0

แบบประเมนบคคล

ของ

นายกานต ไตรโสภณ

ต าแหนงนกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ

ต าแหนงเลขท 819

ส านกงานพฒนาทดนเขต ๖

กรมพฒนาทดน

ขอประเมนเพอแตงตงใหด ารงต าแหนงนกวชาการเกษตรเชยวชาญ

ผเชยวชาญดานพฒนาทดนบนพนทสง

ต าแหนงเลขท ๘๑๙

ส านกงานพฒนาทดนเขต ๖ กรมพฒนาทดน

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

1

สารบญ

แบบรายการประกอบค าขอประเมนบคคล หนา

แบบเอกสารหมายเลข 1 แบบพจารณาคณสมบตของบคคล 2

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล 2 ตอนท 2 การตรวจสอบคณสมบตของบคคล 6

แบบเอกสารหมายเลข 2 แบบประเมนคณลกษณะของบคคล 7

ตอนท 1 รายการประเมน 7 ตอนท 2 สรปความเหนในการประเมน 9

แบบเอกสารหมายเลข 3 แบบแสดงรายละเอยดการเสนอผลงาน 11

ตอนท 1 หนาทความรบผดชอบ 11 ตอนท 2 สวนท 1 ผลงานทเสนอใหประเมน 12

1. ผลการปฏบตงาน 12 2. การเผยแพรผลงานหรอเอกสารวชาการ 13 3. ผลงานทเคยผานการประเมนมาแลวจากระดบ 7 เปนระดบ 8 18 สวนท 2 ผลการปฏบตงานและหรอความส าเรจของงาน 19 ล าดบท 1 : การสรางกราฟหนงหนวยน าทาจากลมน าขนาดเลกทม 19 ความลาดชนสงซงปลกพชไรและยางพารา Derivation of Unit Hydrograph from Steep Slope Small Catchments Covering with Para-rubber Plantation and Annual Cash Crops ล าดบท 2 :การประเมนศกยการคายระเหยบนพ นทสงดวยวธ 39 Hargraves Delta Temperature Estimating Potential Evapotranspiration in Highland Region with Hargreaves Delta Temperature Method

ตอนท 3 การรบรองผลงาน 55

2

เอกสารหมายเลข 1

แบบพจารณาคณสมบตของบคคล

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล 1. ชอ นายกานต ไตรโสภณ 2. ต าแหนง นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ ต าแหนงเลขท 819 ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 กรมพฒนาทดน ด ารงต าแหนงน เมอ 11 ธนวาคม 2551 อตราเงนเดอนปจจบน 58,820 บาท อตราเงนเดอนในปงบประมาณทแลว 55,860 บาท 3. ขอประเมนเพอแตงต งใหด ารงต าแหนง นกวชาการเกษตรเชยวชาญ ต าแหนงเลขท 819 ผเชยวชาญดานพฒนาทดนบนพ นทสง ส านกงานพฒนาทดนเขต ๖ กรมพฒนาทดน 4. ประวตสวนตว เกดวนท ๖ เดอน กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๕ อายราชการ ๓2 ป 7 เดอน

5. ประวตการศกษา

คณวฒและวชาเอก ปทส าเรจการศกษา สถาบน

วทบ. (เกษตรศาสตร) 2527 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (วชาเอกพชสวน)

Post Graduated Diploma

(วชาเอก Agricultural Science)

2535

Lincoln University New Zealand

6. ใบอนญาตประกอบวชาชพ ไมม 7. ประวตการรบราชการ (จากเรมราชการจนถงปจจบน แสดงเฉพาะทไดรบด ารงต าแหนงในระดบสงข นแตละระดบ และการเปลยนแปลงในการด ารงต าแหนงในสายงานตางๆ)

วน เดอน ป ต าแหนง อตราเงนเดอน สงกด ๑๕ ต.ค. 2529 นกวชาการเกษตร ๓ 2,765 ฝายปฏบตการโครงการหลวง

ภาคเหนอ ส านกงานพฒนาทดนเขต 6

15 ต.ค. 2531 นกวชาการเกษตร 4 3,745 ฝายปฏบตการโครงการหลวงภาคเหนอ ส านกงานพฒนาทดนเขต 6

3

วน เดอน ป ต าแหนง อตราเงนเดอน สงกด 1 ต.ค. 2536 นกวชาการเกษตร 5 8,390 ฝายปฏบตการโครงการหลวง

ภาคเหนอ ส านกงานพฒนาทดนเขต 6

17 ต.ค. 2540

๒๙ ม.ค. ๒๕๔๖

14 ก.ย. 2548

30 พ.ค. 2550

11 ธ.ค. 2551

๒๙ ม.ย. ๒๕๕๕

2๙ ก.พ. 2559

นกวชาการเกษตร 6 ว.

นกวชาการเกษตร 6 ว.

นกวชาการเกษตร 7 ว

นกวชาการเกษตร 8 ว.

นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ

นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ

นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ

12,400

๑๖,๒๔๐

21,7๗0

27,010

30,960

3๙,960

4๘,๔๕0

ฝายปฏบตการโครงการหลวงภาคเหนอ ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 ศนยปฏบตการพฒนาทดนโครงการหลวง ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 ศนยปฏบตการพฒนาทดน โครงการหลวง ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 ศนยปฏบตการพฒนาทดนโครงการหลวง ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 ศนยปฏบตการพฒนาทดนโครงการหลวง ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 ฝายวชาการเพอการพฒนาทดน ศนยปฏบตการพฒนาทดนโครงการหลวง ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 ส านกงานพฒนาทดนเขต 6

4

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล 8. ประวตการฝกอบรมและดงาน

ป ระยะเวลา หลกสตร สถาบน 2552 10 – 13 กนยายน การฝกอบรมเชง

ปฏบตการแบบจ าลองพลวตรของดนและน าเพอวางแผนการพฒนาทดน

กรมพฒนาทดน

2557 ๓๑ มนาคม – ๔ เมษายน

การฝกอบรมเชงปฏบตการเรอง Predict and localize soil erosion and run-off

สถานพฒนาทดน เชยงราย

๒๕๕๘ ๒ – ๓ พฤศจกายน

การใชโปรแกรมท าแผนทดวยระบบภมสารสนเทศและซกซอมความเขาใจดานการจ าแนกประเภททดน

กรมพฒนาทดน

2551 4 -11 พฤศจกายน

ดงานเรอง การอนรกษดนและน าและการแกไขปญหาดนถลม

สาธารณรฐไตหวน

2559

๒๖ มถนายน – ๗ กรกฎาคม

ประชมปรกษาหารอและดงานภายใตความรวมมอทางวชาการระหวางกรมพฒนาทดนกบสถาบน IRD

สาธารณรฐฝรงเศส

2560 12 – 14 มกราคม ประชมเชงปฏบตการ เรอง “การจดการกระบวนการหลกและกระบวนการสนบสนนเพอใชในการขบเคลอนยทธศาสตร ชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 2 (2560-2564) รนท 1 คร งท 2

กรมพฒนาทดน

5

ป ระยะเวลา หลกสตร สถาบน 2560 7 - 9 กนยายน การบรหารยทธศาสตร

และการจดท าแผนงานโครงการไปสระบบงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ รนท 1

กรมพฒนาทดน

9. ประสบการณในการปฏบตงาน (เคยปฏบตงานเกยวกบอะไรบางทนอกเหนอจากขอ 7 เชน เปนหวหนาโครงการ หวหนางาน กรรมการ อนกรรมการ วทยากร อาจารยพเศษ เปนตน ) ๙.๑ ประธานกรรมการสอบวทยานพนธระดบปรญญาโท สาขาวชา การใชทดนและการจดการ ทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน มหาวทยาลยแมโจ 11 กมภาพนธ 2553 และ 16 มถนายน 2553 จ านวน ๓ เรอง ๙.๒ กรรมการสอบวทยานพนธระดบปรญญาโท สาขาวชาการใชทดนและการจดการ ทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน มหาวทยาลยเชยงใหม 2 มนาคม 2552 และ 20 กนยายน 2552 จ านวน ๒ เรอง ๙.๓ คณะท างานดานการจดทศนะศกษา การประชม Scientific Workshop on Sustainable Land management to Enhance food Production Of APEC Members ๙.๔ คณะท างานทปรกษาและทมงานวจยเพอแกปญหาการชะลางพงทลายของดนบรเวณ เหมองแมเมาะ การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย ๒๐ ตลาคม ๒๕๕๗ – 2560 9.5 คณะกรรมการจดท ายทธศาสตรกรมพฒนาทดน ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579) และระยะ 5 ป 9.6 ประธานคณะท างานตรวจราชการตดตามการท างานกรมพฒนาทดน ระดบเขต ตามค ารบรองการ

ปฏบต ราชการระดบหนวยงาน 9.7 ประธานคณะท างานบรการงานตรวจราชการตามค ารบรองการปฏบตราชการระดบหนวยงานเชง

ผลสมฤทธของกรมพฒนาทดน ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 9.8 ประธานคณะท างานจดท าขอมลตามตวช วด “ระดบความส าเรจการออกแบบระบบระดบหนวยงาน

(Department Design : DD) ส านกงานพฒนาทดนเขต 6

- ขาพเจาขอรบรองวาขอความทแจงไวในแบบฟอรมน ถกตองและเปนความจรงทกประการ

(ลงชอ) ................................................ (ผขอรบการประเมน) (นายกานต ไตรโสภณ) วนท ..................../....................../.......................

6

ตอนท 2 การตรวจสอบคณสมบตของบคคล 1. คณวฒการศกษา ( ) ตรงตามคณสมบตเฉพาะส าหรบต าแหนง ( ) ไมตรง แต ก.พ. ยกเวนตามมาตรา 62

2. ใบประกอบวชาชพ (ใบอนญาต ..................... ) ( ) ตรงตามทก าหนด (ใบอนญาต) ( ) ไมตรงตามทก าหนด

3. ระยะเวลาการด ารงต าแหนง ( ) ครบตามทก าหนดไวในมาตรฐานก าหนดต าแหนง ( ) ไมครบ แตจะครบก าหนดในวนท ......................

4. ระยะเวลาข นต าในการด ารงต าแหนง หรอเคยด ารงต าแหนงในสายงานทจะแตงต ง (ใหรวมถงการด ารงต าแหนงในสายงานทเกยวของ หรอเคยปฏบตงานอนทเกยวของหรอเก อกลดวย) ( ) ตรงตามท ก.พ. ก าหนด ( ) ไมตรง ( ) สงใหคณะกรรมการประเมนผลงานเปนผพจารณา ( ) .......................................

5. อตราเงนเดอน (เปรยบเทยบอตราเงนเดอนข นต าของต าแหนงทจะแตงต ง) ( ) ต ากวาข นต าไมเกน 2 ข น ( ) เทากบข นต า ( ) สงกวาข นต า

สรปผลการตรวจสอบคณสมบตของบคคล ( ) อยในหลกเกณฑทจะด าเนนการตอไปได ( ) อยในหลกเกณฑทจะด าเนนการตอไปไดแตตองใหคณะกรรมการประเมนผลงานเปนผ พจารณา

เรองระยะเวลาข นต าในการด ารงต าแหนง ( ) ไมอยในหลกเกณฑ (ระบเหตผล ......................)

(ลงชอ) .............................................. (ผตรวจสอบ) (นางปวณา แสงเดอน)

ผอ านวยการกองการเจาหนาท ............../............../....................

7

เอกสารหมายเลข 2

แบบประเมนคณลกษณะของบคคล

ชอ นายกานต ไตรโสภณ

ขอประเมนเพอแตงต งใหด ารงต าแหนง ผเชยวชาญดานพฒนาทดนบนพ นทสง

ตอนท 1 รายการประเมน คะแนน เตม

คะแนน ทไดรบ

1. ความรบผดชอบ พจารณาจากพฤตกรรม เชน - เอาใจใสในการท างานทไดรบมอบหมายหรองานทเกยวของอยางมประสทธภาพ - ยอมรบผลงานของตนเองท งในดานความส าเรจและความผดพลาด - พฒนาและปรบปรงงานของตนเองท งในหนาทใหดยงข น หรอแกไขปญหาหรอขอผดพลาดทเกดข น เชน งานใดทส าเรจและไดรบผลดแลวกพยายามปรบปรงใหดยงข นไปอกเรอยๆ หรองานใดทพบวามปญหา หรอพบขอผดพลาดกพยายามแกไขไมละเลยหรอปลอยท งไวจนเกดปญหาเชนน นซ าๆ อก

15

2. ความคดรเรม พจารณาจากพฤตกรรม เชน - คดคนระบบ แนวทาง วธด าเนนการใหมๆ เพอประสทธผลของงาน - แสดงความคดเหนใหขอเสนอแนะอยางสมเหตและผล และสามารรถปฏบตได - แสวงหาความรใหมๆ เพมเตมอยเสมอโดยเฉพาะในสายวชา/งานของตน - ตรวจสอบ ปรบปรงแกไข หรอดดแปลงวธท างานใหมประสทธภาพ และกาวหนาอยตลอดเวลา - สนใจงานทยงยากซบซอน - มความไวตอสถานการณ หรอความฉบไวในการรบรสงเราภายนอก

15

3. การวเคราะหปญหาและการตดสนใจ พจารณาจากพฤตกรรม เชน - วเคราะหหาสาเหตกอนเสมอเมอประสบปญหาใดๆ - วเคราะหลทางแกปญหาโดยมทางเลอกปฏบตไดหลายวธ - เลอกทางปฏบตในการแกปญหาไดถกตองเหมาะสม - ใชขอมลประกอบในการตดสนใจและแกปญหา (ไมใชความรสกของตนเอง)

15

4. ความประพฤต พจารณาจากพฤตกรรม เชน - รกษาวนย - ใหความรวมมอกบเพอนรวมงาน - ปฏบตงานอยในกรอบของขอบงคบวาดวยจรรยาบรรณของขาราชการพลเรอน

15

5. ความสามารถในการสอความหมาย พจารณาจากพฤตกรรม เชน - สอสารกบบคคลตางๆ เชน ผบงคบบญชา เพอนรวมงาน ผรบบรการ และผทเกยวของไดด โดยเขาใจถกตองตรงกน - ถายทอดและเผยแพรความรทางวชาการใหผอนเขาใจไดอยางชดเจน โดยใชภาษาอยางถกตอง

10

8

ตอนท 1 รายการประเมน คะแนน เตม

คะแนน ทไดรบ

6. การพฒนาตนเอง พจารณาจากพฤตกรรมเชน - ตดตาม ศกษา คนควาหาความรใหมๆ หรอสงทเปนความกาวหนาทางวชาการ/ วชาชพอยเสมอ - สนใจและปรบตนเองใหกาวหนาทนวทยาการใหมๆ ตลอดเวลา - น าความรและวทยาการใหมๆ มาประยกตใชในการปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

10

7. วสยทศน (Vision) (เปนคณลกษณะทจ าเปนส าหรบต าแหนงระดบเชยวชาญ ข นไป) พจารณาจากพฤตกรรม เชน - คาดการณหรอพยากรณขางหนาอยางมหลกการและเหตผล - ก าหนดกลยทธและวางแผนด าเนนการเพอรองรบสงทคาดวาจะเกดข น ท งดานทเปนผลโดยตรง หรอผลกระทบ

20

8. คณลกษณะอนๆ ................................................ รวม 100

9

ตอนท 2 สรปความเหนในการประเมน

ความเหนของผประเมน o ผานการประเมน (ไดคะแนนไมนอยกวา 60 ) o ไมผานการประเมน (ไดคะแนนรวมไมถง 60 )

(ระบเหตผล) ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................

(ลงชอผประเมน) ......................................................... (นายถาวร มชย)

(ต าแหนง) ผอ านวยการส านกงานพฒนาทดนเขต 6 (วนท) .............../......................../...................

ความเหนของผบงคบบญชาเหนอข นไป 1 ระดบ o เหนดวยกบการประเมนขางตน o มความเหนแตกตางจากการประเมนขางตน ในแตละรายการ ดงน

...........................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ..............................

.............................................................. (ลงชอผประเมน) ............................................................. (นางสาวเบญจพร ชาครานนท) (ต าแหนง) อธบดกรมพฒนาทดน

(วนท) .............../....................../...................

10

ตอนท 2 สรปความเหนในการประเมน

ความเหนของปลดกระทรวง (กรณทความเหนของผบงคบบญชาท ง 2 ระดบแตกตางกน) o ผานการประเมน (ระบเหตผล )

...........................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ..............................

..............................................................

o ไมผานการประเมน (ระบเหตผล ) ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

(ลงชอผประเมน) ............................................................ (.............................................................)

(ต าแหนง) ....................................................................... (วนท) .............../......................../...................

11

เอกสารหมายเลข 3

แบบแสดงรายละเอยดการเสนอผลงาน

ชอ นายกานต ไตรโสภณ

ขอประเมนเพอแตงต งใหด ารงต าแหนง นกวชาการเกษตรเชยวชาญ เลขท 819

ส านกงานพฒนาทดนเขต 6 กรมพฒนาทดน

ตอนท 1 หนาทความรบผดชอบ 1. หนาทความรบผดชอบปจจบน ๑.๑ ศกษา ทดสอบ วเคราะหและวจย ดานการพฒนาทดนบนทสงเพอก าหนดมาตรฐานหลกเกณฑ รปแบบ และวธการ เกยวกบการส ารวจและจ าแนกดน การวางแผนการใชประโยชนทดน การ วางระบบโครงสรางปจจยพ นฐาน การอนรกษดนและน า การปรบปรงบ ารงดนในพ นทสง เพอจดท ายทธศาสตร และแผนปฏบตงานวจยการพฒนาทดนบนพ นทสงรวมกบมลนธโครงการหลวง โครงการขยายผลโครงการหลวง หนวยงานรฐ และสถาบนการศกษา ท งในประเทศและตางประเทศ ในการศกษาคนควาวจยพฒนาและจดการองคความรดานการพฒนาทดนในเขตพ นทสงทเหมาะสมสชมชนบนพ นทสง ๑.๒ ศกษาวเคราะหเพอวางโครงการพฒนาพ นท และรวบรวมจดท าขอมลสารสนเทศในการพฒนาทดนในพ นทสง ๑.๓ ใหค าปรกษา ขอเสนอแนะ หรอขอคดเหนทางวชาการดานการพฒนาทดนบนพ นทสง ท เหมาะสมกบสภาพภมสงคมบนพ นทสง และเพอผลก าหนดยทธศาสต ร นโยบาย แผนงาน และ โครงการงานวจยพฒนาทดนบนพ นทสงของกรมพฒนาทดน มลนธโครงการหลวง โครงการขยายผลโครงการหลวงหนวยงานของรฐ และสถาบนการศกษา ๑.๔ ถายทอดและขยายผลความส าเรจงานวจยการพฒนาทดนบนพ นทสง และเทคโนโลยการ พฒนาทดนบนพ นทสง ไปสชมชนบนพ นทสง เพอพงพาตนเองโดยใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอความสมดลของการพฒนาทดนบนพ นทสงทยงยน สนกวชาการและผปฏบตงานในสงกดกรมพฒนาทดน บคลากรหนวยงานทเกยวของ ๑.๕ เปนผแทนของส านกงานพฒนาทดนเขต ๖ และกรมพฒนาทดน ในการเขารวมประชมท ง ภายในและตางประเทศ เพอช แจงใหขอมลแลกเปลยนความคดเหน และขอเสนอแนะทางวชาการพฒนาทดนบนพ นทสงแกทประชม ๑.๖ ปฏบตงานและประสานงาน รวมกบ หรอ สนบสนนการปฏบตของหนวยงาน ตามทกรมพฒนาทดน หรอส านกงานพฒนาทดนเขต ๖ มอบหมาย 2. หนาทความรบผดชอบของต าแหนงทจะแตงต ง (ตามท ก.พ.ก าหนด)

"เชนเดยวกบขอ 1"

12

ตอนท 2 สวนท 1 ผลงานทเสนอใหประเมน 1. ผลการปฏบตงาน (เรยงล าดบตามความส าคญ) สรปหวของานวจยเรยงตามระดบความส าคญ

ชอผลงาน ปท ด าเนนการ

พ.ศ.

