέπω σε φυγή. ΠΡΟΣΟΧΗ: Υπάρχει και fundo (1): θεμελιώνω.-Scribo – scripsi – scriptum – scribĕre (3): γράφω-Mercenarius –ii (i): μισθωτός εργάτης (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-Suus –a –um: (κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-discedo –cessi –cessum –cedere (3): αποχωρώ, σκορπίζομαι, φεύγω.-desero –deserui -desertum – deserere (3): εγκαταλείπω.-Rus –ruris: αγρός, (ουδέτερο ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)


63


-Publice: (επίρρημα τρόπου), με τη φροντίδα του κράτους. Δεν έχει παραθετικά.-curor –curatus sum –curari (1): φροντίζομαι-curo –avi –atum –àre (1): φροντίζω-placeo –placui –placitum –placère (2): αρέσω-placet –placuit –placitum –placère (2): (απρόσωπο), αποφασίζω, κρίνω + δοτική προσωπική & απαρέμφατο.-Abeo – abii (ivi) –abitum –abire (4): φεύγω.-Scipio –onis: Σκιπίων, (αρσενικό γ΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Filia –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), κόρη (προσοχή στη δοτική και στην αφαιρετική πληθυντικού: filiis & filiabus - filiis & filiabus)-Aerarium –ii (i): δημόσιο ταμείο, (ουδέτερο ουσιαστικό, β΄ κλίσης) -Ille –illa –illud: (δεικτική αντωνυμία), εκείνος – η –ον-Dos –dotis: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση), η προίκα ( γενική πληθυντικού – dotium)-Accipio –accepi- acceptum - accipěre (3): υποδέχομαι, (ρήμα).-Relinquo –reliqui –relictum –relinquere (3): αφήνω, κληροδοτώ -Aequum est: (απρόσωπη έκφραση), είναι δίκαιο + απαρέμφατο-Populus –i: λαός, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-Romanus –a –um: ρωμαϊκός –ή –ό (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο)-Romani –orum: Ρωμαίοι, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού)-Tributum –i: φόρος, εισφορά (ουδέτερο ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-Carthago – inis: Καρχηδόνα, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-Semper: πάντοτε (επίρρημα χρόνου)-Ipse – ipsa – ipsum: (δεικτική αντωνυμία), αυτός- η –o-Exigo –egi –actum – igere (3): εισπράττω-Felix –icis: (τριτόκλιτο, μονοκατάληκτο επίθετο), ευτυχισμένος Συγκριτικός: felicior – felicior -feliciusΥπερθετικός: felicissimus – felicissima – felicissimum-Vir- viri: ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Puella –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), κορίτσι, κοπέλα.-Locus -i: τόπος, σημείο (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης). Προσοχή: το Locus –i ανήκει στα ετερογενή σχηματίζει τον πληθυντικό και κατά τα αρσενικά loci –orum (χωρία βιβλίου) και κατά τα ουδέτερα loca –orum (τόποι)-Socer –i: πεθερός, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης κλίνεται κατά το puer)


64


Μάθημα 36 – Lectio sexta et tricesima

ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΩΡΟΔΟΚΙΑΣ

Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitias

contemnere posset. Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt. Ille se

in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis

spectandum praebuit. Samnitium divitias contempsit et Samnltes

paupertatem eius mirati sunt. Nam cum ad eum magnum pondus auri

publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus

dixit: «Supervacaneae, ne dicam ineptae, legationis ministri, narrate

Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri

locupletem; et mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΟ Μάνιος Κούριος Δεντάτος ήταν πάρα πολύ ολιγαρκής για να μπορεί ευκολότερα να περιφρονεί τα πλούτη. Κάποια μέρα ήρθαν σε αυτόν απεσταλμένοι των Σαμνιτών. Εκείνος παρουσιάστηκε σε αυτούς για να τον δουν να κάθεται σε σκαμνί δίπλα στη φωτιά και να γευματίζει από ξύλινο πιάτο. Περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών και οι Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια του. Ενώ λοιπόν του προσέφεραν πολύ χρυσάφι σταλμένο από το δημόσιο ταμείο για να το χρησιμοποιήσει, χαλάρωσε το αυστηρό πρόσωπο (του) με το γέλιο και αμέσως είπε: «Της περιττής, για να μην πω ανόητης, πρεσβείας απεσταλμένοι, πείτε στους Σαμνίτες ότι ο Μάνιος Κούριος προτιμά να κυβερνά τους πλούσιους παρά να γίνει ο ίδιος πλούσιος·και θυμηθείτε ότι εγώ ούτε στη μάχη μπορώ να νικηθώ ούτε με χρήματα να διαφθαρώ.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Manius –ii (i): Μάνιος, (κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης), κλητική ενικού: Mani-Curius -i: Κούριος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Dentatus –i: Δεντάτος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Magnus –a –um: ο μεγάλος, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο). Θετικός-Συγκριτικός: Maior – maior -maius -Υπερθετικός: Maximus –a –um.


65


-Frugalitas –tatis: ολιγάρκεια, (θηλυκού γένους, ουσιαστικό, γ΄ κλίσης). Ανήκει στα Singularia tantum, δηλαδή δεν έχει πληθυντικό.-Utor –usus sum –uti (3): (αποθετικό), χρησιμοποιώ + αφαιρετική.-Frugalitate utor: είμαι ολιγαρκής-facilis –is –e: (τριτόκλιτο, δικατάληκτο επίθετο), εύκολος Θετικός.-Συγκριτικός: facilior –facilior -facilius-Υπερθετικός: Facillimus –a –umΕπίρρημα: Facile. ΘετικόςΣυγκριτικός: faciliusΥπερθετικός: facillime-Divitiae –arum: πλούτη, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), pluralia tantum-Contemno –tempsi –temptum –temnere (3): περιφρονώ-possum – potui –posse: μπορώ-Dies –ei: μέρα, (αρσενικό ουσιαστικό, ε΄ κλίσης) έχει πληθυντικό-Quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αόριστη αντωνυμία), κάποιος –α –ο-Samnites –ium: οι Σαμνίτες-Legatus –i: απεσταλμένος (αρσενικό ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-Is –ea- id: δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική, αυτός –ή – ό-Venio –veni – ventum – venire (4): έρχομαι-Ille –illa –illud: (δεικτική αντωνυμία), εκείνος – η –ον-Se: γ΄ πρόσωπο προσωπικής αντωνυμίας (αιτιατική πτώση)-Scamnum –i: σκαμνί, (ουδετέρου γένους ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-assideo –assedi – assessum –assidère (2): κάθομαι δίπλα-apud + αιτιατική-focus –i: εστία, φωτιά (αρσενικού γένους, β΄ κλίσης)-ligneus –a –um: ξύλινος, Δεν έχει παραθετικά-catillus –i: πιάτο, (αρσενικού γένους, β΄ κλίσης)-ceno –avi –atum –àre (1): δειπνώ, γευματίζω-Specto –avi –atun – àre (1): κοιτάζω, προσέχω-Praebeo –ui –itum –ère (2): παρέχω, προσφέρω.-paupertas –tatis: φτώχεια, (θηλυκού γένους ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-Miror –miratus sum –mirari (1): (αποθετικό), θαυμάζω-magnus –a –um: ο μεγάλος, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο). Θετικός-Συγκριτικός: Maior – maior -maius -Υπερθετικός: Maximus –a –um. -Pondus –eris: βάρος, (ουδετέρου γένους ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-aurum –i: χρυσάφι, (ουδετέρου γένους ουσιαστικό, β΄ κλίσης), Δεν έχει πληθυντικό εκτός αν σημαίνει τα χρυσά αντικείμενα.-Publice: (επίρρημα τρόπου), με τη φροντίδα του κράτους, δημόσια. Δεν έχει παραθετικά.-Mitto – misi – missum - mittĕre (3): στέλνω, ρίχνω-affero –attuli – allatum – affere (3): φέρνω κάπου-Utor –usus sum –uti (3): (αποθετικό), χρησιμοποιώ + αφαιρετική.-Vultus –us: πρόσωπο, (αρσενικό ουσιαστικό, δ΄ κλίσης)-Risus –us: γέλιο, (αρσενικό ουσιαστικό, δ΄ κλίσης)-solvo –solvi –solvitum –solvere (3): λύνω, χαλαρώνω.-Protinus: (επίρρημα χρόνου), αμέσως-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-supervacaneus –ae-um: περιττός, ανώφελος Δεν έχει παραθετικά.


66


-ineptus –a- um: άκαιρος, ανόητος. ΘετικόςΣυγκριτικός : ineptior – ineptior -ineptiusΥπερθετικός: ineptissimus –a –um-Legatio –onis: πρεσβεία, (θηλυκού γένους ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-Minister –ministri: θεράποντας, υπηρέτης, (αρσενικού γένους, β΄ κλίσης)-narro –avi –atum –àre(1): αφηγούμαι-malo –malui –malle: προτιμώ-locuples –etis : πλούσιος, (αρσενικού γένους, γ΄ κλίσης), αφαιρετική ενικού σε –e και γενική πληθυντικού σε –um-Impero –avi –atum –àre (1): διατάζω-Fio – factus sum – fieri: γίνομαι, συμβαίνει (ημιαποθετικό).-Memini, meminisse: (ελλειπτικό ρήμα), θυμάμαι-Acies –ei: παραταγμένος στρατός, μάχη, (θηλυκού γένους ουσιαστικό, ε΄ κλίσης)-vinco –vici – victum - vincĕre (3): νικώ-pecunia-ae : μόνο πληθυντικό σχηματίζει, χρήματα, (ουσ. γένους θηλ. α΄ κλίση).-corrumpo –rupi –ruptum –rumpere (3): διαφθείρω-possum – potui –posse: μπορώ

Επαναληπτικές ασκήσεις για τα κείμενα 35 & 36

1. Να μεταφέρετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά των κειμένων στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού (εφόσον είναι δυνατόν) και να δηλώσετε το γένους τους.

2. Τα προσηγορικά ονόματα των κειμένων που βρίσκονται σε αφαιρετική πτώση, να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών, εφόσον είναι δυνατόν.

3. Plebem (κείμενο 35): Να κλιθεί το όνομα και με τους δύο τρόπους4. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες των κειμένων στην αντίστοιχη πτώση του άλλου

αριθμού και στα τρία γένη.5. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ονοματικών τύπων των ρημάτων των

κειμένων, εφόσον είναι δυνατόν.6. Να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς των δευτερευουσών προτάσεων των

κειμένων.7. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι λέξεις: gratiae, loco, Scipionis, ab eo, inter

plebem, mercenarium (Κείμενο 35) – frugalitate, spectandum, acie, assidentem, die, (Κείμενο 36)

8. Να κλιθούν τα παραθετικά των επιθέτων των κειμένων στο γένους που βρίσκονται και στους τρεις βαθμούς. (Όσα επίθετα δεν σχηματίζουν παραθετικά, να μην κλιθούν.)

9. Να γραφτεί το γ΄ πρόσωπο σε όλες τις εγκλίσεις και σε όλους τους χρόνους του ρήματος, malo & possum

10. Να μεταφράσετε στα Λατινικά τις προτάσεις: α) Ο Μ. Κούριος Δεντάτος ήταν πάρα πολύ ολιγαρκής. Β) Οι Σαμνίτες ήλθαν, για να θαυμάσουν την ολιγάρκεια του Μ. Κουρίου Δεντάτου. Γ) Ήταν φτωχός για να μπορεί να περιφρονεί τα πλούτη.

11. Να τοποθετήσετε τους παρακάτω τύπους στον πίνακα και να συμπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: contemnere, cenatem, mirati sunt, attulissent, uteretur.


67


PraesensImperfectumFuturumPerfectumPlus/ctumFut. Exactum


68


Μάθημα 37 – Lectio septima et tricesima

Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΩΝ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui

subvenerit, salvi esse nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non

destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam

pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi

ego clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in

bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria: ea victores

ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint,

necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus tales sunt

semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor

obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣε τέτοιο σημείο έχουν οδηγηθεί τα πράγματα, ώστε να μην μπορούμε να είμαστε σώοι, αν δε βοηθήσει κάποιος θεός ή κάποιο τυχαίο περιστατικό. Εγώ βέβαια, όταν ήρθα στην πόλη δεν σταμάτησα και να φρονώ και νά λέω και νά κάνω όλα όσα αφορούσαν την ομόνοια·αλλά τόση μανία τους είχε καταβάλει όλους, ώστε να θέλουν να πολεμούν, αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφύλιους πολέμους, αλλά τίποτα πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο αχαλίνωτους ώστε και άν δεν είναι από τη φύση τους έτσι εξαναγκάζονται να γίνουν από ανάγκη. Γιατί η έκβαση των εμφυλίων πολέμων είναι πάντοτε τέτοια ώστε να γίνονται όχι μόνο αυτά τα οποία θέλει ο νικητής, αλλά ακόμη ώστε ο νικητής νά κάνει το χατίρι αυτών με τη βοήθεια των οποίων κερδίθηκε η νίκη.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-is –ea –id: (αντωνυμία δεικτική /επαναληπτική), αυτός-η –ο-Locus -i: τόπος, σημείο (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης). Προσοχή: το Locus –i ανήκει στα ετερογενή σχηματίζει τον πληθυντικό και κατά τα αρσενικά loci –orum (χωρία βιβλίου) και κατά τα ουδέτερα loca –orum (τόποι)-Res –ei: πράγμα (θηλυκό ουσιαστικό ε΄ κλίσης – σχηματίζει τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις)ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

69


-Deduco – deduxi – deductum - deducĕre (3): οδηγώ, φέρνω-sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-qui –qua – quod :επιθετική αόριστη αντωνυμία, αυτός –ή -ό.-deus –i : ο Θεός, (ουσιαστ. Γένους αρσενικού, β΄κλίση)-casus –us: τύχη, τυχαίο περιστατικό, (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, δ΄ κλίση)-aliquis –a –od: κάποιος –α –ο (αόριστη, επιθετική αντωνυμία)-subvenio –subveni –subventum –subvenire (4): βοηθώ + δοτική-salvus –a- um: σώος, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ-nequeo – quivi(ii) – quire (4): δεν μπορώ-equidem: (επίρρημα τρόπου), εγώ βέβαια-Venio –veni – ventum – venire (4): έρχομαι-Urbs- urbis: η πόλη, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης).-desisto – destiti - desistere(3) :-omnis –omnis –omne: (επίθετο), όλος-sentio – sensi – sensum –sentire (4):καταλαβαίνω, πιστεύω, κρίνω-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Facio –feci – factum – facĕre (3):κάνω-Qui – quae- quod: αναφορική αντωνυμία, αυτός.-Concordia –ae: η ομόνοια, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, α΄ κλίση)-Pertineo – pertinui - pertentum- pertinère (2): αφορώ, στοχεύω + αιτιατική-tantus –a -um: (αναφορική αντωνυμία) ,τόσος-furor –oris: μανία (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄κλίσης)-Invado –invasi –invasum –invadere (3): εισχωρώ, καταλαμβάνω, πιάνω-Pugno – avi - atum – àre (1): μάχομαι-cupio – cupivi (cupii) - cupitum- cupere (3): επιθυμώ-ego: εγώ, (προσωπική αντωνυμία, α΄ προσώπου ενικού)-Clamo – clamavi – clamatum –clamàre (1): φωνάζω-nihil: (αόριστη αντωνυμία, γένους ουδετέρου), τίποτα (Δεν έχει πληθυντικό)-bellum –i: πόλεμος, (ουσιαστικό ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-civilis –is –e: (τριτόκλιτο, δικατάληκτο επίθετο), εμφύλιος. Δεν έχει παραθετικά-Miser –era –erum: άθλιος, δυστυχής, αξιοθρήνητος Συγκριτικός: miserior – miserior- miseriusΥπερθετικός: Miserrimus – miserrima - miserrimum-Ipse – ipsa – ipsum: (δεικτική αντωνυμία), αυτός- η –ο-victoria –ae: νίκη, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-ferox: άγριος –α –οΣυγκριτικός: ferocior – ferocior - ferociusΥπερθετικός: ferocissimus – ferocissima - ferocissimum-Impotens –ntis: (τριτόκλιτο, μονοκατάληκτο επίθετο), ανίκανος, να κυριαρχηθεί, αχαλίνωτος.Συγκριτικός: Impotentior – impotentior - impotentiusΥπερθετικός: Impotentissimus – Impotentissima - Impotentissimum-reddo – redidi – reditum –redere(3): καθιστώ, κάνω + 2 αιτιατική-Natura –ae: φύση, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-Talis –is –e: (δεικτική αντωνυμία), τέτοιος, τέτοιου είδους-Necessitas –atis: αναγκαιότητα, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-cogo – coegi – coactum – cogere (3): συγκαλώ + απαρέμφατο-Exitus –us: (αρσενικό, ουσιαστικό, δ΄ κλίσης), έκβαση-Semper: πάντοτε (επίρρημα χρόνου)-Solum: μόνον (επίρρημα τρόπου)


70


-Fio – factus sum – fieri : γίνομαι, συμβαίνει (ημιαποθετικό).-Volo –volui- velle: θέλω-Victor –oris: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης),νικητής-Etiam: (επίρρημα χρόνου),ακόμα-Obsequor –obsecutus sum – obsequi (3): + δοτική, κάνω το χατίρι κάποιου-Auxilium –ii (i): βοήθεια (ουδέτερο ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-Auxilia –orum: επικουρικό στράτευμα-Pario –peperi – partum – parere (3): (Μετοχή Μέλλοντα: pariturus), Κερδίζω


71


Μάθημα 38 – Lectio duodequadragesima

Η ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙΚΙΛΙΑΣ

Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis,

ipsa fecit omen. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat

expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem

puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco

cederet. Tum Caecilia puellae dixit: «ego libenter tibi mea sede cedo». Hoc

dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam

Metellus, dum vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium

duxit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΗ Καικιλία, σύζυγος του Μετέλλου, ενώ σύμφωνα με τα αρχαία ήθη επιδίωκε την εμφάνιση γαμήλιου οιωνού για την κόρη της αδερφής της, η ίδια δημιούργησε οιωνό. Τη νύκτα δηλαδή σε κάποιο μικρό ιερό, με την κόρη της αδερφής της καθόταν για πολλή ώρα και περίμενε μέχρι να ακουστεί κάποια φωνή που ν’ ανταποκρινόταν στο σκοπό (για τον οποίο ήταν εκεί). Στο τέλος η κοπέλα κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία ζήτησε από τη θεία , να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της. Τότε η Καικιλία είπε στην κοπέλα: «Εγώ πρόθυμα σου παραχωρώ τη θέση μου». Το λόγο αυτό επιβεβαίωσε λίγο αργότερα η ίδια η πραγματικότητα. Γιατί πέθανε η Καικιλία, την οποία όσο έζησε, ο Μετέλλος αγάπησε πολύ· μετά από αυτά αυτός πήρε την κοπέλα γυναίκα του.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΡήματα ή επίθετα που σημαίνουν σωματική ή ψυχική ταλαιπωρία, αρρώστια και κόπωση συντάσσονται με αφαιρετική της αιτίας, απλή ή εμπρόθετη (ex, ab, de + αφαιρετική.)-Caecilia –ae: Καικιλία, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, α΄ κλίση)-Uxor –uxoris: σύζυγος, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίση)-Metellus –i: Μέτελλος, (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, β΄ κλίση)-Dum: (χρονικός σύνδεσμος), ενώ-Mos –moris: έθιμο, (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, γ΄ κλίση)-Piscus –a-um: αρχαίος (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο). Δεν έχει παραθετικά-Omen –inis: οιωνός, (ουσιαστικό, ουδετέρου γένους, γ΄ κλίση)-Nuptialis – is –e: (τριτόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), γαμήλιος. Δεν έχει παραθετικάΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

72


-Peto - petivi (petii) –petitum –petere (3): ορμώ, ζητώ-Filia –ae: (ουσιαστ, γένους θηλυκού, α΄ κλίση), κόρη (προσοχή στη δοτική και στην αφαιρετική πληθυντικού: filiis & filiabus - filiis & filiabus-Soror –oris: (ουσιαστικό θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης), αδελφή-Ipse – ipsa – ipsum: (δεικτική αντωνυμία), αυτός- η –ο-Facio –feci – factum – facĕre (3):κάνω-Sacellum –i: μικρό ιερό, τέμενος (ουσιαστικό, ουδετέρου γένους, β΄ κλίση)-Persedeo –sedi –sessum –sedère (2): κάθομαι για πολλή ώρα-Expecto –avi –atum –àre (1): περιμένω-Quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αόριστη αντωνυμία), κάποιος –α –ο-Nox –noctis: (ουσιαστικό θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης), νύχτα-Aliquis –a –od: κάποιος –α –ο (αόριστη, επιθετική αντωνυμία)-vox –cis: φωνή, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-Congruens –ntis: (μτχ. του Congruo): σύμφωνος-Congruo – congrui –congruere (3): συμφωνώ + αφαιρετική-Propositum –i: σκοπός, (ουσιαστικό, ουδετέρου γένους, β΄ κλίση)-Audio – ivi –itum – ire (4): ακούω-tandem: (επίρρημα χρόνου) επιτέλους, στο τέλος, κάποτε-puella –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), κορίτσι, κοπέλα.- longus –a –um: (επίθετο, ΘΕΤΙΚΟΣ), μακρύς, μακρόχρονοςΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ: longior –or –iusΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: longissimus –a- um-Mora –ae: (ουσιαστικό, α΄ κλίσης, γένους θηλυκού), χρονοτριβή, singularia tantum-Sto –steti –statum –stàre (1): στέκομαι, υπάρχω-Fessus –a –um: κουρασμένος, (μτχ. του fatiscor)-Fatiscor –fessus sum –fatisci (3): (αποθετικό), κουράζομαι-Rogo –rogavi –rogatum –rogàre (1): παρακαλώ (κάποιον), ζητώ + αιτιατική του προσώπου, +βουλητική πρόταση.-Se : (αιτιατική ενικού, γ΄ πρόσωπο της προσωπικής αντωνυμίας), αυτός-Matertera –ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), θεία-Paulisper: (ποσοτικό επίρρημα), για λίγο. Δεν έχει παραθετικά.-Locus -i: τόπος, σημείο (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης). Προσοχή: το Locus –i ανήκει στα ετερογενή σχηματίζει τον πληθυντικό και κατά τα αρσενικά loci –orum (χωρία βιβλίου) και κατά τα ουδέτερα loca –orum (τόποι)-Sedes –is: (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίση), κάθισμα Γενική πληθ. sedum-Cedo –cessi –cessum –cedere (3): παραχωρώ + αφαιρετική-Tum: τότε, (επίρρημα χρόνου)-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Ego: εγώ, (προσωπική αντωνυμία, α΄ προσώπου ενικού)-Libenter: (επίρρημα τρόπου από το επίθετο libens- ntis), πρόθυμαΣυγκριτικός: libentiusΥπερθετικός: libentissime-Tu: εσύ, (προσωπική αντωνυμία, β΄ προσώπου ενικού)-Meus –a –um: δικός μου, δική μου, δικό μου (κτητική αντωνυμία α΄ προσώπου για έναν κτήτορα-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Dictum –i: (ουσιαστικό, ουδετέρου γένους, β΄ κλίση), λόγος-Paulus –a –um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), Δεν έχει παραθετικά.-Res –ei: πράγμα (θηλυκό ουσιαστικό ε΄ κλίσης – σχηματίζει τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις)


73


-Ipse – ipsa – ipsum: (δεικτική αντωνυμία), αυτός- η –ο-Confirmo –avi –atum –àre (1): επιβεβαιώνω-morior- mortuus sum – mori (3): (αποθετικό ρήμα της 3ης συζυγίας), πεθαίνω-vivo- vixi –victum –vivĕre (3) :ζω-multus –a -um: πολύςΣυγκριτικός: plusΥπερθετικός: plurimus –a –um-Amo –amavi –amatum –amàre (1): αγαπώ, (ρήμα).-Postea: αργότερα, (επίρρημα χρόνου)-Is–ea-id: δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική, αυτός-Duco –duxi –ductum –ducere (3): θεωρώ (Το β΄ ενικό της προστακτικής του duco, fero, dico και τα σύνθετα αυτών ρήματα είναι duc, fer, dic).

Επαναληπτικές ασκήσεις για τα κείμενα 37 & 38

1. Να μεταφέρετε τα δευτερόκλιτα προσηγορικά ονόματα του κειμένου 37 στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού, εφόσον αυτό είναι δυνατό.

2. Να γράψετε τη γενική και δοτική πτώση ενικού και πληθυντικού αριθμού των θηλυκών προσηγορικών ονομάτων της γ΄ κλίσης του κειμένου 38.

3. Των επιθέτων του κειμένου 37 να γραφεί η ίδια πτώση και στα τρία γένη και στους δύο αριθμούς στο βαθμό που βρίσκονται.

4. Να αναγνωριστούν γραμματικά οι αντωνυμίες των κειμένων.5. Longa: Να σχηματίσετε και στους τρεις βαθμούς του αντίστοιχου επιρρήματος του

επιθέτου που δίνεται.6. Να εντοπιστούν τα αποθετικά ρήματα των κειμένων και να γράψετε όλους τους

τύπους της ενεργητικής φωνής.7. Ποιοι τύποι του «nequeo» είναι εύχρηστοι;


74


Μάθημα 39– Lectio undequadragesima

ΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΙΔΑΝΙΚΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Sapientem nec paupertas nec dolor prohibet, nec eae res, quae imperitos

avertunt et praecipites agunt. Tu illum premi putas malis? Utitur! Non ex

ebore tantum Phidias sciebat facere simulacra; ex aere quoque faciebat. Si

marmor illi obtulisses, si viliorem materiam, fecisset tale, quale ex illa fieri

optimum posset. Eodem modo sapiens virtutem, si licebit, in divitiis

explicabit, si minus, in paupertate; si poterit, in patria, si minus, in exilio; si

poterit, imperator, si minus, miles; si poterit, integer, si minus, debilis.

Quamcumque fortunam acceperit, aliquid ex illa memorabile efficiet.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΤο σοφό ούτε η φτώχεια, ούτε ο πόνος εμποδίζουν, ούτε αυτά τα πράγματα, τα οποία βγάζουν από το δρόμο και γκρεμοτσακίζουν όσους δεν έχουν πείρα. Εσύ πιστεύεις ότι οι συμφορές καταβάλουν εκείνον; (Αντίθετα ) τις χρησιμοποιεί. Ο Φειδίας δεν ήξερε να κάνει αγάλματα μόνο από ελεφαντόδοντο, έκανε επίσης καί από μπρούτζο. Αν έφερνες σε εκείνον μάρμαρο, άν (έφερνες) κάποιο υλικό πιο ταπεινό θα το έκανε τέτοιο, όσο μπορούσε να γίνει καλύτερο( από εκείνο)· Με αυτό τον τρόπο ο σοφός θα εκφράσει την αρετή του αν μπορέσει στα πλούτη, άν όχι στη φτώχεια , αν μπορέσει στην πατρίδα, αν όχι στην εξορία, αν μπορέσει ως στρατηγός αν όχι ως στρατιώτης, αν μπορέσει υγιής, αν όχι ανάπηρος. Όποια τύχη και αν του λάχει θα δημιουργήσει από εκείνο κάτι αξιομνημόνευτο.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Sapiens –ntis: σοφός, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους αρσενικού), αφαιρετική ενικού –e και γενική πληθυντικού σε –um &-ium. Αιτιατική πληθυντικού σε –es.-Paupertas –tatis: φτώχεια, (θηλυκού γένους ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-Dolor –oris: (ουσιαστικό, αρσενικό γ΄ κλίσης), ο πόνος , η οργή-Prohibeo –prohibui –prohibitum –prohibère (2): εμποδίζω-Is –ea- id: δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική, αυτός-Res –ei: πράγμα (θηλυκό ουσιαστικό ε΄ κλίσης – σχηματίζει τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις)-Qui – quae- quod: αναφορική αντωνυμία, αυτός.-Imperitus –a –um: άπειρος, (δευτερόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο) Θετικός


75


Συγκριτικός: imperitior –imperitior – imperitiusΥπερθετικός: imperitissimus –a -um-Averto – averti – aversum –avertere (3): βγάζω κάποιον από το δρόμο του.-Praeceps –cipitis: (μετοχή του ρ. Praecipio), αυτός που πέφτει με το κεφάλι, αφαιρετική σε –i και ουδέτερο πληθυντικού σε –ia. Η γενική πληθυντικού δεν χρησιμοποιείται.-ago –egi –actum –agĕre(3): οδηγώ, κάνω-Tu: εσύ, (προσωπική αντωνυμία, β΄ προσώπου ενικού)-Ille –illa –illud: (δεικτική αντωνυμία), εκείνος – η –ον-premo –pressi –pressum –premere (3): καταβάλλω-Puto –putavi –putatum –putàre (1):νομίζω, θεωρώ.-Mala –orum: (ουδέτερο, ουσιαστικό, β΄κλίση), οι συμφορές Μόνο πληθυντικός-Utor –usus sum –uti (3): (αποθετικό), χρησιμοποιώ + αφαιρετική.-ebur –oris: (ουδέτερο ουσιαστικό, γ΄κλίσης), ελεφαντόδοντο Έχει πληθυντικό.-quoque: (επίρρημα τρόπου), επίσης-tantum: (επίρρημα ποσού), μόνο-Phidias –ae: (κύριο όνομα, αρσενικό, α΄ κλίσης), Φειδίας.-scio –scivi –scitum –scire(4): γνωρίζω, μαθαίνω-facio –feci – factum – facĕre (3):κάνω-Simulacrum –i: (ουδέτερο, ουσιαστικό β΄ κλίσης), ομοίωμα, εικόνα, άγαλμα.-aes –aeris: χαλκός, (ουδέτερο ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), Singularia tantum, έχει πληθυντικό μόνο όταν έχει τη σημασία χάλκινα αντικείμενα (aeria –aerium)-obfero (offero) –obtuli – oblatum – obferre (3)φέρνω κάτι σε κάποιον + δοτική-vilis –vilis –vile: ευτελής, φθηνός.(δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο) ΘετικόςΣυγκριτικός: vilior –vilior -viliusΥπερθετικός: vilissimus –a –um-materia –ae: (ουσιαστικό, θηλυκού γένους , α΄ κλίσης και ε΄ κλίση, materies –ei), υλικό, Singularia tantum.-talis –is –e: (δεικτική αντωνυμία), τέτοιος-qualis –is –e: (αναφορική αντωνυμία), όποιος-fio – factus sum – fieri : γίνομαι, συμβαίνει (ημιαποθετικό).-optimus –a –um: υπερθετικός βαθμός του δευτερόκλιτου επιθέτου bonus –a –um =καλός θετικός: bonus – bona -bonumσυγκριτικός: melior –melior- meliusυπερθετικός: optimus – optima –optimum.-possum – potui –posse: μπορώ-idem–eadem–idem: (δεικτική αντ., μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική), αυτός εδώ-modus –i: (αρσενικό, ουσιαστικό, β΄ κλίση), τρόπος-virtus –utis :ανδρεία, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-licet –licuit –licère(2): (απρόσωπο), επιτρέπεται, είναι δυνατό.-Divitiae –arum: πλούτη, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), pluralia tantum-explico –avi -atum –àre(1): αναπτύσσω, εκφράζω, δείχνω.-Patria –ae : πατρίδα, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης), γένους θηλυκού.-Exilium –ii (i): η εξορία, (ουσ. ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης).-Imperator -oris: (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης), στρατηγός, αυτοκράτορας-Miles – itis: (ουσιαστικό, αρσενικό γ΄ κλίσης), στρατιώτης-integer –gra –grum: υγιής, αρτιμελής ( δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο) ΘετικόςΣυγκριτικός: integrior –integrior –integrius


76


Υπερθετικός: integerrimus –a –um-debilis –is –e: (δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), αδύναμος, ανάπηρος. Δεν έχει παραθετικά.-quicumque –quaecumque –quodcumque: (αντωνυμία αναφορική αοριστολογική), οποιοσδήποτε-fortuna –ae: τύχη, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-Accipio –accepi - acceptum - accipěre (3): υποδέχομαι, (ρήμα).-aliquis –is- id: κάποιος –α –ο (αόριστη, ουσιαστική αντωνυμία)-Memorabilis –is –e: (δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), αξιομνημόνευτος. Δεν έχει παραθετικά.-efficio –effeci –effectum – efficere (3): κατορθώνω, δημιουργώ.-paulum ή non multum θετικόςΣυγκριτικός: minusΥπερθετικός: minime


77


Μάθημα 40– Lectio quadragesima

ΑΚΛΟΝΗΤΗ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΙΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑ.

Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam

celerrime hostis iudicaretur. Cuius voluntati nemo obviam ire audebat; solus

Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere

noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae: «Licet mihi

ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem

miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi senex et

corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam

a Mario conservatam esse.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΟ Σύλλας, αφού κατέλαβε την πόλη, είχε συγκαλέσει ένοπλος τη σύγκλητο για να κηρυχθεί όσο γινόταν γρηγορότερα ο Γάιος Μάριος εχθρός· Στη θέληση του κανείς δεν τολμούσε να πάει ενάντια· μόνο ο Κόιντος Μούκιος Σκαϊόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε η γνώμη του γι’ αυτό αρνήθηκε να ψηφίσει. Και επιπλέον όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά, αυτός είπε στο Σύλλα: «Ακόμα και αν μου δείξεις τα στρατεύματα με τα οποία περικύκλωσες το βουλευτήριο· ακόμα και αν με απειλήσεις με θάνατο, εγώ ποτέ δε θα κηρύξω το Μάριο εχθρό. Αν και είμαι γέρος και αδύναμος στο σώμα εντούτοις πάντοτε θα θυμάμαι ότι η πόλη Ρώμη και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο».

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Sulla –ae: (κύριο όνομα, αρσενικό, α΄ κλίσης), Σύλλας-occupo –avi –atum –àre (1): καταλαμβάνω-Urbs- urbis: η πόλη, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης).-Senatus –us: Σύγκλητος, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, δ΄ κλίσης). Ανήκει στα Singularia tantum, δηλαδή δεν έχει πληθυντικό.-armatus –a-um: οπλισμένος, στον πόλεμο ΘετικόςΣυγκριτικός: -Υπερθετικός: armatissimus –a –um-cogo –coegi –coactum –cogere (3): συγκαλώ-Marius –ii (i): Μάριος, (αρσενικό ουσιαστικό, β΄ κλίσης). Κλητική ενικού Mari-celer –celeris –celere: (τρικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), γρήγορος ΘετικόςΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

78


Συγκριτικός: celerior –celerior -celeriusΥπερθετικός: celerrimus –a –um-hostis –is: εχθρός, (ουσιαστικό, αρσενικού & θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-iudico –avi –atum –àre (1): κρίνω, κηρύσσω.-qui – quae- quod: αναφορική αντωνυμία, αυτός.-voluntas –atis: (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίση),βούληση, θέληση.-obviam: (επίρρημα τρόπου), αντίθετα + δοτική-Eo –ii (ivi) –itum –ire(4): πηγαίνω-audeo –ausus sum –audère (2) : (ημιαποθετικό), τολμώ + απαρέμφατο-solus –a –um: (αντωνυμικό επίθετο), μόνος-Nemo: (αόριστη αντωνυμία), κανείς-augur –uris: (ουσιαστικό αρσενικού γένους, γ΄κλίσης), οιωνοσκόπος-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Res –ei: πράγμα (θηλυκό ουσιαστικό ε΄ κλίσης – σχηματίζει τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις)-Interrogo –avi –atum –àre (1): ζητώ τη γνώμη κάποιου (στη Σύγκλητο)-sententia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίση), άποψη, απόφαση.-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Nolo – nolui – nolle: Δε θέλω, αρνούμαι-Minitor –minitatus sum –minitari (1) : (αποθετικό), απειλώ-insto –institi –instàre (1): ασκώ πίεση σε κάποιον +δοτική-Ego: εγώ, (προσωπική αντωνυμία, α΄ προσώπου ενικού)-Ostendo – ostendi – ostentum (ostensum) – ostendĕre (3): δείχνω +αιτιατική + δοτική-Agmen –inis: (ουδέτερο ουσιαστικό, γ΄κλίσης), άγημα, στρατός.-Miles – itis: (ουσιαστικό, αρσενικό γ΄ κλίσης), στρατιώτης-Qui – quae- quod: αναφορική αντωνυμία, αυτός.-Curia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), το κτίριο της Συγκλήτου, το Βουλευτήριο-Circumsedeo –sedi –sessum –sedère (2): περικυκλώνω-Mors –mortis: θάνατος, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-Iudico –avi –atum –àre (1): κρίνω, κηρύσσω.-Senex –inis: (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίση), γέρος. Γενική πληθυντικού senum.-Corpus –oris: (ουδέτερου γένους, ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), το σώμα-Infirmus –a –um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), αδύναμος, ΘετικόςΣυγκριτικός: infirmior –infirmior -infirmiusΥπερθετικός: infirmissimus –a –um-Suus –a –um: (κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-Semper: πάντοτε (επίρρημα χρόνου)-Memini, meminisse: (ελλειπτικό ρήμα), θυμάμαι-Urbs- urbis: η πόλη, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης).-Roma – ae: Ρώμη, (κύριο όνομα, α΄ κλίσης).-Italia –ae: Ιταλία, (κύριο όνομα, α΄ κλίσης).-Conservo –avi –atum –àre (1): σώζω.


79


Μάθημα 41– Lectio prima et quadragesima

ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΙΛΑΣ

Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane

ac dilucide cum suis locuti sunt: non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi

coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis utebantur. Tu autem,

proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis

iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas.

Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? Sed antiquitatem tibi

placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri

antlqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae; atque id quod a C. Caesare

scriptum est, habe semper in memoria et in pectore: «tamquam scopulum, sic

fugias verbum insolens atque inauditum».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΟ Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες αρχαιότατοι, και οι αρχαιότεροι από αυτούς Οράτιοι μίλησαν καθαρά και με διαύγεια με τους σύγχρόνους τους· δεν χρησιμοποίησαν ούτε τα λόγια των Σικανών ή των Πελασγών, οι οποίοι λέγεται ότι κατοίκησαν πρώτοι στην Ιταλία, αλλά της εποχής τους. Εσύ όμως χρησιμοποιείς λόγο που δε χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια σαν να μιλούσες τώρα με τη μητέρα του Ευνάρδου, γιατί δε θες κανένας να ξέρει και να καταλαβαίνει τι λες. Γιατί, ανόητε άνθρωπε, δεν σωπαίνεις, για να πετύχεις, ό,τι θέλεις; Αλλά λες, πως σου αρέσει η αρχαιότητα, γιατί είναι τιμημένη και καλή και σεμνή. Έτσι επομένως να ζεις, όπως οι αρχαίοι άνδρες αλλά να μιλάς όπως οι άνθρωποι της ηλικίας μας (οι σύγχρονοί μας)· και να έχεις πάντα στο μυαλό και στην καρδιά σου αυτό που γράφτηκε από τον Καίσαρα: « Όπως (αποφεύγεις) το σκόπελο, έτσι να αποφεύγεις τον ασυνήθιστο και πρωτάκουστο λόγο.»

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Curius -i: Κούριος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Fabricius –i: Φαβρίκιος, (αρσενικό β΄ κλίσης, κύριο όνομα).-antiquus –a –um: αρχαίος, (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο) ΘετικόςΣυγκριτικός: antiquior –antiquior -antiquiusΥπερθετικός: antiquissimus –a –um


80


-Vir- viri: ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Horatius: (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Plane: (επίρρημα τρόπου), καθαρά. Θετικός.Συγκριτικός: planiusΥπερθετικός: planissime-Dilucide: (επίρρημα τρόπου), με διαύγειαΣυγκριτικός: dilucidiusΥπερθετικός: dilucidissime-Loquor –locutus sum – loqui (3): (αποθετικό), μιλώ, συνομιλώ.-Sicani –orum: (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, β΄ κλίσης), Σικανοί.-Pelasgi –orum: (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, β΄ κλίσης), Πελασγοί-Qui – quae- quod: αναφορική αντωνυμία, αυτός.-Primus –a-um: πρώτος Υπερθετικός-(Prae): Το επίθετο σχηματίζεται από την πρόθεση-Prior: Συγκριτικός-Colo –colui- cultum- colere (3): καλλιεργώ, λατρεύω, κατοικώ-Italia –ae: Ιταλία, (κύριο όνομα, θηλυκό, α΄ κλίσης).-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Aetas -aetatis: ηλικία, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης). Γενική πληθυντικού aetatum & aetatium-Suus –a –um: (κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-Verbum – i: (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, β΄ κλίσης), λόγος-Utor –usus sum –uti (3): (αποθετικό), χρησιμοποιώ + αφαιρετική.-Tu: εσύ, (προσωπική αντωνυμία, β΄ προσώπου ενικού)-Autem: (επίρρημα τρόπου), όμως-proinde quasi: (παραβολικός σύνδεσμος), σαν να-mater –matris: (ουσιαστικό θηλυκό, γ΄ κλίσης), μητέρα (γενική πληθυντικού matrum)-Sermo –onis: (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄κλίσης), λόγος, λόγια-Nunc: τώρα (επίρρημα χρόνου)-Abhinc: (επίρρημα τόπου), εδώ-Multus –a -um: πολύςΣυγκριτικός: plusΥπερθετικός: plurimus –a –um-Annus –i: (ουσιαστ, γένους αρσ, β΄κλίση), έτος-Iam: (επίρρημα χρόνου), όμως-Obsoletus –a – um: απαρχαιωμένος, ξεπερασμένος, σε αχρηστία (μετοχή του ρήματος obsolesco –obsolevi –obsoletum –obsolescere (3))-Nemo: αόριστη αντωνυμία-Scio –scivi –scitum –scire(4): γνωρίζω, μαθαίνω-Intellego –lexi –lectum –legere (3): καταλαβαίνω-Volo –volui- velle: θέλω-Antiquitas –atis: (ουσιαστικό θηλυκό, γ΄ κλίσης), αρχαιότητα. Singularia tantum-Homo –inis: (αρσενικό και θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό), ο άνθρωπος-Ineptus –a -um: άκαιρος, ανόητος. ΘετικόςΣυγκριτικός: ineptior –ineptior -ineptiusΥπερθετικός: ineptissimus –a –um-Taceo –ui –itum –cère (2): σωπαίνω-consequor –consecutus sum – consequi (3): (αποθετικό), πετυχαίνω


81


-Placeo –placui –placitum –placère (2): αρέσω-Placet –placuit –placitum –placère (2): (απρόσωπο), αποφασίζω, κρίνω + δοτική προσωπική & απαρέμφατο.-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Honestus -a -um: (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο), τιμημένος, ευπρεπής, αξιοπρεπής.-Modestus –a -um: (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο), σεμνός, κόσμιος. Έχει παραθετικά.-Bonus –a –um =καλός Θετικός: bonus – bona -bonumΣυγκριτικός: melior –melior- meliusΥπερθετικός: optimus – optima –optimum.-Ergo: (συμπερασματικός σύνδεσμος), επομένως-Vivo -vixi –victum –vivĕre (3): ζω-Vir -viri: ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Antiquus –a –um: αρχαίος, (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο) ΘετικόςΣυγκριτικός: antiquior –antiquior -antiquiusΥπερθετικός: antiquissimus –a –um-Aetas -aetatis: ηλικία, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης). Γενική πληθυντικού aetatum & aetatium-Noster – nostra – nostrum: κτητική αντωνυμία, α΄ προσώπου, για πολλούς κτήτορες. -Is –ea- id: δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική, αυτός-Scribo – scripsi – scriptum – scribĕre (3): γράφω-Habeo – habui – habitum – habère (2): έχω-Semper: πάντοτε (επίρρημα χρόνου)-Memoria –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), μνήμη, υστεροφημία.-Pectus –oris: (ουδέτερο ουσιαστικό, γ΄κλίσης), στήθος-Scopulus - i: (ουσιαστ, γένους αρσ, β΄ κλίση), σκόπελος, βράχος-Fugio – fugi – fugitum –fugĕre (3): φεύγω, αποφεύγω, δραπετεύω-Verbum – i: (ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, β΄ κλίσης), λόγος-Insolens –ntis: ασυνήθιστος (μονοκατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο). Χωρίς παραθετικά-Inauditus –a –um: ανήκουστος, πρωτάκουστος (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο) Χωρίς παραθετικά

Επαναληπτικές ασκήσεις για τα κείμενα 39, 40 & 41

1. Τι γνωρίζετε για τους υποθετικούς λόγους;2. Τι γνωρίζετε για τις εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις;3. Τι γνωρίζετε για τις παραβολικές (συγκριτικές προτάσεις);4. Να κλιθούν οι συνεκφορές: Eae res, occupata urbe, solus augur, infirmo corpore,

antiqui viri, insolens verbum, suae aetate. Και στους δύο αριθμούς.5. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στα ρήματα: obtulisses, efficiet, iudicaretur,

miniteris, iudicabo, audebat, dicuntur, vive, vis.6. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι παρακάτω προτάσεις: Α. Ο Σκαιόλας μίλησε σαν να ήταν νέος.Β. Οι Συγκλητικοί μιλούσαν έτσι όπως ήθελε ο ΣύλλαςΓ. Ακόμη και αν είναι οπλισμένος, δε με φοβίζει (κάτι το υποθετικό)ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

82


Δ. Αν είπε αυτό το πράγμα έκανε λάθος (ανοικτή υπόθεση)


83


Μάθημα 42– Lectio altera et quadragesima

Ο ΚΙΚΕΡΩΝΑΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΙΛΙΝΑ

Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, aut ea,

quae vident, dissimulent: qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt

coniurationemque nascentem non credendo confirmaverunt; quorum

auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si in hunc

animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent. Nunc intellego, si

iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore,

qui non videat coniurationem esse factam, neminem tam improbum, qui non

fateatur.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣτην τάξη αυτή υπάρχουν μερικοί οι οποίοι ή δε βλέπουν όσα τους πλησιάζουν ή προσποιούνται (ότι δε βλέπουν) αυτά που βλέπουν: αυτοί εξέθρεψαν την ελπίδα του Κατιλίνα με τις επιεικείς αποφάσεις τους και ενίσχυσαν τη συνωμοσία που γεννιόταν με το να μην πιστεύουν (ότι αυτή ήταν στα σπάργανά της)· ενεργώντας κάτω από την επιρροή αυτών, πολλοί όχι μόνο φαύλοι αλλά και άπειροι ακόμη, αν είχα τιμωρήσει αυτόν, θα έλεγαν ότι αυτό έγινε σκληρά και τυραννικά. Τώρα καταλαβαίνω, πώς αν αυτός φτάσει στο στρατόπεδο του Μανλίου, όπου κατευθύνεται κανείς δε θα είναι τόσο ανόητος, που να μη βλέπει πως έχει γίνει συνωμοσία, κανένας τόσο αχρείος, που να μη το ομολογήσει.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Nonnulli –ae-a:(αόριστη επιθετική αντωνυμία), μερικοί (κυρίως απαντάται στον πληθ.)-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-in + ablativus: στάση σε τόπο-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-ordo –inis: (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄κλίσης), τάξη-Qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία-Is –ea- id: δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική, αυτός-Immineo –ère (2): πλησιάζω απειλητικά-Video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-Dissimulo –avi –atum –àre (1): προσποιούμαι ότι δεν -Spes –ei: (θηλυκό ε΄ κλίσης – στον πληθυντικό έχει μόνο Ονομ. Αιτιατ. Κλητική), ελπίδα


84


-Catilina –ae: (Κύριο όνομα α΄ κλίσης, αρσενικό) Κατιλίνας-Mollis –is –e: (δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), επιεικήςΣυγκριτικός: mollior –mollior -molliusΥπερθετικός: mollissimus –a -um-sententia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίση), άποψη, απόφαση.-Alo –alui –alitum (altum) –alere (3): (εκ)τρέφω-Coniuratio –onis: (ουσιαστικό γ΄κλίσης, θηλυκό), συνωμοσία-Nascor – natus sum – nasci: (3) αποθετικό, γεννιέμαι-Credo – credidi –creditum – credĕre (3): (+ δοτική και απαρέμφατο), πιστεύω-Confirmo –avi –atum –àre (1): επιβεβαιώνω-Auctaritas –atis: (ουσιαστικό γ΄κλίσης, θηλυκό), κύρος, επιρροή, Χωρίς πληθυντικό -Sequor – secutus sum –sequi: (3) ακολουθώ, (αποθετικό).-multi –ae- a: πολλοί –ές –άΣυγκριτικός: plures –plures - pluraΥπερθετικός: plurimi –ae -a-Solum: μόνον (επίρρημα τρόπου)-improbus –a –um: (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο), αχρείοςΣυγκριτικός: improbior –improbior -improbiusΥπερθετικός:improbissimus –a-um-Verum: (επίρρημα τρόπου), αληθινά-Imperitus –us: (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, δ΄ κλίσης), ορμή-Animadverto - verti – versum – vertere (3): παρατηρώ-Crudeliter: (επίρρημα τρόπου), με σκληρότητα. Χωρίς παραθετικά-regie: (επίρρημα τρόπου), τυραννικά. Χωρίς παραθετικά-Fio – factus sum – fieri: γίνομαι, συμβαίνει (ημιαποθετικό).-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Nunc:τώρα (επίρρημα χρόνου)-Intellego –lexi –lectum –legere (3): καταλαβαίνω-Manliana –ae-castrum –i: κάστρο, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-castra –orum: στρατόπεδο, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-Pervenio –veni – ventum – venire (4): φθάνω-Intendo –intendi –intentum (-tensum) –tendere (3): κατευθύνομαι-Nemo: αόριστη αντωνυμία-Stultus -a –um: ανόητος, (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο)Συγκριτικός: stultior –stultior -stultiusΥπερθετικός: stultissimus –a -um-Video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-fateor –fassus sum –fatèri (2): (αποθετικό), ομολογώ


85


Μάθημα 43– Lectio tertia et quadragesima

Η ΟΡΓΗ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ

Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum? In hoc me longa vita

et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te viderem? Qui

potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit? Non tibi ingredienti

fines patriae ira cecidit? Quamvis infesto et minaci animo perveneras, cur,

cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit: «intra illa moenia domus

ac penates mei sunt, mater coniunx liberique»? Ergo ego nisi peperissem,

Roma non oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in libera patria mortua

essem. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum: at contra

hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΜήπως έχω έλθει σε εχθρό και είμαι αιχμάλωτη στο στρατόπεδο σου; Σε τέτοιο σημείο με οδήγησε η μακρόχρονη ζωή και τα δυστυχισμένα γηρατειά, ώστε να σε δω πρώτα εξόριστο και έπειτα εχθρό; Πώς μπόρεσες να λεηλατήσεις αυτήν τη γη, η οποία σε γέννησε και σε ανάθρεψε; Δε σου πέρασε η οργή την ώρα που εισέβαλες στα σύνορα της πατρίδας; Παρόλο που είχες έρθει με εχθρική και απειλητική διάθεση γιατί, όταν είδες τη Ρώμη δε σου πέρασε από το μυαλό: «μέσα σε αυτά τα τείχη βρίσκονται το σπίτι και οι θεοί μου, η μάνα, η σύζυγος και τα παιδιά μου;» Εγώ βέβαια αν δε σε είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα ήταν πολιορκημένη· αν δεν είχα γιο, θα πέθανα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα. Εγώ πια δεν μπορώ να πάθω τίποτα και ούτε πρόκειται για πολύ χρόνο να είμαι τόσο δυστυχισμένη ακόμα: αντίθετα όμως αυτούς αν συνεχίσεις τους περιμένει ή ο πρόωρος θάνατος ή η μακρόχρονη σκλαβιά.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Hostis –is: εχθρός, (ουσιαστικό, αρσενικού & θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-Venio –veni – ventum – venire (4): έρχομαι-Captivus –a-um: αιχμάλωτος-Castrum –i: κάστρο, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-Castra –orum: στρατόπεδο, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-Tuus –a –um: (κτητική αντωνυμία, β΄ προσώπου ενικού), δικός σου- δική σου-δικό του-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.


