PRESTAKUNTZA-IKASTAROA

BAKUNen estilo-liburua

00- AURKIBIDEA

1. IKASGAIA: BIBLIOGRAFIA ETA BESTE BALIABIDE BATZUK

2. IKASGAIA: EUSKALTZAINDIAREN ARAUAK (LABURTUTA ETA OSATUTA)3. IKASGAIA: ERLATIBOA (I)

4. IKASGAIA:

Erlatiboa (II): murriztaileak eta azalpenezkoak.

Ehunekoak

Hiztegi Batua: Nola erabili.

Zenbait hitz: konpromiso; immunitate; film; erantzukizun; bizi/bizitza/bizimodu; osasuntsu/osasungarri; kutsatzaile/kutsagarri, hilgarri/hilkor; baikor/positibo; froga/proba; bereizi; ekoitzi.

Kalko okerrak: DESBERDIN

(zenbait/hainbat)

-ra bideratu/zuzendu

kasuan

bezala(ko), gisa(ko)

-ekin amaitu

5. IKASGAIA:

Erlatiboa: erlatibo-kateak eta definizioak.

Hiztegi Batua: matematiko/matematikari, politiko/politikari, kritiko/kritikari, zientifiko/zientzialari, parlamentario/parlamentari, diplomatiko/diplomazialari, mediko/mediku, tekniko/teknikari, mekaniko/mekanikari, *senadore(senatari.

-z moduzko perpausa (+ -larik)

Zenbait kalko oker: ospatu, luzatu, aurrekontu parte-hartzaileak (parte-hartzezkoak), zentzu horretan (alde horretatik), bere aldetik (berriz), edozein kasutan (nolanahi ere), -ra deitu, oraindik orain, bitartean (berriz).

6. IKASGAIA:

Hiztegi Batua: Hitzak: udal/udaletxe /udalerri; irakurmen /irakurketa/irakurraldi;

estutasun; mende/menpe, mendekotasun; pixka; nondik norakoak; zer-nolako; hala-hola; batez beste; behin-behineko, behin betiko; jarduera; auto; trafiko/zirkulazio; konfiantza.

Aditz-erregimenak: erreparatu, begiratu, behatu, heldu, eutsi, eraso, jarraitu, antzeman, dantzatu, jolastu, jokatu, borrokatu, lehiatu, existitu.

Erakusleak: katafora (hauek) / anafora (horiek, haiek),

(honako) hau,

*guzti hori ( hori guztia

horretaz/hortaz

Erabilera okerrak: dagokionez; berriz/ordea; nahiko/nahikoa, -ak dira / -ta daude; neurtu; -takoa/-a; pisatu/neurtu; beranduago/geroago; -n inguruan/-i buruz; saihestu/ekidin; ahalbidetu.

7. IKASGAIA:

Hitz elkartuak (I): beti marratxoz idaztekoak; EIMAko salbuespenak.

Hiztegi Batua: *esklabu ( esklabo; boto; ijito; pauso; urrats; aurrerapauso; parasito; segundo; likido; koadro; metro koadro; abortu; apustu; titulu; gradu; minutu; partidu (politiko) (h. alderdi), partidu (h. partida); sarjentu; kuartel; aintzira; hazkuntza (animalien, landareen hazkuntza) hazkundea (biztanleriaren hazkundea); azkenaldian (ltimamente) azken aldian (la ltima vez)

Erabilera okerrak: constituir (osatu/izan), representar (ordezkatu/izan), diverso (*anitza), suponer (*suposatu), lo que equivale a edo el equivalente a (*baliokidea( parekoa, hau da)

Beste kontu batzuk: 5 euroko kafea / 5 euroren kafea; zenbaten aldea; batzuk/batzuek; *batetan, *batzutan; zeintzuk, nortzuk; zer/zein; harridurazko perpausak; -tzat/-tzako (-i buruz, -i buruzko); -ago(a)/-en(a); gehiago / bestebatzuk; zenbat eta -ago; gero eta -ago; baino + -ago; ahalik eta; *gehiegi, *-egi (oso, asko); *nagusiena.

8. IKASGAIA:

Hitz elkartuak (II): beti bereiz, beti loturik, aurrizki eta atzizkiak.

Hiztegi Batua: berotegi(-)efektu; inauteri; itsaslaster; gustura, gustuko; h. ikertzaile; h. espiritu; kontuan hartu; tragedia; original; kolpatu kolpekatu; *ziurrenik, ziur asko.

Kalko Okerrak: pasar por, desdehasta (pasando por)Beste kontu batzuk: batetik bestetik; bestetik bestalde; bigarren bigarrenez bigarrenik; berria beste bat; siglak; banatzaileak; bera/berdina/ -a bera.9. IKASGAIA:Hitz elkartuak (III): marratxoz edo loturik, -a itsatsiaz amaituak, berrelkarketa.

Hiztegi Batua: Ongi etorri ongietorri; irudikatu/adierazi; departamentu departamendu; bakterio; substantzia; ministerio; ospitale, erietxe; *derrigorrez ( derrigorrean (derrigorrezko ( h. nahitaezko); berretura; biderketa; h. basamortu; deuseztatu; dinosauro; distira; h. betiko; paisaia, masaje, erreportaje, portzentaje (h. ehuneko), sabotaje; lelo lema; h. biribil; h. nahasi; h. sinetsi; *merkatal ( merkataritza- , *nekazal ( nekazaritza-.

Trakeskeriak: Valorar (balioetsi, aztertu, aintzat hartu, balioztatu, zenbatetsi, estimatu, kalkulatu, baloratu); establecer (sortu, finkatu, izan, ireki); *-ren aurrean; kontzesiboak (nahiz eta dena den); aitzitik hala ere, alabaina.

Hitzen ordena: anbiguo uzteko, ordena aldatu.

10. IKASGAIA:

Mendeko perpaus okerrak: Helburu ez diren helburuzkoak,

Kausa eta azalpena (-lako bait-)

Baldintza ez diren baldintzak

Denbora adierazten ez duten denborazkoak

Ahalera (epistemikoa / ez epistemikoa)

Hipotesi gehiegi

Hiztegia: jardun, jarduera; *amankomun ( komun (ezaugarri komunak, guztien ezaugarriak); andere (Iparraldekoa denez, hobeto andre); aurrealde edo aurreko alde, atzealde edo atzeko alde, kanpoalde edo kanpoko alde; zenbatgarren, batgarren, bosgarren; bospasei, lauzpabost;*erasotu ( eraso (beti NORI).

Kalkoak: *X izenez ezagutua (deritzo, esaten zaio, izenekoa); *hori gutxi balitz (hori gutxi balitz bezala, horrez gainera).

Beste: haren/bere/beraren; bakarrik / soilik / baino ez / besterik ez

11. IKASGAIA:

Nominalizazioa

Hiztegia: *peaje ( 1.- bidesari. 2.- ordainsari; bozeramaile; jole ( h. jotzaile; campus; curriculum; diziplina; dizipulu; lezio (ikasgai, ikasbide); ehunka; erreferendum/referendum; fraide; moja; monje (Heg. Zah.); anbulatorio; monasterio; laborategi; gainerako; hieroglifiko; kartzela; janzkera; *orokorrean ( oro har, orokorki; anai-arrebak; aitona-amonak; birramona, birraitona.

Kalkoak: perifasiak (ekin, hasiera eman, amaiera eman, garaipena lortu, porrota jaso, aurrera eraman, adostasunera heldu, adostu, -rekin amaitu); gauzatu; -rekin jarraitu.

Beste kontu batzuk: iraunkor/ jasangarri.

12. IKASGAIA:

Instrumentala eta Inesiboa: *-etaz; noiz -z eta noiz -n; noiz mugatua eta noiz mugagabea (+ hizkuntzak jakin).

Hiztegi Batua: ganbara ganbera; antidoto; abortu; abstraktu; subjektu; subjektibo; objektu; objektibo; absurdu; adiskidantza; administrari administratzaile; biolin; h. albaitari; tailer ( h. lantegi (edo fabrika); batik bat; bat-batean; tetanos; diabetes; boluntario; funtzionario; boluntario; unibertsitario; notario; xanpain; h. tximino; txindurri, inurri; ukrainar; britainiar; ontzi; anitz askotariko; h. desira; jogurt.

Kalkoak: eskaini/eman; eman/gertatu; burutu; gonbidatu; aurreikusi; kasuan; eskatzen du; garatu; ekin.

EREren erabilera

Beste kontu batzuk: edo/ala; edo/eta; eta/edo ala edota?; eta abar; barra; kostatu (NORI); balio (sing./pl.); ordaindu (pl.).13. IKASGAIA:

Argitasuna I

Hiztegia: bikote bikotekide; *trafiko-seinaleak, *zirkulazio-seinaleak ( bide-seinaleak; h. sinetsi, sinesmen; *langabetu ( langabe; *zaletu (izena) ( zale (zaletu aditza ongi); ukitu; ukuilu; minutu; segundo; pneumatiko; pneumonia.

Kalkoak: Aipatu/aipatutako; *arreta deitu ( atentzioa eman, nabarmendu

Beste: asko/luze/handia/altua; -a/bat; bestea(k) / beste bat(zuk); *egin asmoz ( egiteko asmoz.

14. IKASGAIA:

Argitasuna II

Hiztegia: nonahi, non-nahi; ingurugiro ( h. ingurumen; garapen iraunkor; aire girotu; terdi / eta erdi; sobera; eskuin; horretaz ( hortaz; xarmagarri; norabide ( noranzko.

Kalkoak: berreskuratu, garrantzitsu eta berezi.

Beste: dena/guztia; gaurkoan/gaur; -a itsatsia.

15. IKASGAIA:

Argitasuna II

Hiztegia: astebete; istant; zirku; zirkulu; zine ( h. zinema; azkazal (h. azazkal; *hatzamar ( atzamar ( h. atzapar; urgente; ur-jauzi; *watio ( watt; whiski; arropa; hitzeman; arrautza; ordena; heriotza; jaiotza; piztia; farmazia; tximinia; pobrezia; gizateria (baina gizadi); xantaia; ontziteria; hotzeri.

Kalkoak: baldintza hitza; zentzu hitza; zentzu horretan ( alde horretatik.

Beste: pasiboa; zertan + behar; presente historikoa; ahal dezan ( ahal izan dezan; ahal izateko ( -tzeko; eta gero.

16. IKASGAIA:

Laburdurak eta neurri-izenak

Hiztegia: xarmant; xarmagarri; sumatu; robot; radar; sufritu; oraindik orain (orain dela gutxi) oraindik; *aintzina ( antzina (aspaldi) aitzin (aurre); orkestra; krokodilo; bonbilla; pasillo (h. korridore); pastilla; billete; tortilla; patruila; zapatila ( h. txapin; pantaila; *kaxoi ( tiradera; gortina (h. errezel; estatitistika; ez-organiko (baina ezjakin); *kamaleoi ( kameleoi; *kare harri ( kareharri; *kontraerreforma ( kontrarreforma; *autoerretratu ( autorretratu; *liseriketa ( digestio; *lamia ( lamina; *pentsakera ( pentsaera; *ibilkera ( ibilera; *osakera ( osaera.

Kalkoak: bikoitza; jasan; kalkulatzen da; mantendu; mantenimendu; horrela, gauzak horrela.

Beste: inpertsonalak; -tik jakinarazi; noiz arte / noraino; nondik/non; non zehar.

17. IKASGAIA:

Puntuazioa I: komaren hasiera.Hiztegia: etxekoandre; sakela; tras- ( trans- (transatlantiko); *humil ( umil; humore (medikuntza) umore; *armonia ( harmonia; *hurakan ( urakan; *hospital ( ospitale; ar har (ar: emea ez dena; har: 1-animalia, 2-hartu); unean-unean, unean uneko; tokian-tokian, tokian tokiko; otarre; sasi (lotuta): sasikume, sasieskola, sasimediku, sasijakitun

Kalkoak: imajinatu eta irudikatu, *-ekin konparatuta ( -en aldean.

Beste: ote; -en ondorioz, beraz, hortaz, horrenbestez.

18. IKASGAIA:

Puntuazioa II: komaren jarraipena

Hiztegia: bertsu, mespretxatu, material, motor, mota, badaezpada, gutxi gorabehera, nahitaez / nahi eta nahi ez, lehenbailehen

Kalkoak: islatu; aurkitu, kokatu ( egon;

Beste: baino gehiago, -tik gora, bainoago; barne, barnean; jokatu, jolastu

19. IKASGAIA:

Puntuazioa III: komaren jarraipena.

Hiztegia: bakailao; baratze; moja, baina monje; imio; kamera; gainbehera gain behera; nora ezean noraezean; beharbada behar bada; azkenaldi azken aldi; nahigabe nahi gabe.

Kalkoak: papera jokatu; pertsonalki/pertsonalizatu; planteatu; probabilitate/aukera.

Beste: -ki, baliatu.

20. IKASGAIA:

Puntuazioa IV: koma ez diren gainerako zeinuak.

Hiztegia: nolaz ( h. nola; merkatu; maitekor; hazkunde hazkuntza; *hilkortasun-tasa ( heriotza-tasa.

Kalko okerrak: puntual; suertatu; suposatu; ulertuko da.

Beste kontu batzuk: ez jan tartekorik; graduatzaileen kokapena (oso, erabat); bihurtu.21. IKASGAIA:

-garri eta -kor atzizkiak

Kalko okerrak: perpausa egokiago, izena edo beste ezer baino.

Beste kontu batzuk: dela medio; nahi izan eta hobe izan; -lako/-n esperantza; deklinabide-marka bereziak behar dituzten aditzak; egiaztatu-la; partitiboa; -n baino/bezain/bezala/adina; bailitzan eta bailuen; hain-la.