จ านวน ผรวม

ด าเนนการ

ความรบผดชอบ ของผประเมน

(ในฐานะ)

สดสวนในการด าเนนการของผขอประเมน (คดเปน %)

1.การสรางกราฟหนงหนวยน าทาจากลมน าขนาดเลกทมความลาดชนสงซงปลกพชไรและยางพารา

2558-2560

2 หวหนาโครงการ

80

2.การประเมนศกยการคายระเหยบนพ นทสงดวยวธ Hargreves Delta Temperature

2560 1 หวหนาโครงการ

100

13

ตอนท 2 สวนท 1 ผลงานทเสนอใหประเมน 2. การเผยแพรผลงานหรอเอกสารวชาการ

ชอผลงาน จ านวนหนา (เน อหา/

ภาคผนวก)

วน เดอน ป ทเผยแพร

แหลงเผยแพร สดสวนในการด าเนนการ(คด

เปน %) ๑. Dynamic of land management and their associated soil conservation practices with in the Royal Project Foundation area

๑๗/-

พฤศจกายน ๒๕๕๑

เอกสารประกอบการบรรยายพเศษแกนกศกษาระดบ

ปรญญาโท สาขา

วศวกรรมอนรกษดนและน า ณ

มหาวทยาลย จงชง

สาธารณรฐไตหวน

๑๐๐

๒ Soil and water conservation in Thailand’s Highland Under The Royal Project Foundation. (power point slide)

๒๑/-

กรกฎาคม ๒๕๕๖

บรรยายแกผน ารนใหมกลมประเทศอาเซยนทเขารวมโครงการ Friend of Thailand

ของกระทรวงการ

ตางประเทศ เนองใน

โอกาสทเขาเยยมชม

กจการสถานเกษตรหลวงอนทนนท

๑๐๐

14

ตอนท 2 สวนท 1 ผลงานทเสนอใหประเมน 2. การเผยแพรผลงานหรอเอกสารวชาการ

ชอผลงาน จ านวนหนา (เน อหา/

ภาคผนวก)

วน เดอน ป ทเผยแพร

แหลงเผยแพร สดสวนในการด าเนนการ(คด

เปน %) ๓.Sub-basin scale management in Thailand In LDD context (Powerpoint slide)

๒๔/- กรกฎาคม ๒๕๕๘

บรรยายพเศษแกนกวจย ณ สถาบน ISTREA

สาธารณรฐฝรงเศส

๑๐๐

๔ Requirement for New Criteria in Designing Soil Conservation Structures in Thailand’s Mountain Region (Poster)

๑/-

สงหาคม ๒๕๕๘

International Soil

Conference 2015

๖๐

๕ โครงการพฒนาแบบจ าลองทางคณตศาสตรเพอประเมนผลกระทบของการใชประโยชนทดน ในพ นทลมน าขนาดเลก (นทรรศการ)

๑/-

สงหาคม ๒๕๕๙

การประชมวชาการกรมพฒนาทดน ป ๒๕๕๙

๕๐

๖ Theory behind PLER (Powerpoint slide)

๑๒/-

สงหาคม ๒๕๕๘

บรรยายพเศษแกนกวจยในการประชม

เชงปฏบตการเพอจดท า

แผนงานวจยภายใต

กรอบความรวมมอ

IRD-LDD อ. เมอง จ.เชยงราย

๑๐๐

15

ตอนท 2 สวนท 1 ผลงานทเสนอใหประเมน 2. การเผยแพรผลงานหรอเอกสารวชาการ

ชอผลงาน จ านวนหนา (เน อหา/

ภาคผนวก)

วน เดอน ป ทเผยแพร

แหลงเผยแพร สดสวนในการด าเนนการ(คด

เปน %) 7 การจดการระบบนเวศเกษตรเพอการอนรกษดนและน า

๓๐/-

พฤษภาคม ๒๕๕๙

เอกสารประกอบการบรรยายการแก

นกวจยในฝกอบรมหลกสตร “ระบบ

อนรกษดนและน าบนพ นทสง”

สถาบนวจยและพฒนาพ นทสงฯ

๑๐๐

8 ความสมพนธ Rainfall-runoff-erosion ๒๙/-

สงหาคม ๒๕๕๙

บรรยายพเศษแกนกวจยในการประชม

เชงปฏบตการโครงการความรวมมอ

IRD-LDD จ. เชยงใหม

๑๐๐

16

ตอนท 2 สวนท 1 ผลงานทเสนอใหประเมน 2. การเผยแพรผลงานหรอเอกสารวชาการ

ชอผลงาน จ านวนหนา (เน อหา/

ภาคผนวก)

วน เดอน ป ทเผยแพร

แหลงเผยแพร สดสวนในการด าเนนการ(คด

เปน %) 9 สมดลของน า (Powerpoint slide)

๒๗/- มกราคม ๒๕๕๙

บรรยายพเศษแก

นกวชาการกลมวชาการ

เพอการพฒนาทดนและกลม

วางแผนการใชทดน

ส านกงานพฒนาทดน

เขต ๗

๑๐๐

10 การอนรกษดนและน า 13/- มนาคม 2560

เอกสารประกอบการ

บรรยายหลกสตร

Unit School แกขา

ขาราชการส านกงาน

พฒนาทดนเขต 6

100

11. ดนถลม 5/- ม ถ น า ย น 2560

เอกสารประกอบการบรรยายแกเกษตรกรใน

การฝกอบรมหลกสตร

การปองกนภยดนถลม

100

17

ตอนท 2 สวนท 1 ผลงานทเสนอใหประเมน 2. การเผยแพรผลงานหรอเอกสารวชาการ

ชอผลงาน จ านวนหนา (เน อหา/

ภาคผนวก)

วน เดอน ป ทเผยแพร

แหลงเผยแพร สดสวนในการด าเนนการ(คด

เปน %) 12 ความเขมของพายฝน พลงงานจลนและการชะลางหนาดน

6/- เมษายน 2560

วารสารอนรกษดน

และน า ปท 32 ฉบบท 2

100

13 วธวดขนาดเมดฝน(ตอนท 2) 6/- สงหาคม

2560 วารสาร

อนรกษดนและน า ปท 32 ฉบบท 3

100

14 วธวดขนาดเมดฝน (ตอนท 3) 4/- ธนวาคม

2560 วารสาร

อนรกษดนและน า ปท 33 ฉบบท 1

100

15 Highland Management 106/- กนยายน 2561

บรรยายในการประชม

เชงปฏบตการ

เรอง ทศทางการด าเนนงานของประเทศไทยในการ

จดการทรพยากรดนอยางยงยน

100

16 เอกสารวชาการเรอง แนวทางการจดท าแผนแมบทส าหรบการนอนรกษดนและน าบนพ นทสง

120/- เมษายน 2561

ส านกงานพฒนาทดน

เขต 6

100

18

ตอนท 2 สวนท 1 ผลงานทเสนอใหประเมน 3. ผลงาน/ ผลการปฏบตงานทเคยผานการประเมนมาแลวจากระดบ 7 เปนระดบ 8

ประกอบดวยผลงานจ านวน ๑ เรอง คอ การศกษาความเปนไปไดในการใชแบบจ าลองระดบสงเชงเลขทเปนผลลพธจากการจดท าแผนทภาพถายทางอากาศส เพอการออกแบบระบบอนรกษดนและน า : กรณศกษาบานหนองหอยใหม ต.แมแรม อ.แมรม จ. เชยงใหม

19

ตอนท 2 สวนท 2 ผลการปฏบตงานและหรอความส าเรจของงาน 1. ผลการปฏบตงานและหรอความส าเรจของงาน (เรยงล าดบตามความส าคญของงาน)

1.) ล าดบท 1 เรอง การสรางกราฟหนงหนวยน าทาจากลมน าขนาดเลกทมความลาดชนสงซงปลกพชไรและยางพารา Derivation of Unit Hydrograph from Steep Slope Small Catchments Covering with Para-rubber Plantation and Annual Cash Crops ผด ำเนนกำร 1. นำยกำนต ไตรโสภณ เปนหวหนำโครงกำร ปฏบตงำน 80 % 2.นำงสำวเกสร จ ำปำ เปนผรวมวจย ปฏบตงำน 20 % ความส าคญของงาน

กรำฟหนงหนวยน ำทำเปนวธกำรทำงอทกวทยำประโยชนหลำยประกำร อำท สำมำรถสรำงจำกขอมลเพยงชวงส นๆ และน ำไปใชคำดกำรณปรมำณน ำหลำกไดอยำงแมนย ำท งในแงของอตรำกำรไหลสงสดและปรมำณน ำทเกดจำกพำยฝนขนำดทสนใจ สำมำรถใชขอมลจำกเครองวดระดบน ำและน ำฝนอตโนมตปอนเขำคอมพวเตอรเพอท ำกำรค ำนวณไดโดยงำยท งในข นตอนกำรสรำงและกำรน ำไปใชงำน และยงสำมำรถใชสอบทำนควำมถกตองของปรมำณน ำทำทค ำนวณไดดวยวธกำรทำงสถตท งแบบ Stochastic และ Deterministic นอกจำกน ยงสำมำรถน ำกรำฟหนงหนวยน ำทำไปใชเพอกำรท ำนำยปรมำณน ำไหลบำและอตรำกำรเกดน ำไหลบำสงสดในพ นทลมน ำอนๆ ทมสมบตทำงกำยภำพและกำรใชทดนใกลเคยงกน จงเปนวธกำรมำตรฐำนทหนวยงำนทท ำงำนทำงดำนอทกวทยำและกำรกอสรำงแหลงน ำใชประโยชนท งในแงของกำรคำดกำรณภยพบตจำกกำรเกดน ำหลำก โดยสำมำรถใชในกำรค ำนวณท งปรมำณน ำทวมสงสดและปรมำตรน ำทวมทจะเกดข นเพอกำรออกแบบอำคำรควบคมทำงชลศำสตรทเหมำะสม ตลอดจนสำมำรถคำดกำรณภำวะน ำทวมและเตอนภยลวงหนำไดอยำงมประสทธภำพ (สงวนและคณะ, 2552)

Linsley et al. (1988) อำงถง Sherman (1932) วำเปนบคคลแรกทน ำเสนอแนวคดเรองกรำฟหนงหนวยน ำทำ โดยใหค ำจ ำกดควำมของกรำฟหนงหนวยน ำทำคอ กรำฟอตรำกำรไหลของน ำไหลบำผวดนเมอพลอตเทยบกบเวลำ ปรมำณน ำไหลบำผวดนดงกลำวเกดจำกฝนสวนเกน 1 หนวยควำมลก ซงตกแผกระจำยสม ำเสมอตลอดท งลมน ำ ดวยอตรำควำมเขมคงทในชวงเวลำทก ำหนด ส ำหรบประเทศทวดปรมำณปรมำณน ำฝนดวยระบบเมตรก มกนยำม 1 หนวยควำมลกเปน 10 มลลเมตร หรอ 1 เซนตเมตร กรำฟหนงหนวยน ำทำเปนสมบตเฉพำะในทำงอทกวทยำของของพ นทลมน ำซงมองคประกอบของช นดนดน ช นหน ภมสณฐำนของลมน ำและกำรใชทดนหนงๆ

ตำมนยำมดงกลำวขำงตน กรำฟหนงหนวยน ำทำจงเปนแบบจ ำลองเชงเสน (linear system) ซงเปนผลจำกกำรวเครำะหปรมำณน ำทำทเกดจำกฝนสวนเกน โดยมขอก ำหนดดงน 1. พำยฝนทตกในเวลำเทำกน จะใหกรำฟหนงหนวยน ำทำทมฐำนเวลำยำวเทำกน ไมวำพำยฝนน นๆ จะมควำมเขม (intensity) เทำไร ควำมยำวของฐำนเวลำข นกบระยะเวลำทเกดฝนสวนเกน 2. พำยฝนมกำรกระจำยอยำงสม ำเสมอทวท งลมน ำ และมควำมเขมสม ำเสมอเชนกน 3. อตรำกำรไหลของน ำทำ ณ เวลำใดๆ เปนสดสวนโดยตรงกบฝนสวนเกน 4. ควำมช นต งตนของลมน ำเมอกอนเกดพำยฝน ไมมอทธพลตอฐำนเวลำของกรำฟหนงหนวยน ำทำ (Ramirez, 2000)

20

โดยหลกกำรแลวมวธกำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำอย 2 วธดวยกนคอ 1) กำรน ำเอำขอมลน ำทำจำกสถำนตรวจวดทำงอทกวทยำมำจดท ำกรำฟหนงหนวยน ำทำและหำคำเฉลย ซงอำจจะท ำไดโดยวธพ นฐำนทสดคอกำรลำกเสนบนกระดำษกรำฟ ไปจนถงวธกำรทใชกำรค ำนวณทำงคณตศำสตรทซบซอน และ 2) กำรสงเครำะหพำรำมเตอรทควบคมรปทรงของกรำฟหนงหนวยน ำทำจำกควำมสมพนธระหวำงกรำฟน ำทำกบสณฐำนของลมน ำ อำท รปรำงของลมน ำ ควำมหนำแนนของล ำน ำ (drainage density) ควำมลำดชนและควำมยำวของล ำน ำสำยหลก ฯลฯ

กำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยดวยวธกำรทำงคณตศำสตรมสมมตฐำนวำเสนโคงของกรำฟหนงหนวยน ำทำมสณฐำนคลำยคลงกบฟงกชนทำงคณตศำสตรหลำยรปแบบ จงนำจะใชชดขอมลของกรำฟหนงหนวยน ำทำทสรำงมำไดมำท ำกำรปรบเสนโคง (fit curve) เพอใหไดเสนกรำฟทเปนตวแทนทดทสดของชดขอมล Johnson and Clement (ไมระบปทเผยแพร) ระบวำสำมำรถเขยนควำมสมพนธระหวำงควำมเขมของฝน

สวนเกน i (𝜏) และ ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำ u (0,t) และกรำฟน ำทำได q (t) ในรปของสมกำร

𝑞(𝑡) = ∫ 𝑖(𝜏). 𝑢(0, 𝑡 − 𝜏)𝑑𝜏𝑡

0

ท งน โดยมสมมตฐำนวำท งโคงของกรำฟน ำทำและกรำฟหนงหนวยน ำทำสำมำรถแทนไดดวยสมกำรพหนำม (Polynomial) ล ำดบท n ดงน

𝑞(𝑡) = 𝑞0 + 𝑞1𝑡 + 𝑞2𝑡2 + ⋯ + 𝑞𝑛𝑡𝑛 𝑢(0, 𝑡) = 𝑢0 + 𝑢1𝑡 + 𝑢2𝑡2 + ⋯ + 𝑢𝑛𝑡𝑛

ซงล ำดบท n ในทน ข นกบผลกำรค ำนวณเพอใหไดเสนโคงทเปนตวแทนทดทสด ซงผวจยระบวำอำจเปนล ำดบท 8 หรอ 16 กไดโดยข นกบขอมลของกรำฟน ำทำเอง นอกจำกน Parmentier et al. (2003) และ Seong (2017) ไดอำงถง de Laine (1970) ซงใชวธหำรำกของสมกำรพหนำมในกำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำจำกกรำฟน ำทำโดยไมตองใชขอมลน ำฝน โดยระบวำควำมถกตองแมนย ำของผลลพธทไดข นกบคณภำพของขอมลน ำทำเปนส ำคญ ในอกทำงหนง Bhunya et al. (2011) มควำมเหนวำรปรำงของกรำฟหนงหนวยน ำทำมควำมคลำยคลงกบฟงกชนกำรกระจำยตวในทำงสถตจงไดมควำมพยำยำมทดลองใชฟงกชนกำรแจกแจงควำมนำจะเปนหลำยรปแบบในกำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย อำท 2-parameter gamma distribution, 3-parameter beta distribution, 2-parameter Weibull distribution และ 1- parameter chi-square distribution ซงจำกกำรทดสอบสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยจำกขอมลในประเทศอนเดยพบวำท ง 4 ฟงกชนสำมำรถจ ำลองรปแบบของกรำฟหนงหนวยน ำทำไดด โดยมขอจ ำกดส ำหรบฟงกชน Gamma, Weibull และ Chi-square คอ ไมสำมำรถก ำหนดฐำนเวลำทแนนอนได เนองจำกฟงกชนท งสำมจะคนคำฐำนเวลำทเขำใกลอนนตเมออตรำกำรไหลเขำใกล 0 Ghorbani et al., 2017 ไดทดสอบกำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยดวยกำรใชฟงกชนกำรแจกแจงควำมนำจะเปน 6 ฟงกชนโดยวธ non-linear optimization ฟงกชนทใชในกำรทดสอบท งหกไดแก 2 parameter gamma, 2 parameter Gumbel, 2 parameter log-normal, 2 parameter normal, 3 parameter Pearson และ 2 parameter Weibull และพบวำฟงกชน gamma และ Pearson สำมำรถจ ำลองควำมลำดชนของโคงดำนข นและดำนลดไดดกวำฟงกชนอน ในขณะทฟงกชน log-normal ท ำนำยอตรำกำรไหลสงสดและระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสดไดแมนย ำกวำ

21

โดยทหลกกำรของกรำฟหนงหนวยน ำทำสำมำรถใชงำนไดอยำงแมนย ำและเปนทนยมกวำงขวำง จงมผคดคนหำวธกำรสงเครำะหกรำฟหนงหนวยน ำทำข นจำกสมบตทำงกำยภำพของลมน ำ อำทวธกำรของ Snyder และวธกำรของ Soil Conservation Service Ramiraez (2000) ไดอธบำยถงวธกำรของ Snyder (1938) วำเปนกำรสรำงควำมสมพนธทำงคณตศำสตรระหวำงลกษณะทำงกำยภำพ 3 ขอคอ ขนำดของพ นทลมน ำ ควำมยำวของล ำน ำสำยหลก และระยะทำงจำกจดปลำยสดของลมน ำ (outlet) ไปยงต ำแหนงบนล ำน ำสำยหลกทใกลกบจดศนยกลำง (centroid) ของลมน ำมำกทสด กบพำรำมเตอร 3 คำทควบคมรปรำงของกรำฟหนงหนวยน ำทำอนไดแก เวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสด อตรำกำรไหลสงสด และฐำนเวลำ วธกำรของ Soil Conservation Service (ปจจบนเปลยนชอเปน Natural Resource Conservation Service) ซงเปนหนวยงำนในสงกดกระทรวงเกษตร สหรฐฯ ใชกรำฟหนงหนวยน ำทำไรมต (dimensionless unit hydrograph : กรำฟทไมมหนวยในท ง 2 แกน) ทสรำงจำกลมน ำจ ำนวนมำกซงมสมบตแตกตำงกนเปนฐำนในกำรสงเครำะหกรำฟหนงหนวยน ำทำ โดยยงคงอำงองคณสมบตทำงกำยภำพของลมน ำ เชน ควำมยำวและควำมลำดชนของล ำน ำคลำยคลงกบวธกำรของ Snyder (Devi และ Das, 2016)

ในประเทศไทยมกำรศกษำกรำฟน ำทำและสงเครำะหกรำฟหนงหนวยน ำทำครอบคลมลมน ำส ำคญของประเทศทมสถำนตรวจวดทำงอทกวทยำ แตยงไมพบวำมกำรสงเครำะหกรำฟหนงหนวยน ำทำในลมน ำขนำดเลกทมขนำดต ำกวำ 1 ตำรำงกโลเมตร ท ำใหขำดขอมลส ำคญทจะใชในกำรออกแบบทำงชลศำสตรส ำหรบกจกรรมทจะเกดในลมน ำขนำดเลก อำท กำรกอสรำงมำตรกำรอนรกษดนและน ำดวยวธกล อนประกอบดวยคนดนก นน ำ คนดนเบนน ำ อำคำรชะลอควำมเรวของน ำ บอดกตะกอน ฯลฯ รวมไปถงกำรสรำงแหลงน ำเพอกำรอนรกษดนและน ำ อนเปนภำรกจเฉพำะของกรมพฒนำทดน