86


-Ego: εγώ, (προσωπική αντωνυμία, α΄ προσώπου ενικού)-Longus –a -um: (επίθετο, ΘΕΤΙΚΟΣ), μακρύς, μακρόχρονοςΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ: longior –or –iusΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ: longissimus –a- um-Vita –ae: (ουσιαστ, γένους θηλυκού, α΄ κλίση), ζωή-Infelix –icis: (τριτόκλιτο, μονοκατάληκτο επίθετο), δυστυχισμένοςΣυγκριτικός: infelicior – infelicior -infeliciusΥπερθετικός: infelicissimus – infelicissima –infelicissimum-Senecta –ae: (θηλυκό, ουσιαστικό α΄ κλίσης), γηρατειά, Χωρίς πληθυντικό-Traho – traxi –tractum -trahĕre (3):τραβώ-primum: (επίρρημα τρόπου), πρώτα-Exsul (exul) –is: εξόριστος-Deinde: (επίρρημα χρόνου), τελικά-Tu: εσύ, (προσωπική αντωνυμία, β΄ προσώπου ενικού)-Video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-Possum – potui –posse: μπορώ-Populor –populatus sum –populari (1): λεηλατώ-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Terra –ae: (ουσιαστικό α΄ κλίσης, θηλυκό), γη-Qui – qua –quod: ο οποίος, η οποία , το οποίο (αναφορική επιθετική αντωνυμία)-Gigno – genui – genitum – gignĕre (3): γεννώ-Alo –alui –alitum (altum) –alere (3): (εκ)τρέφω-ingredior –ingressus sum –ingredi (3): (αποθετικό), εισβάλλω, εισέρχομαι-Finis -is: τέλος, (ουσιαστ. αρσενικού γένους, γ΄ κλίσης), αφαιρετική ενικού fine-Patria –ae: πατρίδα, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης), γένους θηλυκού.-Ira –ae: (θηλυκό, ουσιαστικό α΄ κλίσης), οργή-Cado –cecidi –casum –cadere (3): πέφτω-Quamvis: (σύνδεσμος), αν και, παρόλο που-Infestus –a-um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), εχθρικόςΣυγκριτικός: infestior –infestior -infestiusΥπερθετικός: infestissimus –a -um-Minax –acis: απειλητικός-Animus –i: η ψυχή, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Pervenio –veni – ventum – venire (4): φθάνω-Cur: (ερωτηματικό επίρρημα), τί-Conspectus –us: (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, δ΄ κλίση), θέα, όψη-Roma – ae: Ρώμη, (κύριο όνομα, α΄ κλίσης).-Succurrit –succurrit –sucursum –succurrere (3): (+ δοτική προσωπική) μου έρχεται κάτι στο μυαλό-Intra + αιτιατική-Ille –illa –illud: (δεικτική αντωνυμία), εκείνος – η –ον-Moenia –um: (γ΄ κλίση, ουσιαστικό ουδέτερο), τείχη Μόνο πληθυντικός αριθμός-Domus –us: σπίτι, (ουσιαστικό, δ΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-Penates –ium: (ουσιαστικό, αρσενικού γένους, γ΄ κλίση), οι θεοί του σπιτιού, το σπίτι, Μόνο πληθυντικός αριθμός-Meus –a –um: δικός μου, δική μου, δικό μου(κτητική αντωνυμία α΄ προσώπου για έναν κτήτορα)-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-Mater –matris: (ουσιαστικό θηλυκό, γ΄ κλίσης), μητέρα (γενική πληθυντικού matrum)-Coniunx –ngis: (αρσενικό & θηλυκό ουσιαστικό γ΄κλίσης), ο/ η σύζυγος


87


-liberi –orum: (ουσιαστικό β΄ κλίσης, αρσενικό), τα παιδιά, Μόνο πληθυντικός αριθμός-Pario –peperi – partum – parere (3): (Μετοχή Μέλλοντα: pariturus), Κερδίζω-Roma – ae: Ρώμη, (κύριο όνομα, α΄ κλίσης).-Oppugno –avi –atum –àre (1): πολιορκώ-Filius –ii (i): (ουσιαστικό, αρσενικό β΄ κλίσης), γιος (Κλητική ενικού σχηματίζει fili)-Habeo – habui – habitum – habère (2): έχω-patior –passus sum –pati (3): (αποθετικό), υπομένω, υφίσταμαι, παθαίνω-Diu – diutius – diutissime: για πολύ καιρό (επίρρημα χρόνου, έχει παραθετικά).-Miser –era –erum: άθλιος, δυστυχής, αξιοθρήνητος Συγκριτικός: miserior – miserior- miseriusΥπερθετικός: Miserrimus – miserrima – miserrimum-Liber –libera –liberum: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), ελεύθεροςΣυγκριτικός: liberior –ior -iusΥπερθετικός:liberrimus –a-um-morior –mortuus sum –mori (3): πεθαίνω (αποθετικό-nihil: (αόριστη αντωνυμία, γένους ουδετέρου), τίποτα (Δεν έχει πληθυντικό)-possum – potui –posse: μπορώ-Contra: (επίρρημα τρόπου), εναντίον-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Pergo –perrexi –perrectum –pergere (3): κατευθύνομαι προς-Immaturus –a-um: πρόωρος (δευτερ/το, τρικατάληκτο επίθετο), Δεν έχει παραθετικά-Mors –mortis: θάνατος, (θηλυκό γ΄ κλίσης ουσιαστικό)-Servitus –utis: (ουσιαστικό, γ΄κλίσης, θηλυκό), σκλαβιά-Maneo –mansi –mansum –manère (2): περιμένω


88


Μάθημα 44– Lectio quarta et quadragesima

Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ

Haec est tyrannorum vita, in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia

benevolentiae stabilis esse potest: tyrannis omnia semper suspecta atque

sollicita sunt; nullus locus amicitiae eis est. Nescio enim quis possit diligere

eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet. Coluntur tamen

simulatione dumtaxat ad tempus. Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt,

tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. Hoc est quod Tarquinium

dixisse ferunt exulantem: «Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem,

quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΑυτή είναι η ζωή των τυράννων, στην οποία δεν μπορεί να υπάρχει καμία εμπιστοσύνη, καμία αγάπη, καμία πίστη σταθερής φιλίας: στους τυράννους όλα πάντα είναι ύποπτα καί ανήσυχα· σ’ αυτούς η φιλία δεν έχει καμία θέση. Γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπάει αυτόν που φοβάται, ή αυτόν που νομίζει πως φοβάται. Τους δείχνουν σεβασμό όμως υποκριτικά τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Αν ίσως τυχαία όπως συμβαίνει συνήθως πέσουν, τότε γίνεται αντιληπτό πόσο φτωχοί υπήρξαν σε φίλους. Αυτό είναι εκείνο που λένε ότι είπε ο Ταρκύνιος όταν ήταν εξόριστος: «Τότε κατάλαβα ποιους πιστούς φίλους είχα, ποιους ψεύτικους, όταν δεν μπορούσα να ανταποδώσω τη χάρη ούτε σε εκείνους ούτε στους άλλους.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-Tyrannus –i: (ουσιαστ. γένους αρσενικού, β΄ κλίση),-Vita –ae: (ουσιαστ. γένους θηλυκού, α΄ κλίση), ζωή-Qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία-Nullus –a –um: (αντωνυμικό επίθετο), κανείς-Fides –ei: η εμπορική πίστη, εμπιστοσύνη (ουσιαστικό θηλυκού γένους, ε΄ κλίσης), singularia tantum -Caritas –atis: αγάπη, στοργή (ουσ, θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης), singularia tantum -Fiducia–ae: εμπιστοσύνη, αυτοπεποίθηση, πίστη(ουσιαστικό, θηλ. γένους, α΄ κλίσης)-Benevolentia-ae: (ουσιαστικό, θηλ. γένους, α΄ κλίσης,) ευμένεια, καλή θέληση, εύνοια-Stabilis –is –e: σταθερός (δικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο) Θετικός Συγκριτικός: stabilior –stabilior -stabiliusΥπερθετικός: Stabilissimus –a – um


89


-Possum – potui –posse: μπορώ-Omnis –omnis –omne: (επίθετο), όλοι-Semper: πάντοτε (επίρρημα χρόνου)-Suspectus –a-um: μτχ. του suspicio –exi –ectum –ere (3). Ύποπτος-Sollicitus –a-um: ταραγμένος, ανησυχητικός Θετικός Συγκριτικός: sollicitior – sollicitior - sollicitiusΥπερθετικός: Sollicitissimus –a – um-Locus -i: τόπος, σημείο (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης). Προσοχή: το Locus –i ανήκει στα ετερογενή σχηματίζει τον πληθυντικό και κατά τα αρσενικά loci –orum (χωρία βιβλίου) και κατά τα ουδέτερα loca –orum (τόποι)-Amicitia –ae: (ουσιαστικό, θηλ. γένους, α΄ κλίσης), φιλία-nescio –nescivi –nescitum –nescire (4): αγνοώ, δεν ξέρω-Quis – quis – quid: (ουσιαστική ερωτηματική αντωνυμία), ποιος –ποια –ποιο(τι)-Diligo – dilexi – dilectum – diligĕre (3): αγαπώ-Is –ea- id: (δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική) αυτός-metuo –metui –metutum –metuere(3): φοβάμαι-Colo –colui- cultum- colere (3): καλλιεργώ, λατρεύω, σέβομαι-Tamen: (επίρρημα τρόπου), όμως-Simulatio –onis: προσποίηση, υποκρισία, (ουσιαστικό, θηλ. γένους, γ΄ κλίσης)-Dumtaxat: (επίρρημα τρόπου), μόνο τουλάχιστον-Tempus –oris: (ουσιαστ. Ουδετέρου γένους, γ΄ κλίση), χρόνος-Quodsi: (σύνδεσμος υποθετικός), άν όμως-Forte: (επίρρημα τρόπου ), κατά τύχη., ίσως-Fio – factus sum – fieri : γίνομαι, συμβαίνει (ημιαποθετικό).-Cado –cecidi –casum –cadere (3): πέφτω-Intellego –lexi –lectum –legere (3): καταλαβαίνω-Inops –opis: (+ γενική), αυτός που έχει έλλειψη από κάτι, (αφαιρετική ενικού σε –i & γενική πληθυντικού σε –um)-Amicus –i: (ουσιαστ. γένους αρσενικού, β΄ κλίση), φίλος-Tarquinius –ii (i): Ταρκύνιος (ουσιαστ. γένους αρσενικού, β΄ κλίση), κλητική: Tarquini-Fidus –a –um: πιστός (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο) ΘετικόςΣυγκριτικός: Fidior –fidior –fidiusΥπερθετικός: Fidissimus –a-um-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Exulo –avi –atum –are (1): φυλακίζω-Habeo – habui – habitum – habère (2): έχω-Infidus –a –um: άπιστος Δεν έχει παραθετικά-Neuter –neutra –um: (αντωνυμικό επίθετο), ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος-Gratia –ae: χάρη, συμφιλίωση, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, α΄ κλίσης)-Refero –retuli –relatum –referre (3): παραδίδω, αναφέρω, ανταποδίδω.


90


Μάθημα 45– Lectio quinta et quadragesima

ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΑΠΤΕΡΩΝΕΙ ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΤΩΝ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΩΝ

Caesar ex captlvis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur quantoque in

periculo res sit. Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem

epistulam rat. Curat et providet ne, intercepta epistula. nostra consilia ab

hostibus cognoscantur. Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris

mittit. Legatum ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget

et intra castra abiciat. In litteris scribit cum legionibus celeriter adfore. Gallus,

periculum constituit ut tragulam mitteret. Haec casu ad adhaesit et tertio post

die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur. Ille epistulam

perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΟ Καίσαρας μαθαίνει από τους αιχμαλώτους τί συμβαίνει στο στρατόπεδο του Κικέρωνα και σε πόσο μεγάλο κίνδυνο είναι η κατάσταση. Τότε πείθει κάποιον από τους Γαλάτες ιππείς να μεταφέρει μια επιστολή στον Κικέρωνα. Φροντίζει και προνοεί να μη μαθευτούν από τους εχθρούς τα σχέδιά μας, αν κάποιος στο δρόμο αρπάξει την επιστολή. Γι’ αυτό στέλνει την επιστολή γραμμένη στα ελληνικά. Συμβουλεύει τον απεσταλμένο, αν δεν μπορέσει να πλησιάσει (στο στρατόπεδο) να δέσει το γράμμα στο λουρί του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο στρατόπεδο. Στην επιστολή γράφει ότι θα έρθει γρήγορα κοντά του με τις λεγεώνες του. Ο Γαλάτης, επειδή φοβήθηκε τον κίνδυνο, αποφάσισε να ρίξει το ακόντιο. Αυτό τυχαία καρφώθηκε σε ένα πύργο και μετά τρεις μέρες το βλέπει ένας στρατιώτης και το μεταφέρει στον Κικέρωνα. Εκείνος διαβάζει μέχρι το τέλος την επιστολή και προτρέπει τους στρατιώτες να ελπίζουν στη σωτηρία.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Caesar –aris: (ουσιαστικό γ΄ κλίσης, κύριο όνομα), Καίσαρας-Captivus –a-um: αιχμάλωτος-Cognosco – cognovi – cognitum – cognoscĕre (3): γνωρίζω-Qui – quae- quod: αναφορική αντωνυμία, αυτός.-Cicero –onis: Κικέρωνας


91


-Gero –gessi -gestum – gerere (3): διοικώ, διεξάγω-Quantus –a –um: (αναφορική αντωνυμία), τόσος-Periculum –i: ο κίνδυνος, (ουσιαστικό, ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης)-Res –ei: πράγμα (θηλ. ουσιαστ. ε΄ κλίσης, σχηματίζει τον πληθ. σε όλες τις πτώσεις)-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-Qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία, αυτός-Eques –itis: (αρσεν. Ουσιαστ. γ ΄κλίσης), ιππέας-Persuadeo –persuasi –persuasum –persuadère(2): πείθω κάποιον να κάνει κάτι + δοτική + βουλητική πρόταση.-Epistula –ae: επιστολή, (ουσιαστ, θηλ. γένους, α΄ κλίσης)-Defero –tuli –latum –ferre (3): μεταφέρω-Curo –avi –atum –àre (1): φροντίζω-Provideo –vidi –visum –vidère (2): προνοώ, μεριμνώ +βουλητική πρόταση-Intercipio –cepi –ceptum –cipere (3): αρπάζω κάτι πριν φτάσει στον προορισμό του-Epistula –ae: επιστολή, (ουσιαστ, θηλ. γένους, α΄ κλίσης)-Noster – nostra – nostrum: κτητική αντωνυμία, α΄ προσώπου, για πολλούς κτήτορες.-Consilium –ii (i): σχέδιο (ουδέτερο ουσιαστικό β΄ κλίσης)-Hostis –is: εχθρός, (ουσιαστικό, αρσενικού & θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-Cognosco – cognovi – cognitum – cognoscĕre (3): γνωρίζω-Qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία, αυτός-Res –ei: πράγμα (θηλυκό ουσιαστικό ε΄ κλίσης – σχηματίζει τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις)-Conscribo – scripsi – scriptum – scribĕre (3): γράφω-Graeci –orum: οι Έλληνες, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Littera -ae: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), επιστολή-Litterae -arum: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, α΄ κλίση), γράμμα του αλφαβήτου-Mitto – misi – missum - mittĕre (3): στέλνω, ρίχνω-Legatus –i: απεσταλμένος (αρσενικό ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-Moneo –ui –itum –ère(2): συμβουλεύω, καθοδηγώ + βουλητική πρόταση-adeo –ii –itum –ire(4): πλησιάζω-Possum – potui –posse: μπορώ-Amentum –i: ιμάντας, λουρί (ουδέτερο ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-tragula –ae: είδος ακοντίου (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-Celeriter –celerius –celerrime-Adligo (1): δένω σε κάτι-Castrum –i: κάστρο, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-Castra –orum: στρατόπεδο, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης)-Abicio –ieci –iectum –icere (3): πετώ μακριά, καταθέτω-Adsum –fui –esse: είμαι παρών, έρχομαι-Scribo – scripsi – scriptum – scribĕre (3): γράφω-Se: (αιτιατική ενικού, γ΄ πρόσωπο της προσωπικής αντωνυμίας), αυτός-Legio- legionis: λεγεώνα, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης).-Periculum –i: ο κίνδυνος, (ουσιαστικό, ουδέτερου γένους, β΄ κλίσης)-Vereor –veritus sum –vereri (αποθετικό 2), φοβάμαι-constituo –ui –tutum –tuere (3): αποφασίζω +βουλητική πρόταση-Casus –us: τύχη, τυχαίο περιστατικό, (ουσιαστικό, γένους αρσενικού, δ΄ κλίση)-Turris –is: (ουσιαστικό θηλυκό γ΄κλίσης), πύργος Αφαιρετική σε –i & αιτιατική σε –e-Adhaeresco –haesi –haesum –haerescere (3): προσκολλιέμαι, καρφώνομαι-Dies –ei: μέρα, (αρσενικό ουσιαστικό, ε΄ κλίσης) έχει πληθυντικό-Quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αόριστη αντωνυμία), κάποιος –α –ο


92


-Miles – itis: (ουσιαστικό, αρσενικό γ΄ κλίσης), στρατιώτης-Conspicio –spexi –spectum –spicere (3): βλέπω, πέφτει το βλέμμα μου-Defero –tuli –latum –ferre (3): μεταφέρω-Perlego –legi –lectum –legere (3): διαβάζω-adhortor –adhortatus sum –adhortari(1): προτρέπω +βουλητική πρόταση-Salus –utis: (θηλυκό ουσιαστικό γ΄ κλίσης), σωτηρία-Spero (1): ελπίζω


93


Μάθημα 46– Lectio sexta et quadragesima

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΜΠΑΙΝΕΙ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΙΚΟ

Philosophi mundum censent regi numine deorum; eum esse putant quasi

communem urbem et civitatem hominum et deorum, et unum quemque

nostrum eius mundi esse partem; ex quo illud natura consequitur, ut

communem utilitatem nostrae anteponamus. Ut enim leges omnium

salutem singulorum saluti anteponunt, sic vir bonus et sapiens et legibus

parens consulit utilitati omnium plus quam unius alicuius aut suae. Nec

magis vituperandus est proditor patriae quam proditor communis utilitatis,

aut communis salutis desertor propter suam utilitatem et salutem. Ex quo

fit, ut laudandus is sit, qui pro re publica cadat, quod decet cariorem nobis

esse patriam quam nosmet ipsos.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΟι φιλόσοφοι νομίζουν ότι ο κόσμος κυβερνάται από τη βούληση των Θεών· πιστεύουν ότι αυτός είναι σαν κοινή πόλη και πολιτεία ανθρώπων και Θεών και ότι ο καθένας μας ξεχωριστά είναι μέρος αυτού του κόσμου· από αυτό προκύπτει από τη φύση το εξής δηλαδή νά βάζουμε το γενικό καλό πάνω από το ατομικό. Γιατί όπως οι νόμοι θέτουν σε ανώτερη μοίρα τη γενική ευημερία αντί της ατομικής ευημερίας, έτσι ο σωστός άνθρωπος και ο σοφός και ο νομοταγής φροντίζει περισσότερο για την ευημερία του συνόλου παρά οποιουδήποτε άλλου ή τη δική του. Και δεν πρέπει να επικρίνεται πιο πολύ ο προδότης του κοινού συμφέροντος ή όποιος λιποτακτεί από τη γενική ευημερία για χάρη της ατομικής του ωφέλειας και ευημερίας. Από αυτό συμβαίνει ώστε να είναι επαινετός αυτός που πέφτει για την πολιτεία, επειδή αρμόζει να είναι προσφιλέστερη σε μας η πατρίδα από εμάς τους ίδιους.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-philosophus –i: (ουσιαστικό αρσενικού, β΄ κλίση), φιλόσοφος-mundus –i: (ουσιαστικό αρσενικού, β΄ κλίση), κόσμος-censeo –censui –censum –censère (2): πιστεύω, νομίζω, + απαρέμφατο-rego –regi –rectum –regere(3): κυβερνώ-numen –inis: (ουδέτερο ουσιαστικό γ΄ κλίσης), η βούληση της θεότητας-Deus –i: ο Θεός, (ουσιαστ. Γένους αρσενικού, β΄κλίση)


94


-Is –ea- id: (δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική) αυτός-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-Puto –putavi –putatum –putàre (1):νομίζω, θεωρώ.-Communis –is –e: (τρικατάληκτο, τριτόκλιτο επίθετο), κοινός ΘετικόςΣυγκριτικός: communior –communior –communiusΥπερθετικός: communissimus –a –um-Urbs- urbis: η πόλη, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης).-Civitas –civitatis: πόλη, πολιτεία (ουσιαστ. Θηλυκού γένους, γ΄ κλίσης)-Nomen – nominis: όνομα, (ουσιαστ. ουδετέρου γένους, γ΄ κλίσης)-Unus –a –um: μόνος (απόλυτο αριθμητικό επίθετο)-Noster – nostra – nostrum: κτητική αντωνυμία, α΄ προσώπου, για πολλούς κτήτορες.-Partes –ium: πολιτική παράταξη (ουσιαστικό, θηλυκό γ΄ κλίσης) Στον ενικό αριθμό είναι pars –partis = μέρος-Qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία, αυτός-Ille –illa –illud: (δεικτική αντωνυμία), εκείνος – η –ον

-Natura –ae: φύση, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-consequor –consecutus sum – consequi (3): (αποθετικό), πετυχαίνω-Utilitas –tatis: (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), ωφέλεια, ευημερία, το καλό-Antepono –posui –positum –ponere (3): προκρίνω, βάζω κάτι πάνω από κάτι άλλο, + αιτιατική & δοτική-Lex –legis: νόμος, (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄κλίσης)-Omnis –omnis –omne: (επίθετο), όλοι-Salus –utis: (ουσιαστ., γένους θηλυκού, γ΄ κλίση), σωτηρία, υγεία, ευημερία.-Singuli –ae –a: το κάθε άτομο ξεχωριστά-Vir- viri: ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Bonus –a –um =καλός θετικός: bonus – bona -bonumσυγκριτικός: melior –melior- meliusυπερθετικός: optimus – optima –optimum.-Sapiens –ntis: σοφός, (ουσιαστικό, γ΄ κλίσης, γένους αρσενικού), αφαιρετική ενικού –e--Pareo –parui – paritum -parère (2): υπακούω + δοτική-Consulo –consului –consultum -consulěre (3): φροντίζω για, προσέχω, +δοτική χαριστική-Aliquis –a –od: κάποιος –α –ο (αόριστη, επιθετική αντωνυμία)-Aliquis –is- id: κάποιος –α –ο (αόριστη, ουσιαστική αντωνυμία)-Suus –a –um: (κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-Multum –plus –plurilum-Vitupero –avi –atum –are (1): επικρίνω-proditor –oris: (αρσενικό ουσιαστικό γ΄κλίσης), προδότης-Patria –ae: πατρίδα, (ουσιαστικό, α΄ κλίσης), γένους θηλυκού.-Desertor –oris: λιποτάκτης, (αρσενικό ουσιαστικό γ΄κλίσης)-Fio – factus sum – fieri: γίνομαι, συμβαίνει (ημιαποθετικό).-Laudo –avi – atum –àre (1): επαινώ-Res publica: (συνεκφορά), η πολιτεία (res- rei:θηλυκό ε΄ κλίσης, publica -ae:θηλ. α΄ κλ.)-Cado –cecidi –casum –cadere (3): πέφτω


95


-Decet – decuit – decère (2):απρόσωπο + απαρέμφατο, αρμόζει-Carus –a – um: αγαπητόςΣυγκριτικός carior - carior - cariusΥπερθετικός carissimus –a –um-Ipse – ipsa – ipsum: (δεικτική αντωνυμία), αυτός- η –ο


96


Μάθημα 47– Lectio septima et quadragesimaΟ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΑΡΕΣΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΟΥ

ΙΟΥΛΙΑΣlulia, Augusti filia, mature habere coeperat canos, quos legere secrete solebat.

Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret. Eo

consilio aliquando repente intervenit oppressitque ornatrices. Etsi super

vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus dissimulavit eos vidisse et

aliis sermonibus tempus extraxit, donec induxit mentionem aetatis. Tum

interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva. Cum illa

respondisset «ego, pater, cana esse malo», mendacium illi pater obiecit: «Non

dubito quin calva esse nolis. Quid ergo non times ne istae te calvam faciant?»

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΗ Ιουλία, κόρη του Αυγούστου, είχε αρχίσει πρόωρα να έχει άσπρες τρίχες, τις οποίες συνήθιζε να κόβει κρυφά. ΄Όταν άκουσε αυτό ο Αύγουστος θέλησε να αποθαρρύνει την κόρη για να μην κάνει αυτό. Με αυτό το σχέδιο εμφανίστηκε κάποτε ξαφνικά και έπιασε έπ’ αυτοφώρω τις κομμώτριες. Αν και ανακάλυψε τις άσπρες τρίχες επάνω στο φόρεμά τους, όμως ο Αύγουστος προσποιήθηκε ότι δεν είχε δει αυτές και παρέτεινε το χρόνο με άλλες κουβέντες, ωσότου έφερε τη συζήτηση στην ηλικία (της Ιουλίας). Τότε ρώτησε την κόρη αν μετά από λίγα χρόνια προτιμά να είναι ασπρομάλλα ή φαλακρή. Όταν αυτή απάντησε: «Εγώ, πατέρα, προτιμώ να είμαι ασπρομάλλα», ο πατέρας προέβαλε σε αυτήν ψεύτικο επιχείρημα: «Δεν αμφιβάλλω ότι δες θες να είσαι φαλακρή. Γιατί λοιπόν δε φοβάσαι μήπως εκείνες σε κάνουν φαλακρή.»

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Iulia –ae: (κύριο όνομα, θηλυκό α΄ κλίσης), Ιουλία-Augustus –i: (κύριο όνομα, αρσενικό β΄ κλίσης), Αύγουστος-Filia –ae: (ουσιαστ. γένους θηλυκού, α΄ κλίση), κόρη (προσοχή στη δοτική και στην αφαιρετική πληθυντικού: filiis & filiabus - filiis & filiabus)-Maturus –a -um: (δευτερόκλιτο, τρικατάληκτο επίθετο), ώριμοςΣυγκριτικός: maturior –ior -iusΥπερθετικός: maturissimus –a –um & maturrimus –a- um-Habeo – habui – habitum – habère (2): έχω-Coepi –coepisse: άρχισα (ελλειπτικό ρήμα)-Canus –a –um: άσπρος, ασπρομάλλης-Cani –orum: άσπρες τρίχες (pluralia tantum)-Qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία, αυτός-Secrete: (επίρρημα) κρυφάΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

97


-Soleo –solitus sum – solère (2 ημιαποθετικό): συνηθίζω-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Res –ei: πράγμα (θηλυκό ουσιαστικό ε΄ κλίσης – σχηματίζει τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις)-Audio – ivi –itum – ire (4): ακούω-Volo –volui- velle: θέλω-Deterreo –deterrui –deterritum –deterrère (2)-Is –ea- id: (δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική) αυτός-Facio –feci – factum – facĕre (3):κάνω-Consilium –ii (i): σχέδιο (ουδέτερο ουσιαστικό β΄ κλίσης)-Aliquando (επίρρημα χρόνου), κάποτε-Repente: ξαφνικά, Χωρίς παραθετικά-Intervene –interveni – interventum – intervenire (4): παρεμβαίνω, εμφανίζομαι απρόοπτα-Opprimo –pressi –pressum –primere (3): πιάνω επ’ αυτοφώρω-Ornatrix –tricis: (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης) κομμώτρια-Super + αιτιατική Θετικός (super & superus –a –um)Συγκριτικός superior –superior –superiusΥπερθετικός supremus –a –um & summus –a -um-Vestis –is: (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης),φόρεμα -Deprehendo –ndi –nsum –ndere (3): πιάνω, ανακαλύπτω-Tamen: (επίρρημα τρόπου), όμως-Dissimulo –avi –atum –are (1): προσποιούμαι, ανακαλύπτω-Video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-Alius –alia –aliud: αόριστη επιθετική αντωνυμία, άλλος.-Sermo -onis: (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄κλίσης), λόγος, λόγια-Tempus –oris: (ουσιαστ. Ουδετέρου γένους, γ΄ κλίση), χρόνος-Extraho –extraxi –extractum –extrahere (3): βγάζω (τραβώντας), τραβάω έξω, παρατείνω-Induco - induxi –inductum –inducere (3): εισάγω, φέρνω για συζήτηση-Mentio –onis: (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης), μνεία-Aetas -aetatis: ηλικία, (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης).-Tum: τότε, (επίρρημα χρόνου)-Interrogo – interrogavi- interrogatum – interrogàre (1): ερωτάω-Uter – utrae –utrum: (αντωνυμικό επίθετο), ποιος από τους δύο-Post + αιτιατική-Annus –i: (ουσιαστ, γένους αρσ, β΄κλίση), έτος-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-Malo –malui –malle: προτιμώ-Calvus –a –um: φαλακρός-Ille –illa –illud: (δεικτική αντωνυμία), εκείνος – η -ον-Respondeo – respondi –responsum – respondère (2): απαντώ, αποκρίνομαι-Ego: εγώ, (προσωπική αντωνυμία, α΄ προσώπου ενικού)-Pater –tris: πατέρας, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-Patres – um: οι πατέρες, οι Συγκλητικοί, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης – πληθυντικός του pater –tris)-Mendacium –ii (i): (ουσιαστικό, ουδέτερο γένους, β΄ κλίσης) ψέμα-Obicio –ieci – iectum – icere (3): προσάπτω μομφή σε κάποιον, μέμφομαι για + αιτιατική και δοτική


98


-Dubito –avi –atum –are (1): αμφιβάλλω-Nolo – nolui – nolle: δε θέλω, αρνούμαι-Quis – quis – quid: (ουσιαστική ερωτηματική αντωνυμία), ποιος –ποια –ποιο(τι)-Timeo –ui –itum –ere (2): φοβάμαι-Iste –ista –istud: (αντωνυμία), αυτός


99


Μάθημα 48– Lectio duodequinguagesima

ΤΟ ΕΛΑΦΙ ΤΟΥ ΣΕΡΤΩΡΙΟΥ

Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono

data erat. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae,

conloqui secum et docere, quae utilia factu essent. Si quid durius ei

videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse

praedicabat. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est. Cum aliquis

Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere;

praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in

quo ipse cum amicis futurus esset. Postridie eius diei Sertorius, admissis

amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi esse cervam,

quae perisset, ad se reverti. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum

Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΑπό κάποιον Λουζιτιανό είχε δοθεί ως δώρο στο Σερτώριο ένα άσπρο ελάφι εξαιρετικής ομορφιάς. Ο Σερτώριος έπεισε όλους ότι το ελάφι κατευθυνόμενο από τη βούληση της Άρτεμης συζητεί μαζί του και υποδεικνύει ποια ήταν χρήσιμα στο να τα πράττει. Αν φαινόταν κάτι σε αυτόν κάπως σκληρό, κάτι που έπρεπε να διαταχθεί στους στρατιώτες διακήρυττε ότι είχε καθοδηγηθεί από το ελάφι. Το ελάφι αυτό κάποια μέρα έφυγε και πιστεύτηκε ότι είχε χαθεί. Όταν κάποιος είχε αναγγείλει στο Σερτώριο ότι το ελάφι βρέθηκε, ο Σερτώριος τον διέταξε να σωπάσει. Επιπλέον τον καθοδήγησε να το αφήσει ελεύθερο την επόμενη μέρα ξαφνικά σε αυτόν τον τόπο, στον οποίο επρόκειτο να είναι ο ίδιος με τους φίλους του. Την επόμενη μέρα ο Σερτώριος δέχτηκε τους φίλους του στο υπνοδωμάτιό του, είπε σε αυτούς ότι του φάνηκε (πως είχε δει) στον ύπνο ότι ξαναγύρισε σε αυτόν το ελάφι, που είχε χαθεί. Όταν το ελάφι αφέθηκε ελεύθερο από το δούλο, εισέβαλε στο υπνοδωμάτιο του Σερτωρίου, προκλήθηκε μεγάλος θαυμασμός.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).


100


-Cerva -ae: (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, α΄ κλίση) ελάφι-Albus –a –um: άσπρος-Eximius –a –um: εξαιρετικός-pulchritudo –inis: (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίση), ομορφιά-Sertorius –ii (i): (κύριο όνομα, β΄ κλίσης) Σερτώριος. Κλητική ενικού Sertori-Lusitanus –i: ο Λουζιτανός-Quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αόριστη αντωνυμία), κάποιος –α -ο-Donum –i: δώρο, (ουσιαστικό, β΄ κλίσης ουδετέρου)-Do –dedi –datum –dàre (1): δίνω, (ρήμα).-Omnis –omnis –omne: (επίθετο), όλοι-Persuadeo –persuasi –persuasum –persuadère (2): πείθω κάποιον να κάνει κάτι + δοτική + βουλητική πρόταση.-Instinguo –stinxi –stinctum –stinguere (3): παρορμώ, κατευθύνω-numen –inis: (ουδέτερο ουσιαστικό γ΄ κλίσης), η βούληση της θεότητας-Diana –ae: (κύριο όνομα, α΄ κλίσης), Άρτεμις-Conloquor -–locutus sum – loqui (3): συζητώ, συνομιλώ-Doceo –docui – doctum – docère (2) +2 αιτιατικές, μαθαίνω, διδάσκω-Qui –qua – quod: επιθετική αόριστη αντωνυμία/ αναφορική αντωνυμία, αυτός-Utilis –is -e:-Facio –feci – factum – facĕre (3):κάνω-Quis – quis – quid: (ουσιαστική ερωτηματική αντωνυμία), ποιος –ποια –ποιο(τι)-Durus – a - um: (δευτερόκλιτο τρικατάληκτο επίθετο), σκληρός, τραχύςΣυγκριτικός: durior – durior - duriusΥπερθετικός: durissimus –a -um-Is –ea- id: (δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική) αυτός-Video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-Impero –avi –atum –àre (1): διατάζω-Miles – itis: (ουσιαστικό, αρσενικό γ΄ κλίσης), στρατιώτης-Moneo –ui –itum –ère (2): συμβουλεύω, καθοδηγώ + βουλητική πρόταση-Praedico (1): διακηρύσσω-Quidam – quaedam – quoddam: (επιθετική αόριστη αντωνυμία), κάποιος –α -ο-Dies –ei: μέρα, (αρσενικό ουσιαστικό, ε΄ κλίσης) έχει πληθυντικό-Fugio – fugi – fugitum –fugĕre (3): φεύγω, αποφεύγω, δραπετεύω-Pereo –ii –itum –ire (4): χάνομαι, πεθαίνω-Credo – credidi –creditum – credĕre (3): (+ δοτική και απαρέμφατο), πιστεύω-Aliquis –is- id: κάποιος –α –ο (αόριστη, ουσιαστική αντωνυμία)-Nuntio –avi –atum –àre (1): αναγγέλλω-Invenio –veni – ventum – venire (4): βρίσκω-Iubeo – iubui- iubitum –iubère (2): διατάζω-Taceo –ui –itum –cère (2): σωπαίνω-Praeterea: (ποσοτικό επίρρημα), επιπλέον-Praecipio - cepi- ceptum - cipěre (3): καθοδηγώ-Posterus –a –um & poster ΘετικόςΣυγκριτικός posterior –posterior -posteriusΥπερθετικός postremus –a – um & postumus –a -um-Repente: ξαφνικά, Χωρίς παραθετικά-Locus -i: τόπος, σημείο (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης). Προσοχή: το Locus –i ανήκει στα ετερογενή σχηματίζει τον πληθυντικό και κατά τα αρσενικά loci –orum (χωρία βιβλίου) και κατά τα ουδέτερα loca –orum (τόποι)


101


-Emitto – misi – missum - mittĕre (3): αφήνω ελεύθερο-Ipse – ipsa – ipsum: (δεικτική αντωνυμία), αυτός- η -ο-Amicus –i: (ουσιαστ. γένους αρσενικού, β΄ κλίση), φίλος-Admitto – misi – missum - mittĕre (3): αφήνω κάποιον να περάσει, δέχομαι-Cubiculum - i: (ουσιαστικό, ουδέτερο β΄ κλίσης), κρεβατοκάμαρα

-Suus –a –um: (κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Is –ea- id: δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική, αυτός-Video – vidi – visum – vidère (2): βλέπω-Somnus –i: (αρσενικό ουσιαστικό β΄ κλίσης), ύπνος-Pereo –ii –itum –ire (4): χάνομαι, πεθαίνω-Revertor –reverti – reverti (3): (ημιαποθετικό ρήμα), επιστρέφω.-Revertor – reversus sum - reverti (3): (αποθετικό ρήμα).-Servus –i: (ουσιαστικό, β΄ κλίσης, γένους αρσενικού), ο δούλος.-Introrumpo –rupi –ruptum –rupere (3): εισβάλλω-admiratio –onis: (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης) έκπληξη, θαυμασμός-Orior –ortus sum –oriri (4): ανατέλλω, γεννιέμαι-Magnus –a –um: ο μεγάλος, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο). Θετικός-Συγκριτικός: Maior – maior -maius -Υπερθετικός: Maximus –a –um.


102


Μάθημα 49– Lectio undequinguagesimaΗ ΠΟΡΚΙΑ ΚΑΙ Ο ΒΡΟΥΤΟΣ

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interfiendo Caesare

cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa

poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum

in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris

praeripuisset officium. Cui secreto «non est hoc» inquit «temerarium factum

meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale cor molientem:

experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi

consilium non ex tentia cessisset».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΗ Πορκία, σύζυγος του Βρούτου, όταν είχε μάθει το σχέδιο του άντρα της να σκοτώσει τον Καίσαρα ζήτησε ένα μαχαιράκι μανικιουρίστα τάχα για να κόψει για να κόψει τα νύχια της και με αυτό δήθεν τυχαία επειδή γλίστρησε πληγώθηκε. Έπειτα από την κραυγή των υπηρετριών αφού κλήθηκε στην κρεβατοκάμαρά της ο Βρούτος, ήλθε για να την μαλώσει επειδή είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Σε αυτόν η Πορκία είπε κρυφά: «Δεν είναι τούτο ασυλλόγιστη πράξη μου, αλλά βεβαιότατη απόδειξη της αγάπης μου, προς εσένα που μηχανεύεσαι τέτοιο σχέδιο· γιατί θέλησα να δοκιμάσω με πόση αταραξία θα εξολόθρευα με όπλο τον εαυτό μου, αν το σχέδιο δεν σου πήγαινε κατ’ ευχή.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-Porcia –ae: (κύριο όνομα, α΄ κλίσης), Πόρκια-Brutus –i: (κύριο όνομα, β΄ κλίσης), Βρούτος-Uxor –uxoris: σύζυγος, (ουσιαστικό, θηλυκού γένους, γ΄ κλίση)-Vir -viri: ο άνδρας, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Suus –a –um: (κτητική αντωνυμία, γ΄ προσώπου, ενικού αριθμού),δικός του–δική του–δικό του.-Consilium –ii (i): σχέδιο (ουδέτερο ουσιαστικό β΄ κλίσης)-Interficio –feci –fectum –ficere (3): σκοτώνω, δολοφονώ-Caesar –aris: (ουσιαστικό γ΄ κλίσης, κύριο όνομα), Καίσαρας-Cognosco – cognovi – cognitum – cognoscĕre (3): γνωρίζω-Cultellus –i: μαχαιράκι, ξυράφι (αρσενικό ουσιαστικό β΄ κλίσης)-Tonsor –oris: (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), κουρέας, μανικιουρίστας-Tonsorius –a –um: του μανικιουρίσταΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

103


-Unguis –is: (αρσενικό & θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης) το νύχι (αφαιρετική ενικού σε –i & -e)-Reseco –secui –sectum –secàre (1): κόβω-Posco –poposci – poscere (3): ζητώ-Elabor –elapsus sum –elabi (3 αποθετικό): γλυστρώ-Vulnero –avi –atum –are (1): πληγώνω-Clamor –oris: (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), κραυγή-Deinde: (επίρρημα χρόνου), τελικά-Ancilla –ae: υπηρέτρια, (ουσιαστικό α΄ κλίσης, γένους θηλυκού)-Cubiculum - i: (ουσιαστικό, ουδέτερο β΄ κλίσης), κρεβατοκάμαρα-Voco: (1) καλώ-Is –ea -id: δεικτική αντωνυμία, μερικές φορές θεωρείται οριστική ή επαναληπτική, αυτός-Obiurgo –avi –atum -are (1): μαλώνω-Venio –veni – ventum – venire (4): έρχομαι-Praeripio –ripui –reptum –ripere (3): αρπάζω, κλέβω-Officium –ii (i): (ουδέτερο ουσιαστικό, β΄ κλίσης), καθήκον, δουλειά, τέχνη-Secreto: (επίρρημα) κρυφά-Hic –haec –hoc: (δεικτική αντωνυμία), αυτός.-Temerarius –a –um: ασυλλόγιστος-Factum –i: (ουδέτερο ουσιαστικό, β΄ κλίση), πράξη-Meus –a –um: δικός μου, δική μου, δικό μου (κτητική αντωνυμία α΄ προσώπου για έναν κτήτορα-Certus –a –um: βέβαιος ΘετικόςΣυγκριτικός certior –certior -certiusΥπερθετικός certissimus –a -um-Indicium –ii (i): (ουδέτερο ουσιαστικό, β΄ κλίση), απόδειξη, τεκμήριο-Amor –oris: (αρσενικό ουσιαστικό γ΄ κλίσης), αγάπη-Talis –is –e: (δεικτική αντωνυμία)τέτοιου είδους, τέτοιος-Molior –molitus sum –moliri (4): μηχανεύομαι, σχεδιάζω-Experior –pertus sum –periri: (αποθετικό 4), δοκιμάζω-Erga + αιτιατική-Volo –volui- velle: θέλω-Aequus –a –um: ίσος, δίκαιος (δευτερόκλιτο επίθετο, έχει παραθετικά) -Συγκριτικός: Aequior – aequior – aequius-Υπερθετικός: Aequissimus –a- um.-Animus –i: η ψυχή, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, β΄ κλίσης).-Fero –tuli –latum- ferre: υπομένω-Interimo – interemi –interemptum - interiměre (3): εξολοθρεύω, (ρήμα)-sententia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίση), άποψη, απόφαση.-Cedo –cessi –cessum –cedere (3): παραχωρώ + αφαιρετική


104


Μάθημα 50– Lectio QuinguagesimaΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ Η ΑΠΛΗΣΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΚΟΙ

ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Cum Servius Sulpicius Galba et Aurelius Cotta consules in senatu

contenderent uter adversus Viriathum in |Hispaniam mitteretur, magna

inter patres conscriptos dissensio erat, aliis pro Galba et aliis pro Cotta

dicentibus; solus P. Scipio Aemilianus cum toto senatu dissensit: «Neutrum»

inquit «mihi mitti placet, quia alter nihil habet, alteri nihil est satis». Nam

Scipio Aemilianus aeque malam imperii magistram iudicabat inopiam atque

avaritiam. Qua sententia graviter et sine ulla malevolentia dicta Scipio

obtinuit, ut neuter in provinciam mitteretur.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΌταν ο Σέρβος Σουλπίκιος Γάλβας και ο Αυρήλιος Κόττας ύπατοι φιλονικούσαν στη σύγκλητο ποιος από τους δύο να σταλεί στην Ισπανία εναντίον του Βιριάθου μεγάλη διαφωνία υπήρχε ανάμεσα στους συγκλητικούς επειδή άλλοι μιλούσα υπέρ του Γάλβα και άλλοι υπέρ του Κόττα· μόνος ο Πόπλιος Σκιπίων Αιμιλιανός διαφώνησε με όλη τη σύγκλητο: « Ούτε ο ένας» είπε «ούτε ο άλλος μου αρέσει να σταλεί, γιατί ο ένας δεν είχε τίποτα, στον άλλο τίποτα δεν είναι αρκετό. Γιατί ο Σκιπίων Αιμιλιανός θεωρούσε εξίσου κακή σύμβουλο της εξουσίας τη φτώχεια και την απληστία. Με αυτή τη γνώμη που ειπώθηκε με κύρος και χωρίς καμία κακοβουλία ο Σκιπίων πέτυχε ώστε ούτε ο ένας ούτε ο άλλος να σταλεί στην επαρχία.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ-Sum – fui –esse: είμαι, (βοηθητικό ρήμα).-Servius –ii (i): (αρσενικό ουσιαστικό, β΄ κλίσης), Σέρβιος, (κλητική Servi)-Sulpicius –ii (i): (αρσενικό ουσιαστικό, β΄ κλίσης), Σουλπίκιος, (κλητική Sulpici)-Galba –ae: (αρσενικό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), Γάλβας-Aurelius –ii (i): (αρσενικό ουσιαστικό, β΄ κλίσης), Αυρήλιος (κλητική Aureli)-Cotta –ae: (αρσενικό ουσιαστικό, α΄ κλίσης) Κόττας-Consul –ulis: ύπατος, (ουσιαστικό αρσενικού γένους, γ΄ κλίσης).-Senatus –us: Σύγκλητος, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, δ΄ κλίσης).Ανήκει στα Singularia tantum, δηλαδή δεν έχει πληθυντικό.-Contendo – tendi – tentum– tendĕre (3): φιλονικώ, αντιδικώ-Uter – utrae –utrum: (αντωνυμικό επίθετο), ποιος από τους δύο-Adversus –a –um: αντίξοος –η –ο Θετικός


105


Συγκριτικός Adversior –adversior -adversiusΥπερθετικός Advertissimus –a –um-Viriathus –i: Βιρίαθος (αρσενικό ουσιαστικό, β΄ κλίσης)-Hispania –ae: Ισπανία, (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης)-Mitto – misi – missum - mittĕre (3): στέλνω, ρίχνω-Magnus –a –um: ο μεγάλος, (τρικατάληκτο, δευτερόκλιτο επίθετο). Θετικός-Συγκριτικός: Maior – maior -maius -Υπερθετικός: Maximus –a –um. -Pater –tris: πατέρας, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης)-Patres –um: οι πατέρες, οι Συγκλητικοί, (αρσενικό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης – πληθυντικός του pater –tris)-Conscribo – scripsi – scriptum – scribĕre (3): γράφω-Dissensio –onis: (θηλυκό ουσιαστικό, γ΄ κλίσης), διαφωνία-Alius –alia –aliud: αόριστη επιθετική αντωνυμία, άλλος.-Dissentio –sensi –sensum –sentire (4): διαφωνώ-Solus –a –um: (αντωνυμικό επίθετο), μόνος]-Totus –a –um: (αντωνυμικό επίθετο), όλος-Senatus –us: Σύγκλητος, (αρσενικού γένους, ουσιαστικό, δ΄ κλίσης).Ανήκει στα Singularia tantum, δηλαδή δεν έχει πληθυντικό.-Neuter –neutra –um: (αντωνυμικό επίθετο), ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος-Placeo –placui –placitum –placère (2): αρέσω-Alter –altera –alterum: (αντωνυμικό επίθετο), ο ένας από τα δύο πρόσωπα-Habeo – habui – habitum – habère (2): έχω-Nihil: (αόριστη αντωνυμία, γένους ουδετέρου), τίποτα (Δεν έχει πληθυντικό)-Satis: (επίρρημα), αρκετά-Scipio –onis: Σκιπίων, (αρσενικό γ΄ κλίσης, κύριο όνομα).-Malo –malui –malle: προτιμώ-Imperium –ii (i): εξουσία-malus –a –um: κακός ΘετικόςΣυγκριτικός peior - peior - peiusΥπερθετικός pessimus –a -um-iudico –avi –atum –àre(1): κρίνω-Inopia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), φτώχεια, ένδεια (singularia tantum)-Avaritia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), πλεονεξία, απληστία-sententia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίση), άποψη, απόφαση.-Graviter: (επίρρημα τρόπου) με σοβαρότητα, με κύρος –gravius -gravissime-Ullus –a –um: (αντωνυμικό επίθετο), κανένας-malevolentia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), κακοβουλία-Dico –dixi –dictum –dicěre (3): λέγω, (ρήμα).-Obtineo –tinui –tentum –tinère (2): πετυχαίνω + ουσιαστική συμπερασματική-Neuter –neutra –um: (αντωνυμικό επίθετο), ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος-provincia –ae: (θηλυκό ουσιαστικό, α΄ κλίσης), επαρχία


106


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 ° Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:

Bello Latino T. Manlius consul nobili genere exercitui Romanorum praefuit. Is cum

aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent. Sed paulo post filius eius

castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est:

“Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano

virtute anteccellat.” Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi

permotus, iniussu consulis in certamen ruit et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis

spoliavit. Statim hostes fuga salutem petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset,

adulescentem, cuis opera hostes fugati erant morte multavit. (Μόρια 30)

Β. 1. Abiret, edixit, abstinerent, cernatur, Congrediamur, ruit, revertisset: Χρονική

αντικατάσταση των τύπων. (Μόρια 10)

2. Γραμματική ανάλυση των τύπων: Abiret, edixit, abstinerent, cernatur, Congrediamur,

ruit, revertisset (Μόρια 10)

3. Συντακτική αναγνώριση των τύπων: pugna, paulo, eventu, viribus, iniussu, hoste,

hasta, opera, morte. (Μόρια 10)

4. Να χαρακτηρισθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου και να δικαιολογηθεί

η εκφορά τους. (Μόρια 10)

5. Να κλιθούν οι συνεκφορές και στους δύο αριθμούς: Bello latino, nobili genere,

viribus suis, singularis proelii. (Μόρια 10)

6. Να γραφτούν οι αρχικοί χρόνοι όλων των ρημάτων του κειμένου και στις δύο φωνές

όπου είναι δυνατόν. (Μόρια 10)

7.Να γραφτούν όλα τα επίθετα στο γένους που βρίσκονται, στην αιτιατική πτώση του

ενικού και στη γενική και αφαιρετική του πληθυντικού και σε όλους τους βαθμούς.

(Μόρια 10)


107



Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt

urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. Tum

Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo

iure divisam, absens dictator est factus; is Gallos iam abeuntes secutus est: quibus

interemptis aurum omne recepit. Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam

Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde

tamen rogatus reversus est. (Μόρια 30)

Β.1. Να γίνει γραμματική ανάλυση των τύπων: flumen, legionibus, Brenno, duce,

divisam, abeuntes, interemptis, reversus est. (Μόρια 10)

2.Να γίνει χρονική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων: est factus, dedit, secutus est,

reversus est. (Μόρια 10)

3. Να γραφούν οι δάνειοι τύποι από την Ενεργητική φωνή των δοσμένων ρημάτων:

secutus est, reversus est. (Μόρια 10)

4. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις: Brenno duce, deletis, divisam, absens,

abeuntes, interemptis, appensum, rogatus. (Μόρια 10)

5. Να κλιθούν στην δοτική και την αφαιρετική του ενικού και του πληθυντικού τα

παρακάτω ουσιαστικά: pecuniam, praedam, aurum, exilium, factum, Romam, Gallos,

Pisaurum. (Μόρια 10)

6. Να μετατραπούν οι προτάσεις που έχουν πλάγια γράμματα, στην ιδιόμορφη απόλυτη

αφαιρετική:

Α. Rosa regina Latinorum erat. Latini Romam condet.

B. Cicero et Antonius consules erant. Catilina contra patriam coniuravit.

(Μόρια 10)

7. Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

- Αφού έσυρε τα βόδια στη σπηλιά (αφαιρετική απόλυτη), ο Κάκος κρύφτηκε.

