ชอเรอง การพฒนาบทเรยนสาเรจรป กลมสาระการเรยนร สงคมศกษา ศาสนาและ วฒนธรรม สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนมธยมศกษาปท 3 ผศกษา นายทว โมราชาต ปทศกษา 25 52 – 2553

การศกษาครงน มวตถประสงค เพอหาประสทธภาพของบทเรยนสาเรจรป กลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนม ธยม ศกษาปท 3 เพอเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยน ของนกเรยน กอนเรยน – หลงเรยน บทเรยนสาเรจรป กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนมธยมศกษาปท 3 และเพอศกษาเจตคตของนกเรยนทมตอการเรยนการสอน โดยใชบทเรยนสาเรจรป กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท 3 กลมตวอยางเปนนกเรยนชนม ธยมศกษาปท 3/2 โรงเรยนปลาคาววทยานสรณ อาเภอเมอง สานกงานเขตพนทการศกษาอานาจเจรญ ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2552 จานวน 35 คน ซงไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เครองมอทใชในการศกษาทดลองครงน คอ บทเรยนสาเรจรป กลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระท1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนมธยมศกษาปท 3 แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน กอนเรยน - หลงเรยน จานวน 50 ขอ และแบบประเมนเจตคตของนกเรยนทมตอการเรยนการสอน โดยใชบทเรยนสาเรจรป กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนมธยมศกษาปท 3 จานวน 15 ขอ ใชเวลาเรยน 12 ชวโมง สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก คาเฉลย ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และคา t - test ผลการศกษาทดลองครงนพบวา บทเรยนสาเรจรป กลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนมธยมศกษาปท 3 มประสทธภาพสงกวาเกณฑมาตรฐาน 80/80 ผลสมฤทธทางการเรยน ของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 3 ในสาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนมเจตคตทดตอการเรยน ในเนอหา หลกธรรมทาง พระพทธศาสนา ดวยบทเรยนสาเรจรป แสดงใหเหนวา การใชบทเรยนสาเรจรป ประกอบการจดการเรยนร กลม สาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนมธยมศกษาปท 3 ทผรายงานสรางขน สามารถแกปญหาการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพ

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

ก

ค าน า

บทเรยนส าเรจรป ประกอบการจดกจกรรมการเรยนร ชดน มเนอหา อยในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ชนมธยมศกษา ปท 3 สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม หนวยการเรยนรท 3 หลกธรรมทางพระพทธศาสนา ผจดทาไดศกษา คนควา จากเอกสาร ตาราตาง ๆ และนามาเรยบเรยงจดทาเปนบทเรยนสาเรจรป พรอมนาภาพตาง ๆ ทสอดคลองกบเนอหามาประกอบ

บทเรยนสาเรจรปชดน มทงหมด 12 เลม แตละเลมนกเรยนสามารถศกษาหาความร ตอบคาถาม ทาแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน และทากจกรรมทายบทเรยนไดดวยตนเอง ทาใหผเรยนเกดทกษะการเรยนรดขน

หวงเปนอยางยงวา บทเรยนสาเรจรป ชดน จะชวยพฒนากระบวนการเรยนรของนกเรยนไดอยางมประสทธภาพ

ทว โมราชาต

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

ข

สารบญ

หนา คานา สารบญ คาแนะนาการใชบทเรยนสาเรจรป ก แบบทดสอบกอนเรยน จ จดประสงคการเรยนร 1 กรอบท 1 ความหมายของพระรตนตรย 2 กรอบท 2 ความหมายของพระพทธ 7 กรอบท 3 ความหมายของพระธรรม 9 กรอบท 4 ความหมายของพระสงฆ 12 กรอบท 5 บทบชาพระรตนตรย 16 กรอบท 6 ความหมายและคณคาของพระสงฆคณ 9 18 กรอบท 7 ประเภทของสงฆคณ 9 21 กจกรรมทายบทเรยน 22 แบบทดสอบหลงเรยน 24 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน - หลงเรยน 26

บรรณานกรม 27

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

ค

ค าแนะน าในการใชบทเรยนส าเรจรป ส าหรบคร

1. ครควรจดเตรยมบทเรยนสาเรจรปชดหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ใหเพยงพอกบจานวนนกเรยน 2. ใหนกเรยนทาแบบทดสอบกอนเรยน เพอประเมนความรเดม ของนกเรยน 3. แจกบทเรยนสาเรจรปใหนกเรยนศกษา และแนะนาวธการใชบทเรยน สาเรจรป เพอนกเรยนจะไดปฏบตไดอยางถกตอง 4. ดาเนนการจดการเรยนรตามกจกรรมการเรยนรทกาหนดไว ในแผนการจดการเรยนร 5. หากนกเรยนบางคนเรยนไมทน ครควรใหคาแนะนา หรอมอบหมายให ศกษาเอกสารเพมเตมในเวลาวาง 6. หลงจากนกเรยนศกษาบทเรยนสาเรจรปเสรจแลว ครและนกเรยนชวยกน สรป 7. ครบนทกคะแนนแตละคนไวเพอการประเมน การพฒนาและ ความกาวหนา หากนกเรยนไมผานเกณฑครควรจดซอมเสรมใหนกเรยน