นอกจำกกำรใชงำนทำงดำนกำรออกแบบอำคำรทำงชลศำสตรและกำรเตอนภยน ำทวมแลว กรำฟหนงหนวยน ำทำยงเปนเครองมอส ำคญในกำรสรำงแบบจ ำลองกำรตอบสนองทำงอทกวทยำของลมน ำ (catchment modeling) เนองจำกเสนกรำฟเองเปนตวแทนกำรตอบสนองตอพำยฝนของพ นทลมน ำ กำรศกษำน เปนสวนหนงของโครงกำรวจย "กำรพฒนำแบบจ ำลองทำงคณตศำสตรเพอศกษำผลกระทบของกำรใชทดนในพ นทลมน ำขนำดเลก" ซงเปนโครงกำรวจยภำยใตกรอบควำมรวมมอระหวำงกรมพฒนำทดนและสถำบน IRD ประเทศฝรงเศส ในกำรวจยไดท ำกำรคดเลอกพ นทลมน ำในพ นทสง 2 สองลมน ำในเขต อ.เวยงแกน จงหวดเชยงรำย ทมกำรใชทดนแตกตำงกน คอ ลมน ำท 1 มกำรใชทดนเพอกำรปลกยำงพำรำโดยยำงพำรำสวนใหญมอำย 7 ปข นไป ลมน ำท 2 กำรใชทดนเปนกำรปลกพชไรอำศยน ำฝน เพอท ำกำรศกษำลกษณะทำงอทกวทยำของลมน ำภำยใตอทธพลของกำรใชทดนทแตกตำงกน โดยกรำฟหนงหนวยน ำทำเปนลกษณะขอหนงทจะท ำกำรศกษำกอนทจะพฒนำไปสกำรจ ำลองกำรไหลของน ำในล ำน ำตอไป อปกรณและวธการ พ นทศกษำ ท ำกำรศกษำในลมน ำขนำดเลก 2 ลมน ำ ลมน ำท 1 มกำรใชทดนสวนใหญเพอกำรปลกยำงพำรำ ซงในเวลำทเรมท ำกำรศกษำยำงพำรำสวนมำกมอำยมำกกวำ 7 ป ข นไป มกำรท ำคนครบน ำขอบเขำตำมค ำแนะน ำกำรปลกยำงพำรำบนพ นทลำดชนของกองทนสงเครำะหกำรท ำสวนยำง ในกำรศกษำไดใหชอรหสลมน ำน วำ RTC ซงยอมำจำก Rubber Tree Catchment ภมประเทศมำกกวำรอยละ 90 เปนลกคลนลอนชนหรอภเขำสงชน ดนทพบในพ นทสวนใหญเปนชดดนวงสะพง มพ นท 167.00 ไรและดนชดมวกเหลก 8.65 ไร ทเหลอเปนดน

22

ตะกอนน ำพำเชงซอน ควำมยำวของล ำน ำสำยหลกในลมน ำ RTC เทำกบ 0.829 กโลเมตร ควำมลำดชนเฉลยของล ำน ำเทำกบ 0.144 เมตร : เมตร ลมน ำท 2 มสณฐำนเปนรปใบไม มพ นท 486 ไร พ นทมกำรใชทดนสวนใหญเพอกำรปลกขำวโพดเล ยงสตวและขำวไร ในกำรศกษำไดใหชอรหสลมน ำน วำ ACC ซงยอมำจำก Annual Cash-crop Catchment ภมประเทศรอยละ 44 อยในช นควำมลำดชนแบบเนนเขำ รอยละ 39 เปนภเขำสงชนและรอยละ 16 เปนภเขำสงชนมำก ดนทพบมดนตะกอนน ำพำเชงซอน 23.03 ไร ดนชดมวกเหลก 98.55 ไร ดนชดทำล 358.47 ไร และทดนหนโผล 7.45 ไร ควำมยำวของล ำน ำสำยหลกในลมน ำ ACC เทำกบ 1.817 กโลเมตร และมควำมลำดชนเฉลย 0.166 เมตร : เมตร

ภำพท 1 แสดงทต งโดยสงเขปของลมน ำศกษำ

ทมำ : กณตภณ และคณะ (2558) กำรบนทกขอมลอตนยมวทยำและอทกวทยำ ท ำกำรตดต งสถำนตรวจวดทำงอตนยมวทยำอตโนมต โดยสถำนทต งสถำนอยระหวำงพ นทลมน ำท งสองแตไมอยในขอบเขตของลมน ำใด โดยสถำนทตดต งสำมำรถวดอณหภมสงสด ต ำสด ควำมเรวลมและทศทำงหลกของกระแสลม พลงงำนแสงอำทตย ควำมเขมของพำยฝน บนทกขอมลเปนรำยชวโมงและรำยวน ยกเวนควำมเขมของพำยฝนทบนทกขอมลทกคร งทฝนตกครบ 2 มลลเมตร กอสรำงอำคำรวดระดบน ำแบบ Parshall Flume ทจดปลำยสดของพ นทลมน ำศกษำท งสอง จำกน นตดต งเครองมอวดระดบน ำอตโนมต ซงจะบนทกกำรเปลยนแปลงระดบน ำทก 3 นำท

เรมบนทกขอมลอตนยมวทยำและระดบน ำต งแตเดอนมนำคม 2558 ถงเดอนสงหำคม 2560

23

กำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำ ขอมลระดบน ำทวดไดถกน ำมำสรำงเปนกรำฟน ำทำ ท ำกำรตดฐำนกำรไหลเพอใหไดเสนกรำฟทมแตน ำ

ไหลบำผวดน (direct runoff) ดวยวธฐำนกำรไหลเปลยนแปลง (concave) ordinate ทเกดจำกผลตำงขำงตนน คอระดบน ำทไหลผำนอำคำรวดน ำในสวนทเปนน ำไหลบำผวดนเทำน น ซงสำมำรถค ำนวณอตรำกำรไหลไดจำกสมกำรกำรไหลผำน Parshall flume

𝑄 = 𝑐ℎ𝑛

โดย Q : อตรำกำรไหลมหนวยเปนลกบำศกเมตร/วนำท h : ระดบน ำเหนอพ น Parshall flume มหนวยเปนเมตร c คอสมประสทธกำรไหลและ n คอตวแปรยกก ำลง พำรำมเตอรท ง 2 ตวมคำเฉพำะส ำหรบ Parshall flume ขนำดตำงๆ ในทน flume มควำมกวำงทต ำแหนงปำก (inlet) 90 ซ.ม. เทำกนท งสองอำคำร c มคำเทำกบ 2.184 และ n มคำเทำกบ 1.566 (ปรำโมท, 2554)

จำกน นค ำนวณปรมำณฝนสวนเกน (excess rainfall) ซงเทำกบควำมลกของน ำเหนอพ นทลมน ำท งหมด ปรบหนวยใหอยในรปเซนตเมตร น ำคำควำมลกของฝนสวนเกนไปหำรอตรำกำรไหลท ordinate ตำงๆ บนกรำฟน ำทำเพอใหได ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำซงจะมหนวยเปน ลกบำศกเมตร/วนำท/เซนตเมตร

ดวยเหตทขอมลมเพยงจ ำกดและลมน ำท งสองมลกษณะทำงกำยภำพ และกำรใชทดนไมเหมอนกน กำรสอบทำนควำมถกตองของกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยจงตองท ำกบชดของมลในลมน ำเอง ในกำรน ไดสมดงเอำกรำฟหนงหนวยน ำทำออกรอยละ 30 เพอใชในกำรทดสอบกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย และใชขอมลอกรอยละ 70 ทเหลอในกำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย วธกำรสมดงขอมลออกใชวธ simple random sampling โดยกำรก ำหนดหมำยเลขประจ ำใหกรำฟหนงหนวยน ำทำแตละเสน แลวสรำงโปรแกรมคอมพวเตอรเพอสรำงเลขสม ซงผลลพธตรงกบหมำยเลขขอมลชดใด ขอมลชดน นจะถกดงออกจนไดจ ำนวนขอมลรอยละ 30

กำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย น ำกรำฟหนงหนวยน ำทำทมฐำนเวลำ ใกลเคยงกนมำสรำงกรำฟทเปนคำเฉลยดวยกำรปรบแก

สมประสทธของสมกำรพหนำมล ำดบท 8 และ 16 กำรค ำนวณเพอปรบแกสมประสทธใชฟงกชน LINEST ในโปรแกรม Microsoft Excel 2007 ซงใชหลกกำร least square adjustment ในกำรปรบแก

ในทำยทสดไดน ำกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย ทสรำงไดไปทดลองกำรสรำงกรำฟน ำทำเทยบกบกรำฟน ำทำทใชในกำรสรำงคำเฉลยและกรำฟน ำทำทสมออกเพอกำรทดสอบ วธกำรสรำงกรำฟน ำทำใชวธกำรคณ ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยทสรำงข นดวยฝนสวนเกนตำมท สงวนและคณะ (2552) เสนอ จำกน นทดสอบกำรเขำกนไดระหวำงกรำฟน ำทำทสรำงข นใหมและกรำฟน ำทำทไดจำกกำรตรวจวดดวยวธ Root Mean Square Error

24

ผลการศกษาและวจารณ ปรมำณน ำฝน ปรมำณน ำฝนเฉลยรำยปเทำกบ 1,574 ม.ม./ป มฝนตกกระจำยทกเดอน ปรมำณน ำฝนเฉลยสงสดในเดอนสงหำคม วดได 350 ม.ม. และต ำสดในเดอนกมภำพนธ ซงในรอบทท ำกำรวดมฝนตกเพยงวนเดยววดได 6 ม.ม.

ตำรำงท 1 สถตขอมลน ำฝนรำยเดอนในชวงเวลำทท ำกำรศกษำ (มลลเมตร)

ในกำรคดเลอกลมน ำและต ำแหนงทต งสถำนอตนยมวทยำ คณะผวจยอนประกอบดวยนกวชำกำรจำก

สถำบน IRD ประเทศฝรงเศส และกรมพฒนำทดน มควำมเหนพองกนวำ แมพำยฝนในเขตพ นทมรสมเชนประเทศไทยจะมลกษณะกำรกระจำยครอบคลมพ นทไมสม ำเสมอ แตดวยเหตทลมน ำศกษำมขนำดเลก และจดศนยกลำงของลมน ำอยหำงกนเพยงประมำณ 1.2 กโลเมตร พำยฝนทมขนำดใหญพอจะท ำใหเกดกรำฟน ำทำอยำงชดเจนควรจะมกำรกระจำยครอบคลมพ นทท งสองลมน ำอยำงสม ำเสมอ ซงจะท ำใหสำมำรถเปรยบเทยบกำรตอบสนองของลมน ำตอพำยฝนลกหนงๆ ไดโดยงำย ประกอบกบขอจ ำกดดำนงบประมำณ จงไดตดต งสถำนอตนยมวทยำเพยงจดเดยวทกงกลำงระหวำงลมน ำศกษำ แตจำกกำรบนทกขอมลเปนเวลำ 3 ฤดฝนพบวำ พำยฝนไมไดกระจำยตวครอบคลมพ นทอยำงสม ำเสมอตำมทคำดกำรณไวอนจะเหนไดจำกขอมลกรำฟน ำทำทอธบำยไวขำงลำง ปรำกฏกำรณน เปนผลมำจำกอทธพลของภมประเทศทเปนภเขำสงชนและหบเขำทมตอกำรหมนเวยนของกระแสอำกำศเหนอพ นท ท ำใหเกดศนยกลำงพำยฝนทมขนำดเลกและเคลอนตวในทศทำงตำงๆ โดยไมมรปแบบแนนอน ซง Austin และ Dirks (2005) ไดอธบำยปรำกฏกำรณดงกลำววำ เกดจำกกำรหมนเวยนของกระแสอำกำศซงสงผลใหกำรกระจำยตวในพ นทและปรมำณฝนทตกในพ นทแตกตำงไปจำกพ นทรำบและยำกตอกำรคำดคะเน โดยสำเหตทกอใหเกดฝนตกอำจมำจำกกำรลอยตวของอำกำศเยนจำกยอดเขำข นสมทบกบกลมเมฆฝน กำรทกระแสลมถกบงคบใหไหลข นตำมลำดเขำและเยนตวลงอยำงรวดเรว กำรเปลยนแปลงอณหภมของช นบรรยำกำศเหนอยอดเขำเมออำกำศรอนลอยตวข น หรอแมแตกำรทเกดฝนตกในดำนอบลมเนองจำกกำรเคลอนทข นสงของกระแสอำกำศในดำนรบลมกอใหเกดกำรอทธพลทำงอำกำศพลศำสตรทดงกลมเมฆใหลอยต ำลง นอกจำกน เมอเกดฝนตกข นแลว กำรเปลยนแปลงของอณหภมและควำมช นเฉพำะทยงอำจท ำใหเกดกระแสลมพำศนยกลำงของพำยฝนใหเคลอนทไปดวย

ป/เดอน 2558 2559 2560 เฉลย

ม.ค. 66 79 72

ก.พ. 6 0 3

ม.ค. 34 1 19 18

เม.ย. 194 32 91 105

พ.ค. 111 171 279 187

ม.ย. 48 216 217 160

ก.ค. 198 221 446 288

ส.ค. 277 413 358 350

ก.ย. 191 70 184 148

ต.ค. 147 172 125 148

พ.ย. 40 137 17 65

ธ.ค. 33 1 52 29

รวมรายป 1274 1506 1866 1574

25

กรำฟน ำทำ

กรำฟน ำทำทมควำมเหมำะสมส ำหรบน ำมำสงเครำะหกรำฟหนงหนวยน ำทำจะตองเปนกรำฟน ำทำทเกดจำกพำยฝนเพยงลกเดยว และฝนตกโดยสม ำเสมอทวกนท งลมน ำโดยสำมำรถดไดจำกกำรทเสนโคงดำนข น และดำนลดเปลยนแปลงข นลงโดยสม ำเสมอ มอตรำกำรไหลสงสดเพยงต ำแหนงเดยว ซงเมอท ำกำรคดกรองขอมลทมแลวพบวำ มกรำฟน ำทำทสำมำรถใชกำรไดในลมน ำ RTC 25 เสน สวนลมน ำ ACC มเพยง 13 เสนเทำน น โดยสำเหตทลมน ำ ACC ใหกรำฟน ำทำทใชกำรไดจ ำนวนนอยเสนกวำ มำจำกกำรทพำยฝนไมไดกระจำยตวครอบคลมพ นทลมน ำอยำงสม ำเสมอ อนจะสงเกตไดจำกกำรท ระดบน ำในลมน ำใดลมน ำหนงสงข นกอนทจะมกำรบนทกปรมำณน ำฝนไดทสถำนอตนยมวทยำ หรอระยะเวลำกำรตอบสนองของลมน ำส นหรอยำวผดปรกต ดวยเหตทลมน ำ ACC มขนำดใหญกวำ RTC 2.6 เทำ ท ำใหมโอกำสนอยกวำทพำยฝนลกหนงๆ จะมกำรกระจำยตวสม ำเสมอครอบคลมไดท งลมน ำ และศนยกลำงพำยฝนอำจเคลอนตวไปยงต ำแหนงตำงๆ ในลมน ำได ท ำใหไดกรำฟน ำทำทแสดงกำรกระจำยตวของฝนไมสม ำเสมอ ในขณะทลมน ำ RTC มขนำดเพยง 186 ไร หำกศนยกลำงของพำยฝนมกำรเคลอนตว จะมโอกำสมำกกวำทจะเคลอนพนขอบเขตลมน ำไป ท ำใหไดกรำฟน ำทำทเกดจำกพำยฝนลกเดยวทมกำรกระจำยตวสม ำเสมอในพ นท ในกลมขอมลทกรำฟน ำทำมสณฐำนซงเกดจำกพำยฝนเพยงลกเดยว พบวำตลอดระยะเวลำทท ำกำรบนทกขอมล มกรำฟน ำทำลกษณะดงกลำวเกดข นในท งสองลมน ำในวนเดยวกนเพยง 2 คร ง คร งแรกในวนท 17 สงหำคม 2558 โดยในลมน ำ RTC น ำเรมไหลเวลำ 23 นำฬกำ 36 นำท และมควำมลกของฝนสวนเกน 33.1 มลลเมตร ในลมน ำ ACC น ำเรมไหลเวลำ 22 นำฬกำ 29 นำท และมควำมลกของฝนสวนเกน 3.6 มลลเมตร ขอมลน ำฝนทวดไดทสถำนอตนยมวทยำในเวลำใกลเคยงกนมปรมำณท งส น 31.7 มลลเมตร ซงขดแยงกบควำมลกฝนสวนเกนทเกดข นในลมน ำ RTC คร งทสองคอวนท 13 กรกฎำคม 2560 โดยในลมน ำ RTC น ำเรมไหลเวลำ 2 นำฬกำ 57 นำท มควำมลกของฝนสวนเกน 4.4 มลลเมตร ลมน ำ ACC น ำเรมไหลเวลำ 2 นำฬกำ 42 นำท มควำมลกของฝนสวนเกน 1.56 มลลเมตร ขอมลน ำฝนทวดไดทสถำนอตนยมวทยำในเวลำใกลเคยงกนมปรมำณท งส น 21.5 มลลเมตร โดยเรมบนทกปรมำณน ำฝนไดในเวลำเดยวกบทน ำเรมไหลในลมน ำ ACC ซงท งสองกรณช ใหเหนวำ ไมสำมำรถใชขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำมำใชในกำรวเครำะหระยะเวลำในกำรตอบสนองตอพำยฝนของลมน ำ (lag time) ไดอยำงนำเชอถอ เนองจำกกำรกระจำยตวของพำยฝนในพ นทมลกษณะไมสม ำเสมอไมครอบคลมท งสองลมน ำในเวลำเดยวกน

กรำฟหนงหนวยน ำทำ กรำฟหนงหนวยน ำทำทไดจำกลมน ำ RTC มคำอตรำกำรไหลสงสด เฉลย 2.66 ลกบำศกเมตร/วนำท/

เซนตเมตร โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.7407 ลกบำศกเมตร/วนำท/เซนตเมตร มคำระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสด เฉลย 24.36 นำท มคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 11.0675 นำท มฐำนเวลำเฉลย 59.96 นำท มคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 16.1645 นำท กรำฟหนงหนวยน ำทำทไดจำกลมน ำ ACC มคำอตรำกำรไหลสงสดเฉลย 3.99 ลกบำศกเมตร/วนำท/ เซนตเมตร โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 1.8787 ลกบำศกเมตร/วนำท/เซนตเมตร มคำระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสดเฉลย 53.23 นำท มคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 22.6206 นำท มฐำนเวลำเฉลย 129.23 นำท มคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 51.2415 นำท

26

เมอท ำกำรวเครำะหหำคำสมประสทธสหสมพนธระหวำงอตรำกำรไหลสงสดและระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสด ในลมน ำท งสองพบวำ ลมน ำ RTC มคำสมประสทธสหสมพนธ -0.6119 สวนลมน ำ ACC มคำสมประสทธสหสมพนธ -0.6631 ซงแสดงแนวโนมวำเมออตรำกำรไหลสงสดเพมข นระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสดจะลดลง คำสมประสทธสหสมพนธระหวำงระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสดและฐำนเวลำ ของลมน ำ RTC มคำเทำกบ -0.8215 และของลมน ำ ACC มคำเทำกบ -0.8153 ซงแสดงวำเมอระยะเวลำกำรเกดน ำไหลบำสงสดเพมข นฐำนเวลำจะลดลง ซงท งสองกรณแสดงวำ แมกรำฟหนงหนวยน ำทำทสรำงข นแตละเสนจะมคำพำรำมเตอรทควบคมรปทรงแตกตำงกนออกไป แตมแนวโนมวำพ นทใตกรำฟหนงหนวยน ำทำท งหมดในแตละลมน ำจะมคำเขำใกลคำคงทคำหนง โดยจะเหนไดจำกกำรทโคงดำนข นจะมควำมชนมำกข น (ระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสดลดลง) เมออตรำกำรไหลสงสดเพมข น ซงสงผลใหฐำนเวลำท งหมดลดลง ซงสอดคลองกบสมมตฐำนของกรำฟหนงหนวยน ำทำทระบวำ ลมน ำมกำรตอบสนองตอพำยฝนเปนฟงกชนเสนตรง กลำวอกนยหนงคอ ฝนสวนเกนจ ำนวนหนงจะใหปรมำณน ำทำออกมำจ ำนวนเทำเดมเสมอไมวำสภำพควำมช นต งตนจะเปนอยำงไร ในขณะเดยวกนรปทรงทแปรผนไปของกรำฟหนงหนวยน ำทำแตละเสนกเปนไปตำมขอสงเกตของ Linsley et al. (1988) และ วษวฒก (2555) ทวำสมบตของของพำยฝนยงอำจจะกอใหเกดควำมเปลยนแปลงตอรปรำงของกรำฟน ำทำไดหลำกหลำย และขอก ำหนดทวำควำมช นต งตนของลมน ำเมอกอนเกดพำยฝนไมมอทธพลตอฐำนเวลำของกรำฟหนงหนวยน ำทำน นไมถกตอง Rodriguez-Iturbe et al. (1982) ยงช ใหเหนดวยวำ ควำมสมพนธระหวำงอตรำกำรไหลสงสดและระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสด อยภำยใตอทธพลของลกษณะทำงธรณสณฐำน ควำมเขมและควำมยำวนำนของพำยฝน ซงสองปจจยหลงจะแปรผนไปตำมปรำกฏกำรณในธรรมชำตและท ำใหรปทรงของกรำฟหนงหนวยน ำทำเปลยนแปลงดงทพบในขอมลชดน