- Αφού νίκησε τους Γαλάτες, ο Κάμιλλος ξαναγύρισε στην εξορία.

(Μόρια 10)


108


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 3 °Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:

Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; quin immo cum illa cubiculum

mariti intraverat, vivere filium simulabat, ac marito paersaepe interroganti, quid ageret

puer respondebat: «Bene quievit, libenter cibum sumpsit.» Deinde, cum lacrimae suae,

diu cohibitae, vincerent prorumperentque, egrediebatur; tum se dolori dabat et paulo

post siccis oculis redibat. Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat; fuerat

Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur. Erat anscensurus

navem; Arria milites orabat, ut simul imponeretur. Non impetravit: conduxit

piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est. (Μόρια 30)

Β. 1 Να κλιθούν οι τύποι και στους δύο αριθμούς (η αντωνυμία να κλιθεί στο γένους

που βρίσκεται.): funus, quid, puer, navem (Μόρια 10)

2. Να γραφούν οι τύποι στο συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό: Bene, libenter,

ingentem. (Μόρια 5)

3. ingentem: Να κλιθεί το θηλυκό γένους στο θετικό βαθμό και το ουδέτερο γένους στο

συγκριτικό βαθμό και στους δύο αριθμούς. (Μόρια 5)

4. Να αντικατασταθούν χρονικά τα ρήματα στην έγκλιση και στη φωνή που βρίσκονται:

quievit, vincerent. (Μόρια 10)

5. Να κλιθεί η Προστακτική του Ενεστώτα και του Μέλλοντα της φωνής στην οποία

βρίσκεται ο κάθε τύπος: prorumperent, cohibitae. (Μόρια 10)

6. egrediebatur: Να γραφούν οι μετοχές όλων των χρόνων (στην ονομαστική του ενικού

και των τριών γενών) και να κλιθεί η Υποτακτική Παρατατικού και η Προστακτική

Μέλλοντα. (Μόρια 15)

7. redibat: Να γραφούν το σουπίνο και το γερούνδιο στις πτώσεις τους και να κλιθεί η

μετοχή Ενεστώτα στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό. (Μόρια 5)

8.Να αναγνωριστούν οι προτάσεις στις οποίες περιέχονται τα παρακάτω ρήματα και να

αιτιολογηθεί ο τρόπος εισαγωγής και εκφοράς τους (όπου απαιτείται να αιτιολογηθεί

και η ακολουθία των χρόνων: ignoraretur, intraverat, ageret, imponeretur. (Μόρια 5)

9. Να μετατραπεί η πρόταση, “puer libenter cibum sumpsit” σε πλάγιο με εξάρτηση από

την πρόταση: Arria marito respondebat… (Μόρια 5)


109



Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad

concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego

clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil

miserius quam ipsa victoria: ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi

natura tales on sint, necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus tales sunt

semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis,

quorum auxilio victoria parta sit. (Μόρια 40)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ :

1. urbem, omnes, ego, bello, civili, ipsa, victoria exitus, iis, quorum: Να γραφούν η

γενική, η δοτική και η αφαιρετική πτώση αυτών των λέξεων στον άλλο αριθμό από

αυτόν στον οποίο βρίσκονται (στο γένους που βρίσκονται) (Μόρια 15)

2. misera, ferociores, impotentiores: Να γραφούν οι τρεις βαθμοί των επιθέτων αυτών

στην ονομαστική του ενικού και των τριών γενών και να σχηματιστούν τα

επιρρήματά τους και στους τρεις βαθμούς. (Μόρια 10)

3. Pertinerent, reddit, cogantur, fiant, parta sit: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στη

φωνή και στην έγκλιση που βρίσκονται (για τους περιφραστικούς τύπους να λάβετε

υπόψη το υποκείμενο) (Μόρια 10)

4. sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent: Να χαρακτηριστεί η

δευτερεύουσα πρόταση και να δικαιολογηθεί η έγκλιση και ο χρόνος του ρήματος.

(Μόρια 10)

5. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius.: Να χαρακτηριστεί η πρόταση, να

δικαιολογηθεί η έγκλισή της και να γίνει λεπτομερής σύνταξη (Μόρια 15)


110



Cum Accius ex urbe Tarentum venisset, ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat,

devertit ad eum. Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam suam, cui « Atreus»

nomen est, ei desideranti legit. Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae

scripsisset, sed videri tamen ea sibi duriora et acerbiora. «Ita est» inquit Accius «ut

dicis; neque id me sane paenitet; meliora enim fore spero, quae deinceps scribam. Nam

quod in pomis est, idem esse aiunt in ingeniis: quae dura et acerba nascuntur, post fiunt

mitia et iucunda. (Μόρια 40)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.α) venisset, recesserat, nascuntur: Να γίνει χρονική αντικατάσταση.

β) videri, dixit: Να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές όλων των χρόνων της

ενεργητικής φωνής. (Μόρια 18)

2.α) Να μεταφερθούν όλα τα προσηγορικά ουσιαστικά του κειμένου στην αντίστοιχη

πτώση του άλλου αριθμού (εφόσον υπάρχει ο αντίστοιχος τύπος) επίσης να γραφεί η

ονομαστική ενικού των ουσιαστικών αυτών.

β) grandi, minor, acerbiora, meliora, mitia : Να γραφεί ο ίδιος τύπος των επιθέτων

στους άλλους βαθμούς. (Μόρια 18)

3.qui & idem : Να γραφούν η αιτιατική και αφαιρετική ενικού και πληθυντικού και

των τριών γενών. (Μόρια 4)

4 α) Tarentum, aetate, multo, natu, cui, videri, sibi, idem & acerba: Να χαρακτηρισθούν

συντακτικά.

β) Cum Accius ex urbe Tarentum venisset: Nα χαρακτηριστεί η πρόταση και να

δικαιολογηθούν ο χρόνος και η έγκλισή της.

(Μόρια 20)


111



Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio quaerenti Ennium

ancilla eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse ei illum intus

esse (…) Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a ianua quaereret,

exclamanit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius indignatus (…)

«Quid?» inquit « Ego non cognosco vocem tuam?» Visne scire quid Nasica

responderit? « Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi

non esse; tu mihi ipsi non credis?» (Μόρια 40)


1.α) quaereret, cognosco, responderit : Να γίνει χρονική αντικατάσταση στη φωνή που

βρίσκονται τα ρήματα.

β) Visne: Να αναγνωριστεί ο τύπος και να κλιθεί το ρήμα στην έγκλιση του χρόνου που

βρίσκεται. (Μόρια 15)

2.α ) illum, ipsi: Να κλιθούν στον ενικό και στα τρία γένη.

β) se, te : Να γίνει γραμματική αναγνώριση.

(Μόρια 5)

3.α) Paucis diebus, homo impudens : Να κλιθούν στον αριθμό που βρίσκονται

β) impudens : Να σχηματισθεί το παράγωγο επίρρημα και να γραφούν τα παραθετικά

του επιρρήματος. (Μόρια 15)

4.α) eique, domi, a ianua, ancillae tuae: Να γίνει συντακτική αναγνώριση.

β) quid Nasica responderit: Να αναγνωριστεί το είδος της πρότασης, να δηλωθεί η

εξάρτησή της και να δικαιολογηθεί ο χρόνος και η έγκλιση του ρήματος.

(Μόρια 25)


112



Cerva alba (…) Sertorio a Lusitano quodam dono data erat. Sertorius omnibus persuasit

cervam (…)conloqui secum et docere, quae utilia factu essent. Si quid durius ei

videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat. Ea

cerva quodam die fugit et perisse credita est. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam

inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; praeterea praecepit ut eam postero die

repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis in cubiculum suum, dixit eis

visum in somno sibi esse cervam (…)ad se reverti. (Μόρια 40)


1.α)utilia : Να κλιθεί ο θετικός και ο συγκριτικός βαθμός του επιθέτου στον ενικό

αριθμό, στο γένους που βρίσκεται το επίθετο. β)durius : Να γραφούν τα παραθετικά του

επιθέτου στο ίδιο γένους και αριθμό και στην ίδια πτώση. Να σχηματιστούν οι τρεις

βαθμοί του παράγωγου επιρρήματος. (Μόρια 10)

2. militibus: Να αναγνωρισθεί και να κλιθεί στον ενικό αριθμό.

Somno: Να αναγνωρισθεί και να κλιθεί στον πληθυντικό αριθμό.

Eius: Να κλιθεί στον πληθυντικό αριθμό στο γένους που βρίσκεται.

Sibi: Nα κλιθεί στον πληθυντικό αριθμό στο πρόσωπο που βρίσκεται. (Μόρια 15)

3.praecepit, inventam esse: του πρώτου ρήματος να κλιθεί η προστακτική του ενεστώτα

και η υποτακτική του παρατατικού της ενεργητικής φωνής. Του δευτέρου ρήματος να

γραφεί το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής όλων των χρόνων της ενεργητικής

φωνής.

Conloqui: Να γραφούν όλοι οι τύποι της ενεργητικής φωνής του ρήματος. Από αυτούς

τους τύπους να κλιθούν μόνο το γερούνδιο και η υποτακτική. (Μόρια 12)

4. dono, docere, ei, a cerva, quodam die: Να αναγνωρισθούν συντακτικά.

Ea cerva quodam die fugit: Να μετατραπεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο με εξάρτηση από τη

φράση: Aliquis nuntiavit…

(Μόρια 33)


113



Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum ad intuendum, verum etiam

ad imitandum – scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt! Quas ego, cupidus bene

gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam. Colendo et cogitando

homines excellentes animum et mentem meam conformabam.

Caesar ex captivis cognoscit quae Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit.

Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat. Curat et

providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. Quam ob rem

epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. (Μόρια 40)


1. fortissimorum virorum, homines excellentes, mentem meam, equitibus Gallis: Να

γραφεί κατά ζεύγη η γενική και η αφαιρετική του ενικού και του πληθυντικού

αριθμού. (Μόρια 12)

2. α) multas, fortissimorum, bene: Να γραφούν οι αντίστοιχοι τύποι στους άλλους

αριθμούς β) Να κλιθεί στον πληθυντικό αριθμό το ουδέτερο του βαθμού των

επιθέτων multi – ae – a και fortis –is –e. (Μόρια 8)

3. Intuendum: Να γραφούν οι μετοχές και τα απαρέμφατα όλων των χρόνων.

Providet: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στην υποτακτική ίδιας φωνής.

intercepta: Να κλιθεί η προστακτική του ενεργητικού ενεστώτα και η υποτακτική του

μέσου παρατατικού. (Μόρια 12)

4.α) cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam: Να γίνει η γερουνδιακή έλξη.

β)… ut ad Ciceronem epistulam deferat: Να μετατραπεί η δευτερεύουσα πρόταση σε

κύρια πρόταση.(μετατροπή του πλάγιου λόγου σε ευθύ.)

(Μόρια 18)


114


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 9 ° Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu opera frustra impendebat; quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat “Oleum et operam perdidi”. Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutationem Caesar dixit: “Domi satis, salutationem talium audio”. Hic vero, iudices, et fuit in Asia et viro fortissimo, patri suo, magno adiumento in periculis, solacio in laboribus, gratulationi in victoria fuit. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. (Μόρια 40)


1. avis, iudices, viro, periculis, quandam: να γραφούν γενική αιτιατική και αφαιρετική πτώση ενικού και πληθυντικού των παραπάνω τύπων (Η αντωνυμία να γραφεί στο γένους που βρίσκεται. (Μόρια 10)

2. Α) parem: Να κλιθεί στο γένους που βρίσκεται στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό.

Magno: να κλιθεί το ουδέτερο γένους του συγκριτικού βαθμού στον ενικό και τον πληθυντικό αριθμό. (Μόρια 5)3. solebat: να γραφεί το α΄ και β΄ πληθυντικό πρόσωπο σε όλους τους χρόνους της

υποτακτικής.Attulit:να κλιθεί η προστακτική όλων των χρόνων και στις δύο φωνές.Respondebat: να γραφούν το σουπίνο, το γερουνδιακό και να κλιθεί το γερούνδιο.Vixit: να γίνει χρονική αντικατάσταση στη φωνή που βρίσκεται ο τύπος.Vidit: να γραφούν τα απαρέμφατα της παθητικής φωνής σε όλους τους χρόνους.

(Μόρια 15)4 α) Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες προτάσεις (φράσεις με ισοδύναμες χρονικές προτάσεις εισαγόμενες με τον ιστορικό σύνδεσμο cumcorvus salutationem didicit et sutor eum Caesari attulit.Audita sa lutationem Caesar dixit…β) si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus: να αναγνωριστεί ο υποθετικός λόγος, να χαρακτηριστεί και να μετασχηματιστεί έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση δυνατή ή πιθανή.

Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο της λέξης που βρίσκεται στην παρένθεση: corvus …………………….salutationem didicit (sutor)sutor ………………………salutationem docuit. (avis)

(Μόρια 30)


115


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 0 ° Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:Nullus locus amicitiae eis est. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, aquo se metui putet. Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus. Quodsi Forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem: “ Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram.”Postridie eius dei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit, eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset admiratio magna orta est. (Μόρια 40)


1.Ceciderunt: να γραφεί το τρίτο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού σε όλους τους χρόνους της οριστικής και της υποτακτικής στη φωνή που βρίσκεται ο τύπος.Ferunt: να κλιθούν ο παρατατικός υποτακτικής και ο μέλλοντας προστακτικής στην παθητική φωνή.Perisset: να κλιθεί η προστακτική ενεστώτα και του μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεται ο τύπος.Orta est: να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές του ρήματος. (Μόρια 15)2.locus, simulatione, tempus: να γραφούν η γενική, αιτιατική και αφαιρετική ενικού και πληθυντικού αριθμού.Inopes, exulantem: να γραφούν η γενική, αιτιατική και αφαιρετική ενικού και πληθυντικού αριθμού, στο γένους που βρίσκονται οι τύποι.Quis: να κλιθεί στο ουδέτερο γένους και στους δύο αριθμούς. (Μόρια 10)3.Nescio: να γραφεί το β΄ πρόσωπο πληθυντικού σε όλους τους χρόνους της οριστικής και της προστακτικής στη φωνή που βρίσκεται ο τύπος.Coluntur: να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές όλων των χρόνων στην ενεργητική και παθητική φωνή.Fit: να γραφεί το γ΄ πρόσωπο ενικού και πληθυντικού αριθμού σε όλους τους χρόνους της οριστικής στην ενεργητική φωνήIntellexi: να γραφεί το β΄ πρόσωπο ενικού αριθμού σε όλους τους χρόνους της οριστικής και της υποτακτικής στην ίδια φωνή που βρίσκεται ο τύπος. (Μόρια 20)4.Quodsi Forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem: «Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram.»: να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του αποσπάσματος (εξάρτηση, εισαγωγή, εκφορά, ακολουθία των χρόνων και χρήση).

dixit eis visum in somno sibi esse cervam ad se reverti: να γίνει συντακτική ανάλυση.(Μόρια 15)


116


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 1 ° Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt. Ille se in scamno assidenteni apud Focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit. Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt. Nam cum ad eum magnum pondus auri publica missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit: “Supervacaneae, ne dicam ineptae, legationis ministri, narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsum fieri locupletem; et mementote me ac acie vinci nec pecunia corrumpi posse.” (Μόρια 40)

B . Παρατηρήσεις. 1 α) Ille, se, eo, ipsum: Να γίνει λεπτομερειακή γραμματική αναγνώριση και να γραφεί η ίδια πτώση στον άλλο αριθμό β) ipsum: Να κλιθούν τα τρία γένη και στους δύο αριθμούς. (Μόρια 10)2.α) Die quodam, magnum pondus : Να κλιθούν και στους δύο αριθμούςβ) magnum: Να γραφεί η αφαιρετική του ενικού αριθμού, του συγκριτικού και υπερθετικού βαθμού και στα τρία γένη (Μόρια 10)3.praebuit, uteretur: Κάθε ρήμα να αντικατασταθεί χρονικά στην οριστική και στην υποτακτική (Μόρια 20)4.Die, spectandum, eo, pecunia: Να χαρακτηριστούν συντακτικά

(Μόρια 20)


117


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 2 ° Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:Unum fuisse Homero servum, tres Platoni, nullum Zenoni tradunt. Nemo vero eos miseretur, quod infeliciter vixerint. Menenius Agrippa, qui inter patres ac plebem publicae gratiae sequester fuit, aere collato funeratus est. Atilius Regulus, cum Poenos in Africa funderet, ad senatum scripsit mercenarium suum discessise et ab eo desertum esse rus, id senatui publice curari placuit, quoniam Regulus aberat.Cuius voluntati nemo obviam ire audebat; solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit. Quin etiam, cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae “Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse. (Μόρια 30)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. servum, Nemo, patres, plebem, rus, augur, ego, hostem: Να κλιθούν οι πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς των παραπάνω ονομάτων (Μόρια 10)

2. tradunt, vixerint, discessiset, audebat, instaret, dixit, noluit: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στα παραπάνω ρήματα στο β ΄ και γ΄ πληθυντικό και β΄ και γ΄ ενικό.

3. Funderet, iudicabo, audebat, instaret: Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο α΄ πληθυντικό και γ΄ πληθυντικό στη φωνή που είναι και στο χρόνο. (Μόρια 10)

4. Menenius Agrippa, qui inter patres ac plebem publicae gratiae sequester fuit, aere collato funeratus est. Να συνταχθεί η πρόταση (Μόρια 15)

5. Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse. Να συνταχθεί η πρόταση (Μόρια 25)

6. Τι γνωρίζετε για τις εναντιωματικές και παραχωρητικές προτάσεις. (Μόρια 5)7. Πώς εκφέρονται οι αιτιολογικές προτάσεις και γιατί; (Μόρια 5)


118


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 3 ° Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:Caecilia, uxor Meteli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expetabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: « ego libenter tibi mea sede cedo». Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium duxit. (Μόρια 30)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ : 1. Να κλιθούν στη γενική, δοτική καί αφαιρετική και στους δύο αριθμούς: more

prisco, omen nuptiale, filiae, longa mora, aliqua vox, mea sede, nocte.(Μόρια 20)

2. Να κλιθούν οι αντωνυμίες στο γένους ή στο πρόσωπο που είναι : tibi, is, quodam, sibi, hoc. (Μόρια 5)

3. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των παρακάτω ρημάτων στο β΄ ενικό και στο α΄ και γ΄ πληθυντικό πρόσωπο: petit, persedebat, cederet, audiretur, confirmavit.

(Μόρια 10)4. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των ρημάτων στο πρόσωπο και στη φωνή που

βρίσκονται: duxit, audiretur, fecit, cederet, cedo. (Μόρια 10)5. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις: sororis (1), nocte, congruens, standi, fessa,

libenter, paulo (Μόρια 5)6. Να αναγνωριστούν συντακτικά όλες οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου.

(είδος, εισαγωγή, εκφορά )(Μόρια 20)


119


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 4 ° Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:

Quin etiam cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae: « Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.

Curat et providet ne intercepta epistula nostra consilia ab hostibus cognoscantur. Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris mittit. Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat. In litteris scribit se cum legionibus celeriter adfore.

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium. (Μόρια 30)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ : 1. Instaret, cognoscantur: Να γίνει χρονική αντικατάσταση των τύπων στη φωνή που

βρίσκονται και νά γραφούν τα απαρέμφατα της ίδιας φωνής. (Στη χρονική αντικατάσταση να ληφθεί υπόψη και το υποκείμενό τους. (Μόρια 10)

2. Ιnterficiendo, resecandorum: Να γραφούν οι αρχικοί χρόνοι. (Μόρια 5)3. Circumsedisti: Να κλιθεί η προστακτική Ενεστώτα και Μέλλοντα της ίδιας φωνής.

(Μόρια 5)4. Abiciat: Να κλιθούν στην Παθητική φωνή η Οριστική καί Προστακτική Ενεστώτα

και η Προστακτική του Μέλλοντα. (Μόρια 5)5. Is, agmina, hostem, senex, corpore, urbem, quam rem, Graecis litteris, unguium : Να

γραφούν η αιτιατική και αφαιρετική ενικού αριθμού καί γενική και αιτιατική του πληθυντικού (στο ίδιο γένους όπου χρειάζεται) (Μόρια 10)

6. Eo, se(3): Να κλιθούν και στους δύο αριθμούς. (Στο πρόσωπο που βρίσκονται)(Μόρια 5)

7. Infirmo: Να γραφεί η ονομαστική ενικού του ίδιου γένους και στους τρεις βαθμούς του επιθέτου και να κλιθεί το αρσενικό γένους στο συγκριτικό βαθμό και στους δύο αριθμούς. Να γραφούν οι τρεις βαθμοί του αντίστοιχου επιρρήματος. (Μόρια 5)

8. Celeriter: Να γραφούν οι τρεις βαθμοί του επιρρήματος και να κλιθούν το αρσενικό γένους του αντίστοιχου επιθέτου στο θετικό βαθμό και το ουδέτερο γένους στο συγκριτικό βαθμό και στους δύο αριθμούς. (Μόρια 5

9. Να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις του κειμένου καί να δικαιολογηθούν ο χρόνος και η έγκλιση εκφοράς τους. (Μόρια 10)

10. Unguium resecandorum causa: Να μεταφερθεί στην ενεργητική φωνή(Μόρια 7).

11. Minitans, mihi, corpore, Italiam, a Mario, intercepta, ob rem, litteris, adfore, Clamore, in cubiculum, vocatus: Να αναγνωριστούν συντακτικά οι λέξεις.

(Μόρια 13)


120


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 5 ° Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:Curius et Fabricius, antiquissimi viri, et his antiquiores Horatii plane ac dilucide cum suis locuti sunt; non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis utebantur. Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae; atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore: «tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum.» (Μόρια 40)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ : 1. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων: locuti sunt; utebantur, vis,

consequaris, loquaris. (Μόρια 20)2. Να γραφτούν τα παραθετικά των παρακάτω τύπων: plane, dilucide, obsoleto, inepte,

honesta, bona, modesta, insolens, prae, antiqui. (Μόρια 15)3. Να κλιθεί η αντωνυμία: nemo & nihil (Μόρια 5)4. Να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες αιτιολογικές και τελικές προτάσεις του

κειμένου καί να δικαιολογηθούν ο χρόνος και η έγκλιση εκφοράς τους.(Μόρια 20)


121


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 6 ° (Ιούνιος 2003)

Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam

non aequo iure divisam, absens dictator est factus; is Gallos iam abeuntes secutus est: quibus interemptis aurum omne recepit. Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.

Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc. Noli spectare quanti homo sit. Parvi enim preti est, qui tam nihili est. Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi.

(Μόρια 40)


1.α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθάνα από τα παρακάτω ουσιαστικά:iure: τη δοτική και την αιτιατική ενικού αριθμούcivitati: τη γενική ενικού και την αφαιρετική πληθυντικού αριθμούhominem: την αφαιρετική ενικού και τη γενική πληθυντικού αριθμούscelus: τη δοτική ενικού και την ονομαστική πληθυντικού αριθμούrecuperatio: την αιτιατική και την αφαιρετική ενικού αριθμού

(Μόρια 5)

β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω αντωνυμίες:is: τη γενική ενικού και την αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο γένος που βρίσκεταιquibus: τη δοτική ενικού και την ονομαστική πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένοςhoc: τη γενική ενικού και την αιτιατική πληθυντικού αριθμού στο γένος που βρίσκεται

(Μόρια 6)

γ. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα και να συμπληρώσετε στα κενά του τους τύπους που ζητούνται (να διατηρηθεί το γένος, ο αριθμός και η πτώση)Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςparvi

gratius(Μόρια 4)

2.α. secutus est: Να γράψετε την υποτακτική στο ίδιο πρόσωπο και αριθμό σε όλους τους χρόνους (για τους περιφραστικούς τύπους να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο)

(Μόρια 5)β.Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τα παρακάτω ρήματα: Recepit: το β ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού στη φωνή που βρίσκεταιDedit: το γ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην ίδια φωνήDicitur: το ίδιο πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεταιRediit: το α ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στην ίδια φωνήInvestiga: την αφαιρετική πτώση του σουπίνουMitte: τα απαρέμφατα ενεστώτα και μέλλοντα στην παθητική φωνή.Deduc: το β πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα στη φωνή που βρίσκεταιNoli: το β ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου


122


Possit: το γ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής υπερσυντελίκου(Μόρια 10)

3.α. dictator, is, civitati, Romam, Epheso, preti: Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις παραπάνω λέξεις των κειμένων που σας δόθηκαν

(Μόρια 6)β. ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi: Να αναγνωρίσετε την παραπάνω δευτερεύουσα πρόταση και να αιτιολογήσετε τόν τρόπο εισαγωγής και εκφοράς της.

(Μόρια 5)γ. Noli spectare: Να εκφράσετε την απαγόρευση με άλλο τρόπο

(Μόρια 4)

4α. Noli spectare quanti homo sit: Για τη δευτερεύουσα πρόταση αυτής της περιόδου να δηλώσετε το είδος της, να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της και να τη μεταφέρετε στον ευθύ λόγο.

(Μόρια9)β. Tu hominem investiga: Να μετατρέψετε την πρόταση αυτή σε βουλητική εξαρτώμενη από τη φράση Cicero illum monebat (= ο Κικέρων συμβούλευε εκείνον).

(Μόρια 6)


123


Δ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 7 ° (Ιούνιος 2004)

Α. Να μεταφραστεί το παρακάτω κείμενο:Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi. honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum. Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit; patre imperatore libentissime meruisse pietatis fuit;Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Dianae, conloqui secum et docere, quae utilia factu essent. Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est.

(Μον. 40)B. Παρατηρήσεις1α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω συνεκφορές: Quam rem: ονομαστική πληθυντικού αριθμούaliquod dedecus: δοτική ενικού αριθμούeo bello: αιτιατική πληθυντικού αριθμούpatre imperatore: γενική πληθυντικού αριθμούeximiae pulchritudinis: αφαιρετική ενικού αριθμούquodam die: αιτιατική ενικού αριθμού (Μον. 12)

β. libentissime, utilia, durius: να γράψετε τους αντίστοιχους τύπους των άλλων βαθμών (Μον. 3)

2α. perisse: να γράψετε-τα τρία πρόσωπα του πληθυντικού αριθμού της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα- την ονομαστική και γενική ενικού και πληθυντικού αριθμού της μετοχής ενεστώτα του ουδετέρου γένους. (Μον. 5)

Β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τους παρακάτω τύπους:Obiecerunt: β ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα της παθητικής φωνήςconstituta est: γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνήςMeruisse: τον ίδιο τύπο του ενστώτα της ίδιας φωνήςdata erat: α πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα της ίδιας φωνήςpersuasit: το ίδιο πρόσωπο υποτακτικής παρατατικού της ίδιας φωνήςconloqui: τον ίδιο τύπο του μέλλοντα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο)docere: γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα της ίδιας φωνήςfactu: β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα της παθητικής φωνήςfugit: β ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώταcredita est: απαρέμφατο μέλλοντα της ίδιας φωνής (Μον. 10)

3.α. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να φαίνεται ο συντακτικός ρόλος της κάθε λέξηςAsiae: είναι ……………………… στο…………………………..Murenae: είναι ………………….. στο…………………………..Generi: είναι ……………………. στο…………………………..Dono: είναι ……………………... στο………………….………..Factu: είναι ……………………... στο………………….………..Sese: είναι ………………………. στο………………….………..

(Μον. 6)ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

124


Β. quae utilia factu essent:-Να αναγνωρίσετε το είδος και το συντακτικό ρόλο της παραπάνω δευτερεύουσας πρότασης (Μον. 3)-να αιτιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς της σύμφωνα με την ακολουθία των χρόνων (Μον. 4)- να τη μετατρέψετε στον ευθύ λόγο (Μον. 2)

4.α. Si quid durius ei videbatur, a cerva sese monitum esse praedicabatΝα αναγνωριστεί το είδος του υποθετικού λόγου και να γραφεί έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση αντίθετη του πραγματικού για το παρόν καθώς και υπόθεση δυνατή ή πιθανή (Μον. 9)b. quod imperandum militibus esset: Να αντικαταστήσετε τον τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας με τον αντίστοιχο τύπο του debeo + απαρέμφατο (μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική) (Μον. 6)


125


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 18 ο (Ιούνιος 2006)

A. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τα παρακάτω αποσπάσματα:

Τyrannis omnia semper suspecta atque sollicita sunt; nullus locus amicitiae eis est. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo se metui putet. Coluntur tamen simulatione dumtaxat ad tempus. Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem: «Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiam referre poteram».Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interfiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris praeripuisset officium.

(Μονάδες 40)

B. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τα παρακάτω ουσιαστικά και επίθεταΤyrannis:Omnia:Tempus:Simulatione:Inopes:Uxor: Viri:Ancillarum:Officium:

(Μονάδες 9)

β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω αντωνυμίες:Quis: Hoc:Neutris:Sui:Eam: (Μονάδες 6)

2α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τα παρακάτω ρηματικούς τύπους: Possit: γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώταColuntur: β ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ενεργητικής φωνήςFit: γ ενικό πρόσωπο υποτακτικής παρατατικούCeciderunt: α πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα της ίδιας φωνήςIntellegitur: απαρέμφατο μέλλοντα της ίδιας φωνήςDixisse: τον ίδιο τύπο της παθητικής φωνής (να ληφθεί υπ’ όψιν το γένος και ο αριθμός του υποκειμένου)Habuissem: β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδας φωνήςInterfiendo: β ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα της ενεργητικής φωνήςCognovisset: αφαιρετική του σουπίνουVulneravit: γενική γερουνδίουVenit: μετοχή ενεστώτα στην αιτιατική ενικού αριθμού του αρσενικού γένους


126


(Μονάδες 11)

β. ferunt: Να γράψετε το β ενικό και β πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής και προστακτικής ενεστώτας της ίδας φωνής

3α. Να συμπληρώσετε τα κενά, ώστε να φαίνεται ο συντακτικός ρόλος της κάθε λέξηςSollicita: είναι …………………… στο………………………….…....a quo: είναι ………………………. στο…………………………...…..Tarquinium: είναι ……………….. στο…………………………….....Referre: είναι ……………………... στο………………….………..uxor: είναι ……………………....... στο………………….………….ancillarum: είναι ………………… στο………………….………….in cubiculum: είναι ………………… στο………………….……….

(Μον. 7)b. Porcia, cultellum tonsorium quasi un guium resecandorum causa poposcit:Να δηλώσετε τον προσδιορισμό του σκοπού με τελική πρόταση (μονάδες 3), σουπίνο (μονάδες 2) και ad + αιτιατική γερουνδιακού (μονάδες 3) (Μον. 8)

4α. quam fuerint inopes amicorum: Quod tonsoris praeri puisset officium: Να αναγνωρίσετε το είδος των παραπάνω προτάσεων (Μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την έγκλιση και το χρόνο του ρήματος της καθεμιάς (Μονάδες 4) (Μον. 6)

β. Quodsi forte ceciderunt, tum intellegitur: Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και να τον διατυπώσετε έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση αντίθετη του πραγματικού για το παρόν (Μον. 6)

γ. Nullus locus amicitiae eis est: Να ξαναγράψετε την πρόταση, αφού την εξαρτήσετε από τη φράση Cicero dicit (Μον. 3)


127


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 19 ο (Ιούνιος 2001)

A. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τα παρακάτω αποσπάσματαEt si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi. honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum.Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset. Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magna orta est.

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1.α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:Postero:την αφαιρετική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο θηλυκό γένος και την αιτιατική πληθυντικού (και τους δύο τύπους) του υπερθετικού βαθμού στο ουδέτερο γένοςMagna:την αιτιατική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο αρσενικό γένος και το επίρρημα στο συγκριτικό και στον υπερθετικό βαθμό. (Μον. 6)1.β. aliquod: Να γράψετε την αιτιατική ενικού στα τρία γένη και την ονομαστική πληθυντικού στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος. Emissa: Να κλίνετε το γερούνδιο (Μον. 9)

2.α. obiecerunt, vidit. Constitua est:Να γράψετε τους παραπάνω τύπους στην υποτακτική του ενεστώτα και του παρατατικού (στο πρόσωπο, στον αριθμό και στη φωνή που βρίσκονται) (Μον. 6)

2.β. dixit: Να κλίνετε την προστακτική του ενεστώτα και στις δύο φωνές.Perisset: Να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα στον ενικό αριθμό και την οριστική του παρατατικού στον πληθυντικό αριθμό.Introrupisset: Να γράψετε την αιτιατική και την αφαιρετική του σουπίνουInventam esse: Να κλίνετε την υποτακτική του μέλλοντα της ενεργητικής φωνής (να ληφθεί υπ’όψιν το υποκείμενο) (Μον. 9)

3.α. Murenam laudare debemus: Να αντικαταστήσετε το debeo + απαρέμφατο με τον αντίστοιχο τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλώσετε το ποιητικόα ίτιο

(Μον. 6)3.β. ut eam postero die repente in eum locum emitteret: Να αναγνωρίσετε την παραπάνω πρόταση (είδος, εξάρτηση, χρόνος και έγκλιση εκφοράς) (Μον. 4)

3.γ. cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse: Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τους όρους της παραπάνω πρότασης. (Μον. 5)

4.α. admissis amicis: Να μετατρέψετε τη μετοχή στήν αντίστοιχή της δευτερεύουσα πρόταση (cum ιστορικός ή διηγηματικός + ρήμα) (Μον. 7)


128


4.β. Si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus: Να μετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι, ώστε να εκφράζει υπόθεση δυνατή ή πιθανή.

(Μον. 8)


129


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 20 ο ΘΕΜΑ ΑΝα μεταφράσετε τα αποσπάσματα:In sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: «ego libenter tibi mea sede cedo».«Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. Etsi senex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse.Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futura sum: at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet. (Μον. 40)ΘΕΜΑ Βα. sacello quodam, mea sede, libera patria, immatura mors, aliqua vox: Να γράψετε την αιτιατική ενικού και τη γενική πληθυντικού των παραπάνω συνεκφορών. (Μον. 10)

β. Να γράψετε την πτώση που ζητείται σε καθένα από τα παρακάτω ουσιαστικά:nocte: αιτιατική πληθυντικούfilia: δοτική πληθυντικούagmina: ονομαστική ενικούsenex: γενική πληθυντικούservitus: γενική ενικού (Μον. 5)

ΘΕΜΑ Γα. Να γράψετε τα παραθετικά των παρακάτω λέξεων: libera, diu, longa. (εκεί ακριβώς που βρίσκονται) (Μον. 5)β. Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:Standi: γ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα και του παρακειμένου στην ενεργητική φωνήMiniteris: το απαρέμφατο μέλλοντα και τη μετοχή ενεστώτα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο)Peperissem: β ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα και υποτακτικής παρατατικού στην παθητική φωνήPossum: β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα και υπερσυντελίκουfutura sum: να αναγνωριστεί γραμματικά ο τύπος και να γραφεί το γ πληθυντικό οριστικής μέλλοντα και συντελεσμένου μέλλοντα (αφού λάβετε υπ’ όψιν το υποκείμενο αυτού του τύπου μέσα στο κείμενο) (Μον. 10)

ΘΕΜΑ Δα. standi, fessa, sibi, loco, corpore, hostem, pati: να χαρακτηριστούν συντακτικά οι όροι. (Μον. 10)β. Licet mihi ostendas agmina militum: Να αναγνωρισθεί το είδος της δευτερεύουσας πρότασης και να αιτιολογηθεί ο τρόπος εκφοράς της (έγκλιση και χρόνο) (Μον. 5)

ΘΕΜΑ Εα. Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου που υπάρχει στην τελευταία περίοδο και να τον μετατρέψετε, ώστε να δηλώνει το απραγματοποίητο στο παρελθόν.

(Μον. 6)


130


β. semper tamen meminero …conservatam esse: να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική (Μον. 3)γ. Ego libenter tibi mea sede cedo: Να μετατραπεί σε πλάγιο λόγο με ρήμα εξέρτησης Caecilia respondit (Μον. 3)δ. congruens: να αναλυθεί η μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση.

(Μον. 3)


131


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 2 1 ο (Ιούνιος 2007)

Α. Να μεταφράσετε το παρακάτω κείμενο:Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi. honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum. Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit;Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit. Sic ergo vive, ut viri antlqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae; atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore (Μον. 40)

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1.α. Να γράψετε τις πτώσεις που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω συνεκφορές:Homo inepte: τη γενική και την αφαιρετική του ενικού αριθμούViri antiqui: τη δοτική και την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού. (Μον. 8)

β. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:rem: τη γενική του ενικού αριθμούmemoria: τη δοτική του ενικού αριθμούnomini: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμούflagitium: την αφαιρετική του ενικού αριθμούeo: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένοςtibi: τη γενική του ενικού αριθμού στο ίδιο πρόσωποaetatis: την αιτιατική του ενικού αριθμού (Μον. 7)

2.α. Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για καθένα από τα παρακάτω ρήματα:Habet: το β ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρακειμένου στην ίδια φωνήLaudare: το γ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του υπερσυντελίκου στην ίδια φωνήVixit: το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνήTaces: το β πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του παρατατικού στην ίδια φωνήDicis: το γ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα στην παθητική φωνή

(Μον. 10)Β. vidit: να γράψετε όλες τις πτώσεις του γερουνδίου και την αιτιατική του σουπίνου

(Μον. 5)

3.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τους παρακάτω όρους:Murena, gloria, ex Asia, placere, a C. Caesare (Μον. 10)

Β. quod a C. Caesare scriptum est:Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική (Μον. 5)

4.α. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit.

Να αναγνωρίσετε όλες τις παραπάνω προτάσεις του αποσπάσματος (μον. 2), να αιτιολογήσετε την έγκλιση των δευτερευουσών προτάσεων (μον. 3) και να χαρακτηρίσετε τον υποθετικό λόγο (μον. 2) (Μον. 7)


132


Β. Να χαρακτηρίσετε πλήρως συντακτικά τις λέξεις:Suspicionem:Luxuriae:Antiquitatem:Nostrae: (Μον. 8)


133


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 22 ο (Μάιος 2008)

Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam. Sic enim -laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo- me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit. Quin etiam cum Sulla minitans ei instaret, dixit is Sullae: «Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium. (Μον. 40)

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1.α. Να γράψετε τον ίδιο τύπο των παρακάτω λέξεων στον άλλο αριθμό: mihi, corporis, pericula, augur, hac, agmina, militum (Μον. 7)

β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: bene: τη γενική ενικού του επιθέτου στο αρσενικό γένος στο συγκριτικό και στον υπερθετικό βαθμό.excellentes: τον ίδιο τύπο στους άλλους βαθμούςomnes cruciatus: την αφαιρετική ενικούtantas dimicationes: την αφαιρετική πληθυντικού (Μον. 8)

2.α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθένα από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους: proponebam: την αφαιρετική του σουπίνουcolendo: το γ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής υπερσυντελίκου στην ίδια φωνήconformabam: το γ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής μέλλοντα στην παθητική φωνή obicere: το απαρέμφατο μέλλοντα στην παθητική φωνήpotui: το β πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής παρατατικούnoluit: το β πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής ενεστώταinstaret: τον ίδιο τύπο στην υποτακτική παρακειμένου στην ίδια φωνή.circumsedisti: το β πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής ενεστώτα στην παθητική φωνή. (Μον. 8)β. gerendi: να γράψετε τις μετοχές όλων των χρόνων στην ονομαστική ενικού του αρσενικού γένους στην ίδια φωνή.miniteris: να γράψετε το γ πληθυντικό πρόσωπο στην υποτακτική όλων των χρόνων

(Μον. 7)3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων:colendo, excellentes, mortis, parvi, obicere, solus, augur, Sullae, quibus, hostem.

(Μον. 10)β. licet mortem miniteris: Να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης, το συντακτικό ρόλο, τον τρόπο εισαγωγής και να αιτιολογήσετε την έγλιση και το χρόνο εκφοράς

(Μον. 5)

4.α. administrandi rem publicam:Να γίνει η γερουνδιακή έλξη και να διευκρινίσετε αν η έλξη είναι υποχρεωτική ή όχι

(Μον. 6)


134


β. Solus Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit:Να μετατρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο, αφού τον εξαρτήσετε από το Cicero dixit....

(Μον. 6)

γ. quas ego mihi proponebam: να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.(Μον. 3)


135


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 23 ο A. Να μετφραστούν τα κείμενα:Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a ianua quaereret, exclamanit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius indignatus (…) «Quid?» inquit « Ego non cognosco vocem tuam?» Visne scire quid Nasica responderit?Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas. Quin, homo inepte, taces, ut consequaris, quod vis? Sic ergo vive, ut viri antlqui, sed sic loquere, ut viri aetatis nostrae;Quamvis infesto et minaci animo perveneras, cur, cum in conspectu Roma fuit, tibi non succurrit: «intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniunx liberique»? Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur.Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset. Postridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1.α. Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:paucis diebus: γενική πληθυντικού αριθμούsermone obsoleto: γενική ενικού αριθμούaetatis nostrae: γενική πληθυντικού αριθμούminaci animo: κλητική ενικού αριθμούilla moenia: δοτική πληθυντικού αριθμούpenates mei: γενική πληθυντικού αριθμούconiunx: αιτιατική ενικού αριθμούeum locum: ονομαστική πληθυντικού αριθμούβ. vocem tuam: Να κλίνετε τη συνεκφορά στον αριθμό που βρίσκεται, αφού πρώτα τρέψετε την αντιστοιχία του πρώτου προσώπου.multis annis: Να κλίνετε τη συνεκφορά στον αριθμό που βρίσκεται, αφού πρώτα τρέψετε το επίθετο στο συγκριτικό βαθμό.

2α. Να μεταφέρετε τις παρακάτω λέξεις στους άλλους βαθμούς: paucis, aperte, inepte, infesto, postero.b. Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:quaereret: ο ίδιος τύπος στο μέλλοντα (Να ληφθεί υπ' όψιν το υποκείμενο)mentiebatur: β ενικό προστακτικής ενεστώταvis(ne): β πληθυντικό Οριστικής Ενεστώταresponderit: ο ίδιος τύπος στον Παρατατικόpeperissem: μετοχή Μέλλοντα oppugnaretur: γ ενικό Υποτακτικής Παρατατικού της παθητικής περιφραστικής συζυγίας (Να ληφθεί υπ' όψιν το υποκείμενο).Praecepit: β ενικό προστακτικής ενεστώτα και γ πληθυντικού προστακτικής Μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεταιFuturus esset: ο ίδιος τύπος στον ΕνεστώταPerisset: γενική ενικού ουδετέρου γένους της μετοχής ενεστώτα και αφαιρετική γερουνδίου


136


Reverti: απαρέμφατο παρακειμένου (Να ληφθεί υπ' όψιν το υποκείμενο)γ. loquaris: Να γράψετε τους ενεργητικούς τύπους (Να ληφθεί υπ' όψιν το υποκείμενο)inventam esse: Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους στην ίδια φωνή (Να ληφθεί υπ' όψιν το υποκείμενο)

3.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις λέξεις: diebus, se, cum matre, sermoneb. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις παρακάτω προτάσεις των κειμένων-quod Nasica tam aperte mentiebatur-Ego non cognosco vocem tuam?- Visne scire?-proinde quasi cum matre Evandri nunc perveneras

4a. Να εξαρτήσετε τις παρακάτω προτάσεις από τις φράσεις που βρίσκονται στην παρένθεση: -Visne scire quid Nasica responderit? (Rogabat)-Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris, sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas. (Is dixit)b. Στις παρακάτω φράσεις να τρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ:- …exclamanit Nasica se domi non esse- Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset.γ. Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur. Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου και στη συνέχεια να τον τρέψετε σε υπόθεση δυνατή ή πιθανή.δ. admissis amicis in cubiculum suum: Να αναλύσετε τη μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση εισαγόμενη με τον cum (ιστορικό – διηγηματικό).


137


ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ Α. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να τη βάλετε σε κύκλο1. Everto σημαίνει:α. ακολουθώβ. καταστρέφωγ. μοιράζω

2. Dico σημαίνει:α. μιλάωβ. διηγούμαιγ. λέω

3.Rogo συντάσσεται:α. με δύο δοτικέςβ. με αιτιατικήγ. με αιτιατική και δοτική

4.Το recipio ανήκει:α. στη β΄ συζυγίαβ. στη γ΄ συζυγίαγ. στη δ΄ συζυγία

5.Το Brenno στο κείμενο 21 είναι:α. δοτικήβ. αφαιρετικήγ. κλητική

6.το iure στο κείμενο 21 είναι:α. αφαιρετική του μέσουβ. αφαιρετική του τρόπουγ. αφαιρετική του οργάνου

7.Το abeuntes είναι μετοχή:α. αιτιατικής πληθυντικούβ. ονομαστικής πληθυντικούγ. γενικής ενικού

8. In exilio δηλώνει:α .εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό τόπουβ. εμπρόθετο επιρρηματικό προσδιορισμό κατάστασηςγ. εμπρόθετο επιρρηματικό χρόνου

9. Το coetus σημαίνει:α. χορείαβ. μέροςγ. θέση

10. Το consulo συντάσσεται:α. δοτική αντικειμενικήβ. δοτική χαριστικήΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

138


γ. δοτική του κρίνοντος

11. Ποια ομάδα ανήκει στην δ΄ κλίση:α. alius, coetus, numerusβ. coetus, corpus, virtusγ. coetus, motus, fructus

12. Ποιο από τα παρακάτω συντάσσεται με δοτική:α.pareoβ. speroγ. repono

13. Ποιο από τα παρακάτω επίθετα έχει παραθετικά:α. immortalisβ. fortisγ. sempiternus

14. Στο κείμενο 22 το deorum συντακτικά είναι:α. γενική υποκειμενική από το coetuβ. γενική διαιρετική στο coetuγ. γενική αντικειμενική από το coetu

15 To gloriae στο κείμενο 22 συντακτικά είναι:α. δοτικής πτώσης αντικείμενο στο serviamusβ. αφαιρετικής πτώσης αντικείμενο στο serviamusγ. γενική αντικειμενική από το posteritas

16. To sumo σημαίνει:α. παίρνωβ. δίνωγ. συγκρατώ

17. Το persaepe είναι επίρρημα:α. χρόνουβ. ποσούγ. τρόπου

18. To funus είναι ουσιαστικό:α. γένους αρσενικούβ. γένους θηλυκούγ. γένους ουδετέρου

19.Το paulo στο κείμενο 23 συντακτικά είναι:α. αφαιρετική του χρόνουβ. αφαιρετική του μέτρουγ. αφαιρετική της συχνότητας

20.Η μετοχή cohibitae στο κείμενο 23 συντακτικά είναι:α. αιτιολογικήβ. επιθετική


139


γ. χρονική

Β. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο της λέξης στην παρένθεση:1. Hercules-----------rogabat (Ego)2. Illi Graecos iam -----------------secutus erat (abeo)3. Brutus -----------------neglegit (puer)4. Zeno interrogaverat quid Plato -------------------(ago)5. ---------------------Paeto, Arria conduxit ingentem naviculam (aegroto)

Γ. Συστοιχίστε τις λέξεις της ομάδας Α με εκείνες της ομάδας Β.Α Β1. Interimo a. fero2 abeo b.Νομίζω3posteritas c. ελπίζω4. υπομένω d.μεταγενέστεροι5. νοικιάζω e. ανεβαίνω6. ascendo f. ζω7. puto g. φεύγω8.spero h.παίρνω9.vivo i. conduco10. sumo j. εξολοθρεύω

Δ. Πόσα και ποια είδη υποτακτικής έχουμε;Ποια η διαφορά μεταξύ υποτακτικής και οριστικής;Τι ονομάζουμε απόλυτη αφαιρετική;

Ε. Να μεταφραστούν οι προτάσεις στα λατινικά:1. Μετά την πράξη αυτή επέστρεψε στην εξορία2. Να ελπίζετε όσα θέλετε!3. Η Αρρία ήταν άρρωστη και πέθανε

ΣΤ. Ασκήσεις πολλαπλής επιλογής. Να βάλετε σε κύκλο τη σωστή απάντηση.1. To credo συντάσσεται:α. γενική + απαρέμφατοβ. αφαιρετική + απαρέμφατογ. δοτική + απαρέμφατο

2. To mentior σημαίνει:α. μεταχειρίζομαιβ. αναφωνώγ. λέω

3. In curiam (Κείμενο 25) σημαίνει:α. εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός από τόπουβ. εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός κίνηση σε τόπογ. εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου

4.O πληθυντικός muri σημαίνει:α. τοίχοι


140


β. τείχοιγ. τοίχοι & τείχοι

5.Το impleo σημαίνει:α. συμπληρώνωβ. γεμίζωγ. πληρώνω

6. Το cervicibus είναι αφαιρετική γένους:α. αρσενικούβ. θηλυκούγ. ουδέτερου

Ζ. Να γραφεί η σύνταξη των λέξεων1. ostendo2. confido3. inhaereo4. dignus5. scribo6. impleo7. depono8. interrogo9. credo

H. Τι είναι συντακτικά οι όροι:1. domi (K. 24)2. poetam (K. 24)3. ostendensque (K.25)4. ex arbore (K.25)5. constantia (K. 26)

Θ. Να μεταφράσετε στα λατινικά τις παρακάτω προτάσεις1. Ο Κάτωνας φέρνει στο κάστρο ένα βιβλίο2. Πάρα πολύ λυπημένη έγραψα αυτά3. Μην έχεις εμπιστοσύνη στα τείχη της πόλης Ι. Πως εκφράζεται η απαγόρευση στα λατινικά;

ΙΑ. Πολλαπλής επιλογής.1. Ποιο από τα παρακάτω επίθετα δεν έχει παραθετικά:α. Vietusβ. maturusγ. puter

2. Το videor συντάσσεται:α. με δοτικήβ. με αφαιρετικήγ. με γενική


141


3. Στο Κ. 28 το propter scelus είναι:α. εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίαςβ. εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίουγ. εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου

4..To doceo συντάσσεται:α. με αιτιατική + αιτιατικήβ. με αιτιατική + γενικήγ. με αιτιατική + δοτική5. Το curro συντάσσεται:α. με δοτικήβ. με αφαιρετικήγ. με γενική

ΙΒ. Να γραφτεί η γενική των ουσιαστικώνUrbeAetateTragoediamServusScelusLitterisHominemCorpusDiesLaus

ΙΓ. Εκφορά αιτιολογικών προτάσεων

ΙΔ. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στο ρήμα orabat στο β΄ ενικό και β΄ πληθυντικό.

IE. Να γραφτεί η σύνταξη των παρακάτω λέξεων1.edico2.lacesso3.spolio4.opera5.multo6.propono7.pro8.subvenio9.medeor

ΙΣΤ. Ποιοι είναι οι ονοματικοί τύποι ενός ρήματος;

ΙΖ. Ποια είναι τα παρεπόμενα ενός ρήματος;

ΙΗ. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος1.Illa edixit ut omnes pugna -------------(abstineo)2.-----------et--------------- homines excellentes animum et mentem meam conformabam (colo, cogito)


142


3.Quibus nemo potest -------------(medeor)4.Iudicia ------------- sunt (constitua)

ΙΘ. Να κλιθούν τα ουσιαστικά στον ενικό και τον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις:urbs, dictator, coetus, dies, pater, oculum, navis, lacrima, dominus, vox, domus, ficus.

1. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ-Ι.Α. Να μετατρέψετε στις παρακάτω προτάσεις την ενεργητική σύνταξη σε παθητική:

1) Itaque cavete periculum (25)2) Fiduciam deponite. (25)3) Tu hominem investiga, quaeso, summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso rediens tecum deduc. (28)4) atque id quod a C. Caesare scriptum est, habe semper in memoria et in pectore: «tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum» (41)5) Postea Plato quidam Sardianus hominem comprehendit et in custodiam (28)6) Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit (30)7) et adulescens fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit (31)8) Quam multas imagines fortissimorum virorum-non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum— scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt! (32)9) Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam. (32)10) Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam (32)11) Sic enim -laudem et honestatem solum expetendo, - me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui. (32)12) tum Arria dolori dabat (23)13) Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit. (36)14) Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit: (36)15) «Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsedisti; licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium». (40)16) non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatis suae verbis utebantur. (41)17) Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret. (47)18) Quid ergo non times ne istae te calvam faciant? (47)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ - ΙΙ.Α. Να μετατρέψετε στις παρακάτω προτάσεις την παθητική σύνταξη σε ενεργητική:1) Tum Camillus absens dictator est factus (a Romanis) (21)2) Nunc intellego, qui non videat coniurationem esse factam (a Catilina) (42)3) Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore (ab aliquo) (25)4) is fores reserari eosque intromitti iussit (a domesticis) (34)5) et mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse (36)6) Sulla senatum armatus coegerat ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur. (40)7) semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse (40)ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

143


8) Nescio enim quis possit diligere eum a quo se metui putet (44)9) Haec tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem defertur. (45)10) Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat. (48)11) Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat. (48)12) Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere; (48)13) Postridie eius diei Sertorius dixit eis visum in somno sibi esse cervam ad se reverti.(48)14) Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interfiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit (49)15) Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit (49)

Β. Στις παρακάτω προτάσεις να εκφράσετε την απαγόρευση με άλλον τρόπο:1)Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. (25)2) Noli spectare quanti homo sit (28)

Γ. Να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές έτσι ώστε η δευτερεύουσα πρόταση να δηλώνει: α) το προτερόχρονο στο παρελθόν, β) το υστερόχρονο στο παρόνVisne scire quid Nasica responderit? (24)

Δ. Στις παρακάτω προτάσεις να αναλύσετε τις υπογραμμισμένες μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις:-quibus interemptis aurum omne recepit (21)- Deinde, cum lacrimae suae, diu cohibitae vincerent prorumperentque, egrediebatur (23)- Tum Ennius indignatus, quod Nasica tam aperte mentiebatur, inquit (24)

E. Να μεταφερθεί ο ππαρακάτω υποθετικός λόγος στα υπόλοιπα είδη:-Αt contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet. (1ος υποθ. λόγος – Υπόθεση ανοιχτή στο παρόν) (43)


144


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ & ΤΩΝ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ 21 & 22 1. Singularis

Dativus: A. pecuniae, praedae, auro, exilio, facto, Romae, Gallo, Pisauro, ArdaeB: Bruto, Camillo, deo, numero, patriae, bono, viro, gloriae

Ablativus: Α. pecunia, praeda, auro, exilio, facto, Roma, Gallo, Pisauro, ArdaB: Bruto, Camillo, deo, numero, patria, bono, viro, gloria

Pluralis

Dativus: A. pecuniis, praedis, auris, exiliis, factis, Roma δεν έχει πληθυντικό, Gallis, Pisaurum δεν έχει πληθυντικό, Arda δεν έχει πληθυντικό.B: Brutis, Camillis, (deis) (diis) dis, numeris, patriis, bonis, viris, gloriis

Ablativus: Α pecuniis, praedis, auris, exiliis, factis, Roma δεν έχει πληθυντικό, Gallis, Pisaurum δεν έχει πληθυντικό, Arda δεν έχει πληθυντικό.B: Brutis, Camillis, (deis) (diis) dis, numeris, patriis, bonis, viris, gloriis

Σημείωση: Τα κύρια ονόματα δεν έχουν πληθυντικό γενικά. Γράφουμε τον πληθυντικό μόνο αν μας δίδονται σε πληθυντικό αριθμό στο κείμενο, εννοώντας τα ως έκφραση για οικογένεια (σόϊ)

2. Singularis Nominativus: exilium aurum deus virGenetivus: exilii (i) auri dei viriDativus: exilio auro deo viroAccusativus: exilium aurum deum virumVocativus: exilium aurum divus, dive, deus, (dee) virAblativus: exilio auro deo viro

PluralisNominativus: exilia aura (dei), (dii), di viriGenetivus: exiliorum aurorum deorum, deum virorum & virumDativus: exiliis auris (deis), (diis), dis virisAccusativus: exilia aura deos virosVocativus: exilia aura (dei), (dii), di viriAblativus: exiliis auris (deis), (diis), dis virisΣημείωση: To aurum-i δεν έχει πληθυντικό παρά μόνο όταν σημαίνει χρυσά αντικείμενα.

3.a)Κείμενο 21: deletis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, με υποκείμενο το legionibus, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος everterunt-Divisam: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο praedam, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος fuerat


145


-Absens: εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο Camillus του ρήματος factus est, εκφράζει πράξη σύγχρονη από εκείνη του ρήματος. -Abeuntes: χρονική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο Gallos του ρήματος secutus est, εκφράζει πράξη σύγχρονη από εκείνη του ρήματος-Interemptis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, με υποκείμενο το quibus, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος, recepit.-Appensum: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στό υποκείμενο quod του ρήματος dedit, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος.-Rogatus: χρονική μετοχή συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο hic του ρήματος reversus est, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος.

Β)Κείμενο 22: qui hanc … stabiliverunt. Πρόταση δευτερεύουσα αναφορική, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου stabiliverunt.-quod … rectissimum: Πρόταση δευτερεύουσα αναφορική ως επεξήγηση στο id, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, est.-quae volumus: Πρόταση δευτερεύουσα αναφορική ως αντικείμενο στο speremus, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, volumus.-quod acciderit: Πρόταση δευτερεύουσα αναφορική ως αντικείμενο στο feramus, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod και εκφέρεται με οριστική Mέλλοντα, acciderit.

4. SingularisN. Brennus Gallus Allia Romanus Roma Capitollium Ardea PisaurumG. Brenni Galli Alliae Romani Romae Capitollii/-i Ardeae PisauriV. Brenne Galle Allia Romane Roma Capitollium Ardea Pisaurum SingularisN. Brutus Camillus Decius Curius Fabricius ScipioG. Bruti Camilli Decii/-i Curii/-i Fabricii/-i ScipionisV. Brute Camille Deci Curi Fabrici Scipio

4 Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ : AMO –AMAVI –AMATUM -AMARE PRAESENS

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumAmo Amem _

Amàre Amans -ntis

Amas Ames AmaAmat Amet _Amamus Amemus _Amatis Ametis AmateAmant Ament _

IMPERFECTUM

Amabam AmaremAmabas AmaresAmabat AmaretAmabamus AmaremusAmabatis AmaretisAmabant Amarent

F Amabo Amaturus-a-um sim _


146


UTURUM

Amaturum–am–umEsse

Amaturos-as-a Esse

AmaturusAmaturaAmaturum

Amabis Amaturus-a-um sis AmatoAmabit Amaturus-a-um sit AmatoAmabimus Amaturi –ae -a simus _Amabitis Amaturi –ae -a sitis AmatoteAmabunt Amaturi -ae -a sint Amanto

PERFECTUM

Amavi AmaverimAmavisti AmaverisAmavit Amaverit AmavisseAmavimus AmaverimusAmavistis AmaveritisAmaverunt ,amavère Amaverint

PLUSQUAMPERFECTUM

Amaveram AmavissemAmaveras AmavissesAmaverat AmavissetAmaveramus AmavissemusAmaveratis AmavissetisAmaverant Amavissent

FUTURUMEXACTUM

AmaveroAmaverisAmaveritAmaverimusAmaveritisAmaverint

Gerundium SupinumGenetivus: amandi Accusativus : amatumDativus: amando Ablativus: amatuAccusativus: amandumAblativus: amando

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ : ROGO –ROGAVI –ROGATUM -ROGARE

PRAESENS

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumRogo Rogem _

rogàre Rogans -ntis

Rogas Roges RogaRogat Roget _Rogamus Rogemus _Rogatis Rogetis RogateRogant Rogent _

IMPERFECTUM

Rogabam RogaremRogabas RogaresRogabat RogaretRogabamus RogaremusRogabatis RogaretisRogabant Rogarent

FUTU

Rogabo Rogaturus-a-um sim _Rogaturum–am–umEsse Rogaturus

Rogabis Rogaturus-a-um sis RogatoRogabit Rogaturus-a-um sit Rogato


147


RUM Rogaturos-as-a

Esse

RogaturaRogaturum

Rogabimus Rogaturi –ae -a simus _Rogabitis Rogaturi –ae -a sitis RogatoteRogabunt Rogaturi -ae -a sint Roganto

PERFECTUM

Rogavi RogaverimRogavisti RogaverisRogavit Rogaverit RogavisseRogavimus RogaverimusRogavistis RogaveritisRogaverunt Rogavère

Rogaverint

PLUSQUAMPERFECTUM

Rogaveram RogavissemRogaveras RogavissesRogaverat RogavissetRogaveramus RogavissemusRogaveratis RogavissetisRogaverant Rogavissent

FUTURUMEXACTUM

RogaveroRogaverisRogaveritRogaverimusRogaveritisRogaverint

Gerundium SupinumGenetivus: Rogandi Accusativus: RogatumDativus: Rogando Ablativus: RogatuAccusativus: RogandumAblativus: Rogando

ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ – SUM

PRAESENS

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumSum Sim _

Esse (sens)

Es Sis EsEst Sit _Sumus Simus _Estis Sitis EsteSunt Sint _

IMPERFECTU

Eram EssemEras EssesErat EssetEramus EssemusEratis Essetis


148


M erant EssentFUTURUM

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumEro Futurus-a-um sim _

Futurum –am –um Esse

Futuros –as –a esse

FuturusFuturaFuturum

Eris Futurus-a-um sis EstoErit Futurus-a-um sit EstoErimus Futuri-ae-a simus _Eritis Futuri –ae-a sitis Estoteerunt Futuri –ae-a sint Sunto

P Fui FuerimER Fuisti FuerisFE Fuit Fuerit FuisseC Fuimus FuerimusTU Fuistis FueritisM Fuerunt ή fuère Fuerint

PLUSQUAMPERFECTUM

Fueram FuissemFueras FuissesFuerat FuissetFueramus FuissemusFueratis FuissetisFuerant Fuissent

FUTURUMEXACTUM

FueroFuerisFueritFuerimusFueritisFuerint

B΄ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗDELEO –DELEVI- DELETUM -DELEREPRAESENS

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumDeleo Deleam _

Delère Delens -ntis

Deles Deleas DeleDelet Deleat _Delemus Deleamus _Deletis Deleatis DeleteDocent Deleant _

IMPERFECTUM

Delebam DeleremDelebas DeleresDelebat DeleretDelebamus DeleremusDelebatis DeleretisDelebant Delerent

FUTURUM

Delebo Deleturus-a-um sim _deleturum–am–umEsse

deleturos-as-a Esse

DeleturusDeleturaDeleturum

Delebis Deleturus -a-um sis DeletoDelebit Deleturus -a-um sit DeletoDelebimus Deleturi –ae -a simus _Delebitis Deleturi –ae -a sitis DeletoteDelebunt Deleturi -ae -a sint Delento


149


PERFECTUM

delevi Deleverimdelevisti Deleverisdelevit Deleverit delevissedelevimus Deleverimusdelevistis Deleveritisdeleverunt, delevère Deleverint

PLUSQUAMPERFECTUM

deleveram Delevissemdeleveras Delevissesdeleverat Delevissetdeleveramus Delevissemusdeleveratis Delevissetisdeleverant Delevissent

FUTURUMEXACTUM

deleverodeleverisdeleveritdeleverimusdeleveritisdeleverint

Gerundium SupinumGenetivus: delendi Accusativus: deletumDativus: delendo Ablativus: deletuAccusativus: delendumAblativus: delendo

Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ : SPERO –SPERAVI –SPERATUM -SPERARE PRAESENS

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumSpero Sperem _

Speràre Sperans -ntis

Speras Speres SperaSperat Speret _Speramus Speremus _Speratis Speretis SperateSperant Sperent _

IMPERFECTUM

Sperabam SperaremSperabas SperaresSperabat SperaretSperaberus SperaremusSperabatis SperaretisSperabant Sperarent

FUTURU

Sperabo Speraturus-a-um sim _Speraturum–SperaturamSperaturumEsse

SperaturusSperaturaSperaturum

Sperabis Speraturus-a-um sis SperatoSperabit Speraturus-a-um sit SperatoSperabimus Speraturi –ae -a simus _Sperabitis Speraturi –ae -a sitis Speratote


150


MSperaturos-as-a Esse

Sperabunt Speraturi -ae -a sint Speranto

PERFECTUM

Speravi SperaverimSperavisti SperaverisSperavit Speraverit SperavisseSperavimus SperaverimusSperavistis SperaveritisSperaverunt, Speravère

Speraverint

PLUSQUAMPERFECTUM

Speraveram SperavissemSperaveras SperavissesSperaverat SperavissetSperaveramus SperavissemusSperaveratis SperavissetisSperaverant Speravissent

FUTURUMEXACTUM

SperaveroSperaverisSperaveritSperaverimusSperaveritisSperaverint

Gerundium SupinumGenetivus: Sperandi Accusativus : SperatumDativus: Sperando Ablativus: SperatuAccusativus: SperandumAblativus: Sperando

B ́ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ : PAREO –PARUI- PARITUM -PARERE PRAESENS

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumPareo Paream _

Parère Parens -ntis

Pares Pareas PareParet Pareat _Paremus Pareamus _Paretis Pareatis PareteParent Pareant _

IMPERFECTUM

Parebam PareremParebas PareresParebat PareretParebamus PareremusParebatis PareretisParebant Parerent

FU

Parebo Pariturus-a-um sim _pariturum–am–umParebis Pariturus-a-um sis Pareto


151


TURUM

Esse

parituros-as-a Esse

PariturusParituraPariturum

Parebit Pariturus-a-um sit ParetoParebimus Parituri –ae -a simus _Parebitis Parituri –ae -a sitis ParetoteParebunt Parituri -ae -a sint Parento

PERFECTUM

Parui ParuerimParuisti ParuerisParuit Paruerit paruisseParuimus ParuerimusParuistis ParueritisParuerunt, Paruère Paruerint

PLUSQUAMPERFECTUM

Parueram ParuissemParueras ParuissesParuerat ParuissetParueramus ParuissemusParueratis ParuissetisParuerant Paruissent

FUTURUMEXACTUM

ParueroParuerisParueritParuerimusParueritisParuerint

Gerundium SupinumGenetivus: parendi Accusativus: paritumDativus: parendo Ablativus: parituAccusativus: parendumAblativus: parendo

6.PRAESENS

ConiunctivusPutemPutesPutetPutemusPutetisPutent

IMPERFECTUM

PutaremPutaresPutaretPutaremusPutaretisPutarent

FUTURUM

Putaturus-a-um simPutaturus-a-um sisPutaturus-a-um sitPutaturi –ae -a simusPutaturi –ae -a sitisPutaturi -ae -a sint

PER

PutaverimPutaveris


152


FECTUM

PutaveritPutaverimusPutaveritisPutaverint

PLUSQUAMPERFECTUM

putavissemputavissesputavissetputavissemusputavissetisputavissent

4. Α) Κείμενο 21: Brenno: αφαιρετική απόλυτη ιδιόμορφη-Duce: επιθετικός προσδιορισμός στο Brenno-Diu: επίρρημα χρόνου-Dictator: κατηγορούμενο στο Camillus μέσω του συνδετικού ρήματος factus est.-In exilio: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατάσταση-pro quo: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει ανταλλαγή-civitati: αντικείμενο έμμεσο στο ρήμα dedit-Flumen: παράθεση στη λέξη Alliam-propter praedam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του αναγκαστικού αιτίουΒ) Κείμενο 22:- In coetu: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που μεταφορικά δηλώνει τον τόπο-Corpus: Υποκείμενο στο απαρέμφατο esse (ετεροπροσωπία)-Bonis: Δοτική Χαριστική από το consulamus-Mortale: Κατηγορούμενο στο Corpus μέσω του απαρεμφάτου esse-Virtutis: γενική υποκειμενική από το motus & gloriam-Motus: Υποκείμενο στο απαρέμφατο esse (ετεροπροσωπία)-Optimum: Κατηγορούμενο στο id μέσω του απαρεμφάτου esse-Deorum: γενική υποκειμενική από το coetu-Denique: επίρρημα χρόνου

8.Α)Rosa regina, Latini Romam condet.B) Cicerone et Antonio consulibus, Catilina contra patriam coniuravit.


153


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 21 & 22 & 231.Tum … reversus est : Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος είχε βρεθεί για αρκετό καιρό στην εξορία κοντά στην Αρδέα εξαιτίας της λείας από τους Βηίους που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, έγινε αρχιστράτηγος αν και απουσίαζε} αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες ενώ ήδη αποχωρούσαν: αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί έδωσε το όνομα στην πολιτεία} πράγματι λέγεται Πίσαυρο, γιατί εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από αυτήν την πράξη γύρισε στην εξορία, από όπου επέστρεψε όταν παρακλήθηκε.-Imitemur nostros … repono . Arbitremur … sempiternam esse : Ας μιμούμαστε τους δικούς μας Βρούτους, Καμίλλους, Δεκίους, Κουρίους, Φαβρικίους, Σκιπίωνες, αμέτρητους άλλους οι οποίοι στερέωσαν αυτήν την πολιτεία. Εγώ βέβαια τους δίνω μια θέση ανάμεσα στους αθάνατους θεούς. Ας πιστεύουμε τέλος ότι το σώμα των γενναίων ανδρών και των σπουδαίων ανθρώπων είναι θνητό, όμως οι δυνάμεις της ψυχής και η δόξα της ανδρείας είναι αιώνια.-Filius mortuus est. Huic …redibat : Ο γιος πέθανε. Η Αρρία του ετοίμασε κηδεία έτσι ώστε να αγνοείται από το σύζυγο} και όχι μόνο αυτό, αλλά ακόμη και όταν έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου προσποιόταν ότι ο γιος ζούσε, και στο σύζυγο που συχνά ρωτούσε τι έκανε το παιδί, απαντούσε: «Καλά κοιμήθηκε, με όρεξη έφαγε». Έπειτα , όταν τα δάκρυά της, που για πολύ καιρό είχαν συγκρατηθεί, τη νικούσαν και ξεσπούσαν, έβγαινε έξω} τότε παραδινόταν στη θλίψη και λίγο αργότερα επέστρεφε με τα μάτια στεγνά.

2. – Divisam: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο praedam, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος fuerat-quibus interemptis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, υποκείμενο μετοχής το quibus εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος, recepit.-Abeuntes: χρονική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο Gallos του ρήματος secutus est, εκφράζει πράξη σύγχρονη από εκείνη του ρήματος.

-In coetu: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που μεταφορικά δηλώνει τον τόπο-In numero: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που μεταφορικά δηλώνει τον τόπο-Rem publicam: αντικείμενο στο stabiliverunt-Equidem: επίρρημα τρόπου-Animi: γενική υποκειμενική από το motus-Hominum: γενική κτητική στο mortale-virtutis: γενική υποκειμενική από το motus & το gloriam-Esse: Αντικείμενο στο arbitremur

-a marito: ποιητικό αίτιο -Funus: αντικείμενο έμμεσο στο paravit-Vivere: ειδικό απαρέμφατο & αντικείμενο στο simulabat. (υποκείμενο απαρεμφάτου το filium –ετεροπροσωπία)-filium: υποκείμενο απαρεμφάτου, vivere –ετεροπροσωπία-Dolori: αντικείμενο έμμεσο στο dabat.-Diu: επίρρημα χρόνου-Cubiculum: αντικείμενο του ρήματος intraverat


154


3 . Singularis – Dativus Alliae, Romae, pecuniae, Ardeae, praedae, publicae, patriae, gloriae, Arriae, lacrimae, naviculaePluralis –Genetivus_____, ___, ______, ________, praedarum, publicarum, patriarum, gloriarum, _____,lacrimarum, navicularum.

5. Singularis Accusativus: Brennum, Gallum, Romanum, Capitollium, Camillum, exiliumVocativus: Brenne, Galle, Romane, Capitollium, Camille, exilium,

Accusativus: aurum, factum, numerum, virum, animum, maritum, filium, cubiculum.Vocativus: aurum, factum, numere, vir, anime, marite, fili, cubiculum.

Accusativus: puerum, cibum, oculum, το arma δεν έχει ενικό, Illyricum, Cladium, Paetum, ScribonianumVocativus: puer, cibe, ocule, Illyrice, Cladi, Paete, Scriboniane

PluralisGenetivus: Brennorum, Gallorum, Romanorum, το Capitollium δεν έχει πληθυντικό, Camillorum, exiliorum, aurorum (χρυσά αντικείμενα), factorum, numerorum, virorum, animorum, maritorum, filiorum, cubiculorum, puerorum, ciborum, oculorum, armorum, τα υπόλοιπα ουσιαστικά δεν έχουν πληθυντικό.

Accusativus: Brennos, Gallos, Romanos, Camillos, exilia, aura (χρυσά αντικείμενα), facta, numeros, viros, animos, maritos, filios, cubicula, pueros, cibos, oculos, armos6. Praesens-Indicativus OrasOratisImperfectum –IndicativusOrabasOrabatisFuturum-IndicativusOrabisOrabitisPerfectum-IndicativusOravistiOravistisPlusquamperfectum- IndicativusOraverasOraveratisFuturum Exactum- IndicativusOraverisOraveritis

7. Praesens-Coniunctivus RespondeamusRespondeantImperfectum – ConiunctivusResponderemus


155


ResponderentFuturum- ConiunctivusResponsuri –ae –a simusResponsuri –ae –a sintPerfectum- ConiunctivusRespoderimusResponderintPlusquamperfectum- ConiunctivusRespodissemusRespondissent

8. Praesens Indicativus: paretConiunctivus: pareatImperativus: ____

9. Perfectum Indicativus: dedisti, dedistisConiunctivus: dederis, dederitisImperativus: ____

10. sum – fui –esse-Divido –divisi –divisum -dividěre (3)-Fio – factus sum – fieri-Abeo- abii (ivi) –abitum –abire (4)-Sequor – secutus sum –sequi (3)-Interimo – interemi –interemptum - interiměre (3)-Recipio –recepi –receptum -recipěre (3)-Appendo –appendi - appensum –appenděre (3)-Dico –dixi –dictum –dicěre (3)-Do –dedi –datum –dàre (1): δίνω, (ρήμα).-Rogo –rogavi –rogatum –rogàre (1)-Revertor –reverti – reverti (3)-Revertor – reversus sum - reverti (3)-imitor – imitatus sum –imitari (1)-Stabilio- stabilivi- stabilitum- stabilire (4)-Repono –reposui –repositum -reponěre (3)-Arbitror – arbitratus sum – arbitrari (1)-Aegroto – aegrotavi –aegrotatum –aegrotàre (1)-Morior- mortuus sum – mori (3)-Paro –paravi –paratum –paràre (1)-Ignoro –ignoravi – ignoratum – ignoràre (1)-Intro –intravi –intratum – intràre (1)-Vivo- vixi –victum –vivĕre (3)-Simulo –simulavi –simulatum – simulàre (1)-Interrogo – interrogavi- interrogatum – interrogàre (1): ερωτάω-Ago –egi –actum –agĕre (3)-Respondeo – respondi –responsum – respondère (2)-Quiesco –quievi –quietum – quiescĕre (3)


156


-Sumo – sumpsi- sumptum - sumĕre (3)-Cohibeo –cohibui –cohibitum – cohibère (2)-Vinco –vici – victum - vincĕre (3)-Prorumpo – prorupi – proruptum - prorumpĕre (3)-Egredior – egressus sum –egrĕdi (3)-Do –dedi - datum –dàre (1):δίνω-Redeo - redii (ivi) - reditum – redire (4)

11. Κείμενο 21–Flumen: ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, γ΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής.-Urbem: ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής.-Dictator: ουσιαστικό αρσενικού γένους, γ΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής.-rogatus: μετοχή, γένους αρσενικού, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής, χρόνου Παρακειμένου, φωνής Παθητικής, συζυγίας α΄.Κείμενο 22.-Numero: ουσιαστικό, αρσενικού γένους, β΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής.-Gloriam: ουσιαστικό, θηλυκού γένους, α΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής.-pareamus: ρήμα, συζυγίας β΄, προσώπου α΄, αριθμού πληθυντικού, έγκλισης υποτακτικής, χρόνου Ενεστώτα, του ρήματος pareo –ui –itum –ere.(2)-Speremus: ρήμα, συζυγίας α΄, προσώπου α΄, αριθμού πληθυντικού, έγκλισης υποτακτικής, χρόνου Ενεστώτα, του ρήματος spero –avi –atum –are (1).Κείμενο 23-aegrotabat: ρήμα, συζυγίας α΄, προσώπου γ΄, αριθμού ενικού, έγκλισης οριστικής, χρόνου Παρατατικού, του ρήματος aegroto –avi –atum –are (1).-Maritus: ουσιαστικό, αρσενικού γένους, β΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής.-Cubiculum: ουσιαστικό, ουδετέρου γένους, β΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής.-Intraverat: ρήμα, συζυγίας α΄, προσώπου γ΄, αριθμού ενικού, έγκλισης οριστικής, χρόνου Υπερσυντελίκου, του ρήματος intro –avi –atum –are (1).-bene: επίρρημα τρόπου/ επιρρηματικός προσδιορισμός τρόπου, βαθμού θετικού.-lacrimae: ουσιαστικό, θηλυκού γένους, α΄ κλίσης, αριθμού πληθυντικού, πτώσης ονομαστικής.


157


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 21, 22, 23, 24 & 25.

1.) Κείμενο 21 Όταν ο Βρέννος ήταν αρχηγός, οι Γαλάτες κατατρόπωσαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον ποταμό Αλλία, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη της Ρώμης εκτός από το Καπιτώλιο, σαν αντάλλαγμα του οποίου πήραν τεράστιο χρηματικό ποσό. Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί έδωσε το όνομα στην πολιτεία} πράγματι λέγεται Πίσαυρο, γιατί εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από αυτήν την πράξη γύρισε στην εξορία, από όπου επέστρεψε όταν παρακλήθηκε.

Κείμενο 22Ας αγαπάμε την πατρίδα, ας υπακούουμε στη σύγκλητο, ας φροντίζουμε για τους καλούς πολίτες. Ας αδιαφορούμε για τα εφήμερα κέρδη, ας υπηρετούμε τη δόξα του μέλλοντος. Ας θεωρούμε ότι είναι άριστο αυτό που είναι το πιο σωστό}

Κείμενο 23Έπειτα, όταν τα δάκρυά της, που για πολύ καιρό είχαν συγκρατηθεί, τη

νικούσαν και ξεσπούσαν, έβγαινε έξω} τότε παραδινόταν στη θλίψη και λίγο αργότερα επέστρεφε με τα μάτια στεγνά.

Ο Σκριβωνιανός είχε πάρει τα όπλα εναντίον του Κλαυδίου στην Ιλλυρία} ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του και, αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός, τον οδηγούσαν σιδεροδέσμιο στη Ρώμη. Επρόκειτο να επιβιβαστεί σε πλοίο} Η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί με τον άντρα της.

Κείμενο 24Όταν ο Πόπλιος Κορνήλιος πήγε στον Έννιο τον ποιητή και σε αυτόν που ζητούσε τον Έννιο από την πόρτα η υπηρέτρια είπε ότι δεν ήταν αυτός στο σπίτι, ο Νασικάς κατάλαβε ότι αυτή είπε αυτό με διαταγή του αφεντικού της και ότι εκείνος ήταν μέσα. Μάθε τώρα τί έκανε αργότερα ο Νασικάς. Λίγες μέρες αργότερα όταν ο Έννιος πήγε στον Νασικά και σε αυτόν που τον ζητούσε από την πόρτα, ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι, αν και ήταν στο σπίτι.

Κείμενο 25Όταν όλοι είπαν ότι ήταν φρέσκο, είπε « Μάθετε ότι κόπηκε πριν από τρεις μέρες στην Καρχηδόνα. Τόσο κοντά στα τείχη της πόλης έχουμε τον εχθρό! Επομένως προσέξτε τον κίνδυνο, προστατέψτε την πατρίδα. Μην έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της πόλης. Να αποβάλετε την αυτοπεποίθηση που είναι υπερβολική σε σας. Μην πιστέψετε ότι κανένας θα φροντίσει για την πατρίδα, αν εσείς οι ίδιοι δεν φροντίσετε για την πατρίδα.

2.) Κείμενο 21α) Tum Camillus absens dictator est factus: κύρια πρόταση κρίσεως.β) qui diu … divisam: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση ως επιθετικός προσδιορισμός στο Camillus, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική Υπερσυντελίκου, fuerat.γ) is Gallos … secutus est: κύρια πρόταση κρίσεως.


158


Κείμενο 22α) Arbitremur … esse: κύρια πρόταση επιθυμίας.

Κείμενο 23α) Deinde egrediebatur: κύρια πρόταση κρίσεως.β) cum … vincerent: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, vincerent, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρατατικού, egrediebatur, και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.γ) (cum) prorumperentque: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, prorumperent, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρατατικού, egrediebatur, και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.δ) Tum … dabat: κύρια πρόταση κρίσεωςε) et paulo … redibat: κύρια πρόταση κρίσεως

Κείμενο 24α) Paucis … venisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, venisset, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρακειμένου, exclamavit, και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.β) eum … quaereret: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό σύνδεσμο cum (εννοείται ο cum) και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, quaereret, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρακειμένου, exclamavit, και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.γ) exclamavit … esse: κύρια πρόταση κρίσεωςδ) etsi domi erat: δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi και εκφέρεται με οριστική Παρατατικού, erat. Εκφράζει μία πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

Κείμενο 25α) Cum omnes … dixissent: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, dixissent, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρακειμένου, inquit, και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.β) Atqui … diem scitote … Carthagine: κύρια πρόταση επιθυμίαςγ) inquit: παρενθετική κύρια πρότασηδ) Tam … hostem: κύρια πρόταση κρίσεωςε) Itaque … periculum: κύρια πρόταση επιθυμίαςστ) tutamini patriam: κύρια πρόταση επιθυμίαςζ) Opibus … confidere: κύρια πρόταση επιθυμίαςη) Fiduciam deponite: κύρια πρόταση επιθυμίαςθ) quae nimia vobis est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση ως επιθετικός προσδιορισμός στο Fiduciam, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, est

Συντακτική αναγνώριση των όρων των παραπάνω προτάσεων:Κείμενο 21α) –est factus: ρήμα


159


-Camillus: υποκείμενο ρήματος-dictator: κατηγορούμενο στο υποκείμενο Camillus μέσω του συνδετικού ρήματος est factus-Absens: εναντιωματική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο, Camillus, του ρήματος est factus-Camillus: υποκείμενο μετοχής-Tum: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνουβ) fuerat: ρήμα-Qui: υποκείμενο ρήματος -Diu: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου-apud Ardeam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου -In exilio: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός κατάστασης -propter praedam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου -Veientanam: Επιθετικός προσδιορισμός στο praedam-Divisam: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο praedam-Aequo: επιθετικός προσδιορισμός στο iure-Iure: αφαιρετική του τρόπου.γ) secutus est: ρήμα-Is: Υποκείμενο ρήματος-iam: επίρρημα χρόνου-Abeuntes: χρονική επιρρηματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο is του ρήματος secutus est.-Is:υποκείμενο μετοχής

Κείμενο 22α) arbitremur: ρήμα- vos: εννοούμενο υποκείμενο ρήματος- esse (το πρώτο): ειδικό απαρέμφατο & αντικείμενο του ρήματος- Corpus: υποκείμενο του απαρεμφάτου, ετεροπροσωπία- Virorum: γενική κτητική στο corpus- Fortium: Επιθετικός προσδιορισμός στο Virorum- Mortale: κατηγορούμενο στο Corpus μέσω του συνδετικού ρήματος esse- Hominum: γενική κτητική στο corpus- Magnorumque: Επιθετικός προσδιορισμός στο Hominum- Esse (το δεύτερο) : ειδικό απαρέμφατο & αντικείμενο του ρήματος- Motus: υποκείμενο του απαρεμφάτου, ετεροπροσωπία- Gloriam: υποκείμενο του απαρεμφάτου, ετεροπροσωπία- sempiternam: κατηγορούμενο στο Gloriam μέσω του συνδετικού ρήματος esse- Animi: Γενική Υποκειμενική από το motus- Vero: επίρρημα τρόπου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου- Et: συμπλεκτικός σύνδεσμος- Virtutis: Γενική Υποκειμενική από το gloriam

Κείμενο 23- Deinde: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου- Egrediebatur: ρήμα - Illa: (εννοούμενο) υποκείμενο


160


- Cum: χρονικός σύνδεσμος- Vincerent: ρήμα- Lacrimae: υποκείμενο- Suae: επιθετικός προσδιορισμός στο lacrimae- Diu: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου- Cohibitae: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο lacrimae

- Prorumperentque: ρήμα- Lacrimae: υποκείμενο

- Tum: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου- Dabat: ρήμα- Illa: (εννοούμενο) υποκείμενο- Se: αντικείμενο άμεσο στο ρήμα dabat- Dolori: αντικείμενο έμμεσο στο ρήμα dabat

- Et: συμπλεκτικός σύνδεσμος- Redibat: ρήμα- Illa: (εννοούμενο) υποκείμενο- Paulo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς- Post: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου- Oculis: αφαιρετική του τρόπου- Siccis: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Oculis

Κείμενο24-venisset: ρήμα-Ennius: υποκείμενο του ρήματος venisset-Cum: σύνδεσμος χρονικός-Ad Nasicam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός κατεύθυνσης σε πρόσωπο-Post diebus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου-Paucis: επιθετικός προσδιορισμός στο diebus

-Et: συμπλεκτικός σύνδεσμος-Quaereret: ρήμα-Ennius: υποκείμενο του ρήματος Quaereret-Eum: αντικείμενο του ρήματος Quaereret-A ianua: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου

-Exclamavit: ρήμα-Nasica: υποκείμενο στο ρήμα exclamavit-Non esse: αντικείμενο στο ρήμα exclamavit & ειδικό απαρέμφατο-Se: υποκείμενο απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία)-Domi: επίρρημα τόπου

-Etsi: εναντιωματικός σύνδεσμος-Erat: ρήμα-Nasica: υποκείμενο στο ρήμα Erat


161


-Domi: επίρρημα τόπου

Κείμενο 25-Dixissent: ρήμα-Omnes: υποκείμενο του ρήματος dixissent-Cum: χρονικός σύνδεσμος-Esse: αντικείμενο & ειδικό απαρέμφατο-Ficum: (εννοούμενο) υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία)-Recentem: κατηγορούμενο στο εννοούμενο ficum μέσω του συνδετικού esse

-Inquit: ρήμα-Hic: υποκείμενο

-Scitote: ρήμα-Vos: (εννοούμενο) υποκείμενο-Decerptam esse: αντικείμενο & ειδικό απαρέμφατο-Ficum: (εννοούμενο) υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία)-Atqui: συμπληρωματικός σύνδεσμος-Ante diem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου-Tertium: επιθετικός προσδιορισμός στο diem-Carthagine: αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόπο

-Habemus: ρήμα-Nos: (εννοούμενο) υποκείμενο-Hostem: αντικείμενο-Tam: επίρρημα ποσού ή επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού-Prope: επίρρημα τόπου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου-A muris: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου

-Itaque: Συμπερασματικός σύνδεσμος-Cavete: ρήμα-Vos: (εννοούμενο) υποκείμενο-Periculum: αντικείμενο

-Tutamini: ρήμα-Vos: (εννοούμενο) υποκείμενο-Patriam: αντικείμενο

-Νolite: ρήμα-Vos: (εννοούμενο) υποκείμενο-Confidere: αντικείμενο & τελικό απαρέμφατο-Vos: (εννοούμενο) υποκείμενο (ταυτοπροσωπία)-Opibus: αφαιρετική του μέσου-Urbis: γενική κτητική στο urbis-Deponite: ρήμα-Vos: (εννοούμενο) υποκείμενο-Fiduciam: αντικείμενο

-Est: ρήμα-Quae: υποκείμενο


162


-Nimia: κατηγορούμενο στο quae μέσω του συνδετικού est-Vobis: Δοτική προσωπική κτητική

3.) Singularis

Nom. Urbs dictator coetus dies pater Oculus navisGen. Urbis dictatororis coetus diei patris Oculi navisDat. Urbi dictatori coetui /-u diei patri Oculo naviAcc. Urbem dictatorem coetum diem patrem Oculum navemVoc. Urbs dictator coetus dies pater Ocule navisAbl. Urbe dictatore coetu die patre Oculo nave/-i

PluralisNom. Urbes dictatores coetus dies patres Oculi navesGen. Urbium dictatorum coetuum dierum patrum Oculorum naviumDat. Urbibus dictatoribus coetibus diebus patribus Oculis navibusAcc. Urbes &

Urbisdictatores coetus dies patres Oculos naves &

navisVoc. Urbes dictatores coetus dies patres Oculi navesAbl. Urbibus dictatoribus coetibus diebus patribus Oculis navibus

Singularis

Nom. lacrima dominus vox domus ficusGen. lacrimae domini vocis domus &domi fici & ficusDat. lacrimae domino voci domui ficoAcc. lacrimam dominum vocem domum ficumVoc. lacrima domine vox domus ficeAbl. lacrima domino voce domo fico & ficu

PluralisNom. lacrimae domini voces domus fici & ficusGen. lacrimarum dominorum vocum domuum &

domorumFicorum & ficuum

Dat. lacrimis dominis vocibus domibus ficisAcc. lacrimas dominos voces domos ficos & ficusVoc. lacrimae domini voces domus ficiAbl. lacrimis dominis vocibus domibus ficis & ficubus

4.)Singularis

Dativus: Catoni, diei, curiae, fico, Carthagini, patri, arbori, muro (=τοίχος, τείχος), hosti, periculo, patriae, opi (= βοήθεια, δεν χρησιμοποιείται πολύ το ουσιαστικό στον ενικό), urbi, fiduciae, rei publicae, discrimini, bello.

PluralisDativus: ο Cato δεν έχει πληθυντικό, diebus, curiis, ficis, Carthago δεν έχει πληθυντικό, patribus (στον πληθυντικό σημαίνει πατέρες και συγκλητικοί), arboribus, muris


163


(=τείχη), hostibus, periculis, patriis, opibus (= δυνάμεις), urbibus, fiduciis, rebus publicis, discriminibus, bellis.

5.)Singularis

Accusativus: Cornelium, Nasicam, Ennium, poetam, ostium, ancillam, domum, dominum, diem, ianuam, vocem, hominem.

PluralisAccusativus: Τα κύρια ονόματα όπως το Cornelius, Nasica, Ennius δεν έχουν πληθυντικό, poetas, ostia, ancillas, domos, dominos, dies, ianuas, voces, homines.

6.)Singularis

Ablativus: Caecina, Paeto, marito, Arria, filio, funere, cubiculo, puero, cibo, lacrima, dolore, oculo, Scriboniano, το arma έχει μόνο πληθυντικό, Illyrico, Claudio, Roma, navi& nave, milite, navicula.

PluralisAblativus: Τα κύρια ονόματα όπως το Caecina, Paetus, Arria, Illyricum, Claudius, Roma & Scribonianus δεν έχουν πληθυντικό. maritis, filiis, funeribus, cubiculis, pueris, cibis, lacrimis, doloribus, oculis, armis, navibus, militibus, naviculis.

7.) Singularis

Genetivus: Bruti, Camilli, Decii-i, Curii-i, Fabricii-i, Scipionis, rei publicae, dei, coetus, numeri, patriae, senatus, fructus, posteritatis, gloriae, corporis, viri, hominis, animi, motus, virtutis.

PluralisGenetivus: Τα κύρια ονόματα δεν έχουν πληθυντικό, rerum publicarum, deorum & deum, coetuum, numerorum, patriarum, το senatus δεν έχει πληθυντικό, fructuum, posteritatium & posteritatum, gloriarum, corporum, virorum, hominum, animorum, motuum, virtutum.

8.) IndicativusPraesens: aegrotat movetImperfectum: aegrotabat movebatFuturum: aegrotabit movebitPerfectum: aegrotavit movitPlusquamperfectum: aegrotaverat moveratFuturum exactum: aegrotaverit moverit

ConiunctivusPraesens: dicantImperfectum: dicerentFuturum: dicturi sintPerfectum: dixerintPlusquamperfectum: dixissentFuturum exactum: ----------


164


InfinitivusPraesens: confidereImperfectum: --------Futurum: confisuros essePerfectum: confisos essePlusquamperfectum: ---------Futurum exactum:

9.)Praesens

Indicativus credit credunt

PraesensIndicativus habet

habent

PlusquamperfectumIndicativus intraverat intraverant

Coniunctivus credat credant

Coniunctivus habeat habeant

Coniunctivus intravisset intravissent

Imperativus ------------- Imperativus ------------- Imperativus -------------

PerfectumIndicativus conduxitConduxerunt & conduxere

PraesensIndicativus sperat sperant

PraesensIndicativus servit serviunt

Coniunctivus conduxerit conduxerint

Coniunctivus speret sperent

Coniunctivus serviat serviant

Imperativus ------------- Imperativus ------------- Imperativus -------------

10.)INFINITIVUSPRAESENS: dare, accipere, stabilire, sumere, venire, esseFUTURUM: daturum esse, accepturos esse, stabilituros esse, sumpturum esse, venturum esse, futura essePERFECTUM: dedisse, accepisse, stalivisse, sumpsisse, venisse, fuisse.

PARTICIPIUMPRAESENS: dans, accipiens, stabiens, sumens, veniens, sensFUTURUM: daturus, accepturi, stabilituri, sumpturi, venturus, futura.


165


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 25 & 26

1.) SINGULARIS Genetivus: Catonis Carthaginis Plinii –i Marcellini FundaniDativus: Catoni Carthagini Plinio Marcellino FundanoAccusativus: Catonem Carthaginem Plinium Marcellinum FundanumAblativus: Catone Carthagine Plinio Marcellino Fundano

Τα κύρια ονόματα δεν έχουν πληθυντικό.

2.)Προσηγορικά ονομάζονται τα συγκεκριμένα κοινά ουσιαστικάΚείμενο 25-PluralisAccusativus: Ficos –Ficus-SingularisAblativus: muro (στον ενικό σημαίνει τοίχος, τείχος)-PluralisAccusativus: pericula-PluralisNominativus: bellaΚείμενο 26-SingularisAccusativus: amicum, paedagogum

3.)Κείμενο 25-PluralisAccusativus: curias, hostes & hostis, patrias, publicas -PluralisAblativus: arboribus-PluralisGenetivus: urbium-PluralisDativus: patriisΚείμενο 26-PluralisAccusativus: salutes, valetudines-SingularisNominativus: filiae-PluralisAblativus: puellis- Singularis Accusativus: nutricem, cervicem

4.) Είναι Singularis tantum, δηλαδή δεν σχηματίζουν πληθυντικό τα ουσιαστικά που δηλώνουν αφηρημένες έννοιες και τα κύρια ονόματα. Τα κύρια ονόματα σχηματίζουν πληθυντικό όταν δηλώνουν οικογένειες ανθρώπων ή όνομα που φέρουν πολλοί άνθρωποι π.χ. Plinii: Πλίνιοι κατά τό ΓιώργηδεςCarthago, Fiducia, Plinius, Marcellinus, Fundanus, prudentia, gravitas, suavitas, patientia, constantia.ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

166


5.)Perfectum – Indicativus: attulerunt & attulerePraesens – Indicativus: Interrogamus, inquiunt, habes, sunt,Praesens – Coniunctivus: putesPlusquamperfectum - Coniunctivus: dixissetPraesens – Imperativus: scito, cave, noli, depone Perfectum – Coniunctivus: credideris, consuluerisPerfectum – Imperativus: memento

Κείμενο 26Praesens – Indicativus: (dicunt), scribimus. Perfectum – Indicativus: vidimus, tulerunt & tulerePlusquamperfectum - Indicativus: impleverantImperfectum – Indicativus: erant, inhaerebant, diligebant, lectitabant, ludebant.

6.) IndicativusPraesens: HabemusImperfectum: habebemusFuturum: habebimusPerfectum: habuimusPlusquamperfectum: habueramusFuturum exactum: habuerimus

ÌmperativusPraesens: caveteImperfectum: -----------Futurum: cavetotePerfectum: --------------Plusquamperfectum: -------------Futurum exactum: ----------------

IndicativusPraesens: VideoImperfectum: videbamFuturum: videboPerfectum: vidiPlusquamperfectum: videramFuturum exactum: videro

IndicativusPraesens: impletImperfectum: implebatFuturum: implebitPerfectum: implevitPlusquamperfectum: impleveratFuturum exactum: impleverit

IndicativusPraesens: InhaeretImperfectum: Inhaerebat


167


Futurum: InhaerebitPerfectum: inhaesitPlusquamperfectum: inhaeseratFuturum exactum: inhaeserit

7.)Ενεστώτας

Υποτακτική

Μέλλοντας

Προσ/κή β΄

Παρατ/κος

Οριστική

Παρακ/νος

Οριστική

Υπερ/κος

ΥποτακτικήInterrogo Interrogem Interrogato Interrogabam Interrogavi InterrogavissemPuto Putem Putato Putabam Putavi PutavissemCaveo Caveam Caveto Cavebam Cavi CavissemDeleo Deleam Deleto Delebam Delevi DelevissemDico Dicam Dicito Dicebam Dixi DixissemOstendo Ostendam Ostendito Ostendebam Ostendi OstendissemConfido Confidam Confidito Confidebam Confisus

sum

Confisus essem

Scribo Scribam Scribito Scribebam Scripsi ScripsissemImpleo Impleam Impleto Implebam Implevi ImplevissemInhaereo Inhaeream Inhaereto Inhaerebam Inhaeresi InhaeresissemDiligo Diligam Diligito Diligebam Dilexi DilexissemLectito Lectitem Lectitato Lectitabam Lectitavi Lectitavissemsum sim esto eram fui fuissem


168


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 27-34.1.)

SingularisNominativus Accius Roma Tarentum Pacuvius Atreus AesopusGenetivus Accii –i Romae Tarenti Pacuvii -i Atrei AesopiAblativus Accio Roma Tarento Pacuvio Atreo Aesopo

SingularisNominativus Epicureus Plato Ephesus Octavianus Caesar AsiaGenetivus Epicurei Platonis Ephesi Octaviani Caesaris AsiaeAblativus Epicureo Platone Epheso Octaviano Caesare Asia

SingularisNominativus Murena Manlius Graecus Latinus Africanus LiternumGenetivus Murenae Manlii-i Graeci Latini Africani LiterniAblativus Murena Manlio Graeco Latino Africano Literno

SingularisNominativus Scipio AugustusGenetivus Scipionis AugustiAblativus Scipione Augusto2.)Οι πλάγιες πτώσεις είναι η Γενική, η Δοτική, η Αιτιατική και η Αφαιρετική. Ενώ η Ονομαστική και η κλητική λέγονται ορθές.-Προσηγορικά ονομάζονται τα συγκεκριμένα κοινά ουσιαστικά.

SingularisGenetivus pomi Ingenii -iDativus pomo IngenioAccusativus pomum IngeniumAblativus pomo Ingenio

3.) Singularis PluralisNom. Grandis aetas Grandes aetatesGen. Grandis aetatis Grandium aetatium & aetatumDat. Grandi aetati Grandibus aetatibusAcc. Grandem aetatem Grandes aetates & aetatisVoc. Grandis aetas Grandes aetatesAbl. Grandi aetate Grandibus aetatibus

4.) Coniunctivus IndicativusPraesens: veniat recedit devertitur & devertitImperfectum: veniret recedebat devertebatur & devertebatFuturum: venturus sit recedet devertetur & devertitPerfectum: venerit recessit devertitPlusquamperfectum: venisset recesserat deverteratFuturum exactum: ------------ recesserit deverterit


169


Indicativus Coniunctivus Praesens: est est legit dicit scribatImperfectum: erat erat legebat dicebat scriberetFuturum: erit erit leget dicet scritpurus simPerfectum: fuit fuit legit dixit scripserimPlusquamperfectum: fuerat fuerat legerat dixerat scripsissetFuturum exactum: fuerit fuerit legerit dixerit ------------

IndicativusPraesens: dicis inquit paenitet spero scriboImperfectum: dicebas inquiebat paenitebat sperabam scribebamFuturum: dices inquiet paenitebit sperabo scribamPerfectum: dixisti inquit paenituit speravi scripsiPlusq/ctum: dixeras ------- paenituerat speraveram scripseramFuturum exactum: dixeris ------- paenituerit speravero scripsero

IndicativusPraesens: aiunt nascuntur fiunt gignunturImp/ctum: aiebant nascebantur fiebant gignebanturFuturum: --------- nascentur fient gignenturPerfectum: aierunt nata sunt facta sunt genita suntPlusq/ctum: -------- nata erant facta erant genita erantFuturum exactum: -- nata erunt facta erunt genita erunt

5.) A. Quaedam tragoedia Pacuvio desideranti lecta est a te.B. Quae scripta sunt a te sonora et grandia mihi esse videnturΓ. Meliora erunt quae deinceps scribentur a te.

6.) a ) . Cum … venisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου “venisset” γιατί εξαρτάται στην κύρια πρόταση από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου, «devertit» και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.Ubi … recesserat: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο «Tarentum» που εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi και εκφέρεται με οριστική χρόνου υπερσυντελίκου «recesserat».Qui…erat: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο «Accius» που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική χρόνου παρατατικού «erat».Cui … est: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο «tragoediam» που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cui και εκφέρεται με οριστική χρόνου ενεστώτα «est».Quae scripsisset: δευτερεύουσα αναφορική ουσιαστική πρόταση ως υποκείμενο στο απαρέμφατο esse, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με υποτακτική χρόνου υπερσυντελίκου «scripsisset», γιατί εξαρτάται στην κύρια πρόταση από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου, «dixit» και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.Ut dicis: δευτερεύουσα επιρρηματική απλή παραβολικοαναφορική πρόταση, εισάγεται με τον αναφορικό παραβολικό σύνδεσμο ut. Η πρόταση αυτή εκφράζει τον τρόπο γι’ αυτό στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρημα Ita. Εκφέρεται με οριστική «dicis»


170


χρόνου Ενεστώτα επειδή η σύγκριση (κύριας – δευτερεύουσας) αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα.Quae deniceps scribam: δευτερεύουσα αναφορική ουσιαστική πρόταση ως υποκείμενο στο απαρέμφατο fore, που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική χρόνου μέλλοντα «scribam».Quod in pomis est: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο «idem» που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod και εκφέρεται με οριστική χρόνου ενεστώτα «est».Quae gignuntur … mollia: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση που εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική χρόνου ενεστώτα «gignuntur».b.) vieta: κατηγορούμενο στο υποκείμενο quae μέσω του συνδετικού ρήματος gignuntur.Aetate: αφαιρετική του χρόνουDesideranti: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο ei. Υποκείμενο μετοχής το ei. / επιρρηματική αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο ei του ρήματος legit.Idem: υποκείμενο στο απαρέμφατο esse (ετεροπροσωπία).In ingeniis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει μεταφορικά τον τόπο.Multo: αφαιρετική του μέτρου ή της αναφοράς.

7.)Α. Cum Accius quandam tragoediam suam Pacuvio legisset, Pacuvius dixit sonora esse et grandia quae scripsisset.B. Neque id me paenitet, inquit Accius. Meliora ea scriptura esse deinceps spero.