22. IKASGAIA:

Noren/nongo eta norentzat/zertarako

Hiztegia: marmelada; hereje ( h. heretiko; gonbit; kanoi; kanabera; polizia-etxe (edo komisaria).

Kalko okerrak: zentratu; luzatu/iraun; alcance; menderatu; ezagutu/jakin; adostasunera iritsi; argi berdea eman; gertutik jarraitu; irakurketa egin; sinesgarritasuna galdu.

Beste kontu batzuk: Honezkero/dagoeneko; osoa/guztia; -ko/-tar; norberaren, norberak, nork bere, bakoitzak bere; izan ezik / ez ezik ere; dozenaka; maila, esparru, arlo, alor, mundu; -tzeko eskatu, -tzea proposatu; hamarkadak; kopuru/kantitate.

23. IKASGAIA: ERDAL FORMULAK EUSKARAZ

Baldintzazkoak 1- A condicin de ( *-ren baldintzapean

2- A peticin de ( *-ren eskariz

3- En el supuesto de ( *-ren suposamenduan

4- En su defecto

Kausazkoak

5- "A causa de" ( *-ren kausaz

6- Con el argumento de ( *-ren argudioarekin

7- Con motivo de ( *-ren kariaz

8- Con ocasin de ( *-ren abagunearekin

9- En virtud de

Helburuzkoak

10- A efectos de ( *-ren ondorioetarako

11- Al objeto de ( *-ren helburuarekin

12- Con el deseo de ( *-ren nahiarekin

13- Con el objeto de ( *-ren helburuarekin

14- Con la voluntad de ( *-ren borondatearekin

15- Con vistas a ( *-i begira

16- "En aplicacin de ( *-ren aplikazioan

17- En cumplimiento de

18- En evitacin de

19- En orden a

20- Para conocimiento de

21- Para su posterior

Kontzesiboak 22- A riesgo / Con el peligro de ( *-ren arriskuarekin

23- Con la dificultad de ( *-ren zailtasunarekin

24- Sin perjuicio de ( *-ren kaltetan / kalterik gabe

Moduzkoak

25- Con arreglo a

26- Con carcter de urgencia /con carcter forzoso/general/oficial/prioritario

27- Con inclusin de

28- De conformidad con

Denborazkoak

29- A raz de

30- Con anterioridad/posterioridad a

31- Con carcter mensual/anual

32- Con carcter previo a

33- Con carcter temporal

34- Previa audiencia/presentacin/ autorizacin/ deliberacin

1. IKASGAIA: ZENBAIT DATU JAKINGARRI. BIBLIOGRAFIA ETA BESTE BALIABIDE BATZUK

Horiz markatuta daudenak euskarri informatikoan ere baditugu. Inork nahi izanez gero, eskatu eta bidaliko dizkizuegu.

Berdez markatutakoak, berriz, guk lanean etengabe erabiltzen ditugunak dira.

ESTILOA

1.- ALBERDI, X.; SARASOLA, I.: Euskal estilo libururantz: gramatika, estiloa eta hiztegia, EHUren Argitalpen Zerbitzua, 2001

2.- ARRIETA, A. eta beste: Galdezka: euskarazko zalantzei erantzunez, HAEE/IVAP, 20033.- EIZAGIRRE, J. eta beste: Argiro: idazteko proposamenak eta ariketak, HAEE/IVAP, 19974.- GARZIA GARMENDIA, J.: Joskera lantegi, HAEE/IVAP, 19975.- GARZIA GARMENDIA, J.: Kalko okerrak. Ikasmaterialen aholku Batzordea. Estilo-liburuaren bigarren atala, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, 20056.- SARASOLA, I.: Euskara batuaren ajeak, Alberdania, 19987.- ZENBAIT EGILE: Egunkariaren estilo liburua, Egunkaria, 2001

8.- ZENBAIT EGILE: Berria. Estilo liburua, Berria, 2006

9.- ZENBAIT EGILE: IVAPeko Estilo liburua, HAEE, 200510.- ZENBAIT EGILE: Zalantza-dantza, HAEE, 200011.- ZUBIMENDI, J.R.: Ortotipografia, Ikasmaterialen aholku Batzordea. Estilo-liburuaren hirugarren atala, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, 2004. EIMArako lanak egiteko, ezinbestekoa.HIZTEGIAK

1.- Elhuyar hiztegia (Interneten ere bai). OSO ERABILGARRIA2.- Euskalterm hiztegia, INTERNETEN (www1.euskadi.net/euskalterm/indice_e.htm). OSO ERABILGARRIA (erakundeen izenak, terminologia teknikoa, siglak Denetarik)3.- Euskal hiztegia, Ibon Sarasolarena, Kutxa, 1996 (euskara-euskara hiztegia da, eta euskal tradizioko adibideak dakartza. Oraintxe berrargitaratu da, eguneratuta)4.- Zehazki, Ibon Sarasolarena, Alberdania, 2005 (gaztelania-euskara hiztegia da, eta adibideak ere badakartza)5.- Zientzia hiztegia, INTERNETEN: Zientzia.net (www.zientzia.net/hiztegia/index.asp). OSO ERABILGARRIA (euskara-gaztelania nahiz gaztelania-euskara, eta definizioak)6.- Sinonimoen hiztegia: antonimoduna7.- Hiztegi Batua (Interneten ere bai), EUSKALTZAINDIA. OSO ERABILGARRIA8.- Orotariko Euskal Hiztegia / Diccionario General Vasco, Koldo Mitxelena eta Ibon Sarasolarena.

9.- Sinonimoen kutxa: sinonimo eta antonimoen hiztegia, Elhuyar, 2003

10.- Sinonimoen hiztegia, UZEIrena, Elkarlanean, 1999

11.- DRAE, Diccionario de la Real Academia Espaola de la Lengua (gaztelaniazko hitzaren esanahia jakiteko). Interneten ere badago.

12.- EUSKALBAR izeneko oso tresna interesgarria ere badago Interneten. Firefox nabigatzailearen gainean dabil eta hiztegi hauetan egiten du kontsulta, aldi berean: Euskalterm, Elhuyar eta 3000 Hiztegia. Eta barran bertan daude Hiztegi Batua, Harluxet, ZT Corpusa, Itzul, Mokoroa, Eurovoc

IZENDEGIAK

1.- Euskaltzaindiaren webguneko izendegia : pertsona-izenak, deiturak eta leku-izenak.

2.- IVAPen webgunea (IZO)3.- Onomastika. Ikasmaterialen aholku Batzordea. Estilo-liburuaren hirugarren atala, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, 2005 (OSO ERABILGARRIA, eta EIMArako lanak egiteko ezinbestekoa. Mota guztietako izen bereziak ikasmaterialetan nola itzuli behar diren azaltzen du: pertsona-izenak, leku-izenak, hitzarmenak, erakundeak)GRAMATIKA

1- Euskal Gramatika Lehen Urratsak, Euskaltzaindia

2- Zubiri, I; Zubiri, E.: Euskal Gramatika osoa, Didaktiker, Bilbo, 2000

WEBGUNEAK

1.- Euskaltzaindiaren webgunea (arauak, Hiztegi Batua, izendegia, Jagonet)2.- IVAPen webgunea (www.ivap.euskadi.net/r61-2362/eu). Atalak: Itzultzaile Zerbitzu Ofiziala (IZO), Administrazioko hizkera, Duda-muda kontsulta-zerbitzua). IZO atala oso erabilgarria da guretzat: erakundeen izendegia, toponimia (kaleen izenak), legeria euskaraz

3.- Terminologia: Euskalterm

4.- Zientzia hiztegia: Zientzia.net (www.zientzia.net/hiztegia/index.asp)

5.- RAEren webgunea

6.- Erabili.com (hiztegiak, fonoteka, liburutegia, berriak, hizkuntzaren normalizazioa, Galdezka galdelekua)

7.- Hiztegi guztiak klik batean (www.hiztegia.net). Hainbat esteka ditu: hiztegienak (orokorrak, sinonimoenak, herriz herrikoak, entziklopediak, erdaretakoak eta gaikakoak), corpusa aztertzeko webguneenak (esamolde eta atsotitzak barne), softwarea deskargatzeko webguneenak eta kontsultak egiteko webguneenak.

8.- EIZIEren webgunea

9.- Armiarma.com (literaturaren zubitegia, klasikoak, bertso eta olerkien hemeroteka, lokuzioak)

10.- Bageraren webgunea (sukalde-ostalaritzako hiztegia)

11.- EVEren webgunea (energia-hiztegia) (www.eve.es/energia/index.html)

12.- Laburzki (akronimoak siglak eta laburdurak. Baina uste dut eguneratu gabe dagoela)

13.- Wikipedia entziklopedia

14.- Google (denetarako erabiltzen dugu: testuko edukia ulertzearren informazioa eskuratzeko, erakundeen eta abarren izenak euskaraz nola diren jakiteko Irudiak erakusten dituen atala ere oso erabilgarria da arkitekturarako).15.- Euskarazko bilatzailea Interneten: www.elebila.eu.

Hitza mugagabean idatzita ere, modu guztietara deklinaturik bilatzen du (edo jokaturik, aditza bada). Eta, hitza osorik idatzi gabe ere, forma horrekin hasitako hitz guztiak bilatzen ditu. Horrez gainera, hitzen bat gaztelaniaz (edo beste hizkuntzaren batean) berdin idazten bada, euskarazko orrietan bakarrik bilatzen du. Gainerako bilatzaileek ez dituzte aukera horiek ematen.

GALDELEKUAK

1.- Itzulist, EIZIEren posta-zerrenda

2.- Jagonet (Euskaltzaindiaren webgunean)

3.- Erabili.com-eko Galdezka atala

4.- IVAPen Duda-muda (galdelekuaz gain, hiztegi elebakarrak, elebidunak, sinonimoenak, atsotitzenak, hizkuntza-zalantzen datu-basea, gaikako hiztegiak)

5.- Elhuyar-en Zientzia.net-eko Galdera (euskara teknikorako)

6.- BAKUN: telefonoz nahiz posta elektronikoz. Maitanez galdetu.INFORMAZIO OSAGARRIA: ZER DA EIMA?

Honezkero zuetako asko EIMAko lanetan arituak izango zarete, baina beste askok, berriz, orain irakurriko zenuten lehen aldiz hitz hori. Beraz, hona hemen azalpena:

EIMA: Euskal Ikasmaterialgintza

Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak sortutako programa bat da EIMA.

Helburua: unibertsitate aurreko ikasmailetarako euskarazko ikasmaterialak sortzeko, argitara emateko eta zabaltzeko administraziotik bertatik sustatze-lana egitea eta laguntza ematea.Horrenbestez, guk itzultzen ditugun ikasmaterial guztiak EIMAra bidali behar izaten ditugu, hango adituek edukia nahiz hizkuntza-erabilera aztertu eta egokia den ala ez adieraz dezaten. Ikasmateriala argitaratu ahal izateko, ezinbestekoa da EIMAren onespena. Eta, horretarako, zenbait eskakizun bete behar izaten ditugu:

Oro har, hizkera zuzena, txukuna, argia eta ulerterraza erabiltzea, dagokion ikasmailarako egokia.

Eta, zehazki, EIMAk bere estilo-liburuan ematen dituen arauak eta gomendioak aintzat hartzea. Orain arte, hiru liburuki argitaratu ditu.

Zuetako inork inoiz ikasmaterialen bat itzuli behar badu, beraz, ezinbestean jakin eta erabili beharko ditu liburuki horietan azaldutakoak. Eta zein dira, bada, liburuki horiek?

Aurreko zerrenda luze horretan aipatu ditugu:

1.- GARZIA GARMENDIA, J.: Kalko okerrak. Ikasmaterialen aholku Batzordea. Estilo-liburuaren bigarren atala, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, 2005

2.- ZENBAIT EGILE: Onomastika. Ikasmaterialen aholku Batzordea. Estilo-liburuaren hirugarren atala, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, 2005

3.- ZUBIMENDI, J.R.: Ortotipografia, Ikasmaterialen aholku Batzordea. Estilo-liburuaren hirugarren atala, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, 2004.

2. IKASGAIA: EUSKALTZAINDIAREN ARAUAK (LABURTUTA ETA OSATUTA)

Ez dago gidatzen ez dakien kamioilaririk, ez eta mailurik gabeko zurginik ere. Bada, era berean, ez luke egon behar Euskaltzaindiaren arauen berri ez duen itzultzailerik ere. Horregatik, estilo-liburu honetan, beste ezer baino lehen, itzultzailearen oinarri-oinarrizko baliabide horren xehetasunak gogorarazten hasiko gara. Eta, hain zuzen ere, gogorarazi baino egin behar ez denez (edo egin behar ez litzatekeenez), laburtuta bildu ditugu arauak, nahiko modu eskematikoan. Hala ere, zenbaitetan, azalpentxo batzuk erantsi ditugu, arauak ulergarriagoak izan daitezen (batzuetan, gorriz markatu ditugu gure ekarpenak). Inolako zalantzarik izanez gero, Euskaltzaindairen webgunean begira dezakezue, edo, bestela, guri zuzenean galdetu.

1. oharra: izartxoa duten hitzak, sintagmak edo perpausak ez dira zuzenak.

2. oharra: Hiztegi Batuko hitzen zerrendak ematen dituzten arauak ez dira ageri. Horregatik falta dira gure zerrendan zenbait zenbaki.