ตำรำงท 2 คำเฉลยและคำเบยงเบนมำตรฐำนของมตส ำคญสำมประกำรแรกจำกกรำฟหนงหนวยน ำทำทสงเครำะหได

หมำยเหต Qp : อตรำกำรไหลสงสด Tp : ระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสด Tb : ฐำนเวลำ และ Total Q : ปรมำณน ำไหลบำผวดนทเกดจำกฝนสวนเกน 1 เซนตเมตร

ปรมำณน ำไหลบำท งหมดทเกดจำกฝนสวนเกน 1 เซนตเมตร ในลมน ำ RTC ในทำงทฤษฎคอ 2,976.0 ลกบำศกเมตร (พ นทลมน ำ 186 ไร x ฝนสวนเกน 1 เซนตเมตร) ซงในกำรสงเครำะหกรำฟหนงหนวยน ำทำพบวำคำทค ำนวณไดจำกพ นทใตกรำฟเบยงเบนอยในชวง 2,953.5 – 3,997.2 ลกบำศกเมตร อยำงไรกตำม คำฐำนนยม (mode) ของผลกำรค ำนวณยงมคำเทำกบ 2,976.0 ลกบำศกเมตร ในท ำนองเดยวกน ปรมำณน ำไหลบำท งหมดทเกดจำกฝนสวนเกน 1 เซนตเมตร ในลมน ำ ACC ในทำงทฤษฎคอ 7,776.0 ลกบำศกเมตร (พ นทลมน ำ 486 ไร x ฝนสวนเกน 1 เซนตเมตร) ซงในกำรสงเครำะหกรำฟหนงหนวยน ำทำพบวำคำทค ำนวณไดจำกพ นทใตกรำฟเบยงเบนอยในชวง 7,770.5 – 7,776.0 ลกบำศกเมตร คำฐำน

ลมน า Qp (Cu m/s/cm) Tp (min) Tb (min) Qp (Cu m/s/cm) Tp (min) Tb (min)

Mean 2.66 24.36 59.96 3.72 53.23 129.23 Std 0.7407 11.0675 16.1645 1.6453 22.6206 51.2415

RTC ACC

27

นยมของผลกำรค ำนวณมคำเทำกบ 7,776.0 ลกบำศกเมตร กรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย

ส ำหรบลมน ำ RTC หลงจำกทสมเลอกเสนกรำฟออกรอยละ 30 แลว ไดคดเลอกกรำฟหนงหนวยน ำทำทมระยะเวลำกำรไหลท งหมดอยในชวง 45–75 นำท ท งหมด 13 เสนมำท ำกำรปรบเสนโคง โดยท งหมดเปนกรำฟทมปรมำณน ำไหลบำผวดนเทำกบ 2,976.0 ลกบำศกเมตร ซงพบวำสมกำรพหนำมล ำดบท 8 และ 16 ใหเสนกรำฟทมสณฐำนสอดคลองกบกรำฟหนงหนวยน ำทำทน ำมำวเครำะห ผลลพธมสมประสทธกำรตดสนใจ (R2) ใกลเคยงกนคอ 0.6374 และ 0.6430 ตำมล ำดบ ทล ำดบ (Order) ท 8 มผลรวมของปรมำณน ำไหลบำท งหมดเทำกบ 2,989.9 ลกบำศกเมตร และทล ำดบท 16 มผลรวมปรมำณน ำไหลบำท งหมดเทำกบ 3,006.5ลกบำศกเมตร สมประสทธทค ำนวณไดสำมำรถน ำมำเขยนสมกำรพหนำมไดในรปดงน

ล ำดบท 8 qt = 0.014865 − 0.111882𝑡 + 0.027580𝑡2 − 0.000418𝑡3 − 0.000065𝑡4

+ (3.34895x10−6)𝑡5 – (6.58786x10−8)𝑡6 + (6.03214x10−10)𝑡7

− (2.1361x10−12)𝑡8

qt : อตรำกำรไหล ณ เวลำ t บนฐำนเวลำ มหนวยเปนลกบำศกเมตร/วนำท/ 1 เซนตเมตร

t : คอชวงเวลำบนฐำนเวลำ มหนวยเปนนำท

ล ำดบท 16 qt = 0.003875 + 0.540858𝑡 − 0.534701𝑡2 + 0.219598𝑡3 − 0.049179𝑡4 + 0.006858𝑡5

− 0.000635𝑡6 + 0.00004𝑡7 − (1.8714x10−6)𝑡8 + (6.24675x10−8)𝑡9

− (1.5311x10−9)𝑡10 + (2.75304x10−11)𝑡11 − (3.5883x10−13)𝑡12

+ (3.29809x10−15)𝑡13 − (2.2066x𝑡−17)𝑡14 + (7.47006x𝑡−20)𝑡15

− (1.2489x10−22)𝑡16 qt : อตรำกำรไหล ณ เวลำ t บนฐำนเวลำ มหนวยเปนลกบำศกเมตร/วนำท/1 เซนตเมตร

t : คอชวงเวลำบนฐำนเวลำ มหนวยเปนนำท

ดวยเหตทกรำฟทไดจำกสมกำรพหนำมล ำดบท 16 มสณฐำนสอดคลองกบขอมลกรำฟหนงหนวยน ำทำจำกลมน ำ RTC มำกกวำ จงเลอกกรำฟเสนน มำท ำกำรปรบคำ ordinate เพอใหไดปรมำณน ำไหลบำผวดน (พ นทใตกรำฟ) เทำกบ 2,976.0 ลกบำศกเมตร โดยกำรเฉลยปรมำณน ำสวนเกนทอนคำออกจำกทก ordinate ซงไดคำ ordinate ใหมดงน

28

ตำรำงท 3 ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยจำกลมน ำ RTC

เมอน ำ co-ordinate ชดขำงบนมำสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำจะไดผลดงภำพท 19 มอตรำกำรไหลสงสด 2.109 ลกบำศกเมตร/วนำท/1 เซนตเมตร และมคำระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสด 18 นำทดงแสดงในภำพท 2

ภำพท 2 กรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยของลมน ำ RTC ภำยหลงปรบคำ ordinate

เวลา อตราการไหล

(นาท) ลบ.ม./วนาท/ซ.ม.

0 0.000

3 0.035

6 0.205

9 0.554

12 1.151

15 1.794

18 2.109

21 2.060

24 1.870

27 1.684

30 1.468

33 1.165

36 0.819

39 0.538

42 0.368

45 0.262

48 0.166

51 0.092

54 0.073

57 0.078

60 0.043

63 0.000

Flow

(Cu

m/s

ec/c

m)

29

ส ำหรบลมน ำ ACC เนองจำกคำฐำนเวลำ มควำมแตกตำงกนมำกจงไดคดเลอกกรำฟหนงหนวยน ำทำเพอมำวเครำะหหำกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย 2 ชด โดยชดแรกมฐำนเวลำอยในชวง 66-93 นำท จ ำนวน 4 เสน และชดท 2 มฐำนเวลำอยในชวง 159-183 นำท จ ำนวน 4 เสน โดยท งหมดเปนกรำฟทมปรมำณน ำไหลบำเทำกบ 7,760.0 ลกบำศกเมตร

จำกกรำฟหนงหนวยน ำทำชดแรกพบวำสมกำรพหนำมล ำดบท 8 และ 16 ใหเสนกรำฟทมสณฐำนสอดคลองกบกรำฟหนงหนวยน ำทำทน ำมำวเครำะห ผลลพธมสมประสทธกำรตดสนใจ (R2) ใกลเคยงกนคอ 0.6604 และ 0.6648 ตำมล ำดบ ทล ำดบท 8 มผลรวมของปรมำณน ำไหลบำท งหมดเทำกบ 7,857.83 ลกบำศกเมตร และทล ำดบท 16 มผลรวมปรมำณน ำไหลบำท งหมดเทำกบ 7,856.4 ลกบำศกเมตร สมประสทธทค ำนวณไดสำมำรถน ำมำเขยนสมกำรพหนำมไดในรปดงน

ล ำดบท 8 qt = −0.089656 + 0.23581𝑡 − 0.059811𝑡2 + 0.005159𝑡3 − 0.000187𝑡4

+ (3.4438x10−6)𝑡5 – (3.40313x10−8)𝑡6 + (1.71943x10−10)𝑡7

− (3.47271x10−12)𝑡8

qt : อตรำกำรไหล ณ เวลำ t บนฐำนเวลำ มหนวยเปนลกบำศกเมตร/วนำท/1 เซนตเมตร

t : คอชวงเวลำบนฐำนเวลำ มหนวยเปนนำท ล ำดบท 16

qt = 0.004911 − 0.475665𝑡 + 0.411642𝑡2 − 0.140573𝑡3 + 0.025778𝑡4 − 0.002891𝑡5

+ 0.000213𝑡6 − 0.000011𝑡7 + (3.94512x10−7)𝑡8 − (1.30761x10−8)𝑡9

+ (1.9986x10−10)𝑡10 − (2.81876x10−12)𝑡11 + (2.88701x10−14)𝑡12

− (2.06829x10−16)𝑡13 + (9.3174x𝑡−19)𝑡14 − (2.85925x𝑡−21)𝑡15

+ (3.73226x10−24)𝑡16 qt : อตรำกำรไหล ณ เวลำ t บนฐำนเวลำ มหนวยเปนลกบำศกเมตร/วนำท/1 เซนตเมตร

t : คอชวงเวลำบนฐำนเวลำ มหนวยเปนนำท

ดวยเหตทกรำฟทไดจำกสมกำรพหนำมล ำดบท 16 มสณฐำนทสอดคลองกบกำรขอมลกรำฟหนงหนวยน ำทำจำกลมน ำ ACC ในชดน มำกกวำ จงเลอกกรำฟเสนน มำปรบคำ ordinate เพอใหไดปรมำณน ำไหลบำเทำกบ 7,760.0 ลกบำศกเมตร ซงไดคำ ordinate ใหมดงตำรำงท 4

30

ตำรำงท 4 ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยจำกลมน ำ ACC ทมฐำนเวลำ 90 นำท

เมอน ำ co-ordinate ชดขำงบนมำสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำจะไดผลดงภำพท 3 โดยมคำอตรำกำรไหลสงสด 3.965 ลกบำศกเมตร/วนำท/1 เซนตเมตร และมคำระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสด 36 นำท

เวลา อตราการไหล

(นาท) ลบ.ม./วนาท/ซ.ม.

0 0.000

3 0.002

6 0.004

9 0.005

12 0.130

15 0.256

18 0.495

21 1.040

24 1.884

27 2.798

30 3.510

33 3.885

36 3.965

39 3.878

42 3.722

45 3.507

48 3.187

51 2.733

54 2.188

57 1.654

60 1.225

63 0.932

66 0.730

69 0.552

72 0.374

75 0.227

78 0.142

81 0.097

84 0.053

87 0.028

90 0.000

31

ภำพท 3 กรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยของลมน ำ ACC ภำยหลงปรบคำ ordinate

ส ำหรบกรำฟหนงหนวยน ำทำในชดท 2 ซงมฐำนเวลำยำวกวำ พบวำสมกำรพหนำมล ำดบท 8 และ 16 ใหเสนกรำฟทมสณฐำนสอดคลองกบกรำฟหนงหนวยน ำทำทน ำมำวเครำะหเชนกน ผลลพธมสมประสทธ กำรตดสนใจ (R2) ใกลเคยงกนคอ 0.7171 และ 0.7259 ตำมล ำดบ ทล ำดบท 8 มผลรวมของปรมำณน ำไหลบำท งหมดเทำกบ ลกบำศกเมตร 7,785.12 ลกบำศกเมตร และทล ำดบท 16 มผลรวมปรมำณน ำไหลบำท งหมดเทำกบ 7,797.75 ลกบำศกเมตร สมประสทธทค ำนวณไดสำมำรถน ำมำเขยนสมกำรพหนำมไดในรปดงน

ล ำดบท 8 qt = −0.058645 + 0.049808𝑡 − 0.005075𝑡2 + 0.000190𝑡3 − 0.000003𝑡4

+ (1.70957x10−8)𝑡5 – (2.65415x10−11)𝑡6 − (1.37839x10−13)𝑡7

+ (4.33841x10−16)𝑡8

qt : อตรำกำรไหล ณ เวลำ t บนฐำนเวลำ มหนวยเปนลกบำศกเมตร/วนำท/1 เซนตเมตร

t : คอชวงเวลำบนฐำนเวลำ มหนวยเปนนำท

ล ำดบท 16 qt = 0.029935 − 0.024525𝑡 + 0.010293𝑡2 − 0.001472𝑡3 + 0.000094𝑡4 − 0.000002𝑡5

− (1.81123x10−8)𝑡6 + (3.25092x10−9)𝑡7 − (1.08422x10−10)𝑡8

+ (2.05679x10−12)𝑡9 − (2.56886x10−14)𝑡10 + (2.2133x10−16)𝑡11

− (1.32911x10−18)𝑡12 + (5.47922x10−21)𝑡13 − (1.48116x𝑡−23)𝑡14

+ (2.36757x𝑡−26)𝑡15 − (1.69769x10−29)𝑡16 qt : อตรำกำรไหล ณ เวลำ t บนฐำนเวลำ มหนวยเปนลกบำศกเมตร/วนำท/1 เซนตเมตร

t : คอชวงเวลำบนฐำนเวลำ มหนวยเปนนำท

ดวยเหตทกรำฟทไดจำกสมกำรพหนำมล ำดบท 16 มสณฐำนทสอดคลองกบกำรขอมลกรำฟหนงหนวยน ำทำจำกลมน ำ ACC ในชดน มำกกวำ จงเลอกกรำฟเสนน มำปรบคำ ordinate เพอใหไดปรมำณน ำไหลบำเทำกบ 7,760.0 ลกบำศกเมตร ซงไดคำ ordinate ใหมดงน

Flow

(Cu

m/s

ec/c

m)

32

ตำรำงท 5 ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยจำกลมน ำ ACC ทมฐำนเวลำ 180 นำท

เมอน ำ co-ordinate ชดขำงบนมำสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำจะไดผลดงภำพท 4 โดยมคำอตรำกำร

ไหลสงสด 2.001 ลกบำศกเมตร/วนำท/1 เซนตเมตร และมคำระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสด 75 นำท

ภำพท 4 กรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยของลมน ำ ACC ภำยหลงปรบคำ Ordinate

ภำพท 5 – 7 แสดงควำมเขำกนไดของกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยจำกลมน ำ RTC และ ACC กบบำงสวนของชดขอมลทน ำมำปรบเสนโคง อนไดแก UH (unit hydrograph) 1 – 4 ในแตละภำพ โดยในลมน ำ RTC ไดเลอกเสนกรำฟหนงหนวยน ำทำ 4 เสนทมฐำนเวลำตำงๆ กนมำพลอตเปรยบเทยบ เนองจำกกำรแสดงขอมลท งหมดจะท ำใหยำกแกกำรแยกแยะชดขอมล

จำกเสนกรำฟจะเหนวำสมกำรพหนำมทสรำงข นสำมำรถจ ำลองโคงดำนข นและดำนลดไดด แตยงใหผลลพธอตรำน ำไหลบำสงสดต ำกวำคำเฉลย ซงกรณน สอดคลองกบท Bhunya et al. (2011) ท ำกำรสรำง

เวลา อตราการไหล เวลา อตราการไหล เวลา อตราการไหล

(นาท) (ลบ.ม./วนาท/ซ.ม.) (นาท) (ลบ.ม./วนาท/ซ.ม.) (นาท) (ลบ.ม./วนาท/ซ.ม.)

0 0.027 63 1.629 123 0.652

3 0.014 66 1.782 126 0.580

6 0.035 69 1.898 129 0.516

9 0.039 72 1.972 132 0.462

12 0.029 75 2.001 135 0.413

15 0.023 78 1.989 138 0.368

18 0.036 81 1.941 141 0.324

21 0.072 84 1.867 144 0.280

24 0.126 87 1.774 147 0.235

27 0.189 90 1.673 150 0.192

30 0.252 93 1.568 153 0.157

33 0.310 96 1.466 156 0.131

36 0.368 99 1.367 159 0.117

39 0.430 102 1.272 162 0.110

42 0.507 105 1.179 165 0.101

45 0.606 108 1.088 168 0.081

48 0.732 111 0.997 171 0.047

51 0.887 114 0.907 174 0.012

54 1.066 117 0.817 177 0.006

57 1.257 120 0.732 180 0.040

60 1.450

Flow

(Cu

m/s

ec/c

m)

33

กรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยดวยฟงกชนกำรแจกแจงควำมนำจะเปน และพบวำไดคำอตรำกำรไหลสงสดต ำกวำคำเฉลยของลมน ำในขณะทสำมำรถจ ำลองโคงดำนข นและดำนลดไดดเชนกน

ภำพท 5 เสนกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยจำกลมน ำ RTC พลอต เทยบกบ ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำทน ำมำหำคำเฉลย หมำยเหต : UH1-4 คอชดขอมลของกรำฟหนงหนวยน ำทำ

ภำพท 6 เสนกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยทมฐำนเวลำ 90 นำทจำกลมน ำ ACC พลอต เทยบกบ ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำทน ำมำหำคำเฉลย หมำยเหต : UH1-4 คอชดขอมลของกรำฟหนงหนวยน ำทำ

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

0 20 40 60 80

Flo

w (

Cu

m/s

ec/

cm)

Time (min)

Average

UH1

UH2

UH3

UH4

-1.000

0.000

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

0 20 40 60 80 100

Flo

w (

Cu

m/s

ec/c

m)

Time(min)

Average

UH1

UH2

UH3

UH4

34

ภำพท 7 เสนกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยทมฐำนเวลำ 180 นำทจำกลมน ำ ACC พลอต เทยบกบ ordinate ของกรำฟหนงหนวยน ำทำทน ำมำหำคำเฉลย หมำยเหต : UH1-4 คอชดขอมลของกรำฟหนงหนวยน ำทำ

กำรทดสอบสรำงกรำฟน ำทำจำกกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย ในกำรน ไดใชวธใชฝนสวนเกนเพอสรำงกรำฟน ำทำตำมทสงวนและคณะ (2552) เสนอ ซงวธกำรดงกลำวมเปำประสงคหลกในกำรหำปรมำณน ำไหลบำทเกดข นท งหมดตอพำยฝนออกแบบ (design storm) และอตรำกำรไหลสงสด เพอใชในกำรออกแบบทำงชลศำสตรเปนส ำคญ โดยในกำรน ไดสมเลอกกรำฟน ำทำจำกชดขอมลทน ำมำสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลย 1 เสน และกรำฟน ำทำทถกสมออกไวกอนเพอกำรทดสอบอก 1 เสน วธกำรสมยงคงใชวธ simple random sampling ส ำหรบลมน ำ RTC ผลกำรเปรยบเทยบกรำฟน ำทำทวดไดจรงและอยในชดขอมลทน ำมำสรำงเสนกรำฟเฉลยกบเสนกรำฟน ำทำทสรำงข นจำกกำรคณฝนสวนเกนกบ ordinate ของเสนกรำฟน ำทำเฉลย พบวำ ไดคำ RMSE เทำกบ 0.281 ลกบำศกเมตร/วนำท ปรมำณน ำไหลบำผวดนทสงเครำะหไดคดเปนรอยละ 99.8 ของปรมำณน ำไหลบำผวดนทเกดข นจรง และอตรำกำรไหลสงสดทสงเครำะหไดต ำกวำอตรำทเกดทเกดข นจรงรอยละ 12.3 สวนกำรเปรยบเทยบกบกรำฟน ำทำทไมไดอยในชดขอมลทน ำมำสรำงเสนกรำฟเฉลยพบวำ ไดคำ RMSE เทำกบ 1.178 ลกบำศกเมตร/วนำท ปรมำณน ำไหลบำผวดนทสงเครำะหไดคดเปนรอยละ 100.01 ของปรมำณน ำไหลบำผวดนทเกดข นจรง และอตรำกำรไหลสงสดทสงเครำะหไดสงกวำ อตรำกำรไหลสงสดทเกดข นจรงรอยละ 24.2 ในลมน ำ ACC ผลกำรเปรยบเทยบกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยทมฐำนเวลำ 90 นำทกบเสนกรำฟในชดขอมลทน ำมำสรำงเสนกรำฟเฉลย พบวำ ไดคำ RMSE เทำกบ 0.172 ลกบำศกเมตร/วนำท ปรมำณน ำไหลบำผวดนทสงเครำะหไดคดเปนรอยละ 97.9 ของปรมำณน ำไหลบำผวดนทเกดข นจรง และอตรำกำรไหลสงสดทสงเครำะหไดต ำกวำอตรำกำรไหลสงสดทเกดข นจรงรอยละ 12.7 สวนกำรเปรยบเทยบกบกรำฟน ำทำทไมไดอยในชดขอมลทน ำมำสรำงเสนกรำฟเฉลยพบวำ ไดคำ RMSE เทำกบ 0.357 ลกบำศกเมตร/วนำท ปรมำณน ำไหลบำทสงเครำะหไดคดเปนรอยละ 87.6 ของปรมำณน ำไหลบำผวดนทเกดข นจรง และอตรำกำรไหลสงสดทสงเครำะหไดต ำกวำคำทเกดข นจรงรอยละ 11.2

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

0 50 100 150 200

Flo

w (

Cu

m/s

ec/

cm)

Time(min)

Average

UH1

UH2

UH3

UH4

35

ผลกำรเปรยบเทยบกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยทมฐำนเวลำ 180 นำทกบเสนกรำฟในชดขอมลทน ำมำสรำงเสนกรำฟเฉลย พบวำ ไดคำ RMSE เทำกบ 0.141 ลกบำศกเมตร/วนำท ปรมำณน ำไหลบำผวดนทสงเครำะหไดคดเปนรอยละ 100.5 ของปรมำณน ำไหลบำผวดนทเกดข นจรง และอตรำกำรไหลสงสดทสงเครำะหไดต ำกวำคำทเกดข นจรงรอยละ 31.3 สวนกำรเปรยบเทยบกบกรำฟน ำทำทไมไดอยในชดขอมลทน ำมำสรำงเสนกรำฟเฉลยพบวำ ไดคำ RMSE เทำกบ 0.662 ลกบำศกเมตร/วนำท ปรมำณน ำไหลบำผวดนทสงเครำะหไดคดเปนรอยละ 99.7 ของปรมำณน ำไหลบำผวดนทเกดข นจรง และอตรำกำรไหลสงสด ทสงเครำะหไดต ำกวำคำทเกดข นจรงรอยละ 33.4 อทธพลของกำรใชทดนตอกำรเกดน ำไหลบำผวดน

พบวำลมน ำ RCT มน ำไหลบำเกดข น 0.0113 ลกบำศกเมตร/ไร ในขณะทลมน ำ ACC มน ำไหลบำเกดข น 0.0041 และ 0.0081 ลกบำศกเมตร/ไร ส ำหรบกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยทมฐำนเวลำ 90 และ 180นำทตำมล ำดบ เมอพจำรณำสภำพภมประเทศโดยรวมของลมน ำศกษำ นอกจำกรปทรงทตำงกนแลว พบวำ ลมน ำท งสองมสดสวนของลกษณะภมประเทศไปในท ำนองเดยวกน กลำวคอภมประเทศสวนใหญเปนเนนเขำ ภเขำสงชนหรอสงชนมำกดงแสดงในตำรำงท 1 และ 3 ควำมลำดชนของล ำน ำสำยหลกใกลเคยงกน คอ 0.144 เมตร : เมตรในลมน ำ RTC และ 0.166 เมตร : เมตรในลมน ำ ACC ซงปจจยท ง 2 ประกำรท ำใหควำมเรวในกำรไหลของน ำไหลบำผวดนและควำมเรวในกำรไหลของน ำในล ำน ำทเกดข นในลมน ำท งสองไมแตกตำงกนอยำงมนยยะส ำคญ แตรปรำงของลมน ำ RTC ทลกษณะเปนรปพดและขนำดทเลกกวำลมน ำ ACC ท ำใหมรยะทำงในกำรไหลทส นกวำ ลมน ำมกำรตอบสนองทเรวกวำ มคำระยะเวลำกำรเกดอตรำกำรไหลสงสดและฐำนเวลำทส นกวำ เน อดนทพบในลมน ำ RTC และ ACC สวนใหญมลกษณะเปนดนรวนปนดนเหนยว ลมน ำ RTC มสดสวนของดนทอยใน Hydrologic Soil Group A รอยละ 89.8 สวนในลมน ำ ACC มสดสวนของดนทอยใน Hydrologic Soil Group A รอยละ 95.3 แสดงวำดนสวนใหญของพ นทลมน ำท งสองมสมบตทำงอทกวทยำทคลำยคลงกน คอ มกำรแทรกซมน ำไดดและมโอกำสเกดน ำไหลบำไดนอยเชนเดยวกน ซงท ำใหปจจยหลกทมอทธพลตออตรำกำรเกดน ำไหลบำทแตกตำงกนคอกำรจดกำรทดนเพอปลกพช

ในแงของกำรจดกำรทดน Recha et al. (2012) ช ใหเหนวำกำรเปลยนแปลงกำรใชทดนจำกพ นทปำเขตรอนมำเปนพ นทปลกขำวโพดจะท ำใหมสมประสทธน ำไหลบำเพมข น โดยคำสมประสทธน ำไหลบำน จะเพมข นตำมระยะเวลำกำรใชพ นทเพอกำรปลกขำวโพดอยำงตอเนอง ท งน คณะผวจยใหเหตผลวำเกดจำกกำรทคำควำมหนำแนนรวมของดนเพมข น ปรมำณอนทรยคำรบอนในดนลดลงและควำมพรนรวมของดนลดลง ท งยงใหค ำแนะน ำวำควรจะลดสมประสทธกำรเกดน ำไหลบำลงดวยกำรสงเสรมใหเกษตรกรไดใชวธกำรอนรกษดนและน ำอยำงำย อำท กำรปลกพชโดยไมไถพรวน กำรใชวสดคลมดน กำรปลกพชหมนเวยนและกำรปลกพชลมลกรวมกบไมยนตน ในทำงตรงกนขำม Lacombe et al. (2016) ไดช ใหเหนวำกำรปลกสกเปนไมยนตนเศรษฐกจชนดเดยวเปนแปลงใหญในประเทศลำว โดยทยอยปลกทดแทนกำรใชทดนแบบไรหมนเวยนทสลบระหวำงกำรปลกขำวไรและท งรำง ท ำใหปรมำณน ำไหลบำเพมข นมำกกวำกำรใชทดนเพอปลกพชไรโดยอำศยน ำฝนเปนพชเชงเดยว ในขณะทในประเทศเวยตนำม เกษตรกรไดเลกกำรท ำไรหมนเวยนและทยอยปลกไมยนตนหลำกหลำยชนดทดแทน ท ำใหเกดกำรฟนฟสภำพปำธรรมชำตข นและสงผลใหปรมำณน ำไหลบำลดลง โดยคณะผวจยใหเหตผลวำ ในพ นทปลกสกมทรงพมของพชเพยงช นเดยว แรงกระแทกของเมดฝนทตกจำกทรงพมสกโดยตรง (through fall) ทควำมสงมำกกวำ 10 เมตรข นไปจะมพลงงำนจลนเทำกบเมดฝนทตกกระทบหนำตำมธรรมชำต

36

ท ำลำยโครงสรำงของช นหนำดนท ำใหเกดลกษณะททบน ำบำงสวนข น ลกษณะเชนน เทยบเคยงไดกบพ นทปลกยำงพำรำในโครงกำรวจยน ทพ นทใตทรงพมของยำงพำรำมแสงสองถงไดนอย เกษตรกรท ำกำรก ำจดวชพชหมดจด นอกจำกน ในชวงฤดแลงเกษตรกรยงเคลอนยำยใบยำงทรวงหลนออกจำกพ นทจนหมดเพอปองกนไมใหเกดไฟไหม ท ำใหพ นดนใตทรงพมยำงพำรำไมมสงปกคลมเชนเดยวกบกรณของแปลงปลกสกในประเทศลำว อนเปนเหตใหพ นทปลกยำงพำรำเกดน ำไหลบำผวดนมำกกวำพ นทปลกขำวโพดแมวำจะมกำรจดระบบอนรกษดนและน ำแลวกตำม

สรปและขอเสนอแนะ ผลทดสอบกำรน ำกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยมำสรำงกรำฟน ำทำช ใหเหนวำ สำมำรถค ำนวณปรมำณน ำไหลบำตอพำยฝนทเกดข นไดใกลเคยงกบคำทวดไดจรงอยำงนำพอใจ ซงท ำใหมควำมเชอมนทจะน ำผลกำรศกษำน ไปใชในกำรสอบเทยบแบบจ ำลองทำงคณตศำสตรส ำหรบท ำนำยสภำพอ ำนวยน ำของลมน ำขนำดเลกบนพ นทสง อนเปนวตถประสงคของโครงกำรวจยหลกตอไปได ในสวนของคำอตรำน ำไหลบำสงสดยงคงมควำมคลำดเคลอนในระดบหนง ซงหำกจะน ำกรำฟหนงหนวยน ำทำดงกลำวไปใชท ำกำรค ำนวณอตรำน ำไหลบำสงสดในลมน ำอนๆ เพอกำรออกแบบอำคำรทำงชลศำสตร ผใชจ ำเปนตองมควำมเขำใจหลกกำรทำงอทกวทยำและมขอมลพ นฐำนเกยวกบกำรตอบสนองของลมน ำน นๆ ตอพำยฝนตำมสมควร กำรเปรยบเทยบอตรำกำรเกดน ำไหลบำสงสดตอหนวยพ นท เพอศกษำอทธพลของกำรใชทดนช ใหเหนวำ กำรท ำกำรเกษตรโดยปลกพชเชงเดยวทเปนไมยนตนขนำดใหญทมทรงพมเบยดชดกนบนพ นทลำดชน ไมไดท ำใหอตรำกำรเกดน ำไหลบำลดลงตำมทคำดกำรณ แมวำจะเปนกำรปลกภำยใตมำตรกำรอนรกษดนและน ำทเหมำะสมกตำม ในทำงตรงกนขำมปรมำณน ำไหลบำตอหนวยพ นททเกดข นกลบมปรมำณมำกกวำกำรปลกพชไรเปนพชเชงเดยว ซงปรมำณน ำไหลบำตอหนวยพ นททมำกข นจะท ำใหเกดกำรชะลำงหนำดนและกำรพดพำตะกอนออกจำกพ นทไดมำกข น ในทำงหนงท ำใหดนในพ นทสญเสยควำมอดมสมบรณ ในอกทำงหนงปรมำณตะกอนยงอำจสงผลกระทบตอแหลงน ำและระบบนเวศในล ำน ำทอยต ำลงไปดวย ขอคนพบทปรำกฏวำกำรปลกยำงพำรำแบบพชเชงเดยวบนพ นทลำดชนสง ไมไดชวยลดอตรำกำรเกดน ำไหลบำของพ นทไดดกวำกำรปลกพชไรเปนพชเชงเดยว ช ใหเหนวำ ระบบกำรปลกพชทมไมยนตนบนพ นทสงทเปนตนน ำล ำธำรควรจะเปนกำรปลกพชแบบผสมผสำน มควำมหลำกหลำยของชนดพนธ ควำมสงของช นเรอนยอดและลกษณะทรงตนเลยนแบบสภำพพ นทปำ ท งน เพอเพมประสทธภำพของกำรดดซบน ำฝนและชะลอกำรเกดน ำไหลบำ กำรจดใหมมำตรกำรอนรกษดนและน ำควบคไปกบกำรปลกไมยนตนเชงเดยวไมสำมำรถทดแทนควำมหลำกหลำยของชนดพนธพชในแงของกำรอ ำนวยน ำได วธกำรทเหมำะสมคอกำรปลกไมยนตนผสมผสำนกบกำรเปดโอกำสใหไมพ นถนไดฟนฟตวเอง เกดเปนช นของทรงพมทมลดหลนกนหลำยช นสอดคลองกบท Lacombe et al. (2016) เสนอ อนจะเปนแนวทำงส ำหรบกำรก ำหนดวธกำรปลกไมยนตนผสมผสำนในมำตรกำรอนรกษดนและน ำทเหมำะสมส ำหรบพ นทสงตอไป

ดวยเหตทขนำดพ นทศกษำอยในยำนทเปนเกณฑเฉลยของกำรจดท ำมำตรกำรอนรกษดนและน ำบนพ นทสง จงสำมำรถใชกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยทสรำงข นส ำหรบค ำนวณปรมำณน ำไหลบำและอตรำน ำไหลบำสงสดทเกดจำกพำยฝนออกแบบ (Design storm) ใดๆ ได เพอน ำผลลพธทไดมำใชในกำรค ำนวณเพอออกแบบทำงชลศำสตรส ำหรบอำคำรบงคบน ำแบบตำงๆ อำท ขนำดทำงระบำยน ำของบอดกตะกอน อตรำทน ำไหลขำมสนฝำย

37

ของอำคำรชะลอควำมเรวของน ำ ขนำดของทอลอดถนนในทำงล ำเลยงในไรนำ ฯลฯ อนเปนมำตรกำรเพมเตมในระบบอนรกษดนและน ำ ท งน ผใชจ ำเปนตองมควำมเขำใจหลกกำรทำงอทกวทยำและมขอมลพ นฐำนเกยวกบกำรตอบสนองของลมน ำน นๆ ตอพำยฝนตำมสมควรดงกลำวแลวขำงตน กำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำเฉลยดวยวธหำสมประสทธทเหมำะสมของสมกำรพหนำมมกไมเปนทนยมของนกวจย เนองจำกเปนวธทมกำรค ำนวณซบซอน และแตเดมหำกไมใชตองจดซ อโปรแกรมส ำเรจรปช นสงทำงคณตศำสตรหรออทกวทยำซงมรำคำแพงเพอใชในกำรท ำงำน นกวจยกตองอำศยกำรเขยนโปรแกรมคอมพวเตอรเพอท ำรำยกำรค ำนวณดวยตวเอง อนเปนเรองทยงยำกส นเปลองเวลำ และมกจะถกทวงตงเรองควำมถกตองของรำยกำรค ำนวณหรอกำรน ำไปใชไดกบชดขอมลอน แตกำรศกษำน ช ใหเหนวำสำมำรถใชฟงกชน LINEST บนโปรแกรมส ำเรจรป Microsoft Excel ชวยท ำกำรค ำนวณไดโดยสะดวกในเวลำเพยงไมกนำท โดยทวธกำรสรำงกรำฟหนงหนวยน ำทำดวยสมกำรพหนำมน เปนวธทไมข นกบขนำดของลมน ำ ตำงจำกวธกำรอนๆ ทอำศยสมกำร Empirical จงสำมำรถใชกำรไดทวไปกบลมน ำทกขนำด ซงจะเปดโอกำสใหมกำรศกษำวจยท ำนองเดยวกนน ส ำหรบลมน ำทมขนำดใกลเคยงกบลมน ำศกษำทไมเหมำะจะท ำกำรประมวลผลดวยโปรแกรมส ำเรจรปทำงอทกวทยำทวไป

เอกสารอางอง

กณตภณ แกวดวง, สภำพร สนศรวฒนำม และนลภทร คงพวง. 2558. การศกษาอทธพลของการใชทดนตอพฒนาการของดนบนพนทลาดชนสงในภาคเหนอของประเทศไทย. เอกสำรวชำกำร ส ำนกงำนพฒนำทดนเขต 7 กรมพฒนำทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพฯ. 31 หนำ

สวนบรหำรจดกำรน ำ ส ำนกงำนชลประทำนท 5. 2560. คมอปฏบตงาน การคาดการณปรมาณน าทาราย 15 นาท จากเรดาหฝนกรมอตนยมวทยา. กรมชลประทำน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพฯ. 19 หนำ

ปรำโมท พลพณะนำว. 2554. หลกการค านวณปรมาณน าผานอาคารชลประทาน. ส ำนกงำนชลประทำนท 8 กรมชลประทำน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพ. 580 หนำ

วษวฒก แตสมบต. 2555. เอกสารประกอบการสอนวชา อทกวทยาทางวศวกรรม . ภำควชำวศวกรรมชลประทำน คณะวศวกรรมศำสตร มหำวทยำลยเกษตรศำสตร วทยำเขตก ำแพงแสน. 403 หนำ

สงวน กนทะวงศ และคณะ. 2552. กราฟหนงหนวยน าทา (Unit Hydrograph) ของลมน าตางๆ ในประเทศไทย. เอกสำรทำงวชำกำร Hydrology No. 1502/08 สวนอทกวทยำ ส ำนกอทกวทยำและบรหำรน ำ กรมชลประทำน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพฯ. 58 หนำ

Austin, G L. and Kim, N. D. 2005. Topographic Effect on Precipitation In M. G. Anderson (ed.). Encyclopedia of Hydrology and Science. John WileY & Sons, Ltd., 1-7

Barszcz, M., Banasik K. and Tönsmann, F. 2006. Estimation of Lag Times of Rainfall Events for Three Small River Basins. (Online) http://www.ejpau.media.pl/volume9/issue2/art-30.html, October 10, 2017

Bhunya, P.K., Panda, S.N., and Goel,M.K. 2011. Synthetic Unit Hydrograph Method : A Critical Review. The Open Hydrology Journal 2011(5) : 1-8.

38

Brodie R.S. and Hostetler, S. 2009. A review of techniques for analyzing baseflow from stream hydrographs. (Online) https://pdfs.semanticscholar.org/53e7/0d6591eb10f468d9c27929fb9945f3f29f, March 14, 2019

Devi, D. and Taparanjan, D. 2016. Derivation of Synthetic Unit Hydrograph for Ranganadi Basin and Dikrong River Basin in Assam-Arunachal. International Journal of Innovative Research and Engineering 2 (4) : 145 – 153.

DHI Water and Environment. 2009. Mike 11 Modeling System for Rivers and Channels Reference Manual (Online) http://manuals.mikepoweredbydhi.help/2017/Water_Resources/Mike_11_ref.pdf, March 15, 2019

FLO 2D Software Inc. 2009. FLO 2D Reference Manual 2009 (Online) https://www.flo-2d.com/download, March 15, 2019

Ghorbani, M. A., et al. 2017. Probability Distribution Functions for Unit Hydrographs with Optimization Using Genetic Algorithm. Applied Water Science 7 (2): 663-676.

Grimaldi, S., PeTroselli, A., and Nardi, F. 2012. A Parsimonious Geomorphological Unit Hydrograph for Rainfall-runoff Modeling in Small Ungauged Basin. Hydrologial Sciences Journal 57(1) : 73-83.

Hydrologic Engineering Center. 2013. HEC–GeoHMS Geospatial Hydrologic Modeling Extension User’s Manual (Online) https://www.hec.usace.army.mil/software/hec-ras/documentation/HEC-RAS%205.0%20Reference%20Manual.pdf, March 15, 2019

Inman, E. j. 1987. Simulation of flood hydrographs for Georgia Streams. Denver: U.S. Geological Survey Water Supply. (Online) https://pubs.usgs.gov/wsp/2317/ report.pdf, January 3, 2018

Johnson, P. and Clement,M. n.d. Determination of Instantaneous Unit Hydrograph by Least Square Polynomial. (Online) http://hydrologie.org/redbooks/a100/101006.pdf, January 3, 2018

Lacombe, Pierret, A. et al. 2016. Contradictory Hydrological Impacts of Aforestation in the Humid Tropic Evidenced by Long-term Field Monotoring and Simulatiuon Modelling. Hydrology and Earth System Sciences. 20: 2691-2704.

Linsley, R. K., Max, A., Kohler, J., and Paulhus, L.H. 1988. Hydrology for Engineers: Mcgraw-Hill Book Company. London

McCuen, R. H. 1998. Hydrologic Analysis and Design. 2nd ed. Upper Saddle River. Natural Resource Conservation Service. 2007. Hydrologic Soil Group in National Engineering

Handbook (Online) https://www.nrcs.usda.gov/wps/PA_NRCSConsumption/download?cid=stelprdb1262857&ext=pdf, December 6, 2018

39

Parmentier, B., James, C.I. D., and Michael, B. 2003. Root Selection Method in Flood Analysis. Hydrology and Earth System Sciences. 7 (2): 151–161.

Pradhan, N.R. and Loney, D. 2017. Nonlinear Scaling of Unit Hydrograph Peaking Factor for Dam safety. (Online) http://adsabs.harvard.edu/abs/2017AGUFMNH33B0259P, January 3, 2018

Ramírez, J. A. 2000. Prediction and Modeling of Flood Hydrology and Hydraulics. Chapter 11 In Ellen Wohl (ed.). Inland Flood Hazards: Human, Riparian and Aquatic Communities. Colorado: Cambridge University Press. 1-52

Ignacio, R. I. and Marcelo, G. S. 1982. A Geomorphoclimatic Theory of the Instantaneous Unit Hydrograph. Water Resources Research. 18 (4): 877-886.

Recha, J. W. et al. 2012. Stream Discharge in Tropical Headwater Catchments as a Result of Forest Clearing and Soil Degradation. Earth Interaction. 16 (13): 1-18.

Seong, K. W. 2017. A Practical Approach Deriving Optimal Unithydrograph from Noisy Runoff in Absence of Rainfall Data. Civil Engineering. DOI :10.20944/preprint201710.0158.v1.

กำรเผยแพรผลงำน โครงกำรควำมรวมมอ LDD-IRD 1.) ล ำดบท 2 เรอง กำรประเมนศกยกำรคำยระเหยบนพ นทสงดวยวธ Hargraves Delta Temperature Estimating Potential Evapotranspiration in Highland Region with Hargreaves Delta Temperature Method ผด ำเนนกำร 1. นำยกำนต ไตรโสภณ เปนหวหนำโครงกำร ปฏบตงำน 100% ความส าคญของงาน

ในกำรวำงแผนกำรใชทดน กำรวำงแผนกำรปลกพชและกำรวำงแผนกำรใหน ำชลประทำน นอกจำกขอมลพ นฐำนเกยวกบดนและทดนแลว จ ำเปนอยำงยงทนกวำงแผนจะตองมควำมเขำใจและมขอมลทชดเจนเกยวกบสมดลของน ำในพ นท อนเปนขอจ ำกดอกประกำรหนงส ำหรบกำรใชประโยชนทดน สมดลของน ำน นอธบำยโดยงำยจะประกอบดวย 3 สวนคอ 1) น ำทเขำมำในลมน ำหรอพ นทรบน ำ ซงไดแกน ำฝนทตกลงในพ นทหรอน ำทำทไหลผำนบรเวณทสนใจศกษำ 2) น ำทไหลออกไปจำกลมน ำ/พ นทรบน ำท งในรปของน ำไหลบำผวดน (Surface run-off) และ/หรอน ำทำ (Stream flow) 3) น ำทพชใชไปกบกำรคำยระเหย อนเปนกระบวนกำรส ำคญทสงอทธพลตอกำรเจรญเตบโตและกำรใหผลผลตของพช ซงขอมลท ง 3 สวนน ไดมำจำกกำรตรวจวดทำงอตนยมวทยำและอทกวทยำ ประกอบกบกำรค ำนวณดวยสมกำรคณตศำสตรท งในวธทำงสถตและฟสกส

หลกกำรในกำรค ำนวณน ำทพชใชไปกบกำรคำยระเหยทนยมปฏบตกนเปนมำตรฐำนน น ใชวธค ำนวณศกยกำรคำยระเหยจำกขอมลอตนยมวทยำจำกน นคณดวยสมประสทธกำรใชน ำ ซงเปนคำเฉพำะตวของพชตำมชนดและชวงอำยในกำรเจรญเตบโตของพชน นๆ วธกำรทแนะน ำโดย Food and Agricultural Organization (FAO) ไดแกวธ FAO Penman-Monteith ซงใชขอมลควำมเรวลม พลงงำนแสงอำทตย อณหภม ควำมช นสมพทธ ควำมดนบรรยำกำศ ตลอดจนต ำแหนงทต งของสถำนตรวจวดและควำมสงจำกระดบน ำทะเลปำนกลำงในกำรค ำนวณ (Allen et al., 1998) ซงจะเหนไดวำส ำหรบประเทศไทยแลว ขอมล

40

ดงกลำวจะมกำรตรวจวดเฉพำะในสถำนทจดต งข นเปนกำรเฉพำะ มกำรกระจำยตวครอบคลมพ นทไมทวถง เนองจำกมกำรลงทนดำนกำรจดหำเครองมอตรวจวดและกำรบ ำรงรกษำสงกวำสถำนทวไป นอกจำกน นโดยทเครองมอตรวจวดยอมมกำรเสอมสภำพช ำรดเสยหำยเปนปรกต จงมขอมลทมกำรตรวจวดตอเนองยำวนำนและมคณภำพดพอจะใชอำงองไดไมมำกนก

ส ำหรบพ นทสงของประเทศไทยปรมำณน ำทสำมำรถใชเพอกำรชลประทำนไดมอยจ ำกด โดยเฉพำะในชวงฤดหนำวซงพนฤดมรสมไปแลว แตเปนฤดทพ นทประเทศไทยอยภำยใตอทธพลของมวลอำกำศเยนทเคลอนลงมำจำกตอนกลำงของทวป ท ำใหสภำพอำกำศอำกำศบนพ นทสงมควำมคลำยคลงกบพ นททอยในละตจดสงกวำสงผลใหเกษตรกรสำมำรถผลตพชเศรษฐกจทตำมปรกตไมสำมำรถผลตได อยำงเชนผกหรอผลไมเมองหนำว นบเปนชวงเวลำทเปดโอกำสใหเกษตรกรบนพ นทสงสำมำรถสรำงรำยไดอยำงส ำคญ เพยงแตกำรเพำะปลกในชวงดงกลำวจะถกจ ำกดดวยปรมำณน ำทจะใชเพอกำรผลต ซงปญหำน จะบรรเทำไดดวยกำรบรกำรจดกำรน ำทใชเพอกำรชลประทำนอยำงมประสทธภำพ ซงจะตองอำศยควำมตองกำรใชน ำของพชทเทยงตรงเปนพ นฐำน แตสถำนอตนยมวทยำบนพ นทสงทท ำกำรตรวจวดคำพำรำมเตอรตำงๆ ทจะใชในกำรค ำนวณตำมวธกำร FAO Penman-Monteith มอยนอยมำก ไมสำมำรถครอบคลมพ นทท งหมดได อนเปนอปสรรคส ำคญทจะค ำนวณปรมำณและอตรำกำรใชน ำของพช ตลอดจนวำงแผนกำรผลตพชใหสอดคลองกบปรมำณน ำทมอยจ ำกดไดMcMahon et al. (2016) ไดกลำวถงควำมเปนมำในกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยดวยวธกำร Penman-Montieth วำ Howard Penman ตพมพผลงำนในป 1948 โดยอธบำยวำ พลงงำนทเกยวของกบศกยกำรคำยระเหยประกอบดวย 2 สวน สวนแรกคอพลงงำนสทธทพ นทน นๆ ไดรบจำกดวงอำทตย และสวนทสองเปนผลสบเนองมำจำกกำรเคลอนไหวของกระแสอำกำศและควำมตำงระหวำงควำมดนไอน ำทผวของกำรระเหยและควำมดนไอน ำในอำกำศ ดวยขอจ ำกดทำงเทคโนโลยในเวลำน นท ำใหกำรวดพลงงำนจำกแสงอำทตยอยำงเทยงตรงท ำไดยำก Penman จงเสนอวธกำรประมำณคำน จำกกำรเปรยบเทยบชวโมงแสงของวนเทยบกบควำมยำววนทเปนไดตำมทฤษฎ เนองจำกกำรวดชวโมงแสงของวนเปนสงทท ำกำรบนทกทวไปในสถำนอตนยมวทยำของยคน น จำกคำชวโมงแสงของวนจะสำมำรถค ำนวณพลงงำนแสงอำทตยทพ นผวไดรบโดยตรง และยงบอกคำขดควำมคร มของเมฆซงสำมำรถใชค ำนวณคำพลงงำนแสงอำทตยทสะทอนจำกฐำนเมฆ ผลกำรค ำนวณใหคำทแมนย ำส ำหรบเปนคำเฉลยในรอบ 10 วน สมกำรตนแบบของ Penman คอ

𝐸𝑇 =∆𝑅𝑛 + 𝛾𝑓(𝑢)(𝑒𝑠−𝑒𝑎)

𝜑𝑣(∆+𝛾) (1)

โดย 𝐸𝑇: อตรำกำรคำยระเหยน ำ (ม.ม./วน)

∆ : คำควำมชนของกรำฟควำมดนไออมตว (กโลปำสคำล/องศำเซลเซยส) Rn : รงสดวงอำทตยสทธทผวทรงพมพช (เมกกะจล/ตำรำงเมตร/วน) f(u) : คอฟงกชนของควำมเรวลม (เมตร/วนำท) es : แรงดนไออมตว (กโลปำสคำล) ea : แรงดนไอน ำในบรรยำกำศ (กโลปำสคำล)

𝜑𝑣 : ควำมรอนแฝงของกำรกลำยเปนไอ (จล/กโลกรม)

𝛾 : Psychrometric constant (กโลปำสคำล/องศำเซลเซยส)

41

สมกำรน มสมมตฐำนวำสภำพของพชพรรณทปกคลมพ นดนคอหญำตดส นและมปรมำณน ำไมจ ำกด หรอกลำวอกนยหนงคอเปนกำรค ำนวณอตรำกำรคำยและระเหยน ำสงสดของพช ตอมำในป 1965 Monteith ไดปรบปรงสมกำร Penman ดวยกำรเพมเทอมของกำรถำยเทควำมรอนในดน (Soil heat flux) เทอมของควำมเหนยวน ำทำงอำกำศพลศำสตรทเปนตวแทนของควำมยำกงำยในกำรทโมเลกลของน ำจะหลดจำกพ นผวสอำกำศ และเทอมของอทธพลของปำกใบทมตอกำรเคลอนทของโมเลกลน ำจำกผวใบสอำกำศ (stomata resistance) สมกำรทไดรบกำรปรบปรงน รจกกนในชอ Penman-Monteith Equation มรปสมกำรดงน

𝐸 =∆(𝑅𝑛− 𝐺) + 𝜌𝑎𝐶𝑝(𝑒𝑠−𝑒𝑎)𝑔𝑎

𝜑𝑣(∆+𝛾(1+𝑔𝑎𝑔𝑠

) (2)

โดย E : อตรำกำรคำยระเหยจรง (ม.ม./วน) ซงเทอมทเพมมำในสมกำรน ไดแก G : เทอมของกำรถำยเทควำมรอนในดน (เมกกะจล/ตำรำงเมตร/วน) ga : ควำมเหนยวน ำทำงอำกำศพลศำสตร (เมตร/วนำท) gs : เทอมควำมเหนยวน ำของปำกใบ (เมตร/วนำท)

𝜌𝑎 : ควำมหนำแนนของอำกำศเมอไมมไอน ำ (กโลกรม/ตำรำงเมตร)

𝐶𝑝: ควำมรอนจ ำเพำะของอำกำศทไมมไอน ำเมอก ำหนดใหอณหภมคงท (จลล/กโลกรม/เคลวน)

ตอมำ Allen et al. (1998) ไดอธบำยกระบวนกำรคำยระเหยวำเปนไปภำยใตหลกสมดลของพลงงำน โดยพลงงำนทตกกระทบพ นทผวกำรคำยระเหยจะตองเทำกบพลงงำนทสญเสยไปจำกพ นทผวกำรคำยระเหยในชวงเวลำเดยวกน และไดใหค ำจ ำกดควำมพชอำงอง (reference crop) เสยใหมวำคอ "พชซงสง 0.12 เมตร มแรงตำนทำงอำกำศพลศำสตรของพช (surface resistance) คงทเทำกบ 70 วนำท/เมตร และคำกำรสะทอนพลงงำน (albedo) เทำกบ 0.23" ท งยงไดดดแปลงสมกำร Penman-Monteith ใหมเปน

ET0 = 0.408∆(𝑅𝑛−𝐺)+𝛾

900

𝑇+273𝑈2(𝑒𝑠−𝑒𝑎)

∆+𝛾(1+0.34𝑈2) (3)

โดยเทอมทเพมมำคอ T : อณหภมเฉลยรำยวนวดทควำมสง 2 เมตร (องศำเซลเซยส) U2 : ควำมเรวลมทควำมสง 2 เมตร (เมตร/วนำท)

ดวยขอจ ำกดดำนขอมลดงกลำวจงไดมควำมพยำยำมทจะพฒนำสมกำร empirical ทใชเพยงขอมลซงมกำรตรวจวดในสถำนอตนยมทวไปข นทดแทน คำทมกจะไมมกำรตรวจวดในสมกำร (2) และ (3) และมผลอยำงมำกตอกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยคอคำพลงงำนแสงอำทตย ซง Hargreaves et al. (2003) ไดอธบำยถงพฒนำกำรในกำรแกปญหำดงกลำว โดยในป 1975 ภำยหลงจำกประมวลผลขอมลอตนยมวทยำเปรยบเทยบกบขอมลทบนทกจำก lysimeter เขำไดเสนอสมกำรส ำหรบใชค ำนวณศกยกำรคำยระเหยดงน

ET0 = 0.0075RsTF (4)

42

ET0 คอศกยกำรคำยระเหย และ Rs คอพลงงำนรวมจำกแสงอำทตยทพ นผวกำรระเหยไดรบ ท งสองตวแปรมหนวยเดยวกนเปนควำมลกของน ำทระเหย (ม.ม./วน) และ TF คอควำมแตกตำงระหวำงอณหภมสงสดและต ำสดในหนวยฟำเรนไฮท สมกำรเดยวกนน เมอวดอณหภมในหนวยเซลเซยสจะเขยนใหมไดเปน

ET0 = 0.0135Rs(TC + 17.8) (5) TC คอควำมแตกตำงของอณหภมในหนวยเซลเซยส

ในป 1977 Hargreaves ท ำกำรสรปเพมเตมวำ สำมำรถจะค ำนวณคำ Rs ไดจำกคำพลงงำนแสงอำทตยทเหนอช นบรรยำกำศ (Ra) และรอยละของชวโมงแสงตอควำมยำววน (S) ท ำนองเดยวกบสมกำร Angstom โดย Hargreaves เสนอรปแบบสมกำรใหมดงน

Rs = 0.0075RaS0.5 (6) กำรค ำนวณคำพลงงำนแสงอำทตยทเหนอช นบรรยำกำศและควำมยำววนท ำไดอยำงแมนย ำดวยหลกกำรทำงฟสกสดำรำศำสตร แตคำชวโมงแสงของวนยงคงเปนคำทมขอมลจ ำกดอย ในป 1982 Hargreaves และ Samani ไดท ำกำรวเครำะหขอมลอตนยมจำกหลำยประเทศและพบวำ S มควำมสมพนธกบคำควำมแตกตำงของอณหภมในรอบวนและไดเสนอสมกำร

𝑅s = 𝐾𝑅𝑆𝑅𝑎𝑇𝑅0.50 (7) ในสมกำรน TR คอผลตำงระหวำงอณหภมสงสดและต ำสด (เซลเซยส) ในรอบวนซงเปนคำทตรวจวดในสถำนอตนยมทวไป Krs คอสมประสทธทไดจำกกำรเปรยบเทยบสดสวนระหวำง Rs/Ra และผลตำงของอณหภม ในป 1985 Hargreaves และคณะ ไดเสนอรปของสมกำรทใชในกำรค ำนวณกำรใชน ำของพชอำงองซงเปนกำรรวมสมกำรท (4) และ (6) เขำดวยกนดงน

ET0 = 𝐶 Ra(TC + 17.8)TRh (8)

โดยก ำหนดให C มคำเทำกบ 0.0023 และ h มคำเทำกบ 0.5 กำรจะน ำวธกำร Hargreaves มำใชน นจ ำเปนตองมกำรสอบเทยบสมกำรเพอหำสมประสทธทเหมำะสมส ำหรบพ นททจะใชงำนกอน ในกำรศกษำน ไดท ำกำรสอบเทยบสมกำรโดยใชขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำ 4 แหงซงมทต งในจงหวดเชยงใหม เชยงรำยและนำน โดย 2 สถำนเปนสถำนในพ นทลม และ 2 สถำนเปนสถำนในพ นทสง จำกน นทดสอบน ำสมประสทธทไดจำกกำรสอบเทยบสมกำรกบสถำนในพ นทรำยมำทดลองท ำกำร Validation กบขอมลจำกสถำนในพ นทสง เพอจะประเมนควำมเปนไปไดทจะใชกระบวนกำรอยำงเดยวกนน ส ำหรบกำรค ำนวณหำศกยกำรคำยระเหยในพ นทสงอนๆ ตอไป

43

วธการศกษา 1. รวบรวมขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำอตโนมต 4 สถำน โดย 2 สถำนเปนสถำนทมทต งบนพ นทสงและอก 2 สถำนมทต งในพ นทลม ท งน ส ำหรบสถำนในพ นทลมไดเลอกสถำนทมทต งหำงไกลจำกชมชนขนำดใหญเพอขจดอทธพลของกจกรรมของมนษยทมตออณหภม ควำมเรวลม และปรมำณฝนละอองในอำกำศใหมำกทสดเทำทจะเปนได ต ำแหนงทต งและกำรกระจำยตวของสถำนอตนยมวทยำท ง 4 แหงมดงแสดงในภำพท 1

ภำพท 1 แสดงต ำแหนงทต งและกำรกระจำยตวของสถำนอตนยมวทยำ ทใชขอมลในกำรศกษำ

2. แยกขอมลในแตละปออกเปน 2 ชดตำมชวงฤดกำล โดยก ำหนดใหฤดมรสมเรมในเดอนพฤษภำคมและส นสดในเดอนตลำคม ชวงเวลำทเหลอของปเปนฤดแลง ท งน โดยต งสมมตฐำนตำมกำ รศกษำของ Shahidian et al. (2012) ทพบจำกกำรศกษำคำสหสมพนธระหวำงผลกำรค ำนวณจำกสมกำร FAO Penman-Montieth และสมกำร Hargreaves ในแคลฟอรเนยและโบลเวยวำ ในชวงฤดฝนคำสหสมพนธระหวำงท งสองสมกำรต ำกวำชวงฤดแลง ซงแสดงวำสภำพแวดลอมของสองฤดกำลทมคำควำมช นสมพทธและขดควำมคร มของเมฆตำงกน มผลตอกำรค ำนวณดวยสมกำร Hargreaves

44

3. ท ำกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยดวยวธกำร FAO Penman-Monthieth ดงสมกำรท (3) เพอใชเปนคำอำงอง โดยทขอมลทใชในกำรศกษำมฐำนเปนรำยวน ในกรณน ไดตดปจจยอนเนองมำจำกกำรถำยเทควำมรอนในดน (Soil heat flux, G) ออก เนองจำกกำรถำยเทควำมรอนในดนในรอบวนมกจะสมดลในตวเองและคดเปนสดสวนทนอยมำกเมอเทยบกบพลงงำนแสงอำทตย ซง Allen et al. (1998) เสนอวำในกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยเปนรำยวนถงรำย 10 วน สำมำรถก ำหนดใหเทอม G มคำเทำกบ 0 ได ประกอบกบบำงสถำนไมมกำรบนทกขอมลดงกลำว

4. ท ำกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยดวยวธ Hargreaves Delta Temperature ดงสมกำรท (8) โดยในช นตนใชคำสมประสทธเทำ C = 0.0023 และคำ Exponent h เทำกบ 0.5 5. ท ำกำรสอบเทยบคำสมประสทธในสมกำร Hargreaves Delta Temperature เพอใหไดคำศกยกำรคำยระเหยทใกลเคยงคำอำงองในสถำนเดยวทค ำนวณไดจำกสมกำร FAO Penman-Monteith มำกทสด โดยหำผลตำงของกำรค ำนวณท งสองวธกำร แลวหำคำ Root Mean Square Error (RMSE : ม.ม./วน) จำกน นใชฟงกชน solver ในโปรแกรมส ำเรจรป Microsft Excel หำคำสมประสทธ C ทท ำให RMSE มคำต ำทสด ทดสอบควำมเขำกนไดของขอมลท ง 2 ชดดวยกำรหำคำสมประสทธสหสมพนธ

6. ทดสอบน ำคำพำรำมเตอร C ทสอบเทยบไดดทสดจำกสถำนในทรำบลมมำใชกบสถำนบนพ นทสง และทดสอบควำมเขำกนไดดวยวธกำรหำคำสมประสทธสหสมพนธและ RMSE เพอประเมนควำมเปนไปไดในกำรน ำคำทไดจำกกำรสอบเทยบดวยชดขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำในพ นทลมมำใชในพ นทสง 7. ทดสอบน ำคำพำรำมเตอร C ทไดจำกสถำนในพ นทสงดวยกนไปใชยงอกสถำนหนง และทดสอบควำมเขำกนไดดวยวธหำคำสหสมพนธและ RMSE 8. เปรยบเทยบผลลพธระหวำงขอ 6 และขอ 7 เพอประเมนควำมเปนไปไดในกำรน ำคำทไดจำกกำรท ำกำรสอบเทยบดวยชดขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำในพ นทสงแหงหนงไปใชบนพ นทสงอนๆ หรอกำรน ำขอมลจำกสถำนในพ นทลมไปใชในพ นทสง

ผลการศกษาและวจารณ ขอมลทขอรบกำรสนบสนนจำกสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 (แมแตง) ครอบคลมระยะเวลำกำรเกบขอมลต งแตเดอนมกรำคม พ.ศ. 2555 ถง ธนวำคม 2559 เปนระยะเวลำ 5 ป ขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำในสถำนพฒนำทดนนำน ครอบคลมระยะเวลำกำรเกบขอมลต งแตเดอน กมภำพนธ 2553 ถงเดอนเมษำยน พ.ศ. 2560 ขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำในศนยเรยนรกำรพฒนำดนบนพ นทสง ครอบคลมระยะเวลำกำรเกบขอมลต งแตเดอนกนยำยน พ.ศ. 2557 ถงเดอน เมษำยน พ.ศ. 2560 และขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำในพ นทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงครอบคลมระยะเวลำกำรเกบขอมลต งแตเดอน กนยำยน พ.ศ. 2559 ถงเดอนสงหำคม พ.ศ. 2560 โดยในชดขอมลท งหมดเมอท ำกำรคดกรองคำพำรำมเตอรทผดปรกตเนองจำกควำมบกพรองของอปกรณตรวจวดออกแลว สำมำรถสรปคำพำรำมเตอรทมกำรใชงำนรวมกนและมอทธพลอยำงยงในกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยในวธกำร FAO Penman–Monteith และ Hargreaves Delta Temperature อนไดแกคำกำรรบพลงงำนแสงอำทตย อณหภมสงสด ต ำสดและเฉลย ไดดงน

45

พลงงานแสงอาทตย ในชวงฤดแลงคำกำรรบพลงงำนแสงอำทตยเฉลยรำยวนของท ง 4 สถำนจะอยระหวำง 13.184 เมกกะจล/ตำรำงเมตร/วน ทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง จงหวดเชยงรำย และ 17.254 เมกกะจล/ตำรำงเมตร/วน ทสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 (แมแตง) จงหวดเชยงใหม และในฤดฝนคำกำรรบพลงงำนแสงอำทตยเฉลยรำยวนจะอยระหวำง 13.735-17.316 เมกกะจล/ตำรำงเมตร/วน เปนทนำสงเกตวำคำพลงงำนแสงอำทตยของสถำนในพ นทลมดวยกนมควำมใกลเคยงกน เชนเดยวกบทขอมลของสถำนในพ นทสงกมควำมใกลเคยงกน โดยสถำนบนพ นทสงจะมคำทวดไดต ำกวำ ในกรณน เสรม (2560) ไดอธบำยวำมปจจย 2 ประกำรในช นบรรยำกำศใกลผวโลกททชวยดดกลนพลงงำนแสงอำทตย อนไดแกฝนละอองและไอน ำในบรรยำกำศ โดยในภำพรวมของภมภำคในภำคเหนอจะมคำควำมลกเชงแสงของฝนละอองเพมข นจำกเดอนมกรำคมไปสงสดในเดอนเมษำยน จำกน นจะคอยๆลดลงจนมคำนอยทสดในรอบปในเดอนธนวำคม สวนปรมำณไอน ำในช นบรรยำกำศจะมคำสงในชวงเดอนพฤษภำคมถงตลำคม และต ำในชวงเวลำทเหลอของป ซงสถำนบนพ นทสงท งสองจะพบสภำพททองฟำมเมฆปกคลมอยทวไปในชวงฤดฝนและมหมอกในเวลำเชำตลอดท งป ประกอบบรเวณรอบขำงจะมกำรเผำชวมวลเพอท ำไรในชวงฤดแลงเปนปรกต ท ำใหเกดฝนละอองจ ำนวนมำก อนนำจะเปนแหตใหวดคำพลงงำนแสงอำทตยเฉลยรำยวนไดต ำกวำสถำนในพ นทลม ในอกทำงหนงพบวำ คำพลงงำนแสงอำทตยเฉลยรำยวนทวดไดในแตละสถำนมควำมแตกตำงกนเพยงเลกนอยในระหวำงฤดฝนกบฤดแลง โดยทกสถำนมคำเฉลยรำยวนแตกตำงกนนอยวำ 1 เมกกะจล/ตำรำงเมตร/วน กำรแยกขอมลออกเปน 2 ฤด ฤดฝนและฤดแลงน น เปนไปโดยมสมมตฐำนวำ ในชวงฤดฝนทองฟำประเทศไทยมเมฆปกคลมมำก พลงงำนแสงอำทตยทตกกระทบพ นผวโลกจะถกดดซบโดยเมฆ ประกอบกบมควำมช นในบรรยำกำศสง ซงนำจะดดซบพลงงำนแสงอำทตยไวสวนหนงกอนทจะกระทบผวโลก ตำงกบชวงฤดแลงซงทองฟำโปรงและมควำมช นในอำกำศต ำกวำ เสรม (2560) ดงไดอธบำยแลวขำงบน ซงในกรณน พบวำไมเปนไปตำมสมมตฐำนน น อยำงไรกตำม Matuszko (2012) ไดท ำกำรศกษำควำมสมพนธระหวำงพลงงำนแสงอำทตยและขดควำมคร มตลอดจนประเภทของเมฆและมขอสรปวำ ขดควำมคร มของเมฆมผลตอพลงงำนแสงอำทตยในท ง 2 ทำง คออำจลดทอนพลงงำนแสงอำทตยทผำนช นบรรยำกำศลงมำยงผวโลกดวยกำรดดซบพลงงำนดงกลำวแลวขำงตน หรออำจจะท ำใหผวดนไดรบพลงงำนมำกข นจำกกำรสะทอนพลงงำนจำกฐำนเมฆกได ท งน ข นกบเงอนไขของประเภทของเมฆและขดควำมคร มของเมฆ โดยในกำรศกษำน วดควำมเขมของพลงงำนไดมำกทสดเมอทองฟำมเมฆปกคลมบำงสวน (3/8-6/8) โดยเมฆทปรำกฏเปนเมฆทกอตวในแนวต ง ซงมกจะพบในฤดฝน อนเปนเหตใหคำเฉลยของพลงงำนแสงอำทตยรำยวนในแตละสถำนไมแตกตำงกนในระหวำงฤดฝนและฤดแลง

อณหภม อณหภมเฉลยรำยวนในชวงฤดแลงมคำอยระหวำง 17.3 ทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลง จงหวดเชยงรำย ถง 24.7 เซลเซยส ทสถำนทดลองกำรใชน ำชลประทำนท 1 (แมแตง) จงหวดเชยงใหม ส ำหรบในฤดฝนมอณหภมเฉลยรำยวนอยในชวง 21.5 เซลเซยสทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง จงหวดเชยงรำย ถง 28.1 เซลเซยส ทสถำนทดลองกำรใชน ำชลประทำนท 1 (แมแตง) จงหวดเชยงใหม ขอมลอณหภมมกำรเกำะกลมกนในระหวำงในพ นทลมและพ นทสงท ำนองเดยวกบพลงงำนแสงอำทตย แสดงถงอทธพลของภมประเทศและระดบควำมสงทมตอสภำพภมอำกำศเฉพำะท

46

ผลการค านวณศกยการคายระเหยดวยวธ FAO Penman-Montieth ส ำหรบสถำนในพ นทลม ทสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 ในฤดแลงมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 3.1 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.830 ม.ม./วน และ ในฤดฝนมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 3.7 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.682 ม.ม./วน ทสถำนพฒนำทดนนำน ในฤดแลงมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 3.2 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.949 ม.ม./วน และในฤดฝนมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 3.4 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.962 ม.ม./วน ส ำหรบสถำนในพ นทสง ทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง ในฤดแลงมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 2.6 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.815 ม.ม./วน และในฤดฝนมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 2.7 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.809 ม.ม./วน ทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลง ในฤดแลงมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 2.5 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.8 46 ม.ม./วน และในฤดฝนมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 2.7 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.775 ม.ม./วน

ผลการค านวณศกยการคายระเหยดวยวธ Hargreaves โดยไมสอบเทยบสมการ ส ำหรบสถำนในพ นทลม ทสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 ในฤดแลงมศกยกำรคำยระเหยเฉลย

รำยวนเทำกบ 4.9 ม.ม. และมคำเบยงเบนมำตรฐำนเทำกบ 1.186 ม.ม./วน ในฤดฝนมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 5.0 ม.ม./วน โดยมคำเบยงเบนมำตรฐำนเทำกบ 0.828 ม.ม./วน ทสถำนพฒนำทดนนำน ในฤดแลงมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 4.2 ม.ม. โดยมคำเบยงเบนมำตรฐำนเทำกบ 1.077 ม.ม./วน ในฤดฝนมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 4.4 ม.ม. โดยมคำเบยงเบนมำตรฐำนเทำกบ 0.868 ม.ม./วน ส ำหรบสถำนในพ นทสง ทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง ในฤดแลงมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 3.5 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 1.095 ม.ม./วน และในฤดฝนมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 3.9 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.864 ม.ม./วน ทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลง ในฤดแลงมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 4.5 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 1.458 ม.ม./วน และในฤดฝนมศกยกำรคำยระเหยเฉลยรำยวนเทำกบ 5.0 ม.ม. โดยมคำควำมเบยงเบนมำตรฐำน 1.0 ม.ม./วน (ตำรำงท 1) ตวเลขท ง 4 ชดพบวำเมอใชคำสมประสทธทเสนอโดย Hargreaves (c = 0.0023) โดยไมมกำรสอบเทยบสมกำร จะใหผลลพธทมแนวโนมสงกวำวธกำร FAO Penman-Monteith ทเปนวธมำตรฐำน สอดคลองกบท Lima et al. (2013) พบจำกกำรเปรยบเทยบผลลพธกำรค ำนวณในท ำนองเดยวกนทประเทศบรำซล สวน Gavilan et al. (2006) ท ำกำรเปรยบเทยบกำรใชงำนสมกำร Hargreaves โดยไมสอบเทยบในสถำนทอยตดชำยฝงและสถำนทอยลกเขำมำในแผนดนใหญของประเทศสเปนซงมภมอำกำศแบบกงแหงแลง (semi-arid) และพบวำ ในสถำนทอยตดชำยฝงมแนวโนมทจะไดผลลพธกำรค ำนวณทต ำกวำสมกำร FAO Penman-Montieth สวนสถำนทอยลกเขำมำในแผนดนใหญมแนวโนมทจะใหผลลพธสงกวำ อยำงไรกตำมกำรศกษำในเขตกงแหงแลงเชนเดยวกนในประเทศอำฟรกำใตกลบพบวำ หำกท ำกำรค ำนวณดวยสมกำร Hargreaves โดยไมมกำรสอบเทยบสมกำร ผลกำรค ำนวณมแนวโนมจะใหคำศกยกำรคำยระเหยต ำกวำวธกำร FAO Penman – Montieth ในทกๆ เดอน (Moeletsi et al., 2013) ซงแสดงใหเหนวำ รปแบบด งเดมของสมกำร Hargreaves

47

ไมสำมำรถใชกำรไดดในกบทกสภำพแวดลอม และจ ำเปนตองมกำรสอบเทยบสมกำรกอนน ำไปใชงำนดงสมมตฐำนของกำรศกษำ เมอเปรยบเทยบควำมเขำกนไดของขอมลเปนรำยวน พบวำในฤดแลง RMSE ทสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 มคำ 1.8 ม.ม./วน ทสถำนพฒนำทดนนำนมคำ 1.2 ม.ม./วน ทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงมคำ 1.0 ม.ม./วน และทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงมคำ 2.1 ม.ม./วน สวนในฤดฝน RMSE ทสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1ม มคำ 1.4 ม.ม./วน ทสถำนพฒนำทดนนำนมคำ 1.2 ม.ม./วน ทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงมคำ 1.2 ม.ม./วน และทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงมคำ 2.4 ม.ม./วน

ตำรำงท 1 เปรยบเทยบผลกำรค ำนวณตำมวธกำร FAO Penman-Monteith และ Hargreaves Delta Temperature กอนกำรสอบเทยบสมกำร

พำรำมเตอร สถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำน

เชยงใหม

สถำนพฒนำทดนนำน

ศนยเรยนรกำรพฒนำทดนฯ

เชยงรำย

ศนยฯโครงกำรหลวงหวยแลง

เชยงรำย ฤดแลง วธการ Penman

เฉลย (ม.ม./วน) 3.1 3.4 2.6 2.5 คำเบยงเบนมำตรฐำน 0.83 0.962 0.815 0.846 วธการ Hargreaves เฉลย (ม.ม./วน) 4.9 4.2 3.5 4.5 คำเบยงเบนมำตรฐำน 1.186 1.077 1.095 1.458 RMSE 1.8 1.2 1.0 2.1 สหสมพนธ 0.811 0.766 0.921 0.941 ฤดฝน วธการ Penman

เฉลย (ม.ม./วน) 3.7 3.4 2.7 2.7 คำเบยงเบนมำตรฐำน 0.682 0.962 0.809 0.775 วธการ Hargreaves เฉลย (ม.ม./วน) 5.0 4.4 3.9 5.0 คำเบยงเบนมำตรฐำน 0.828 0.868 0.864 1.0 RMSE 1.4 1.2 1.2 2.4 สหสมพนธ 0.811 0.650 0.816 0.768

48

ผลการสอบเทยบสมการ พบวำคำสมประสทธทใหผลลพธดทสดลดลงจำก 0.0023 โดยทสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 ไดคำสมประสทธ 0.0015 และ 0.0017 ในฤดแลงและฤดฝนตำมล ำดบ โดยมคำ RMSE 0.4 ม.ม./วน เทำกนท งสองฤด ทสถำนพฒนำทดนนำนไดคำสมประสทธ 0.0018 เทำกนท งในฤดฝนและฤดแลง โดยมคำ RMSE 0.6 ม.ม./วน และ 0.7 ม.ม./วน ในฤดฝนและฤดแลงตำมล ำดบ ทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงไดคำสมประสทธ 0.0017 และ 0.0016 ในฤดฝนและฤดแลงตำมล ำดบ โดยมคำ RMSE 0.3 ม.ม./วน และ0.5 ม.ม./วน ทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงมคำสมประสทธต ำทสด คอ 0.0013 ในฤดแลง และ 0.0012 ในฤดฝน โดยมคำ RMSE 0.3 ม.ม./วน และ 0.5 ม.ม./วน เมอเปรยบเทยบคำ RMSE กอนและหลงกำรสอบเทยบสมกำรพบวำ ทสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 คำ RMSE ลดลงรอยละ 77 และ 71 ในฤดแลงและฤดฝน ทสถำนพฒนำทดนนำน คำ RMSE ลดลงรอยละ 50 และ 41 ในฤดแลงและฤดฝน ทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง คำ RMSE ลดลงรอยละ 58 และ 87 ในฤดแลงและฤดฝน ทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลง คำ RMSE ลดลงรอยละ 87 และ 76 ในฤดแลงและฤดฝน ซงแสดงใหเหนวำกำรสอบเทยบสมกำรใหผลเปนทนำพอใจและสำมำรถใชสมกำร Hargreaves ค ำนวณศกยกำรคำยระเหยไดใกลเคยงกบสมกำร FAO Penman–Montieth ในสถำนซงใชสอบเทยบสมกำรเอง คำสมประสทธสหสมพนธของขอมลท ง 2 ฤด อยในชวง 0.650 – 0.937 ซงยนยนวำผลกำรค ำนวณดวยวธ FAO Penman–Monteith และ Hargreaves ภำยหลงจำกสอบเทยบคำสมประสทธแลวมลกษณะกำรเพมข นและลดลงไปในท ำนองเดยวกนเปนรำยวนและมควำมสมพนธกนในระดบปำนกลำงถง

ตำรำงท 2 ผลกำรสอบเทยบสมกำร Hargreaves Delta Temperature เปรยบเทยบกบวธ Penman - Monteith

สถำนในพ นทลม สถำนในพ นทสง พำรำมเตอร สถำนศกษำกำรใช

น ำชลประทำน เชยงใหม

สถำนพฒนำทดนนำน

ศนยเรยนรกำรพฒนำทดนฯ

เชยงรำย

ศนยฯโครงกำรหลวงหวยแลง

เชยงรำย ฤดแลง สมประสทธ (c) 0.0015 0.0018 0.0017 0.0013 RMSE 0.4 0.6 0.3 0.3 สหสมพนธ 0.884 0.766 0.921 0.937 ฤดฝน สมประสทธ (c) 0.0017 0.0018 0.0016 0.0012 RMSE 0.4 0.7 0.5 0.5 สหสมพนธ 0.810 0.650 0.812 0.751

49

การทดสอบใชสมประสทธขามสถาน กำรน ำคำสมประสทธทไดจำกกำรสอบเทยบสมกำรในพ นทลมไปใชในพ นทสงพบวำ เมอน ำคำทไดจำกสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 ไปใชทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงโดยเปรยบเทยบกบกำรค ำนวณดวยสมกำร FAO Penman-Montieth ในฤดแลง ค ำนวณคำเฉลยศกยกำรคำยระเหยไดเทำกบ 2.6 ม.ม./วน RMSE เทำกบ 0.3 ม.ม./วน สวนในฤดฝนคำเฉลยศกยกำรคำยระเหยเทำกบ 2.8 ม.ม./วน RMSE เทำกบ 0.5 ม.ม./วน เมอน ำคำสมประสทธจำกสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 ไปใชยงศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลง ในฤดแลงค ำนวณคำเฉลยศกยกำรคำยระเหยไดเทำกบ 2.9 ม.ม./วน RMSE เพมข นเปน 0.5 ม.ม./วน ในฤดฝนค ำนวณคำเฉลยศกยกำรคำยระเหยไดเทำกบ 3.8 ม.ม./วน RMSE เพมข นเปน 1.1 ม.ม./วน เมอน ำคำสมประสทธทไดจำกสถำนพฒนำทดนนำนไปใชยงศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง ในฤดแลงค ำนวณคำเฉลยศกยกำรคำยระเหยไดเทำกบ 2.7 ม.ม./วน RMSE เทำกบ 0.3 ม.ม./วน ในฤดฝนค ำนวณคำเฉลยศกยกำรคำยระเหยไดเทำกบ 3.0 ม.ม./วน RMSE เทำกบ 0.5 ม.ม./วน

เมอน ำคำสมประสทธทไดจำกสถำนพฒนำทดนนำนไปใชยงศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลง ในฤดแลงค ำนวณคำเฉลยศกยกำรคำยระเหยไดทำกบ 3.5 ม.ม./วน RMSE เพมข นเปน 1.1 ม.ม./วน วนในฤดฝนค ำนวณคำเฉลยศกยกำรคำยระเหยไดเทำกบ 3.9 ม.ม./วน RMSE เพมข นเปน 1.3 ม.ม./วน ในทกกรณคำสมประสทธสหสมพนธไมมกำรเปลยนแปลงททศนยม 3 ต ำแหนง

ตำรำงท 3 วเครำะหผลกำรค ำนวณดวยวธ Hargreaves Delta Temperature เปรยบเทยบกบวธ FAO Penman-Monteith เมอน ำคำสมประสทธทไดจำกกำรสอบเทยบสมกำรดวยขอมลในพ นทลมไปใชในพ นทสง

พำรำมเตอรทำงสถต ทมำของสมประสทธ ศนยเรยนรกำรพฒนำทดนฯเชยงรำย

ศนยฯโครงกำรหลวงหวยแลง เชยงรำย

ฤดแลง ศนยศกษำกำรใชน ำชลประทำน เชยงใหม

เฉลย (ม.ม./วน) 2.6 2.9 ควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.807 0.938 RMSE (ม.ม./วน) 0.3 0.5 สมประสทธสหสมพนธ 0.921 0.941 ฤดฝน เฉลย (ม.ม./วน) 2.9 3.7 ควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.637 0.753 RMSE (ม.ม./วน) 0.5 0.8 สมประสทธสหสมพนธ

0.816 0.768

50

ตำรำงท 3 (ตอ) พำรำมเตอรทำงสถต ทมำของสมประสทธ ศนยเรยนรกำรพฒนำ

ทดนฯเชยงรำย ศนยฯโครงกำรหลวงหวย

แลง เชยงรำย ฤดแลง สถำนพฒนำทดนนำน เฉลย (ม.ม./วน) 2.7 3.5 ควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.845 1.121 RMSE (ม.ม./วน) 0.3 1.1 สมประสทธสหสมพนธ 0.921 0.941 ฤดฝน เฉลย (ม.ม./วน) 3.0 3.8 ควำมเบยงเบนมำตรฐำน 0.667 0.788 RMSE (ม.ม./วน) 0.5 1.3 สมประสทธสหสมพนธ 0.816 0.769

กำรทดสอบสลบสมประสทธทไดจำกกำรสอบเทยบสมกำรในสถำนบนพ นทสงดวยกนพบวำ เมอน ำสมประสทธจำกศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง ไปใชยงศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลง ในฤดแลงค ำนวณคำศกยกำรคำยระเหยเฉลยได 3.3 ม.ม./วน RMSE เทำกบ 0.9 ม.ม./วน ฤดฝนค ำนวณคำศกยกำรคำยระเหยเฉลยได 3.6 ม.ม./วน RMSE เทำกบ 1.0 ม.ม./วน และเมอน ำคำสมประสทธจำกศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงไปใชยงศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง ในฤดแลงค ำนวณคำศกยกำรคำยระเหยเฉลยได 1.9 ม.ม./วน RMSE เทำกบ 0.8 ม.ม./วน ฤดฝนค ำนวณคำศกยกำรคำยระเหยเฉลยได 2.7 ม.ม./วน RMSE เทำกบ 0.8 ม.ม./วน

ผลกำรค ำนวณแสดงใหเหนอทธพลของควำมแตกตำงของคำสมประสทธทดทสดส ำหรบแตละสถำนอยำงชดเจน โดยทสมประสทธทดทสดของชดขอมลจำกศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงอยในยำนเดยวกบคำสมประสทธทดทสดของชดขอมลจำกสถำนในพ นทลม กำรน ำสมประสทธจำกสถำนในพ นทลมมำใชในกำรค ำนวณจงไดผลลพธเปนทนำพอใจ โดยมคำ RMSE เทำเดมท งในชวงฤดแลงและฤดฝน ในขณะทผลลพธจำกกำรค ำนวณทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงมคำ RMSE เพมข น 0.2 ม.ม./วน ในฤดแลงและ 0.3 ม.ม./วน ในฤดฝน เมอน ำสมประสทธจำกสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 มำใช และเพมข น 0.8 ม.ม./วน ในท งสองฤดเมอในสมประสทธจำกสถำนพฒนำทดนนำนมำใช กำรสลบสมประสทธระหวำงสถำนบนพ นทสงดวยกนกใหผลไปในท ำนองเดยวกน

อยำงไรกตำมควำมแตกตำงน ไมมผลในทำงปฏบตในแงของกำรจดหำน ำและวำงแผนกำรใหน ำแกพช เนองจำกในกำรประเมนปรมำณควำมตองกำรน ำชลประทำนน น นอกจำกปจจยควำมตองกำรใชน ำของพชเองแลว ยงมปจจยเกยวกบควำมสญเสยในระบบสงน ำ (conveyance loss) อนเกดจำกกำรรวซมและควำมสญเสยเนองจำกประสทธภำพของกำรใหน ำแกพช (application loss) ซงจะแตกตำงกนไปตำมวธกำรใหน ำ และเมอรวมปจจยตำงๆ เขำดวยกนแลว ควำมตองกำรน ำชลประทำนอำจสงกวำควำมตองกำรน ำของพชไดถง 1 ทำตว (SCS, 1993) ซงในกำรจดหำน ำตนทนและวำงแผนใหน ำจะตองผนวกทกปจจยเขำมำท งหมด

51

เปนทนำสงเกตวำ สมประสทธทไดจำกกำรสอบเทยบสมกำรในสถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 สถำนพฒนำทดนนำนและศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงมคำใกลเคยงกน โดยมคำอยระหวำง 0.0015 – 0.0018 อนเปนเหตใหกำรน ำสมประสทธจำกสถำนในพ นทลมท ง 2 สถำนมำใชยงศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงไดผลลพธกำรค ำนวณทสอดคลองกน และมคำ RMSE อยในเกณฑทนำพอใจ ในขณะทสมประสทธทไดจำกกำรสอบเทยบทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงมคำแตกตำงออกไปคอ 0.0013 และ 0.0012 อนเปนเหตใหเมอน ำสมประสทธทไดจำกกำรสอบเทยบสมกำรในพ นทลมมำใช จงปรำกฏควำมคลำดเคลอนของผลกำรค ำนวณมำกกวำ อยำงไรกตำม โดยท ศนย เรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงมควำมแตกตำงของควำมสงจำกระดบน ำทะเลจำกสถำนในพ นทลมมำกกวำศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลง โดยศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงอยทระดบควำมสง 1200 เมตร ศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงอยทระดบควำมสง 540 เมตร สถำนศกษำกำรใชน ำชลประทำนท 1 อยทระดบควำมสง 355 เมตร และสถำนพฒนำทดนนำนอยทระดบควำมสง 255 เมตร แสดงวำผลกำรสอบเทยบสมกำรทไดคำสมประสทธแตกตำงกนอยภำยใตอทธพลของสภำพอำกำศเฉพำะท (micro-climate) มำกกวำควำมสงจำกระดบน ำทะเล ซงสอดคลองกบท Temesgen et al. (2005) ท ำกำรสอบเทยบสมกำรจำกสถำนอตนยมวทยำ 37 แหงในรฐแคลฟอรเนยสหรฐอเมรกำ และพบวำผลกำรสอบเทยบสมกำรจะแปรผนไปตำมสภำพภมอำกำศเฉพำะทโดยปจจยทมอทธพลคอปรมำณน ำฝนและควำมช นสมพทธ แตเมอเปรยบเทยบศกยกำรคำยระเหยระหวำงสองวธกำรและคำสมประสทธสหสมพนธแลว ผลลพธในแตละสถำนมควำมสอดคลองกนเปนอยำงด โดยมคำเฉลยของ RMSE อยท 0.65 ม.ม./วน และมคำเฉลยสมประสทธสหสมพนธอย 0.87

สรปและขอเสนอแนะ คำสมประสทธ 0.0023 ทเสนอโดย Hargreaves et al. ใหผลกำรค ำนวณทสงกวำคำทค ำนวณโดยวธ FAO Penman-Monteith ซงใชเปนวธกำรมำตรฐำนอำงองในกำรศกษำน และกำรสอบเทยบสมกำรสำมำรถลดคำควำมคลำดเคลอนน มำอยในอตรำทนำพอใจได โดยท ำใหคำ RMSE ของท ง 4 สถำนอยในยำน 0.3-0.7 ม.ม./วน โดยทผลกำรสอบเทยบสมกำรทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสง ใหคำสมประสทธทใกลเคยงกบสถำนในพ นทลม ดงน นจงสำมำรถน ำสมประสทธทไดจำกสถำนในพ นทลมท ง 2 แหงไปท ำกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยทศนยเรยนรกำรพฒนำทดนบนพ นทสงไดดวยวธ Hargreaves Delta Temperature โดยมควำมคลำดเคลอนจำกวธกำร FAO Penman-Monteith เพยงเลกนอยเทำน น ในขณะทผลกำรสอบเทยบสมกำรทศนยพฒนำโครงกำรหลวงหวยแลงใหคำสมประสทธทต ำกวำสถำนอนๆ ดงน นเมอน ำคำสมประสทธทไดจำกกำรสอบเทยบสมกำรในสถำนในพ นทลม ไปใชค ำนวณศกยกำรคำยระเหย จงไดคำทมแนวโนมสงกวำคำทไดจำกกำรค ำนวณดวยวธกำร FAO Penman-Monteith ผลกำรสลบคำสมประสทธระหวำงสถำนบนพ นทสงดวยกน เปนไปในท ำนองเดยวกน กลำวคอแมจะมควำมคลำดเคลอนเพมมำกข นเมอทดสอบโดยกำรค ำนวณคำ RMSE แตเมอพจำรณำควำมตองกำรน ำชลประทำนโดยเพมสมประสทธควำมสญเสยเนองจำกระบบสงน ำและควำมสญเสยเนองเนองจำกประสทธภำพของกำรใหน ำรวมดวยแลว ควำมคลำดเคลอนน มผลกระทบนอยมำกในแงของกำรจดหำน ำและบรหำรจดกำรระบบสงน ำ

52

กลำวโดยสรปแลว มควำมเปนไปไดทจะท ำกำรสอบเทยบสมกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยจำกสถำนอตนยมวทยำทมกำรตรวจวดพำรำมเตอรครบถวนส ำหรบกำรค ำนวณตำมวธ FAO Penman-Monteith เพอน ำไปใชท ำกำรค ำนวณในพ นทสงซงมกำรตรวจวดเพยงคำอณหภมสงสด -ต ำสด ดวยวธ Hargreaves Delta Temperature ได ส ำหรบกำรศกษำน ท ำในพ นทภำคเหนอตอนบนของประเทศไทย ซงมละตจดอยระหวำง 17 - 20 องศำเหนอ พบวำคำสมประสทธทเหมำะสมอยในชวง 0.0015 -0.0017 อยำงไรกตำมโดยทในวธกำรดงกลำวมกำรค ำนวณคำพลงงำนแสงอำทตยทเหนอช นบรรยำกำศเหนอพ นทศกษำซงจะผนแปรไปตำมต ำแหนงทต งทำงละตจดและชวงเวลำในรอบป ดงน นคำสมประสทธทไดในทน อำจไมเหมำะทจะน ำไปใชในพ นทอนๆ ทมทต งในละตจดต ำกวำ

กำรศกษำน ไดแสดงใหเหนวำ ส ำหรบภมอำกำศในพ นทลมและพ นทสงทำงภำคเหนอตอนบนของประเทศไทยสำมำรถใชวธกำร Hargreaves Delta Temperature ทดแทนวธกำร FAO Penman-Monteith ซงถกใชเปนวธกำรมำตรฐำนไดโดยมควำมนำเชอถอในระดบทนำพอใจ นกวำงแผนกำรใชทดนและวศวกรชลประทำนสำมำรถใชกำรสอบเทยบสมกำร Hargreaves Delta Temperature และน ำผลลพธมำใชกบขอมลจำกสถำนอตนยมวทยำในพ นทใกลเคยงทสด เพอท ำกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยไดละเอยดถงระดบรำยวน ท ำใหวำงแผนกำรใชทดน แผนกำรปลกพชและแผนกำรจดกำรน ำรวมกนไดอยำงมประสทธภำพ เปนกำรเพมพนประสทธภำพในกำรใชทรพยำกรทดนและน ำตำมศกยภำพทม และลดควำมเสยงทจะเกดควำมเสยหำยตอผลผลตพชเนองจำกกำรขำดน ำ และโดยทกำรค ำนวณคำพลงงำนแสงอำทตยทเหนอช นบรรยำกำศในรอบปส ำหรบละตจดตำงๆ ในรอบปสำมำรถท ำเพยงคร งเดยวและใชกำรไดตลอดไป สงผลใหกำรค ำนวณในสวนทเหลอเปนไปโดยงำยดงสมกำรท (8) ดงน น จงมควำมเปนไปไดทจะจดต งสถำนทท ำกำรวดเพยงขอมลอณหภมสงสดต ำสดรำยวนในพ นททตองกำรบรหำรจดกำรน ำชลประทำนอยำงเขมงวด ท ำกำรค ำนวณพลงงำนแสงอำทตย จำกน นบนทกขอมลอณหภมเพอใชในกำรค ำนวณศกยกำรคำยระเหยตอไปไดโดยใชเพยงเครองคดเลขหรอโทรศพทเคลอนทเทำน น

เอกสารอางอง

กรมชลประทำน 2554 คมอการหาปรมาณการใชน าของพชปรมาณการใชน าของพชอางอง และสมประสทธพช (ฉบบปรบปรง กรกฎำคม 2554) สวนกำรใชน ำชลประทำน ส ำนกอทกวทยำและบรหำรน ำ กรมชลประทำน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพฯ 130 หนำ.

เสรม จนทรฉำย 2560 รงสอาทตย ต ำรำประกอบกำรสอนวชำ 514 523 รงสอำทตย ภำควชำฟสกส คณะวทยำศำสตร มหำวทยำลยศลปำกร พมพคร งทสอง บ. เกษมพร นต งกรป จ ำกด นครปฐม

Allen, Richrd G. et al. 1998 Crop evapotranspiration - Guidelines for computing crop water requirement. FAO Irrigation and drainage paper 56: p.15

Almorox, J., and Grieser, J. (2015). Calibration of the Hargreaves–Samani method for the calculation of reference evapotranspiration in different Köppen climate classes . Hydrology Research. 47.2 2016: 521- 531

53

Condova, Mario et al. 2015. Evaluation of Penman -Monteith (FAO 56 PM) Method for Calculating Reference Evapotranspiration Using Limited Data. Mountain Research and Development. Vol 38 No 3: 230 – 239

Gavilán, P. et al. (2006). Regional calibration of Hargreaves equation for estimating reference ET in a semiarid environment. Agricultural Water Management. 81 (3): 257–281.

Hargreaves, George H., F. Asce and Richard G. Allen. 2003. History and Evaluation of Hargreaves Evapotranspiration Equation. Journal of Irrigation and Drainage Engineering. 129 (1) : 53 – 63

Heydari, Mohammad Medhi. 2014. Calibration of Hargreaves–Samani Equation for Estimating Reference Evapotranspiration in Semi-arid and Arid Regions. Achieve of Agronomy and Soil Science. Volume 60 2014 Issue 5: 657 – 713

Lima, José Romualdo de Sousa et al. 2013. Calibration of Hargreaves-Samani Equation for Estimating Reference Evapotranspiration in Sub-Humid Region of Brazil. Journal of Water Resource and Protection 2013, 5: 1-5

Matuszko, Dorata 2012. Influence of the Extent and Genera of Cloud Cover on Solar Radiation Intensity. International Journal of Climatology. 32: 2403-2414

McMahon, T. A., Finlayson, B. L. and Peel, M. C. 2016. Historical developments of models for estimating evaporation using standard meteorological data. Wiley Interdisciplinary Reviews: Water. 3 (6) : 788–818

Mendicino, Giuceppe and Alfonso Senatore 2013. Regionalization of the Hargreaves Coefficient forthe Assessment of Distributed Reference Evapotranspiration in Southern Italy. J. Irrg. Drain Eng. 2013 139: 394-362

Moeletsi et al. 2013. Comparison of the Hargreaves and Samani equation and the Thornthwaite equation for estimating dekadal evapotranspiration in the Free State Province, South Africa. Physics and Chemistry of the Earth. 66 (2013): 4–15

Ravazzani, G. et al. 2012. Modified Hargreaves-Samani Equation for the Assessment of Reference Evapotranspiration in Alpine River Basins. Journal of Irrigation and Drainage Engineering. 138 (7): 592–599

Shahidian, S. et al. 2012. Parametric calibration of the Hargreaves-Samani equation for use at new locations. Hydrological Processes 27 (4) : 605–616

54

Subburayan et al. 2011 Modified Hargreaves Equation for Estimation of ET0 in a Hot and Humid Location in Tamilnadu State, India. International Journal of Engineering Science and Technology. Vol. 3 No. 1 Jan 2011: 592-600

SCS 1993. Irrigation Water Requirement. Soil Conservation Service Part 623 National Engineering Handbook. p. 283

Temesgen, B. et al. 2005. Comparison of Some Reference Evapotranspiration Equations for California. Journal of Irrigation and Drainage Engineering. 131(1): 73–84.

Trajkovik, Slavisa 2007. Hargreaves VS Penman-Monteith under Humid Condition. Journal of Irrigation and Drainage Engineering. Volume 133 Issue 1 - February 2007 DOI: 10.1061/(ASCE)0733-9437(2007)133:1(38)

Xu, Junzeng et al. 2013. Evaluation and calibration of simple methods for daily reference evapotranspiration estimation in humid East China. Archives of Agronomy and Soil Science. Vol. 59, No. 6, June 2013: 845–858

การเผยแพรผลงาน ส านกงานพฒนาทดนเขต 6

55

ตอนท 3 การรบรองผลงาน 1. ค ารบรองของผขอประเมน

ขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนเปนความจรงทกประการ

(ลงชอ) .............................................................. (นายกานต ไตรโสภณ.)

(ต าแหนง) นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ (วนท) ...........................................................

2.ค ารบรองของผรวมจดท าผลงาน (กรณเปนผลงานรวมกนหลายคน)

ขอรบรองวาสดสวนหรอลกษณะงานในการด าเนนการของ นายกานต ไตรโสภณ ทเสนอไวขางตน ถกตองตรงความเปนจรงทกประการ

เรองท 1 การสรางกราฟหนงหนวยน าทาจากลมน าขนาดเลกทมความลาดชนสงซงปลกพชไรและยางพารา

(ลงชอ) (นางสาวเกสร จ าปา)

(ต าแหนง) นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ (วนท) ................................................................

3. ค ารบรองของผบงคบบญชา (ผบงคบบญชาทควบคมดแลการปฏบตงาน) ไดตรวจสอบผลงานของ นายกานต ไตรโสภณ ทเสนอใหประเมนแลว เหนวาถกตองตรงความเปน

จรงทกประการ ความเหนอนๆ (ถาม) ....................................................................................................... (ลงชอ) ...........................................................................

(นายถาวร มชย) (ต าแหนง) ผอ านวยการส านกงานพฒนาทดนเขต 6

(วนท) .................................................................

56

ตอนท 3 การรบรองผลงาน 4. ค ารบรองของผบงคบบญชาเหนอข นไป ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………..

(ลงชอ) .............................................................. (...........................................................)

(ต าแหนง) ........................................................... (วนท) .................................................................... 5.ค ารบรองของปลดกระทรวง (กรณขอประเมนระดบเชยวชาญข นไป)

(ลงชอ) .............................................................. (...........................................................)

(ต ำแหนง) ........................................................... (วนท) ..............................................................

หมายเหต : 1.) กรณเปนผลงานรวมกน ผจดท าผลงานทกคนจะตองลงชอในค ารบรองและเมอไดลงชอรบรองและสงเพอพจารณาประเมนแลว จะเปลยนแปลงแกไขไมได

2.) หากพสจนไดวามผรวมงานรายใดไดใหค ารบรองทไมถกตองตรงตามความเปนจรง โดยมเจตนาชวยเหลอผขอประเมนผน น ผขอประเมนอาจถกลงโทษทางวนยตามควรแกกรณ