8.)Singularis

Genetivus mensis Hominis dolorisDativus mensi Homini dolori

PluralisGenetivus Mensum -ium Hominum dolorumDativus Mensibus Hominibus doloribus

9.) Tibi: προσωπική αντωνυμία, β΄ πρόσωπο ενικού, πτώσης δοτική, αριθμού ενικού.Is: Οριστική ή επαναληπτική αντωνυμία, τριτόκλιτη και τρικατάληκτη, γένους αρσενικού, πτώσης ονομαστικής, αριθμού ενικού.Quidam: επιθετική αόριστη αντωνυμία, τριτόκλιτη και τρικατάληκτη, γένους αρσενικού, πτώσης ονομαστικής, αριθμού ενικού.Eum: Οριστική ή επαναληπτική αντωνυμία, τριτόκλιτη και τρικατάληκτη, γένους αρσενικού, πτώσης αιτιατικής, αριθμού ενικού.Tu: προσωπική αντωνυμία, β΄ πρόσωπο ενικού, πτώσης ονομαστικής, αριθμού ενικού.Te: προσωπική αντωνυμία, β΄ πρόσωπο ενικού, πτώσης αιτιατικής, αριθμού ενικού.Qui: αναφορική αντωνυμία, τριτόκλιτη και τρικατάληκτη, γένους αρσενικού, πτώσης ονομαστικής, αριθμού ενικού.Tanto: δεικτική αντωνυμία, τριτόκλιτη και τρικατάληκτη, γένους αρσενικού, πτώσης δοτικής, αριθμού ενικού.Nihil: αόριστη αντωνυμία, γένους ουδετέρου, πτώσης ονομαστικής, αριθμού ενικού.Ei: Οριστική ή επαναληπτική αντωνυμία, τριτόκλιτη και τρικατάληκτη, γένους αρσενικού, πτώσης δοτικής, αριθμού ενικού.


171


10.)Nolo – nolui - nollePRAESENS

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumNolo Nolim _

Nolle Nolens –ntis*

Non vis Nolis NoliNon vult Nolit _Nolumus Nolimus _Non vultis Nolitis NoliteNolunt Nolint _

IMPERFECTUM

Nolebam NollemNolebas NollesNolebat NolletNolebamus NollemusNolebatis NolletisNolebant Nollent

FUTURUM

Nolam _Noles NolitoNolet NolitoNolemus _Noletis NolitoteNolent Nolunto

PERFECTUM

Nolui NoluerimNoluisti NoluerisNoluit Noluerit NoluisseNoluimus NoluerimusNoluistis NolueritisNoluerunt, noluère Noluerint

PLUSQUAMPERFECTUM

Nolueram NoluissemNolueras NoluissesNoluerat NoluissetNolueramus NoluissemusNolueratis NoluissetisNoluerant Noluissent

FUTURUMEXACTUM

NolueroNoluerisNolueritNoluerimusNolueritisNoluerint

• Αντί της μετοχής nolens χρησιμοποιείται το επίθετο invitus= ακούσιος

11.) Cognoscor – Cognitus sum – Cognosci (3)Indicativus

Praesens Imperfectum Futurum Perfectum Plus/ctum Fut. Exactumcognoscitur cognoscebatur cognoscetur Cognitus

estCognituserat

Cognituserit

ConiunctivusPraesens Imperfectum Futurum Perfectum Plus/ctum Fut. Exactumcognoscatur cognosceretur Cognitus

sitCognitusesset


172


12.) H απαγόρευση εκφράζεται με δύο τρόπους: (α) noli, nolite + απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος, (β) ne + υποτακτική του Παρακειμένου (αντί του ne χρησιμοποιούνται διάφορες αρνητικές λέξεις, όπως nemo, numquam κτλ.)Α. Hominem noli investigare. – Hominem ne investigavistiB. Summa diligentia Romam noli mittere. - Summa diligentia Romam ne misistiC. Epheso rediens tecum noli deducere - Epheso rediens tecum ne deduxisti.

13.) Nostri: Ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο AesopiAesopi: Γενική κτητική στο servusServus: παραθετικός προσδιορισμός ή παράθεση στο LicinusNotus: επιθετικός προσδιορισμός στο LicinusRoma: αφαιρετική της απομάκρυνσηςAthenas: αιτιατική που δηλώνει κίνηση σε τόπο.Athenis: αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόποApud Patronem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το πλησίονEpicureum: επιθετικός προσδιορισμός στο PatronemPostea: επίρρημα χρόνουQuidam: επιθετικός προσδιορισμός στο PlatoSardianus: επιθετικός προσδιορισμός στο Plato Ex litteris: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει προέλευσηAesopi: γενική κτητική στο litteris ή γενική υποκειμενική από το litterisIn custodiam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόποEphesi: γενική που δηλώνει στάση σε τόποSumma: επιθετικός προσδιορισμός στο DiligentiaDiligentia: αφαιρετική που δηλώνει τρόποRomam: αιτιατική που δηλώνει κίνηση σε τόποEpheso: αφαιρετική που δηλώνει απομάκρυνσηCum te: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει συνοδείαParvi: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο pretiPreti: γενική της αξίαςQuanti: γενική της αξίαςTam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσούNihili: γενική της αξίαςPropter scelus: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιοPropter audaciam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιοServi: γενική υποκειμενική από το scelusTanto: επιθετικός προσδιορισμός στο doloreDolore: αφαιρετική οργανική του μέσου ή του τρόπουFugitivi: γενική αντικειμενική στο recuperatio

14.) Nostri: Ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο AesopiAesopi: Γενική κτητική στο servusAesopi: γενική κτητική στο litteris ή γενική υποκειμενική από το litterisEphesi: γενική που δηλώνει στάση σε τόποQuanti: γενική της αξίαςParvi: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο pretiPreti: γενική της αξίας


173


Nihili: γενική της αξίαςServi: γενική υποκειμενική από το scelusFugitivi: γενική αντικειμενική στο recuperatio

15.) Cum … cognovisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου “cognovisset” γιατί εξαρτάται στην κύρια πρόταση από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου, «comprehendit» και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.Quanti homo sit: δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση ως αντικείμενο στο «spectare». Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία Quanti και εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα «sit» γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Ενεστώτα «spectare» και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν.Qui tam nihili est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση ως υποκείμενο στο est της κύριας πρότασης. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, est.Ut … fugitivi: δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση, εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα “possit” γιατί εξαρτάται στην κύρια πρόταση από ρήμα Παρακειμένου, «adfectus est» με σημασία ενεργητική και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Οι συμπερασματικές επιρρηματικές εκφέρονται πάντα με υποτακτική (ιδιομορφία προς την ακολουθία των χρόνων) γιατί στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μία υποκειμενική κατάσταση.

16.)Ουσιαστικό επίθετο Αντωνυμία επίρρημα σύνδεσμοςscelus gratius nostri tam utpreti summa nihil postea vel

parvi tu sedtibi

17.)Singularis – Accusativus: corvosSingularis – Genetivus: sestertii –iPluralis – Nominativus: exemplaPluralis – Accusativus: oleuaPluralis – Nominativus: corvi Pluralis – Dativus: corvisSingularis – Genetivus: verbiPluralis – Genetivus: dominorumSingularis – Accusativus: verbum

18.) Homo: αρσενικού & θηλυκού γένουςVictor, imperator, sutor: αρσενικού γένουςSalutatio, avis, mens: γένους θηλυκούPluralis – Nominativus: homines, aves¹, sutores²Pluralis – Vocativus: victores, imperatoresPluralis – Accusativus: sutores¹, salutationes¹, mentes & mentis, aves² & avisPluralis – Ablativus: salutationibus²


174


Singularis – Genetivus: salutationis

19.) Singularis PluralisNominativus homo quidam homines quidamGenetivus hominis cuiusdam hominum quorundamDativus homini cuidam hominibus quibusdamAccusativus hominem quendam homines quosdamVocativus Η συνεκφορά δεν έχει κλητικήAblativus homine quodam hominibus quibusdam

20.) Praesens – Imperativus Futurum – Imperativus------ ----- ------ -------Dic Affer dicito affertoDicite Afferte dicito afferto

------ --------dicitote affertoteDicunto afferunto

21.) –Tenens: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο homo. Είναι σε πτώση ονομαστική γιατί είναι ομοιόπτωτος προσδιορισμός στο ουσιαστικό homo το οποίο είναι σε ονομαστική.-Audita: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή με υποκείμενο το salutationem. Είναι σε πτώση αφαιρετική γιατί είναι απόλυτη μετοχή.

22.) a.) –Cum Octavianus … rediret: Εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum γιατί εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού «rediret», λόγω εξάρτησης από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου, «occurit» και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν.-quotiescumque … respondebat: Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο quotiescumque και εκφέρεται με οριστική Παρατατικού, respondebat και δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν.Β.) –tenens: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο homo. Υποκείμενο μετοχής το homo.-Sestertium: γενική διαιρετική από το milibus. -Parem: επιθετικός προσδιορισμός στο salutationem.-Diu: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου-Dicere: αντικείμενο στο ρήμα solebat και τελικό απαρέμφατο. Υποκείμενο του το sutor (ταυτοπροσωπία)-Pecuniae:γενική ως συμπλήρωμα του επιθέτου cupidus-Post victoriam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου-Imperator: παράθεση στο Caesar.

23.) IndicativusPraesens: audio perdo occurrit discitImperfectum: audiebam perdebam oocurrebat discebatFuturum: audiam perdam occurret discetPerfectum: audivi perdidi occurrit didicitPlusq/ctum: audiveram perdideram occu(cu)rrerat didiceratFuturum exactum: audivero perdidero occu(cu)rrerit didicerit

Coniunctivus Indicativus Coniunctivus


175


Praesens: redeat solet doceatImperfectum: rediret solebat doceretFuturum: rediturus sit solebit docturus sitPerfectum: redierit solitus est docueritPlusq/ctum: redisset solitus erat docuissetFuturum exactum: -- solitus erit -----------24.) -Occurro–occurri (occucurri)–occursum– occurrĕre (3): +δοτική, πηγαίνω, να συναντήσω-Instituo - stitui –stitutum –stituĕre (3): + αιτιατική & απαρέμφατο, διδάσκω κάποιον κάτι-Emo – emi – emptum – emĕre (3):αγοράζω-Incito –avi –atum –àre (1) +αιτιατική του προσώπου & βουλητική πρόταση, παρακινώ κάποιον να-Avis –is: (ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης), πουλί (αφαιρετική ενικού –e & -i)-Disco – didici - discĕre (3)μαθαίνω-Fero - tuli – latum–ferre (3): φέρνω, προσφέρω-Talis –is –e: (δεικτική αντωνυμία)τέτοιου είδους, τέτοιος-Impendo – impendi – impensum – impendere (3):ξοδεύω

25.) (α) Singularis

Genetivus Iudicis viri Patris Laboris Accusatoris HonorisDativus Iudici viro Patri Labori Accusatori Honori

PluralisGenetivus Iudicum virorum Patrum* Laborum Accusatorum HonorumDativus Iudicibus viris Patribus Laboribus Accusatoribus Honoribus

*Στον πληθυντικό σημαίνει εκτός από πατέρες και οι Συγκλητικοί, οι Πατρίκιοι.

SingularisGenetivus Finis TriumphiDativus Fini Triumpho

PluralisGenetivus Finium TriumphorumDativus Finibus Triumphis

(b) – In periculis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης-luxuriae: γενική αντικειμενική στο suspicionem-Meruisse: Υποκείμενο στο fuit και ειδικό απαρέμφατο. Υποκείμενο του το εννοούμενο hunc (ετεροπροσωπία)-Ob rem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου-Laudare: αντικείμενο στο debemus και τελικό απαρέμφατο.-Susceptum: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο flagitium


176


-Imperatore: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο patre και μαζί αποτελούν αφαιρετική απόλυτη ιδιόμορφη-Pietatis: γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος-Triumphum: κατηγορούμενο στο Finem μέσω του συνδετικού fuisse.-Felicitatis: γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος

26.) Singularis – Ablativus: posteriorePluralis – Accusativus: postremas & postumasPluralis – Accusativus: postrema & postuma

27.) Singularis – Accusativus: maioremPluralis – Accusativus: maioresMagne – maius – maxime.

28.) Praesens – Coniunctivus Imperfectum - ConiunctivusObiciauntur ObicereturVideatur VidereturConstituatur Constitueretur

29.) GerundiumGenetivus: habendi Videndi debendi vivendi obiciendiDativus: habendo Videndo debendo vivendo obiciendoAccusativus: habendum Videndum debendum vivendum obiciendumAblativus: habendo Videndo debendo vivendo obiciendo

GerundiumGenetivus: merendiDativus: merendoAccusativus: merendumAblativus: merendo

30.) PerfectumIndicativus Coniunctivus Imperativus Fuisti Fueris -----------Fuimus Fuerimus -----------

PraesensIndicativus Coniunctivus Imperativus Habes Habeas HabeHabemus Habeamus -------

Debes debeas debeDebemus debeamus ------

PerfectumIndicativus Coniunctivus Imperativus Vidisti videris ------------Vidimus viderimus ------------

Vixisti vixeris ------------


177


Viximus vixerimus ------------

Obiecisti Obicieris -------------Obiecimus Obicierimus -------------

Constituta es Constituta sis -------------Constitutae sumus Constitutae simus -------------

31.) Η δοτική του σκοπού ή του αποτελέσματος είναι η ιδιομορφία της λατινικής. Είναι δοτική αφηρημένου ουσιαστικού (πρόκειται για στερεότυπες δοτικές όπως: exemplo, auxilio, usui κτλ.) και τη συναντάμε συνήθως μαζί με το ρήμα sum (κατηγορηματική). Μπορεί να προσδιορίζεται από επίθετο·δίπλα της μπορεί να υπάρχει και άλλη δοτική (χαριστική, αντιχαριστική, ηθική ή του έμμεσου αντικειμένου).

32.) Viro: δοτική προσωπική χαριστική στο patri ή παράθεση στο patriFortissimo: επιθετικός προσδιορισμός στο viroPatri: επεξήγηση στο viro ή δοτική προσωπική χαριστική στο viroSuo: επιθετικός προσδιορισμός στο patriMagno: επιθετικός προσδιορισμός στο AdiumentoAdiumento: δοτική κατηγορηματική του σκοπούSolacio: δοτική κατηγορηματική του σκοπούGratulationi: δοτική κατηγορηματική του σκοπούLuxuriae: γενική αντικειμενική από το suspicionemAsiae: γενική επεξηγηματική στο nomenMurenae: αντικείμενο έμμεσο στο obieceruntFamiliae: δοτική χαριστική στο lausGeneri: δοτική χαριστική στο memoriaNomini: δοτική χαριστική στο gloriaVirtutis: γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματοςPietatis: γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματοςStipendiorum: γενική υποκειμενική στο finemFelicitatis: γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος

33.) (α) Amicus meus mihi adiumento fuit.(β) Libri nobis magno usui sunt(γ) Iniussu patris sui adulescens cum Latino milite pugnavit(δ) Adulescens a patre suo morte multatus est.

34.) Nobile – nobilius – nobilissime- paulum – minius – minime- singulare (δεν έχει παραθετικά)- forte – fortius – fortissime

35.) Praesum + δοτική obicio + αιτιατική + δοτικήEdico + βουλητική πρόταση interest + γενική του προσώπου +απαρ/τοAbstineo + αφαιρετική doceo + 2 αιτιατικέςLacesso + αιτιατική + δοτική occurro + δοτικήIniussu + γενική instituo + αιτιατική + απαρέμφατοAntecello + δοτική + αφαιρετική cupidus + γενική ως συμπλήρωμα επιθέτουSpolio + αιτιατική του προσώπου + αφαιρετικήΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

178


Propono + αιτιατική + δοτική

36.) SingularisNom. Bellum Latinum nobile genus sua visGen. Bellum Latini nobilis generis ---- ----Dat. Bellum Latino nobili generi ---- ----Acc. Bellum Latinum nobile genus suam vimVoc. Bellum Latinum nobile genus ---- ----Abl. Bello Latino nobili genere sua vi

PluralisNom. Bella Latina nobilia genera suae viresGen. Bellorum Latinorum nobilium generum suarum viriumDat. Bellis Latinis nobilibus generibus suis viribusAcc. Bella Latina nobilia genera suas vires/-isVoc. Bella Latina nobilia genera ---- ----Abl. Bellis Latinis nobilibus generibus suis viribus

Singularis PluralisNom. singulare proelium singularia proeliaGen. singularis proelii/-i singularium proeliorumDat. singulari proelio singularibus proeliisAcc. singulare proelium singularia proeliaVoc. singulare proelium singularia proeliaAbl. singulari proelio singularibus proeliis

37.) Praesum – praefui – praeesseΔεν έχει παθητική φωνή

Abeo – abii (abivi) –abitum – abireΔεν έχει παθητική φωνή

Edico – edixi – edictum – edicere (3)Edicor – edictus sum – edici

Abstineo – abstinui – abstentum – abstinere (2)Astineor – abstentus sum – absteneri

Praeterequito – Praeterequitavi – Praeterequitatum – Praeterequitare (1)Praeterequitor – Praeterequitatus sum – Praeterequitari

Lacesso – lacessivi – lacessitum – lacessere (3)Lacessor – lacessitus sum – lacessi

Δεν έχει ενεργητική φωνή γιατί είναι αποθετικόCongredior – Congressus sum – congredi (3)

Cerno – crevi – cretum – cernere (3)Cernor – conspectus sum – cerni

Antecello – antecellere (3)


179


Antecellor – antecelli

Ruo – rui – rutum – ruere (3)Ruor – rutus sum – rui

Transfigo – transfixi – transfixum – transfigere (3)Transfigor – transfixus sum - – transfigiSpolio – spoliavi – spoliatum – spoliare (1)Spolior – spoliatus sum – spoliari

Peto –petivi (petii) – petitum – petere (3)Petor – petitus sum – peti

Δεν έχει ενεργητική φωνή γιατί είναι αποθετικόRevertor – reverti (reversus sum) – reverti (3)

Fugo – fugavi – fugatum –fugare (1)Fugor – fugatus sum – fugari (1)

Multo – multavi –multatum –multare (1)Multor – multatus sum – multari

38.) SingularisAccusativus: Nobile nobilius nobilissimum

Singulare --------- ------------Latinum --------- ------------Fortis fortior fortissimus

PluralisGenetivus: Nobilium nobiliorum nobilissimorum

Singularium --------- ------------Latinorum --------- ------------Fortium Fortiorum fortissimorum

Ablativus: Nobilibus nobilioribus nobilissimisSingularibus --------- ------------Latinis --------- ------------Fortibus fortioribus fortissimis

39.) Γενική

ενικ.

Αφ.

Ενικού

Γενική Πλ. Αιτ. Πλ.. Αφ. πλ.

Bello belli bello bellorum bella bellisConsul Consulis Consule Consulum Consules ConsulibusNatus nati nato natorum natos natisexercitui exercitus exercitu exercituum exercitus exercitibusCastris castri castro castrorum castra castrisPugna Pugnae Pugna Pugnarum pugnas pugnisFilius Filii/-i filio filiorum filios filiisVerbis verbi verbo verborum verba verbisCupiditate Cupiditatis Cupiditate Cupiditatium Cupiditates Cupiditatibus


180


& Cupiditatum &Cupiditatis

Morte mortis morte mortium Mortes/-is mortibusHasta hastae hasta hastarum hastas hastisViribus --------- Vi Virium Vires/-is ViribusVirtute virtutis virtute virtutum virtutes virtutibusDuce ducis duce ducum duces ducibusArmis ---------- --------- armorum arma armisHoste hostis hoste hostium hostes/-is hostibuseum eius eo eorum eos Eis (iis, is)

40.)

Υποτ. Ενεστ.

Ορ. Υπερ/κου.

Προστ. Μέλλοντα.

Υποτ. Παρακ/νου

Ορ. Μέλλοντα. Συντ/νου.

Praefuit praetest praefuerat praeesto praefuerit praefueritAbiret abeat abierat abito abierit abieritEdixit edicat edixerat Edicito edixerit edixeritabstinerent abstineant abstinuerant abstento abstinuerant abstinuerantCongrediamur Congre-

diamurCongressieramus

--------------- Congressisimus

Congressierimus

Cernatur Cernatur Conspectuserat

cernitor Conspectussit

Conspectuserit

Antecellat Antecellat ------------ Antecellato ------------ -----------Ruit ruat ruerat ruito ruerit rueritSpoliavit spoliet Spoliaverat Spoliato Spoliaverit SpoliaveritPetiverunt Petat Petiverant Petunto Petiverint PetiverintMultavit multet multaverat multato multaverit multaveritRevertisset revertatur Reverterat

& Reversus erat

revertitor Reverterit & Reversus sit

Reverterit & Reversus erit

Transfixit transfigat transfixerat transfigito transfixerit transfixeritLacessitus est lacessitur Lacessitus

eratlacessitor Lacessitus

sitLacessituserit

Praesum praetest praefuerat Praefuturus sit

praefuerit praefuerit

41.) (α) –Bello: αφαιρετική του χρόνου-Latino: επιθετικός προσδιορισμός στο Bello-Nobili: επιθετικός προσδιορισμός στο Genere-Genere: αφαιρετική της καταγωγής-Castris: αφαιρετική της απομάκρυνσης-Pugna: αφαιρετική της απομάκρυνσης-Paulo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς-A duce: εμπρόθετη αφαιρετική του ποιητικού αιτίου-His: επιθετικός προσδιορισμός στο Verbis-Verbis: αφαιρετική οργανική του τρόπου


181


-Eventu: αφαιρετική που δηλώνει σημείο εκκίνησης για εκτίμηση ή κρίση-Quanto: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς-Virtute: αφαιρετική της αναφοράς-Viribus: αφαιρετική οργανική του μέσου-Suis: επιθετικός προσδιορισμός στο Viribus-Cupiditate: αφαιρετική του εσωτερικού αιτίου-Iniussu: αφαιρετική του εσωτερικού αιτίου-Hoste: αφαιρετική συγκριτική-Hasta: αφαιρετική του οργάνου-Armis: αφαιρετική της απομάκρυνσης ή του χωρισμού -Fuga: αφαιρετική οργανική του τρόπου-Opera: αφαιρετική οργανική του μέσου-Morte: αφαιρετική της ποινής(β) –aliquando: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου-Hostium: γενική κτητική στο castra-Eventu: αφαιρετική που δηλώνει σημείο εκκίνησης για εκτίμηση ή κρίση-Morte: αφαιρετική της ποινής-Permotus: επιρρηματική συνημμένη αιτιολογική μετοχή και εκφράζει πράξη προγενέστερη από αυτή του ρήματος της πρότασης. Υποκείμενό της adulescens-Pugnandi: γενική αντικειμενική γερουνδίου στο cupiditate

42.) Αποθετικά = deponentia ονομάζονται τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή (αλλά έχουν ενεργητική ή μέση σημασία). Τα ρήματα αυτά έχουν τις εξής ιδιομορφίες:1)έχουν μετοχή ενεστώτα ενεργητικής φωνής, 2)μετοχή μέλλοντα ενεργητικής φωνής και όχι παθητικής, 3)υποτακτική μέλλοντα ενεργητικής φωνής, 4)απαρέμφατο μέλλοντα ενεργητικής φωνής, 5)σουπίνο ενεργητικής φωνής, 6)γερούνδιο ενεργητικής φωνής.Praesens Futurum Futurum FuturumParticipium Coniunctivus Infinitivus ParticipiumCongrediens Congressurus –a –um sim Congressurum –am –um esse Congressurus

Congressurus –a –um sis Congressuros –as –a esse CongressuraCongressurus –a –um sit CongressurumCongressuri –ae –a simusCongressuri –ae –a sitisCongressuri –ae –a sint

Supinum GerundiumAcc. Congressum Gen. CongrediendiAbl. Congressu Dat. Congrediendo

Acc. CongrediendumAbl. Congrediendo

Praesens Futurum Futurum FuturumParticipium Coniunctivus Infinitivus ParticipiumRevertens Reversurus –a –um sim Reversurum –am –um esse Reversurus

Reversurus –a –um sis Reversuros –as –a esse ReversuraReversurus –a –um sit ReversurumReversuri –ae –a simusReversuri –ae –a sitisReversuri –ae –a sint

Supinum Gerundium


182


Acc. Reversum Gen. revertendiAbl. Reversu Dat. revertendo

Acc. revertendumAbl. revertendo

43) Τα παρεπόμενα ενός ουσιαστικού είναι: το γένος (genus), ο αριθμός (numerus), η πτώση (casus) και η κλίση (declinatio)Τα παρεπόμενα ενός επιθέτου είναι: το γένος (genus), ο αριθμός (numerus), η πτώση (casus) και η κλίση (declinatio). Μόνο στο επίθετο λέμε αν είναι μονοκατάληκτο, δικατάληκτο ή τρικατάληκτο.

44.) –Cum … abiret: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, abiret. Eξαρτάται από ρήμα Παρακειμένου – praefuit- και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.-ut … abstinerent: δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο edixit. Εισάγεται με τον βουλητικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, abstinerent, (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων) και εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου – edixit- και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. (Οι βουλητικές προτάσεις εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό τους είναι απλώς επιθυμητό.-ut … cernatur: δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση, εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, cernatur, (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων) και εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου, Ενεστώτα – Congrediamur- και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.-quanto … antecellat: δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας ως υποκείμενο στο cernatur. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία, quanto και εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, antecellat. Εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου, Ενεστώτα – Cernatur - και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. (Οι πλάγιες ερωτηματικές εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης.-cum … revertisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, revertisset. Eξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου – multavit- και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.-cuius … erant: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στη λέξη adulescentem. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cuius και εκφέρεται με οριστική Παρατατικού – erant.

45.) –Tenebrae –arum: σκοτάδι, αφάνεια

46.) –Virorum: ουσιαστικό (vir –viri), γένους αρσενικού, αριθμού πληθυντικού, πτώσης γενικής, κλίσης β΄.-Mortis: ουσιαστικό (mors -mortis), γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης γενικής, κλίσης γ΄.-Dimicationes: ουσιαστικό (dimicatio -onis), γένους θηλυκού, αριθμού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής, κλίσης γ΄.-Corporis: ουσιαστικό (corpus -oris), γένους ουδετέρου, αριθμού ενικού, πτώσης γενικής, κλίσης γ΄.-Mentem: ουσιαστικό (mens -mentis), γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής, κλίσης γ΄.


183


-Ad: πρόθεση-Imitandum: γερούνδιο πτώσης αιτιατικής, συζυγίας α΄ του αποθετικού ρήματος imitor, φωνής ενεργητικής.-Litterarum: ουσιαστικό (littera -ae), γένους θηλυκού, αριθμού πληθυντικού, πτώσης γενικής, κλίσης α΄. Στον πληθυντικό σημαίνει τα γράμματα, η λογοτεχνία και στον ενικό η επιστολή.-In: πρόθεση-Tenebris: ουσιαστικό (Tenebrae -arum), γένους θηλυκού, αριθμού πληθυντικού –ανήκει στα pluralia tantum, πτώσης αφαιρετικής, κλίσης α΄.

47.) –Virorum: γενική κτητική στο imagines-Mortis: γενική επεξηγηματική στο pericula-In dimicationes: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης-Corporis: γενική αντικειμενική ή γενική κτητική στο cruciatus-Mentem: αντικείμενο στο conformabam-Ad imitandum: εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου του σκοπού-Litterarum: γενική υποκειμενική από το lumen-In tenebris: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης, ή μεταφορικά του τόπου.

49.) Μαζί με το sum το γερουνδιακό σχηματίζει τη λεγόμενη παθητική περιφραστική συζυγία (μεταφράζουμε με το «πρέπει να»). Στην περίπτωση αυτή η σύνταξη μπορεί να είναι προσωπική ή απρόσωπη. Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το γερουνδιακό ανήκει σε ρήμα ενεργητικό μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατική. Το γερουνδιακό συμφωνεί τότε με το υποκείμενο του ρήματος sum στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση. Απρόσωπη σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα από το οποίο προέρχεται το γερουνδιακό, είναι αμετάβατο ή συντάσσεται με πτώση διαφορετική από αιτιατική. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το γερουνδιακό βρίσκεται σε πτώση ονομαστική του ενικού του ουδετέρου.

50.)Singularis

Nom. Omne perculsum suboles stabilitas nemoGen. Omnis perculsi subolis stabilitatis nulliusDat. Omni perculso suboli stabilitati neminiAcc. Omne perculsum subolem stabilitatem neminemVoc. Omne perculsum suboles stabilitas ----------Abl. Omni perculso subole stabilitate nullo

PluralisNom. Omnia perculsa Ανήκει stabilitates nulliGen. Omnium perculsorum στα stabilitatium/-um nullorumDat. Omnibus perculsis Singularium stabilitatibus nullisAcc. Omnia perculsa Tantum stabilitates/-is nullosVoc. Omnia perculsa stabilitates ------Abl. Omnibus perculsis stabilitatibus nullis

SingularisNom. Nihil dux ardor lex animus


184


Gen. Nullius rei ducis ardoris legis animiDat. Nulli rei duci ardori legi animoAcc. Nihil ducem ardorem legem animumVoc. ------ dux ardor lex animusAbl. Nulla re duce ardore lege animo

PluralisNom. Δεν duces ardores leges animiGen. έχει ducum ardorum legum animorumDat. πληθυντικό ducibus ardoribus legibus animisAcc. αριθμό duces ardores leges animosVoc. --------- -- duces ardores leges animiAbl. ----------- ducibus ardoribus legibus animis

Singularis PluralisNom. Iudicium IudiciaGen. Iudicii/ -i IudiciorumDat. Iudicio IudiciaAcc. Iudicium IudiciaVoc. Iudicium IudiciaAbl. Iudicio Iudiciis

51.) (A) Vulnera nobis sananda sunt(β) Fortes viri nobis imitandi sunt(γ) Res publica illis bene gerenda est(δ) Animus mihi conformandus est. (ε) Homines excellentes vobis colendi sunt(στ) Honestas illi expetenda est.(ζ) Vulneribus tibi medendum est.

52.) IndicativusPraesens: sunt sentis est diffluunt perditImperfectum: erant sentiebas erat diffluebant perdebatFuturum: erunt senties erit diffluent perdetPerfectum: fuerunt & fuere sensisti fuit diffluxerunt perdiditPlusq/ctum: fuerant senseras fuerat diffluxerant perderatFuturum exactum: fuerint senseris fuerit diffluxerint perderit

Indicativus Coniunctivus IndicativusPraesens: facit prohibeat potestImperfectum: faciebat prohiberet poteratFuturum: faciet prohibiturus sit poteritPerfectum: fecit prohibuerit potuitPlusq/ctum: fecerat prohibuisset potueratFuturum exactum: fecerit ------------ potuerit

53.)Praesens PerfectumΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

185


Indicativus: sunt sentis fuit diffluxerunt perdidit fecitConiunctivus: sint sentias fuerit diffluxerint perdiderit feceritImperativus: ------ senti ---- ------------ -------- ------

Praesens PlusquamperfectumIndicativus: potest prohibueratConiunctivus: possit sentias prohibuissetImperativus: -------- -------------

54.) A.–Quae … ipsius: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Omnia. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Quae και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα sentis.-quod … fuit: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική προσθετική πρόταση Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου fuit.-Quae … diffluxerunt: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Omnia. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Quae και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, diffluxerunt.-Quae … prohibuisset: δευτερεύουσα αναφορική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Quae και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, prohibuisset. Στον ευθύ υποθετικό λόγο θα γινόταν: Si togatus fuisset – prohibuisset, και φανερώνει υπόθεση αντίθετη με την πραγματικότητα –2ο είδος υποθετικού λόγου.-Quibus … potest: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Vulnera. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Quibus και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, potest.(b)-Cum … esset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, esset. Eξαρτάται από ρήμα Παρακειμένου – venerunt- και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.-Cum … existimasset: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση που εισάγεται με τον αιτιολογικό cum και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, existimasset. Eξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου – conlocavit- και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Έχουμε υποτακτική έγκλιση γιατί η αιτιολογία είναι υποθετική ή υποκειμενική υπόθεση.-Quod … animadverterunt: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται οριστική Παρακειμένου animadverterunt. Δηλώνει το προτερόχρονο.-Haec … rettulerunt: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται οριστική Παρακειμένου rettulerunt. Δηλώνει το προτερόχρονο.-Cum … posuissent: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, posuissent. Eξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου – reverterunt- και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.-Quae … solent: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο dona. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Quae και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, solent.

55.) – Forte: επίρρημα τρόπου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου


186


-Salutatum: αιτιατική του σουπίνο που δηλώνει σκοπό-Praesidium: αντικείμενο στο ρήμα conlocavit-In tecto: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο.-Domesticorum: γενική διαιρετική από το praesidium-Clara: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο voce.-Voce: αφαιρετική οργανική του τρόπου-Virtutem: αντικείμενο στο σουπίνο admiratum-Auditu: αφαιρετική της αναφοράς-Deis: αντικείμενο έμμεσο στο consecrare-Intromitti: αντικείμενο στο iussit και τελικό απαρέμφατο. Υποκείμενό του το eosque (ετεροπροσωπία)-Ante vestibulum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει τόπο.

56.) Singularis PluralisNom. Immortalis deus Immortales (dii), (dei), diGen. Immortalis dei Immortalium deum & deorumDat. Immortali deo Immortalibus (diis), (deis), disAcc. Immortalem deum Immortales deosVoc. Immortalis deus, divus, dive (dee) Immortales (dii), (dei), diAbl. Immortali deo Immortalibus (diis), (deis), dis

SingularisNom. praedo is tectum ipse virtusGen. praedonis eius tecti ipsius virtutisDat. praedoni ei tecto ipsi virtutiAcc. praedonem eum tectum ipsum virtutemVoc. Praedo ---- tectum ------ virtusAbl. praedone eo tecto ipso virtute

PluralisNom. Praedones ii tecta ipsi δεν έχειGen. Praedonum eorum tectorum ipsorum πληθυντικόDat. Praedonibus eis (iis, is) tectis ipsisAcc. Praedones eos tecta ipsosVoc. Praedones ---- tecta -----Abl. Praedonibus eis (iis, is) tectis ipsis

SingularisNom. Sanctum templum foris* Δεν Gen. Sancti templi foris έχειDat. Sancto templo fori ενικόAcc. Sanctum templum forem ωςVoc. Sanctum templum foris ουσιαστικόAbl. Sancto templo fore

PluralisNom. Sancta templa fores domestici


187


Gen. Sanctorum templorum forium domesticorumDat. Sanctum templum foribus domesticisAcc. Sanctis templis fores/-is domesticosVoc. Sancta templa fores domesticiAbl. Sanctis templis foribus domesticis*Συνήθως ο ενικός δεν είναι εύχρηστος

57.) POSSUM-POTUI-POSSEPRAESENS

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus Participiumpossum possim

posse Potens -ntis

potes possispotest possitpossumus possimuspotestis possitispossunt possint

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumIMPERFECTUM

poteram possempoteras possespoterat possetpoteramus possemuspoteratis possetispoterant possent

FUTURUM

poteropoterispoteritpoterimuspoteritispoterunt

PERFECTUM

potui potuerim

potuisse

potuisti potuerispotuit potueritpotuimus potuerimuspotuistis potueritispotuerunt potuerint

PLUSQUAMPERFECTUM

potueram potuissempotueras potuissespotuerat potuissetpotueramus potuissemuspotueratis potuissetispotuerant potuissent

FUTURUMEXACTUM

potueropotuerispotueritpotuerimuspotueritispotuerint

58.) Στη λατινική υπάρχουν πέντε ονοματικοί τύποι: 1) απαρέμφατο, 2)μετοχή, 3)σουπίνο ή ύπτιο, 4) γερούνδιο, 5) γερουνδιακό.


188


Praesens – Infinitivus: conlocarePraesens – Participium: conlocans –ntisFuturum - Infinitivus: conlocaturum –am –um esse, conlocaturos -as –a esseFuturum – Participium: conlocaturus –a –umPerfectum – Infinitivus: conlocavisseSupinum: Accusativus: conlocatum

Ablativus: conlocatuGerundium: Genetivus: conlocandi

Dativus: conlocandoAccusativus: conlocandumAblativus: conlocando

Praesens – Infinitivus: solerePraesens – Participium: solens –ntisFuturum - Infinitivus: soliturum –am –um esse, solituros -as –a esseFuturum – Participium: soliturus –a –umPerfectum – Infinitivus: solitum –am –um esse, solitos –as –a esseSupinum: Accusativus: solitum

Ablativus: solituGerundium: Genetivus: solendi

Dativus: solendoAccusativus: solendumAblativus: solendo

Gerundivum: solendus –a –um

Praesens – Infinitivus: referrePraesens – Participium: referens–ntisFuturum - Infinitivus: relaturum –am –um esse, relaturos -as –a esseFuturum – Participium: relaturus –a –umPerfectum – Infinitivus: rettulisseSupinum: Accusativus: relatum

Ablativus: relatuGerundium: Genetivus: referendi

Dativus: referendoAccusativus: referendumAblativus: referendo

Praesens – Infinitivus: venirePraesens – Participium: veniens–ntisFuturum - Infinitivus: venturum –am –um esse, venturos -as –a esseFuturum – Participium: venturus –a –umPerfectum – Infinitivus: venisseSupinum: Accusativus: ventum

Ablativus: ventuGerundium: Genetivus: veniendi

Dativus: veniendoAccusativus: veniendumAblativus: veniendo


189


59.)Plusquamperfectum – ConiunctivusVentus –a –um essem Existimatus –a-um essem conlocatus –a –um essemVentus –a –um esses Existimatus –a-um esses conlocatus –a –um essesVentus –a –um esset Existimatus –a-um esset conlocatus –a –um essetVenti–ae –a essemus Existimati –ae –a essemus conlocati –ae –a essemusVenti–ae –a essetis Existimati –ae –a essetis conlocati –ae –a essetisVenti–ae –a essent Existimati –ae –a essent conlocati –ae –a essent

Iussus –a –um essemIussus –a –um essesIussus –a –um essetIussi–ae –a essemusIussi–ae –a essetisIussi–ae –a essent

60.)

Υποτ. Παρατ.

Γ΄ ενικού

Οριστ. Ενεστ.

Β΄ πληθ.

Προστ . Μελλ.

Γ΄ πληθ.

Υποτ. Υπερ.

Α΄ πληθ.Esset esset estis sunto fuissemusVenerunt veniret venitis veniunto venissemusConlocavit conlocaret Conlocatis conlocanto conlocavissemusanimadverterunt animaverteret animadvertitis animavertunto AnimadvertissemusIussit iuberet iubetis iubento iussissemusConsecrare Consecraret Consecratis consecranto consecravissemusOsculor oscularetur osculamini osculantor Osculati –ae –a

essemus

Intromitto intromitteret intromittis intromittunto intromisissemusMedeor mederetur medemini medentor ------------------Gigno gigneret gignitis gignunto genuissemusNascor nasceretur nascimini nascuntor Nati –ae –a

essemusDeduco deduceret deducitis deducunto deduxissemusSpecto spectaret spectatis spectanto spectavissemusTrado traderet traditis tradunto tradidissemusSum esset estis sunto fuissemusNolo nollet Non vultis nolunto noluissemusVolo vellet vultis ------------ voluissemusMalo mallet mavultis ------------ maluissemusEmo emeret emitis emitunto emissemusRideo rideret ridetis ridento risissemusVideo videret videtis vidento vidissemusPermoveo permoveret permovetis permovento permovissemusTransfigo transfigeret transfigitis transfigunto transfixissemusCongredior congrederetur Congredimini congrediuntor Congressi-ae –a

essemusΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

190


Lacesso lacesseret lacessitis lacessunto lacessivissemus


191


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 35 & 36

1. Τα κύρια ονόματα όπως Plato, Homerus, Zeno, Carthago δεν σχηματίζον κατά κανόνα πληθυντικό.

SingularisAcc.: patrem (Στον πληθυντικό σημαίνει patres – um: οι πατέρες, οι Συγκλητικοί,)

PluralisΤο plebs- is δεν σχηματίζει πληθυντικό.Nom.: sequestresAbl.: aeribus (έχει πληθυντικό μόνο όταν σημαίνει χάλκινα αντικείμενα)Acc.: rura, dotesNom.: patres

Το frugalitas δεν έχει πληθυντικό αριθμό.SingularisGen.: SamnitisNom.: SamnitisDat.: Samniti, locupletiPluralisAcc.: pondera, locupletesGen.: legationum

2. SingularisGen. aeris* aerarii/-i loci frugalitatis diei catilli risusDat. aeri aerario loco frugalitati diei catillo risuiAcc. aes aerarium locum frugalitatem diem catillum risumAbl. aere aerario loco frugalitate die catillo risu

PluralisGen. aerum aerariorum locorum** Δεν έχει dierum catillorum risuumDat. aeribus aerariis locis πληθυντικό diebus catillis risibusAcc. aera aeraria locos & loca dies catillos risusAbl. aeribus aerariis locis diebus catillis risibus*έχει πληθυντικό μόνο όταν σημαίνει χάλκινα αντικείμενα**το Locus –i ανήκει στα ετερογενή σχηματίζει τον πληθυντικό και κατά τα αρσενικά Loci –orum (χωρία βιβλίου) και κατά τα ουδέτερα loca –orum (τόποι)

3. SingularisGen. aciei pecuniaeDat. aciei pecuniaeAcc. aciem pecuniamAbl. acie pecunia

PluralisGen. ------ pecuniarumDat. ------- pecuniisAcc. acies pecuniasAbl. ------- pecuniis

4.Pluralis – Accusativus: nullos – nullas – nullaΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

192


Pluralis – Nominativus: nulli – --------- - nullae resSingularis - Accusativus: eum –eam –idPluralis – Nominativus: qui – quae – quaePluralis – Ablativus: eis (iis, is) (κοινός τύπος και για τα τρία γένη)Pluralis – Accusativus: Eos – eas – eaSingularis – Dativus: illi (κοινός τύπος και για τα τρία γένη)Pluralis – Nominativus: ipsi – ipsae – ipsaPluralis – Accusativus: nullos – --------- - nullae resSingularis – Dativus: cui (κοινός τύπος και για τα τρία γένη)

Pluralis – Accusativus: Eos – eas – eaPluralis – Nominativus: illi – illae- illaPluralis – Accusativus: seSingularis – Dativus: ei (κοινός τύπος και για τα τρία γένη)Pluralis – Genetivus: eorum – earum – eorumPluralis – Accusativus: eos, eas, eaPluralis – Accusativus: eis (iis, is) (κοινός τύπος και για τα τρία γένηPluralis – Accusativus: ipsos – ipsas – ipsa

5. Οι μόνοι ονοματικοί τύποι που δέχονται χρονική αντικατάσταση είναι το απαρέμφατο και η μετοχήInfinitivusPraesens: esse discedere deseri curariImperfectumFuturum: fore ή futurum esse discessurum essePerfectum: fuisse discessise desertum esse curatum essePlusq/ctumFuturum Ex: desertum fore curatum fore

. InfinitivusPraesens: conferre malle imperare fieriImperfectumFuturum: conlaturum esse ------- imperaturum esse factum iriPerfectum: conluisse maluisse imperavisse factum essePlusq/ctumFuturum Ex factum fore

InfinitivusPraesens: vinci corrumpi posseImperfectumFuturum: ------- ---------Perfectum: victum esse corruptum esse potuissePlusq/ctumFuturum Ex victum fore corruptum fore

ParticipiumPraesens: assidentem cenantemFuturum: assessurum cenaturum


193


Perfectum: 6.Κείμενο 35–quod … vixerint: Η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται αρχικά με υποτακτική, vixerint γιατί η αιτιολογία είναι υποκειμενική. Εκφέρεται τώρα με υποτακτική Παρακειμένου, vixerint λόγω από εξάρτησης από ρήμα αρκτικού χρόνου - Ενεστώτα, miseretur και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.- qui … fuit: Η αναφορική προσδιοριστική εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, fuit

γιατί δηλώνει κάτι το αντικειμενικό που ανήκει στο παρελθόν.- Cum … funderet: Η χρονική επιρρηματική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική

Παρατατικού, funderet, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου – Παρακειμένου, scripsit και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

- Quia … pater: Η αιτιολογική πρόταση εκφέρεται με οριστική Υπερσυντελίκου και δηλώνει μία αντικειμενική αιτιολογία

- Cum … exigeret: Η αιτιολογική αυτή πρόταση αυτή εκφέρεται με υποτακτική γιατί εισάγεται με το σύνδεσμο Cum, γιατί η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα μία εσωτερικής λογικής διεργασίας. Εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, exigeret και εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου - Παρατατικού, Aequum erat και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

- Quibus …fuit: αναφορική – αιτιολογική πρόταση που εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, fuit γιατί δηλώνει κάτι το αντικειμενικό που ανήκει στο παρελθόν.

Κείμενο 36-Quo … posset: Η δευτερεύουσα τελική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, posset (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων) γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου – Παρατατικού, utebatur και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Το quo εισάγει την τελική πρόταση γιατί ακολουθεί συγκριτικός επιθέτου ή επιρρήματος, facilius.-Cum … attulissent: Η χρονική πρόταση εκφέρεται με Υποτακτική Υπερσυντελίκου, attulissent γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου – Παρακειμένου, solvit και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.-Ut eo uteretur: Η δευτερεύουσα τελική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, uteretur (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων) γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου – Παρακειμένου, solvit και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.-Ne dicam ineptae: Η δευτερεύουσα τελική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα, dicam (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων) γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου – Ενεστώτα, narrate και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

7.Κείμενο 35-Gratiae: γενική αντικειμενική από το sequester-Loco: αφαιρετική του τόπου-Scipionis: γενική κτητική στο filiae-Ab eo: εμπρόθετο ποιητικό αίτιο από το desertum esse.-Inter plebem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει μεταφορικά τον τόπο-Mercenarium: υποκείμενο του απαρεμφάτου discessisse (ετεροπροσωπία)Κείμενο 36–frugalitate: αντικείμενο στο utebatur-Spectandum: αφαιρετική γερουνδιακού του σκοπού-Acie: αφαιρετική οργανική του μέσουΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

194


-Assidentem: κατηγορηματική μετοχή από το Spectandum, και αναφέρεται στο υποκείμενο του γερουνδιακού.-Die: αφαιρετική του χρόνου

8.Felices – Feliciores – FelicissimosMagna – Maiore – MaximaIneptae – ineptioris – ineptissimaeSingularisNom. Felix Felicior FelicissimaGen. Felicis Felicioris FelicissimaeDat. Felici Feliciori FelicissimaeAcc. Felicem Feliciorem FelicissimamVoc. Felix Felicior FelicissimaAbl. Felici Feliciore FelicissimaPluralisNom. Felices Feliciores FelicissimaeGen. Felicium Feliciorum FelicissimarumDat. Felicibus Felicioribus FelicissimisAcc. Felices Feliciores FelicissimasVoc. Felices Feliciores FelicissimaeAbl Felicibus Felicioribus Felicissimae

SingularisNom. Magna Maior MaximaGen. Magnae Maioris MaximaDat. Magnae Maiori MaximaAcc. Magnam Maiorem MaximamVoc. Magna Maior MaximaAbl. Magna Maiore Maxima

PluralisNom. Magnae Maiores MaximaeGen. Magnarum Maiorum MaximarumDat. Magnis Maioribus MaximisAcc. Magnas Maiores MaximasVoc. Magnae Maiores MaximaeAbl Magnis Maioribus Maximis

SingularisNom. Inepta Ineptior IneptissimaGen. Ineptae Ineptioris IneptissimaeDat. Ineptae Ineptiori IneptissimaeAcc. Ineptam Ineptiorem IneptissimamVoc. Inepta Ineptior IneptissimaAbl. Inepta Ineptiore IneptissimaPluralisNom. Ineptae Ineptiores IneptissimaeGen. Ineptarum Ineptiorum IneptissimarumDat. Ineptis Ineptioribus IneptissimisAcc. Ineptae Ineptiores Ineptissimas


195


Voc. Ineptae Ineptiores IneptissimaeAbl Ineptis Ineptioribus Ineptissimis


196


9. POSSUM-POTUI-POSSE & MALO-MALUI-MALLE

PRAESENSIndicativus - ConiunctivusPotest, Mavult - Possit, Malit

IMPERFECTUM FuturumIndicativus – Coniunctivus Indicativus – ConiunctivusPoterat, Malebat - Posset, Mallet Poterit, Malet - -------------

PERFECTUM PLUSQUAMPERFECTUMIndicativus – Coniunctivus Indicativus – ConiunctivusPotuit, Maluit, - Potuerit, Maluerit Potuisset – Maluisset

FUTURUM EXACTUMIndicativus – ConiunctivusPotuerit – Maluerit

7. (A) Manius Curius Dentatus maxima frugalitate utebatur(B) Samnites venerunt miratum paupertatem eius (Γ) Pauper erat, ut divitias contemnere posset

11.Praesens Contemnere Cenantem Mirantor Adferant UtaturImperfectum ------------- ---------- Mirabantor Adferrent UtereturFuturum Contempturum

esse

Cenaturum Mirabuntor Allaturi

sint

Usurus sit

Perfectum Contempsisse ------------- Mirati sunt Attulerint Usus sitPlus/ctum --------------- ------------- Mirati erant Attulissent Usus essetFut. Exactum --------------- ------------- Mirati erunt ------------ --------------

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 37 & 381. NominativusDeus – di, (dei, dii)AblativusBello – bellisBellis – belloAuxilio- auxiliisGenetivusBellorum – belli

2.Singularis PluralisGen: uxoris sororis vocis sedis uxorum sororum vocum sedumDat: uxori sorori voci sedi uxoribus sororibus vocibus sedibus


197


1. Nom.: Salvus –salva –salvumSalvi –salvae –salva (Έχει μόνο θετικό βαθμό)

Acc.: miseriorem –miseriorem – miserius (συγκριτικός)Miseriores – miseriores – miseriora

Acc.: ferociorem – ferociorem –ferocius (συγκριτικός)Ferociores – Ferociores – ferociora

Acc.: impotentiorem – impotentiorem – impotentius (συγκριτικός)Impotentiores – Impotentiores – impotentiora

Abl: civili – civili – civili (Έχει μόνο θετικό βαθμό)Civilibus – Civilibus – Civilibus

Gen: civilis – civilis – civilisCivilium – Civilium – Civilium

4. eum: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής-Qui: επιθετική αόριστη αντωνυμία, γένους αρσενικού αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής-Aliqui: αόριστη, επιθετική αντωνυμία, γένους αρσενικού αριθμού πληθυντικού, πτώσης ονομαστικής-quae: αναφορική αντωνυμία, γένους ουδετέρου, αριθμού πληθυντικού, πτώσης ονομαστικής-tantus: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής-ego: προσωπική αντωνυμία, προσώπου α΄, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής-nihil: αόριστη αντωνυμία, γένους ουδετέρου, πτώσης ονομαστικής, αριθμού ενικού-ipsa: δεικτική αντωνυμία, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής-ea: δεικτική αντωνυμία, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής-tales: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού, αριθμού πληθυντικού, πτώσης ονομαστικής-tales: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού, αριθμού πληθυντικού, πτώσης ονομαστικής-ea: δεικτική αντωνυμία, γένους ουδετέρου, αριθμού πληθυντικού, πτώσης ονομαστικής-quae: αναφορική αντωνυμία, γένους ουδετέρου, αριθμού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής-iis: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού, αριθμού πληθυντικού, πτώσης δοτικής-quorum: αναφορική αντωνυμία, γένους αρσενικού, αριθμού πληθυντικού, πτώσης γενικήςΚείμενο 38-ipsa: δεικτική αντωνυμία, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής-aliqua: αόριστη, επιθετική αντωνυμία, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής-sibi: προσωπική αντωνυμία, προσώπου γ΄, αριθμού ενικού, πτώσης δοτικής-ego: προσωπική αντωνυμία, προσώπου α΄, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής-tibi: προσωπική αντωνυμία, προσώπου β΄, αριθμού ενικού, πτώσης δοτικής-mea: κτητική αντωνυμία, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής-hoc: δεικτική αντωνυμία, γένους ουδετέρου, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής


198


-ipsa: δεικτική αντωνυμία, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής-quam: αναφορική αντωνυμία, γένους θηλυκού, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής-is: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής

5.longe – longius – longissime

6.obsequatur (κείμενο 37), mortua est (κείμενο 38)Praesens Futurum Futurum FuturumParticipium Coniunctivus Infinitivus ParticipiumObsequens Obsecuturus –a –um sim Obsecuturum –am –um esse Obsecuturus

Obsecuturus –a –um sis Obsecuturos –as –a esse ObsecuturaObsecuturus –a –um sit ObsecuturumObsecuturi –ae –a simusObsecuturi –ae –a sitisObsecuturi –ae –a sint

Supinum GerundiumAcc. Obsecutum Gen. ObsequendiAbl. Obsecutu Dat. Obsequendo

Acc. ObsequendumAbl. Obsequendo

Praesens Futurum Futurum FuturumParticipium Coniunctivus Infinitivus ParticipiumMoriens moriturus –a –um sim Moriturum–am –um esse Moriturus

moriturus –a –um sis Morituros –as –a esse Morituramoriturus –a –um sit Moriturummorituri –ae –a simusmorituri–ae –a sitismorituri –ae –a sint

Supinum GerundiumAcc. mortuum Gen. moriendiAbl. mortuu Dat. moriendo

Acc. moriendumAbl. moriendo

7. Είναι εύχρηστοι σύμφωνα με τη γραμματική των λατινικών του Τζαρτζάνου, σελ. 88, μόνο το γ΄ πληθυντικό της οριστικής όλων των χρόνων.