01BAIT-: baitu, baikara, bainaiz, bailuke, baitzen

02BAT-BATEAN, BEHINIK BEHIN, BATIK BAT (*bapatean, *behinipen)

03AURREALDE / AURREKO ALDE (*aurrekalde)

04HAU GUZTIA, HORREKIN GUZTIAREKIN, HONETAZ GUZTIAZ (*guzti hau, *guzti horrekin)

05NIRE /ENE, NIRI, NIREKIN (*nere, *nere, *nerekin)

06ARRAIN, GOTZAIN, USAIN, ARTZAIN, IPUIN (*artzai, *gotzai)

07ZENBAKIAK: laurehun eta hogeita hamahiru, hirurehun eta berrogeita hiru, seiehun eta laurogeita hamazortzi/hemezortzi, hamaika mila zazpiehun eta laurogeita hiru (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

08ZENBAKIEN DEKLINABIDEA: 3 eta 4

Mugagabea: Hiruk/Lauk baietz esan dute, Hiruri/Lauri eman diegu, Hirutan/Lautan izan naiz Italian

Mugatua: [Hiru /Lau etorri dira, eta] hirurek/laurek baietz esan dute (hiru/lau horiek baietz esan dute)

[Hiruk/Lauk eskatu dute, eta] hirurei/laurei eman diegu (hiru/lau horiei)

[Hirutan/Lautan izan naiz Italian, eta] hiruretan/lauretan izan naiz hotel horretan

Hamahiru/hamalau, hogeita hiru / hogeita lau mugatuan: hamahiruak/hamalauak, hogeita hiruak / hogeita lauak

09-ZIO: amorrazio, debozio, integrazio, instalazio, zibilizazio (*-zione, *-zio)

10NORNAHI, NONAHI /NON-NAHI (*nor nahi, *non nahi)

11NOR, ZER, ZEIN (pluralerako ere horiek hobesten dira). NORTZUK, ZERTZUK, ZEINTZUK (plural markatuak adierazteko bakarrik erabiltzeko dio Euskaltzaindiak. Dena den, markatuetan ere guk beti forma singularra erabiltzen dugu. Forma singularra erabili arren, aditza pluralean jar daiteke, pluralaz ari garela adierazteko: Zein etorri dira?).

12BAT, BATZUK DEKLINABIDEA

BAT mugagabean: bat, batek, bati, baten, batekin, batean, batera, batetik, bateko (*batetan, *batetako)

(BAT mugatuan: bata, batak, batari, bataren, batarekin, batean, batetik, batera, bateko)

BATZUK: batzuk (NOR), batzuek (NORK), batzuei, batzuen, batzuekin, batzuetan, batzuetatik, batzuetara (*batzu, *batzuk egin dute, *batzuri, *batzutan)

13LERROZ ALDATZEAN MARRATXOA: hitzak silabaka moztu

14ADIZKI ALOKUTIBOAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA) Hikako moldean, aditzean hi pertsona sartuta ez dagoenetan ere hau da, NOR, NORI edo NORK ez denetan ere aditz laguntzailearen forma aldatu egiten da: etorri naiz ( etorri nauk/n; ongi nago > nagok/n Euskaltzaindiak euskara baturako erabakitako forma alokutiboen zerrenda daukazue arau honetan. Dena den, adizki alokutiboak ongi erabiltzea ez da erraza, hikako moldean jardunda ere zenbaitetan ezin baita erabili: galderetan, mendeko perpausetan

15PARTITIBOA: -a mugatzailerik gabe, eta aditza singularrean (ez du lagunik, *ez ditu lagunik).

16*EZIK (bera bakarrik ez da ezer): 1- Zu IZAN EZIK, beste guztiak etorri dira. 2- Zu EZ EZIK, anaia ERE etorri da

17EUSKAL ALFABETOA (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

18ORDINALAK ETA BANATZAILEAK

ORDINALAK: batgarren, bosgarren, zenbatgarren

BANATZAILEAK: bana, bina, hiruna, bosna, zenbanaBAINA: ehun eta mila hitzek ez dute -na atzizkia hartzen. Beraz: ehun bana (*ehuna), mila bana (*milana), mila eta hogeina, ehun eta zazpina

Bestalde, *ikasle bakoitzari liburu bana ( ikasle bakoitzari liburu bat EDO ikasleei liburu bana (beti elementu plurala behar du)

19BENETAKO (*benetazko), OHIKO (hobetsia) / Ohizko

20BETIKO (hobetsia) / betirako

21ARABERA (*arauera)

22IRITZI, IRIZPIDE (*eritzi, *erizpide)

23-ARAZI: beti aditzari lotuta: harrarazi, erorarazi, galarazi, ezagutarazi, jokarazi

-a + -arazi: aldarazi, jokarazi, abiarazi, koordinarazi, obligarazi

-t-dunak: ezagutarazi, sortarazi/sorrarazi, agertarazi/agerrarazi (IKUS HIZTEGI BATUA)

24BA- ETA GABE: ba- lotuta idatzi (badator, bada Salbuespenak: Ba omen/ote/al dator); gabe, bereiz (argi(rik) gabe, argi gaberik, argi barik) (atzizkia bada, loturik: arduragabe, amaigabe)

25HITZ ELKARTUAK (PIXKANA-PIXKANA JOANGO GARA AZALDUZ)

26-Z GERO/EZKERO: etorri denez gero (*ezkero). DENBORA: atzoz gero/ atzo ezkero, sanferminez gero/sanferminak ezkero; baina: honezkero, horrezkero, harrezkero beti lotuta.

27HORI(-)ETA, HORI(-)EDO: ulergarriago egin nahi denean, marratxoa erabili (hori dela-eta etorri zen)

28ADITZOINEN FORMA (ahaleran, subjuntiboan eta aginteran erabiltzeko formak): sartu/sar, gizondu/gizon(du), ezagutu/ezagut, jaiki/jaiki, zorroztu/zorrotz

BEHAR DENEAN, IKUS HIZTEGI BATUA

29DIPTONGOZ BUKATUTAKO HITZAK: bokalez bukatuak bezala deklinatu (lauan, *lauean). Salbuespenak: gau (gauez, gaueko, gauean) eta monosilaboak instrumental kasuan (edozein deiez, zenbait gaiez, edozein *deiz, *zenbait gaiz)

30PARTITIBOAREN ERABILERA: ezezkoetan, galderetan, baldintzetan (baiezkoetan, enfasia emateko)

31MEREZI IZAN: Ekartzea merezi du, irakurtzea merezi du (*ekartzeak, irakurtzeak), subjektua beste bat baita: Liburu horrek irakurtzea merezi du. Eta, noski, guztiz okerra da *pena merezi du

32ESPAINIAKO AUTONOMIA ERKIDEGOAK, PROBINTZIAK ETA PROBINTZIA HIRIBURUAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

33ONGI ETORRI (sing.)! (*Ongi etorria gure etxera!) ONGI ETORRIAK (plur.)! (*Ongi etorriak gure etxera!) Erabili: ONGI ETORRI GURE ETXERA! (ongietorri izena da: ongietorria egin zioten)

34HIRU KILOKO HAURRA (*kilotako), bost metroko bidea, lau hankako mahaia, hiru urteko ardoa (hiru urte dituena) hiru urtetako ardoa (hiru urtetan zehar bildutako guztia)

Hiru etxeko gizona (=hiru etxe dituen gizona) hiru etxetako gizonak etorri dira (=hiru etxetatik) / Gure auzoko hiru etxeetako gizonak etorri dira (gure auzoan hiru etxe daude, eta etxe horietako gizonak etorri dira)

35ORDUAK NOLA EMAN:

1.- ORDUAK: Ordu bata da, ordu biak dira, hirurak, laurak, bostak, seiak, zazpiak(Iparraldean: oren bata, bi orenak, biak, hirurak)

2.- ORDUAK DEKLINATURIK: ordu batean, ordu bietan, hiruretan, lauretan, bostetan, seietan, zazpietan

3.- ERDIAK: ordu bat eta erdiak, ordu bi eta erdiak, hiru eta erdiak, lau eta erdiak

4.- ERDIAK DEKLINATURIK: ordu bat eta erdietan, ordu bi eta erdietan, hiru eta erdietan

4.- LAURDENAK: ordu bat eta laurdenak / ordu bata eta laurden,

ordu bi eta laurdenak / ordu biak eta laurden

hiru eta laurdenak / hirurak eta laurden

bostak laurden gutxi(ago)

5.- LAURDENAK DEKLINATURIK: ordu bat eta laurdenetan / ordu bata eta laurdenetan,

ordu bi eta laurdenetan / ordu biak eta laurdenetan

hiru eta laurdenetan / hirurak eta laurdenetan

bostak laurden gutxi(ago)tan

6.- MINUTUAK: hamarrak hamar gutxi(ago), seiak eta bost, laurak eta hogei

7.- MINUTUAK DEKLINATURIK: hamarrak hamar gutxi(ago)tan, seiak eta bostean,

laurak eta hogeian, zortziak eta hemezortzian

8.- ZIFRATAN: orduak eta minutuak bereizteko, bi puntu jarri, eta bi zifra eman bakoitzeko

(00:12, 12:05)

9.- ZIFRAK DEKLINATURIK: orduei plurala erantsi, eta minutuei singularraren marka. Gainera, nola ahoskatzen diren kontuan hartu:

15:00etan, 11:00etan, 12:00etan,

15:03an, 15:04an, 15:05ean, 15:30ean, 15:45ean, 15:40an, 15:11n

Hala ere, hobe da honela irakurtzea: hiruretan, hirurak eta hiruan

Erabilera formaletan ontzat ematen dira: hamabostak eta bostean, hamabostak eta hamabostean

Egitarau, kartel eta horrelakoetan erabil daitezke: arratsaldeko 5etan, iluntzeko 8etatik 11k arte, arratsaldeko 3etatik gaueko 12ak arte

36FRANTZIAKO ESKUALDEAK, DEPARTAMENDUAK ETA HIRIBURUAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

37DATA NOLA ADIERAZI:1.- Durangon, 1995eko martxoaren 7an / Durango, 1995eko martxoaren 7a.

2.- ZENBAKI BIDEZ: 1995/03/07; 1995-03-07; 1995/III/07; 1995-III-27;

1993-11-23ko bilera agiriak dioenez (deklinatu behar den zenbakiari zer marka erantsi jakiteko, ahoskatu: 23ko, 25eko, 24an, 25ean, 11n...) (Kontuan hartu zenbait zenbakik -a itsatsia dutela: 11, 31, 51 Beraz: hilaren 31n).

3.- HILABETEA ETA EGUNA.

DEKLINATU GABE: urtarrilak 20 (bera bakarrik ageri denean)

DEKLINATURIK: urtarrilaren 20a, urtarrilaren 20an, urtarrilaren 20tik, urtarrilaren 20raOtsailaren 20an egin zuten bilera (*otsailak 20 egin zuten bilera).

APOSIZIOAK, hiru modutara:

Etzi, urtarrilak 20, bilera egingo dute.

Martxoaren 7an, osteguna/ostegunean/ostegunarekin, ezkonduko dira (martxoaren 7an, *ostegunez, ezkonduko dira).

4.- Hilabete gehienak kontsonantez amaitzen dira, eta, beraz, ondoren loturako -e- behar dute: urtarrilean, otsailean, martxoan, apirilean, maiatzean

38MUNDUKO ESTATUAK, HIRIBURUAK, HERRITARRAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

39ZENBAIT ADITZEN ERREGIMENA: gonbidatu (NOR-NORK: Ane gonbidatu dute), iguriki (NOR-NORK: ez dute besterik igurikitzen), itxoin/itxaron (objektua dutenean, NOR-NORI-NORK: Aneri itxoin/itxaron zioten); bestela, NOR-NORK: gelan itxoin/itxaron zuten), lagundu (NOR-NORK nahiz NOR-NORI-NORK: Ane lagundu dut/Aneri lagundu diot)

40TOPIKO(A) BIHURTU: ura ardo bihurtu, ametsa topiko bihurtu Baina izenak adjektiboa edo erlatiboa badu ondoan, askotan -a jarri behar da: Emakumerik ederrena bihurtu zen (Printzea igel *bat bihurtu zen, igel *batean bihurtu zen)

(Bi izen NOR kasuan daudenean, bata bestearen predikatu osagarri, mugagabean ematen dira: (Ane) neskame joan da, moja sartu da, artzain dabil, soldadu dago, apaiz egin da, neskazahar geratu da, alkate hautatu dute, presidente izendatu dute, bizilaguna lagun hartu du)

41EGITEKO ASMOZ (*egin asmoz) (Hala ere, horrelako egiturak gehiegi erabiltzen dira. Askotan, nahikoa da egiteko esatea)

42[Jakin (izan) balu] lehenago ETORRIKO ZEN = lehenago etorriko zatekeen (baldintzaren lehenaldiko ondorioa), egingo zuen = zukeen, ekarriko nuen = nukeen

43-ARAZI duten aditzen erregimena (gure erara azalduta):

1.- Subjektua beti ergatiboan (hau da, NORK kasuan, subjektu arazlea baita): Amak semea etorrarazi du.

2.- NOR nahiz NOR-NORI motako aditzetan, esaldian subjektu arazle bat (NORK) eransten denez, aldaketa hauek egin behar dira:

NOR motako aditza zena ( NOR-NORK motako aditza (ni etorri nintzen ( Haiek ni etorrarazi ninduten).

NOR-NORI motako aditza zena ( NOR-NORI-NORK motako aditza (Niri pitxerra puskatu zitzaidan ( Haiek niri pitxerra puskarazi zidaten).

3.- NOR-NORK nahiz NOR-NORI-NORK motako aditzetan, esaldian subjektua zena ( NORI, esaldian beste subjektu NORK bat (arazlea) sartzen baita (Nik liburua irakurri nuen [NOR-NORK] ( Haiek niri liburua irakurrarazi zidaten [NOR-NORI-NORK]).

4.- Sekula objekturik hartzen ez duten NORK motako aditzekin (iraun, irakin), aditzaren izaera semantikoa hartu behar da kontuan.

Subjektua biziduna denean, NORK ( NORI ( Inork [NORK] ez du zutik iraun ( Inori [NORI] ez diogu zutik iraunarazi behar).