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

ง

ค าแนะน าในการใชบทเรยนส าเรจรป ส าหรบนกเรยน

1. บทเรยนสาเรจรปเลมน นาเสนอเกยวกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา เรอง พระรตนตรยและสงฆคณ 9 2. บทเรยนนไมมงการทดสอบ แตมงใหนกเรยนเรยนรดวยตนเองอยาง ซอสตย 3. นกเรยนควรศกษาจดประสงคการเรยนรใหเขาใจ กอนทจะเรยนบทเรยน สาเรจรป 4. ขอใหนกเรยนศกษาดวยความมนใจ ถาทาไมไดกดบทเรยนทผานมา และคาตอบของนกเรยนสามารถตรวจดไดจากเฉลย 5. กอนทนกเรยนจะศกษาบทเรยนสาเรจรป ควรทาแบบทดสอบกอนเรยน และเมอศกษาเนอหาจบแลว ควรทาแบบทดสอบหลงเรยนดวย เสรจแลว ตรวจคาตอบจากเฉลย นกเรยนจะไดทราบวาเราทาถกหรอไม 6. เมอนกเรยนศกษาและทราบผลการประเมนตนเองแลว ใหเกบเอกสารท นามาใชในการเรยนใหเรยบรอย

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

จ

แบบทดสอบกอนเรยน

ค าชแจง เลอกคาตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว 1. ขอใดคอ ความหมายของพระรตนตรย ก. ศล สมาธ ปญญา ข. ดอกไม ธป เทยน ค. พระพทธเจา ง. พระพทธ พระธรรม พระสงฆ 2. ขอใดหมายถง สาวกของพระพทธเจา ก. พระไตรปฎก ข. พระสงฆ ค. พระพทธรป ง. พระธรรม 3. เพราะเหตใดจงกลาววา พระสงฆเปนตวอยางชวตของชาวพทธ ก. เพราะสอนใหคนละจากตณหา ข. เพราะสอนใหทกคนชวยเหลอตนเอง ค. เพราะสอนใหทกคนตองไดในทก ๆ อยาง ง. เพราะสอนใหคนมความพยายามสรางอนาคต 4. หนาทหลกของพระสงฆ คอขอใด ก. บาเพญเพยร ข. ทาตวเองใหเปนคนด ค. ศกษาและเผยแพรหลกธรรมทางศาสนา ง. สวดมนต ภาวนา 5. ขอใด “ไมใช” คณความดของพระสงฆสาวก ก. เปนผควรแกของทาบญ ข. เปนผควรแกการจบตอง ค. เปนผควรแกการกราบไหว ง. เปนผควรแกการตอนรบ

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

ฉ 6. ขอใดคอความหมายของ “อธษฐาน” ก. การเคารพบชา ข. การขอพรจากพระ ค. ความตงใจแนวแน ง. ความเจรญรงเรอง 7. พระไตรปฎก คออะไร ก. นทาน ข. หนงสอเรยน ค. หนงสอบนทกคาสอนของอสลาม ง. คมภรบนทกคาสอนของพระพทธเจา 8. ใครปฏบตหนาทชาวพทธไดดทสด ก. นองตนแตเชาใสบาตร ข. แนนไปทาบญเฉพาะวนพระ ค. ตม ไปวดทกวดเพราะแมบงคบ ง. ตฟงธรรมและปฏบตตามหลกธรรมคาสอน 9. พระพทธศาสนาสอนคนไมใหประมาทตามขอใด ก. ฝกใหรจกทกข สาเหตแหงทกข และหนทางพนทกข ข. ฝกใหมความชานาญในการทางานตาง ๆ ค. ฝกใหรเทาทนการเปลยนแปลงของโลก ง. ฝกใหมสตกากบตนเองอยเสมอ 10. ชายไทยทมอายเทาไร จงจะสามารถบรรพชาได ก. 18 ป ข. 20 ป ค. 15 ป ง. 16 ป

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

พระรตนตรย

สาระส าคญ

สงเคารพสงสดของชาวพทธ ไดแก พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ รตนะทง 3 นมคณความดอนยงใหญตอชาวพทธ เราในฐานะเปนชาวพทธ

จงควรศกษาและระลกถงพระรตนตรยดวยความเคารพและเลอมใสศรทธา

จดประสงคการเรยนร

1. อธบายความหมายของพระรตนตรยได

2. บอกความสาคญของพระรตนตรยได 3. วเคราะหความหมายและคณคาของ สงฆคณ 9 ได

4. ปฏบตตนเปนพทธศาสนกชนทด

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

2

กรอบท 1

ความหมายของพระรตนตรย

คาวา “รตนตรย” มาจากคาวา “รตน” แปลวา แกวหรอสงประเสรฐ กบคาวา “ตรย” แปลวา สาม ฉะนนพระรตนตรย แปลรวมกนวา แกวสามดวง หรอ สงประเสรฐสามสง ทพทธศาสนกชนเคารพนบถอสงสด สามสงนบเปนองคประกอบของศาสนาพทธ คอ พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ ซงจดเปนองคประกอบทสาคญของศาสนา 3 อยางใน 6 อยาง อนไดแก 1. ผใหกาเนดศาสนา คอ พระพทธเจา 2. คมภรหรอหลกคาสอน คอ พระธรรม 3. สาวกหรอผสบทอดศาสนา คอ พระสงฆ 4. พธกรรมทางศาสนาหรอการประกอบพธ ทางศาสนกจตามความเชอ 5. ศาสนสถานหรอวตถทใชเปนสญลกษณทางศาสนา 6. ศาสนกชนหรอผเลอมใสในศาสนา

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

3 ระดบความหมายของพระรตนตรย หรอ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ

ความหมายของพระรตนตรย หรอ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ จดได 3 ระดบ ดงตอไปน

ระดบท 1

พระพทธ คอ ทานผตรสร ซงมพระพทธรปเปนองคแทน พระธรรม คอ ความจรงหรอสจธรรมทพระพทธเจาไดตรสร และนามาสงสอน ซงมพระไตรปฎก หรอคมภร ทางพระพทธศาสนาเปนองคแทน พระสงฆ คอ พระอรยสาวกของพระพทธเจา ซงมภกษโดยทวไป เปนองคแทน ผซงยงไมเปนพระอรยบคคล พระสงฆในระดบน เรยกวา สมมตสงฆ

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

4

ระดบท 2

พระพทธ หมายถง พระผตรสรเอง พระองคคอ เจาชายสทธตถะ แหงวงศศากยะ ผสละละทงชวตแบบชาวโลก เพอแสวงหาสจธรรม หลงจากท พระองคตรสรแลว กไดประดษฐานพระพทธศาสนาขน พระธรรม หมายถง ความจรง หรอสจธรรมทพระพทธองคทรงคนพบ และเผยแผใหพทธศาสนกชนทงบรรพชต และคฤหสถไดเรยนรและปฏบต พระสงฆ หมายถง สาวกของพระพทธองคผเปนพระอรยบคคลแลว

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

5

ระดบท 3

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ รวมเปนหนงเดยวในระดบน พระพทธ กคอ พระธรรมคาสงสอน ดงพระพทธวจนะทวา

"ผใดเหนธรรม ผนนเหนเรา" แสดงวา พระพทธภาวะ คอ พระธรรม และพระธรรมกคอพทธภาวะ พระสงฆในอดมคต กคอ พระธรรมทปรากฏในตวทานนนเอง

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

6

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ทง 3 นยอมม

คณเกยวพนเปนอนเดยวกน จะแยกออกจากกน

โดยเฉพาะไมได ดวยพระพทธเจาตรสรธรรมกอน แลวสอนใหพระสงฆรธรรม พระธรรมนน

พระสงฆยอมจาไว พระสงฆเปนสาวกของ พระพทธเจา เปนผสบตอพระศาสนาโดยกาละ

และเทศะไมมขอบเขตสด พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ทง 3 อยางน เปรยบดวยวตถวเศษทมราคาอยางสง คอ แกว จงเรยกพระพทธ พระธรรม พระสงฆวา รตนะ คอ แกว 3 ดวง ผทนบถอพระพทธศาสนากคอนบถอแกว 3 ดวงนวามคณ ยอมจะเปนทพงทระลกแกตน ยอมมอานาจกาจดภยอนตรายตาง ๆ ได จงนบถอกราบไหวทาสกการบชา ตามวธแหงขอปฏบตในพระพทธศาสนา

ผทประกาศตนนบถอพทธศาสนาทเรยกวา พทธศาสนกชน หรอ พทธมามกะ

กคอผทประกาศรบนบถอพระรตนตรย เปนสรณะ คอเปนทพง เปนเครองยดเหนยวนาทางในการดาเนนชวต จงไดชอวา อบาสกหรออบาสกา ซงมความหมายวา เปนผเขาไปใกลชด

พระรตนตรย หรอวามพระรตนตรยอยใกลชดตนตลอดชวต

พระพทธมความหมายอยางไร

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

7

กรอบท 2

ความหมายของพระพทธ

คาวา พทธ แปลวา ผรแลว (รในความเปนไปในธรรมชาตทงปวง) ผตนแลว (ตนจากความโงเขลา ตนจากความงมงาย ) ผเบกบาน (ไมมสงใดทาใหจตใจเศราหมองอกแลว ) หมายถง ผทตรสรอรยสจ คอ ความเปนจรงทประเสรฐ 4 ประการ

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

8 พทธ จาแนกออกเปน 3 ประเภทไดแก 1. ปจเจกพทธ หมายถง ผตรสรชอบดวยตนเองแตไมสามารถสอน ใหผอนตรสรตามได ม 5 พระองคแหงภทรกปปปจจบนน คอ พระกกสนธะ พระโกนาคมนะ พระกสสปะ พระโคดม และ พระเมตเตยยะ (เรยกกนสามญวา พระศรอารย หรอ พระศรอารยเมตไตรย) 2. สมมาสมพทธ หมายถง ผตรสรชอบดวยตนเองแลว สามารถสอนใหผอนตรสรตามไดมองคเดยวเทานน คอ สมมาสมพทธเจา 3. สตตนตพทธ หมายถง ผตรสรตามคาสอน ขององคสมมาสมพทธเจา

พระธรรมมความหมายอยางไร

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

9

กรอบท 3

ความหมายของพระธรรม

ธรรม มเสยงพองกบคาวา ทา ในภาษาไทย ถาขอความไมชดเจนอาจเตมสระ อะ เปนธรรมะ แตจะใชคาวา ธรรมะ เฉพาะเมอ หมายถงคาสงสอนของพระพทธเจาเทานน ธรรม (ทา) หรอ ธรรมะ (ทา-มะ) เปนคาทมาจากคาภาษาสนสกฤต ธรรม แปลวาสงทแบกไว หมายถง กฎหมาย หนาท ยตธรรม ความถกตอง คณความด คณธรรม ธรรมชาต เปนตน ในภาษาไทยใชคาวา ธรรม หรอ ธรรมะ หมายถง คาสงสอนขององคสมมาสมพทธเจา เนอหาสาระเรองราวทพระพทธเจาทรงสงสอน ทงหมดทงสงทดและชวเรยกวา ธรรม หรอ ธรรมะ เชน ทรงสอนเรองอรยสจ 4 ความจรงอนประเสรฐ ทรงสอนเรองไตรลกษณ หรอ อนตตลกขณสตร สอนเรองกเลส เรยกวา ทรงสอนธรรมเรองกเลส หรอทรงสอนธรรมะเรองกเลส

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

10 ธรรม หมายถง การประพฤตทดทถกตองได เชน ธรรมทประพฤตดแลว นาสขมาให ผประพฤตธรรมยอมอยเปนสข ใคร ๆ กสรรเสรญการกระทาทเปนธรรม ธรรม หมายถง ความยตธรรม เชน ถาผปกครองประเทศปกครอง ดวยความเปนธรรม ประชาชนกเปนสข เมอพระพทธเจาไดตรสรความจรงอนประเสรฐ 4 ประการแลว กทรงมพระมหากรณาปรารถนาจะใหสตวโลกพนทกข จงทรงสงสอนเหลาสาวกและ คนทวไปดวยคาสอนตาง ๆ คาสอนของพระพทธเจานเรยกวา พระธรรม พระธรรม คมภร ของพระพทธศาสนา เรยกวา พระไตรปฎก ประกอบดวย พระอภธรรมปฎก พระวนยปฎก พระสตตนตปฎก อภธรรมปฎก หรอพระอภธรรม หมายถง ประมวลพระพทธพจน หมวดพระอภธรรม หลกคาสอนของพระพทธเจาทเปนภาคทฤษฎ บทหลกธรรมและคาอธบายทเปนหลกคาสอนลวน ๆ ไมเกยวดวยบคคลหรอเหตการณ เปรยบเสมอนวชาวทยาศาสตร พระวนยปฎก หรอ พระวนย หมายถง ประมวลพทธพจนหมวดพระวนย คอพทธบญญตเกยวกบความประพฤต ความเปนอย ขนบธรรมเนยมและการดาเนนกจการตาง ๆ ของภกษสงฆและภกษณสงฆ เปรยบเสมอนวชากฎหมาย พระสตตนตปฎก หรอ พระสตร หมายถง ประมวลพทธพจน หมวดพระสตร คอ พระธรรมเทศนาคาบรรยายธรรมตาง ๆ ทตรสใหเหมาะกบบคคลและโอกาสตลอดจนบทประพนธ เรองเลาและเรองราวทงหลายทเปนชนเดมในพระพทธศาสนา ทพระพทธเจา สอนใคร สอนเรองอะไร สอนทไหนเปรยบเสมอนวชาประวตศาสตร

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

11 คาสอนทพระพทธเจาทรงเทศนานนมสาระสาคญ 3 ประการ หรอ โอวาท 3 คอ ใหประพฤตด ใหละความชว และทาจตใจใหผองใส นอกจากสาระสาคญทง 3 ประการน พระพทธเจา ไดทรงชใหเหนถงสาเหต แหงการเกดทกข การดบทกข และวธปฏบตตนของพทธบรษท 4 เพอให หลดพนจากวฏสงสาร วงจรของการเกดดบ หลดพนจากความทกขตาง ๆ ไมตองเวยนวายตายเกดอกตอไป

พระสงฆมความหมายอยางไร

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

12

กรอบท 4

ความหมายของพระสงฆ

เรามกเรยกสมณเพศในพระพทธศาสนาวา “พระสงฆ” แตคาวา “สงฆ” นนหมายถง องคคณะของผเปนสมณะมากกวา แตสมณะในพระพทธศาสนาแตละรปนน เรยกวา “ภกษ” ซงแปลตามรปศพท หลวงปมน ภรทตโต หมายถง “ผขอ” มรากศพทเดยวกนกบคาวา ภกษาจาร พระสงฆ หมายถง สาวกหรอนกบวชทเปนผชายในพระพทธศาสนา เปน 1 ใน 4 ของพทธบรษท เดมเรยกนกบวชผชายในศาสนาพทธวา “ภกข” ในภาษาบาล “ภกษ” ในภาษสนสกฤต พระสงฆ เปนผมบทบาทสาคญในการสบทอดพระศาสนาเพราะ เปนศาสนทายาท ผสงสอนพระพทธศาสนาใหยนยาวตอไป พระสงฆจงตองประพฤตปฏบตตน ใหถงพรอมดวยคณสมบตของพระสงฆทด ตามพทธบญญต พระสงฆแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก 1. พระอรยสงฆ 2. พระสมมตสงฆ

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

13

พระอรยสงฆ พระอรยสงฆ พระสงฆผบรรลธรรมวเศษ 4 ชนคอ 1. พระโสดาบน 2. พระสกทาคาม 3. พระอนาคาม 4. พระอรหนต พระอรยสงฆ 3 ชนแรกจดเปนเสขบคคล สวนพระอรหนตจดเปนอเสขบคคล เสขบคคลม 3 ขน ไดแก 1.โสดาบน 2. สกทาคาม หรอสกทาคาม 3. อนาคาม ทนบวาเปน “เสขบคคล” เพราะผนน ยงตองศกษาตอไปอย (เสข = ผยงตองศกษา) เนองจากยงไมจบ “การศกษา 3” (อธศลสกขา-อธจตสกขา-อธปญญาสกขา) ผพฒนาตนผาน “การศกษา 3” บรรลธรรมเปน “อารยชน ” จงนบเปนผเขาส “เสขภม” พนเพของพระเสขะ คอ เขาสชนอารยชนแลว จะเปนชนหนงชนใดใน 3 กตาม แตยงตองศกษาอย ยงไมจบถง “อรหนต” อนเปนภมสดทาย ผยงไมบรรลธรรมเขาขน “อารยะ” ยงไมไดชอวา “เสขบคคล”

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

14 พระอรหนต แบงออกเปน 4 ระดบ ไดแก 1. พระสกขวปสสก (ไมมญาณวเศษใด ๆ นอกจากรการทาอาสวะใหสนไป (อาสวกขยญาณ) อยางเดยว) 2. พระเตวชชะ (ผไดวชชา 3 คอ รระลกชาตได(บพเพนวาสานสสตญาณ) รจต และอบตของสตวทงหลาย(จตปปาตญาณ) รทาอาสวะใหสน(อาสวกขยญาณ) 3. พระฉฬภญญะ (ผไดอภญญา 6 คอ แสดงฤทธได(อทธฤทธ) หทพย(ทพยโสต) รจตและอบตของสตวทงหลาย(จตปปาตญาณ) ทายใจผอนได(เจโตปรยญาณ) ระลกชาตได(บพเพนวาสานสสตญาณ) และญาณททาใหอาสวะสนไป (อาสวกขยะญาณ) 4. พระปฏสมภทปปตตะ (ผบรรลปฏสมภทา 4) ปฏสมภทา ความแตกฉาน ปญญาแตกฉาน ม 4 ขนไดแก 4.1 อตถปฏสมภทา ปญญาแตกฉานในอรรถ ความแตกฉานสามารถอธบาย เนอความยอของภาษตโดยพสดารและความเขาใจ ทสามารถคาดหมาย ผลขางหนาอนจะเกดสบเนองไปจากเหต 4.2 ธมมปฏสมภทา ปญญาแตกฉานในธรรม เหนคาอธบายพสดาร กสามารถจบใจความมาตงเปนหวขอไดเหนผลกสบสาวไปหาเหตได 4.3 นรตตปฏสมภทา ปญญาแตกฉานในภาษา คอเขาใจภาษา รจกใชถอยคา ใหคนเขาใจ ตลอดทงรภาษาตางประเทศ 4.4 ปฏภาณปฏสมภทา ความแตกฉานในปฏภาณ ไดแก ไหวพรบ คอ โตตอบปญหาเฉพาะหนาไดทนทวงท แกไขเหตการณฉกเฉน ไดฉบพลนทนการ

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

15

พระสมมตสงฆ พระสมมตสงฆ หมายถง พระสงฆทกาลงศกษาเลาเรยนพระธรรมวนย บางครง เรยกวา พระ, พระสงฆ, ภกษ, พระภกษ, พระภกษสงฆ เมอพระสงฆ ปฏบตตน เปนแบบอยางทด กจะเปนเหตจงใจประชาชนใหเกดความศรทธา เลอมใสในพระพทธศาสนา คาวา พระสงฆ โดยทวไปจงมงถงชายทบวชเปนภกษในพระพทธศาสนา ไดปฏบตตามกฎหมายของสงฆ ทเรยกวา วนยสงฆ ไดศกษาพระธรรมคาสอนของพระพทธเจา แลวนาคาสอนนนไปถายทอดแกประชาชนทวไป ไมคานงวาจะเปนภกษรปเดยว หรอเปนคณะทรวมตงแต 4 รปขนไป

บทสวดบชาพระรตนตรยมวาอยางไร

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

16

กรอบท 5

บทบชาพระรตนตรย

บาล อาน อรห สมมาสมพทโธ ภควา อะระหง สมมาสมพทโธ ภะคะวา พทธ ภควนต อภวาเทม พทธง ภะคะวนตง อะภวาเทม (กราบ) สวากขาโต ภควตา ธมโม สะหวากขาโต ภะคะวะตา ธมโม

ธมม นมสสาม ธมมง นะมสสาม (กราบ) สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ สปะฏปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสงโฆ สงฆ นมาม สงฆง นะมาม (กราบ)

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

17

แปล สมเดจพระผมพระภาคเปนพระอรหนต

หมดจดจากกเลสเครองเศราหมอง ตรสรชอบไดโดยพระองคเอง ขาพเจาขออภวาทพระพทธเจาผมพระภาค

พระธรรมอนพระผมพระภาคตรสดแลว ขาพเจาขอนมสการพระธรรม

พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคปฏบตดแลว ขาพเจาขอนอบนอมพระสงฆ

คณคาของสงฆคณมอะไรบาง

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

18

กรอบท 6

ความหมายและคณคาของสงฆคณ 9

พระสงฆเปนผประพฤตดปฏบตชอบเปนหลกสาคญมากในการสบตอพระพทธศาสนาซงไดรบการเคารพยกยองอยางสงโดยจดเขาเปนสวนหนงของพระรตนตรย คอ พระพทธ พระธรรม และพระสงฆ คณของพระสงฆโดยสรปม 9 ประการ เรยกวา “สงฆคณ” คอ

1. สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ แปลวา พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาปฏบตดแลว หมายถง พระสงฆสาวกผปฏบตตามทางสายกลาง (มชฌมปฏปทา) ไมหยอนนก ไมตงนก ปฏบตไมถอยหลง ปฏบตกลมเกลยวกบพระศาสดา ไมปฏบตเปนปฏปกษตอกน

2. อชปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ แปลวา พระสงฆสาวกของพระผมพระภาค เจาเปนผปฏบตตรง หมายถง ไมปฏบตเปนคนลวงโลก ไมมมายาสาไถย ปฏบตมงตรงตอขอปฏบตอนยงสตวใหถงพระนพพาน ปฏบตตรงตอพระศาสดา และเพอน พระสาวกดวยกน ไมมขอลลบทจะปดบงอาพรางไวในใจ

3. ญายปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ แปลวา พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจาเปนผปฏบตถกทาง หมายถง ปฏบตไมผดเพยนไปจากหลกคาสอนของ พระศาสดา ไมผดไปจากธรรมเนยมอนดงาม ปฏบตถกตองตามระเบยบแบบแผน

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

19 4. สามจปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ แปลวา พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา เปนผปฏบตสมควร หมายถง สมควรทจะไดรบความเคารพนบถอ เปนผปฏบต ตงอยในสงวร ปฏบตเปนผตนอย คอ รถงเหตการณอนเปนไปอย ไมงมงาย รจกประพฤตกรยาทางกาย และวาจาตอผอนโดยไมทะนงตน มใจหนกแนน เผอแผ มใจกวางไมคบแคบ 5. อาหเนยโย แปลวา เปนผควรแกของทเขานามาถวาย หรอผควรแกของคานบ หมายถง เปนผทสมควรไดรบของถวายและไดรบการแสดงความเคารพ ดวยเครองสกการะเนองในเทศกาลตาง ๆ 6. ปาหเนยโย แปลวา เปนผควรแกการตอนรบ หมายถง พระสงฆสาวกเปนผท ปฏบตด ปฏบตตรง ปฏบตถกทาง และเปนผปฏบตสมควรแลว ไมวาทานจะ โคจรไปสทใด ยอมยงประโยชนสขและประโยชนเกอกลใหเกด ณ ทนน ผเลอมใส จงเปดประตบานตอนรบดวยความปต ทไดพบเหนอนถอเปนมงคล ในชวตอยางหนง 7. ทกขเณยโย แปลวา เปนผควรแกทกษณาทาน หมายถง พระสงฆสาวก ของพระผมพระภาคเจา เปนผบรสทธ สมควรทจะไดรบของบรจาคทาน (ทกษณาทาน) และจะตองไดรบผลดอยางแนนอน 8. อญชลกรณโย แปลวา เปนผควรแกการกราบไหว หมายถง พระสงฆสาวก ของพระผมพระภาคเจา ผประพฤตดปฏบตชอบ เปนผบรสทธ ยอมตงอยใน ฐานะทควรแกกระทาอญชล คอ การกราบไหวใหความเคารพ ยกยอง

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

20

9. อนตตร ปญญกเขตต โลกสส แปลวา เปนเนอนาบญอนยอดเยยมของโลก ไมมเนอนาบญอนยงกวา หมายถง พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา เปนผประพฤตด ปฏบตชอบ ปฏบตถกทาง ปฏบตสมควร และเปนผบรสทธ สมควรไดรบการกราบไหวบชา การบรจาคทานแกทาน ยอมมอานสงสมาก ดจผนนาทมดนดสมบรณดวยปยอนเปนธาตอนทรย เมลดพชทหวานหรอปลก ลงบนผนดนนยอมผลตผลอยางสมบรณเตมเมดเตมหนวย พระสงฆสาวกเหลาน จงเปนปฏคาหก (ผรบ) ทยอดเยยม เปนทปลกฝงความดงามและเปนทรกษาไว ซงความดงามทงปวง พระสงฆสาวกทมาในบทสงฆคณ 9 บทน หมายเอาพระอรยบคคล 4 ค 8 บคคล ซงทานเหลานลวนตงอยในมรรคผลทงสน คอ คท 1 คอ พระโสดาปตตมรรค พระโสดาปตตผล คท 2 คอ พระสกทาคามมรรค พระสกทาคามผล คท 3 คอ พระอนาคามมรรค พระอนาคามผล คท 4 คอ พระอรหนตมรรค พระอรหนตผล

ประเภทของสงฆคณมอะไรบาง

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

21

กรอบท 7

ประเภทของสงฆคณ 9

สงฆคณ 9 จดเปนประเภทใหญ ๆ ได 2 ประเภท คอ

1. อตตหตคณ คอ คณความดเฉพาะพระสงฆสาวก คณอนนไดแก สงฆคณ 4 บท คอ สปฏปนโน (เปนผปฏบตด) อชปฏปนโน (เปนผปฏบตตรง) ญายปฏปนโน (เปนผปฏบตถกทาง) สามจปฏปนโน (เปนผปฏบตสมควร) 2. ปรหตคณ คอ คณทจะพงเกอกลใหเปนประโยชนแกผอน คณดงกลาวไดแก สงฆคณ 5 บทหลง คอ อานเนยโย (เปนผควรแกของถวาย) ปาหเนยโย (เปนผควรแกการตอนรบ) ทกขเณยโย (เปนผควรแกการบรจาคทาน) อญชลกรณโย (เปนผ ควรแกการกราบไหว) และอนตตรง ปญญเขตตง โลกสสะ (เปนเนอนาบญของโลก) การททานจดสงฆคณไวเพยง 2 ประเภทเชนน กเพราะคณใน 4 บทตนนน เปนไปเฉพาะในตวของพระสงฆสาวกเทานน ซงเปนเครองแสดงถงการปฏบตดปฏบตชอบทเปนสวนบคคล ใครปฏบตดกเปนของผนน จะจาหนายจายแจกหรอโอนไปใหผอนไมได สวนคณของพระสงฆ 5 บทหลง เปนคณทอาจเปนเครองสงเคราะหผอนได เชน เมอพระสงฆไดรบความเคารพนบถอ กราบไหว หรอไดรบการสกการะแลว ทานยอมสงเคราะหตอบดวยการแนะนา สงสอน บอก หนทางแหงความดให เปนตน

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

22

กจกรรมทายบทเรยน ค าชแจง ใหนกเรยนอธบายหวขอตอไปน (ขอละ 5 คะแนน) 1. พระรตนตรยประกอบไปดวย พระพทธ พระธรรม พระสงฆ แตละอยางมคณเชนใด อธบาย ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... 2. สงฆคณ 9 จดเปน 2 ประเภท คอ อตตหตคณ ปรหตคณ แตละประเภทมคณ เชนใด อธบาย ..................................................................................... ..................................................................................... ..................................................................................... .................................................................................................................................. ..................................................................................................................................

ตรวจค าตอบจากเฉลยหนาถดไปครบ...

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

23

ตรวจค าตอบจากเฉลย ค าชแจง ใหนกเรยนอธบายหวขอตอไปน (ขอละ 5 คะแนน) 1. พระรตนตรยประกอบไปดวย พระพทธ พระธรรม พระสงฆ แตละอยางมคณเชนใด อธบาย พระพทธเจา มคณความดในฐานะทรงเปนผตรสรหลกธรรมแลวน ามาสงสอน ชาวโลกใหร และปฏบตตาม พระธรรม มคณความดในฐานะเปนหลกความจรงทพระพทธเจาทรงคนพบ หรอตรสร ใครน าไปปฏบตกจะใหผลตามสมควรแกการปฏบต พระสงฆ มคณความดในฐานะเปนพระสาวกของพระพทธเจา เปนผปฏบตด ปฏบตชอบ และเปนผสบทอดพระพทธศาสนา 2. สงฆคณ 9 จดเปน 2 ประเภท คอ อตตหตคณ ปรหตคณ แตละประเภทมคณ เชนใด อธบาย อตตหตคณ คอ คณความดเฉพาะพระสงฆสาวก คณอนนไดแก สงฆคณ 4 บท คอ สปฏปนโน (เปนผปฏบตด) อชปฏปนโน (เปนผปฏบตตรง) ญายปฏปนโน (เปนผปฏบตถกทาง) สามจปฏปนโน (เปนผปฏบตสมควร) ปรหตคณ คอ คณทจะพงเกอกลใหเปนประโยชนแกผ อน คณดงกลาว ไดแก สงฆคณ 5 บทหลง คอ อานเนยโย (เปนผควรแกของถวาย) ปาหเนยโย (เปนผควร แกการตอนรบ) ทกขเณยโย (เปนผควรแกการบรจาคทาน) อญชลกรณโย (เปนผ ควรแกการกราบไหว)และอนตตรง ปญญเขตตง โลกสสะ (เปนเนอนาบญของโลก)

ถกหมดทกขอใชไหมครบ...เกงจงเลย

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

24

แบบทดสอบหลงเรยน ค าชแจง เลอกคาตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว 1. ขอใดคอ ความหมายของพระรตนตรย ก. พระพทธเจา ข. พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ค. ศล สมาธ ปญญา ง. ดอกไม ธป เทยน 2. ขอใดหมายถง สาวกของพระพทธเจา ก. พระพทธรป ข. พระธรรม ค. พระไตรปฎก ง. พระสงฆ 3. เพราะเหตใดจงกลาววา พระสงฆเปนตวอยางชวตของชาวพทธ ก. เพราะสอนใหทกคนชวยเหลอตนเอง ข. เพราะสอนใหคนละจากตณหา ค. เพราะสอนใหคนมความพยายามสรางอนาคต ง. เพราะสอนใหทกคนตองไดในทก ๆ อยาง 4. หนาทหลกของพระสงฆ คอขอใด ก. ศกษาและเผยแพรหลกธรรมทางศาสนา ข. สวดมนต ภาวนา ค. บาเพญเพยร ง. ทาตวเองใหเปนคนด 5. ขอใด “ไมใช” คณความดของพระสงฆสาวก ก. เปนผควรแกของทาบญ ข. เปนผควรแกการกราบไหว ค. เปนผควรแกการจบตอง ง. เปนผควรแกการตอนรบ

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

25 6. พระไตรปฎก คออะไร ก. คมภรบนทกคาสอนของพระพทธเจา ข. หนงสอเรยน ค. นทาน ง. หนงสอบนทกคาสอนของอสลาม 7. ขอใดคอความหมายของ “อธษฐาน” ก. การเคารพบชา ข. การขอพรจากพระ ค. ความตงใจแนวแน ง. ความเจรญรงเรอง 8. ชายไทยทมอายเทาไร จงจะสามารถบรรพชาได ก. 15 ป ข. 16 ป ค. 18 ป ง. 20 ป 9. ใครปฏบตหนาทชาวพทธไดดทสด ก. แนนไปทาบญเฉพาะวนพระ ข. นองตนแตเชาใสบาตร ค. ตม ไปวดทกวดเพราะแมบงคบ ง. ตฟงธรรมและปฏบตตามหลกธรรมคาสอน 10. พระพทธศาสนาสอนคนไมใหประมาทตามขอใด ก. ฝกใหรเทาทนการเปลยนแปลงของโลก ข. ฝกใหมสตกากบตนเองอยเสมอ ค. ฝกใหรจกทกข สาเหตแหงทกข และหนทางพนทกข ง. ฝกใหมความชานาญในการทางานตาง ๆ

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

26

เฉลยแบบทดสอบ กอนเรยน หลงเรยน 1. ง 1. ข 2. ข 2. ง 3. ก 3. ข 4. ค 4. ก 5. ข 5. ค 6. ค 6. ก 7. ง 7. ค 8. ค 8. ง 9. ง 9. ค 10. ข 10. ข

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com

เผยแพรบนเว

บไซต

www.k

rooban

nok.com