199


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 39 & 40 & 411. Έχουμε τρία είδη υποθετικών προτάσεων: i) ανοικτή υπόθεση. Υπόθεση = si /nisi +

οριστική οποιουδήποτε χρόνου. Απόδοση =οποιαδήποτε έγκλιση. ii) υπόθεση αντίθετη από την πραγματικότητα si /nisi + υποτακτική Παρατατικού (υπόθεση & απόδοση) για το παρόν. si /nisi + υποτακτική Υπερσυντελίκου (υπόθεση & απόδοση) για το παρελθόν. iii) si /nisi + υποτακτική Ενεστώτα(υπόθεση & απόδοση) για το παρόν – μέλλον.

2. Οι εναντιωματικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις. Εκφράζουν μία πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγονται με τους συνδέσμους etsi, tametsi, quanquam + οριστική και με τους συνδέσμους cum & licet + υποτακτική. Τους συνδέσμους αυτούς τους μεταφράζουμε με το «αν και, παρόλο που, μολονότι». Στην κύρια πρόταση υπάρχει συχνά το tamen (η παρουσία του οποίου μας βοηθάει να αντιληφθούμε ότι η δευτερεύουσα πρόταση είναι εναντιωματική.

Ο σύνδεσμος licet συντάσσεται με υποτακτική, γιατί προήλθε από το απρόσωπο ρήμα licet= επιτρέπεται, με παράλειψη του ut + υποτακτική.

- Οι παραχωρητικές προτάσεις εκφράζουν μία υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγονται κυρίως με το σύνδεσμο etiamsi + υποτακτική ή οριστική. Επίσης με τους συνδέσμους licet, quamvis, ut + υποτακτική. Στην ουσία πρόκειται για μία κατηγορία υποθετικών προτάσεων. Στην κύρια πρόταση υπάρχει συχνά το tamen

Η χρήση του συνδέσμου quamvis προτιμάται μπροστά από επίθετα και επιρρήματα.

3. Οι παραβολικές συγκριτικές προτάσεις είναι προτάσεις επιρρηματικές που λειτουργούν ως β΄ όρος της σύγκρισης, γιατί α΄ όρος είναι συνήθως η κύρια πρόταση. Διακρίνονται σε απλές παραβολικές και εκφέρονται κανονικά με οριστική γιατί η σύγκριση αφορά δύο καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Εισάγονται με το atque, ut, sicut και με το quam όταν ακολουθεί επίθετο ή επίρρημα σε θετικό βαθμό. Έχουμε επίσης και τις υποθετικές παραβολικές που εκφέρονται με υποτακτική γιατί η σύγκριση αφορά μία υποθετική κατάσταση.

4. SingularisNom. Ea res occupata urbs solus augurGen. eius rei occupatae urbis solius augurisDat. ei rei occupatae urbi soli auguriAcc. eam rem occupatam urbem solum auguremVoc. ------- occupata urbs -----------------Abl. ea re occupata urbe solo augurePluralisNom. Eae res occupatae urbes soli auguriGen. earum rerum occupatarum urbium solorum augurumDat. eis(iis,is)rebus occupatis urbibus solis auguribusAcc. eas res occupatas urbes solos augures Voc. ------- occupatae urbes ---------------Abl. eis(iis,is)rebus occupatis urbibus solis auguribus


200


SingularisNom. Infirmum corpus antiquus vir insolens verbumGen. Infirmi corporis antiqui viri insolentis verbiDat. Infirmo corpori antiquo viro insolenti verboAcc. Infirmum corpus antiquum virum insolens verbumVoc. Infirmum corpus antiqui viri insolens verbumAbl. Infirmo corpore antiquo viro insolenti verboPluralisNom. Infirma corpora antiqui viri insolentia verbaGen. Infirmorum corporum antiquorum virorum insolentium verborumDat. Infirmis corporibus antiquis viris insolentibus verbisAcc. Infirma corpora antiquos viros insolentia verbaVoc. Infirma corpora antiqui viri insolentia verbaAbl. Infirmis corporibus antiquis viris insolentibus verbis

SingularisNom. Sua aetasGen. Suae aetatisDat. Suae aetatiAcc. Suam aetatemVoc. ---------------Abl. Sua aetatePluralisNom. Suae aetatesGen. Suarum aetatium / aetatumDat. Suis aetatibusAcc. Suas aetates / aetatisVoc. Suae aetatesAbl. Suis aetatibus

5. Coniunctivus Indicativus Coniunctivus Coniunctivus Praesens: offeras efficit iudicetur miniterisImperfectum: offeres efficiebat iudicaretur minitarisFuturum: oblaturus sis efficiet --------- minitaturus sisPerfectum: obtuleris efficit iudicatus sit minitatus sisPlusq/ctum: obtulisses efficerat iudicatus esset minitatus essesFuturum exactum: --- efficerit ----------------- -------------

Indicativus Imp/vus IndicPraesens: iudico audet dicuntur vive visImperfectum: iudicabam audebat dicebantur ----- volebasFuturum: iudicabo audebit dicentur vivito volesPerfectum: iudicavi ausus est dictus est ------- voluistiPlusq/ctum: iudicaveram ausus erat dictus erat ------- voluerasFuturum exactum: iudicavero ausus erit dictus erit ------- volueris

6.A. Scaevola locutus est quasi invenis esset.


201


A. Patres sic loquebantur, sicut Silla volebat B. Etiamsi armatus sit, non me terret.C. Si hoc dixit erravit.


202


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑΔ Ι Α Γ Ω Ν Ι Σ Μ Α 1 ο

A. Στο λατινικό πόλεμο, ο Τίτος Μάνλιος ύπατος καταγόμενος από αριστοκρατική γενιά είχε την αρχηγία του στρατού των Ρωμαίων. Αυτός όταν κάποτε έφευγε από το στρατόπεδο διέταξε να απέχουν όλοι από τη μάχη. Αλλά λίγο αργότερα ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών και προκλήθηκε από τον αρχηγό των εχθρών σε μάχη με αυτά τα λόγια: «Ας μονομαχήσουμε για να φανεί από την έκβαση της μονομαχίας πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνά το Ρωμαίο στην ανδρεία». Τότε ο νεαρός έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και παρακινημένος από την επιθυμία για μάχη, αντίθετα με τη διαταγή του υπάτου όρμησε στον αγώνα και δυνατότερος από τον εχθρό, τον διαπέρασε με το δόρυ και (τον) απογύμνωσε από τα όπλα. Αμέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία σε φυγή. Αλλά ο ύπατος όταν επέστρεψε στο στρατόπεδο, το νεαρό με την ενέργεια του οποίου είχαν τραπεί οι εχθροί σε φυγή, τιμώρησε με θάνατο.

B. (1)Coniunctivus Indicativus Coniunctivus IndicativusPraesens: abeat edicit abstineant ruitImperfectum: abiret edicebat abstinerent ruebatFuturum: abiturus sit edicet abstenturi sint ruetPerfectum: abierit edixit abstinuerint ruitPlusq/ctum: abiisset edixerat abstinuissent rueratFuturum exactum: ---- edixerit -------------- ruerit

Coniunctivus ConiunctivusPraesens: cernatur congrediamur revertaturImperfectum: cerneretur congrederemur revertereturFuturum: -------------- congressuri simus reversurus sitPerfectum: conspectum sit congressi simus reverterit & reversus sitPlusq/ctum: conspectum esset congressi essemus revertisset & reversus essetFuturum exactum: ---- ---------- ---------- ------------ ------------------

2. –Abiret: ρήμα, πρόσωπο γ΄, αριθμού ενικού, έγκλισης Υποτακτικής, χρόνου Παρατατικού, φωνής ενεργητικής, συζυγίας 4ης, του ρήματος abeo – abii – abitum -abire-Edixit: ρήμα, πρόσωπο γ΄, αριθμού ενικού, έγκλισης Οριστικής, χρόνου Παρακειμένου, φωνής ενεργητικής, συζυγίας 3ης του ρήματος edico – edixi – edictum –edicere.-Abstinerent: ρήμα, πρόσωπο γ΄, αριθμού πληθυντικού, έγκλισης Υποτακτικής, χρόνου Παρατατικού, φωνής ενεργητικής, συζυγίας 2ης, του ρήματος abstineo – abstinui – abstentum – abstinere.-Cernatur: ρήμα, πρόσωπο γ΄, αριθμού ενικού, έγκλισης Υποτακτικής, χρόνου Ενεστώτα, φωνής παθητικής, συζυγίας 3ης του ρήματος cernor – conspectus sum - cerni.-Congrediamur: ρήμα, πρόσωπο α΄, αριθμού πληθυντικού, έγκλισης Υποτακτικής, χρόνου Ενεστώτα, φωνής παθητικής, συζυγίας 3ης του αποθετικού ρήματος congredior – congressus sum - congredi-Ruit: ρήμα, πρόσωπο γ΄, αριθμού ενικού, έγκλισης Οριστικής, χρόνου Παρακειμένου, φωνής ενεργητικής, συζυγίας 3ης του ρήματος ruo – rui – rutum - ruere.


203


-Revertisset: ρήμα, πρόσωπο γ΄, αριθμού ενικού, έγκλισης Υποτακτικής, χρόνου Υπερσυντελίκου, φωνής παθητικής, συζυγίας 3ης του αποθετικού ρήματος revertor –reverti (reversus sum) reverti.

3. -Pugna: αφαιρετική της απομάκρυνσης-Paulo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς-Eventu: αφαιρετική που δηλώνει σημείο εκκίνησης για εκτίμηση ή κρίση-Viribus: αφαιρετική οργανική του μέσου-Iniussu: αφαιρετική του εσωτερικού αιτίου-Hoste: αφαιρετική συγκριτική-Hasta: αφαιρετική του οργάνου-Opera: αφαιρετική οργανική του μέσου-Morte: αφαιρετική της ποινής

4. –Cum … abiret: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, abiret. Eξαρτάται από ρήμα Παρακειμένου – praefuit- και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.-ut … abstinerent: δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο edixit. Εισάγεται με τον βουλητικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, abstinerent, (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων) και εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου – edixit- και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. (Οι βουλητικές προτάσεις εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό τους είναι απλώς επιθυμητό.-ut … cernatur: δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση, εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, cernatur, (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων) και εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου, Ενεστώτα – Congrediamur- και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.-quanto … antecellat: δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας ως υποκείμενο στο cernatur. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία, quanto και εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, antecellat. Εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου, Ενεστώτα – Cernatur - και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. (Οι πλάγιες ερωτηματικές εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης.-cum … revertisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, revertisset. Eξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου – multavit- και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.-cuius … erant: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στη λέξη adulescentem. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cuius και εκφέρεται με οριστική Παρατατικού – erant.

SingularisNom. Bellum Latinum nobile genus sua visGen. Bellum Latini nobilis generis ---- ----Dat. Bellum Latino nobili generi ---- ----Acc. Bellum Latinum nobile genus suam vimVoc. Bellum Latinum nobile genus ---- ----Abl. Bello Latino nobili genere sua vi


204


PluralisNom. Bella Latina nobilia genera suae viresGen. Bellorum Latinorum nobilium generum suarum viriumDat. Bellis Latinis nobilibus generibus suis viribusAcc. Bella Latina nobilia genera suas vires/-isVoc. Bella Latina nobilia genera ---- ----Abl. Bellis Latinis nobilibus generibus suis viribus

Singularis PluralisNom. singulare proelium singularia proeliaGen. singularis proelii/-i singularium proeliorumDat. singulari proelio singularibus proeliisAcc. singulare proelium singularia proeliaVoc. singulare proelium singularia proeliaAbl. singulari proelio singularibus proeliis

6. Praesum – praefui – praeesseΔεν έχει παθητική φωνή

Abeo – abii (abivi) –abitum – abireΔεν έχει παθητική φωνή

Edico – edixi – edictum – edicere (3)Edicor – edictus sum – edici

Abstineo – abstinui – abstentum – abstinere (2)Astineor – abstentus sum – absteneri

Praeterequito – Praeterequitavi – Praeterequitatum – Praeterequitare (1)Praeterequitor – Praeterequitatus sum – Praeterequitari

Lacesso – lacessivi – lacessitum – lacessere (3)Lacessor – lacessitus sum – lacessi

Δεν έχει ενεργητική φωνή γιατί είναι αποθετικόCongredior – Congressus sum – congredi (3)

Cerno – crevi – cretum – cernere (3)Cernor – conspectus sum – cerni

Antecello – antecellere (3)Antecellor – antecelli

Ruo – rui – rutum – ruere (3)Ruor – rutus sum – rui

Transfigo – transfixi – transfixum – transfigere (3)Transfigor – transfixus sum - – transfigi

Spolio – spoliavi – spoliatum – spoliare (1)


205


Spolior – spoliatus sum – spoliari

Peto –petivi (petii) – petitum – petere (3)Petor – petitus sum – peti

Δεν έχει ενεργητική φωνή γιατί είναι αποθετικόRevertor – reverti (reversus sum) – reverti (3)

Fugo – fugavi – fugatum –fugare (1)Fugor – fugatus sum – fugari (1)

Multo – multavi –multatum –multare (1)Multor – multatus sum – multari

7. SingularisAccusativus: Nobile nobilius nobilissimum

Singulare --------- ------------Latinum --------- ------------Fortis fortior fortissimus

PluralisGenetivus: Nobilium nobiliorum nobilissimorum

Singularium --------- ------------Latinorum --------- ------------Fortium Fortiorum fortissimorum

Ablativus: Nobilibus nobilioribus nobilissimisSingularibus --------- ------------Latinis --------- ------------Fortibus fortioribus fortissimis


206


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 2 ο

Α.) Όταν ο Βρέννος ήταν αρχηγός, οι Γαλάτες κατατρόπωσαν τις λεγεώνες των Ρωμαίων κοντά στον ποταμό Αλλία, κατέστρεψαν εντελώς την πόλη της Ρώμης εκτός από το Καπιτώλιο, σαν αντάλλαγμα του οποίου πήραν τεράστιο χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος είχε βρεθεί για αρκετό καιρό στην εξορία κοντά στην Αρδέα εξαιτίας της λείας από τους Βηίους που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, έγινε αρχιστράτηγος αν και απουσίαζε: αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες ενώ ήδη αποχωρούσαν: αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί έδωσε το όνομα στην πολιτεία: πράγματι λέγεται Πίσαυρο, γιατί εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από αυτήν την πράξη γύρισε στην εξορία, από όπου επέστρεψε όταν τον παρακάλεσαν.

Β.(1)–Flumen: ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, γ΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής του flumen –inis.-Legionibus: ουσιαστικό, γένους θηλυκού, γ΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής του legio -onis.-Brenno: ουσιαστικό, κύριο όνομα, γένους αρσενικού, β΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής του Brennus -i-Duce: ουσιαστικό, γένους αρσενικού, γ΄ κλίσης, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής του Dux -ducis-Divisam: μετοχή παθητικού Παρακειμένου, γένους θηλυκού, πτώσης αιτιατικής, συζυγίας γ΄, αριθμού ενικού του ρήματος divido – divisi – divisum – dividere (3)-Abeuntes: μετοχή ενεργητικού Ενεστώτα, γένους αρσενικού, πτώσης αιτιατικής, συζυγίας δ΄, αριθμού Πληθυντικού του ρήματος abeo - abii – abitum – abire (4)-Interemptis: μετοχή παθητικού Παρακειμένου, γένους αρσενικού, πτώσης αιτιατικής, συζυγίας γ΄, αριθμού Πληθυντικού του ρήματος Interimo – interemi – interemptum - interimere (3)-Reversus est: ρήμα, πρόσωπο γ΄, χρόνου Παρακειμένου, έγκλισης οριστικής, αριθμού ενικού, συζυγίας γ΄ του αποθετικού ρήματος revertor – reverti & reversus sum – reverti

2. IndicativusPraesens: fit dat revertitur sequiturImperfectum: fiebat dabat revertebatur sequebaturFuturum: fiet dabit revertetur sequeturPerfectum: factus est dedit reversus est secutus estPlusq/ctum: factus erat dederat reversus erat secutus eratFuturum Ex: factus erat dederit reversus erit secutus erit

3. Αποθετικά = deponentia ονομάζονται τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή (αλλά έχουν ενεργητική ή μέση σημασία). Τα ρήματα αυτά έχουν τις εξής ιδιομορφίες:1)έχουν μετοχή ενεστώτα ενεργητικής φωνής, 2)μετοχή μέλλοντα ενεργητικής φωνής και όχι παθητικής, 3)υποτακτική μέλλοντα ενεργητικής φωνής, 4)απαρέμφατο μέλλοντα ενεργητικής φωνής, 5)σουπίνο ενεργητικής φωνής, 6)γερούνδιο ενεργητικής φωνής. Οι δάνειοι τύποι είναι λοιπόν οι έξι παραπάνω.Praesens Futurum Futurum FuturumParticipium Coniunctivus Infinitivus ParticipiumRevertens Reversurus –a –um sim Reversurum –am –um esse Reversurus

Reversurus –a –um sis Reversuros –as –a esse ReversuraΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

207


Reversurus –a –um sit ReversurumReversuri –ae –a simusReversuri –ae –a sitisReversuri –ae –a sint

Supinum GerundiumAcc. Reversum Gen. revertendiAbl. Reversu Dat. revertendo

Acc. revertendumAbl. revertendo

Praesens Futurum Futurum FuturumParticipium Coniunctivus Infinitivus ParticipiumSequens Secuturus –a –um sim Secuturum –am –um esse Secuturus

Secuturus –a –um sis Secuturos –as –a esse SecuturaSecuturus –a –um sit SecuturumSecuturi –ae –a simusSecuturi –ae –a sitisSecuturi –ae –a sint

Supinum GerundiumAcc. secutum Gen. sequendiAbl. secutu Dat. sequendo

Acc. sequendumAbl. sequendo

4. -Brenno: αφαιρετική απόλυτη ιδιόμορφη-Duce: επιθετικός προσδιορισμός στο Brenno-Deletis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, με υποκείμενο το legionibus, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος everterunt-Divisam: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο praedam, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος fuerat-Absens: εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο Camillus του ρήματος factus est, εκφράζει πράξη σύγχρονη από εκείνη του ρήματος. -Abeuntes: χρονική μετοχή συνημμένη στο αντικείμενο Gallos του ρήματος secutus est, εκφράζει πράξη σύγχρονη από εκείνη του ρήματος-Interemptis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, με υποκείμενο το quibus, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος, recepit.-Appensum: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στό υποκείμενο quod του ρήματος dedit, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος.-Rogatus: χρονική μετοχή συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο hic του ρήματος reversus est, εκφράζει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος.

5. SingularisDativus: pecuniae, praedae, auro, exilio, facto, Romae, Gallo, Pisauro.Ablativus: pecunia, praeda, auro, exilio, facto, Roma, Gallo, Pisauro.

PluralisDativus: pecuniis, praedis, auris, exiliis, factis, Roma δεν έχει πληθυντικό, Gallis, Pisaurum δεν έχει πληθυντικό.Ablativus: pecuniis, praedis, auris, exiliis, factis, Roma δεν έχει πληθυντικό, Gallis, Pisaurum δεν έχει πληθυντικό.


208


6. A. Rosa regina Latini Romam condet.B. Cicerone et Antonio consulibus, Catilina contra patriam coniuravit.

12. -Tractis bubus in speluncam, Cacus abditus est.- Victis Gallis, Camillus in exilium reversus est


209


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 3 ο A. Η Αρρία του ετοίμασε κηδεία έτσι ώστε να αγνοείται από το σύζυγο} και όχι

μόνο αυτό, αλλά ακόμη και όταν έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου προσποιόταν ότι ο γιος ζούσε, και στο σύζυγο που συχνά ρωτούσε τι έκανε το παιδί, απαντούσε: «Καλά κοιμήθηκε, με όρεξη έφαγε». Έπειτα, όταν τα δάκρυά της, που για πολύ καιρό είχαν συγκρατηθεί, τη νικούσαν και ξεσπούσαν, έβγαινε έξω} τότε παραδινόταν στη θλίψη και λίγο αργότερα επέστρεφε με τα μάτια στεγνά.

Ο Σκριβωνιανός είχε πάρει τα όπλα εναντίον του Κλαυδίου στην Ιλλυρία} ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του και, αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός, τον οδηγούσαν σιδεροδέσμιο στη Ρώμη. Επρόκειτο να επιβιβαστεί σε πλοίο} Η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί με τον άντρα της. Δεν τα κατάφερε, νοίκιασε ψαράδικο πλοιάριο και ακολούθησε το μεγάλο πλοίο.

B.1. SingularisNom. funus quid puer navisGen. funeris cuius pueri navisDat. funeri cui puero naviAcc. Funus quid puerum navemVoc. funus ------ puer navisAbl. funere quo puero navi

PluralisNom. funera quae pueri navesGen. funerum quorum puerorum naviumDat. funeribus quibus pueris navibusAcc. funera quae pueros naves & navisVoc. funera ------ pueri navesAbl. funeribus quibus pueris navibus

2. Θετικός: Bene, libenter, ingentemΣυγκριτικός: melius, libentius ingentioremΥπερθετικός: optime, libentissime ingentissimam

3. Singularis PluralisNom. ingens ingentius ingentes ingentioraGen. ingentis ingentioris ingentium ingentiorumDat. ingenti ingentiori ingentibus ingentioribusAcc. Ingentem ingentius ingentes ingentioraVoc. ingens ingentius ingentes ingentioraAbl. ingenti ingentiore ingentibus ingentioribus

4. Indicativus ConiunctivusPraesens: quiescit vincantImperfectum: quiescebat vincerentFuturum: quiescet victurae sintPerfectum: quevit vicerintPlusq/ctum: quieverat vicissentFuturum Ex: quieverit ----------


210


5. Praesens – Imperativus Futurum Imperativusβ΄: prorumpe cohibere β΄: prorumpito cohibeorβ΄: prorumpite cohibemini γ΄: prorumpito cohibeor

β΄: prorumpitote ---------γ΄: prorumpitunto cohibentor

6. Participium:Praesens: egrediens -ntisFuturum: egressurus –a -umPerfectum: egressus –a –um

Imperfectum – Coniunctivus Futurum – ImperativusEgredererEgredereris (-re) egreditorEgrederetur egreditorEgrederemurEgredereminiEgrederentur egrediuntor

8. Supinum GerundiumAccusativus: reditum Genetivus: redeundiAblativus: reditu Dativus: redeundo

Accusativus: redeundumAblativus: redeundo

7. SingularisNom. Rediens Rediens RediensGen. Redeuntis Redeuntis RedeuntisDat. Redeunti Redeunti RedeuntiAcc. Redeuntem Redeuntem RediensVoc. Rediens Rediens RediensAbl. Redeunte Redeunte RedeuntePluralisNom. Redeuntes Redeuntes RedientiaGen. Redeuntium Redeuntium RedeuntiumDat. Redeuntibus Redeuntibus RedeuntibusAcc. Redeuntes Redeuntes RedientiaVoc. Redeuntes Redeuntes RedientiaAbl. Redeuntibus Redeuntibus Redeuntibus

9. –Ut ignoraretur a marito: δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση που εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, ignoraretur (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων). Εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου-Παρακειμένου, paravit και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Στη λατινική γλώσσα το συμπέρασμα θεωρείται πάντα μία υποκειμενική κατάσταση, γι’ αυτό εκφέρονται οι συμπερασματικές προτάσεις πάντα με υποτακτική.

-Cum … intraverat: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση που εισάγεται με τον επαναληπτικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με οριστική Υπερσυντελίκου. Δηλώνει την επανάληψη στο παρελθόν.


211


-Quid ageret puer: δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στο «interroganti». Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία Quid και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού «ageret» γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου Παρατατικού «respondebat» και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν-ut simul imponeretur: δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο orabat που εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων) και εξαρτάται από ρήμα χρόνου ιστορικού – Παρατατικού, orabat και εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν.

10. Arria marito respondebat puerum libenter cibum sumere.


212


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 4 ο Α. Εγώ βέβαια, όταν ήρθα στην πόλη δεν σταμάτησα και να φρονώ και νά λέω και νά κάνω όλα όσα αφορούσαν την ομόνοια· αλλά τόση μανία τους είχε καταβάλει όλους, ώστε να θέλουν να πολεμούν, αν και εγώ φώναζα ότι τίποτα δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα είναι αξιοθρήνητα στους εμφύλιους πολέμους, αλλά τίποτα πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο αχαλίνωτους ώστε και άν δεν είναι από τη φύση τους έτσι εξαναγκάζονται να γίνουν από ανάγκη. Γιατί η έκβαση των εμφυλίων πολέμων είναι πάντοτε τέτοια ώστε να γίνονται όχι μόνο αυτά τα οποία θέλει ο νικητής, αλλά ακόμη ώστε ο νικητής νά κάνει το χατίρι αυτών με τη βοήθεια των οποίων κερδίθηκε η νίκη.

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Singularis PluralisGenetivus: omnis eius cuius exitus victoriarumDativus: omni ei cui exitui victoriisAblativus: omni eo quo exitu victoriis

PluralisGenetivus: urbium nostri & nostrum* bellorum civilium ipsarumDativus: urbibus nobis bellis civilibus ipsisAblativus: urbibus a nobis bellis civilibus ipsis*To nostri χρησιμοποιείται ως γενική αντικειμενική και το nostrum όταν η γενική είναι διαιρετική.

2.Θετικός: Ferox – ferox – ferox

Impotens - Impotens – ImpotensMiser – Misera – Miserum

Συγκριτικός: ferocior – ferocior – ferociusImpotentior – impotentior – impotentiusMiserior - Miserior - Miserius

Υπερθετικός: Ferocissimus – Ferocissima – FerocissimumImpotentissimus – Impotentissima – ImpotentissimumMiserrimus – Miserrima – Miserrimum

ΕπιρρήματαΘετικός: ferociter impotenter misereΣυγκριτικός: ferocius impotentius miseriusΥπερθετικός: Ferocissime Impotentissime Miserrime

3. Indicativus Coniunctivus Coniunctivus ConiunctivusPraesens: reddit pertineant fiant coganturImperfectum: reddebat pertinerent fierent cogerenturFuturum: reddet pertentura sint ---------

-------------Perfectum: reddidit pertinuerint facta sint coacti sintΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

213


Plusq/ctum: reddiderat pertinuissent Facta sint coacti essentFuturum Ex: reddiderit ---------- ---------- --------------

ConiunctivusPraesens: pariaturImperfectum: parereturFuturum: ---------Perfectum: parta sitPlusq/ctum: parta essetFuturum Ex: -----------

4. Ut pugnare cuperent: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, cuperent (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων) και εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, Υπερσυντελίκου, invaserat και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. (Οι συμπερασματικές προτάσεις εκφέρονται με υποτακτική γιατί το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενική κατάσταση.)

5. Etsi ego … miserius: δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi και εκφέρεται με οριστική Παρατατικού, clamabam. Η πρόταση αυτή εκφράζει μία κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας.

Clamabam: ρήμαEgo: υποκείμενο στο ρήμα, ClamabamEsse: αντικείμενο του ρήματος, Clamabam και ειδικό απαρέμφατοNihil: υποκείμενο στο απαρέμφατο, Esse (ετεροπροσωπία)Miserius: κατηγορούμενο στο nihil μέσω του συνδετικού esseBello: β΄ όρος συγκρίσεως με πρώτο όρο σύγκρισης το nihil από το συγκριτικό MiseriusCivili: επιθετικός προσδιορισμός στο bello.


214


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 5 ο (A)

Όταν ο Άκκιος ήρθε από την πόλη της Ρώμης στον Τάραντα, όπου ο Πακούβιος σε μεγάλη πια ηλικία είχε αποσυρθεί, κατάλυσε σε αυτόν. Ο Άκκιος, ο οποίος ήταν πολύ μικρότερος στην ηλικία, διάβασε σε αυτόν που το επιθυμούσε την τραγωδία του, της οποίας το όνομα είναι «Ατρέας». Τότε ο Πακούβιος είπε ότι ήταν βέβαια ηχηρά και μεγάλα όσα είχε γράψει αλλά του φαίνονταν ότι ήταν αυτά που είχε γράψει κάπως τραχειά και κάπως άγουρα. «Έτσι είναι»είπε ο Άκκιος «όπως λες· και ούτε μετανοιώνω βέβαια γι’ αυτό· γιατί ελπίζω ότι θα είναι καλύτερα όσα θα γράψω στη συνέχεια. Γιατί λένε πως το ίδιο συμβαίνει στο πνεύμα που συμβαίνει στους καρπούς: όσοι γεννιούνται τραχείς και άγουροι, έπειτα γίνονται γλυκοί και ευχάριστοι αλλά όσοι γεννιούνται αμέσως μαραμένοι και μαλακοί, δε γίνονται αργότερα ώριμοι αλλά σάπιοι.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. α) Coniunctivus Indicativus IndicativusPraesens: veniat recedit nascunturImperfectum: veniret recedebat nascebanturFuturum: venturus sit recedet nascenturPerfectum: venerit recessit nata suntPlusq/ctum: venisset recesserat nata erantFuturum Ex: ----------- recesserit nata erunt

b) InfinitivusPraesens: vidère dicereFuturum: visurus –a –um esse dicturum –am –um esse

Visuros –as –a esse dicturos –as –a essePerfectum: vidisse dixisse

ParticipiumPraesens: videns -ntis dicens -ntisFuturum: visurus –a –um dicturus -a –um

2.α) Pluralis SingularisNominativus: nominaAccusativus: tragoediasAblativus: urbibus, aetatibus, natibus. Pomo, ingenioΗ Ονομαστική του Ενικού των παραπάνω ουσιαστικών είναι:Nomen, tragoedia, urbs, aetas, natus, pomum, ingeniumβ) grandi – grandiore – grandissima parvus – minor – minimus acerba – acerbiora – acerbissima bona – meliora – optima mitia – mitiora – mitissima

3. SingularisAccusativus: quem quam quod eundem eandem idemAblativus: quo qua quo eodem eadem eodemPluralis


215


Accusativus: quos quas quae eosdem easdemeadem

Ablativus: quibus quibus quibus eisdem (iisdem, isdem)**Η Αφαιρετική είναι κοινή και στα τρία γένη της αντωνυμίας.

13. α) Tarentum: Αιτιατική που δηλώνει κίνηση σε τόπο-Aetate: αφαιρετική του χρόνου-Multo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς-Natu: αφαιρετική της αναφοράς-Cui: δοτική προσωπική κτητική-Videri: αντικείμενο στο dixit & ειδικό απαρέμφατο. Υποκείμενό του ea (ετεροπροσωπία)-Sibi: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου-Idem: υποκείμενο στο απαρέμφατο esse (ετεροπροσωπία)-Acerba: κατηγορούμενο στο quae μέσω του συνδετικού ρήματος nascunturβ) Cum … venisset: Cum … venisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου “venisset” γιατί εξαρτάται στην κύρια πρόταση από ρήμα ιστορικού χρόνου, Παρακειμένου, «devertit» και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.


216


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 6 ο A.Όταν ο Πόπλιος Κορνήλιος πήγε στον Έννιο τον ποιητή και σε αυτόν που ζητούσε τον Έννιο από την πόρτα η υπηρέτρια είπε ότι δεν ήταν αυτός στο σπίτι, ο Νασικάς κατάλαβε ότι αυτή είπε αυτό με διαταγή του αφεντικού της και ότι εκείνος ήταν μέσα (…). Λίγες μέρες αργότερα όταν ο Έννιος πήγε στον Νασικά και σε αυτόν που τον ζητούσε από την πόρτα, ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι, αν και ήταν στο σπίτι. Τότε ο Έννιος αγανακτισμένος (…) « Τί; Δεν γνωρίζω εγώ τη φωνή σου;» Θέλεις νά μάθεις τί απάντησε ο Νασικάς; «Είσαι άνθρωπος αναιδής. Εγώ όταν σε ζητούσα, πίστεψα την υπηρέτριά σου ότι δεν ήσουν στο σπίτι}εσύ δεν πιστεύεις εμένα τον ίδιο;»

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. α) Coniunctivus Indicativus ConiunctivusPraesens: quaerat cognosco respondeatImperfectum: quaereret cognoscebam responderetFuturum: quaesiturus sit cognoscam responsurus sitPerfectum: quaesiverit cognovi responderitPlusq/ctum: quaesivisset cognoveram respondissetFuturum Ex: ----------- cognovero --------------

(β) Visne: ρήμα, προσώπου β΄ ενικού, χρόνου Ενεστώτα, έγκλισης οριστικής, φωνής ενεργητικής του ρήματος volo – volui – velle. Στην περίπτωση εδώ είναι ενωμένο με το εγκλιτικό μόριο –ne, το οποίο εισάγει ευθείες ερωτήσεις ολικής άγνοιας στις οποίες δεν γνωρίζουμε την απάντηση.

Indicativus – PraesensVoloVisVultVolumusVultisVolunt

2 α) SingularisNom. Ille Illa Illud ipse ipsa ipsumGen. Illius Illius Illius ipsius ipsius ipsiusDat. Illi Illi Illi ipsi ipsi ipsiAcc. Illum Illam Illud ipsum ipsam ipsumVoc. ------ ------ ------ ------ ------ ------Abl. Illo Illa Illo ipso ipsa ipso

Β) se: προσωπική αντωνυμία γ΄ προσώπου, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής, γένους αρσενικού.Te: προσωπική αντωνυμία β΄ προσώπου, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής, γένους αρσενικού.

3(α) Pluralis SingularisNom. Pauci dies Homo impudensGen. Paucorum dierum Hominis impudentisDat. Paucis diebus Homini impudentiΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

217


Acc. Paucos dies Hominem impudentemVoc. Pauci dies Homo impudensAbl. Paucis diebus Homine impudenti(b) Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςimpudenter impudentius impudentissime

4 (α)–eique: έμμεσο αντικείμενο του ρήματος dixisset & υποκείμενο στη μετοχή quaerenti

-Domi: γενική επιρρηματική του τόπου-a ianua: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου-ancillae: έμμεσο αντικείμενο του ρήματος credidi-tuae: επιθετικός προσδιορισμός στο ancillae

(β) Quid Nasica responderit: δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στο scire. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid και εκφέρεται με υποτακτική Παρακειμένου γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης. Εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου scire που εξαρτάται με τη σειρά του από το visne και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.


218



Α. Από κάποιον Λουζιτιανό είχε δοθεί ως δώρο στο Σερτώριο ένα άσπρο ελάφι. (…). Ο Σερτώριος έπεισε όλους ότι το ελάφι (…) συζητεί μαζί του και υποδεικνύει ποια ήταν χρήσιμα στο να τα πράττει. Αν φαινόταν κάτι σε αυτόν κάπως σκληρό, κάτι που έπρεπε να διαταχθεί στους στρατιώτες διακήρυττε ότι είχε καθοδηγηθεί από το ελάφι. Το ελάφι αυτό κάποια μέρα έφυγε και πιστεύτηκε ότι είχε χαθεί. Όταν κάποιος είχε αναγγείλει στο Σερτώριο ότι το ελάφι βρέθηκε, ο Σερτώριος τον διέταξε να σωπάσει. Επιπλέον τον καθοδήγησε να το αφήσει ελεύθερο την επόμενη μέρα ξαφνικά σε αυτόν τον τόπο, στον οποίο επρόκειτο να είναι ο ίδιος με τους φίλους του. Την επόμενη μέρα ο Σερτώριος δέχτηκε τους φίλους του στο υπνοδωμάτιό του, είπε σε αυτούς ότι του φάνηκε (πως είχε δει) στον ύπνο ότι ξαναγύρισε σε αυτόν το ελάφι (..).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1(α) Singularis

Θετικός ΣυγκριτικόςNom. Utile UtiliusGen. Utilis UtiliorisDat. Utili UtilioriAcc. Utile UtiliusVoc. Utile UtiliusAbl. Utili Utiliore

(β)Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςdurum durius durissimumduriter durius durissime

2. Militibus: ουσιαστικό, γένους αρσενικού, αριθμού ενικού, πτώσης δοτικής, κλίσης γ΄ του ουσιαστικού miles –itis.

-Somno: ουσιαστικό, γένους αρσενικού, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής, κλίσης β΄ του ουσιαστικού somnus -i.Singularis PluralisNom. Miles somni ii (hi, illi, ii)**Gen. Militis somnorum eorum suiDat. Militi somnis eis (iis, is) sibiAcc. Militem somnos eos seVoc. Miles somni ----- -----Abl. Milite somnis eis (iis, is) a se**Επειδή δεν έχει ονομαστική συμπληρώνεται από τις αντωνυμίες στην παρένθεση.

3. Imperativus – Praesens Coniunctivus – Imperfectumβ΄ praecipe praeciperemβ΄praecipite praeciperes

praeciperetpraeciperemuspraeciperetispraeciperent

Coniunctivus


219


Praesens: inveniatImperfectum: inveniretFuturum: inventurus –a -um sitPerfectum: inveneritPlusq/ctum: invenissetFuturum Ex: ----------

Praesens Futurum Futurum FuturumParticipium Coniunctivus Infinitivus ParticipiumConloquens Conlocuturus –a –um sim Conlocuturum –am –um esse ConlocuturusColoquentis Conlocuturus –a –um sis Conlocuturos –as –a esse Conlocutura

Conlocuturus –a –um sit ConlocuturumConlocuturi –ae –a simusConlocuturi –ae –a sitisConlocuturi –ae –a sint

Supinum GerundiumAcc. Conlocutum Gen. conloquendiAbl. Conlocutu Dat. conloquendo

Acc. conloquendumAbl. conloquendo

4. –Dono: δοτική του σκοπού από το data erat-Docere: αντικείμενο στο ρήμα persuasit & ειδικό απαρέμφατο. Υποκείμενό του το cervam (ετεροπροσωπία)-ei: δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα videbatur-A cerva: εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από τον παθητικό τύπο monitum esse.-Quodam: επιθετικός προσδιορισμός στο Die-Die: αφαιρετική του χρόνου

Η πρόταση είναι κύρια κρίσεως και γι’ αυτό στον πλάγιο λόγο θα μετατραπεί σε ειδικό απαρέμφατο παρακειμένου, επειδή το fugit είναι οριστική Παρακειμένου.Aliquis nuntiavit eam cervam quodam die fugisse.


220


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 8 ο D. Πόσες πολλές εικόνες πάρα πολύ γενναίων ανδρών – όχι μόνο για να τις κοιτάζουμε

αλλά ακόμη και να τις μιμούμαστε- μας κληροδότησαν και οι Έλληνες και οι Λατίνοι συγγραφείς! Αυτές εγώ, πάντοτε έβαζα ως παράδειγμα μπροστά μου θέλοντας να διοικώ καλά και να διαχειρίζομαι την πολιτεία. Με το να λατρεύω και με το να σκέπτομαι έξοχους άντρες μπόρεσα να διαμορφώσω την ψυχή και το μυαλό μου.

Ο Καίσαρας μαθαίνει από τους αιχμαλώτους τί συμβαίνει στο στρατόπεδο του Κικέρωνα και σε πόσο μεγάλο κίνδυνο είναι η κατάσταση. Τότε πείθει κάποιον από τους Γαλάτες ιππείς να μεταφέρει μια επιστολή στον Κικέρωνα. Φροντίζει και προνοεί να μη μαθευτούν από τους εχθρούς τα σχέδιά μας, αν κάποιος στο δρόμο αρπάξει την επιστολή. Γι’ αυτό στέλνει την επιστολή γραμμένη στα ελληνικά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. SingularisGen.: fortissimi viri, hominis excellentis, mentis meae, equitis Galli, cuius reiAbl.: fortissimo viro, homine excellenti, mente mea, equite Gallo, qua re

PluralisGen.: fortissimorum virorum, hominum excellentium, mentium mearum, Equitum Gallorum, quarum rerumAbl.: fortissimis viris, hominibus excellentibus, mentibus meis, Equitibus Gallis, quibus rebus

2. (a) ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣMultas Plures PlurimasFortium Fortiorum FortissimorumBene melius optime(b) PluralisNom. Plura fortioraGen. Plurium fortiorumDat. Pluribus fortioribusAcc. Plura fortioraVoc. Plura fortioraAbl. Pluribus fortioribus3 Infinitivus ParticipiumPraesens: intueri intuens -ntisImperfectum: -------- --------------Futurum: intuiturum –am –um esse intuiturus –a –um

intuituros –as –a essePerfectum: intuitum –am –um esse intuitus –a –um

intuitos –as –a essePlusq/ctum: ------------------Futurum Ex: intuitum –am –um fore

intuitos –as –a fore

Coniunctivus Coniunctivus Praesens: provideat intercipererImperfectum: provideret intercipereris (-re)Futurum: provisurus sit intercipereturPerfectum: providerit interciperemurΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

221


Plusq/ctum: providisset intercipereminiFuturum Ex: ----------- interciperentur

Imperativus – Praesens------------Intercipe----------------------Intercipite------------

4. (a) Cupidus bene gerendae et administrandae rei publicae (γερουνδιακή έλξη)(β) Epistulam ad Ciceronem defer! (ευθύς λόγος)


222


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 9 ο Α. Το παράδειγμα αυτό παρακίνησε κάποιον παπουτσή να μάθει σε ένα κοράκι τον ίδιο χαιρετισμό. Για πολύ καιρό μάταια ξόδευε κόπο· κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε, ο παπουτσής συνήθιζε να λέει «πάει χαμένο το λάδι και ο κόπος (μου)». Επιτέλους το κοράκι έμαθε το χαιρετισμό και ο παπουτσής επιθυμώντας χρήματα, το έφερε στον Καίσαρα. Ο Καίσαρας αφού άκουσε το χαιρετισμό είπε: « Στο σπίτι μου ακούω αρκετούς τέτοιους χαιρετισμούς».

Αυτός όμως, κύριοι δικαστές, και στην Ασία βρέθηκε και άντρα γενναιότατο δηλαδή τον πατέρα του, βοήθησε πολύ στους κινδύνους, παρηγόρησε στους μόχθους, συνεχάρηκε στη νίκη. Και αν η Ασία έχει κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινέσουμε το Μουρήνα. Επειδή είδε την Ασία, αλλά έζησε με εγκράτεια στην Ασία.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ2. SingularisGenetivus: avis iudicis viri periculi cuiusdamAccusativus: avem iudicem virum periculum quandamAblativus: ave & avi iudice viro periculo quadam

PluralisGenetivus: avium iudicum virorum periculorum quarundamAccusativus: aves & avis iudices viros pericula quasdamAblativus: avibus iudicibus viris periculis quibusdam

2 A) Singularis PluralisNom. par maius pares maioraGen. paris maioris parium maiorumDat. pari maiori paribus maioribusAcc. parem maius pares maioraVoc. par maius pares maioraAbl. pari maiore paribus maioribus

3. Coniunctivus Praesens: soleamus soleatisImperfectum: soleremus soleretisFuturum: solituri –ae –a simus solituri –ae –a sitisPerfectum: soliti –ae -a simus soliti –ae –a sitisPlusq/ctum: soliti –ae –a essemus soliti –ae –a essetisFuturum Ex: ----------- ---------------------

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗPraesens FuturumImperativus ImperativusΒ΄ affer 2. Affertoβ΄ afferte 3. Afferto

2. Affertote3. Afferunto

ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗPraesens FuturumImperativus ImperativusΒ΄ afferre 2. AffertorΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

223


β΄ Afferimini 3. Affertor3. Afferuntor

Supinum GerundivumAccusativus: responsum Gen.: respondendiAblativus: responsu Dat.: respondendo

Acc.: respondendumAbl.: respondendo

Indicativus Praesens: vivit videriImperfectum: vivebat -------Futurum: vivet visum iriPerfectum: vixit visum –am –um esse & visos –as –a essePlusq/ctum: vixerat --------------Futurum Ex: vixerit visum –am –um fore & visos –as –a fore

4.(a) Cum corvus salutationem didicisset. –Cum Caesar salutationem audivisset(β) Si habet (υπόθεση) – debeamus (απόδοση). Ο υποθετικός λόγος εκφράζει ανοικτή υπόθεση για το παρόν. Για να εκφράζει υπόθεση δυνατή ή πιθανή θα έχουμε: Si habeat –debeamus.

a sutore avem


224


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 10 ο Α.Σ’ αυτούς η φιλία δεν έχει καμία θέση. Γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπάει αυτόν που φοβάται, ή αυτόν που νομίζει πως φοβάται. Τους δείχνουν σεβασμό όμως υποκριτικά τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Αν ίσως τυχαία όπως συμβαίνει συνήθως πέσουν, τότε γίνεται αντιληπτό πόσο φτωχοί υπήρξαν σε φίλους. Αυτό είναι εκείνο που λένε ότι είπε ο Ταρκύνιος όταν ήταν εξόριστος: «Τότε κατάλαβα ποιους πιστούς φίλους είχα, ποιους ψεύτικους, όταν δεν μπορούσα να ανταποδώσω τη χάρη ούτε σε εκείνους ούτε στους άλλους.Την επόμενη μέρα ο Σερτώριος δέχτηκε τους φίλους του στο υπνοδωμάτιό του, είπε σε αυτούς ότι του φάνηκε (πως είχε δει) στον ύπνο ότι ξαναγύρισε σε αυτόν το ελάφι, που είχε χαθεί. Όταν το ελάφι αφέθηκε ελεύθερο από το δούλο, εισέβαλε στο υπνοδωμάτιο του Σερτωρίου, προκλήθηκε μεγάλος θαυμασμός.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. Indicativus Coniunctivus Coniunctivus- ImperfectumPraesens: cadunt cadant ferrerImperfectum: cadebant caderent ferreris (-re)Futurum: cadent casuri sint ferreturPerfectum: ceciderunt & cecidere ceciderint ferremurPlusq/ctum: ceciderant cecidissent ferreminiFuturum Ex: ceciderint ------------ ferrentur

Futurum Praesens FuturumImperativus Imperativus Imperativus2. Fertor 2.peri 2.perito3. Fertor 2.perite 3.perito3. Feruntor 2.peritote

3.pereunto

Infinitivus ParticipiumPraesens: oriri oriens -ntisImperfectum: Futurum: oriturum –am –um esse oriturus –a –um

orituros –as –a essePerfectum: ortum –am –um esse ortus –a –um

ortos –as –a essePlusq/ctum: Futurum Ex: ortum –am –um fore

ortos –as –a fore3. . SingularisGen.: loci simulationis temporis inopis exulantisAcc.: locum simulationem tempus inopem exulantiAbl.: loco simulatione tempore inopi exulantemPluralisGen.: locorum simulationum temporum inopum exulantiumAcc.: loca & locos* simulationes tempora inopes exulantesAbl.: locis simulationibus temporibus inopibus exulantibus


225


• Το Locus –i ανήκει στα ετερογενή. Σχηματίζει δηλαδή τον πληθυντικό και σαν αρσενικό(loci –orum: χωρία βιβλίου) και σαν ουδέτερο (loca –orum:τόποι)

Singularis PluralisNom. quid quaeGen. cuius quorumDat. cui quibusAcc. quid quaeVoc. ----- ----Abl. quo quibus

3. Indicativus ImperativusPraesens: nescitis nescitote Imperfectum: nesciebatis ----------Futurum: nescietis nescitotePerfectum: nescivistis & nesciistis ----------Plusq/ctum: nesciveratis & nescieratis ----------Futurum Ex: nesciveritis & nescieritis ----------

Infinitivus ParticipiumPraesens: colere colens -ntisImperfectum: ----------Futurum: culturum –am –um esse culturus –a -um

culturos –as –a essePerfectum: coluissePlusq/ctum: -------------Futurum Ex: -----------

Μέση φωνήInfinitivus ParticipiumPraesens: coliImperfectum: Futurum: cultum iriPerfectum: cultum –am –um esse cultus –a –um

cultos –as –a essePlusq/ctum: Futurum Ex: cultum –am –um fore

cultos –as –a fore

Indicativus Indicativus ConiunctivusPraesens: facit faciunt intellegis intellegasImperfectum: faciebat faciebant intellegebas intellegeresFuturum: faciet facient intelleges intellecturus –a-um sisPerfectum: fecit facerunt/-ere intellexisti intellexerisPlusq/ctum: fecerat facerant intellexeras intellexissesFuturum Ex: fecerit facerint intellexeris ---------------

4. –Quodsi forte ceciderunt: Υποθετική δευτερεύουσα πρόταση που εισάγεται με το υποθετικό Quodsi και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, ceciderunt με απόδοση


226


οριστική Ενεστώτα στην κύρια πρόταση, intellegitur. Έχουμε το πρώτο είδος υποθετικού λόγου, δηλαδή ανοικτή υπόθεση (πραγματικό).-Ut … plerumque: απλή παραβολική παρενθετική πρόταση, που εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική, fit γιατί η σύγκριση αφορά δύο καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα.-quam … amicorum: πλάγια δευτερεύουσα ερωτηματική πρόταση ως υποκείμενο στο intellegitur. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα, quam και εκφέρεται με υποτακτική Παρακειμένου, fuerint (όλες οι πλάγιες εκφέρονται με υποτακτική γιατί η εξάρτηση κάνει υποκειμενικό το περιεχόμενο της πρότασης). Εξαρτάται από χρόνο Παρακείμενο στην κύρια πρόταση, intellegitur και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.-Quod … exulantem: δευτερεύουσα αναφορική ουσιαστική ως υποκείμενο στο est. Eισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod και εκφέρεται με οριστική, ferunt γιατί φανερώνει ένα πραγματικό γεγονός.-quos … habuissem: πλάγια δευτερεύουσα ερωτηματική μερικής αγνοίας πρόταση ως αντικείμενο στο intellexi. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία, quos και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, habuissem (όλες οι πλάγιες εκφέρονται με υποτακτική γιατί η εξάρτηση κάνει υποκειμενικό το περιεχόμενο της πρότασης). Εξαρτάται από χρόνο Παρακείμενο στην κύρια πρόταση, intellexi και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.-quos infidos: πλάγια δευτερεύουσα ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας ως αντικείμενο στο intellexi. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία, quos και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, habuissem (όλες οι πλάγιες εκφέρονται με υποτακτική γιατί η εξάρτηση κάνει υποκειμενικό το περιεχόμενο της πρότασης). Εξαρτάται από χρόνο Παρακείμενο στην κύρια πρόταση, intellexi και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.-Cum … poteram: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό cum και εκφέρεται με οριστική Υπερσυντελίκου. Δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση με την πράξη της κύριας πρότασης.