Baina subjektua bizigabea bada, NORK ( NOR (Etxeak [NORK] zutik iraun zuen ( Etxea (NOR) zutik iraunarazi zuten [*etxeari zutik iraunarazi diote]. Urak [NORK] irakin du ( Haiek ura [NOR] irakinarazi dute [*urari irakinarazi diote]).

45Euskal Autonomia ERKIDEGOA, Nafarroako Foru ERKIDEGOA (Dena den, Euskaltzaindiaren araua ez dator bat izen ofizialarekin. Ofiziala NAFARROAKO FORU KOMUNITATEA da, ez ERKIDEGOA. Beraz: EIMArako lanetan, ERKIDEGOA erabili, hala baitator Onomastika txostenean ere. Gainerakoetan, KOMUNITATEA erabili)

(Bestalde, kontuz: erkidego = elkarte politiko. Beraz, gaztelaniazko comunidad guztiak ez dira erkidego; batzuetan, elkarte edo komunitate ere izan daiteke: hezkuntza-*erkidegoa, bizilagunen *erkidegoa ( hezkuntza-komunitatea, bizilagunen elkartea

47HIZKUNTZA HIL ETA KLASIKOAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

49-ARI/-LARI (izenei erantsi): -ari: bukaeran -a duten izenei, batez ere 2 silabatik gorakoei (gramatikari, politikari)

-lari: bukaeran -ia duten izenei -lari eranstea hobesten da (historialari, zientzialari)

-LE/-TZAILE (aditzei erantsi): hezle, hezitzaile, ikertzaile (hezi eta ikertu aditzak baitira)

Bi adiera bereizteko: idazle/idazkari, zuzentzaile/zuzendari (IKUS HIZTEGI BATUA)

Kontuz: zientifiko (adj.) zientzialari (izena), politiko politikari, kritiko kritikari, diplomatiko diplomazialari

50-ARI/-ARIO: erdal -ario/-aire ( euskaraz -ario (IZENAK: komisario, notario, unibertsitario, funtzionario, mertzenario IZENONDOAK: talde parlamentario, sistema planetario, jokabide sektario, aldizkari unibertsitario) (salbuespenak Hiztegi Batuan) Hala ere, maileguetan egokiagoa da hitz-elkarketa erabiltzea: parlamentu(ko)(-)talde, planeta(-)sistema, unibertsitate(ko)(-)aldizkari

Kontuz: parlamentari (izena) parlamentario (adj.)

51KONTINENTEAK, GEOGRAFIA IZEN NAGUSI BATZUK ETA HERRITARREN IZENAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

52MUNDUKO MENDIAK, IBAIAK, ITSASOAK I (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

53MUNDUKO ESTATUETAKO HIZKUNTZA OFIZIALAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

57EUSKAL HERRIALDEEN, HERRITARREN ETA EUSKALKIEN IZENAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

59MUNDUKO IBAIAK II (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

60MUNDUKO AINTZIRAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

66SANTUTEGIKO IZEN OHIKOENAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

70MUNDUKO UHARTE NAGUSIAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

73-GO eta izen multzokariak: Atzizki multzokaria -eria da (langileria, biztanleria, bezeria), ez -goa: langilegoa ez da langile-taldea, beste gauza bat da)

-go atzizkiak bi adiera ditu: 1-ofizioa (artzaingoa, zurgingoa) 2- -tasuna (euskaldungoa, ahaidegoa)

Hala ere, multzoa adierazteko, askotan nahikoa da plurala erabiltzea (langileak, irakurleak, irakasleak)

76LATIN ETA GREZIAR PERTSONA IZEN KLASIKOAK EUSKARAZ EMATEKO IRIZPIDEAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

78ADITZ LAGUNTZAILE BATUA (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

82GREZIAKO ETA ERROMAKO PERTSONAIA MITOLOGIKOAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

85ADIZKI PERIFRASTIKOETAKO ADIZKI NAGUSIAREN FORMA (hau da, nola idatzi behar da: hilko ala hilgo, irteten ala irtetzen? Hori jakiteko, behar denean, IKUS ARAUA edo, hobeto, HIZTEGI BATUA)

87BATUAREN AHOSKERA ZAINDUA (IKUS ARAUA)

92ZUBEROAKO HERRI IZENDEGIA (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

99ZUBEROAKO HERRI ETA HERRITARREN IZENAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

108LAPURDIKO HERRI IZENDEGIA (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

109KOMUNZTADURA APOSIZIOETAN:

1- Komarik gabe doanean, izen-sintagmaren bukaerako hitza bakarrik deklinatu:

Unibertsitateko Errektoreorde(*a) Edurne Mendiluzek aurkeztu du txostena / Edurne Mendiluze Unibertsitateko Errektoreordeak aurkeztu du txostena.

Zure lagun(*a) Dublinen bizi denari sari bat eman diote.

(Mugatzaile eta guzti eratuak diren izen bereziek Antso Azkarra, Pernando Amezketarra eta horrelakoek bere horretan gordetzen dute mugatzailea aposizioetan ere: Antso Azkarra erregeari)

2- Koma artean doanean, erreferentea eta aposizioko azken hitza deklinatu:

Matematikako irakasle berria, iazkoaren ordez etorri dena, oso atsegina da.

Zure lagunak, haur-literatura hain ongi ezagutzen duenak, beste liburu bat kaleratu du.

Zer esan behar didazue niri, herria inork baino hobeto ezagutzen dudan honi?

3- Tartekia denean, ez da deklinatzen:

Gure herriko alkateak musikazale amorratua bera begi onez ikusi du

Haren etxean aski zabala, ene ustez erraz kabituko gara denok.

Datorren larunbatean hilak zortzi hasiko da ehiza garaia.

110IRAUPENA ETA MAIZTASUNA.

Iraupena:

Hiru aste/hiru astez egon zen/

Hiru urtean egin zuten (hiru urte jarraian) Hiru urtetan egin zuten (ez da adierazten hiru urte jarraian izan direnik. Beste adibide bat: Hiru urtetan antolatu zuten jaia: 1982an, 1990ean eta 2002an).

Maiztasuna:

Mugagabean (lau urtez behin / Lau urterik behin / Lau urtetarik behin / lau urtetatik lau urtetara) nahiz mugatu sing. (lau urtetik behin / lau urtetik lau urtera).

Inesiboan, mugatua (lau urtean behin)

-ero: astero, hilero, ordu laurdenero Baina *Bi urtero egiten dute bilera, *Hamabost egunero etortzen zait bisitan Horrelakoetan, honela: Bi urtean behin, hamabost egunean behin edo hamabostero egiten dute bilera

111IZEN SINTAGMEN ARTEKO JUNTADURA:

1-Izenordainak: denak deklinatu (zuri eta niri, *zu eta niri, zutaz eta gutaz, *zu eta gutaz)

2-Sintagma singularrak: denak deklinatzea gomendatzen da (amarekin eta amamarekin bizi da). Dena den, zerrenda oso luzea bada, nahikoa da azkena deklinatzea.3-Izenak oso hurbileko direnean, edo izenondoaz nahiz izenlagunaz lagundurik doazenean, kasu-marka amaieran bakarrik jar daiteke (Gorputz eta arimatik, bere emazte eta alabari galdetu zien) NIRE PROPOSAMENA: bere emazte eta lehengusuari ( bereizteko noiz den pertsona bera eta noiz diren bi pertsona: bere emazte eta lehengusuari (pertsona bera), bere emazteari eta lehengusuari (bi pertsona).4- Pluraleko sintagmetan, aukeran dago denak deklinatzea edo azkena bakarrik (itsaso(etan), mendi(etan) eta basamortuetan; adiskide(ei) eta lankideei).

5- Azkena bakarrik deklinatzen bada, aurrekoak ez du -a(k) mugatzailea hartu behar (*mendia eta itsasotik > mendi eta itsasotik, *oposizioa eta gobernuaren arteko bilerak > oposizio eta gobernuaren arteko bilerak, *irakasleak eta ikasleek > irakasle eta ikasleek)

6.- Zerrenda bateko elementu batzuk singularrak eta beste batzuk pluralak badira, denak deklinatu behar dira. Izan ere, azkena bakarrik deklinatuz gero, aurreko guztiak NOR mugagabean eman behar direnez, ez genuke jakingo zein diren pluralak eta zein singularrak. Beraz: *alderdi (pl.) eta gobernuaren (sing.) arteko bilerak ( alderdien (pl.) eta gobernuaren (sing.) arteko bilerak, *irakasle (sing.) eta ikasleek (pl.) ( irakasleak (sing.) eta ikasleek (pl.)

113BEHAR IZAN:

etorri da (NOR) + BEHAR IZAN ( etorri behar du (NOR-NORK) (Iparraldeko erabilera ere ez da gaitzesten: etorri behar da) Dena den, euskara estandarrerako, guk NOR-NORK erabiltzen dugu, eta beste forma hango hizkeran idatzitako gauzetarako uzten dugu.OHARRA: inpertsonaletan, NOR (Mendira goiz joan behar da)Egin du (NORK) + BEHAR IZAN ( egin behar du

Ahaztu zaizu (NOR-NORI) + BEHAR IZAN ( ahaztu behar zaizu (NOR-NORI)

114NAHI IZAN:

etorri da (NOR) + NAHI IZAN ( etorri nahi du (NOR-NORK) (Iparraldeko erabilera ere ez da gaitzesten: etorri nahi da) Dena den, euskara estandarrerako, guk NOR-NORK erabiltzen dugu, eta beste forma hango hizkeran idatzitako gauzetarako uzten dugu.OHARRA: inpertsonaletan, NOR (Normalean, ongi bizi nahi izaten da)Egin du + NAHI IZAN ( egin nahi du

Ahaztu zaizu (NOR-NORI) + NAHI IZAN ( ahaztu nahi zaizu (NOR-NORI)

115ZEHARGALDERA OROKORRETAKO ADITZ-ATZIZKIA:

Ez dakit zuzen mintzatu (ote) naizen. Galdetzera noa (ea) norbait etorri den

Ez dakit etorri denetz (= Ez dakit etorri den bai ala ez)

116-ELAKO, -EN: Etorri delako berria/ustea(n)/hipotesia/zurrumurrua/esperantza/seinale

Etorri den berria/ ustea(n)/hipotesia/zurrumurrua/esperantza/seinale

NIRE OHARRA: agertu den zurrumurrua ( anbiguotasunik ez gertatzeko, bereiztea komeni da:

Agertu den zurrumurrua (= agertutako zurrumurrua) Galdutako umea agertu delako zurrumurrua*-enaren, *-elaren, *-eneko

122NAFARROA BEHEREKO HERRI IZENDEGIA (I) (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

125SAN/SANTU/DONE:

1- Eskuarki, San eta Santa erabili (San Frantzisko, Santa Katalina)2- Done eta Dona, tradizioz hala erabili izan direnean (Ikus arauan behin-betiko zerrenda): Dona: Garazi, Julia, Maria Done: Agustin, Bartolome, Bikendi, Emiliano/Millan, (Done-ren aurrean Jaun ezar daiteke, hitz bakoitza bereizita: Jaun Done Petri).

3- Jondoni (Lapurdin eta Nafarroa Beherean) eta Jondane (Zuberoan) erabil daitezke, tradizioa halakoa izan denean (behar denean, ikus zerrenda arauan)

4- Antzinatik heldu zaizkigun kasu berezi batzuetan, Santi-dun hagionimoak ere erabil daitezke: Santi Kurutz, Santi Mami...

5- Kristoren ama aipatzeko, forma hauek onartzen dira: Andre Maria (Hegoaldean), Andra Maria (Hegoaldeko erdi-mendebaldean), Andredena Maria (Iparraldean), Andre Dona Maria (tradiziozkoa).

6- Euskara baturako, euskalkietan dauden aldaeren artean santu/santa erabiltzea hobesten da (ikus Hiztegi Batua)

7- Deun/Deuna ez bitez erabil San, Santu edo Done-ren ordez. Beraz, *Mikel Deuna, *Tiburtzio Deuna ez dira egokiak; bai, ordea, Done Mikel, San Tiburtzio.8- Santo ere ez bedi erabil: San Domingo, San Tomas, San Toribio (leku-izenetan, ordea, errespetatu: Santo Domingo).9- Sanferminak, santakatalinak, sanprudentzioak eta beste ontzat hartzen dira, auzo, herri edo hirietako jaiak adierazteko. Adibideetan ikusten den bezala, letra xehez idatziko dira horrelakoak, eta pluralean deklinatuko.

10 -Idazkerari dagokionez, San, Santu, Santa, Santi, Done, Jaun Done, Dona, Jon-doni, Jondane, Andre, Andra, Andredena eta Andre Dona letra larriz hasita idatziko dira: San Martin, Espiritu Santua, Begoako Andra Maria. Izen arruntak direnean, berriz, letra xehez emango dira: santu handia izan zen Frantzisko Xabierkoa; santa horren mirariak kontatzen ditu liburuak; Katalina santua oso aipatua izan zen.

128NAFARROA BEHEREKO HERRI IZENDEGIA (II) (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

129AITA SANTUEN IZENAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

133NAFARROA BEHEREKO HERRI IZENDEGIA (III) (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

139EUSKAL HERRIA IZENA1. Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa (Beherea eta Garaia) eta Zuberoa batera izendatzeko erabil bedi Euskal Herria izena.

2. Idazkerari dagokionez, bi hitzetan eta biak letra larriz.

3. Gogoratu behar da bukaerako -a hori artikulua dela. Hortaz, erabil bedi: Euskal Herria, Euskal Herrian, Euskal Herriaren..., baina Euskal Herriko, Euskal Herritik, Euskal Herrira. Beraz, gaizki daude: *Euskal Herriako, *Euskal Herriatik, *Euskal Herrin eta *Euskal Herriren.

Era berean, azken -a galtzen du, ondoan beste determinatzaileren bat edo adjektibo bat daramanean. Adibidez: Euskal Herri maitea, Euskal Herri osoan, gure Euskal Herri hau, zein Euskal Herri litzateke?... Hortaz, ez daude ongi *Euskal Herria maitea, *Euskal Herria osoan. *gure Euskal Herria hau eta zein

Euskal Herria litzateke?

1. OHARRA: Herri izen arrunta balitz bezala deklinatu (nire herriaren, herrian, herriko, herri osoan)

2. OHARRA: Gauza bera gertatzen da beste leku-izen berezi batzuekin ere (Bizkaia, Azpeitia, Azkoitia, Ermua, Iruea). Gai hori 141. arauan jorratzen da berriro.

140GIPUZKOAKO HERRI IZENDEGIA (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

141HERRI IZENAK: HURRENKERA ETA ZEINU GRAFIKOEN ERABILERA

1)Euskal izena eta erdal izena elkarrekin erabili behar direnean, zehar-marra (/) batez bereizirik; adibidez, izendegi, zerrenda, seinale eta antzekoetan: Agurain / Salvatierra, Baiona / Bayonne, Doneztebe / Santesteban, Donostia / San Sebastin

Euskarazko testu jarraituetan, ordea, euskarari dagokiona soilik; esaterako: Aguraindik etorriko gara.

2) Bi herrik edo gehiagok administrazio-elkarte bat osatzen dutenean, bi izenak beti marratxoz (-) bereiziko dira, izendegi, zerrenda, seinale eta abarretan: Arratzua-Ubarrundia(A), Beintza-Labaien(NG), Ezkio-Itsaso(G), Gamiz-Fika(B), Labetze-Bizkai(NB), Maule-Lextarre(Z)...

Erabilera arruntean, deklinabide-marka azken izenari jarriko zaio: Arratzua-Ubarrundian bizi da nire laguna.

4) Herri-izenetan maiz ageri den amaierako -a dela eta, kontuan izan beharrekoa:

4.1.-a hori berezkoa dutenak beti -a amaieraz idatzi eta deklinatu: Donostian, Getariatik, Donostia osoan

4.2.-a hori artikulua bada, mendi edo herri hitzak bezala deklinatu: kasu guztietan -a dutela, eta LEKUZKO kasuetan -a gabe (NON kasuan izan ezik): Ermuarekin, Iruearekin (= mendiarekin); Iruean, Ermuan (= mendian); Ermutik, Iruetik (= menditik).

Herri izen batek amaierako -a berezkoa ala mugatzaile duen jakiteko, begiratu herri-izendegian edota Elhuyar hiztegian. -a mugatzaile badute, (-a) ikurra izango dute ondoan.

Era berean, -a mugatzaile duten izenek azken -a hori galtzen dute, ondoan beste determinatzaile bat edo adjektiboa daramatenean (Abaurrepe maitea, Azkoiti osoan, Gure Ermu hau...), bai eta zerrenda bateko parte izanik, deklinabide marka azken hitzak bakarrik hartzen duenean ere (Gipuzkoa, Bizkai eta Nafarroan)

142ANTZINATEKO ESKUALDEEN EUSKARAZKO IZENAK: Asiria, Atika, Bizantziar Inperioa, Ekialdeko Erromatar Inperioa, Dalmazia, Galia/Galiak, Hispania, Jonia, Judea, Kanaan, Tarraconensis, Zilizia, Persia (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

143-erria osagaia gaurko toponimian: Goierri, Iruerria (-a), Bortzerriak/Bortziriak (-ak) (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

145BIZKAIKO HERRI IZENDEGIA (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

147ANTZINATEKO HIRIEN EUSKARAZKO IZENAK: Alexandria, Betleem, Damasko; Jeriko, Jerusalem, Ninive, Olinpia, Troia (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

149EUSKAL HERRI INGURUKO EXONIMOAK: Jaka, Akize, Naiara, Miranda Ebro, Nafarruri, Ezkarai (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

150ARABAKO HERRI IZENDEGIA (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

151ESPAINIA-FRANTZIETAKO ESKUALDEEN IZENAK (BEHAR DENEAN, IKUS ARAUA)

3. IKASGAIA: ERLATIBOA (I)

Erlatiboa oso gai korapilatsua da, eta askok erabiltzen dute gaizki; edo, bestela, gaizki ez erabili arren, esaldi traketsak egiten dituzte, gaztelaniazko egiturari oso lotuak, euskaraz oso naturalak ez direnak. Horregatik, behin baino gehiagotan landu beharko dugu.

Hemen, lehen ikasgaia duzue. Beraz, arretaz aztertu beharko duzue, hurrengoan gai horri berriro behar bezala heltzeko.

HAS GAITEZEN, BERAZ.

Askotan, gaztelaniazko erlatiboak euskaraz ere erlatiboz ematen tematzen gara, nahiz eta gauza bera esateko askoz ere modu sinpleagoak eta argiagoak badauden.

1.- Adibidez, batzuetan, adjektibo gisa eman daitezke.

a) Debemos hacer aportaciones que sean significativas para la sociedad

HITZEZ HITZ: Gizartearentzat esanguratsuak diren ekarpenak egin behar ditugu

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Gizarteari ekarpen esanguratsuak egin behar dizkiogu / Gure ekarpenek esanguratsuak izan behar dute gizartearentzat

b) Ese libro ha sido escrito por un profesor que es muy exigenteHITZEZ HITZ: Oso zorrotza den irakasle batek idatzi du liburu horiARGIAGO ETA NATURALAGO: Liburu hori irakasle zorrotz batek idatzia da / idatzi du

c) Ha comprado un coche que es mucho ms rpido que el anterior

HITZEZ HITZ: Aurrekoa baino askoz ere azkarragoa den auto bat erosi du

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Aurrekoa baino askoz ere auto azkarragoa erosi du

d) La gestin de los residuos que son reciclables

HITZEZ HITZ: Birziklagarriak diren hondakinen kudeaketa

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Hondakin birziklagarrien kudeaketa

2.- Beste batzuetan, NOREN edo NONGO erabiliz itzul daitezke:

a) Todos los agentes que participan en la asociacin debern presentar una solicitud

HITZEZ HITZ: Elkartean parte hartzen duten kide guztiek eskaera aurkeztu beharko dute

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Elkarteko partaide guztiek eskaera aurkeztu beharko dute

b) Entre los inconvenientes que tiene el puesto de trabajo se encuentran

HITZEZ HITZ: Lanpostuak dituen alde txarren artean aurkitzen dira

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Lanpostuaren alde txarren artean daude, besteak beste,

3.- Gainera, kontu handiz ibili behar da iraganaldiko perpausekin, perpaus nagusiko aditzak ere bukaeran -n hartzen duenez, batzuetan ez baita lehen irakurraldian argi ikusten aditza perpaus erlatiboari ala perpaus nagusiari dagokion. Mezua argi adierazten saiatu behar dugu, anbiguotasunari eta gaizki ulertuei bideak ixteko. 3.1.- Erlatibo ez-jokatuak erabiltzea da irtenbideetako bat:

a) Espainiako Gobernuak 1992. urtean sortu zuen batzorde batek egin zuen ikerketa ARGIAGO ETA NATURALAGO: Espainiako Gobernuak 1992. urtean sortutako batzorde batek egin zuen ikerketa

b) Nagusiak iaz bileran proposatu zuen eguna ez zen batere egokia (irakurtzen hastean, askori irudituko zitzaizuen proposatu zuen aditz nagusia dela, eta irakurtzen bukatu arte ez zineten konturatuko erlatiboa dela; gainera, esaldi luzeetan, askotan, bi aldiz irakurri behar izaten da ongi ulertzeko).ARGIAGO ETA NATURALAGO: Nagusiak iazko bileran proposatutako eguna ez zen batere egokia3.2.- Lehen aipatutako baliabideren bat erabiltzea da beste irtenbide bat; adibidez, erlatiboa NOREN edo NONGO bihurtzea:

a) Emakume hark etxean zuen zerbitzariari dirua emateko ez zuen inolako presarik

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Emakume hark ez zuen inolako presarik etxeko zerbitzariari dirua emateko

b)baina idazkariak iaz egin zuen txostena oso argia zen

ARGIAGO: baina idazkariaren iazko txostena oso argia zen4.- Hori da -en(a) esateko beste modu bat: Gaztelaniaz, galdegaia adierazteko, erlatiboa erabiltzen da askotan. Euskarak, berriz, beste bide bat du horretarako: nahikoa da galdegaia aditzaren aurrean jartzea.

a) sos son los trabajadores que informaron del problema

HITZEZ HITZ: Horiek dira arazoaren berri eman zuten langileak

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Langile horiek eman zuten arazoaren berri

b)se es el informe que explica detalladamente el actual estado de la cuestin

HITZEZ HITZ: Hori da gaur egungo egoera zehatz-mehatz azaltzen duen txostena

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Txosten horretan azaltzen da zehatz-mehatz gaur egungo egoera

c) Fue entonces cuando la vi por primera vez en la calle

HITZEZ HITZ: Orduan izan zen kalean ikusi nuen lehen aldia

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Orduan / Egun hartan ikusi nuen lehen aldiz kalean

d) Aqulla fue la decisin que tom

HITZEZ HITZ: Hura izan zen hartu zuen erabakia

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Erabaki hura hartu zuen

e) Sern los miembros de esta red los que decidirn qu mbitos sern prioritarios para poner en marcha los proyectos de trabajo

HITZEZ HITZ: Sare horretako kideak izango dira lan-proiektuak abiarazteko lehentasunezko eremuak zein izango diren erabakiko dutenak

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Sare horretako kideek erabakiko dute zein izango diren lan-proiektuak abiarazteko lehentasunezko eremuak / Sare horretako kideek erabakiko dute zein izango diren lehentasunezko eremuak, lan-proiektuak abiarazteko

f) se es el hombre que nos introdujo en la asociacin

HITZEZ HITZ: Gizon hori da elkartean sartu gintuena

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Gizon horrek sartu gintuen elkartean

g) Observa el mapa y seala cules son las zonas ms pobladas

HITZEZ HITZ: Begiratu mapari eta adierazi zein diren biztanle gehien biltzen dituzten eremuak

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Begiratu mapari eta adierazi zein/zer eremutan biltzen diren biztanle gehien

5.- Zenbaitetan, erlatiboa zehar-galdera bihurtu behar da:

a) Bilatu aipu hori agertzen den liburua ( Bilatu zer liburutan ageri den aipu hori

b) Esan zu jaio zinen urtea eta lekua ( Esan zer urtetan eta lekutan jaio zinen

c) Behin proiektuan parte hartzea erabakiz gero, egin behar den lehenengo gauza irakasle bakoitzak bere ikasgelak landuko duen gaia erabakitzea da ( Behin proiektuan parte hartzea erabakiz gero, irakasle bakoitzak, lehenenik eta behin, bere ikasgelan zer gai landuko duten erabaki behar du

d) Helburua bost zentzumenak identifikatzea eta bakoitzak ematen digun informazioa zein den jakitea da ( Helburua da [aditza aurreratuta, argiago] bost zentzumenak identifikatzea eta bakoitzak zer informazio ematen digun jakitea

e) Hirugarren atalean, Ohiturak izenekoan, kalean izan behar den jokabide egokia zein den azpimarratzen da ( Hirugarren atalean, Ohiturak izenekoan, kalean zer jokabide izan behar den azpimarratzen da

f) Ikasleek tresna martxan jartzen den modua asmatu behar dute ( Tresna martxan nola jartzen den asmatu behar dute ikasleek

g) Unitate didaktiko honetan, familia osatzen duten kideak gogoratuko dituzte ikasleek (Unitate didaktiko honetan, familia zer kidek osatzen duten gogoratuko dute ikasleek (bi esaldiak zuzenak dira, baina ez dute esanahi bera!)

h) Unitate honetan, ikastetxean dauden lekuak eta leku horietan egiten diren jarduerak lantzen dira ( Unitate honetan, ikastetxean zer leku dauden eta leku horietan zer jarduera egiten diren lantzen da

6.- Beste batzuetan, berriz, euskaraz esaldia beste modu batera antolatu beharko da:

a) se es uno de los puntos que forman parte de las funciones del puesto de trabajo

HITZEZ HITZ: Hori da lanpostuaren funtzioen zati den puntuetako bat

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Puntu hori lanpostuaren funtzioen artean dago / (Puntu) hori da, besteak beste, lanpostuaren funtzioetako bat

b) Comis ahora los mismos alimentos que (comis) cuando es verano?

HITZEZ HITZ: Orain udan jaten dituzuen elikagai berak jaten al dituzue?

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Elikagai-mota berak jaten al dituzue orain eta udan?

c) Atal honetan, dirua nola biltzen duten erakusten duten zenbait adibide emango dizkizuet ARGIAGO ETA NATURALAGO: Atal honetan, zenbait adibide emango dizkizuet, dirua nola biltzen duten ikusteko / ikus dezazuen

d) Informazioak alor horretan duen garrantziak bultzatuta erabaki dugu horrela jokatzea

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Informazioak alor horretan garrantzi handia duela ikusita erabaki dugu horrela jokatzea / Informazioak alor horretan garrantzi handia duelako erabaki dugu horrela jokatzea / Informazioak alor horretan garrantzi handia duenez, horrela jokatzea erabaki dugu

e) Lehen helburua: Ingurumenaren babeserako birziklapenak duen garrantziaz ohartzea

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Lehen helburua: Ingurumena babesteko birziklatzea oso garrantzitsua dela ohartzea

f) Ikasleei bi zutabetan ipinitako lau urtaroen marrazkiak erakutsiko dizkiegu ( Ikasleei lau urtaroen marrazkiak erakutsiko dizkiegu, bi zutabetan ipinita

g) Diseinuko drogek kalterik egiten ez dutela edo kalte gutxi egiten dutela uste den arren, ikerlan zientifikoek diote organismoan kalte handiak eragiten dituzten substantzia toxikoak direla ( Diseinuko drogek kalterik egiten ez dutela edo kalte gutxi egiten dutela uste den arren, ikerlan zientifikoek diote oso substantzia toxikoak direla, kalte handiak eragiten baitituzte organismoan

7.- Zeina bait-/-n: Perpaus erlatiboak egiteko forma hori maila jasoan baino ez da erabili behar (literaturan). Beraz, gure itzulpenetarako, beste forma batzuk bilatu beharko ditugu.

Recuerdo una novela de ciencia ficcin que nos muestra una sociedad hipertecnificada, donde los capitalistas interplanetarios descubren que la carne, la vida, es ms barata para ciertas tareas que los robots caros y avanzados que poseen

HITZEZ HITZ: Gogoan dut zientzia-fikziozko nobela bat, non gizarte hiperteknifikatu bat erakusten zaigun/baitzaigu, zeinetan planetarteko kapitalistak ohartzen diren/baitira zenbait eginkizunetarako haragia, bizia, dituzten robot garesti eta aurreratuak baino merkeagoa dela

ARGIAGO ETA NATURALAGO: Gogoan dut zientzia-fikziozko nobela bat, gizarte hiperteknifikatu bati buruzkoa. Gizarte horretan, planetarteko kapitalistak ohartzen dira zenbait eginkizunetarako haragia hau da, bizia merkeagoa dela dauzkaten robot garesti eta aurreratuak baino

4. IKASGAIA: ERLATIBOA (II), EHUNEKOAK, HIZTEGI BATUA ETA ZENBAIT KALKO OKER

1.- ERLATIBOA (II)Gaztelaniaz bi erlatibo-mota daude: azalpenezkoak eta murriztaileak.

AZALPENEZKOA: Han homenajeado al trabajador, que se ha jubiladoMURRIZTAILEA: Han homenajeado al trabajador que se ha jubilado

Antzematen al diezue alderik?

Bada, batetik, azalpenezkoak koma behar du aurretik, eta, bestetik, esanahi aldetik, langilea (langile jakin bat) zergatik omendu duten azaltzen du (azalpena da).

Murriztaileak, berriz, ez du komarik, eta, adierari dagokionez, multzo bateko elementuen artean nolabaiteko murrizketa egiten du: langile guztien artean, erretiroa hartu duen hori, eta ez besterik, omendu dute.

Hori jakinik, nola euskaratuko zenituzkete? Egin proba

Listo? Itzuli al dituzue? Ikus dezagun

Euskaraz, erlatiboz ematen den perpausa (-en) murriztailea da, ez azalpenezkoa. Beraz,

AZALPENEZKOA: Omenaldia egin diote langileari, erretiroa hartu baitu

MURRIZTAILEA: Erretiroa hartu duen langilea omendu duteZer, antzeko ezer jarri al duzue? Erraza, ezta?

Bada, praktikan, halako esaldi errazak ere gaizki itzultzen ditugu askotan.

Euskaraz ongi emateko, arretaz erreparatu behar diogu ESANAHIARI, eta EZ BAKARRIK KOMARI. Izan ere, gaztelaniaz ez da beti zuzen adierazten (egia esan, ia inoiz ez).

Hona hemen beste adibide bat:

Los ltimos aos ha habido un incremento de las matriculaciones en los euskaltegis municipales que han mejorado sensiblemente

Nola itzuliko zenukete? Zer esan nahi du, zuen ustez?

AUKERAK:

a) Azken urteotan, jende asko matrikulatu da hobekuntza handiak egin dituzten udal-euskaltegietan

b) Azken urteotan, jende asko matrikulatu da udal-euskaltegietan; hain zuzen ere, hobekuntza handiak egin dira euskaltegi horietan. EDO: Azken urteotan, jende asko matrikulatu da udal-euskaltegietan, hobekuntza handiak egin dituzte-eta (azken esaldi hori esanahi aldetik aurrekoa baino zehatzagoa denez, benetan hori esan nahi duela baldin badakigu soilik erabiliko dugu. Bestela, erabili aurrekoa, anbiguoagoa baita).ERANTZUNA:

a) Azken urteotan, jende asko matrikulatu da hobekuntza handiak egin dituzten udal-euskaltegietan.

Hau esan nahi badu, ongi dago: udal-euskaltegi guztien artean, hobekuntza handiak egin dituztenetan matrikulatu da jende asko (eta ez besteetan).

b) Azken urteotan, jende asko matrikulatu da udal-euskaltegietan; hain zuzen ere, hobekuntza handiak egin dira euskaltegi horietan.

Hau esan nahi badu, ongi dago: oro har, udal-euskaltegi guztietan egin dituzte hobekuntzak, eta guztietan matrikulatu da jende asko.

Horrenbestez, esan bezala, behar bezala itzultzeko, testuinguruari begiratu beharko diogu; hau da, gaztelaniazkoak benetan zer esan nahi duen, eta ez zer esaten duen, gaztelaniaz normalean oso jende gutxik idazten baititu erlatiboak behar bezala.

Beste adibide erraz bat:

Gure ama Bartzelonako langile-auzunea den Segreran bizi zen ( Horrela esanda, adierazten ari gara Segrera izeneko auzune bat baino gehiago dagoela, eta gure ama Bartzelonako langile-auzunea den horretan bizi zela. Beraz, beste moduren batera esan beharko da. Adibidez: Gure ama Segreran bizi zen, Bartzelonako langile-auzunean (aposizio moduan emanda, azalpena baita).

Beste bat:

OKER: "Nazioartean prestigio handien duten Andersen Sarietarako, hautagai aukeratu zaituzte orain" ( Horrela esanda, badirudi bi Andersen sari daudela (bata prestigioduna eta bestea gabea).

ZUZEN: "Nazioartean prestigio handien duten sarietarako, Andersen Sarietarako, hautagai aukeratu zaituzte orain" (azalpenezkoa denez, aposizioan emana)

Eta, bukatzeko, ohar bat: erlatibo murriztailea izanda ere, ez dago beti zertan erlatiboz itzuli. Itzultzaileak nahikoa baliabide izan behar du jatorrizko testua behar bezala ulertzeko eta euskaraz ahalik naturalena, txukunena eta argiena emateko. Adib.:

a) y tena que ir con Mara al parque Le gustaba mucho quedarse a charlar hasta tarde con esa mujer que conoci en el cursillo de bailes nocturno el ao anterior. Desde que la conoci, su vida

HITZEZ HITZEZKO ITZULPENA: eta Mariarekin joan behar zuen parkera Oso gustuko zuen iaz gaueko dantza-ikastaroan ezagutu zuen emakume horrekin berandu arte hizketan geratzea. Ezagutu zuenetik

BESTE AUKERA BAT: eta Mariarekin joan behar zuen parkera Oso gustuko zuen emakume horrekin berandu arte hizketan geratzea. Iaz ezagutu zuen, gaueko dantza-ikastaroan, eta harrezkero,

b) "Ikasleekin kulturartekotasuna lantzeko, gai hori hainbat ikuspegitatik lantzen duten eta pentsarazi egiten duten zenbait film ikustea gomendatzen dizugu. Honako hauek, hain zuzen:"Berez, erlatibo murriztailea zuzena da, baina esaldia luze samarra denez, bada hori adierazteko modu argiagorik: "Ikasleekin kulturartekotasuna lantzeko, film hauek ikustea gomendatzen dizugu, hainbat ikuspegitatik lantzen baitute gai hori, eta pentsarazi egiten baitute:"

2.- EHUNEKOAK

Batetik, zifra mugagabean deklinatu behar da:

Herrialde horretako biztanleen *% 72ak arazo larriak ditu ( Herrialde horretako biztanleen % 72k

Ikasleen *% 10ei ( Ikasleen % 10i

Hala ere, aurretik gainerako badu, mugatu egiten denez, mugatu singularrean deklinatu behar da: Herrialde horretako biztanleen % 72k arazo larriak ditu, eta gainerako *% 28k ez du inoiz (Herrialde horretako biztanleen % 72k arazo larriak ditu, eta gainerako % 28ak ez du inoiz

Bestetik, adibide horietan argi ikus daitekeen bezala, aditza singularrean jokatu behar da:

Emakumeen % 23k ez *dute horretarako askatasunik ( Emakumeen % 23k ez du horretarako askatasunik

Biztanleen % 55 emakumezkoak *dira ( Biztanleen % 55 emakumezkoa da

Gauza bera gertatzen da zifra beste modu honetara ematen denean ere:

Herrialde horretako biztanleen hamarretik (mugatuan) bik (mugagabean) ez du edateko urik etxean

Oharra: EIMArako lanetan, ehunekoaren ikurra eta zifra bereiz idatzi behar dira (Quark-en, +30eko trackaz egiten da bien arteko tartea). IVAPerako, ez da tarterik utzi behar.

3.- HIZTEGI BATUAHemendik aurrera, zenbait hitz nola idatzi behar diren adieraziko dugu, tarteka-tarteka eta beste mota batzuetako gaiekin batera, guztiok eguneratuz joan gaitezen. Horretarako, Hiztegi Batua hartuko dugu ardatz (kontuan izan Xuxenek ez dituela oker idatzitako hitz guztiak harrapatzen, eta okertzat jotzen dituen batzuk zuzenak direla). Baina, jakina, guri ezinezkoa zaigunez bertako hitz guztien berri ematea, eta, batez ere, eguneroko jarduneko premiek bultzatuta hiztegia zeuek ere maiz erabili beharko duzuenez, lehenik eta behin Hiztegi Batua zer den eta nola erabili behar den azalduko dizuegu, badaezpada ere.

Euskaltzaindiaren webgunean duzue. Hitzen bat nola idatzi behar den jakin nahi izanez gero, jo ezazue bertara. Dena den, hor ez agertzeak ez du esan nahi euskaraz hitz hori erabili ezin denik. Adib.: immigrante hitza ez dago hiztegian, baina erabiltzen da, eta erabil daiteke.

Hiztegi Batuan ageri diren hitzak Euskaltzaindiak oraingoz euskal formatzat onartutakoak dira, baina dagoeneko ari dira hiztegiari bigarren itzulia ematen eta apurka-apurka beste hitz batzuk sartzen. Adibidez, lehen itzulian enpresaburu hitza sartu zuten, baina ez, ordea, enpresari. Bigarrenean, berriz, sartu dute.

Batzuetan, okertzat emandako hitz bat sarrera gisa ageri da, okerra dela adierazteko; baina, beste batzuetan, hitza zuzen idatzi ezean, ez zaizue agertuko. Adibidez: demagun ziurraski eta kuadro hitzak zuzenak diren ala ez jakin nahi dugula. Bada, Hiztegi Batuan idatziz gero, ez zaizkigu agertuko. Orduan, nola jakin? Izan ere, baliteke erabiltzea eta erabili ahal izatea, baina, Euskaltzaindiak aztertu eta erabakirik hartu arte, bertan ez egotea. Aukera bat antzeko hitzak sartzea da: koadro sartu, eta ageri da. Beste aukera bat, hitza osorik ez idaztea: ziur edo ziu sartu, eta nola erabiltzen den esaten zaigu. (Horretaz ari garela, komeni da argitzea EUSKALTERMek ere ematen duela aukera hori, baina ezabatutako zatiaren ordez izartxoaren ikurra jarri behar da. Adib.: administr*).

Horrez gainera, Elhuyar hiztegia ere erabili behar da. Hiztegi Batua baino zabalagoa da, eta nahiko fidagarria, berez Hiztegi Batua kontuan hartuta egina baita. Baina zenbait hitz ez datoz bat bi hiztegietan. Adib.: Elhuyarren, bieta; Hiztegi Batuan, bineta.

Bestalde, Hiztegi Batuan sartzen zaretenean, hitz batzuen ondoan zenbait ikur ikusiko dituzue. Eta, noski, zer adierazten duten jakin beharko duzue. Hona hemen nagusiak:

* ( okerra

h. ( hobeto

e. ( erabili

g.er. ( gutxi erabilia

Sin. ( Sinonimoa

Lgart. ( lagunartekoa

iz. ( izena

izond. ( izenondoa

adlag. ( adizlaguna

ad. ( aditza

Zah. ( Zaharra

Zub. ( Zubereraz (euskalki bakoitzak bere laburdura du)

Heg. ( Hegoaldekoa

Ipar. ( Iparraldekoa

Batez ere Bizk. ( Hitza batez ere euskalki horretan erabiltzen dela esan nahi du

(Hitz bat euskalkiren batekoa dela esaten zaigunean, bai eta Zah., Heg. edo Ipar. ikurrak agertzen direnean ere, aztertu egin beharko dugu hitz hori egokia den ala ez gure itzulpen-testurako. EIMAn, adibidez, nahiago izaten dute euskalkien markarik ez daramaten formak erabiltzea, eta ZUBIArako lanetan, forma orokorrak erabiltzera behartuta gaude. Adib.: pilo hitza sartuta, Batez ere Bizk ageri denez, ZUBIArako lanetarako pila erabili behar dugu, hori baita hitz orokorra. Eta nola jakin daiteke horren berri? Hiztegi Batuan hitza sartu eta euskalkiei buruzko azalpenik ematen ez bada, orokorra den seinale. Edonola ere, ZUBIArako lana ez bada, eta Hiztegi Batuak orokortzat proposatutako hitza gure testurako egokitzat jotzen ez badugu, lasai erabil dezakegu markatua. Adib.: zapatila Heg. h. txapin. Guk normalean Hegoalderako testuak egiten ditugunez, eta txapin inork ulertuko ez lukeenez, zapatila erabiliko dugu.)

Aditz bakoitzak zer erregimen duen jakiteko ere baliagarria da Hiztegi Batua (zer motatako aditz laguntzailea behar duen jakiteko, alegia). Adibidez: nola esan behar da, jolastu du ala jolastu da? Bada, sartu jolastu Hiztegi Batuan, eta honako hau agertuko zaizue: jolastu, jolas(tu), jolasten. da ad. Beraz, da aditz laguntzailea ageri denez, badakigu aditz iragangaitza (intrantsitiboa) dela.

Horrez gainera, ohartuko zineten aditza hiru aldiz aipatzen dela:

jolastu: indikatiborako

jolas(tu): ahalera, subjuntibo eta aginterarako

jolasten: ohiturazkoa

Informazio horretan erabilgarriena bigarren forma da. Aditzen batek ahaleran, subjuntiboan edo aginteran zer forma hartzen duen jakiteko, horri begiratu behar zaio:

tu parentesi artean badu, aukerazkoa da. Bestela, Hiztegi Batuak ematen duen forma erabili beharko dugu gure lanetan. Adib.:

jolastu, jolas(tu), jolasten. da ad. ( jolas/jolastu daiteke, jolas/jolastu dadin, jolas/jolastu zaitez

sartu, sar, sartzen. da/du ad. ( sar daiteke, sar dadin, sar zaitez ( eta ez sartu daiteke)moztu, motz/moztu, mozten. du ad. ( motz/moztu daiteke(*mozt daiteke)

zorroztu, zorrotz/zorroztu, zorrozten. da/du ad. ( zorrotz/zorroztu dezake(*zorrozt daiteke)ZUBIArako lanetan, tu parentesi artean ageri bada, kendu egin behar dugu hiru modu horietan (ahaleran, subjuntiboan eta aginteran).

IKASI BEHARREKO ZENBAIT HITZ:

*konpromezu ( e. konpromisoinmunitate* ( e. immunitate (arrazoi beragatik, immigrante erabiltzen dugu, nahiz eta Hiztegi Batuan ageri ez).

*filme ( e. film (beraz, mugatu singularrean: filma, filmak, filmari baina filmean, filmeko Hau da, kontsonantez bukatutako beste edozein hitz bezala deklinatu behar da: haranean, haraneko)

*erantzunkizun (erantzukizunbizi/bizitza/bizimodu. Normalean, bereizten saiatzen gara:

Bizi (bizidunen ezaugarria): bizia galdu, bizia kendu, bizia eman, bizia barkatu... Adib.: Bizia itsasoan sortu omen zen. Guregatik bizia eman zuen. Barne-biziaBizitza (bizialdia): Bizitza osoan zehar, Jesusen bizitza, Bbizitzako egun guztietan, zintzo jokatu zuen...Bizimodu: bizimodua edo bizibidea. Adib.: Bizimodu latza izan zuen aitonak, Eguneroko bizimodua iluna eta tristea iruditzen zaioAquella vida no era muy saludable ( *Bizitza hura ez zen oso osasungarria ( Bizimodu hura ez zen oso osasungarria

Bizimodua irabazteko lan egin behar izan zuen

osasuntsu (osasun ona duena) ( osasungarri (osasunerako ona dena):

Pertsona osasuntsua da.

Elikagai *osasuntsuak ( osasungarriak

kutsatzaile/ kutsagarri (kutsatzen duena: enpresak, isuriak) kutsakor (kutsa daitekeena: gaixotasunak)

hilgarri (hil egin dezakeena; adibidez, pozoia) ( hilkor (hil daitekeena edo hilko dena; adibidez, pertsona)

baikor (gaztelaniazko optimista; adibidez, pertsona) ( positibo (gaztelaniazko positivo) (era berean, negatibo ( ezkor). Beraz: eragin *baikorrak ( eragin positiboakgarrantzi (ez dauka -a itsatsirik!)

froga ( proba: Zenbait froga aurkeztu zituen, hiltzailea hura zela frogatzeko

Lanpostua lortzeko, zenbait proba egin beharko ditu

*bereiztu ( bereiziekoiztu ( h. ekoitzi (guk ekoitzi erabiltzen dugu beti)

4.- ZENBAIT KALKO OKER

4.1.- Desberdin:

Gaztelaniazko diferentes eta/edo diversos euskaraz ez dira beti desberdin(ak) eta/edo askotariko(ak) itzuli behar.

Gehienetan, zenbait edo hainbat esan nahi dute (baina kontuz! Sarasolaren hiztegiaren arabera, hainbat ez da batzuk zenbatzailearen sinonimoa, askorena baizik)

a) Trataron diferentes aspectos del trabajoKALKOA: Laneko alderdi *desberdinak landu zituztenZUZENA: Laneko zenbait alderdi landu zituzten (EGIA DA DESBERDINAK IZANGO DIRELA, BAINA ESALDIAN EZ DA HORI NABARMENDU NAHI, BAIZIK ETA ALDERDI BAT BAINO GEHIAGO LANDU ZIRELA. ZENBAIT ESATEAREKIN, ULERTZEN DA DESBERDINAK IZANGO DIRELA)

b) Presentaron el proyecto en diversos/diferentes formatos

KALKOA: Formatu *desberdinetan aurkeztu zuten egitasmoa

ZUZENA: Zenbait formatutan aurkeztu zuten egitasmoa

Beste batzuetan, ez dute inolako esanahirik gehitzen, edo guztiak esan nahi dute:

a) a los diferentes estados miembros de la ONUKALKOA: NBEko estatu kide *desberdineiZUZENA: NBEko estatu kideei / estatu kide guztiei

b) Los diferentes partidos del Parlamento expresaron su opinin

KALKOA: Legebiltzarreko alderdi *desberdinek beren iritzia eman zuten

ZUZENA: Legebiltzarreko alderdiek/alderdi guztiek beren iritzia eman zuten, alderdi bakoitzak bere iritzia eman zuen

Beste adibide batzuk:

Iritzi *desberdinak ( Askotariko iritziak / Era guztietako iritziak

Tresna *desberdinak erabiltzen dira ( Tresna bat baino gehiago

Mota *desberdinetako itemak ( Era bateko edo besteko itemak

Komunikazio-egoera *desberdinei dagokien egokitasunaz ( Komunikazio-egoera bakoitzari dagokion

Talde *ezberdinek iritzi ezberdinak emango dituzte ( Talde bakoitzak erantzun bat emango du

Beraz, erabili desberdin benetan desberdintasuna markatu nahi denean bakarrik:

Sus puntos de vista eran diferentes ( Bataren eta bestearen ikuspegiak desberdinak ziren

Tenan dos puntos de vista diferentes ( Ikuspegi desberdinak zeuzkaten

Dena den, EIMAn ez zaie batere gustatzen desberdin forma erabiltzea; zuzena denean ere aldarazi egiten digute, askotan. Beraz, EIMArako lanetan, beste forma batzuk erabiltzen saiatzen gara:

Tenan dos puntos de vista diferentes ( Nork bere ikuspegia zeukan, Bataren eta bestearen ikuspegiak ez zetozen bat

4.2.- -ra bideratu / -ra zuzendu:

KALKOA: Zenbait jarduera egingo ditugu, helburu horretara bideratuta/zuzenduta

ZUZENA: Zenbait jarduera egingo ditugu, helburu hori lortzeko

KALKOA: Gizarte-zerbitzuetara bideratuko/zuzenduko dituzte dirulaguntza horiek

ZUZENA: Gizarte-zerbitzuetarako emango dituzte dirulaguntza horiek / Gizarte-zerbitzuetarako izango dira dirulaguntza horiek

KALKOA: Ikastaroa enpresari gazteei *zuzenduta dago

ZUZENA: Ikastaroa enpresari gazteentzat da / Ikastaroa enpresari gazteentzat antolatu da

4.3.- Kasuan:

KALKOA: Titularraren gaixotasunaren *kasuan, ordezkoa jarriko da haren tokian

ZUZENA: Titularra gaixorik badago, ordezkoa jarriko da haren tokian

KALKOA: Akats larriak topatzen diren *kasuetan ez da azterketa zuzentzen jarraitzen

ZUZENA: Akats larriak topatzen badira, ez da azterketa zuzentzen jarraitzen

4.4.- Bezala(ko), gisa(ko):

a) Kontuz gaztelaniazko como formarekin. Izan ere, batzuetan, ez du inolaz ere modua adierazten. Gaztelaniazko como, askotan, como por ejemplo formaren laburpena da, eta, beraz, euskaraz adibidez, besteak beste itzuli behar da:

Acudieron al festival actores tan importantes como Brad Pitt, Antonio Banderas y Jodie Foster

KALKOA: Brad Pitt, Antonio Banderas eta Jodie Foster *bezalako (*-en gisako) aktore garrantzitsuak izan ziren zinemaldian

ZUZENA: Oso aktore garrantzitsuak izan ziren zinemaldian; besteak beste, Brad Pitt, Antonio Banderas eta Jodie Foster / Oso aktore garrantzitsuak izan ziren zinemaldian; adibidez, Brad Pitt, Antonio Banderas eta Jodie Foster

Dena den, batzuetan, gaztelaniaz ez da zerrenda luze bat laburtzeko erabiltzen. Esaldi hauetan, adibidez, ez dago inolako zerrendarik, ez eta konparaketarik ere:

a) Un poltico como Wheils no puede actuar en pblico de esa manera

KALKOA: Wheils *bezalako politikari batek ezin du jendaurrean horrela jokatu

ZUZENA: Wheils-ek, maila handiko politikaria denez, ez luke jendaurrean horrela jokatu behar / Wheils-ek, politikari garrantzitsua izaki, ez luke jendaurrean horrela jokatu behar

b) Conoci a un personaje tan importante como Churchill ( Ez du esan nahi Churchil bezain garrantzitsua zen pertsona bat ezagutu zuenik, baizik eta Churchil ezagutu zuela eta Churchil oso pertsona garrantzitsua zela:KALKOA: Churchill *bezalako pertsona garrantzitsua (garrantzitsu bat) ezagutu zuen

ZUZENA: Churchill ezagutu zuen, oso pertsona garrantzitsua

b) Bestalde, erreparatu nola ematen diren euskara jatorrean gaztelaniazko como batzuk:Artzain *bezala/*moduan/*gisa joan zen Ameriketara ( Artzain joan zen Ameriketara

Ameriketara joan zen, artzain *bezala/*moduan/*gisa ( Ameriketara joan zen, artzain

Bost urtez aritu zen Donostian irakasle *bezala/*moduan/*gisa. ( Bost urtez aritu zen Donostian irakasle

Multzo berekoak dira beste hauek ere:

Moja/ apaiz sartu da

Neskame/soldadu/artzain joan zen

Artzain/soldadu dabil

Neskame/soldadu dago Donostian

Zuzendari izendatu dute (Izan ere, zuzendari izendatu dute zuzendaria izendatu dute)

c) Gaztelaniazko como hauek ere gisa edo bezala erabiliz itzultzen ditugu. Baina askoz ere egokiagoak dira beste forma hauek: -(e)n aldetik, -(e)nez.Zuzendari *bezala, ez dut zertan fitxatu ( Zuzendari naizenez / naizen aldetik, ez dut zertan fitxatu

AEBetako presidente *gisa joan zen soldaduen hiletetara ( AEBetako presidente zen aldetik joan zen soldaduen hiletetara

d) Bestalde, bukatzeko, ohar txiki bat euskarazko (-n) bezala eta -(e)nez formei buruz:(-n) bezala: besteek esandakoarekin bat egiten dugula edo esandakoa egiazkotzat jotzen dugula adierazteko erabili behar da.Irratiak esan duen bezala, prezioek gora egingo dute

Iakik adierazi bezala, baldintza horiek onartezinak dira

-(e)nez: ziurtasuna ez da erabatekoa. Erlatibizatu-edo egiten da esandakoa.

Irratiak esan duenez, prezioek gora egingo dute

Iakik adierazi duenez, baldintza horiek onartezinak dira

4.5.- -ekin amaitu:

-ekin amaitu: gaztelaniazko acabar con esapidearen kalkoa da, erabat traketsa euskaraz. Hori euskaraz emateko modu bat baino gehiago egongo da, noski:KALKOA: Akordio bat sinatu dute, munduko *gosearekin amaitzen saiatzeko

ZUZENA: Akordio bat sinatu dute, munduan gosea desagerrarazten saiatzeko

KALKOA: Presidenteak bihar bilduko dira, herrialdeen arteko *gatazkekin amaitu beharrari buruz hitz egiteko

ZUZENA: Presidenteak bihar bilduko dira, herrialdeen arteko gatazkak desagerrarazi beharrari buruz hitz egiteko

KALKOA: Manifestazio bat egin zen Bilbon, presoen *sakabanaketarekin amaitzea eskatzeko

ZUZENA: Manifestazio bat egin zen Bilbon, presoen sakabanaketa amai dadin eskatzeko

Beste adibide batzuk:

Debeku horien bidez, *altxamenduekin amaitu zuten ( altxamenduak amaitu ziren / altxamenduak amaitzea lortu zuten

Substantzia bat bota dute, *eltxoekin amaitzeko ( eltxoak hiltzeko / eltxorik ez izateko / eltxoak desagerrarazteko

5. IKASGAIA: ERLATIBOA (III), HIZTEGIA, MODUZKO PERPAUSAK (-Z) ETA ZENBAIT KALKO OKER1.- ERLATIBOA (III): Perpaus erlatiboen kateak

1.1.- Batzuetan, beste irtenbiderik bururatzen ez zaigunez, bi perpaus erlatibo elkarren ondoan ematen ditugu, eta bidez lotuta.

Adibidez, nola itzuliko zenukete esaldi hau?

Recordad las tcnicas aprendidas que se puedan aplicar en esta ficha

Honela itzuli al duzue?

Ekarri gogora ikasi ditugun eta fitxa honetan erabil daitezkeen teknikakBatetik, garbi dago esaldi hori ez dela oso txukuna. Eta, bestetik, anbiguoa da; izan ere, bi gauza uler daitezke:

1.- eta bidez lotutako bi erlatiboak zerrenda bateko bi elementu direla: Ekarri gogora bi teknika-mota hauek: alde batetik, ikasi ditugunak, eta , bestetik, fitxa honetan erabil daitezkeenak 2.- eta bidez lotutako bigarren elementua lehenengoaren zehaztapena dela.

Beraz, gaztelaniazkoak berez bigarrena esan nahi duenez, beste modu batera ematen saiatu behar dugu, esanahia argi gera dadin.

Ikasi ditugun tekniketatik, ekarri gogora fitxa honetan erabil daitezkeenak

Edo: Ekarri gogora ikasi ditugun teknikak, fitxa honetan zein erabil daitezkeen ikusteko

Azken hori ez da guztiz gaztelaniazkoaren parekoa, baina, azken finean, hori esan nahi duela dirudi.

Beste adibide bat:

Hamasei urte baino gehiago dituzten eta ikasketak bukatu dituzten gazteen egoera aztertuko dugu ( Hamasei urte baino gehiago dituzten gazteen artean / gazteetatik, ikasketak bukatu dituztenen egoera aztertuko dugu. Edo, izenburuetarako, adibidez: Hamasei urte baino gehiago izanik, ikasketak bukatu dituzten gazteen egoera / Hamasei urte baino gehiago izaki, ikasketak bukatu dituzten gazteen egoera / Hamasei urte baino gehiago izan, eta ikasketak bukatu dituzten gazteen egoera (komak jarri ditugu, izenburuetarako direla esan dugulako eta, horrenbestez, aditzak kendu ditugulako. Aditzak jarriko bagenitu, komak kenduko genituzke).

Beste batzuk:

Koba horretan egoten zen eta ikergai dugun pertsonaia horrek balizko azti horrek arkatz horiek aurpegia edo paretak margotzeko erabiliko zituen (Koba horretan egoten zen pertsonaiak, ikergai dugun pertsonaia horrek balizko azti horrek aurpegia edo paretak margotzeko erabiliko zituen arkatz horiekEste programa est dirigido a personas que tienen discapacidades y riesgo de exclusin

Ezintasunak dituzten pertsonentzat eta baztertuak izateko arriskua dutenenentzat da programa hori(Ezintasunak izateagatik baztertuak izateko arriskua duten pertsonentzat da programa hori1.2.- Kontuz definizioekin:

a) Gaztelaniaz oso erraza da erlatiboz jositako definizio luzeak egitea. Euskaraz, berriz, halako egiturak ez dira batere ulerterrazak:

Kaktusak ura biltzen duten zurtoin handi eta haragitsuak dituzten landareak dira

Oso esaldi traketsa da, eta irakurtzeko nahiz ulertzeko nahiko zaila. Gainera, ez da oso argi geratzen nork biltzen duen ura: zurtoin handi eta haragitsuek ala landareak? Hau da, bi gauza uler daitezke:

1.- Kaktusek ura biltzen dute, eta kaktusek zurtoin handi eta haragitsuak dituzte.

2.- Kaktusek zurtoin handi eta haragitsuak dituzte, eta zurtoin horiek ura biltzen dute.

Gure ustez, kaktusak zer diren badakigunez, lehenengo aukera da zuzena, baina kontuan hartu behar da definizioek ez dutela anbiguotasunerako aukerarik eman behar; hain zuzen ere, gauzak zer diren ez dakitenentzat idazten dira.

Beraz, zer esan nahi dugun jakinda, honela eman genezake definizioa:

Kaktusak zurtoin handi eta haragitsuak dituzten landareak dira; ura biltzen dute

Kaktusak zurtoin handi eta haragitsuko landareak dira; ura biltzen dute

Horrez gainera, badakizue horrelako esaldietan aditza aurreratzea zilegi dela:

Kaktusak dirab) Bestalde, zenbaitetan, gaztelaniazko definizio erlatiboz josia euskaraz ematea zail gertatzen zaigunean, gehiegi sinpletzera jo ohi dugu. Adibidez:

1-Nmero primo es el nmero entero que slo es exactamente divisible por s mismo y por la unidad( a) Zenbaki lehena emaitza zehatza bere buruaz eta bat zenbakiaz zatitzean soilik ematen duen zenbakia da. Oso korapilatsua denez, batzuetan, honelakoak ikusten dira:b)Zenbaki lehena zenbaki bat da, emaitza zehatza bere buruaz eta bat zenbakiaz zatitzean soilik ematen duena.

2-La geografa fsica es la rama de la geografa que estudia la configuracin de las tierras y los mares( a) Geografia fisikoa lurraldeek eta itsasoek duten itxura aztertzen duen geografiaren adarra da (Zuek ere horrelako zerbait bazenuten buruan, perpaus erlatiboei buruz aurreko bi ikasgaietan landutako txostenak irakurri beharko dituzue berriro).b) Geografia fisikoa lurraldeek eta itsasoek zer-nolako itxura duten aztertzen duen geografiaren adarra da. Guri ez zaigu hain zaila iruditzen, baina beste batzuei, antza denez, bai; horregatik, honela konpontzen dute: Geografia fisikoa geografiaren adar bat da, lurraldeek eta itsasoek zer-nolako itxura duten aztertzen duenaZer deritzozue? Zuzenak eta egokiak ote dira? Bada, lehenik eta behin, esan beharra dago berez zuzenak direla, baina zenbateraino diren egokiak, hori beste kontu bat da. Izan ere, gure lanetarako, sinpleegiak izango dira gehienetan: zenbaki lehena zenbaki bat dela esatean, ikasleak tontotzat hartzen ditugula dirudi. Beraz, normalean, halako itzulpenak sinpleegiak gertatzen dira. Horrenbestez, beste aukera batzuk egokiagoak iruditzen zaizkigu guri:

1- Zenbaki lehena da emaitza zehatza bere buruaz eta bat zenbakiaz zatitzean bakarrik ematen duena

2- Geografia fisikoa da lurraldeek eta itsasoek zer-nolako itxura duten aztertzen duen geografiaren adarra

Eta da aditza aurreratzea gustatzen ez bazaigu, berriz, honela eman ditzakegu:

a)Zenbaki lehena esaten zaio emaitza zehatza bere buruaz eta bat zenbakiaz zatitzean bakarrik ematen duenari

b) Geografia fisikoa esaten zaio lurraldeek eta itsasoek zer-nolako itxura duten aztertzen duen geografiaren adarrari

Nolanahi ere, jakin behar duzue ez dagoela gaztelaniazko esaldi horiek beti definizio moduan eman beharrik. Hain zuzen ere, bi horiek testu-liburu bateko unitate didaktiko banatan ageri dira, unitate bakoitzean zer landuko den aurkezteko. Beraz, honelako zerbait ere idatz daiteke:

Unitate honetan, Geografiaren adar bat landuko dugu: Geografia fisikoa; hau da, lurraldeek eta itsasoek zer-nolako itxura duten

Esaldi horiek unitate barruan agertzen badira, ordea, emandako azken aukera hori ez da baliagarria. Horrenbestez, hasieran adierazitako esaldiak erabili nahi ez baditugu, beste aukera batzuk aztertu beharko ditugu: bi puntu jartzerik badagoen Adib.:

Geografia fisikoa: lurraldeek eta itsasoek zer-nolako itxura duten aztertzen duen geografiaren adarra2.- HIZTEGIA

matematiko (adj.) ( matematikari (pertsona)

politiko (adj.) ( politikari (pertsona)

kritiko (adj.) ( kritikari (pertsona)

zientifiko (adj.) ( zientzialari (pertsona)

parlamentario (adj. Adib.: talde parlamentario) ( parlamentari (pertsona)

diplomatiko (adj. Adib.: harreman diplomatiko) ( diplomazialari (pertsona)

mediko (adj.: tratamendu mediko) mediku (= sendagile) (pertsona)

tekniko (adj. Adib.: arazo tekniko) teknikari (pertsona)

mekaniko (adj. Adib.: lan mekanikoa) mekanikari (pertsona)

*senadore ( senatari3.- -Z, MODUZKO PERPAUSA

Kontu handiz ibili behar dugu gaztelaniazko gerundioak itzultzean. Izan ere, oro har, -z edo -larik menderagailuak erabiliz emateko ohitura oso zabalduta dago edonon, baina ez da beti zuzena. Kalkoak egitea, gehienetan, ez da oso egokia izaten, baina beste hizkuntza batean okerrak diren egituren kalkoak egitea onartezina da.

-z menderagailuaz osatutako perpausak MODUZKOAK dira, eta, beraz, MODUA adierazteko erabili behar ditugu. NOLA GALDERARI ERANTZUTEN BADIOTE, ZUZENAK DIRA (perpaus nagusiari galdetu behar zaio, noski, erantzuna mendeko perpausa izan dadin):

Buruari hazka eginez geratu zen, zer pentsa ez zekiela. NOLA geratu zen? Buruari hazka eginez. ZUZENA.Kantatuz etorri gara bide osoan zehar. NOLA etorri gara? Kantatuz. ZUZENA.

Tranpak eginez irabazi dute. NOLA irabazi dute? Tranpak eginez. ZUZENA.

Hitz eginez dena konpontzen da. NOLA konpontzen da dena? Hitz eginez. ZUZENA.

Botoi hau sakatuz pizten da argia. NOLA pizten da argia? Botoi hau sakatuz. ZUZENA.

Istripu bat gertatu da A8 autobidean, bi hildako eta zauritu larri bat *eraginez. NOLA gertatu da istripua? Bi hildako eta zauritu larri bat *eraginez. OKERRA!!!Esaldi trakets horretan esandakoaren arabera, bi hildako eta zauritu bat eragitea da istripua gertatzeko MODUA!!!!! Astakeria galanta, ezta? Bada, gezurra badirudi ere, oraindik ere oso maiz ikusten eta entzuten dira horrelakoak gure artean.

Eta, nola emango genuke, beraz, esaldi hori euskara txukuna erabiliz? Hona hemen zenbait aukera:

Istripu bat gertatu da A8 autobidean; bertan, bi pertsona hil dira, eta bat, larri zauritu

Istripu bat gertatu da A8 autobidean; horren ondorioz, bi pertsona hil dira, eta batek zauri larriak izan ditu

Istripu bat gertatu da A8 autobidean, eta(,) horren ondorioz, bi pertsona hil dira, eta batek zauri larriak izan ditu

Agian, zuetako batzuei beste irtenbide hau ere bururatuko zitzaizuen: A8 autobidean gertatutako istripuan, bi pertsona hil dira, eta batek zauri larriak izan ditu. Bada, esan beharra dago, esaldia gramatika aldetik zuzena den arren, itzulpen askotarako ez dela egokia izango, jakintzat ematen ari baikara entzuleak/irakurleak istripu horren berri duela, eta gehienetan ez da hala izaten.

Bestalde, -larik (hegoaldean, -la) menderagailuaz sortutako perpausak denborazkoak nahiz moduzkoak dira (zergatia eta baldintza ere adieraz dezakete, baina ez ditugu oso maiz erabiltzen, eta, beraz, ez ditugu aipatuko). Horrenbestez:

Se qued atnito, no sabiendo qu hacer ( Harri eta zur geratu zen, zer egin ez zekiela(rik). NOLA geratu zen? Zer egin ez zekiela(rik). ZUZENA.

Lantokian sartu zen, eskuan grabagailua zuela(rik). NOLA sartu zen lantokian? eskuan grabagailua zuela(rik). ZUZENA.

Gelan sartzera zihoala(rik), zuzendariak harrapatu zuen. NOIZ harrapatu zuen zuzendariak? Gelan sartzera zihoala(rik). ZUZENA.

Gazte nintzela(rik), jende ospetsu asko ezagutu nuen. NOIZ ezagutu nuen jende ospetsu asko? Gazte nintzela(rik). ZUZENA.

Ikasteko dirulaguntza izango duten ikasleei erabakitakoa jakinaraziko zaie, jakinarazpenarekin batera diru-kopurua zehaztuko delarik. NOLA edo NOIZ jakinaraziko zaie? Diru-kopurua zehaztuko delarik. OKERRA!!!Beste adibide batzuk, eta aukera zuzenak:

Kolpe bat eman zion, hilda *utziz ( Kolpe bat eman zion eta hilda utzi zuen / Kolpe bat eman eta hilda utzi zuen

Parisera joan dira, datorren astean itzuliko *direlarik ( Parisera joan dira, eta datorren astean itzuliko dira

Aldi berean, mezu bat bidali beharko zaio, telefonoz eskatu dizkiogun dokumentuak *zehaztuz ( telefonoz eskatu dizkiogun dokumentuak zehaztekoAzkenean, lasterketan parte hartzea lortu zuen, lehen postuan *geratuz ( Azkenean, lasterketan parte hartzea lortu, eta aurrena geratu zen.

Telefonoz eman zioten berri txarra, lur jota geratu *zelarik ( Telefonoz eman zioten berri txarra; horren ondorioz, lur jota geratu zen / Telefonoz berri txarra eman ziotenean, lur jota geratu zen

Eta orain, saia zaitezte zeuek esaldi hauek itzultzen (kontuan hartu gaztelaniaz okerrak izan daitezkeela):

1.- Les envo esta carta agradecindoles el inters demostrado y solicitando un informe exhaustivo sobre la empresa

2.- Don Jon Basterretxea present recurso de alzada contra esta resolucin, siendo desestimado mediante orden de 5 de mayo de 2003

3.- El director de la empresa ha aprobado una circular, regulando la jornada laboral de verano

4.- El trabajador pidi permiso al director, negndose ste a concedrselo

5.- Se reuni la comisin de urbanismo, acordando lo siguiente