-Dixit: ρήμα-(Sertorius): Υποκείμενο εννοούμενο του ρήματος-visum esse: αντικείμενο άμεσο του ρήματος, Dixit και ειδικό απαρέμφατο-eis: έμμεσο αντικείμενο του ρήματος dixit-reverti: ειδικό απαρέμφατο και υποκείμενο του visum esse (ετεροπροσωπία)-cervam: Υποκείμενο στο reverti (ετεροπροσωπία)-sibi: δοτική προσωπική στο visum esse-in somno: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατάσταση-ad se: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε πρόσωπο.


227


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 11 ο Α. Κάποια μέρα ήρθαν σε αυτόν απεσταλμένοι των Σαμνιτών. Εκείνος παρουσιάστηκε σε αυτούς για να τον δουν να κάθεται σε σκαμνί δίπλα στη φωτιά και να γευματίζει από ξύλινο πιάτο. Περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών και οι Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια του. Ενώ λοιπόν του προσέφεραν πολύ χρυσάφι σταλμένο από το δημόσιο ταμείο για να το χρησιμοποιήσει, χαλάρωσε το αυστηρό πρόσωπο (του) με το γέλιο και αμέσως είπε: «Της περιττής, για να μην πω ανόητης, πρεσβείας απεσταλμένοι, πείτε στους Σαμνίτες ότι ο Μάνιος Κούριος προτιμά να κυβερνά τους πλούσιους παρά να γίνει ο ίδιος πλούσιος·και θυμηθείτε ότι εγώ ούτε στη μάχη μπορώ να νικηθώ ούτε με χρήματα να διαφθαρώ.

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. (a) -Ille: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού, αριθμού ενικού, πτώσης ονομαστικής – Illi-se: προσωπική αντωνυμία, προσώπου τρίτου, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής – se-eo: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού, αριθμού ενικού, πτώσης αφαιρετικής – eis (iis, is)-Ipsum: δεικτική αντωνυμία, γένους αρσενικού, αριθμού ενικού, πτώσης αιτιατικής – ipsos.(b) Singularis PluralisNom: ipse ipsa ipsum ipsi ipsae ipsaGen.: ipsius ipsius ipsius ipsorum ipsarum ipsorumDat: ipsi ipsi ipsi ipsis ipsis ipsisAcc: ipsum ipsam ipsum ipsos ipsas ipsaAbl: ipso ipsa ipso ipsis ipsis ipsis

2 (a) Singularis PluralisNom. Quidam dies Quidam diesGen. Cuiusdam diei Quarundam dierumDat. Cuidam diei Quibusdam diebusAcc. Quendam diem Quosdam diesVoc. --------------- ---------------Abl. Quodam die Quibusdam diebus

Singularis PluralisNom. Magnum pondus Magna ponderaGen. Magni ponderis Magnorum ponderumDat. Magno ponderi Magnis ponderibusAcc. Magnum pondus Magna ponderaVoc. Magnum pondus Magna ponderaAbl. Magno pondere Magnis ponderibus

(b) maiore maiore maioremaximo maxima maximo

3. Indicativus ConiunctivusPraesens: praebet utitur praebeat utaturImperfectum: praebebat utebatur praeberet utereturFuturum: praebebit utetur praebiturus sit usurus sitPerfectum: praebuit usus est praebuerit usus sitΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

228


Plusq/ctum: praebuerat usus erat praebuisset usus essetFuturum Ex: praebuerit usus erit ----------- -----------

4. –Die: αφαιρετική που δηλώνει το χρόνο-Spectandum: αιτιατική γερουνδιακού του σκοπού-Εο: αντικείμενο στο uteretur-pecunia: αφαιρετική οργανική του μέσου


229



Α. Αναφέρουν ότι ο Όμηρος είχε ένα δούλο, τρεις ο Πλάτωνας, κανένα ο Ζήνωνας. Κανείς όμως ας μη τους λυπηθεί, γιατί έζησαν στη δυστυχία. Ο Μενήνιος Αγρίππας, ο οποίος υπήρξε μεσολαβητής για την κοινή συμφιλίωση ανάμεσα στους πατρικίους και τους πληβείους, κηδεύτηκε με έρανο. Ο Ατήλιος Ρήγουλος όταν έτρεπε τους Καρχηδόνιους σε φυγή στην Αφρική, έγραψε στη Σύγκλητο ότι έφυγε ο μισθωτός εργάτης του και ότι ο αγρός του είχε εγκαταλειφθεί από αυτόν· η σύγκλητος αποφάσισε να αναλάβει το κράτος τη φροντίδα του αγρού (να καλλιεργηθεί ο αγρός με τη φροντίδα του κράτους) γιατί ο Ρήγουλος απουσίαζε.Στη θέληση του κανείς δεν τολμούσε να πάει ενάντια· μόνο ο Κόιντος Μούκιος Σκαϊόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε η γνώμη του γι’ αυτό αρνήθηκε να ψηφίσει. Και επιπλέον όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά, αυτός είπε στο Σύλλα: «Ακόμα και αν μου δείξεις τα στρατεύματα με τα οποία περικύκλωσες το βουλευτήριο· ακόμα και αν με απειλήσεις με θάνατο, εγώ ποτέ Δε θα κηρύξω το Μάριο εχθρό. Αν και είμαι γέρος και αδύναμος στο σώμα εντούτοις πάντοτε θα θυμάμαι ότι η πόλη Ρώμη και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο.»

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. ) SingularisGen. servi nullius patris* plebis & plebei rurisDat. servo nemini patri plebi & plebei ruriAcc. servum neminem patrem plebem & plebem rusAbl. servo nullo patre plebe & plebe rure

PluralisGen. servorum nullorum patrum Είναι rurumDat. servis nullis patribus singularia ruribusAcc. servos nullos patres tantum ruraAbl. servis nullis patribus ruribus*Στον ενικό pater –patris σημαίνει πατέρας. Στον πληθυντικό patres-um σημαίνει πατέρες και Συγκλητικοί

SingularisGen. auguris mei hostisDat. auguri mihi hostiAcc. augurem me hostemAbl. augure a me hoste

PluralisGen. augurum nostri / nostrum* hostiumDat. auguribus nobis hostibusAcc. augures nos hostes / hostisAbl. auguribus nobis hostibus*To nostri χρησιμοποιείται ως γενική αντικειμενική και το nostrum όταν η γενική είναι διαιρετική.

2 IndicativusPraesens: 2.tradis, 3.tradit, 2.traditis, 3. traduntImperfectum: 2.tradebas, 3.tradebat, 2.tradebatis, 3.tradebantΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

230


Futurum: 2.trades, 3.tradet, 2.tradetis, 3.tradentPerfectum: 2.tradidisti, 3.tradidit, 2.tradidistis, 3.tradiderunt & tradiderePlusq/ctum: 2.tradideras, 3.tradiderat, 2.tradideratis, 3.tradiderantFuturum Ex: 2.tradideris, 3.tradiderit, 2.tradideritis, 3.tradiderint

ConiunctivusPraesens: 2.vivas, 3.vivat, 2.vivatis, 3. vivantImperfectum: 2.viveres, 3.viveret, 2.viveretis, 3.viverentFuturum: 2.victurus –a –um sis, 3. victurus –a –um sit, 2. victuri –ae –a sitis, 3. victuri –ae –a sintPerfectum: 2.vixeris, 3.vixerit, 2.vixeritis, 3.vixerintPlusq/ctum: 2. vixisses, 3. vixisset, 2.vixissetis, 3.vixissentFuturum Ex:

ConiunctivusPraesens: 2.discedas, 3. discedat, 2. discedatis, 3. discedantImperfectum: 2. discederes, 3. discederet, 2. discederetis, 3. discederentFuturum: 2.discessurus –a –um sis, 3. discessurus –a –um sit, 2. discessuri –ae –a sitis, 3. discessuri –ae –a sintPerfectum: 2. discesseris, 3. discesserit, 2. discesseritis, 3. discesserintPlusq/ctum: 2. discessisses, 3. discessisset, 2. discessissetis, 3.discessissentFuturum Ex:

IndicativusPraesens: 2.Audes, 3.Audet, 2.Audetis, 3. AudentImperfectum: 2.Audebas, 3. Audebat, 2. Audebatis, 3. AudebantFuturum: 2.Audebis, 3. Audebit, 2. Audebitis, 3. AudebuntPerfectum: 2.Ausus-a –um es, 3. Ausus -a –um est, 2. Ausi -ae –a estis, 3. Ausi -ae –a sunt Plusq/ctum: 2. Ausus -a –um eras, 3. Ausus -a –um erat, 2. Ausi -ae –a eratis, 3. Ausi -ae –a erantFuturum Ex: 2. Ausus -a –um eris, 3. Ausus -a –um erit, 2. Ausus -a –um eritis, 3. Ausus -a –um erunt

ConiunctivusPraesens: 2.instes, 3. instet, 2. instetis, 3. instentImperfectum: 2. instares, 3. instaret, 2. instaretis, 3. instarentFuturum: 2.instaturus –a –um sis, 3. instaturus –a –um sit, 2. instaturi –ae –a sitis, 3. instaturi –ae –a sintPerfectum: 2. instaveris, 3. instaverit, 2. instaveritis, 3. instaverintPlusq/ctum: 2. instavisses, 3. instavisset, 2. instavissetis, 3. instavissentFuturum Ex

IndicativusPraesens: 2. dicis, 3. dicit, 2. dicitis, 3. dicuntImperfectum: 2.dicebas, 3. dicebat, 2. dicebatis, 3. dicebantFuturum: 2.dices, 3.dicet, 2.dicetis, 3.dicentPerfectum: 2. dixisti, 3.dixit, 2. dixistis, 3. dixerunt & dixerePlusq/ctum: 2. dixeras, 3. dixerat, 2. dixeratis, 3. dixerantFuturum Ex: 2.dixeris, 3. dixerit, 2. dixeritis, 3. dixerint


231


IndicativusPraesens: 2.non vis, 3.non vult, 2.non vultis, 3. noluntImperfectum: 2.nolebas, 3.nolebat, 2.nolebatis, 3.nolebantFuturum: 2.noles, 3.nolet, 2.noletis, 3.nolentPerfectum: 2. noluisti, 3.noluit, 2. noluistis, 3. noluerunt Plusq/ctum: 2. nolueras, 3. noluerat, 2. nolueratis, 3. noluerantFuturum Ex: 2. nolueris, 3. noluerit, 2. nolueritis, 3. Noluerint

3.ImperfectumIndicativus Coniunctivusfundebamus instabamus Funderemus instaremusfundebant instabant Funderent instarentaudebamus auderemusaudebant auderent

FuturumIndicativus Coniunctivus ImperativusIudicabimus Iudicaturi –ae –a simus ---------------Iudicabunt Iudicaturi –ae –a iudicanto

4.Menenius Agrippa aere collato funeratus est: Κύρια πρόταση- funeratus est: ρήμα- Menenius Agrippa: υποκείμενο στο ρήμα funeratus est- collato: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή- aere: υποκείμενο της μετοχής collato

-Qui inter patres ac plebem publicae gratiae sequester fuit: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο Menenius Agrippa. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Qui και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, fuit, γιατί δηλώνει κάτι το αντικειμενικό.- fuit: ρήμα- Qui: υποκείμενο στο ρήμα fuit- sequester: κατηγορούμενο στο Qui μέσω του συνδετικού ρήματος fuit- gratiae: γενική αντικειμενική από το sequester- publicae: επιθετικός προσδιορισμός στο gratiae-Inter patres: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει μεταφορικά τον τόπο- Inter plebem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει μεταφορικά τον τόπο

5. -Licet mihi ostendas agmina militum: δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, που εισάγεται με το σύνδεσμο licet και εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα, ostendas λόγω εξάρτησης από ρήμα αρκτικού χρόνου, iudicabo και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Εκφράζει μία υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

- ostendas: ρήμα- tu: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα ostendas- agmina: αντικείμενο άμεσο στο ρήμα ostendas- mihi: έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα ostendas- militum: γενική κτητική στο agmina


232


- quibus curiam circumsedisti: αναφορική προσδιοριστική στο agmina. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quibus και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, circumsedisti, γιατί δηλώνει κάτι το αντικειμενικό.

- circumsedisti: ρήμα- tu: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα circumsedisti- curiam: αντικείμενο στο ρήμα circumsedisti- quibus: αφαιρετική του μέσου

- licet mortem miniteris: δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, που εισάγεται με το σύνδεσμο licet και εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα, miniteris λόγω εξάρτησης από ρήμα αρκτικού χρόνου, iudicabo και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Εκφράζει μία υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

- miniteris: ρήμα- tu: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα miniteris- mortem: αντικείμενο στο ρήμα miniteris

- numquam tamen ego hostem iudicabo Marium: κύρια πρόταση- iudicabo: ρήμα- ego: υποκείμενο στο ρήμα iudicabo- Marium: αντικείμενο στο ρήμα iudicabo- hostem: κατηγορούμενο στο Marium από το iudicabo- numquam: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου- tamen: εναντιωματικός σύνδεσμος

-Etsi senex et corpore infirmo sum: δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση, που εισάγεται με το σύνδεσμο Etsi και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, sum. Εκφράζει μία πραγματική κατάσταση που, αν και αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.- sum: ρήμα - ego: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα sum- senex: κατηγορούμενο στο ego μέσω του συνδετικού sum- corpore: αφαιρετική της ιδιότητας- infirmo: επιθετικός προσδιορισμός στο corpore

- semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse: κύρια πρόταση

- meminero: ρήμα- ego: εννοούμενο υποκείμενο στο ρήμα meminero-conservatam esse: ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα meminero- urbem: υποκείμενο απαρεμφάτου, conservatam esse (ετεροπροσωπία)- Romam: παράθεση στο urbem- Italiam: υποκείμενο απαρεμφάτου, conservatam esse (ετεροπροσωπία)- a Mario: εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από το conservatam esse- semper: επίρρημα χρόνου ή επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου- tamen: αντιθετικός σύνδεσμος


233


6. Οι εναντιωματικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις. Εκφράζουν μία πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγονται με τους συνδέσμους etsi, tametsi, quanquam + οριστική και με τους συνδέσμους cum & licet + υποτακτική. Τους συνδέσμους αυτούς τους μεταφράζουμε με το «αν και, παρόλο που, μολονότι». Στην κύρια πρόταση υπάρχει συχνά το tamen (η παρουσία του οποίου μας βοηθάει να αντιληφθούμε ότι η δευτερεύουσα πρόταση είναι εναντιωματική.

Ο σύνδεσμος licet συντάσσεται με υποτακτική, γιατί προήλθε από το απρόσωπο ρήμα licet= επιτρέπεται, με παράλειψη του ut + υποτακτική.

- Οι παραχωρητικές προτάσεις εκφράζουν μία υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγονται κυρίως με το σύνδεσμο etiamsi + υποτακτική ή οριστική. Επίσης με τους συνδέσμους licet, quamvis, ut + υποτακτική. Στην ουσία πρόκειται για μία κατηγορία υποθετικών προτάσεων. Στην κύρια πρόταση υπάρχει συχνά το tamen

Η χρήση του συνδέσμου quamvis προτιμάται μπροστά από επίθετα και επιρρήματα.

7. Οι αιτιολογικές προτάσεις εκφέρονται με οριστική όταν η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή. Εκφέρονται όμως με υποτακτική όταν η αιτιολογία είναι υποθετική ή υποκειμενική. Όταν εισάγονται με τον cum εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα μιας εσωτερικής, λογικής διεργασίας.


234



Α. Η Καικιλία, σύζυγος του Μετέλλου, ενώ σύμφωνα με τα αρχαία ήθη επιδίωκε την εμφάνιση γαμήλιου οιωνού για την κόρη της αδερφής της, η ίδια δημιούργησε οιωνό. Τη νύκτα δηλαδή σε κάποιο μικρό ιερό, με την κόρη της αδερφής της καθόταν για πολλή ώρα και περίμενε μέχρι να ακουστεί κάποια φωνή που ν’ ανταποκρινόταν στο σκοπό (για τον οποίο ήταν εκεί). Στο τέλος η κοπέλα κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία ζήτησε από τη θεία , να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της. Τότε η Καικιλία είπε στην κοπέλα: «Εγώ πρόθυμα σου παραχωρώ τη θέση μου.» Το λόγο αυτό επιβεβαίωσε λίγο αργότερα η ίδια η πραγματικότητα. Γιατί πέθανε η Καικιλία, την οποία όσο έζησε, ο Μετέλλος αγάπησε πολύ· μετά από αυτά αυτός πήρε την κοπέλα γυναίκα του.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. SingularisGen. moris pisci ominis nuptialis filiae noctisDat. mori pisco omini nuptiali filiae noctiAcc. more pisco omine nuptiali filia noctePluralisGen. morum piscorum ominum nuptialium filiarum noctiumDat. moribus piscis ominibus nuptialibus filliis & filiabus noctibusAcc. moribus piscis ominibus nuptialibus filliis & filiabus noctibus

SingularisGen. alicuius vocis meae sedisDat. alicui voci meae sediAcc. aliquam vocem mea sedePluralisGen. aliquarum vocum mearum sedumDat. aliquibus vicibus meis sedibusAcc. aliquibus vicibus meis sedibus

2. SingularisNam. Tu is quoddam (ille, iste, is) hocGen. tui eius cuiusdam sui huiusDat. tibi ei cuidam sibi huicAcc. te eum quoddam se hocAbl. a te eo quodam a se hoc

PluralisNam. Vos ii (illi, isti, ii) haecGen. vestrum / vestri* eorum sui horumDat. vobis eis (iis, is) sibi hisAcc. vos eos se haecAbl. a vobis eis (iis, is) se his*To vestri χρησιμοποιείται ως γενική αντικειμενική και το vestrum όταν η γενική είναι διαιρετική

3. . IndicativusΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

235


Praesens: 2.petis, 1.petimus, 3. petuntImperfectum: 2.petebas, 1.petebamus, 3.petebantFuturum: 2.petes, 1. petemus, 3.petentPerfectum: 2.petivisti & petisti, 1. petivimus & petiimus, 3.petiverunt & petivere, petierunt & petierePlusq/ctum: 2.petiveras & petieras, 1. petiveramus & petieramus, 3.petiverant & petierantFuturum Ex: 2.petiveris & petierit, 1. petiverimus & petierimus, 3.petiverint & petierint

ConiunctivusPraesens: 2.audiraris & audirare, 1.audiramur, 3. audiranturImperfectum: 2.audireris & audirere, 1.audiremur, 3.audirenturFuturum: Perfectum: 2.auditus- a –um sis, 1. auditi –ae –a simus, 3. auditi –ae –a sintPlusq/ctum: 2.auditus- a –um esses, 1. auditi –ae –a essemus, 3. auditi –ae –a essentFuturum Ex:

ConiunctivusPraesens: 2.cederas, 1.cederamus, 3.cederantImperfectum: 2. cederes, 1. cederemus, 3. cederentFuturum: 2.cessurus –a –um sis, 1.cessuri –ae –a simus, 3. cessuri –ae –a sintPerfectum: 2. cesseris, 1.cesserimus, 3. cesserintPlusq/ctum: 2. cessisses, 1.cessissemus, 3.cessissentFuturum Ex:

IndicativusPraesens: 2.persedes, 1.persedemus, 3. persedentImperfectum: 2.persebas, 1.persebamus, 3. persebantFuturum: 2.persebis, 1.persebimus, 3. persebuntPerfectum: 2.persedisti 1.persedimus, 3. persederunt & persederePlusq/ctum: 2. persederas, 1.persederamus, 3. persederantFuturum Ex: 2. persederis, 1.persederimus, 3. Persederint

IndicativusPraesens: 2.conformas, 1.conformamus, 3. conformantImperfectum: 2. conformabas, 1. conformabamus, 3. conformabantFuturum: 2. conformabis, 1. conformabimus, 3. conformabuntPerfectum: 2.comformavisti 1. comformavimus, 3. comformaverunt & comformaverePlusq/ctum: 2. comformaveras, 1. comformaveramus, 3. comformaverantFuturum Ex: 2. comformaveris, 1. comformaverimus, 3. Comformaverint

4. PraesensIndicativus Coniunctivus ImperativusPetit petat --------------ImperfectumIndicativus Coniunctivusaudiebatur audireturcedebat cederetpersedebat persederet


236


PerfectumIndicativus Coniunctivusconfirmavit confirmaverit

5. –sororis: γενική κτητική στο filiae-nocte: αφαιρετική του χρόνου-congruens: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο vox-standi: γενική γερουνδίου ως αντικειμενική στο mora-fessa: αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος, rogavit το illa και δηλώνει πράξη προγενέστερη από αυτή του ρήματος -Libenter: επίρρημα τρόπου ή επιρρηματικός -Paulo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς

6. Dum … sororis: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με οριστική ιστορικού Ενεστώτα petit και δηλώνει μία συνεχιζόμενη πράξη στο παρελθόν

-Dum … audiretur: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, audiretur, εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου – Παρακειμένου, expectabat και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.-ut … cederet:δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο rogavit. Εισάγεται με το ut και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, cederet (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων). Εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου - Παρακειμένου, rogavit και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.-quam Metellus multum amavit: αναφορική προσδιοριστική στο Caecilia και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, amavit.-dum vixit: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο dum και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, vixit, εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου – Παρακειμένου, amavit και δηλώνει παράλληλη διάρκεια με εκείνη του ρήματος εξάρτησης.


237


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 14 ο Α.

Και επιπλέον όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά, αυτός είπε στο Σύλλα: «Ακόμα και αν μου δείξεις τα στρατεύματα με τα οποία περικύκλωσες το βουλευτήριο· ακόμα και αν με απειλήσεις με θάνατο, εγώ ποτέ Δε θα κηρύξω το Μάριο εχθρό. Αν και είμαι γέρος και αδύναμος στο σώμα εντούτοις πάντοτε θα θυμάμαι ότι η πόλη Ρώμη και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο.»

Φροντίζει και προνοεί να μη μαθευτούν από τους εχθρούς τα σχέδιά μας, αν κάποιος στο δρόμο αρπάξει την επιστολή. Γι’ αυτό στέλνει την επιστολή γραμμένη στα ελληνικά. Συμβουλεύει τον απεσταλμένο, αν δεν μπορέσει να πλησιάσει (στο στρατόπεδο) να δέσει το γράμμα στο λουρί του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο στρατόπεδο. Στην επιστολή γράφει ότι θα έρθει γρήγορα κοντά του με τις λεγεώνες του.

Η Πορκία, σύζυγος του Βρούτου, όταν είχε μάθει το σχέδιο του άντρα της να σκοτώσει τον Καίσαρα ζήτησε ένα μαχαιράκι μανικιουρίστα τάχα για να κόψει για να κόψει τα νύχια της και με αυτό δήθεν τυχαία επειδή γλίστρησε πληγώθηκε. Έπειτα από την κραυγή των υπηρετριών αφού κλήθηκε στην κρεβατοκάμαρά της ο Βρούτος, ήλθε για να την μαλώσει επειδή είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. ConiunctivusPraesens: Instet cognoscanturImperfectum: Instaret cognoscerenturFuturum: instaturus sit ---------------Perfectum: institerit cogniti sintPlusq/ctum: institisset cogniti essentFuturum Ex: ---------- ----------

InfinitivusPraesens: instare cognosciFuturum: istaturum –am –um esse cognitum iri

Instaturos –as –a essePerfectum: institisse cognitum –am –um esse

cognitos –as –a esseFuturum Ex: -------------- cognitum –am –um fore

cognitos –as –a fore

2.Interficio – Interfeci – Interfectum –Interficere (3)Reseco – resecui – resectum – resecare (1)

3. ImperativusPraesens Futurum2.circumsede 2.circumsedeto2.circumsedete 3.circumsedeto

2. circumsedetote3. circumsedento

4. Praesens FuturumIndicativus Imperativus ImperativusAbiciorΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

238


Abicieris (-re) abicere abicitorAbicitur abicitorAbicimurAbicimini abiciminiAbiciuntur abiciuntor

5. SingularisAcc. eum agmen hostem senem corpus urbemAbl. eo agmine hoste sene corpore urbePluralisGen. eorum agminum hostium senum corporum urbiumAcc. eos agmina hostes senes corpora urbes

SingularisAcc. quam rem Graecam litteram* unguemAbl. qua re Graeca littera ungui & unguePluralisGen. quarum rerum Graecarum litterarum ungiumAcc. quas res Graecis litteris ungues & unguis*To littera-ae σημαίνει γράμμα της αλφαβήτου. Στον πληθυντικό σημαίνει επιστολή, γράμματα / λογοτεχνία.

6. Singularis PluralisNom. Is (ille, iste, is) ii (illi, isti, ii)Gen. eius sui eorum suiDat. ei sibi eis (iis, is) sibiAcc. eum se eos seAbl. eo a se eis (iis, is) a se

7. Infirmum Infirmius Infirmissimum

infirme infirmius infirmissime (επίρρημα)

7. Singularis PluralisNom. Infirmior InfirmioresGen. Infirmioris InfirmiorumDat. Infirmiori InfirmioribusAcc. Infirmiorem InfirmioresVoc. Infirmior InfirmioresAbl. Infirmiore Infirmioribus

8. Celeriter celerius celerrime


239


8. Singularis Pluralis Singularis PluralisNom. celer celeres celerius celerioraGen. celeris celerium celerioris celeriorumDat. celeri celeribus celeriori celeribusAcc. celerem celeres celerius celerioraVoc. celer celeres celerius celerioraAbl. celeri celeribus celeriore celeribus

9. – Cum … instaret: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική Παρατατικού, instaret, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρακειμένου, dixit, και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

- Licet … militum: δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, που εισάγεται με το σύνδεσμο licet και εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα, ostendas λόγω εξάρτησης από ρήμα αρκτικού χρόνου, iudicabo και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Εκφράζει μία υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

- Quibus … circumsedisti: αναφορική προσδιοριστική στο agmina. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία Quibus και εκφέρεται με οριστική Παρακειμένου, circumsedisti, γιατί δηλώνει κάτι το αντικειμενικό.

- Licet mortem miniteris: δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, που εισάγεται με το σύνδεσμο licet και εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα, miniteris λόγω εξάρτησης από ρήμα αρκτικού χρόνου, iudicabo και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Εκφράζει μία υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

- Etsi … sum: δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση, που εισάγεται με το σύνδεσμο Etsi και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, sum. Εκφράζει μία πραγματική κατάσταση που, αν και αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.- Ne … cognoscantur: δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο ρήμα

providet. Εισάγεται με το ne γιατί το περιεχόμενό της είναι αρνητικό. Εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων), cognoscantur και εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου – Ενεστώτα, providet και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

- Ut epistulam ad amentum tragulae adliget: δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο ρήμα monet. Εισάγεται με το σύνδεσμο ut, εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων), adliget και εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου – Ενεστώτα, monet και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν

- Si adiret non possit: εξαρτημένος υποθετικός λόγος 1ου είδους που δηλώνει ανοικτή υπόθεση. Στον ευθύ λόγο θα γίνει: Si non poteris – adligo. (Υπόθεση: συντελεσμένου μέλλοντα οριστική, Απόδοση: Ενεστώτα οριστική

- Ut intra castra abiciat: δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο ρήμα monet. Εισάγεται με το σύνδεσμο ut, εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων), abiciat και εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου – Ενεστώτα, monet και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν

- Cum … cognovisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή αφηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, cognovisset, γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου Παρακειμένου, poposcit, και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.


240


- Quod … officium: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο, Quod και εκφέρεται με υποτακτική Υπερσυντελίκου, praeripuisset,λόγω εξάρτησης από ρήμα ιστορικού χρόνου – Παρακειμένου, venit και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

10. Ungues resecandi causa

11. –Minitans: επιρρηματική τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο Sulla του ρήματος, instaret. Δηλώνει πράξη σύγχρονη με εκείνη του ρήματος, instaret.

-Mihi: αντικείμενο έμμεσο στο ostendas-Corpore: αφαιρετική της ιδιότητας-Italiam: υποκείμενο στο απαρέμφατο conservatam esse (ετεροπροσωπία)-A Mario: εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου από το conservatam esse-Intercepta: υποθετική αφαιρετική απόλυτη μετοχή με υποκείμενο το epistula. Έχουμε τρίτο είδος υποθετικού λόγου, υπόθεση δυνατή ή πιθανή. Στον ευθύ λόγο θα είναι: Nisi intercipiat - cognoscantur-Ob rem: εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου-Litteris: αφαιρετική του τρόπου από το mittit-Adfore: ειδικό απαρέμφατο και αντικείμενο στο scribit. -Clamore: αφαιρετική ποιητικού αιτίου από τη μετοχή vocatus-In cubiculum: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου-Vocatus: επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο Brutus, υποκείμενο του ρήματος venit. Δηλώνει πράξη προγενέστερη από εκείνη του ρήματος.


241



Α. Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, άνδρες αρχαιότατοι, και οι αρχαιότεροι από αυτούς Οράτιοι μίλησαν καθαρά και με διαύγεια με τους σύγχρόνους τους· δεν χρησιμοποίησαν ούτε τα λόγια των Σικανών ή των Πελασγών, οι οποίοι λέγεται ότι κατοίκησαν πρώτοι στην Ιταλία, αλλά της εποχής τους. Εσύ όμως χρησιμοποιείς λόγο που δε χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια σαν να μιλούσες τώρα με τη μητέρα του Ευνάρδου, γιατί δε θες κανένας να ξέρει και να καταλαβαίνει τι λες. Γιατί, ανόητε άνθρωπε, δεν σωπαίνεις, για να πετύχεις, ό,τι θέλεις; Αλλά λες, πως σου αρέσει η αρχαιότητα, γιατί είναι τιμημένη και καλή και σεμνή. Έτσι επομένως να ζεις, όπως οι αρχαίοι άνδρες αλλά να μιλάς όπως οι άνθρωποι της ηλικίας μας (οι σύγχρονοί μας)· και να έχεις πάντα στο μυαλό και στην καρδιά σου αυτό που γράφτηκε από τον Καίσαρα: « Όπως (αποφεύγεις) το σκόπελο, έτσι να αποφεύγεις τον ασυνήθιστο και πρωτάκουστο λόγο.»

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1. Indicativus ConiunctivusPraesens: loquitur vis utuntur consequarisImperfectum: loquebatur volebas utebantur consequereris (-re)Futurum: loquetur voles utentur consecuturus sisPerfectum: locuti sunt voluisti usi sunt consecutus sisPlusq/ctum: locuti erant volueras usi erant consecutus essesFuturum Ex: locuti erunt volueris usi erunt ----------------

ConiunctivusPraesens: loquarisImperfectum: loquereris (-re)Futurum: locuturus sisPerfectum: locuti sintPlusq/ctum: locuti essentFuturum Ex:

2.plane – planius – planissimedilucide –dilucidius – dilucidissimeTo οbsoleto δεν έχει παραθετικάInepte – ineptiore –ineptissimoHonesta – honestior – honestissimaBona – melior –optimaTo insolens δεν έχει παραθετικάPrae – prior- primusAntiqui – antiquiores – antiquissimi

3. Singularis Pluralis Singularis PluralisNom. nemo nulli nihil Δεν έχειGen. nullius nullorum nullius rei πληθυντικόDat. nemini nullis nulli rei αριθμόAcc. neminem nullos nihil εύχρηστοVoc. ------- -------- ----------Abl. nullo nullis nulla re


242


4.– quod neminem … vis: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα, vis γιατί δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία.-ut consequaris: δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση που εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα, consequaris, (ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων) γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου – Ενεστώτα, taces και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.-quod … modesta sit: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση που εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με υποτακτική Ενεστώτα, sit γιατί δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία. Εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου – dicis και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.


243


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 16 ο Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Τότε ο Κάμιλλος, ο οποίος είχε βρεθεί για αρκετό καιρό στην εξορία κοντά στην Αρδέα εξαιτίας της λείας από τους Βηίους που δεν είχε μοιραστεί ακριβοδίκαια, έγινε αρχιστράτηγος αν και απουσίαζε· αυτός ακολούθησε τους Γαλάτες ενώ ήδη αποχωρούσαν: αφού τους εξολόθρευσε πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή αυτό ζυγίστηκε εκεί έδωσε το όνομα στην πολιτεία· πράγματι λέγεται Πίσαυρο, γιατί εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά από αυτήν την πράξη γύρισε στην εξορία, από όπου επέστρεψε όταν τον παρακάλεσαν.Εσύ να αναζητήσεις τα ίχνη του ανθρώπου, παρακαλώ, και με πάρα πολύ μεγάλη φροντίδα ή να τον στείλεις στη Ρώμη ή ενώ επιστρέφεις από την Έφεσο να τον οδηγήσεις μαζί σου. Να μη σε απασχολεί πόση αξία έχει ο άνθρωπος. Γιατί μικρή αξία έχει όποιος είναι τέτοιος μασκαράς. Αλλά εξαιτίας της ελεεινής πράξης και του θράσους του δούλου οργίστηκε τόσο ο Αίσωπος, ώστε τίποτα δεν μπορεί να είναι πιο ευχάριστο γι’ αυτόν παρά η επανάκτηση του δραπέτη.Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1α. iure iuris – iusCivitati civitatis - civitatibusHominem homine – hominumScelus sceleri – sceleraRecuperatio recuperationem – recuperatione

1.β.Is: eius – eosQuibus: cui – quaeHoc: huius – haec

1γ. Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςparvi minoris minimigratum gratius gratissimum

2α.Ενεστώτας: sequaturΠαρατατικός: sequereturΜέλλοντας: secuturus sitΠαρακείμενος: secutus sitΥπερσυντέλικος: secutus essetΣυντελεσμένος Μέλλοντας: ----------

2β.recepit reciperesdeditdantdiciturdiceturrediitredibaminvestigainvestigatumittemitti – missum irideducdeducitenolinoluisti


244


possitpotuissent

3α. Dictator: κατηγορούμενο στο υποκείμενο Camillus μέσω του συνδετικού ρήματος est factusIs :υποκείμενο στο ρήμα secutus estCivitati: έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα deditRomam: αιτιατική που δηλώνει κατεύθυνση σε τόποEpheso: αφαιρετική της απομάκρυνσηςPreti: γενική της υλικής αξίας από το est

3β. ut nihil ei gratius esse quam recuperatio fugitivi: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση (στην κύρια πρόταση υπάρχει το tanto). Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut nihil, εκφέρεται με το ρήμα possit (υποτακτική ενεστώτα), γιατί η υποτακτική δηλώνει ότι το αποτέλεσμα είναι πάντα μία υποκειμενική κατάσταση, εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (adfectus est) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν. Υπάρχει ιδιομορφία ως προς την ακαολουθία των χρόνων, δηλαδή το συμπέρασμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

3γ. Ne + υποτακτική παρακειμένου

4α. Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική μονομελής μερικής άγνοιας πρόταση. Λειτουργεί ως αντικείμενο στο απαρέμφατο ενεστώτα spectare, εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quanti, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα (sit), γιατί η εξάρτηση είναι από ρήμα αρκτικού χρόνου (noli) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.Μεταφορά στον ευθύ λόγο: Quanti homo est?

4β. Cicero illum monebat ut hominem investigaret.


245


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 7 ο

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΑ. Γι’ αυτό το λόγο οι κατήγοροι δεν κατηγόρησαν το Μουρήνα για το όνομα Ασία, από την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την οικογένεια, υστεροφημία για το γένους, τιμή και δόξα για το όνομα, αλλά (τον κατηγόρησαν) για κάποιο όνειδος και για κάποια ντροπή που είτε έγινε στην Ασία είτε μεταφέρθηκε από την Ασία. Το ότι υπηρέτησε όμως στο στρατό σε αυτόν τον πόλεμο υπήρξε ανδρείας· το ότι υπηρέτησε προθυμότατα στο στρατό όταν ο πατέρας του υπήρξε στρατηγός, υπήρξε δείγμα σεβασμού·Από κάποιον Λουζιτιανό είχε δοθεί ως δώρο στο Σερτώριο ένα άσπρο ελάφι εξαιρετικής ομορφιάς. Ο Σερτώριος έπεισε όλους ότι το ελάφι κατευθυνόμενο από τη βούληση της Άρτεμης συζητεί μαζί του και υποδεικνύει ποια ήταν χρήσιμα στο να τα πράττει. Αν φαινόταν κάτι σε αυτόν κάπως σκληρό, κάτι που έπρεπε να διαταχθεί στους στρατιώτες διακήρυττε ότι είχε καθοδηγηθεί από το ελάφι. Το ελάφι αυτό κάποια μέρα έφυγε και πιστεύτηκε ότι είχε χαθεί.

Β.1.α. quae resAlicui dedecoriEa bellaPartum imperatorumEximia pulchritudineQuendam diem

B.1.bΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣLibenter libentius libentissimeUtilia utiliora utilissimaDurum durius durissimum

B.2.aΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣPerimus peribimusPeritis peribitisPereunt peribunt

ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣΟν. Periens pereuntiaΓεν. pereuntis pereuntium

B.2.bObicereConstituenturMerereDemurPersuaderetConlocuturam esseDocuerintFitisFugeΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

246


Creditum iri

B.3.aAsiae: είναι γενική επεξηγηματική στο nomenMurenae: είναι έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα obieceruntGeneri: είναι δοτική προσωπική χαριστική στο constitua est (από το memoria)Dono: είναι δοτική κατηγορηματική του σκοπού data eratFactu: είναι αφαιρετική του σουπίνου που δηλώνει αναφορά στο utiliaSese: είναι υποκείμενο στο ειδικό απρέμφατο esse

B.3.bQuae utilia factu essent: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση που λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο στο docere. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quae, άρα είναι μερικής άγνοιας, εκφέρεται με υποτακτική - όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις – αφού θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης, παρατατικού, γιατί εξαρτάται από το docere, που έχει θέση ιστορικού χρόνου, επειδή εξαρτάται από το ρήμα persuasit (οριστική παρακειμένου, ιστορικός χρόνος) και δηλώνει το σύγχρονο παρελθόν

Quae utilia factu sunt

B.4.aSi quid durius…praedicabat: υποθετικός λόγος: α είδος: ανοιχτή υπόθεση στο παρελθόν, β είδος: si quid… videretur (μη πραγματικό) praedicaretγ είδος: si quid ... videatur (υπόθεση δυνατή ή πιθανή) praedicet

Β.4.β.Quod imprerandum militibus esset: quod Sertorius militibus imperare.


247


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 1 8 ο Στους τυράννους όλα πάντα είναι ύποπτα καί ανήσυχα· σ’ αυτούς η φιλία δεν έχει καμία θέση. Γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπάει αυτόν που φοβάται, ή αυτόν που νομίζει πως φοβάται. Τους δείχνουν σεβασμό όμως υποκριτικά τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Αν ίσως τυχαία όπως συμβαίνει συνήθως πέσουν, τότε γίνεται αντιληπτό πόσο φτωχοί υπήρξαν σε φίλους. Αυτό είναι εκείνο που λένε ότι είπε ο Ταρκύνιος όταν ήταν εξόριστος: «Τότε κατάλαβα ποιους πιστούς φίλους είχα, ποιους ψεύτικους, όταν δεν μπορούσα να ανταποδώσω τη χάρη ούτε σε εκείνους ούτε στους άλλους.Η Πορκία, σύζυγος του Βρούτου, όταν είχε μάθει το σχέδιο του άντρα της να σκοτώσει τον Καίσαρα ζήτησε ένα μαχαιράκι μανικιουρίστα τάχα για να κόψει για να κόψει τα νύχια της και με αυτό δήθεν τυχαία επειδή γλίστρησε πληγώθηκε. Έπειτα από την κραυγή των υπηρετριών αφού κλήθηκε στην κρεβατοκάμαρά της ο Βρούτος, ήλθε για να την μαλώσει επειδή είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα.1α. tyrannoOmneTemporaSimulationiInopumUxoribusVirAncillisOfficiorumb. quodhuic/ haecneutriustuieas2a. possuntColuistiFieretCadamusIntellectum iriDictum esseHabebetisInterfaceCognituVulnerandiVenientemb. Οριστική β ενικού: fers προστακτική: fer

β πληθυντικού: fertis προστακτική: ferte

3a. sollicita : είναι κατηγουρούμενο στο omniaA quo: είναι εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στο metuiTarquinium: είναι υποκείμενο στο dixisse και exulantemReferre : είναι τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο poteramUxor: είναι παράθεση στο PorciaAncillarum: είναι γενική υποκειμενική στο clamoreIn cubiculum: είναι εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόπο στο vocatus/ venit.ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

248


3β. Τελική πρόταση: ut ungues (-is) resecaretΣουπίνο: ungues (-is) resecium Ad + αιτιατική γερουνδιακού: ad ungues (-is) resecandos.

4a. quam fuerint inopes amicorum : Δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερώτηση, μερικής αγνοίας ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος intellegitur. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quam. Εκφέρεται με υποτακτική, όπως όλες οι πλάγιες ερωτήσεις, γιατί η εξάρτηση θεωρείται ότι δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης χρόνου Παρακειμένου (fuerint), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (intellegitur). Ο Παρακείμενος της υποτακτικής εκφράζει το προτερόχρονο στο παρόν – μέλλον, σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.Quod tonsoris praeripuisset officium : Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο obiurgandam. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται με υποτακτική χρόνου Υπερσυντελίκου (praeripuisset), επειδή η αιτιολογία είναι υποκειμενική. Εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (venit ad eam obiurgandam). Ο Υπερσυντέλικος της υποτακτικής εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν, σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.

4β. Υπόθεση: Quodsi forte ceciderunt (Quodsi + Οριστική Παρακειμένου)Απόδοση: tum intellegitur (Οριστική Ενεστώτα) Ο υποθετικός λόγος δηλώνει ανοιχτή υπόθεση στο παρόν.-Υπόθεση αντίθετη του πραγματικού για το παρόν: Quodsi forte caderent, tum intellegeretur. (Υπόθεση: Quodsi + Υποτακτική Παρατατικού // Απόδοση: Υποτακτική Παρατατικού).4γ. Cicero dicit nullum locum amicitiae eis esse.


249


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 19 Ο Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΚαι αν η Ασία έχει κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινέσουμε το Μουρήνα. Επειδή είδε την Ασία, αλλά έζησε με εγκράτεια στην Ασία. Γι’ αυτό το λόγο οι κατήγοροι δεν κατηγόρησαν το Μουρήνα για το όνομα Ασία, από την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την οικογένεια, υστεροφημία για το γένους, τιμή και δόξα για το όνομα, αλλά (τον κατηγόρησαν) για κάποιο όνειδος και για κάποια ντροπή που είτε έγινε στην Ασία είτε μεταφέρθηκε από την Ασία.Όταν κάποιος είχε αναγγείλει στο Σερτώριο ότι το ελάφι βρέθηκε, ο Σερτώριος τον διέταξε να σωπάσει. Επιπλέον τον καθοδήγησε να το αφήσει ελεύθερο την επόμενη μέρα ξαφνικά σε αυτόν τον τόπο, στον οποίο επρόκειτο να είναι ο ίδιος με τους φίλους του. Την επόμενη μέρα ο Σερτώριος δέχτηκε τους φίλους του στο υπνοδωμάτιό του, είπε σε αυτούς ότι του φάνηκε (πως είχε δει) στον ύπνο ότι ξαναγύρισε σε αυτόν το ελάφι, που είχε χαθεί. Όταν το ελάφι αφέθηκε ελεύθερο από το δούλο, εισέβαλε στο υπνοδωμάτιο του Σερτωρίου, προκλήθηκε μεγάλος θαυμασμός.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1.α. postero: Ablativus posteriore

Accusativus postrema – postuma

Magna: Accusativus maiorem

Magna: Συγκριτικός: magis Υπερθετικός: maxime

1.β. aliquod: singularis: aliquem - aliquam – aliquod Pluralis: aliqui – aliquaeEmissa: Γερούνδιο Genetivus: Εmittendi

Dativus: EmittendoAccusativus: EmittendumAblativus: Εmittendo

2α. ConiunctivusPraesens ImperfectumObiciant obicerentVideat videretConstituatur constitueretur2.β. ImperativusΕνεργητική Φωνή ΠαθητικήΒ ενικό: dic dicereΒ πληθ: dicite dicimini

IndicativusPraesens Imperfectum Pereo periebamusPeris periebatisPerit periebant

SoupinumAcc: introruptumAbl: introruptuΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

250


Coniunctivus Futurum: Inventura sim

sis sitInventurae simus

sitis sint

3.a. Murena nobis laudandus est

3.b. ut…emitteret: Δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο, στο ρήμα praecepit. Εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο «ut», επειδή είναι καταφατική και εκφέρεται με υποτακτική όπως όλες οι βουλητικές προτάσεις, αφού εκφράζουν επιθυμία (η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της), εδώ εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού (emitteret), επειδή εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (praecepit: παρακείμενος με σημασία αορίστου) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν (αναφέρεται στο παρελθόν).

3.γ. Δευτερεύουσα χρονική επιρρηματική πρόταση: Εισάγεται με τον ιστορικό διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου, nuntiavisset, και δηλώνει το προτερόχρονο.

Nuntiavisset ρήμα πρότασηςAliquis υποκείμενο στο ρήμα NuntiavissetSertorio έμμεσο αντικείμενο του ρήματος NuntiavissetInventam esse άμεσο αντικείμενο του ρήματος Nuntiavisset και ειδικό απρέμφατοCervam υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου inventam esse (ετεροπροσωπία)

4.α. Cum (Sertorius) amicos admisisset…4.β. Si habeat Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debeamus.


251


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 20 Ο Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΤη νύκτα δηλαδή σε κάποιο μικρό ιερό, με την κόρη της αδερφής της καθόταν για πολλή ώρα και περίμενε μέχρι να ακουστεί κάποια φωνή που ν’ ανταποκρινόταν στο σκοπό (για τον οποίο ήταν εκεί). Στο τέλος η κοπέλα κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία ζήτησε από τη θεία , να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της. Τότε η Καικιλία είπε στην κοπέλα: «Εγώ πρόθυμα σου παραχωρώ τη θέση μου».«Ακόμα και αν μου δείξεις τα στρατεύματα με τα οποία περικύκλωσες το βουλευτήριο· ακόμα και αν με απειλήσεις με θάνατο, εγώ ποτέ δε θα κηρύξω το Μάριο εχθρό. Αν και είμαι γέρος και αδύναμος στο σώμα εντούτοις πάντοτε θα θυμάμαι ότι η πόλη Ρώμη και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο».Εγώ βέβαια αν δε σε είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα ήταν πολιορκημένη· αν δεν είχα γιο, θα πέθανα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα. Εγώ πια δεν μπορώ να πάθω τίποτα και ούτε πρόκειται για πολύ χρόνο να είμαι τόσο δυστυχισμένη ακόμα: αντίθετα όμως αυτούς αν συνεχίσεις τους περιμένει ή ο πρόωρος θάνατος ή η μακρόχρονη σκλαβιά.

ΘΕΜΑ Βa. Sacellum quoddam: αιτιατική ενικούSacellorum quorundam: γενική πληθυντικούMeam sedem: αιτιατική ενικούMearum sedum: γενική πληθυντικούLiberam patriam: αιτιατική ενικούLiberatum patriarum: γενική πληθυντικούImmaturam mortem: αιτιατική ενικούImmaturarum mortium: γενική πληθυντικούAliquam vocem: αιτιατική ενικούAliquarum vocum: γενική πληθυντικού

b. noctes και noctis: αιτιατική πληθυντικούfiliis και filiabus: δοτική πληθυντικούagmen: ονομαστική ενικούsenum: γενική πληθυντικούservitutis: γενική ενικού

ΘΕΜΑ Γα. libera liberior liberrimadiu diutius diutissimelonga longior longissima

b. γ ενικό υποτακτικής ενεστώτα: stetγ ενικό υποτακτικής παρακειμένου: steteritαπαρέμφατο μέλλοντα: minitaturum esseμετοχή ενεστώτα: minitans (γενική minitantis)β ενικό οριστικής ενεστώτα παθητικής φωνής: pareris (-re)β ενικό υποτακτικής παρατατικού παθητικής φωνής: parereris (-re)β πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα: possitisβ πληθυντικό υποτακτικής υπερσυντελίκου: potuissetisfutura sum: α ενικό οριστικής ενεστώτα ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας του ρήματος sumγ πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: Futura eruntΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

252


γ πληθυντικό οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα futura fuerint

ΘΕΜΑ Δa. standi: γενική γερουνδίου αντικειμενική στο morafessa: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου ή επιρρηματική αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο puella του ρήματος rogavit.Sibi: δοτική προσωπική χαριστικήLoco: αντικείμενο στο cederetCorpore: αφαιρετική κατηγορηματική της ιδιότηταςHostem: κατηγορούμενο στο αντικείμενο MariumPati: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος possum

b. Δευτερεύουσσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί εκφράζει μια υποθετική κατάσταση, που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα (ostendas), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

ΘΕΜΑ Εα. Ο υποθετικός λόγος είναι: si pergis (οριστική ενεστώτα – υπόθεση) manet (οριστική ενεστώτα – απόδοση). Ανήκει στο α είδος: ανοικτή υπόθεση στο παρόν

Για να δηλώσει το απραγματοποίητο στο παρελθόν θα γίνει: si perexisses (υποτακτική υπερσυντελίκου) mansisset (υποτακτική υπερσυντελίκου)β. Semper tamen meminero Marium urbem Romam et Italiam conservavisse.γ. Caecilia respondit se libenter illi sua sede cedereδ. Quae congruebat.


253


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 21 Ο Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΚαι αν η Ασία έχει κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινέσουμε το Μουρήνα. Επειδή είδε την Ασία, αλλά έζησε με εγκράτεια στην Ασία. Γι’ αυτό το λόγο οι κατήγοροι δεν κατηγόρησαν το Μουρήνα για το όνομα Ασία, από την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την οικογένεια, υστεροφημία για το γένους, τιμή και δόξα για το όνομα, αλλά (τον κατηγόρησαν) για κάποιο όνειδος και για κάποια ντροπή που είτε έγινε στην Ασία είτε μεταφέρθηκε από την Ασία. Το ότι υπηρέτησε όμως στο στρατό σε αυτόν τον πόλεμο υπήρξε δείγμα ανδρείας·Γιατί, ανόητε άνθρωπε, δεν σωπαίνεις, για να πετύχεις, ό,τι θέλεις; Αλλά λες, πως σου αρέσει η αρχαιότητα, γιατί είναι τιμημένη και καλή και σεμνή. Έτσι επομένως να ζεις, όπως οι αρχαίοι άνδρες αλλά να μιλάς όπως οι άνθρωποι της ηλικίας μας (οι σύγχρονοί μας)· και να έχεις πάντα στο μυαλό και στην καρδιά σου αυτό που γράφτηκε από τον Καίσαρα:

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣΒ.1.α. hominis ineptiHomine ineptoViris antiquisViros antiquos

b. reimemoriaenominaflagitioeotuiaetatem 2.a. habuerislaudavissetviveretaceretisdicentur

b. Gerundium Soupinumvidendi visumvidendovidendumvidendo

3.a. Murena: έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα obieceruntGloria: υποκείμενο του ρήματος constituta estex Asia: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της απομάκρυνσηςplacere: αντικείμενο του ρήματος dicis και ειδικό απαρέμφατοa C. Caesare: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου

3.β. quod C. Caesar scripsit


254


4.α. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, ως υπόθεση του υποθετικού λόγου α είδους – ανοιχτή υπόθεση στο παρόν -. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si και εκφέρεται με οριστική ενστώτα, habet. Έχει ως απόδοση την κύρια πρόταση, Murenam laudare debemus. Η κύρια εκφέρεται με οριστική, γιατί είναι πρόταση κρίσεως. (Si habet debemus laudare) -Murenam laudare debemus: Κύρια πρόταση που εκφέρεται με οριστική, γιατί είναι πρόταση κρίσεως.-quod Asiam vidit: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που δηλώνει την αιτία του περιεχομένου της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου vidit, γιατί δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία.-sed in Asia continenter vixit: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, που δηλώνει την αιτία του περιεχομένου της κύριας πρότασης. Συνδέεται αντιθετικά παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο sed με την προηγούμενη αιτιολογική πρόταση, quod Asiam vidit. Εκφέρεται με οριστική παρακειμένου vixit, γιατί δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία και δηλώνει την αιτία του περιεχομένου της κύριας πρότασης.

Β. Suspicionem: είναι αντικείμενο στο ρήμα habetLuxuriae: είναι γενική αντικειμενική στο SuspicionemAntiquitatem: είναι υποκείμενο στο ειδικό απαρέμφατο placere (ετεροπροσωπία)Nostrae: είναι επιθετικός προσδιορισμός στο aetatis.


255


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 22 ο Α. Αυτές εγώ, πάντοτε έβαζα ως παράδειγμα μπροστά μου θέλοντας να διοικώ

καλά και να διαχειρίζομαι την πολιτεία. Με το να λατρεύω και με το να σκέπτομαι έξοχους άντρες μπόρεσα να διαμορφώσω την ψυχή και το μυαλό μου. Γιατί έτσι δηλαδή με το να επιδιώκω μόνο – τον έπαινο και τη δόξα, και με το να θεωρώ ότι όλα τα βάσανα του σώματος και όλοι οι κίνδυνοι του θανάτου ότι έχουν μικρή αξία- μπόρεσα να ριχτώ σε τόσο πολλούς και τόσο μεγάλους κινδύνους για τη σωτηρία σας.

Μόνο ο Κόιντος Μούκιος Σκαϊόλας, ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε η γνώμη του γι’ αυτό αρνήθηκε να ψηφίσει. Και επιπλέον όταν ο Σύλλας τον πίεζε απειλητικά, αυτός είπε στο Σύλλα: «Ακόμα και αν μου δείξεις τα στρατεύματα με τα οποία περικύκλωσες το βουλευτήριο· ακόμα και αν με απειλήσεις με θάνατο, εγώ ποτέ δε θα κηρύξω το Μάριο εχθρό».

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ1α. nobis, corporum, periculum, augures, his, agmen, militis

b. melioris – optimi, excellentiores – excellentissimos, omni cruciatu, tantis dimicationibus

2a. propositu, coluisset, conformantor, obiectum iri, possetis, non vultis, institerit, circumsedeaminib. gerens – gesturus/ minitentur, minitarentur, minitaturi –rae –ra sint, minitati –ae –a sint, minitati -ae -a essent

3a. colendo: απρόθετη αφαιρετική του γερουνδίου που εκφράζει τρόπο και προσδιορίζει το conformabamexcellentes: επιθετκή μετοχή ως ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο hominesmortis: γενική επεξηγηματική στο pericula.parvi: γενική της αξίας στο esse (εκφράζει αφηρημένη αξία) obicere: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο potuisolus: ομοιόπτωτος κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Quintus Mucius Scaevolaaugur: ομοιόπτωτος προσδιορισμός, παράθεση στο Quintus Mucius ScaevolaSullae: έμμεσο αντικείμενο στο dixitquibus: αφαιρετική οργανική που δηλώνει το μέσο καί προσδιορίζει το circumsedistihostem: κατηγορούμενο στο Marium από το iudicabo

b. Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση (στην κύρια πρόταση υπάρχει το tamen). Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet. Εκφέρεται με έγκλιση υποτακτική, γιατί εκφράζει μία υποθετική κατάσταση που, και αν δεχθούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης, συγκεκριμένα χρόνου ενεστώτα (miniteris), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (iudicabo) που σύμφωνα με τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός που εκφράζει την παραχώρηση.

4α. administrandae rei publicaeΠρόκειται για προαιρετική (δεν είναι υποχρεωτική) γερουνδιακή έλξη, γιατί υπάρχει απρόθετος τύπος του γερουνδίου, σε γενική πτώση (gerendi) με αντικείμενο σε αιτιατική (rem publicam)


256


β. Cicero dixit solum Scavolam augurem de ea re interrogatum sententiam dicere noluisse.γ. Quae a me mihi proponebantur.


257


ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 23 ο Α. Λίγες μέρες αργότερα όταν ο Έννιος πήγε στον Νασικά και σε αυτόν που τον ζητούσε από την πόρτα, ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι, αν και ήταν στο σπίτι. Τότε ο Έννιος αγανακτησμένος που ο Νασικάς έλεγε ψέματα τόσο φανερά είπε: «Τί; Δεν γνωρίζω εγώ τη φωνή σου;» Θέλεις νά μάθεις τί απάντησε ο Νασικάς;

Εσύ όμως χρησιμοποιείς λόγο που δε χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια σαν να μιλούσες τώρα με τη μητέρα του Ευνάρδου, γιατί δε θες κανένας να ξέρει και να καταλαβαίνει τι λες. Γιατί, ανόητε άνθρωπε, δεν σωπαίνεις, για να πετύχεις, ό,τι θέλεις; […] Έτσι επομένως να ζεις, όπως οι αρχαίοι άνδρες αλλά να μιλάς όπως οι άνθρωποι της ηλικίας μας (οι σύγχρονοί μας)·

Παρ’όλο που είχες έρθει με εχθρική και απειλητική διάθεση γιατί, όταν είδες τη Ρώμη δε σου πέρασε από το μυαλό: «μέσα σε αυτά τα τείχη βρίσκονται το σπίτι και οι θεοί μου, η μάνα, η σύζυγος και τα παιδιά μου;» Εγώ βέβαια αν δε σε είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα ήταν πολιορκημένη·

Όταν κάποιος είχε αναγγείλει στο Σερτώριο ότι το ελάφι βρέθηκε, ο Σερτώριος τον διέταξε να σωπάσει. Επιπλέον τον καθοδήγησε να το αφήσει ελεύθερο την επόμενη μέρα ξαφνικά σε αυτόν τον τόπο, στον οποίο επρόκειτο να είναι ο ίδιος με τους φίλους του. Την επόμενη μέρα ο Σερτώριος δέχτηκε τους φίλους του στο υπνοδωμάτιό του, είπε σε αυτούς ότι του φάνηκε (πως είχε δει) στον ύπνο ότι ξαναγύρισε σε αυτόν το ελάφι, που είχε χαθεί.Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:1.α. paucorum dierumSermonis obsoletiAetatum και aetatium nostrarumMinax animeIllis moenibusPenatium meorumConiugemEa loca

b. SINGULARIS PLURALISNom. Vox mea plures anniGen. vocis meae plurium annorumDat. Voci meae pluribus annisAcc. Vocem meam plures (-is) annosVoc. Vox mea plures anniAbl. Voce mea pluribus annis

2.a. ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣPaucis paucioribus paucissimisAperte apertius apertissimeInepte ineptior ineptissimeInfesto infestiore infestissimoPostero posteriore postumo και postremo

b. quaesiturus sitinentirevultisresponderetparituraΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

258


oppugnanda essetpraecipe και praecipiuntofuturus sitpereuntis και pereundoreversam esse και revertisse

γ. Praesens Participium loquensFuturum Participium locuturusFuturum Infinitivus locuturum esseGerundium Gen. Loquendi, Dat. Loquendo, Acc.loquendum, Abl. LoquendoInfinitivus Praesens: inveniri Futurum: inventum iri Perfectum: inventam esseFuturum Exactum: inventam foreParticipium Perfectum: inventaGerundivus: invenienda

3.a. Diebus είναι επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα venissetSe υποκείμενο στο ειδικό απαρέμφατο esse (ταυτοπροσωπία)Cum matre εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κοινωνίας στο ρήμα loquarisSermone αντικείμενο στο ρήμα uterisb.


259


ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ A ΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ Α. 1β, 2γ, 3β, 4γ, 5β, 6β, 7α, 8β, 9α, 10β, 11γ, 12α, 13β, 14γ, 15α, 16α, 17α, 18γ, 19β, 20β

Β.1. me, 2. Abeuntes, 3.puerum, 4.egisset, 5.aegrotato

Γ. 1j, 2g, 3d, 4a, 5I, 6e, 7b, 8c, 9f, 10h.

Δ. 1. Έχουμε πέντε. Την Δυνητική, την Απορηματική, την Ευχετική, την Προτρεπτική, την Παραχωρητική.2.Η οριστική ορίζει κάτι αντικειμενικό και η υποτακτική είναι η έγκλιση της υποκειμενικής έκφρασης.3.Όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμία σχέση με το αντικείμενο ή το υποκείμενο του ρήματος, τότε η μετοχή και το υποκείμενό της μπαίνουν σε πτώση αφαιρετική και αυτό ονομάζεται αφαιρετική απόλυτη.

Ε. 1. Post factum rediit in exilio, unde tamen reversus est,2.Speretis quae vultis3.Arria aegrotabat et mortua erat

ΣΤ. 1γ, 2γ, 3β, 4β, 5α, 6β

Z. 1.αιτιατική + δοτική2. αφαιρετική3. δοτική4. αφαιρετική του μέσου5. αιτιατική + δοτική6. αιτιατική7. αιτιατική8. αιτιατική9. δοτική + απαρέμφατο

Η. 1. Γενική του τόπου2.παράθεση στο Ennium3.χρονική μετοχή4.εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της προέλευσης4. αφαιρετική οργανική του τρόπου

θ. 1.Cato affert in castrum liber2.Tristissima haec sibi scripsi3. Muris urbis noli confidere

I. H απαγόρευση εκφράζεται με δύο τρόπους: (α) noli, nolite + απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος, (β) ne + υποτακτική του Παρακειμένου (αντί του ne χρησιμοποιούνται διάφορες αρνητικές λέξεις, όπως nemo, numquam κτλ.)

ΙΑ. 1α, 2α, 3γ, 4α, 5α.

ΙΒ. 1urbium2.aetatium/aetatumΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

260


3.tragoediarum4.servorum5.litterarum6.hominum7.corporum8.dierum

ΙΓ. Οι αιτιολογικές προτάσεις εκφέρονται με οριστική όταν η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή. Εκφέρονται όμως με υποτακτική όταν η αιτιολογία είναι υποθετική ή υποκειμενική. Όταν εισάγονται με τον cum εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα μιας εσωτερικής, λογικής διεργασίας.

ΙΔ. Praesens-IndicativusOrasOratisImperfectum –IndicativusOrabasOrabatisFuturum-IndicativusOrabisOrabitisPerfectum-IndicativusOravistiOravistisPlusquamperfectum- IndicativusOraverasOraveratisFuturum Exactum- IndicativusOraverisOraveritis

IE. 1 βουλητική πρόταση2. αιτιατική + δοτική3.αιτιατική προσώπου + αφαιρετική4. Γενική του προσώπου5. Αφαιρετική της ποινής6. Αιτιατική + δοτική7. Αφαιρετική8. Δοτική9. Δοτική

ΙΣΤ. Ονοματικοί τύπο ενός ρήματος είναι: 1) απαρέμφατο, 2)μετοχή, 3)σουπίνο, 4)γερούνδιο, 5)γερουνδιακό

ΙΖ. Παρεπόμενα ενός ρήματος είναι : έγκλιση, πρόσωπο, χρόνος, φωνή, συζυγία, αριθμός.ΙΘ.


261


Singularis

Nom. Urbs dictator coetus dies pater Oculus navisGen. Urbis dictatororis coetus diei patris Oculi navisDat. Urbi dictatori coetui /-u diei patri Oculo naviAcc. Urbem dictatorem coetum diem patrem Oculum navemVoc. Urbs dictator coetus dies pater Ocule navisAbl. Urbe dictatore coetu die patre Oculo nave/-i

PluralisNom. Urbes dictatores coetus dies patres Oculi navesGen. Urbium dictatorum coetuum dierum patrum Oculorum naviumDat. Urbibus dictatoribus coetibus diebus patribus Oculis navibusAcc. Urbes &

Urbisdictatores coetus dies patres Oculos naves &

navisVoc. Urbes dictatores coetus dies patres Oculi navesAbl. Urbibus dictatoribus coetibus diebus patribus Oculis navibus

Singularis

Nom. lacrima dominus vox domus ficusGen. lacrimae domini vocis domus &domi fici & ficusDat. lacrimae domino voci domui ficoAcc. lacrimam dominum vocem domum ficumVoc. lacrima domine vox domus ficeAbl. lacrima domino voce domo fico & ficu

PluralisNom. lacrimae domini voces domus fici & ficusGen. lacrimarum dominorum vocum domuum &

domorumFicorum & ficuum

Dat. lacrimis dominis vocibus domibus ficisAcc. lacrimas dominos voces domos ficos & ficusVoc. lacrimae domini voces domus ficiAbl. lacrimis dominis vocibus domibus ficis & ficubus


262


ΓΕΝΙΚΟΙ ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙΤα γένη στα λατινικά είναι τρία, αρσενικό, (masculinum), θηλυκό (Feminimum)

και ουδέτερο (Neutrum). Αρσενικά είναι όσα δηλώνουν αρσενικά πρόσωπα (π.χ. vir =

άνδρας, miles = στρατιώτης, κ.τ.λ.), τα ονόματα των ανέμων, των ποταμών (ελάχιστες

εξαιρέσεις υπάρχουν), εθνών, λαών, αντρικών επαγγελμάτων και μηνών.

Θηλυκά είναι όσα δηλώνουν θηλυκά πρόσωπα (π.χ. dea= θεά, soror = αδελφή κ.τ.λ), τα

ονόματα χωρών, νησιών και φυτών.

Ουδέτερα είναι τα ονόματα των μετάλλων γενικά (π.χ. aurum = χρυσός, κ.τ.λ.)

Τέλος όσα ονόματα προέρχονται από την Ελληνική και μάλιστα από την

Αρχαιοελληνική διατηρούν το γένος τους π.χ, pontus –i= (αρσ.) ο πόντος, methodus-i

=(θηλ.) η μέθοδος, pelagus-i = (ουδ.) το πέλαγος.

Τα ουσιαστικά ονόματα τα διακρίνουμε σε συγκεκριμένα και αφηρημένα.

Τα συγκεκριμένα τα διακρίνουμε σε κύρια και προσηγορικά = κοινά.

Τα παρεπόμενα των ουσιαστικών είναι τέσσερα: το γένος (genus), ο αριθμός

(numerus), η πτώση (casus) και η κλίση (declinatio).

Οι αριθμοί είναι δύο : ο ενικός (singularis) και ο πληθυντικός (pluralis).

Οι πτώσεις είναι έξι: Ονομαστική:Nominativus

Γενική :Genetivus

Δοτική :Dativus

Αιτιατική :Accusativus

Κλητική :Vocativus

Αφαιρετική :Ablativus

Πλάγιες πτώσεις στα λατινικά ονομάζονται : η Γενική, η Δοτική , η Αιτιατική και η

Αφαιρετική. Αρχικές ονομάζονται η Ονομαστική και η Κλητική

Οι κλίσεις των λατινικών ονομάτων είναι πέντε.

Α΄ ΚΛΙΣΗ ( Declinatio prima ) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ Η πρώτη κλίση (declinatio prima) συμπεριλαμβάνει μόνο ουσιαστικά γένους

αρσενικού και θηλυκού. Τα περισσότερα ουσιαστικά της κλίσης αυτής είναι θηλυκά. Οι

βασικές καταλήξεις της πρώτης κλίσης και για τα δύο γένη είναι :

Ενικός –Singularis Πληθυντικός- Pluralis

Ονομαστική:Nominativus -a -ae

Γενική :Genetivus -ae -arum


263


Δοτική :Dativus -ae -is

Αιτιατική :Accusativus -am -as

Κλητική :Vocativus -a -ae

Αφαιρετική :Ablativus -a -is

Η Κλητική του ενικού είναι όμοια με την ονομαστική του ενικού & η κλητική του

πληθυντικού είναι όμοια με την ονομαστική του πληθυντικού.

SingularisNominativus Lup- a Femina Poeta Iniuria GratiaGenetivus Lup- ae Feminae Poetae Iniuriae GratiaeDativus Lup- ae Feminae Poetae Iniuriae GratiaeAccusativus Lup- am Feminam Poetam Iniuriam GratiamVocativus Lup- a Femina Poeta Iniuria GratiaAblativus Lup- a Femina Poeta Iniuria Gratia

PluralisNominativus Lup- ae Feminae Poetae Iniuriae GratiaeGenetivus Lup- arum Feminarum Poetarum Iniuriarum GratiarumDativus Lup- is Feminis Poetis Iniuriis GratiisAccusativus Lup- as Feminas Poetas Iniurias GratiasVocativus Lup- ae Feminae Poetae Iniuriae GratiaeAblativus Lup- is Feminis Poetis Iniuriis Gratiis

Ορισμένα πρωτόκλιτα κλίνονται μόνο στο πληθυντικό (pluralia tantum):

Athènae –arum, insidiae – arum, tenèbrae –arum, divitiae- arum.

Ανωμαλίες πρωτόκλιτων :

1 Singularis

Nominativus Filia Dea FamiliaGenetivus Filiae Deae Familiae & Familias (σπν.)Dativus Filiae Deae FamiliaeAccusativus Filiam Deam FamiliamVocativus Filia Dea FamiliaAblativus Filia Dea Familia PluralisNominativus Filiae Deae FamiliaeGenetivus Filiarum Dearum FamiliarumDativus Filiis & filiabus Deis & deabus FamiliisAccusativus Filias Deas FamiliasVocativus Filiae Deae FamiliaeAblativus Filiis & filiabus Deis & deabus Familiis


264


Σημείωση: Το ουσιαστικό terra-ae, σχηματίζει τη γενική ενικού κατά την αρχαϊκή

μορφή σε –ai δηλ. Terrai.

Άσκηση:

1.Να κλιθούν στον ενικό και στον πληθυντικό τα ουσιαστικά: ancilla –ae, cura-ae,

pugna-ae, victoria-ae, regina-ae, epistula-ae, spelunca-ae.

2. Να κλιθούν στις πλάγιες πτώσεις στον ενικό και στον πληθυντικό τα παρακάτω

ουσιαστικά: lacrima, navicula, audacia, custodia, opera, tenebrae, porta, tragoedia,

incola, clava.

Β΄ ΚΛΙΣΗ ( Declinatio secunda ) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ Η δεύτερη κλίση περιλαμβάνει ονόματα και από τα τρία γένη, αρσενικά και θηλυκά

που λήγουν σε –us ή σε – er (γενική σε –i) και ουδέτερα που λήγουν σε –um (γεν. σε –i)

Τα περισσότερα ουσιαστικά της κλίσης αυτής που λήγουν σε –us είναι αρσενικά εκτός

από 1. Τα ελληνικά ονόματα – δάνεια χωρών, πόλεων και νησιών και κυρίως 2. Τα

ονόματα δέντρων (θάμνων, φυτών) και 3.εν μέρει πολύτιμων λίθων.

Οι καταλήξεις είναι:

Ενικός –Singularis Πληθυντικός- Pluralis

Αρσ- θηλ. ουδ. Αρσ- θηλ. ουδ.

Ονομαστική:Nominativus -us -um -i -a

Γενική :Genetivus -i -i -orum -orum

Δοτική :Dativus -o -o -is -is

Αιτιατική :Accusativus -um -um - os -a

Κλητική :Vocativus -e -um -i -a

Αφαιρετική :Ablativus -o -o -is - is

SingularisNominativus Cib –us Dominus Focus Numerus OculusGenetivus Cib -i Domini Foci Numeri OculiDativus Cib –o Domino Foco Numero OculoAccusativus Cib –um Dominum Focum Numerum OculumVocativus Cib –e Domine Foce Numere OculeAblativus Cib –o Domino Foco Numero Oculo

PluralisNominativus Cib –I Domini Foci Numeri OculiGenetivus Cib – Dominorum Focorum Numerorum Oculorum


265


orumDativus Cib –is Dominis Focis Numeris OculisAccusativus Cib –os Dominos Focos Numeros OculosVocativus Cib –I Domini Foci Numeri OculiAblativus Cib –is Dominis Focis Numeris Oculis Singularis Nominativus Bell -um Cubiculum Pilum ExemplumGenetivus Bell -i Cubiculi Pili ExempliDativus Bell -o Cubiculo Pilo ExemploAccusativus Bell -um Cubiculum Pilum ExemplumVocativus Bell -um Cubiculum Pilum ExemplumAblativus Bell -o Cubiculo Pilo ExemploPluralisNominativus Bell -a Cubicula Pila ExemplaGenetivus Bell -orum Cubiculorum Pilorum ExemplorumDativus Bell -is Cubiculis Pilis ExemplisAccusativus Bell –a Cubicula Pila ExemplaVocativus Bell –a Cubicula Pila ExemplaAblativus Bell -is Cubiculis Pilis Exemplis

Singularis Nominativus Ager Aper Culter MagisterGenetivus Agri Apri Cultri MagistriDativus Agro Apro Cultro MagistroAccusativus Agrum Aprum Cultrum MagistrumVocativus Ager Aper Culter MagisterAblativus Agro Apro Cultro Magistro

PluralisNominativus Agri Apri Cultri MagistriGenetivus Agrorum Aprorum Cultrorum MagistrorumDativus Agris Apris Cultris MagistrsAccusativus Agros Apros Cultros MagistrosVocativus Agri Apri Cultri MagistriAblativus Agris Apris Cultris MagistrisΚατά το ager κλίνονται το liber, caper, culter, faber, minister κ.τ.λ.

Singularis Nominativus Puer Socer Vesper VirGenetivus Pueri Soceri Vesperi ViriDativus Puero Socero Vespero ViroAccusativus Puerum Socerum Vesperum VirumΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

266


Vocativus Puer Socer Vesper VirAblativus Puero Socero Vespero Viro

PluralisNominativus Pueri Soceri Πληθυντικό ViriGenetivus Puerorum Socerorum αριθμό δεν VirorumDativus Pueris Soceris έχει. VirisAccusativus Pueros Soceros Ανήκει στα VirosVocativus Pueri Soceri singularia ViriAblativus Pueris Soceris tantum Viris

Ορισμένα δευτερόκλιτα απαντώνται μόνο στον πληθυντικό αριθμό “pluralia tantum”

όπως: arma –orum, boni-orum, domestici –orum, hiberna-orum κ.τ.λ..

Σημείωση: 1. Τα υπερδισύλλαβα ονόματα σε –ius και –ium στη γενική του ενικού

πολλές φορές συναιρούν το τελικό ii σε i και τονίζονται , ύστερα από συναίρεση, στην

παραλήγουσα, έστω και αν αυτή είναι βραχεία. 2. Τα κύρια ονόματα σε –ius, γνήσια

Λατινικά, όπως Vergilius, Marius, Tullius, Accius, Antonius, Atilius κ.τ.λ. και το

ουσιαστικό filius καθώς και η κτητική αντωνυμία αρσενικού γένους meus,

σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε i αντί ie (με συναίρεση του ie σε i) : Vergili, mi

fili =Βεργίλιε, παιδί μου.

SingularisNominativus Deus Gladius Manlius FiliusGenetivus Dei Gladii –(i) Manlii -i Filii –(i)Dativus Deo Gladio Manlio FilioAccusativus Deum Gladium Manlium FiliumVocativus Divus, deus,(dee) Gladie Manli FiliAblativus Deo Gladio Manlio FilioPluralisNominativus Di, (dii), (dei) Gladii Πληθυντικό FiliiGenetivus Deum, deorum Gladiorum αριθμό δεν FiliorumDativus Dis,(diis), (deis) Gladiis έχει. FiliisAccusativus Deos Gladios Ανήκει στα FiliosVocativus Di, (dii), (dei) Gladii singularia FiliiAblativus Dis,(diis), (deis) Gladiis tantum Filiis

ΑΣΚΗΣΗ1.Να κλιθούν στον ενικό και στο πληθυντικό τα παρακάτω ουσιαστικά: somnus –i,

oleum –i, oraculum –i, osculum –i, ventus –i, dictum–i, deus –i, studium –ii (i),

auxilium –ii (i), Silius, –ii (i).ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

267


2. Να κλίνετε τα παρακάτω ουσιαστικά στις πλάγιες πτώσεις του ενικού: beneficium,

ostium, iudicium, gener –eri, periculum, legatus, pontus.

3. Να κλίνετε τα παρακάτω ουσιαστικά στις πλάγιες πτώσεις του πληθυντικού:

fugitivus, calceus, catellus, monstrun, periculum, donum, socius, solarium.

ΡΗΜΑΤΑΣτη λατινική τα ρήματα ταξινομούνται σε τέσσερις συζυγίες, οι οποίες διακρίνονται

από το χαρακτήρα του ενεστωτικού θέματος} έτσι η α΄ συζυγία έχει χαρακτήρα α , η

β΄ e , η γ΄ σύμφωνο ή u και η δ΄ i.

Τα παρεπόμενα του ρήματος της λατινικής γλώσσας είναι διάθεση, φωνή, συζυγία,

έγκλιση, χρόνος, αριθμός, πρόσωπο.

Οι διαθέσεις είναι τέσσερις: α) ενεργητική, β)η μέση, γ) η παθητική, δ)η ουδέτερη.

Οι φωνές είναι δύο:

α) η ενεργητική φωνή (forma activa), β) μέση ή παθητική φωνή (forma passiva).

Οι εγκλίσεις είναι τρεις:

α) οριστική (indicativus) , β) υποτακτική (coniunctivus), γ)προστακτική (imperativus).

Οι χρόνοι είναι έξι:

α) ενεστώτας (Praesens), β)παρατατικός (Imperfectum), γ)μέλλοντας (Futurum),

δ)παρακείμενος (Perfectum), ε)υπερσυντέλικος (Plusquamperfectum),

στ) τετελεσμένος μέλλοντας (futurum exactum)

Η λατινική γλώσσα έχει πέντε ονοματικούς τύπους:

1)το απαρέμφατο (infinitivus), 2)η μετοχή (participium), 3)το σουπίνο ή ύπτιο

(supinum), 4) το γερούνδιο (gerundium) και 5) το γερουνδιακό (gerundivum).

ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ – SUM P

R

A

E

SE

N

S

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumSum Sim _

Esse (sens)

Es Sis EsEst Sit _Sumus Simus _Estis Sitis EsteSunt Sint _

I Eram EssemEras EssesErat EssetEramus Essemus


268


M

PE

R

FE

C

TU

M

Eratis Essetis

erant Essent

F

U

T

U

R

U

M

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumEro Futurus-a-um sim _

Futurum –am –um

Esse

Futuros –as –a esse

Futurus

Futura

Futurum

Eris Futurus-a-um sis EstoErit Futurus-a-um sit EstoErimus Futuri-ae-a simus _Eritis Futuri –ae-a sitis Estoteerunt Futuri –ae-a sint Sunto

P Fui fuerimER Fuisti FuerisFE Fuit Fuerit FuisseC Fuimus FuerimusTU Fuistis FueritisM Fuerunt ή fuère Fuerint

PLUS

QUA

MPER

FECT

UM

Fueram FuissemFueras FuissesFuerat FuissetFueramus FuissemusFueratis FuissetisFuerant Fuissent

FUTU

RUM

EXA

CTU

M

FueroFuerisFueritFuerimusFueritisFuerint


269


Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗAMO –AMAVI –AMATUM -AMAREP

R

A

E

SE

N

S

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumAmo Amem _

Amàre Amans -ntis

Amas Ames AmaAmat Amet _Amamus Amemus _Amatis Ametis AmateAmant Ament _

IM

PE

RF

EC

TU

M

Amabam AmaremAmabas AmaresAmabat AmaretAmabamus AmaremusAmabatis AmaretisAmabant Amarent

F

U

TU

R

U

M

Amabo Amaturus-a-um sim _

Amaturum–am–um

Esse

Amaturos-as-a Esse

Amaturus

Amatura

Amaturum

Amabis Amaturus-a-um sis AmatoAmabit Amaturus-a-um sit AmatoAmabimus Amaturi –ae -a simus _Amabitis Amaturi –ae -a sitis AmatoteAmabunt Amaturi -ae -a sint Amanto

P

ER

FE

C

TU

M

Amavi AmaverimAmavisti AmaverisAmavit Amaverit AmavisseAmavimus AmaverimusAmavistis AmaveritisAmaverunt ,amavère Amaverint

PLUS

QUA

MPER

FECT

UM

Amaveram AmavissemAmaveras AmavissesAmaverat AmavissetAmaveramus AmavissemusAmaveratis AmavissetisAmaverant Amavissent

FUTU

RUM

EXA

AmaveroAmaverisAmaveritAmaverimusAmaveritis


270


CTU

M

Amaverint

Gerundium Supinum

Genetivus: amandi Accusativus : amatum

Dativus : amando Ablativus : amatu

Accusativus : amandum

Ablativus : amando


271


B΄ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

DOCEO –DOCUI- DOCTUM -DOCEREP

R

A

E

SE

N

S

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumDoceo Doceam _

Docère Docens -ntis

Doces Doceas DoceDocet Doceat _Docemus Doceamus _Docetis Doceatis DoceteDocent Doceant _

IM

PE

RF

EC

TU

M

Docebam DoceremDocebas DoceresDocebat DoceretDocebamus DoceremusDocebatis DoceretisDocebant Docerent

F

U

TU

R

U

M

Docebo Docturus-a-um sim _

docturum–am–um

Esse

docturos-as-a Esse

Docturus

Doctura

Docturum

Docebis Docturus-a-um sis DocetoDocebit Docturus-a-um sit DocetoDocebimus Docturi –ae -a simus _ Docebitis Docturi –ae -a sitis DocetoteDocebunt Docturi -ae -a sint Docento

P

ER

FE

C

TU

M

Docui DocuerimDocuisti DocuerisDocuit Docuerit docuisseDocuimus DocuerimusDocuistis DocueritisDocuerunt, Docuère Docuerint

PLUS Docueram DocuissemDocueras DocuissesDocuerat Docuisset


272


QUA

MPER

FECT

UM

Docueramus DocuissemusDocueratis DocuissetisDocuerant Docuissent

FUTU

RUM

EXA

CTU

M

DocueroDocuerisDocueritDocuerimusDocueritisDocuerint

Gerundium Supinum

Genetivus: docendi Accusativus : doctum

Dativus : docendo Ablativus : doctu

Accusativus : docendum

Ablativus : docendo


273


Γ΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Γένος τριτόκλιτων ουσιαστικών:

ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΘΗΛΥΚΑ ΟΥΔΕΤΕΡΑΌσα λήγουν σε: Όσα λήγουν σε:

-s, -o, -x(sox)

Όσα λήγουν σε:-or, -ex, -er, -os(orexeros)

1.-al, -l, -e, -c, -t, -ar (allectar)2.-ur, -men, -us(urmenus)

ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ1.θηλυκά 1.Αρσενικά 2.Αρσενικά (και

σπάνια είναι θηλυκά)1.Αρσενικά

Arbor –oris As -ssis Amnis –is Lepus –porisLex –legis Canalis -is Annalis –is Mus, urisNex –necis Collis-is Axis –is Sal, salis

Crinis -is Calix –icis Sol, solis2.ουδέτερα Dens -ntis Cardo –inis Vultur –urisAequor –oris Ensis -is Cinis –nerisCadaver –ris Fascis -is Fornix –icis 2. θηλυκάIter –itineris Finis -is Fustis –is Tellus -urisMarmor –oris Fons -ntis Harpago –onisOs –oris Ignis –is Ligo –onisOs –ossis Lapis –idis Margo –inisPapaver –eris Mons –ntis Natalis –isVerber –eris Mors –rtis Paries –etisVer – veris Mensis –is Postis –isUber -eris Occidens –ntis Pugio –onisCor -cordis Orbis –is Sentis –is

Ordo –ordinis Scipio –onisOriens –ntis Stipes –pitisPanis –is Torrens – ntisPes –pedis Vectis –isPiscis –is Unguis –isPons –ntisPulvis –eris 3.ΟΥΔΕΤΕΡΑSanguis –is Aes – aerisSermo –onis Vas -vasisSodalis -is


274


SingularisNominativus Grex Ardor Eques Consul ImagoGenetivus Gregis Ardoris Equitis Consulis ImaginisDativus Gregi Ardori Equiti Consuli ImaginiAccusativus Gregem Ardorem Equitem Consulem ImaginemVocativus Grex Ardor Eques Consul ImagoAblativus Grege Ardore Equite Consule Imagine

PluralisNominativus Greges Ardores Equites Consules ImaginesGenetivus Gregum Ardorum Equitum Consulum ImaginumDativus Gregibus Ardoribus Equitibus Consulibus ImaginibusAccusativus Greges Ardores Equites Consules ImaginesVocativus Greges Ardores Equites Consules ImaginesAblativus Gregibus Ardoribus Equitibus Consulibus Imaginibus

SingularisNominativus Aetas Nomen Pondus Avis FonsGenetivus Aetatis Nominis Ponderis Avis FontisDativus Aetati Nomini Ponderi Avi FontiAccusativus Aetatem Nomen Pondus Avem FontemVocativus Aetas Nomen Pondus Avis FonsAblativus Aetate Nomine Pondere Ave & avi Fonte

PluralisNominativus Aetates Nomina Pondera Aves FontesGenetivus Aetatum &

Aetatium

Nominum Ponderum Avium Fontium

Dativus Aetatibus Nominibus Ponderibus Avibus FontibusAccusativus Aetates &

aetatis

Nomina Pondera Aves & avis Fontes

&fontis


275


Vocativus Aetates Nomina Pondera Aves FontesAblativus Aetatibus Nominibus Ponderibus Avibus Fontibus

SingularisNominativus Pater Laus rete Nex Δεν έχειGenetivus Patris Laudis Retis Necis ΕνικόDativus Patri Laudi Reti Neci SingulariaAccusativus Patrem Laudem Rete Necem TantumVocativus Pater Laus Rete NexAblativus Patre Laude Rete & reti Nece

PluralisNominativus Patres Laudes Retia Neces MoeniaGenetivus Patrum Laudium &

laudes

Retium Δεν έχει Moenium

Dativus Patribus Laudibus Retibus Necibus MoenibusAccusativus Patres Laudes Retia Neces MoeniaVocativus Patres Laudes Retia Neces MoeniaAblativus Patribus Laudibus Retibus Necibus Moenibus

SingularisNominativus Bos Caro Sedes Caput DosGenetivus Bovis Carnis Sedis Capitis DotisDativus Bovi Carni Sedi Capiti DotiAccusativus Bovem Carnem Sedem Caput DotemVocativus Bos Caro Sedes Caput DosAblativus Bove Carne Sede Capite Dote

PluralisNominativus Boves Carnes Sedes Capita DotesGenetivus Boum &

bovum

Carnium Sedum Capitum dotium

Dativus Bubus &

bobus

Carnibus Sedibus Capitibus Dotibus

Accusativus Boves Carnes & Sedes Capita Dotes & dotis


276


carnisVocativus Boves Carnes Sedes Capita DotesAblativus Bubus &

bobus

Carnibus Sedibus Capitibus Dotibus


277


ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Έχουν την αιτιατική σε –im αντί σε –em : α)τα παρακάτω ισοσύλλαβα προσηγορικά

ονόματα, febris, puppis, sitis, turris, tussis, securis (όλα αυτά είναι θηλυκά), β) τα

ισοσύλλαβα σε is ονόματα ποταμών και πόλεων: Albis, Tiberis, Neapolis, κτ.λ.

2. Έχουν την αφαιρετική του ενικού σε –i αντί σε –e : α)όσα λήγουν στην αιτιατική

του ενικού σε –im, β) τα ονόματα μηνών σε –is ή – er και τα προσηγορικά ονόματα

σε –is που αρχικά ήταν επίθετα, π.χ. Natalis, annalis, κ.τλ., γ)τα ουδέτερα που

λήγουν –e, -al, (-al, -is) & -ar (-ar –is).

3. Έχουν την ονομαστική (αιτιατική και κλητική ) του πληθυντικού σε –ia, όσα

ουδέτερα τριτόκλιτα λήγουν σε –e, -al & -ar. Ο σχηματισμός σε –ia, της

ονομαστικής πληθυντικού είναι κανονικός γιατί το θέμα στην αρχή έχει το

χαρακτήρα –i

4. Έχουν την γενική του πληθυντικού σε -ium αντί σε –um : α)τα ισοσύλλαβα (ή

φωνηεντόληκτα με χαρακτήρα –i. Εξαιρούνται τα: canis, iuvenis, sedes, β) από τα

περιττοσύλλαβα: i) όσα έχουν θέμα που τελειώνει σε δύο ή περισσότερα σύμφωνα.

Εξαιρούνται τα τρία συγγενικά ονόματα, pater, mater, frater, ii) τα ονόματα dos,

fauces, fraus, lis, mus, nix, vires, τα εθνικά σε –as (-atis) & -is (-itis), γ) τα ουδέτερα

σε –e,-al, -ar.

Singularis PluralisNominativus Senex Vis Senes ViresGenetivus Senis _ Senun viriumDativus Seni _ Senibus ViribusAccusativus Senem Vim Senes Vires & viris Vocativus Senex _ Senes ViresAblativus sene Vi Senibus Viribus

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ


278


1.Να κλιθούν τα παρακάτω ουσιαστικά της γ΄ κλίσης στον ενικό και στον πληθυντικό:

Accusator, augur, rex, scriptor, pes, miles, vox, dignitas, civitas, nomen, aes, genus,

lumen, collis, finis, gens, mens, mons, bos, caro, dos.

2. Να κλιθούν τα παρακάτω ουσιαστικά της γ΄ κλίσης στην γενική καί αφαιρετική του

ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυντικού: homo, vir, nex, lac, pater, mater,

nox, pars, Neapolis, mensis, recuperatio, solitudo, pudor, libertas, corpus, caedes, sedes.

3.Να γραφούν στην αντίστοιχη πτώση στον άλλο αριθμό τα παρακάτω ουσιαστικά:

gentium, fontem, partibus(αφαιρετική), urbe, mortes & mortis, moenia, retia,

4.Να γράψετε στους πίνακες τους σωστούς τύπους:Genetivus

Singularis

Dativus

Pluralis

Accusativus

Pluralis

Ablativus

Singularis

Vocativus

SingularisOmenSermoUxorDignitasSolitudoFelicitasSutorVulnusBosCaputCaroAvisIudexPostisInterpresNavisConsuladulescensequesmors

Δ΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝΗ τέταρτη κλίση περιέχει ονόματα και από τα τρία γένη, αρσενικά και θηλυκά σε –us

(γενική σε –us) και ουδέτερα σε –u (γενική σε –us). Χαρακτήρας του αρχικού θέματος

-u. Όσα λήγουν σε –us είναι αρσενικά, εκτός από το acus, domus, manus, porticus,

tribus και τα πληθυντικά idus και Quinquartus, που είναι θηλυκά} όσα λήγουν σε –u

είναι ουδέτερα.

Καταλήξεις (φαινομενικές)


279


Αρσενικά και θηλυκά

Singularis PluralisNominativus: -us -us

Genetivus: -us -uum

Dativus: -ui ή (–u) -ibus (-ubus)

Accusativus: -um -us

Vocativus: -us -us

Ablativus: -u -ibus (-ubus)

Ουδέτερα

Singularis PluralisNominativus: -u -ua

Genetivus: -us -uum

Dativus: -u -ibus

Accusativus: -u -ua

Vocativus: -u -ua

Ablativus: -u -ibus

SingularisNominativus cruciatus casus exercitus magistratusGenetivus cruciatus casus exercitus magistratusDativus cruciatui casui exercitui magistratuiAccusativus cruciatum casum exercitum magistratumVocativus cruciatus casus exercitus magistratusAblativus cruciatu casu exercitu magistratuPluralisNominativus cruciatus casus exercitus magistratus


280


Genetivus cruciatuum casuum exercituum magistratuumDativus cruciatibus casibus exercitibus magistratibusAccusativus cruciatus casus exercitus magistratusVocativus cruciatus casus exercitus magistratusAblativus cruciatibus casibus exercitibus magistratibus

SingularisNominativus equitatus metus senatus ususGenetivus equitatus metus senatus ususDativus equitatui metui senatui usuiAccusativus equitatum metum senatum usumVocativus equitatus metus senatus ususAblativus equitatu metu senatu usuPluralisNominativus equitatus Δεν έχει Δεν έχει ususGenetivus equitatuum Πληθυντικό. Πληθυντικό. usuumDativus equitatibus Ανήκει Ανήκει usibusAccusativus equitatus στα στα ususVocativus equitatus Singularia Singularia ususAblativus equitatibus tantum tantum usibus

Singularis PluralisNominativus cornu genu cornua genuaGenetivus cornus genus cornuum genuumDativus cornu genu cornibus genibusAccusativus cornu genu cornua genuaVocativus cornu genu cornua genuaAblativus cornu genu cornibus genibusSingularisNominativus Ficus Domus Genetivus Fici & ficus Domus & domiDativus Fico DomuiAccusativus Ficum DomumVocativus Fice DomusAblativus Fico & ficu DomoPluralisNominativus Fici & Ficus DomusGenetivus Ficorum & ficuum Domorum & domuumDativus Ficis DomibusAccusativus Ficos & ficus DomosΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ www.24grammata.com

281


Vocativus Fici DomusAblativus Ficis & ficubus Domibus

Παρατηρήσεις:Από τα ονόματα της τέταρτης κλίσεως:

1. τη δοτική του ενικού τη σχηματίζουν κάποτε και όσα λήγουν σε –us (με συναίρεση

του –ui σε –u) όπως τα ουδέτερα, π.χ. senatu (senatui)

2. τη δοτική (και αφαιρετική) του πληθυντικού τη σχηματίζουν σε –ubus (αντί –ibus)

τα ονόματα artus άρθρο (πληθυντικός artus τα μέλη του σώματος) και tribus

«τριτύς» (= φυλή): artubus, tribubus. Τα ονόματα lacus λίμνη και portus λιμάνι στην

πτώση αυτή διφορούνται: lacibus & lacubus, portibus & portubus.

3. Το όνομα domus (οικία), έχει και μερικούς τύπους σχηματισμένους με τις

καταλήξεις της β΄ κλίσεως (κανονικά την αφαιρετική του ενικού και την αιτιατική

πληθυντικού) Ο τύπος domi είναι επίρρημα (οίκοι).

Ασκήσεις:

1.Να κλιθούν τα παρακάτω ουσιαστικά και στους δύο αριθμούς: motus, conspectus,

vultus, ficus, domus, fructus.

5. Να κλιθεί η γενική ενικού και η γενική πληθυντικού στα παρακάτω ουσιαστικά:

casus, metus, exercitus, senatus, cornu.


282


Ε΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝΗ πέμπτη κλίση περιέχει ονόματα μόνο αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε –es

(γενική –ēi ή ĕi). Χαρακτήρας του αρχικού θέματος e.

Κυρίως είναι όλα θηλυκού γένους, εκτός από τα dies και meridies τα οποία είναι

αρσενικά.

Καταλήξεις(φαινομενικές)

Αρσενικά και θηλυκά

Singularis PluralisNominativus: -es -es

Genetivus: -ei -erum

Dativus: -ei -ebus

Accusativus: -em -es

Vocativus: -es -es

Ablativus: -e -ebus

SingularisNominativus dies res acies species facies fides spesGenetivus diei rei aciei speciei faciei fidei speiDativus diei rei aciei speciei faciei fidei speiAccusativus diem rem aciem speciem faciem fidem spemVocativus dies res acies species facies fides spesAblativus die re acie specie facie fide spePluralisNominativus dies res acies species facies Δεν spesGenetivus dierum rerum _ _ _ έχει _Dativus diebus rebus _ _ _ Πληθυ- _Accusativus dies res acies species facies ντικό spesVocativus dies res acies species facies Αριθμό spesAblativus diebus rebus _ _ _ _

ΠΡΟΣΟΧΗ: Τo ουσιαστικό effigies –ei κλίνεται κατά την ε΄ κλίση όπως το facies αλλά

και κλίνεται σε όλες τις πτώσεις κατά την α΄κλίση (effigia –ae). Τα ουσιαστικά luxuries-ei

και materies-ei έχουν μόνο ενικό αριθμό και κλίνονται κατά την ε΄ κλίση, αλλά και κατά

την α΄ κλίση (luxuria -ae, materia –ae). Το ουσιαστικό plebes –ei, κλίνεται κατά και την

ε΄ κλίση και κατά την γ΄ κλίση (Plebs –plebis), ενώ δεν έχει πληθυντικό.



283


1.Από τα ονόματα της ε΄ κλίσης πληθυντικό αριθμό σε όλες του τις πτώσεις

σχηματίζουν μόνο τα ονόματα dies και res.Τα άλλα από τον πληθυντικό έχουν μόνο

ονομαστική, αιτιατική και κλητική ή δεν έχουν καθόλου πληθυντικό.

2.Τα dies και meridies είναι τα μόνα αρσενικά. Το dies είναι θηλυκό, ιδίως όταν

σημαίνει χρόνο ή προθεσμία: longa dies(μακρός χρόνος), certa dies (ορισμένη

προθεσμία)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1.Να κλιθούν στον ενικό και στον πληθυντικό σε όλες τις πτώσεις τα παρακάτω

ουσιαστικά: luxuries, materies, plebes, species, dies, res.

E ΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕΝΤΕ ΚΛΙΣΕΙΣ ΤΩΝ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Να συμπληρωθούν με τους σωστούς τύπους των ουσιαστικών τα κενά:

Gen. Sin. Dat. Plur. Acc. Sin. Gen. Plur. Voc. Sin Acc. PlurPoetaBellumFluviusAcciusDensNexFonsMarmorVictorDiesResSpeciesDomusCornuBosCaroSenexVisCivitasCollisVirPHMATA - Γ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ LEGO – LEGI – LECTUM – LEGEREP

R

A

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumLego Legam _Legis Legas LegeLegit Legat _


284


E

SE

N

S

Legĕre Legens -ntis

Legimus Legamus _Legitis Legatis LegiteLegunt Legant _

IM

PE

RF

EC

TU

M

Legebam LegeremLegebas LegeresLegebat LegeretLegebamus LegeremusLegebatis LegeretisLegebant Legerent

F

U

TU

R

U

M

Legam Lecturus – a –um sim _

Lecturum –am –um

esse

Lecturos –as-a esse

Lecturus

Lectura

Lecturum

Leges Lecturus – a –um sis LegitoLeget Lecturus – a –um sit LegitoLegemus Lecturi –ae –a simus _Legetis Lecturi –ae –a sitis LegitoteLegent Lecturi –ae –a sint Legunto

P

ER

FE

C

TU

M

Legi LegerimLegisti LegerisLegit Legerit LegisseLegimus LegerimusLegistis LegeritisLegerunt & legère Legerint

PLUS

QUA

MPER

FECT

UM

Legeram LegissemLegeras LegissesLegerat LegissetLegeramus LegissemusLegeratis LegissetisLegerant Legissent

FUTU

RUM

EXA

CTU

M

LegeroLegerisLegeritLegerimusLegeritisLegerint

Gerundium Supinum

Genetivus: legendi Accusativus : lectum

Dativus : legendo Ablativus : lectu


285


Accusativus : legendum

Ablativus : legendo


286


Δ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ – ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ VENIO – VENI – VENTUM - VENIREP

R

A

E

SE

N

S

Indicativus Coniunctivus Imperativus Infinitivus ParticipiumVenio Veniam _

Venìre Veniens -ntis

Venis Venias VeniVenit Veniat _Venimus Veniamus _Venitis Veniatis VeniteVeniunt Veniant _

IM

PE

RF

EC

TU

M

Veniebam VeniremVeniebas VeniresVeniebat VeniretVeniebamus VeniremusVeniebatis VeniretisVeniebant Venirent

F

U

TU

R

U

M

Veniam Venturus – a –um sim _

Venturum –am –um

esse

Venturos –as-a esse

Venturus

Ventura

Venturum

Venies Venturus – a –um sis VenitoVeniet Venturus – a –um sit VenitoVeniemus Venturi –ae –a simus _Venietis Venturi –ae –a sitis VenitoteVenient Venturi –ae –a sint Veniunto

P

ER

FE

C

TU

M

Veni VenerimVenisti VenerisVenit Venerit VenisseVenimus VenerimusVenistis VeneritisVenerunt & venère Venerint

PLUS

QUA

MPER

FECT

UM

Veneram VenissemVeneras VenissesVenerat VenissetVeneramus VenissemusVeneratis VenissetisVenerant Venissent

FUTU

RUM

EXA

VeneroVenerisVeneritVenerimusVeneritis


287


CTU

M

Venerint

Gerundium Supinum

Genetivus: veniendi Accusativus : ventum

Dativus : veniendo Ablativus : ventu

Accusativus : veniendum

Ablativus : veniendo

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1.Να κλιθούν σε όλες τις εγκλίσεις του Μέλλοντα και του Παρατατικού καθώς και στο απαρέμφατο και στη μετοχή τα παρακάτω ρήματα: dico, accendo, aegroto, pareo, servio.2. Να κλιθούν σε όλες τις εγκλίσεις του Ενεστώτα και του Υπερσυντελίκου καθώς και στο απαρέμφατο και στη μετοχή τα παρακάτω ρήματα: repono, spero, interimo, cohibeo, stabilio3.Να κλιθούν σε όλες τις εγκλίσεις του Παρακειμένου καθώς και στο απαρέμφατο και στη μετοχή τα παρακάτω ρήματα: puto, neglego, sumo, ago, respondeo, moveo, sum4.Να γραφούν τα γερούνδια και τα σουπίνο των παρακάτω ρημάτων: dico, accendo, aegroto, pareo, servio, repono, spero, interimo, cohibeo, stabilio, puto, neglego, sumo, ago, respondeo, moveo, sum


288



289


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑσελ.

Μάθημα 21 - Lectio prima et vicesima 5Μάθημα 22 - Lectio altera et vicesima 9ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 21 & 22 13Μάθημα 23- Lectio tertia et vicesima 14ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 21 & 22 & 23 20Μάθημα 24 - Lectio quarta et vicesima 21Μάθημα 25 - Lectio quinta et vicesima 26Μάθημα 26 - Lectio sexta et vicesima 29ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 25 & 26 31Μάθημα 27 - Lectio septima et vicesima 33Μάθημα 28 - Lectio duodetricesima 36Μάθημα 29 - Lectio undetricesima 39Μάθημα 30 - Lectio tricesima 42Μάθημα 31 - Lectio prima et tricesima 45Μάθημα 32 - Lectio altera et tricesima 48Μάθημα 33 - Lectio tertia et tricesima 51Μάθημα 34 - Lectio quarta et tricesima 54ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 27 –34 56Μάθημα 35 - Lectio quinta et tricesima 63Μάθημα 36 - Lectio sexta et tricesima 66ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 35 & 36 68Μάθημα 37 - Lectio septima et tricesima 70Μάθημα 38 - Lectio duodequadragesima 73ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 37 & 38 75Μάθημα 39 - Lectio undequadragesima 76Μάθημα 40 - Lectio quadragesima 79Μάθημα 41 - Lectio prima et quadragesima 81ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 39, 40 & 41 83Μάθημα 42 - Lectio altera et quadragesima 85Μάθημα 43 - Lectio tertia et quadragesima 87Μάθημα 44 - Lectio quarta et quadragesima 90Μάθημα 45 - Lectio quinta et quadragesima 92Μάθημα 46 - Lectio sexta et quadragesima 95Μάθημα 47 - Lectio septima et quadragesima 98Μάθημα 48 - Lectio duodequinguagesima 101Μάθημα 49 - Lectio undequinguagesima 104Μάθημα 50 - Lectio Quinguagesima 106ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ 1 - 23 108 - 138ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ 139 - 145ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΩΝ 146 - 291


290



291



292


ISBN: 978-960-93-5615-2


293

Documents

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ SCRIPTA MANENT · PDF fileΛΑΤΙΝΙΚΑ – Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΤΑΞΗΣ