07_Tehnicko crtanje so kompjuterska komunikacija_I_ALB.indd

Vesna Tërpkovska, inxh. arkit. i dipl.Vanço Stojanovski, inxh. gjeod. i dipl.

VIZATIM TEKNIKME

KOMUNIKIM KOMPJUTERIK

Për vitin I

Drejtimi Ndërtimtari-gjeodezi(për të gjitha profi let)

Shkup, 2013

CIP- Каталогизација во публикација

Национална и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски”, Скопје

Техничко цртање со компјутерска комуникација за I година градежно-геодетска струка / Весна Трпковска, Ванчо Стојановски

Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2012

Физички опис 182 стр. : илустр. ; 26 см

ISBN 978-608-226-355-7

Botuesi:

Ministria e arsimit dhe shkencës e Republikës së Maqedonisë

Shtypi:

Grafi cki centar dooel, Shkup

Tirazhi: 274

Me aktvendim nr. 22-1387/1 të datës 14.06.2012 të Komisionit kombëtar për tekste, lejohet përdorimi i teksti shkollor.

Autorët: Vensa Tërpkovska, inxh. I dipl. i arkitekturësVanço Stojanovski, inxh. i dipl. i gjeodezisë

Recensent: Doc. Dr. Mickova IrenaUniversiteti “Shën Kirili dhe Metodi”, Fakulteti Teknologjik-Metalurgjik

Oktaj Abdullahi inxh. i dipl. i arkitekturës, mësimdhënës i lëndëve profesionaleSHMNGJQSH „Zdravko Cvetkovski”, Shkup

Shermin Shehi, inxh. e dipl. e . Arkitekturës,, mësimdhënëse e lëndëve profesionaleSHMNGJQSH „Zdravko Cvetkovski”, Shkup

Korrektor: Vesna Tërpkovska, inxhi. e dipl. e arkitekturës

Përpunimi

kompjuterik:

Vesna Tërpkovska, inxhi. e dipl. e arkitekturës

Kopertina: Vesna Tërpkovska, inxhi. e dipl. e arkitekturës

Përkthyes: Afrim Selimi

Redaktor

profesional:

Prof. Dr. Abdyl Koleci

Lektura: Jehona Ejupi

III

P Ë R M B A J T J A

А. Bazat e vizatimit teknik

1. Hyrje ........................................................................................................................................................................... 32. Materialet dhe pajisjet për punë në vizatimin teknik .............................................................................. 7 - materialet për punë në vizatimin teknik ................................................................................................. 7 - pajisjet për punë në vizatimin teknik .....................................................................................................123. Formatet e vizatimeve të gatshme ...............................................................................................................234. Të vizatuarit dhe përdorimi i lapsit ...............................................................................................................29 - llojet e vijave............................................................................................. ......................................................30 - vizatim i vijave të drejta ..............................................................................................................................32 - manipulimi me dy trekëndësha ...............................................................................................................34 - vizatimi i vijave të lakuara ..........................................................................................................................35 - vijëzimi ..............................................................................................................................................................36 - ushtrime grafi ke .............................................................................................................................................385. Të vizatuarit dhe manipulimi me rapidograf .............................................................................................41 - procedurat gjatë vizatimit me tush ........................................................................................................43 - përdorimi i rapidografi t ...............................................................................................................................54 - ushtrime grafi ke .............................................................................................................................................466. Shkrimi teknik .......................................................................................................................................................47 - shkronjat dhe numrat ..................................................................................................................................49 - llojet e shkronjave dhe numrave .............................................................................................................51 - bllok-shkronjat dhe numrat .......................................................................................................................53 - shkronjat dhe numrat gjeodezik .............................................................................................................557. Shenja dhe simbole në ndërtimtari ..............................................................................................................57 - shenja në ndërtimtari ..................................................................................................................................59 - shenja në gjeodezi ........................................................................................................................................648. Përpjesëtimi...........................................................................................................................................................699. Kuotimi ....................................................................................................................................................................75B. Bazat e vizatimit gjeometrik

10. Konstruksionet gjeometrike ...........................................................................................................................93 10.1 drejtëza. ......................................................................................................................................................95 10.2 konstruksioni i shumëkëndëshave të rregullt ...............................................................................98 10.3 konstruksioni i elipsës, parabolës dhe hiperbolës ................................................................... 102C. Komunikimi kompjuterik

11. Hyrje në komunikimin kompjuterik ......................................................................................................... 10912. Nisja e paketës programore Auto CAD 2007 ......................................................................................... 11013. Vendosja e parametrave themelore të Auto CAD 2007 ..................................................................... 11414. Vizatimi i vijave dhe fi gurave gjeometrike ............................................................................................. 12115. Modifi kimi i elementeve të vizatuara ....................................................................................................... 13916. Shënimi grafi k i materialeve ndërtimore (Hatch) ................................................................................ 14917. Shkrimi i tekstit ................................................................................................................................................. 15118. Kuotimi (dimensioni)...................................................................................................................................... 15519. Rrafshet e vizatuara (shtresa) - Layers ...................................................................................................... 16120. Simbolet e shfrytëzuara-blloqe (Block) ................................................................................................... 16421. Shtypja e vizatimeve ...................................................................................................................................... 169

IV

PARATHËNIE

Libri i cili është para jush përpunon material i cili është sipas programit arsimor të lëndës “Vizatimi

teknik me komunikim kompjuterik” për vitin I të drejtimit ndërtimtari-gjeodezi, nga viti 2005.

Qëllimi i mësimit të lëndës Vizatimi teknik me komunikim kompjuterik është që nxënësi në mënyrë të pavarur të aftësohet të komunikojë grafi kisht me përmasa ndërkombëtare. Nëpërmjet më-simit të përmbajtjeve të kësaj lënde mësimore nxënësit do të njihen me principet, format, rregullat dhe metodat e shprehjes me vizatime teknike.

Materiali mësimor në libër është i ndarë në tri pjesë, të cilat paraqesin tri tërësi të ndara. Në pjesën

e parë mësohen bazat e vizatimit teknik, në pjesën e dytë bazat e vizatimit gjeometrik, ndërsa në pjesën e tretë mësohet komunikimi kompjuterik –paketa programore Auto CAD 2007.

Me mësimin e përmbajtjeve të librit, nxënësi do të njihet me bazat e vizatimit teknik dhe me komu-nikimin kompjuterik, si bazë e disiplinave teknike në drejtimin ndërtimtari-gjeodezi. Tërësitë e ofrua-ra tematike janë paraparë me qëllim që t’i mundësohet nxënësit më lehtë t’i mësojë të gjithë lëndët profesionale në të cilët punohen dhe shfrytëzohen punët grafi ke. Me mësimin e bazave të vizatimit teknik, nxënësi do të njihet me mjetet bashkëkohore, material dhe teknika për të punuar vizatime teknike. Me mësimin e bazave të konstruksioneve gjeometrike, metoda, rregulla dhe teknika, nxënësit do t’i mundësojnë saktë, qartë dhe preciz në mënyrë grafi ke t’i tregojë elementet në ndërtimtarinë dhe në gjeodezinë.

Zbatimi i teknologjisë informatike në procesin arsimor është gjithnjë më e pranishme dhe e do-mosdoshme, po kështu mësimi i paketës programore për vizatim Auto CAD, do të mundësojë që nxënësi të aftësohet në shfrytëzimin e teknikave bashkëkohore të cilat gjithnjë e më tepër shfrytë-zohen në arsimim dhe në praktikë. Mësimi i paketës programore Auto CAD është paraparë në nivelin e parë, i cili është më i ulët dhe me përvetësim të suksesshëm mundëson përkryerje të mëtutjeshme dhe mësim të niveleve të tjera.

Shpresojmë se përmbajtjet e parapara dhe mënyra e prezantimit të tyre në libër do ta motivojnë nxënësin për punë kreative, do ta zhvillojnë shijen e tij estetike dhe do t’i mundësojnë nxënësit t’i zba-tojë njohuritë e fi tuara në lëndët e tjera profesionale në të cilat punohen vizatime teknike.

Autorët

A

TEMA

А. BAZAT E VIZATIMIT

TEKNIK

Njësia tematike

1. HYRJE NË VIZATIMIN TEKNIK

Në këtë tërësi tematike, nxënësi

mund të njihet me:

■ qëllimet dhe përmbajtjet e

lëndës dhe

■ zbatimi i vizatimit teknik në lëndët e

tjera mësimore.

Bazat e vizatimit teknik


2

NJËSIA TEMATIKE

1. Hyrje në vizatimin teknik


3

1. Hyrje në vizatimin teknik

Vizatimi teknik është disiplinë teknike e cila shërben për tregi-min e ideve dhe perspektivave të projektuesve të vizatimit.

Që të mund të realizohen idetë dhe planet për objektet nga praktika teknike si: shtëpi, ndërtesa, rrugë, ura, lagje dhe qytete duhet të vihen (vizatohen) në letër. Vizatimi duhet të japë pam-je precize dhe të qartë për dimensionet, formën, përpunimin, materialin dhe të gjithë të dhënat tjera të domosdoshme për realizimin e objektit.

Punimi i vizatuar, në mënyrë të saktë, precize dhe të qartë, në simetri adekuate me mjete të nevojshme dhe material për vizatim me dorë quhet vizatim teknik.

Domethënë, pajisja themelore për komunikim në teknikë është vizatimi teknik me të cilin barten idetë dhe mendimet për objekte, lëndët dhe modelet të cilët duhet të bëhen.

Vizatimi teknik është gjuhë themelore dhe internacionale për komunikim ndërmjet individëve teknik i cili është njësoj i kuptueshëm për të gjithë popujt. Gjithsesi, informacionet plo-tësuese për vizatimet janë në gjuhët nacionale, por të gjithë personave të arsimuar, format dhe dimensionet e vizatimeve u janë të njohura dhe të qarta.

Nëse janë vizatuar vizatimet në rregull ata do të jenë të shpjeguar ose “lexuar” në rregull, ndërsa me këtë objektet do të jenë të realizuara sipas ideve dhe mendimeve të projektu-esve. Rregullat e vizatimit teknik janë të defi nuara me stan-dardet ndërkombëtare prej të cilëve janë marrë standardet nacionale.

Paraqitja e objekteve në vizatimet teknike qartë dallohen nga vizatimet tjera (vizatime artistike) të cilët përpunohen me dorë të lirë dhe nuk është patjetër të jenë precize, të qarta dhe të sakta. Vizatimet e vizatuara me dorë të lirë (skicat) në ndër-timtarinë e lartë hasen në procesin e projektimit të objekteve në fazën fi llestare. Këto më shpesh shërbejnë si përgatitje për realizimin e ndonjë perspektive projektuese.

Mënyra e paraqitjes së objekteve në vizatimet teknike ba-zohet në principet dhe metodat e projekt gjeometrisë. Më së shpeshti, objektet janë paraqitur në projektim ortogonal, por mund të paraqiten edhe në projektim të pjerrët, aksonometrie ose në perspektivë.

Sipas metodës së përpunimit të vizatimeve teknike, dallohen dy metoda të vizatimit:

■ vizatim me dorë (fi g. 1) dhe■ vizatim me ndihmë të kompjuterit (fi g. 2).


4

PERSPKEITVA FASADA

PRERJA

BAZA E KATIT PËRDHES

BAZA E KATIT

Fig. 1 - Vizatime teknike të vizatuara me dorë

Vizatime perspektive

Fig. 2 - Vizatim teknik i vizatuar me ndihmë të kompjuterit

Njësia tematike

2. MATERIAL DHE PAJISJE PËR PUNË NË VIZATIMIN

TEKNIK


mund të njihet me:

■ material për vizatim teknik;

■ l etër për vizatim, lapsa, marker, goma

për fshirje, tush;

■ mjete për vizatim teknik;

■ tabela për të vizatuar, T-vizore,

trekëndësha, vizore të lakuara,

këndmatës, shabllone, kompas,

rapidografë.



6

2.1. Materiali për punë në vizatimin teknik

2.2. Pajisjet për punë në vizatimin teknik

NJËSIA TEMATIKE

2. Material dhe pajisjet për punë në vizatimin teknik


7

2. Materialet dhe pajisjet për punë në vizatimin

teknik

Për punim me dorë të vizatimeve teknike përdoren pajisje adekuate për vizatim preciz dhe të saktë.

Pajisjet për vizatim teknik janë:■ material për punë në vizatimin teknik dhe■ pajisje për punë në vizatimin teknik.

Material për vizatim të vizatimit teknik është i gjithë ai mate-rial që harxhohet gjatë punës dhe i cili pasi të harxhohet, riku-perohet.

Pajise është gjithë ajo që shfrytëzohet gjatë të vizatuarit të vizati-mit teknik, ndërsa nuk harxhohet gjatë shfrytëzimit dhe rikuperohet vetëm nëse dëmtohet.

Për vizatim teknik të qartë, të saktë dhe preciz nevojitet që të furnizohemi me material cilësor dhe me mjete. Por mjeti i mirë në asnjë rast nuk është kushti i vetëm për cilësinë e vizatimit. Përveç dhuntisë për vizatim, nevojitet edhe ushtrim afatgjatë, punë pedante dhe me kujdes.

2. 1. Materiali për punë në vizatimin teknik

Letra

Varësisht nga nevojat, qëllimi dhe lloji i vizatimit teknik, për-doren letra të ndryshme për vizatim:

■ letër-hamer përdoret për vizatime të cilët punohen në një model, ndërsa mund të jetë letër e bardhë, jo e tejdukshme dhe cilësore. Emrin hamer e ka marrë sipas prodhuesit. Hameri mund të jetë edhe me ngjyrë. Njëra anë është e lëmuar dhe shërben për të vizatuar me tush, ndërsa tjetra është e ngjirur dhe shërben për vizatimin e skicave dhe vizatimeve me laps ose nëse vizatimi ngjyroset me ngjyra uji. Prodhohet në tabakë me dimensione 100/70 cm. Hamer më cilësor i cili haset te ne është i ashtuquajturi Hameri Gjerman i cili është më i lëmuar se të tjerët dhe në atë më lehtë vizatohet me tush dhe më lehtë fshihen gabimet e bëra.

■ letra-skicë është letër shumë e hollë, e bardhë dhe e tej-dukshme e cila shërben për skicim me dorë të lirë të ideve të projektuesve në bazë të cilëve më vonë do të vendoset për for-më defi nitive të objektit. Meqenëse është e tejdukshme, me vë-nie të njërës përmbi tjetrën lehtë vizatohet dhe vihen ndryshi-me në zgjidhjet. Shitet në tabakë, ndërsa për të vizatuar shfrytë-zohet laps i butë dhe më i trashë ose skicohet me fl omasterë, ngjyra druri ose ngjyra të tjera.

Vizatime teknike

PERSPEKTIVA

BAZA E KATIT

ENTERIERËT

BAZA E KATIT

PËRDHES


8

■ letra- e lëmuar është letër e tejdukshme e trashë e cila përdoret kur vizatimi teknik duhet të shumëfi shohet (kopjohet në më tepër shembuj). Në letrën -e lëmuar vizatohet me laps të fortë ose më shpesh me tush. Meqenëse kjo letër është e tejdu-kshme në atë mund të rivizatohen vizatime të vizatuara në letër tjetër. Vizatimet e letrës-së lëmuar kopjohen në makina speciale në të ashtuquajturën letër ozolit (ozalid) dhe mund të kopjohen në numër të pakufi zuar të kopjeve të cilët shërbejnë ecurinë e objekteve, ndërsa origjinali i letrës së lëmuar ruhet. Shitet në tabakë, ndërsa më shpesh në rrolltullame me gjerësi nga 70 deri 150 cm dhe gjatësi deri 20 m. Ekzistojnë edhe lloje speciale të letrës së lëmuar: letër e lëmuar-pëlhurë, pergamenë, letër e lë-muar celuloidi etj. Ato përdoren për vizatime që kanë rëndësi të veçantë dhe këto vizatime duhen të ruhen një kohë të gjatë (harta precize, plane të rëndësishme, vizatime të shpikjeve dhe të tjera).

■ letra -ozolit është letra me përbërje kimike speciale (e ngjashme me letrën për fotografi ) dhe shërben për kopjim të vi-zatimeve të vizatuara në letrën-e lëmuar. Varësisht nga ngjyra e letrës-ozolit, kopjet kanë ngjyrë të kaltër, ngjyrë kafe ose ngjyrë të zezë në vijat. Paketohet në rrotullame me gjerësi nga 70 deri 150 cm dhe gjatësi deri 20m, të cilët janë të mbyllur me najlon të zi që të mbrohet nga drita. Nëse letra ndriçohet, në atë nuk mund të kopjohet, po atëherë shfrytëzohet për të vizatuar me laps ose tush.

Sot me aparate bashkëkohore për kopjim mund të kopjohen vizatime në më tepër shembuj, të vizatuara në cilëndo qoftë le-tër, e jo vetëm në letrën-e lëmuar (paus-letra).

■ letra transparente i ka vetitë e pausit dhe ozolitit. Nga ajo mund të nxirren kopje nga vizatimet e vizatuara në paus, po meqenëse edhe vetë ajo është e tejdukshme, në atë mund të rivizatohen vizatime të reja. Nga vizatimet e vizatuara kësh-tu, përsëri mund të nxirren kopje të letrës-ozolit. Ka zbatim të madh në etiketimin, për të vizatuar plane, për ujësjellës dhe ka-nalizim, për elektrikë, për statistikë etj., ndërsa vizatohen nëpër-mjet vizatimeve të gatshme arkitektonike.

■ letra e milimetrave është letër e bardhë e tejdukshme me rrjet të shtypur dhe preciz me vija horizontale dhe vertikale në distancë nga një milimetër. Ka edhe letër të tejdukshme e milimetrit e cila shfrytëzohet që të mundet të kopjohen vizati-met. Përdoret për vizatime me qëllim special si: grafi kone, pro-fi le të rrugëve dhe terrenit, në gjeodezinë etj. Shitet në tabakë me madhësi të ndryshme ose rrotullame me gjerësi nga 70 deri 100 cm.

■ letra-akuarel është e ngjirur (ashpër) për të vizatuar me laps dhe me ngjyra. Nëse letra është më cilësore në atë mund të vizatohet me tush. Prodhohet në tabakë si hameri – letra është në ngjyra të ndryshme: e gjelbër, e kaltër, e verdhë, e zezë etj.


9

Lapsat

Për vizatim teknik përdoren lloje të ndryshme të lapsave:■ lapsa të rëndomtë me mbështjellës druri dhe mina grafi ti

në mes (fi g. 3)

Fig. 3

■ lapsat teknik (lapsa-patent) të cilët janë të përpunuara nga metali ose plastika. Në mes ka cilindër të zbrazur në të cilin është e vendosur mina prej grafi ti e cila në atë mënyrë është mbrojtur që të mos thyhet. Gjatë punës mina tërhiqet jashtë për rreth 8-15 mm, varësisht nga fortësia e saj.

Lapsat teknikë përdoren në forma dhe madhësi të ndrysh-me. Në kohën e fundit për vizatim të mirë dhe preciz përdo-ren lapsa teknik me minë shumë të hollë nga 0,3; deri 0,7 mm (të njohura si mina të holla) (fi g. 4). Përparësia e këtyre lapsave teknik është se mina nuk duhet të mbrehet, por kër-kojnë që të përdoret me kujdes, meqenëse mina lehtë thyhet.

Sot, më rrallë përdoren lapsat teknikë me mina grafi ke me trashësi prej 2 mm e cila duhet vazhdimisht të mbrehet (fi g. 5). Ekzistojnë edhe lapsa special teknik me mina të trasha nga 3 deri 8 mm (fi g. 6) të cilët më shpesh përdoren për skicim ose vizatim të me dorë të lirë (perspektiva).

Lapsat dhe minat mund të jenë me fortësi të ndryshme. Mina me shenjën “H” janë mina të forta, ndërsa me shenjën “B” janë mina të buta. Sa është numri para shkronjës H më i madh aq mina është më e fortë (Н, 2Н, ЗН, 4Н, 5Н, 6Н, 7Н, 8Н dhe 9Н), ndërsa sa është numri para shkronjës B më i madh mina është më e butë (В, 2В, ЗВ, 4В, 5В, 6В, 7В, 8В dhe 9В). Mina me fortësi në mes janë ato me shenjat 2Н, Н, F, НВ. Mina më të mira ose lapsa për të vizatuar janë me shenjën НВ e cila nuk është as e fortë as e butë.

Fig. 4

Fig. 5

Fig. 6

Mina 0,5 për lapsa teknik


10

Zgjidhja e fortësisë së minës varet nga lloji i vizatimit dhe nga letra në të cilën vizatohet. Minat dhe lapsat gjatë vizatimit kanë gjurmë me nuanca të ndryshme me ngjyrë të zezë. Sa ësh-të më e fortë mina, gjurma të cilën e lë është më e hirtë, ndërsa sa më e butë është gjurma është më e zezë (fi g. 7).

Fig. 7

Për të vizatuar vizatime teknike, maja e minës duhet të jetë sa është e mundshme më e hollë. Lapsat e drurit mbrehen me mprehëse (fi g. 8), ndërsa lapsat teknik me mprehëse speciale për mina.

Tushët

Tushi është lëng i zi special i cili bukur thithet në letër, shpe-jtë thahet, nuk zbehet dhe vështirë fshihet, ndërsa vija e vizatu-ar me tush, gjatë e mban pamjen e saj. Përveç se në ngjyrës të zezë, tushët prodhohen në 17 lloje të ndryshme. Me paraqitjen e rapidograf penave për vizatim me tush, prodhohen tushë për mbushje të rapidografëve me ngjyrë të zezë dhe me 6 ngjyra të tjera të cilët paketohen në shishe plastike (fi g. 9).

Ngjyrat

Përdorimi i ngjyrave në vizatimet teknike është me qëllim që të theksohen materialet ndërtimore, sipërfaqet të cilët janë në prerje, në projektet për rregullim të brendshëm, perspektivat dhe ngjashëm.

Për të ngjyrosur vizatimet teknike përdoren:■ ngjyra uji (akuarel) (fi g. 10);■ ngjyra druri (fi g. 11) – meqenëse nuk i mbulojnë vijat e

tërhequra me tush, ngjyrat e drurit së bashku me ngjyrat e ujit, më së shpeshti përdoren për ngjyrosje në vizatimin teknik;

■ ngjyrat temper dhe ngjyrat e yndyrshme më rrallë përdoren meqenëse tretësi është i dendur, po i mbulojnë linjat the-melore me tush në vizatimin. Përdoren për vizatime me qëllim special, atje ku duhet ngjyra veçmas të theksohet, si për shembull në vizatimet perspektive.

Fig. 8

Fig. 9

Fig. 10

Fig. 11


11

Fig. 12

Fig. 13

Fig. 14

Fig. 15

■ markerët gjejnë zbatim gjithnjë e më të gjerë në vizati-min teknik (fi g. 12). Janë të ngjashëm me lapsat teknik. Në ato ka tamponë special me ngjyrë të ndryshme, ndër-sa në majat mund të jenë me trashësi të ndryshme. Për-doren për tërheqjen e vijave me dorë të lirë dhe me tre-këndësha, për të skicuar, për vizime , për të shënuar dhe ngjyrosur sipërfaqe më të vogla.

Gomat për fshirje

Gabimet që na ndodhin gjatë vizatimit me laps ose me tush mënjanohen me lloje të ndryshme të gomave (fi g. 13). gomat e buta shfrytëzohen për të fshirë gabimet e bëra me laps, ndër-sa gomat e forta shfrytëzohen për të fshirë gabimet e bëra me tush. Fshirja e gabimeve të bëra me tush shumë vështirë mën-janohet nga letra-hamer, po për atë rekomandohet fshirje me gomë. Më lehtë mënjanohen gabimet gjatë vizatimit me tush vetëm në letrën-e lëmuar.

Selotejpi – lentë ngjitëse

Shërben për përforcim të fl etës vizatuese në tabelën për të vizatuar ose në tavolinë (fi g. 14). Përdoret edhe për ngjitje të letrës- së lëmuar nëpërmjet fl etës në të cilën është vizatuar viza-timi dhe duhet të bëhet me tush (të vizatohet me tush) ose për nevoja të tjera në vizatim teknik.

Letraseti (pasqyrues)

Këto janë të holla, të tejdukshme, foli vetëngritëse me ele-mente të hareshme të shtypura (shkronja dhe numra, fi gura njeriu, automjete, gjelbërim, hijesim , vijëzim dhe ngjashëm) të

cilët shfrytëzohen për përpunimin e viza-timeve teknike (fi g. 15).

Kjo është ndihmë e madhe gjatë puni-mit të vizatimeve teknike për përpunim më të lehtë, më të shpejtë ndërsa para së gjithash për përpunim teknik sa më cilësor.

Nëse vizatimi teknik punohet me kompjuter, atje elementet e njëjta i ka si vizatime të gatshme të cilët vendosen në vizatimet.

Në fi gurën 15, janë treguar disa prej llojeve të shumta të elementeve të gat-shme të cilat përdoren. Të gjitha kanë nu-mra të veçantë serik sipas së cilëve kryhet furnizimi. Por meqenëse janë shumë të shtrenjtë, më rrallë përdoren.


12

Fig. 16

Fig. 17

Fig. 19

Fig. 18

TRASHËSIA

2. 2. Pajisje për punë në vizatimin teknik

Tavolina për të vizatuar

Për pozitë të rregullt të trupit gjatë vizatimit përdoren të ashtuquajturat tavolina për të vizatuar. Karakteristikë kryesore te gjithë ato është që pjesa e sipërme e tabelës është nga druri cilësor, i cili me mekanizëm të specializuar mund të vendoset nën kënd i cili është më i volitshëm për të vizatuar (nga 30° deri 54°) (fi g. 16). Ka tavolina për të vizatuar në të cilët sipërfaqja e sipërme është e vendosur fi ks nën kënd të caktuar, që do të thotë nuk mund të për-shtatet, që nuk është edhe më e volitshme. Me këto tavo-lina është rekomanduese të shfrytëzohen karrige speciale në të cilët mund t’u ndërrohet lartësia në pajtim me ne-vojat e vizatuesit. Në organizatat projektuese ku shumë vizatohet, ka tavolina për të vizatuar me mekanizëm për vendosej të tabelës në pozitë pothuaj se vertikale. Ato tavolina janë të pajisura me sistem të linearëve të cilët formojnë kënd të drejtë dhe të cilët lirshëm lëvizin nëpër tërë tavolinën (fi g. 17).

Tabela për të vizatuar

Për mësim fi llestar të teknikave të vizatimit shfrytë-zohet tabelë për të vizatuar, e cila mund të vendoset në çfarë do qoftë bazë (mbështetëse). Përpunohet nga druri i butë dhe cilësor, nga më tepër pjesë të cilët janë të ngji-tur ndërmjet veti fortë. Skajet e anëve më të shkurta janë të mbuluar me dru më të fortë. Për nevojat e arsimit në sh-kollat e mesme teknike më të volitshme janë tabelat me dimensione: 65/48 deri 90/65 cm. Tabelat e drurit duhet të ruhen në vend të thatë, të mbrojtura nga lagështia dhe nxehtësia (fi g. 18).

Sot gjithnjë e më tepër përdoren tabela plasti-ke të përshtatshme për të vizatuar vizatime më të vogla. Meqenëse janë të bëra nga masa e plastikës, ato janë shumë të lehtë dhe praktik për t’i mbajtur. Janë të pajisur me mjete për të vizatuar: shina dhe linearë (fi g. 19).


13

Fig. 20

Fig. 22

Fig. 23 Fig. 21

e rregullt

jo e rregullt

T- vizorja

T-vizorja është mjet për të vizatuar pa të cilin vështirë mund të paramendohet përpunim preciz dhe cilësor i vizatimeve te-knike. Emrin e ka marrë meqenëse na përkujton në shkronjën T. Është i përbërë nga pjesë të drejtë-vizore dhe në njërin skaj pjesë shtuese nën kënd prej 90° të quajtur “Kokë” (fi g. 20).

Koka e t-vizores është më shpesh lëvizëse dhe sipas nevojës mund të sillet edhe me pjesën e drejtë të formohen kënde të ndryshme, siç është treguar në fi gurën 20. Më rrallë koka mund të jetë edhe jo e lëvizur. T-vizorja shërben për tërheqje të vijave paralele horizontale dhe si mbështetës i trekëndëshave për tër-heqje të vijave vertikale nën kënd.

T-vizoret më shpesh janë përpunuar nga druri i zier, por sot gjithnjë e më shumë hasen të metaltë ose nga plastika. Gjatë furnizimit duhet të keni kujdes në rregullshmërinë e t-vizores, përkatësisht me atë të mund të vizatohen vija paralele. Kon-trolli kryhet në atë mënyrë që me t-vizore tërhiqet vija AB, ndërsa pastaj rrotullohet vizorja për 180° dhe tërhiqet vija nëpërmjet drejtëzave. Nëse të vijat përputhen atëherë vizorja është e drejtë, nëse nuk përputhen, vizorja nuk është i drejtë (fi g. 21).

Gjithashtu, duhet të kontrollohet edhe këndi i drejtë te koka e t-vizores. Kjo bëhet me vendosje të trekëndëshit të t-vizorja si në fi gurën 22.

T-vizorja duhet të ruhet në pozitë horizontale ose të varur në mur (fi g. 23).


14

Shina

Shina është vizore e drejtë me masur, në të dy skajet, nëpër-mjet të cilëve shtrëngohet pe najloni ose pe tjetër i fortë, me të cilët përforcohet për tabelën ose tavolinën për të vizatuar, siç është treguar në fi gurën 24.

Kështu, shina e përforcuar mundëson vizatim preciz në vija paralele horizontale. Shinat përpunohen nga druri ose plastika (fi g. 24). Tabelat prej plastike të cilët sot gjithnjë përdoren, kanë shinë të ndërtuar sipas fabrikës (fi g. 19).

Trekëndëshat

Për vizatimin e vijave vertikale dhe vijave nën kënd përdoren trekëndësha. Më shpesh përdoren dy trekëndësha kënddrejta te të cilët njëri kënd është gjithmonë 90°. Njëri trekëndësh është barakrahës, me kënde nga 45° dhe një me kënde nga 30° dhe 60° (fi g. 25).

Fig. 24

Fig. 26

Fig. 25

Mund të jenë me gjatësi të ndryshme, të përpunuara nga druri, metali, ndërsa më shpesh hasen të punuara nga plastika (janë të tejdukshëm dhe të lehtë për mirëmbajtje dhe përdorim). Në njërën katet kanë ndarje milimetrike dhe centimetrike. Tehet e trekëndëshave mund të jenë të rrafshët dhe atëherë mund të përdoren vetëm për të vizatuar me laps. Nëse janë tehe të pjerrë-ta, atëherë mund të përdoren për të vizatuar me tush (fi g. 26).


15

Gjatësia e njërës nga katetet te trekëndëshi me kënde nga 45° mund të jetë nga 12 deri 25 cm, ndërsa me trekëndëshin me kënde nga 30° dhe 60°, nga 20 deri 30 cm.

Korrektësia e trekëndëshave kontrollohet kështu që ata vendo-sen në t-vizoren dhe nga pika A tërhiqet vijë vertikale. Pastaj tre-këndëshi sillet për 180° dhe nga pika e njëjtë tërhiqet vijë tjetër ver-tikale. Nëse vijat përputhen, trekëndëshat janë të rregullt (të mirë), nëse jo, ata janë jo të mirë dhe duhet të zëvendësohen (fi g. 27).

Vizorët e lakuar

Vizorët e lakuar shërbejnë për vizatim të vijave të lakuara të cilët nuk mund të vizatohen me kompas. Ata janë të konstruk-tuara ashtu që kanë lakesa me radiuse të ndryshme dhe mund të përdoren për të vizatuar çfarëdo vije të lakuar (fi g. 28). Vizorët e lakuar përpunohen në forma të ndryshme dhe madhësi, ndër-sa më shpesh janë të punuar nga plastika. Zbatim të ngjashëm kanë edhe të ashtuquajturit gjarpërinj të cilët shfrytëzohen për vizatim të vijave të lakuara me radiuse më të mëdha. Këto janë lenta plastike të cilët në mes kanë thupër plumbi, për arsye të së cilës lehtë kthehen në çfarëdo harku ose formë e lakuar (fi g. 29).

Këndmatësit

Numër i madh i këndeve mund lehtë të vizatohen me ndihmë të të dy trekëndëshave të cilët shfrytëzohen për të vi-zatuar. Por shumë herë madhësitë e ndonjë këndi nuk mund të konstruktohen në këtë mënyrë, po për atë atëherë shfrytëzohet këndmatës (fi g. 30). Këndmatësi përdoret edhe për leximin e madhësisë së këndeve të vizatuara. Ka këndmatës me ndarje nga 0°deri 180° ose nga 0°deri 360°. Më shpesh përpunohen nga plastika. Përveç ndarjes së shkallëve, kanë edhe ndarje të minutave dhe sekondave, kështu që matja ose leximi i këndeve është shumë preciz.

Kur duhet të caktohet kënd nga drejtëza e dhënë, këndmatë-si vendoset ashtu që drejtëza e dhënë të kalojë nëpër 0°. Pastaj në drejtimin e shigjetave nga ora vendoset madhësi e këndit. Në mënyrë të njëjtë lexohet madhësia e këndit.

Fig. 28

Fig. 29

Fig. 30

Fig. 27

këndi është 90°

këndi nuk është 90°


16

Përpjesëtimi

Vizoret të cilët nuk përdoren për të vizatuar, por për matje të saktë dhe transferim të gjatësive të caktuara quhen përpjesëti-me (fi g. 31).

Ata kanë ndarje precize të vizatuar në milimetra dhe cen-timetra. Tehet e përpjesëtuesit janë shumë të mprehta që mundësojnë shtrirje të mirë të fl etës dhe matje precize. Gjatësia e tij shpesh është 30 cm, ndërsa forma është e ndryshme. Nu-mër i madh i përpjestuesëve, përveç atij të centimetrave, kanë ndarje të cilët shërbejnë si njësi matëse për matje në përpjesëti-me të ndryshme.

Shabllonët

Shabllonët janë vija të cilët shërbejnë për shënim të numra-ve dhe të shkronjave, për të vizatuar mobile dhe sanitari në pro-jektet, simbole, rrathë dhe elipsa dhe simbole të ndryshme dhe shenja në vizatimet teknike. Për arsye të kësaj, këto janë të për-punuara në mënyrë shumë precize nga materiali i tejdukshëm prej plastike, në madhësi dhe forma të ndryshme (fi g. 32). Për-doren për realizimin e punës me rapidografë. Vizatimi me lapsa teknik, te disa maska shabllonë është mundësuar për arsye të trashësisë së minës prej grafi ti.

Për t’i fshirë gabimet e bëra me laps në sipërfaqe të ngushta, përdoren maska shabllonë speciale (fi g. 33).

Fig. 31

Fig. 32

Fig. 32 Fig. 33


17

Fig. 37

Fig. 35

Fig. 36

Kutia për kompase

Me pajisje për kompase nënkuptohet kompasi me pjesë të domosdoshme, komplete nga kompase të tjerë, penë dhe pjesë tjera për të vizatuar (fi g. 34).

Kompasi është pajisje themelore e pazëvendësueshme për të vizatuar rrathë dhe harqe qarkore me radiuse të ndryshme.

I përbërë nga pjesët në vijim: 1 –mbajtësi; 2 –trupi i përbërë nga dy krahë lëvizës; 3 – gjysmëkrah me penë prej grafi ti; 4 –gjilpëra dhe 5-pena prej grafi ti (fi g. 35). Përdoret për vizatimin e rrathëve dhe harqeve qarkore me laps dhe tush. Pjesa me minë grafi ti mund të zëvendësohet me mbajtës special për ra-pidograf penën (fi g. 36). Në njërin ose në të dy krahët mund të shtohen vazhdues të krahëve të cilët mundësojnë vizatim të rrathëve dhe harqeve qarkore me ndihmë të radiusit.

Kompasi zero përdoret për vizatimin e rrathëve të vegjël me diametër prej 1 deri 20 mm (fi g. 34).

Pajisje të kompasit

1. kompasi zero;2. transmetues;3. kompas;4. pjesë për montim të rapidografi t;5. lapsi teknik.

Fig. 34

Transmetues është kompas i cili në të dy krahët ka gjilpëra fi kse dhe shërben për matje dhe trans-metim bartje të madhësive të caktuara. Më tepër do të shfrytëzohet në vizatimin makinerik, gjeodezi etj. (fi g. 37).


18

Grafos dhe penë rapidograf

Penat grafos zbatohen për vizatim dhe shkrim ndërsa janë të ndara sipas qëllimit dhe serisë në të cilët bëjnë pjesë, sipas formës së majës së penës (fi g. 38). Janë të punuara nga çeli-ku cilësor, ndërsa secila penë ka vetëm një trashësi. Vihen në mbajtëse speciale të treguar në fi g. 39 në të cilën ka rezervuar për tush, ndërsa në pjesën e poshtme është pjesë e metaltë në formë unaze në të cilën vihen penat:

а) seria „А”- përdoret për të vizatuar vija;b) seria „T”- kanë majë të prerë sikurse rond-penat dhe shër-

bejnë për të shënuar shkronja kaligrafi ke dhe numra për vija me dorë të lirë;

c) seria „O”- në majë ka zgjerim në lloj të rrethit sikurse edhe redis-penat dhe shërben për të shkruar shkronja dhe vija me dorë të lirë;

ç) seria „R”- këto pena kanë majë në lloj të gypit dhe përdo-ren për të shkruar me shabllon.

Grup tjetër i penës për të shënuar shkronja, numra dhe vija me dorë të lirë është treguar në fi g. 40:

Fig. 38seria „А” seria „Т” seria „О” seria „R”

Fig. 39

Fig. 41

Fig. 42

Fig. 40

çcba

а) pena topografi ke dhe kotir janë pena të vogla me majë shumë të hollë dhe të mprehtë dhe shërbejnë për të shënuar shkronja të vogla, numra dhe vizatim me dorë të lirë. (fi g. 41).

b) percat redis përdoren që të shkruajmë shkronja dhe nu-mra. Maja është me pjerrtësi nën këndin prej 45° në lloj të rre-thit. Prodhohen në formë të ndryshme prej 0,2 deri 5 mm.

c) penat rond përdoren për të shkruar shkronja dhe numra kaligrafi k. Kanë majë të prerë, po gjatë tërheqjes në drejtime të ndryshme, fi tohen vija me trashësi të ndryshme (fi g. 42).

ç) penat shabllon përdoren për të shënuar me shabllonë me trashësi të vijave nga 0,3 deri 5 mm.


19

Penat rapidograf janë më bashkëkohore dhe sot janë pena më të zbatuara për t’i bërë me tush vizatimet, përkatësisht për të vizatuar me tush (fi g. 43). Punimi me to është i thjeshtë, ndër-sa fi tohen vija të jashtëzakonisht të mira dhe të rregullta.

Më herët për tërheqje të vijave me tush janë përdorur pena çeliku, të njohura me emrin gjerman „reisfeder” (rajsfeder). Ka pasur disa lloje të penave: për të vizatuar vija, rrathë dhe vija të lakuara me ndihmë të vizores së lakuar. Sot këto pena nuk përdoren. Janë të përbëra nga dy fl etë çeliku ndërmjet të cilëve vendoset tush. Me kthim të kundërvidhës fl etët prej çeliku zg-jerohen ose mblidhen dhe në atë mënyrë rregullohet trashësia e vijave (fi g. 44).

Përdorimi i rapidografëve është i shumëllojshëm dhe univer-sal. Përparësia më e madhe është që mund të përdoren për të vizatuar të gjithë llojet e vijave: të drejta, të lakuara, të qarkut dhe vija të tërhequra me dorë të lirë. Mund të përdoren për punë të gjitha llojet e vizoreve dhe trekëndëshave, për të sh-kruar shkronja dhe numra dhe për të vizatuar me të gjitha llojet e shabllonëve.

Prodhohen për të vizatuar vija në trashësi të ndryshme, ndërsa më shpesh: 0,1; 0,18; 0,2; 0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,7; 0,8 dhe 1,0 mm (fi g. 45).

Mund të blihen një nga një ose në komplete nga 3,5 ose 8 pena të cilët janë të vendosura në kuti së bashku me laps teknik ose me kompas (fi g. 47).

Fig. 46

Fig. 47

Fig. 44

Fig. 45

Fig. 43


20

Vetë pena është e përbërë nga më tepër pjesë të treguara në fi g. 48:

1. penë me gyp cilindrik;2. peshojë me gjilpërë;3. mbajtës i peshojës;4. trupi i penës;5. rezervuar për tush dhe6. dorezë në të cilën vidhëzohet pena.

Nga rezervuari i cili është plotësuar me tush, nga një gjilpërë e hollë prej çeliku (të përforcuar për peshojën) rrjedh tushi në gypin prej cilindri (fi g. 48) i cili në realitet është pena për të sh-kruar me tushin. Njëra nga përparësitë e rapidografëve është ajo që rezervari për tush është mjaft i madh që të mundë të viza-tohet i tërë vizatimi me një mbushje të rapidografi t. Është bërë ashtu për arsye të tharjes së shpejtë të tushit në penën, ndërsa nëse thahet, me e goditje të lehtë në bazë të fortë, gjilpëra prej çeliku do ta pastrojë cilindrin e penës nga tushi i tharë.

Rapidografët duhet të mirëmbahen, të jenë të pastër, ndërsa kohë pas kohe të çmontohen dhe të pastrohen të gjithë pjesët me curril të fortë të ujit. Procedura e mbushjes së parë, plotë-simi me tush dhe larje është sqaruar në fi gurat në vijim.

Fig. 48

Mbushja e rapidografi t për të parën herë Mbushja e rapidografi t me tush

Larja e rapidografi t

Njësia tematike

3. FORMATE TË VIZATIMEVE TË GATSHME


mund të hjihet me:

■ standarde dhe formate internacionale

të letrave;

■ teknikën e paketimit të projekteve të

gatshme dhe

■ paketimi dhe ruajtja e vizatimeve dhe

projekteve teknike.



22

3.1. Formatet e letrës

3.2. Paketimi i vizatimeve dhe projekteve teknike

NJËSIA TEMATIKE

3. Formate të vizatimeve të gatshme


23

3.1 Formatet e letrës

Formatet e vizatimeve teknike janë të standardizuara dhe të shënuara me dimensione të caktuara dhe të sakta të fl etës.

Letra e cila përdoret për çdo ditë ka origjinën nga standardi internacional ISO 216. Ky standard bazohet në standardin gjer-man DIN 476 për formate të letrës. Standardet ISO bazohen në raportin e lartësisë dhe gjerësisë të anëve të cilët gjithmonë bartin rrënjë prej dy (1,41 : 1) (fi g. 49). Formati themelor me shenjën “A” është kënddrejtë me sipërfaqe prej 1m2 i cili raport i faqeve është 1: 2 . Ky është format i cili është shënuar si AO me faqe 841 mm dhe 1189 mm (841 x 1189 = 1m2). Gjysma e këtij formati është A1 (594 x 841), gjyma e këtij formati është A2 (420 x 594), gjysma e tij është A3 (297 x 420) dhe formati më i vogël i cili më shpesh përdoret për përpunim të vizatimeve teknike është А4 (21 х 297) (fi g. 50)

Në rast kur formatet A nuk janë të mjaftueshme përdoren edhe të ashtuquajturat formate “B” të letrës. Në tabelën në fi g. 51 janë dhënë shenjat dhe dimensionet e formateve të letrës A dhe B të cilët më shpesh përdoren. Edhe pse formatet e letrës janë standardizuar, megjithatë madhësinë e vizatimit teknik e përcakton përmbajtja e tij.

118,9

84,1

Fig. 50

Fig. 49

format standard

21,0 x 29,7cm

118,9cm

42,0 x 59,4cm

59,4 x 84,1cm 29,7 x 42,0cm 14,8 x 21,0cm

10,5 x 14,8cm

84

,1cm

0 841 1189 0 1000 1414

1 594 841 1 707 1000

2 420 594 2 500 707

3 297 420 3 353 500

4 210 297 4 250 353

formatet А formatet B

Fig. 51


24

Në vizatimin teknik më shpesh përdoren formatet A4 dhe A3. Në vitin e parë më i për-dorur është formati A4 i cili vizatohet në 1/8 nga tabaku letër hamer e cila është me di-mensione 100/70 cm. Në copën 1/8 hamer me dimensione 25/35 cm vizatohet formati i vizatimit, А4 (21/29,7 cm).

Kur do të vizatohet formati i vizatimit, vi-zatohet kornizë e vizatimit dhe atë nga ana e majtë në 25 mm nga tehu, ndërsa nga ana e djathtë, lartë dhe poshtë në 5 mm nga skaji ose formati i vizatimit (fi g. 52) .

Distanca prej 25 mm shërben për përfor-cim të vizatimeve për mekanizmin në dosar. Në pjesën e poshtme të vizatimit, vizatohet vulë dhe atë në vizatime me format A4, me lartësi prej 15 mm. Në vizatimet e formatit A3 ose në formatet më të mëdha, vula vizatohet në këndin e djathtë të poshtëm dhe përmban të dhëna për emrin e nxënësit, klasën, numrin e ushtrimit dhe lënda për të cilën vizatohet ushtrimi. Nëse bëhet fj alë për vizatime në or-ganizatat projektuese, vula i përmban të dhë-nat për vizatimin si: emri i organizatës, përm-bajtja e vizatimit, numri i vizatimit, emri dhe mbiemri i projektuesve dhe pjesëmarrës tjerë në përpunimin e projektit.

3.2. Paketimi i vizatimeve teknike dhe projekteve

Që të mundet të vendosen në dosar vizatimet e vizatuara në formate të mëdha të letrës dhe kështu të ruhen, duhet të mbështillen dhe paketohen.

Vizatimet teknike të vizatuara me hamer, në letër tjetër më të fortë ose letrën-e lëmuar nuk palohen, por mbështillen në rrotullare dhe ruhen në tuba prej plastike ose kartoni. Vizatimet e vizatuara në letër më të butë ose të kopjuara në letrën-ozo-lit, ndërsa të cilat janë më të mëdha se formati A4 paketohen (mbështillen).

Paketimi i vizatimeve teknike nënkupton mbështjellje të vizati-mit nga cili do qoftë format deri te formati A4 (210 /297mm).

Ky është format i të gjithë fl etëve në të cilët shkruhet edhe formati i dosarit në të cilin ruhen projektet së bashku me përsh-krimin teknik, lëndën dhe llogarinë që shkruhen në fl etë.

1/8 HAMER

KORNIZA

FORMAT А4 210/297

EMRI DHE MBIEMRI

VULA

Fig. 52


25

Që të mundet në vizatimin e mbështjellë lehtë të lexohet përmbajtja e tij dhe të dhëna të tjera të rëndësishme, vizatimet gjithmonë mbështillen ashtu që vula e vizatimit të jetë e duksh-me pa hapje të tërë vizatimit.

Teknika e mbështjelljes së fl etëve varet nga madhësia e tyre. Në drejtim vertikal, fl etët mbështillen me dimensione 29,7 cm, ndërsa në drejtim horizontal me dimensione 18,5 cm. Mbësht-jellja e fundit duhet të jetë 21 cm.

Mbështjellja e fl etëve është dhënë në fi g. 53, ndërsa numri i mbështjellëse në të dy anët do të varet nga madhësia e fl etës në të cilën është vizatuar vizatimi teknik.

FLETË E VIZATUAR

FLET

Ë E

VIZA

TUAR

pritet

PJESË E NGELUR

PJESË E NGELUR

PJES

Ë E

NG

ELU

R

NË CENTIMETRA

Mbështjellja e fl etës në anën vertikale

MBËSHTJELLJE

NË CENTIMETRA

Mbështjella e fl etës në drejtim horizontal

Fig. 53


26

Nëse vizatohen objekte të cilët janë më të gjatë, përdoren të ashtuquajturat formate të vazhduara ku format i caktuar vazhdohet në një drejtim për shfrytëzim më racional të letrës (fi g. 54).

Paketimi i vizatimeve të vizatuara në formate të vazhduar është treguar në fi g. 55, me atë që fi llon nga ana e djathtë në të cilën lihen 18,5 cm. Kjo distancë përsëritet derisa të vijë deri te pjesa e fundit nga 21 cm. Nëse paraqitet tepricë, kjo mbështillet dhe paketohet në formatin A4.

Ruajta e vizatimeve teknike

Që ta ruajnë vlerën e tyre vizatimet teknike, duhet të mbeten të pastra dhe jo të shtypura. Vizatimet e bëra në hamer si dhe hameri në të cilin do të vizatohet, duhet të ruhen në polderë me kapakë të fortë. Mbajtja e hamerëve me vizatime nga shtëpia deri në shkollë duhet të jetë vetëm në polderë, ndërsa jo në rro-tullama, meqenëse kështu thyhet dhe shtypet.

Fig. 54

Fig. 55PJESË E NGELUR


Njësia tematike

4. TË VIZATUARIT DHE MANIPULIMI ME LAPS


mund të njihet me:

■ mënyrën e përdorimit të mjeteve për

vizatim teknik;

■ lloje të vijave dhe zbatimi i tyre;

■ mënyra e tërheqjes së llojeve të

ndryshme të vijave me trashësi të

ndryshme;

■ mënyra e vizatimit të vijave të lakuara

dhe

■ vijëzimi dhe mënyra e vijëzimit.


28

4.1. Të vizatuarit me laps

4.2. Lloje të vijave

4.3. Vizatimi i vijave të drejta

4.4. Manipulimi me dy trekëndësha

4.5. Vizatimi i vijave të lakuara

4.6. Vizimi hijesimi

NJËSIA TEMATIKE

4. Të vizatuarit dhe manipulimi me laps


29

4. Të vizatuarit dhe përdorimi i lapsit

Përpunimi i vizatimeve teknike, nënkupton , zotërim të te-knikës së përdorimit të lapsit dhe rapidografi t (ngjyrosja e vi-zatimeve me tush). Manipulimi me pajisjet për të vizatuar dhe zotërimi i teknikave përkatëse, në fi llim do të paraqesë vështirë-si. Por, pas vizatimit dhe ushtrimeve afatgjate arrihet siguria e nevojshme dhe rutina. Atëherë edhe vetë ju do të arrini njohuri për shfrytëzim sa më racional të pajisjeve dhe materialit për të vizatuar si dhe për mundësitë të cilët i ofrojnë.

4.1. Të vizatuarit me laps

Para fi llimit të punimit të vizatimit teknik nevojiten përgatit-je të caktuara si:

■ zgjedhje e letrës adekuate për të vizatuar (hamer ose lloj tjetër i letrës);

■ format i letrës;■ zgjedhje e portaminës përkatëse për lapsin teknik dhe■ përgatitje të pajisjeve për të vizatuar.Nëse vizatimi vizatohet vetëm me laps, mund të përdoret

hamer “i rëndomtë”, por nëse skica pas vizatimit me laps duhet të bëhet me tush (të vizatohet me tush), mund të zgjidhet edh hameri “gjerman”. Ky është më i lëmuar po ngjyrosja me tush është më cilësore dhe fi tohen vija më të pastra. Goma për fshir-je duhet të jetë e butë dhe e pastër. T-vizorja (nëse shfrytëzohet) dhe trekëndëshat për të vizatuar duhet të pastrohen nga mbe-turina të grafi tit ose papastërti tjera. Më lehtë pastrohen me pa-jisje të dobët për larje të enëve dhe fshihen me leckë të butë. Që të mbeten të pastra duhet të ruhen në këllëf përkatës. Para se të fi lloni me vizatim, nevojitet që mirë t’i lani duart për arsye që të mos zhytet vizatimi.

Letra e përgatitur për të vizatuar (hameri) vendoset në tabelë ose në tavolinën për të vizatuar, paralelisht me tehet e saj, në 10 cm nga tehu i majtë dhe më lartë.

Përforcimi i letrës kryhet me shirit ngjitës dhe atë në fi llim në katër këndet, ndërsa pas-taj (për formate më të mëdha të A4) dhe në mesin e katër anëve (fi g. 56). Duhet të merret copë më e madhe e hamerit nga formati i ne-vojshëm për vizatimin, për atë që shiriti ng-jitës mund ta dëmtojë vizatimin gjatë mën-janimit.

Tavolina për të vizatuar vendoset në atë mënyrë që drita të bie nga ana e majtë e vizatuesit me çka do të shmanget krijimi i hijeve dhe kushteve jo të volitshme për të vizatuar.

Më mirë është të vizatohet gjatë dritës së ditës meqenëse me dritë artifi ciale humbet ndjenja për vijën, ngjyrën dhe pre-cizitetin.

FLETË VIZATIMI

Fig. 56


30

Pa marrë parasysh përpunimin defi nitiv të vizatimit, të viza-tuarit me laps gjithmonë është fazë fi llestare në punë dhe ësh-të bazë për secilin vizatim teknik. Saktë dhe në mënyrë precize projekti i vizatuar me laps është një nga parakushtet për projekt të vizatuar saktë me tush.

Lapsi gjatë të vizatuarit mbahet me tre gishta, përafërsisht vertikalisht, me pjerrtësi të vogël (100°) në drejtim të tërheqjes së vijave (fi g. 57). Portamina duhet të mbrehet nëse është me trashësi prej 1,2 mm dhe të del nga mbajtësi i lapsit 10-15 mm si në fi g. 58. Nëse bëhet fj alë për laps teknik me portamina me trashësi prej 0,5 mm, mbrehja nuk është e nevojshme, ndërsa portamina duhet të del nga doreza 1-2mm që të mos thyhet gjatë të vizatuarit. Portamina e lapsit gjatë të vizatuarit të sh-trihet në tehun e trekëndëshit siç shihet në fi g. 58.

4.2. Llojet e vijave

Vizatimet teknike janë të përbëra nga lloje të ndryshme të vijave të cilët ndërmjet veti dallohen sipas:

■ formës;■ trashësisë dhe■ përdorimit.

Sipas formës së vijave mund të jenë:■ vija të plota;■ vija të ndërprera;■ vizë-pikë- vizë me vija;■ vijë me pika dhe■ vijë me dorë të lirë (fi g. 59).

Te vijat e ndërprera, vizat përforcohen me gjatësinë nga 3 mm dhe distanca ndërmjet tyre prej 2 mm. Viza – vija me pika është përbërë nga viza dhe pika ndërmjet tyre, të cilët janë në distancë nga 1 mm nga vizat.

Me vijë të plotë vizatohen të gjithë llojet e teheve të dukshme të trupave gjeometrik, pamje të objekteve të projektuara, vija të kuotimit, vijëzim etj. Këto vija janë të më të shumta në vizatimet teknike.

Me vijë të ndërprerë vizatohen tehet e padukshme në vizati-met gjeometrike, me vija ndihmëse dhe prerje dhe të ndërprera në elemente të objekteve.

Me vizë-pikë-vizë me vija vizatohen boshtet e simetrisë, lartë-sitë dhe boshtet e trupave gjeometrik dhe gjatësitë në madhësi të vërtetë.

Fig. 59

VIJA E PLOTËE NDËRPRERËVIZË –PIKË-VIZËME PIKAME DORË TË LIRË

Fig. 57

Fig. 57

portamina prej grafi ti

trekëndëshi

fletë vizatimi

10-1

5mm


31

Me vijë me pika vizatohen drejtime të imagjinuara, vija ndihmëse dhe vija të cilët duhet të dallohen nga të tjerat.

Me vijë me dorë të lirë vizatohen të gjithë vijat të cilët nuk mund të vizatohen me pajisjet për të vizatuar.

Në vizatimet të cilët vizatohen me laps, më rëndë mund të arrihet dallim në trashësinë e vijave sesa gjatë vizatimit me rapidografë. Ndarja e vijave sipas trashësisë është bërë sipas trashësisë së penave nga rapidografi me të cilën bëhen me tush vizatimet.

Sipas trashësisë vijat mund të grupohen në kategoritë në vijim:■ vija të holla: 0,1; 0,18; 0,2; 0,25 mm■ vija mesatarisht-të trasha: 0,3; 0,4; 0,5 mm■ vija të trasha 0,6; 0,8; 1,0; 1,2 mm■ vija shumë të trasha: mbi 1,2mm (fi g. 60).

Me vijë të hollë vizatohen vijat ndihmëse, vijat me rëndësi më të vogël, vijëzimi, kuotimi, shenjat etj.

Me vija mesatarisht të trasha vizatohen dukjet, tehet e padu-kshme dhe të shkruhet teksti (numra të kuotës dhe përshkrime.

Me vija të trasha vizatohen, vijat me rëndësi të veçantë, ti-tujt kryesorë etj. Në fi g. 61 është vizatuar një subjekt ku është treguar zbatimi i llojeve të ndryshme të vijave të vizatuara me trashësi të ndryshme.

Fig. 60

Fig. 61

Raporti i trashësisë së vijave në një vizatim duhet të përgjig-jet përafërsisht në raportin:

41

211 ::

61

311 :: ose

Kjo do të thotë, nëse për vijën e trashë pranohet 1 mm, vijat mesatarisht të trasha do të jenë 0,5 mm, ndërsa vijat e holla 0,25 mm.

Raporti i shpeshtë i zbatuar i trashësisë së vijave në vizatimet teknike është treguar në fi g. 61


32

Sipas përdorimit vijat janë të ndara në:■ vija themelore ose niveli kontur;■ vija të padukshme dhe■ vija ndihmëse.Vijat themelore ose konturat janë vija të plota. Vijat e kontu-

rave të elementeve të prera duhet të jenë të ndara nga vijat tje-ra konture të vizatimit.

Vijat e padukshme të vizatimit vizatohen me vija të ndërpre-ra, ndërsa boshtet e simetrisë vizatohen me vizë-pikë-vizë vijat.

Vijat ndihmëse janë ato me të cilët kryhet shënimi i dimesni-onimit të vizatimit. Këtu bëjnë pjesë vijat e kuotave të cilët viza-tohen me vija të holla të plota. Vijat e vijëzimit janë gjithashtu, vija ndihmëse të cilët shërbejnë për paraqitje grafi ke të materi-aleve të ndryshme në prerje.

Ndonjëherë, kompleksiteti i vizatimeve, kërkon ndryshim në rregullat e zakonshme të vijave. Atëherë është e domosdosh-me, në vizatimin, në legjendën, të sqarohet rëndësia e zbatimit të disa llojeve të vijave.

4. 3. Vizatimi i vijave të drejta

Vizatimi i vijave horizontale më shpesh kryhet me T-vizore. Ky mbahet me dorën e majtë për kokën dhe tërhiqet lartë –poshtë nëpër tehun e majtë të tavolinës ose të tabelës për të vizatuar. Në atë mënyrë, tërhiqet vija e parë horizontale, ndërsa pastaj edhe numër i madh i vijave paralele (fi g. 62). Vijat vertika-le tërhiqen me njërin prej dy trekëndëshave të cilët mbështeten në T-vizoren, vijat tërhiqen nda poshtë përpjetë duke e mbajtur T-vizoren dhe trekëndëshin me dorën e majtë si në fi g. 62. Me tërheqje të trekëndëshit, nga ana e djathtë vizatohen vija para-lele vertikale.

tabela (tavolina) për të vizatuar

vizatim

T-vizorja

vizatimi i vijave horizontale

viza

timi i

vija

ve

vert

ikal

e

Fig. 62


33

Për tërheqje të vijave të drejta nën kënd të caktuar përdoren T-vizorja dhe njëra nga të dy vizoret siç është treguar në fi g. 63.

Me ndihmë të dy trekëndëshave të cilët mbështeten në T-vi-zoren, mund të vizatohen vija nën kënd prej 15°, 75° dhe 105° (fi g. 64).

Vizatimi me vija të drejta nën kënd të caktuar me ndihmë të trekëndëshave dhe T-vizores është i shpejtë, i thjeshtë dhe pre-ciz nga vizatimi me kompas ose me këndmatës.

Vizatimi i vijave të drejta kryhet gjithmonë në drejtim të shënimit, nga e majta – në të djathtë dhe nga poshtë-përpjetë. Për të vizatuar me laps, më mirë është të shfrytëzohet portami-na me shenjën HB e cila nuk është as e butë as e fortë, po vijat lehtë fshihen dhe nuk lënë gjurmë të zeza në vizatimin.

Fig. 63

Fig. 64


34

4. 4. Manipulimi me dy trekëndësha

Për përpunim të vizatimeve teknike mund të përdoren vetë dy trekëndësh, në vend të T-vizores dhe një trekëndësh. Të viza-tuarit në atë mënyrë është më i ngadalshëm, por nuk humb në precizitetin dhe në saktësinë e vizatimeve. Manipulimi i rregullt me të dy trekëndëshat është i vendimtar për vizatim të saktë dhe të shpejtë. Për arsye të kësaj, secili vizatues teknik duhet mirë t’i zotërojë dhe ushtrojë teknikat e vizatimit.

Të vizatuarit e vijave paralele ndërmjet veti dhe vija normale ndërmjet veti janë veprime të cilët shumë shpesh zbatohen në vizatimin teknik. Në fi g. 65 është treguan procedura e të vizatu-arit të vijave paralele të pjerrëta ndërmjet veti. Njëri trekëndësh (në këtë rast ai me kënde prej 30° dhe 60°) e zëvendëson T-vizo-ren dhe shërben si mbështetës në trekëndëshin tjetër i cili është vendosur në pozitë të drejtimit të pjerrët prej 45°. Me dorën e majtë, mbahet trekëndëshi, ndërsa me të djathtën trekëndëshi i sipërm lëvizet në të djathtë dhe tërhiqen vijat e pjerrëta. Kur trekëndëshi i sipërm do të vijë në fund të trekëndëshit të posh-tëm, ai zhvendoset në pozitën II si në fi g. 65 dhe procedura për-sëritet.

Tërheqja e drejtëzave ndërmjet veti normale është treguar në fi g. 66. Në rastin e parë, një nga trekëndëshat (cili do qoftë) shërben si mbësh-tetës, ndërsa me hipotenuzën e tjetrit vizatohet drejtëza a edhe pastaj trekëndëshi vendoset në pozitën II dhe vizatohet drejtëza b e cila është normale me drejtëzën a. Në rastin e dytë, fi llimisht tërhiqet drejtëza a me një trekëndësh, ndërsa tje-tri shërben si mbështetës. Trekëndëshi i parë tër-hiqet teposhtë dhe në atë vendoset trekëndëshi tjetër dhe tërhiqet drejtëza b e cila është normale me drejtëzën a siç është treguar në fi g. 66.Fig. 65

Fig. 66

pozita e parë pozita e parëpozita e dytëpozita e dytë

- rasti i parë- rasti i dytë


35

4.5. Vizatimi i vijave të lakuara

Përveç vijave të drejta, vizatimi teknik mund të ketë edhe vija të lakuara. Qarqet vizatohen me kompas. Gjilpëra e kom-pasit ngjitet në pikën e cila e paraqet qendrën, hapet krahu aq sa është radiusi i kompasit sillet në drejtim të akrepave të orës (fi g. 67). Siç shihet në fi gurën, krahu me portaminën e grafi tit duhet të jetë normal në fl etën për të vizatuar, veçmas kur viza-tohen rrathë me radius më të madh. Rrathët e vegjël vizatohen me kompasin zero. Ky mbahet dhe sillet me gishtin e madh dhe me gishtin e mesëm, ndërsa me gishtin tregues i jepet presion pjesës së sipërme të gjilpërës (fi g. 68).

Vijat e lakuara të cilët nuk mund të vizatohen me kompas vizatohen me vizore të lakuar. (fi g. 69). Në fi llim nevojitet që të përcaktohen numër i mjaftuar i pikave të cilët do ta defi nojnë lakesën. Pikat bashkohen me vizore të lakuar (“gjarpër” fi g. 29). Në rregull është vizorja e lakuar të vendoset ashtu që vija e la-kuar të jetë gjithmonë mbi atë.

Kur vizatimi përmban vija të lakuara dhe të drejta, gjithmonë në fi llim vizatohen vijat e lakuara, ndërsa pastaj vijat e drejta (fi g. 70).

Gjatë bashkimit të vijave të lakuara dhe të drejta, vijat e dre-jta më shpesh janë tangjente të vijave rrethore ose të lakuara. Kalimi nga vija e lakuar në të drejtë, duhet të jetë i pavërejtur.

Përveç vijave të cilët tërhiqen me ndihmë të pajisjes për të vizatuar, vijat mund të vizatohen edhe me dorë të lirë (fi g. 71). Më shpesh përdoren për të vizatuar izohipse të situatave dhe në hartat, të fotografi ve perspektive të objekteve dhe për të tre-guar sende ose detale arkitektonike të cilët përmbajnë vija të cilët nuk mund të vizatohen me mjete për vizatim.

Fig. 70

Fig. 68

Fig. 69

Fig. 67

Fig. 71

Vizatim me dorë të lirë


36

4.6. Vijëzimi

Njëra nga punët në fazën përfundimtare në përpunimin e vizatimit teknik është vijëzimi (fi g. 72).

Vijëzimi është rrjet i dendur i vijave paralele ndërmjet veti të vendosura horizontalisht, vertikalisht ose nën kënd.

Vijëzimi shërben për theksimin e sipërfaqeve të subjekteve ose objekteve të cilët janë në prerje, për theksimin e sipërfaqe-ve të vizatimeve me rëndësi të veçantë dhe për shënimin e ma-terialeve të ndryshme.

Sipas pozitës së vijave, ka disa lloje të vijëzimit:а) me vija horizontale;b) me vija vertikale;c) me vija vertikale dhe horizontale;ç) me vija nën kënd prej 45° në një drejtim;d) me vija nën kënd prej 45° në të dy drejtimet (fi g. 73).

Sipërfaqja e vijëzuar është e mbuluar me vija në të njëjtën distancë, me trashësi të njëjtë të vijave, që të jetë e njëtrajtsh-me. Secili gabim edhe ai më i vogli në trashësinë e vijave ose në distancën ndërmjet vijave e prish pamjen e vizatimit (fi g. 74). Dendësia e vijave është e ndryshme dhe varet nga madhësia e sipërfaqes së vijëzuar dhe atë sa më e vogël të jetë sipërfaqja, aq është më e vogël distanca ndërmjet vijave, por jo më e vogël se 0,5, ndërsa mund të jetë më e madhe deri 3 mm.

Për arsye të kësaj, në fi llim, vijëzimi duhet të kryhet me matje siç është treguar në fi g. 75. Vijëzimi në distancë shumë të vogël është më i vështirë, zgjat më gjatë, kërkon kujdes më të madh dhe ushtrim më të gjatë.

Fig. 72

Fig. 75

Fig. 73

a) b) c) ç) d)


37

Që vijëzimi të jetë i suksesshëm duhet të vijojnë kahjet në vijim:

■ vijëzim me vija horizontale i cili bëhet me T-vizore, ndërsa me vija vertikale dhe vija nën kënd, bëhet me trekëndësh të mbështetur në T-vizoren. Vijëzimi mund të kryhet edhe me dy trekëndësh, por mer më shumë kohë dhe mund të jetë jopreciz;

■ vijëzimi vertikal vizatohet nga e majta-në të djathtë, ndër-sa ajo horizontale nga lartë-teposhtë.

Nëse duhet të vijëzohen dy ose më tepër sipërfaqe njëra afër tjetrës, atëherë vijëzimi i secilës sipërfaqe duhet të realizohet në drejtime të ndryshme. Për sipërfaqe të cilët janë shumë të mëdha, vijëzohen vetëm pjesë afër anëve. Nëse sipërfaqja ësh-të e vogël, ajo vizatohet me tush, ndërsa nëse është në prerje, atëherë kjo bëhet siç është treguar në fi g. 76.

Në gjeodezi, gjithashtu, përdoret vijëzimi, por me domethë-nie tjetër dhe rregulla më të ndryshme:

■ vijëzim me vija paralele vertikale për shënimin e sipër-faqeve të: vendin ku ruhen peshqit, kënetat, tokat e moçaleve etj.

■ vijëzim i trupit tokësor te objektet e komunikacionit (rru-gë, hekurudha), pendë prej dheu, kanale etj. Me vija pa-ralele me gjatësi të ndryshme normale në rregullimin e boshtit;

■ vijëzimi i objekteve me vija horizontale paralele dhe me vija paralele me kënd prej 45°.

Fig. 76

Vijëzim i trupit të tokës

Fig. 77 – vijëzimi i objekteve me vija nën kënd prej 45°.

Fig. 78 – vijëzimi i objekteve me vija paralele horizontale

objekt banimi objekt shoqëror objekte ekonomike dhe industriale


38

Për mposhtje të mjeshtërive për të vizatuar vija të plota, të ndërprera dhe vizë-pikë vija me laps dhe tush, mund të pu-nohen ushtrimet e propozuara, në hamer me format A4.

Ushtrime grafi ke


39

Për zotërim të aftësive për të viza-tuar me laps dhe tush në vizatimin gjeodezik, duhet të punohen ushtri-met grafi ke të propozuara në hamer në format A4.


40

Ushtrime grafi ke

18 cm

18 cm

18 cm


Njësia tematike

5. TË VIZATUARIT DHE MANIPULIMI ME RAPIDOGRAF


mund të njihet me:

■ mënyrën e përdorimit të pajisjes për ngjyrosje me tush;

■ mënyra e të vizatuarit me rapidograf;

■ mënyra e tërheqjes së lloje të ndryshme të vijave me trashësi të ndryshme;

■ mënyra e të vizatuarit të vijave të lakuara me rapidograf dhe

■ mënyra e vijëzimit me tush.


42

5.1. Procedura gjatë të vizatuarit me tush

5.2. Përdorimi i rapidografi t

NJËSIA TEMATIKE

5. Të vizatuarit dhe manipulimi me rapidograf


43

5.1. Procedura gjatë vizatimit me tush

Vizatimet e vizatuara me laps, nuk janë afatgjata meqenëse lapsi lehtë fshihet dhe zhytet, po kështu humben kërkesat the-melore nga vizatimi teknik të jetë i qartë, i pastër dhe preciz. Për atë, në vijat me laps tërhiqen vija me tush me penë spe-ciale të quajtura rapidografë. Vizatimet e punuara me tush ose siç quhen më shpesh të ngjyrosur me tush, janë shumë të qartë, me kontraste të mëdha, rezistuese në fshirjen, pa ndryshim të intensitetit të tushit.

Ngjyrosja me tush ose vizatimi me tush është procedurë e vijave të tërhequra me tush nëpërmjet vijave të vizatuara me laps.

Domethënë, vizatimi teknik, në fi llim vizatohet me laps, po pastaj bëhet me tush.

Para se të niset me tush, vizatimi duhet të jetë i vizatuar në mënyrë precize dhe të saktë me laps, për atë që gabimet e bëra me tush shumë vështirë përmirësohen.

Pajisja për të ngjyrosur me tush duhet të jetë e patër dhe e mbushur me tush të mjaftuar. Gjithsesi edhe pajisja e ngelur si: trekëndëshat, kompase dhe T-vizore, duhet të jenë të pastra pa mbetje të grafi tit, nga tushi ose nga papastërti tjetër. Në fi -llim tërhiqen, njësoj sikurse edhe me lapsin, vijat e lakuara dhe qarkore, ndërsa pastaj të drejtat. Në vizatimin arkitektonik, në fi llim tërhiqen vija të plota të holla, ndërsa pastaj vijat e trasha të mesme dhe vijat e trasha tërhiqen nëpërmjet vijave të holla tani më të tërhequra me tush. Nga vijat e drejta, në fi llim tër-hiqen vija horizontale prej lartë-teposhtë, që të mos zhyten vijat dhe të mos zhytet vizatimi. Pastaj tërhiqen vija vertikale nga e majta-në të djathtë dhe në fund, vijat e pjerrëta, vijëzimi , përshkrimi etj. Gjatë tërheqjes së vijave me tush, duhet të pritet një kohë që të teret tushi dhe të mos kalohet nëpërmjet vijës

së lagur me trekëndësh. Kjo është veçmas e rëndë-sishme te vijat më të trasha të cilët një kohë më të gjatë teren.

Gjatë ngjyrosjes, rapidografët duhet të mbahen afër trekëndëshit i cili duhet të jetë i vendosur me lugun nga ana e poshtme që të mos hyjë tushi nën atë (fi g. 79). Rapidografi , butë shkon pjerrtas në dre-jtimin e tërheqjes së vijës nga e majta në të djathtë.

Vijat e plota (të drejta ose të lakuara) duhet të jenë të vizatuara në mënyrë të barabartë, me trashësi të barabartë në tërë gjatësinë dhe sipas mundësisë në një veprim, pa ndërprerë. Vijat e ndërprera dhe vijat, vizë-pikë duhet të vizatohen me gjatësi të barabar-të të vizave dhe distancës së tyre ndërmjet veti.

Fig. 79


44

Gjatë vizatimit të vijave të trasha me tush, ata nuk duhet të tërhiqen nga ana e brendshme e vijave të holla të tërhequra me tush ose nëpërmjet atyre (fi g. 80).

Zgjedhja e trashësisë së vijave, llojit dhe radhitjes së vizatimit si dhe vizatimi i drejtë dhe jo i drejtë i elementeve të vizatime-ve, do të tregohet nëpërmjet punimit të më tepër vizatimeve të ndryshme.

Përmirësimi i gabimeve të bëra me tush është më i vështirë se përmirësimi i gabimeve të bëra me laps, për të cilat nevoji-tet gomë e butë dhe e pastër. Për atë, duhet para se të fi llohet të punohet me tush, të kontrollohet vizatimi dhe të bëhen të gjithë korrigjimet. Fshirja e suksesshme e gabimeve me tush do të varet nga lloji dhe nga cilësia e letrës. Në hamerin “e rëndom-të” më vështirë është të fshihet tushi, madje është e pamundsh-me kjo të bëhet me sukses. Tushi më lehtë fshihet në hamerin “gjerman”, ndërsa më lehtë nëse vizatohet në paus.

Fshirja e pjesëve të vizatuara me tush kryhet me gomë të fortë ose me zhiletë të fortë dhe të mprehtë (të ashtuquajtur “radhitje”). Me zhiletë lehtë gërvishtet nëpër sipërfaqen e vijës së vizatuar, gjithnjë derisa nuk bie shtresa nga tushi, pastaj ven-di fshihet me gomë të fortë, ndërsa më vonë edhe me gomë të butë. Nëpërmjet të vendit në të cilin është fshirë me laps, ndër-sa pastaj tërhiqet vija e përmirësuar në fi llim me laps, ndërsa pastaj bëhet me tush. Kjo duhet të bëhet që të mos derdhet tushi në vendin e dëmtuar të letrës.

Pasi të bëhen të gjithë përmirësimet dhe kur vizatimi është plotësisht i bërë me tush, nevojitet që të tërhiqen të gjithë mbe-tjet nga vijat e tërhequra me laps si dhe nga papastërtitë tjera. Kjo bëhet me gomë të butë dhe të pastër, sipërfaqësisht, pa sh-typje, që të mos humbë intensiteti i ngjyrës së zezë të tushit.

Kur vizatimi është bërë me tush dhe i pastruar nga mbetje të lapsit, mund të ngjyroset nëse kjo është e nevojshme. Ngjyros-ja është më mirë të kryhet me ngjyra druri ose me tushë me ngjyrë që të fi tohen sipërfaqe të cilët do të jenë ngjyrosur në mënyrë të barabartë dhe njëjtë. Zbatohet edhe ngjitja e letra-tonit ose letre tjetër me ngjyrë, si dhe ngjyrosje me fl lomasterë, ngjyra uji, temper dhe ngjyra dylli. Edhe vijat mund të tërhiqen me ngjyrë, me fl lomasterë ose me tushë me ngjyrë.

Fig. 80drejtë gabimisht drejtë


45

5.2. Përdorimi i rapidografi t

Tërheqja e vijave me tush, në mënyrë më cilësore realizohet me penën – rapidograf. Për atë qëllim, para fi llimit të vizatimit, atë duhet ta përgatitim.

Në rezervuarin e penës – rapidograf (fi g. 48) vendoset tush i freskët (fi g. 81) (e mjaftueshme është 20 deri 30 pika) i cili veçmas përdoret për atë qëllim (fi g. 9). Kur do të mbushet re-zervuari, pena mbahet në pozitë për të vizatuar dhe shkundet shpejtë lartë-poshtë, derisa të dëgjohet trokitja e peshojës nga gjilpëra

Para se të tërhiqen vijat e para të vizatimit, duhet të tër-hiqen disa vija në letrën tjetër ose në pjesën e lirë nga copa e letrës hamer në të cilën është vizatuar vizatimi. Ato vija mund të jenë të parregullta, po për atë duhet të bëhet përp-jekje gjithnjë derisa vija nuk bëhet me trashësi të njëjtë dhe të plotë. Rapidografi gjatë të vizatuarit duhet të mbahet në pozitë vertikale (fi g. 79), kështu që gypi nëpër të cilin rrje-dh tushi, me gjithë lartësinë e tij të shtrihet në tehun e tre-këndëshit.

Vijat duhet të tërhiqen në mënyrë të barabartë, me trashë-si të njëjtë. Gjithmonë vijat tërhiqen nga e majtë-në të djathtë që të ruhet cilësia e penës dhe të kemi pamje në të vizatuarën. Nëse gjatë të vizatuarit, vija është jo e rregullt ose nuk mund të tërhiqet (nuk rrjedh tush) pena duhet përsëri të shkundet dhe me majën të kalohet nëpërmjet salfetës prej letre, të viza-tohet anash vija që të shihet si është, po pastaj të niset punimi me tush.

Pas kryerjes së punës, nëse pena nuk përdoret një periudhë më të gjatë, duhet të pastrohet (siç është sqaruar në udhëzi-min, të mos nxirret peshoja e penës, të fshihet dhe të vendoset në vendin e vet. Gjatë larjes së penës nga rapidografi duhet të kihet kujdes që të mos lakohet ose thyhet gjilpëra, meqenëse pastaj nuk do të mund të përdoren. Larja me rregull dhe për-dorimi i drejtë dhe mirëmbajtja e rapidografi t është e rëndësisë së veçantë të funksionimit të rregullt dhe shfrytëzimit afatgjatë. Tushi nuk guxon të qëndrojë një kohë të gjatë në rezervuarin, meqenëse thahet dhe mbyllet dhe mbyllet furnizuesi i tushit në penën.

Për vizatimin e qarqeve përdoren shtesa me të cilët është mundësuar montimi i rapidografi t në kompasin (fi g. 36). Në kra-hun në të cilin është mina e grafi tit, montohet e ashtuquajtura unazë në të cilën përforcohet rapidografi (pa dorezën) dhe pas-taj lehtë vizatohen rrathë dhe harqe rrethore.

TUSHI

REZERVUARI

Fig. 81


46

Për zotërimin e mjeshtërive për të vi-zatuar vija të plota, të ndërprera dhe vija, vizë-pikë me laps dhe tush dhe përdorimi i kompasit, mund të punohen ushtrimet e propozuara grafi ke, në hamer në format A4.

Ushtrime grafi ke

4 cm4 cm

5 mm

9 cm

2 mm

2 mm 2 mm

6 mm

5 mm

5 mm

9 cm


Njësia tematike

6. SHKRIMI TEKNIK

Në këtë njësi tematike, nxënësi

mund të njihet me:

■ llojet e shkronjave dhe të numrave;

■ bllok shkronja;

■ shkronjat arkitektonike dhe gjeodezike;

■ mënyra e të shkruarit të llojeve të ndryshme të shkronjave teknike dhe

■ zbatimi i shkrimit teknik.


48

6.1. Shkronjat dhe numrat

6.2. Llojet e shkronjave dhe të numrave

6.3. Bllok shkronja dhe numra

6.4. Numra dhe shkronja gjeodezike

NJËSIA TEMATIKE

6. Shkrimi teknik


49

6.1 Shkronjat dhe numrat

Vizatimi teknik, përveç vijave mund të përmbajë edhe sh-kronja dhe numra, me të cilët janë shënuar tituj të ndryshëm, sqarime, dimensione të lëndëve dhe ngjashëm.

Shënimi ose vizatimi i tekstit dhe numrave është proces i komplikuar, i rëndë dhe me përgjegjësi, pasi vizatimi teknik duhet të jetë i qartë dhe i kuptueshëm për secilin që do ta për-dorë vizatimin. Vizatimi i punuar mirë vetëm pjesërisht i kënaq ato kërkesa, ndërsa pjesa tjetër, ndonjëherë e më tepër, e për-bën të qartë dhe të kuptueshëm sqarimin tekstual dhe nume-rik. Shpesh vizatimi i cili është i vizatuar shumë mirë humb nga vlera e tij nëse nuk është i shënuar bukur dhe qartë. Përveç asaj që janë të domosdoshëm, shkronjat dhe numrat duhet të kë-naqin edhe kriteriume të caktuara estetike dhe me bukurinë e tyre të jenë zbukurim i vizatimit dhe harmonishëm ta plotëso-jnë. Për arsye të kësaj, shkrimi i shkronjave dhe numrave është punë e vështirë dhe me përgjegjësi e cila përveç njohjes së rre-gullave të përgjithshme kërkon posedim të kuptimit personal për të bukur dhe për shkrim të harmonishëm i cili përkryhet me punë të vazhdueshme.

Në vizatimin teknik përdoren shkronja dhe numra të drejta dhe të pjerrëta. Të dy llojet mund të shkruhen me dorë të lirë, me trekëndësh dhe kompas, me shabllon për shkronja dhe me skicim të shkronjave dhe numrave nga letrasetet. Në punën praktike, më shpesh zbatohet shkrimi me dorë të lirë, ndërsa më rrallë shënim me anë të shabllonit.

Për shënim të mirë me dorë të lirë nevojitet ndjenjë dhe ush-trim afatgjatë me të cilin arrihet siguria e domosdoshme dhe rutina në të shkruarin. Që të arrihet kjo, duhet të ushtrohet dhe atë në fi llim të vijave elementare të cilët janë pjesë përbërëse të shkronjave dhe numrave. Ato janë vija vertikale, horizontale, të pjerrëta, të lakuara dhe rrethore. Mënyra e shënimit të tyre është dhënë në fi g. 82 dhe në atë mënyrë do të mundësohet shënim më i sigurtë i shkronjave dhe numrave. Të gjithë elementet viza-tohen nga e majta-në të djathtë dhe nga lart-teposhtë.

Fig. 82


50

Për zotërim të suksesshëm të teknikës së shënimit me dorë të lirë të shkronjave dhe numrave, vizatohen vija ndihmëse dhe atë:

■ rrjet i vijave ndihmëse horizontale dhe vertikale- për sh-kronja me lartësi të madhe;

■ kornizë-për shkronja dhe numra me madhësi të mesme dhe

■ vija horizontale të cilët e përcaktojnë lartësinë– për shkronja dhe numra me lartësi të vogël (fi g. 83)

Distanca në të cilët do të vendosen vijat ndihmëse do të va-ren nga lloji i shkronjave dhe numrave të cilët do të përdoren.

Përveç shënimit të titujve dhe teksteve me dorë të lirë, mund të shfrytëzohen edhe shabllonë (fi g. 32). Shënimi me shabllone është lehtë dhe në atë mënyrë arrihet njëtrajtshmëri i tekstit të shkruar, që më vështirë arrihet te shënimi me dorë të lirë.

Shabllonët për shkronja dhe numra më shpesh janë bërë nga plastika, me hapje në formë të shkronjave dhe numra-ve përkatës. Me tërheqjen e vijës në brendinë e tehut të hap-jes, me shënim të shkronjës ose numrit të dëshiruar. Shënimi kryhet me penë rapidografi me trashësi e cila do të përgjigjet në trashësinë e shkronjave (madhësinë e hapjes në shabllonin). Që të jetë i vendosur teksti i shkruar baras nevojitet të tërhiqet vetëm një vijë ndihmëse (për drejtimin e shkronjave) ndërsa si mbështetës i shabllonit shërben T-vizorja ose trekëndëshi. Dis-tanca e shkronjave përcaktohet nga syri, gjatë së cilës duhet të keni kujdes që ajo të jetë barabartë dhe e njëjtë.

Përveç shabllonëve të drejtë dhe të pjerrët ka shabllonë me lloje më të ndryshme të shkronjave dhe numrave të cilët janë shumë dekorues dhe në atë mënyrë e rrisin vlerën estetike të vizatimit.

- rrjet ndihmës

- vija ndihmëse horizontale

(vijat e kuqe janë ndihmëse dhe vizatohen me vijë shumë të hollë me laps)

- kornizë ndihmëse

Fig. 83


51

Shënimi i shkronjave dhe numrave mund të bëhet me letra-ret. Shkronjat dhe numrat janë të fi ksuara në foli të tejdukshme të silikonit dhe me presion shumë lehtë ngjiten, dhe pasqyrojnë në vizatimin. Letrasetet me shkronja dhe numra gjenden në llo-je dhe madhësi të ndryshme.

Shënimi shkronjave me letraret bëhet ashtu që në fi llim vizatimi tërhiqet me vijë ndihmëse nëpër të cilën do të shënohet teksti. Mbi vijën vendoset folia me shkronjën përkatëse dhe përmbi atë ka-lohet me laps ose me mjet tjetër të pa mprehur. Shtypet me gisht dhe tërhiqet folia mbrojtëse prej silikoni. Në atë mënyrë, shkronjat ose numri do të ngjiten në vizatimin (fi g. 84).

Shënimi me letraret është shumë i ngadal-shëm dhe duhet të keni kujdes në distancën e tekstit po për atë nuk preferohet shënimi i teks-teve të gjata. Shënimi me letraret bëhet në fund kur vizatimi është i gatshëm, i bërë me tush dhe i fshirë nga mbetjet me laps dhe nga papastërtia, meqenëse mund të dëmtohet letraseti.

6.2. Llojet e shkronjave dhe numrave

Shkronjat dhe numrat, sipas madhësisë së tyre, sipas shëni-mit dhe sipas formës së tyre, mund të jenë nga më të ndrysh-met. Ata duhet të jenë të shkruar drejtë, qartë dhe lehtë për t’i lexuar, në nivel teknik solid.

Madhësia e shkronjave dhe numrave do të varet nga madhë-sia e vizatimit, qëllimi dhe karakteri i titullit. Kur bëhet fj alë për madhësinë e shkronjave gjithmonë mendohet në lartësinë e miratuar (h).

Sipas madhësisë (lartësisë) shkronjat dhe numrat janë të ndarë në:

■ shkronja të mëdha me lartësi h = 15 - 25 mm (përdoret për të shkruar titujt kryesor);

■ shkronja të mesme me h = 8 - 14 mm (përdoren për shënim të titujve dytësor) dhe

■ shkronja të vogla dhe numra me h = 3 - 6 mm (përdoren për sqarime tekstuale, qëllimi i hapësirave, kuotimi etj.

Shkronjat teknike dhe numrat

Në vizatimet teknike më shpesh përdoren shkronja dhe nu-mra të shënuara me dorë të lirë. Në vizatimin arkitektonik për shënim me dorë të lirë të shkronjave dhe numrave përdoren të ashtuquajtura bllok-shkronja.

Shkronjat mund të jenë të drejta dhe të pjerrëta. Shkronjat dhe numrat e pjerrëta shkruhen në kënd prej 75°. Ata përdoren në vizatime mekanike dhe elektroteknike.

Fig. 84


52

Kjo formë e numrave dhe shkronjave të alfabetit latin është ndërkombëtarisht e standardizuar dhe përdoret për të shkruar vizatimet teknike në të gjitha vendet ku përdoret alfabetin latin. Lartësia e miratuar (h) e shkronjave është e ndarë në 7 pjesë, kështu që madhësia e 1/7 nga h i defi non të gjithë madhësitë e shkronjave. Gjerësia e shkronjave është 5/7 h, përveç shkron-jave I, J, L, M dhe W. Numrat për këtë lloj të shënimit janë me gjerësi prej 4/7 h (fi g. 85).

Fig. 85

Në fi g. 86 është treguar varianti i këtyre shkronjave të shë-nuara në mënyrë vertikale, në një rrjet katror, të zbatuara për al-fabetin cirilik. Edhe këtu është ruajtur raporti i njëjtë i gjerësisë dhe lartësisë si në shembullin e mëparshëm.

LART

ËSIA

h

GJERËSIA

Fig. 86


53

6.3 Bllok shkronja dhe numra

Sipas formës dhe raportit të lartësisë dhe gjerësisë të shkron-jave dhe numrave dallohen llojet e shkronjave bllok në vijim:

Shkronjat- bllok normale (fi g. 87) Lartësia e miratuar (h) për shkronjat është ndarë në 5 pjesë

(një pjesë është 1/5h). Gjerësia te numri më i madh i shkronjave është 3 pjesë (3/5h), shkronjat Г, Ѓ, Е, J, К, Т dhe Ќ kanë gjerësi nga dy pjesë, shkronjat Љ, С, Ф dhe Ш, 4 pjesë, ndërsa shkronjat Ж, М, Њ dhe O kanë gjerësi prej 5 pjesësh. Distanca ndërmjet dy shkronjave fqinje është pjesa 1, ndërsa trashësia e vijës me të cilën shkruhen është 1/15 deri 1/10 nga lartësia e miratuar h. Te kjo mënyrë e të shkruarit, distanca ndërmjet shkronjave është e barabartë, por e njëjta mund të jetë e ndryshueshme varësisht nga forma e dy shkronjave fqinje.

Fig. 87

Fig. 88

Shkronja –bllok të ngushta (shkronja arkitektonike) (fi g. 88) Lartësia e miratuar h është e ndarë në 6 pjesë (njëra pjesë

është 1/6 nga h). Gjerësia e shkronjave është 1 pjesë (Ѕ=1/6 h), përveç shkronjave Ж dhe O të cilat kanë gjerësi prej 1,5 pjesë ose ¼ h dhe shkronjat Љ dhe Њ me gjerësi 2 pjesë ose 1/3 h. Distanca ndërmjet shkronjave është i barabartë dhe bart nga 2 deri 5 pjesë. Trashësia e vijave me të cilët shkruhen këto shkron-ja është 1/15 deri 1/10 nga h.


54

Shkronja-bllok katrore (fi g. 89) Këto shkronja janë të shkruara në korniza katrore, po lar-

tësia dhe gjerësia janë të barabarta, përveç për shkronjat Љ dhe Њ. Distanca ndërmjet shkronjave është 1/4 h, ndërsa trashësia e vijës me të cilën shkruhen është nga 1/15 deri 1/10 prej h.

Llojet e treguara të shkronjave dhe numrave janë vetëm pjesë nga mundësitë për shkrimin e tyre, formën dhe ma-dhësinë. Raportet e miratuara ndërmjet lartësisë dhe gjerë-sisë, të treguara në këto shembuj, janë vetëm kahje të cilët nuk e përjashtojnë mundësinë për miratimin formës tjetër dhe raportit të gjerësisë dhe lartësisë (fi g. 90).

Fig. 89

Fig. 90


55

6.4. Shkronja dhe numra gjeodezik

Në praktikën gjeodezike, për arsye të qëllimeve të ndryshme të titujve dhe numrave të cilët shënohen, ndërsa për arsye të njohjes më të lehtë, të skicave detale dhe planeve për të shkruar me dorë përdoren 4 lloje të shkronjave dhe 7 lloje të numrave.

Lartësia e shkronjave të mëdha shënohet me h dhe matet nga vija themelore për të shkruar tehun e sipërm të shkronjave. Lartësia (s) e shkronjave të vogla është 2/3 nga lartësia e sh-kronjave të mëdha (fi g. 91).

Shkronja të tipit 1 – Këto janë shkronja vertikale me gjerësi të mesme dhe me këto shkruhen: emra të pikave trigonometrike, emra të objekteve, shkurtesa dhe shenja për qëllimin e objek-teve, emra të vendeve të quajtura, fshatrave, komunave, regjio-neve, shteteve etj. Në fi g. 91 janë dhënë vetëm shkronjat të cilët dallohen në alfabetin latin, dhe nga alfabeti cirilik.

Shkronja të tipit 2 – Këto janë shkronja të pjerrëta me gjerësi të mesme dhe me këto shënohen emra të ujërave, si: lumenjve, kanaleve, liqeneve, gjireve, vendkalimet ujore dhe kanalet e de-tit. Madhësia e shkronjave varet nga gjerësia e objektit. Shkron-jat shkruhen nën kënd prej 75° (fi g. 92).

h – lartësia e shkronjave të mëdhaѕ – lartësia e shkronjave të vogla

vija themelore për të shkruar

Fig. 91

Shkronja të tipit 3 – Këto janë shkronja vertikale rond dhe me këto shkruhen emra të: maleve, grykave, kullotave, shpateve dhe majave (fi g. 93)

Fig. 92

Fig. 93


56

Shkronja të tipit 4 – Këto janë shkronja kaligrafi ke me të cilët shkruhet nënshkrimi personal dhe të dhënat e skicave detale. Shkronjat shkruhen nën kënd prej 60° (fi g. 94).

Fig. 94

Numra të tipit 1- me këto shkruhen numrat të pikave gjeodezike, kilometrat dhe hektometrat të komunikimeve (fi g. 95).

Numra të tipit 2-me këto numra shkruhen numrat e par-celave. Numrat janë në pjerrtësi prej 60° (fi g. 96).

Numra të tipit 3-këto numra nuk bëjnë pjesë në alfabe-tin rond (fi g. 97).

Numra të tipit 4-këto numra bëjnë pjesë në alfabetin kaligrafi k dhe me këto shkruhen të dhëna të skicave de-tale (fi g. 98).

Numrat tipit 5- me këto numra shënohen shenjat kufi ta-re të shteteve, të kufi jve të regjioneve administrative dhe të kufi jve të territoreve të mëdha shtetërore (fi g. 99).

Numra të tipit 6-me këto numra shënohen sipërfaqe të objekteve dhe të terrenit (fi g. 100).

Numra të tipit 7 - me këto numra shënohen numrat e shtëpive, koordinate, sipërfaqet e izohipsave dhe numrat e fl etëve (fi g. 101).

Fig. 95

Fig. 96

Fig. 97

Fig. 98

Fig. 99

Fig. 100

Fig. 101


Njësia tematike

7. SHENJA DHE SIMBOLE NË NDËRTIMTARI


mund të njihet me:

■ zbatimin e shenjave grafike në ndërtimtari;

■ simbolet në ndërtimtari dhe

■ simbolet në gjeodezi.


58

7.1. Shenja në ndërtimtarinë

7.2. Shenja në gjeodezi

NJËSIA TEMATIKE

7. Shenja dhe simbole në ndërtimtarinë


59

7.1. Shenja në ndërtimtarinë

Në vizatimet teknike të gjitha sipërfaqet e elementeve ndër-timore të cilët janë të treguara në prerje, sipërfaqet të cilët janë të treguara në pamje dhe sipërfaqet të cilët duhet të the-

ksohen në vizatimin, shënohen në mënyrë të veçantë:■ me shenja grafi ke dhe■ me ngjyrë.

Shënimi i materialit ndërti-mor me shenja grafi ke dhe me ngjyrë, e paraqitur në prerje, ësh-të treguar në Fig. 102.

EMRI I MATERIALIT

EMRI I MATERIALIT

TEREN I NDRYDHUR

ZHAVORR –SHLUNAK

GRUMBULL ME RËRË

GURË I MADH-SHTYPËS

MUR PREJ TULLAVEllaç prej gëlqerja

MUR PREJ TULLEllaç i vazhduar

TULLË E LEHTË

MUR PREJ BETONI

BETON I ARMUAR

DRU NË PRERJE

PROFILE PREJ METALI

PLLAKA MONTUESE

IZOLIMI NGA ZËRI DHE NGROHTËSIA

IZOLIM NGA LAGËSHTIA

GJIPS-SADRA

QELQ

GURË

MURE NGA GURIКВМ- llaç prej gëlqerja....GHGКВМ-llaç i vazhduar....GHGКВМ-llaç prej çimentoje....GHG

SHENJA GRAFIKE NGJYRA

sepija

sepija

e kuqe

e kuqe

e kuqe

e gjelbër

vjollcë

e gjelbër

e kaltër e mbyllur

e kaltër e ndritshme

e porto-kalltë

e zezë

e verdhë e mbyllur

e gjelbër e mbyllur

e ndritshme e përhimët

e ndritshme e përhimët

e kaltër në të përhimët



Fig. 102


60

tavolina të vogla tavolinë e rrethore

karrigekolltuk

krevat fëmijësh

krevat i dyfi shtëkrevat normal

krevat francez

vaskë normale

gjysmë vaskë

pisoar

guaca e vc-së

lavatriqe

lavatriqe

vitrinë raftivitrinë e vendosur në murë

shporet frigorifer plakard dollap në mur

oturak lavamani

vaskë me dush

divankarrige me

mbështetëse

tryezë

Fig. 103

Për të treguar mobiliet dhe sanitarit në projektet arkitektoni-ke përdoren simbole të ndryshme prej të cilëve një pjesë janë treguar në fi g. 103.


61

Në, situatat, bazat dhe pamjet e jashtme vizatohet gjelbërim i lartë dhe i ulët i cili e plotëson shprehjen arkitektonike. Në fi g. 104 janë të dhëna disa lloje të vizatimeve grafi ke të gjelbërimit të ulët në bazë, ndërsa në fi g. 105, lloje të ndryshme të gjelbëri-mit të lartë në pamje.

– gjelbërim i lartë

– gjelbërim i ulët

Fig. 104


62

Fig. 105 – Gjelbërim i lartë dhe i ulët në dukje


63

Në vizatimet arkitektonike e stilizuar tregohet edhe fi gura e njeriut, automjeteve etj, që të arrihet pamja më reale e objektit të projektuar (fi g. 106).

automjete në pamje dhe bazë

Fig. 106 – fi gura e njeriut në dukje

Materialet ndërtimore mund të shënohen edhe me ngjyrë siç është treguar në fi g. 102. Ngjyra në vizatimet teknike zbatohet edhe për arritje të cilë-sive më të mira estetike të vizatimit arkitektonik. Zbatohet në ngjyrë, vizatimet janë më të qarta dhe më të dukshme me çka theksohen pjesë të caktuara nga kompozicioni i vizatimit. Vizatimi teknik ngjyroset kur është mbaruar ngjyrosja me tush dhe fshirja.

Që të arrihet rezultate solide dhe efektet e dëshiruara, nevojiten njohje themelore për vetitë e ngjyrave, rregullat e kombinimit të tyre dhe po-sedimi i kulturës së caktuar të artit.

Baza për kombinim të ngjyrave në vizatimin, është rrethi i ngjyrave (fi g. 107). Ky është i përbërë nga tri ngjyra themelore: të kuqen, të verdhën dhe të kaltrën, të tria ngjyrat dytësore: të porto-

kalltën, të gjelbrën dhe vjollcë dhe gjashtë ndërmjet ngjyra të cilët vihen me përzierje të bazave dhe të ngjyrave dytësore.

Fig. 107


64

7.2. Shenja në gjeodezi

Në praktikën gjeodezike zbatohen dy vizatime themelore grafi ke:

■ skicë detale për terrenin e regjistruar dhe■ plan gjeodezik i fi tuar me hartim të terrenit të regjistruar.Shumë sende, objekte, kufi j, kultura bujqësore dhe vegjeta-

cion, rrugë, konfi gurim etj, në hartat dhe planet paraqiten me shenja të posaçme, të quajtura shenja topografi ke, për përpunim të planeve dhe shenjave hartografi ke për përpunim të hartave.

Përmbledhja e shenjave topografi ke është quajtur çelësi topografi k, ndërsa përmbledhja e shenjave hartografi ke, çelësi hartografi k.

Për planet nga të gjitha shkallët, ekziston vetëm një çelës to-pografi k, por në varësi nga shkalla e hartës ekzistojnë më tepër çelësa hartografi k. Kështu, ekziston çelës i veçantë hartografi k për hartën themelore shtetërore në shkallë prej 1:10 000, dhe i veçantë për hartat në shkallë prej 1:25 000 deri 1:100 000.

Shenjat topografi ke dhe hartografi ke ndahen në shenja në shkallë dhe shenja të kushtit.

Shenjat në shkallë varen nga madhësia dhe nga forma e ob-jektit. Me këto shenja paraqiten vijat fi zike, siç janë: gardhe dhe mure, kufi j të kulturave, linja konturne të tokës me karakter të posaçëm (me gurë, moçale, sipërfaqe me ujë), tehe të objekte-ve dhe ndërtesave, kufi j të shfrytëzimit ose pronësi e tokës, he-kurudha, kanale etj. Me shenja të shkallës paraqiten edhe vijat e imagjinuara, siç janë: boshtet e komunikimeve, relievi i terrenit i paraqitur me izohipse etj.

Shenjat e kushtit nuk varen nga madhësia e objekteve, por vetëm nga forma e tyre. Me ato paraqiten objekte topografi ke me dimensione relativisht të vogla të cilët në planin ose hartë mund të paraqiten në shkallë.

Shenjat e kushtit mund të jenë konkrete, përshkruese ose me aplikim të dyfi shtë.

Shenjat konkrete të kushtëzuara shërbejnë për të paraqi-tur objekte topografi ke dhe lëndë në atë vend ku gjenden në natyrë dhe paraqiten vetëm me pikë. Këto zakonisht janë ndër-tesa më të vogla, pika gjeodezike nga matja, markant dhe dru i vetmuar, puse, rrugërrëfyes, shtyllat kufi tare etj. Me matje të këtyre shenjave nuk mund të dihet madhësia e objektit, por mund të maten distancat prej atyre objekteve, deri te objekte tjera të paraqitura në shkallë.


65

pikë referimi

pika trigonometrike

pika trigonometrike

pika e poligonit

pika lineare

pika poligonometrike

pika lidhëse

pika nyjë

Shenjat me pika

druri kufi tar

varre të vetmuar

urë druri

urë hekuri

burim i fuqishëm dhe i dobët

çezme e fuqishme dhe e dobët

pompëpus

shtyllë telefoni

hendek ose hendek i thellë

pendë dheu

mali me drunj gjetherënës

mali me drunj gjethe gjilpërë

livadhi

kullota

kallam

kopshti

pemëtari

gardh druri

gardh prej teli

gardh i gjallë

kufi ri shtetëror

Shenja me vija

Shenjat topografi ke të kulturave

kufi ri i komunës së kadastrës

gejzer –fontanë natyrale

Fig. 108

Shenjat përshkruese të kushtit e theksojnë qëllimin dhe llo-jin e objektit. Këtu bëjnë pjesë shenjat me të cilët shënohen objektet religjioze (kryqi, gjysmëhëna, Ylli i Davudit), shenja me të cilët shënohet qëllimi i ndërtesave të posaçme, objek-te, stacione etj. (fl amuri, briri i drerit, dy çekanë të kryqëzuar, viza dhe simbole të boshtit të trafi kut). Me vijëzime të ndrysh-me shënohet qëllimi i ndërtesave, pastaj shënohet pjerrtësia e tokës, lloji i gardheve, vendi me rërë, pjesa me gurë, kufi jtë administrativ etj.

Shenjat e kushtëzuara me aplikim të dyfi shtë janë shenja të cilët ndonjëherë përdoren konkretisht, ndër-sa ndonjë herë si përshkrues. Të tilla janë p.sh.: shenjat për varrezat, shenjat për varre të vetmuar, pastaj shen-jë për pyll ose drunj të veçantë, shenjë për vend me gurë ose gurë i vetëm etj.

Në fi g. 108 janë treguar vizatime prej disa shenja-ve topografi ke të cilët më së shpeshti hasen në pla-net, me sugjerim se pa çelës topografi k dhe harto-grafi k nuk mund të punohen planet topografi ke dhe hartat.


66

pika astronomikeGolija

Lig

Avala

pika trigonometrike nga rendi 1




pika fotogrametrike

pika e poligonit me nyje

pika e poligonit

pika lineare (e vogël)

shtylla për vëzhgim të deformimeve

shenjë për pikën e poligonit dhe anës

pika e vogël e vijës së regjistrimit

vazhdimi i vijës së kufi rit

shkallë të pjerrëta dhe transversale

vija kufi tare e parcelës

dru si shenjë kufi ri

shtyllë kufi tare prej druri

shtyllë kufi tare prej betoni

tabelë kufi tare

piramidë kufi tare

a)

a)

a)

b)

b)

b)

c)

c)

shenja e përkatësisë

gozhdë hekuri si shenjë e kufi rit

shenjat e kufi ritа) prej betonit b) prej gurit të thyer c) prej gurit tesan

kryq i gdhendur në gurë ose betonа) kufi tar b) dhe c) i kufi rit

pikë referimi e nivelit e ndërtuar në shtyllën e betonit

pika trigonometrike, poligonometrike dhe poligonit kur janë edhe reperë

normale e anës së poligonitа) me sy të lirë b) me instrument

pika poligonometrikea) rendi 3 b) rendi 4

Fig. 108


67

Çelësi topografi k digjital

Shenja topografi ke të objekteve

Fig. 108

a) b)

objekt

banimi

objekt

shoqëror

objekt prej

druri për

banim

objekt industrial dhe ekonomik

tarraca

a) e mbuluar

b) e pambuluar

0,3’-min.

Pika trigonometrike e rendit të parë

Shtylla prej hekuri e largpërçuesit

Xeherore e braktisur

bosht revizioni –rrethore

Shatërvan-fontanë artifi ciale

Shtyllë prej hekuri për antenë TT

Kryq për paralajmërim të kalimeve

Var i vetëm krishter

Kopsht

Gardh i hekurt në mur

Piramidë kufi tareFig. 109

Aplikimi i teknologjisë bashkëkohore di-gjitale në përpunimin e planeve dhe hartave kushtëzon revizion të shenjave topografi ke.

Shenjat e reja janë të krijuara në bazë të shenjave të çelësit klasik topografi k nga shka-ku që të mos jenë të rrezikuar shfrytëzuesit e planeve dhe hartave në të cilët baza digjitale nuk u është e nevojshme. Çelësi digjital topo-grafi k është i përbërë nga katalogu i shenjave përshkruese me pika dhe me vija, të cilët janë të radhitura nëpër tërësitë tematike dhe janë të defi nuara me shenja të dhëna në fi g. 109.

Në disa raste, pamja defi nitive e shenjës është fi tuar në bazë të përshtatjes së dukjes klasike të shenjës me mundësitë e reja tekno-logjike, gjatë së cilës është kryer thjeshtëzim deri në atë masë që nuk humbet ngjashmëria me shenjat të përmbajtura në çelësin e më-parshëm topografi k.


68

Për të treguar shenjat topografi ke të planeve dhe të hartave shfrytëzohet paleta standarde e ngjyrave dhe tipave standarde të vijave (tabela 1 dhe 2).

Tabela 1

Emri i ngjyrës numrie bardhë 0e kaltër 1e gjelbër 2e gjelbër 148e kuqe 3e verdhë 4rozë 5e portokalltë 6e bruztë 7e përhimtë 9e përhimtë 64e përhimtë 124

Tabela 2

Tip i vijës emri i vijës

TV1 vijë e plotë

TV2 linjë me pika

TVЗ vija të ndërprera me segmente të shkurtë

TV4vijë e ndërprerë me segmente me madhësi të mesme

TV5 vijë-vizë-pikë-vizë


Njësia tematike

8. PËRPJESËTIMI


mund të njihet me:

■ nocionin përpjesëtim;

■ aplikimin e përpjesëtimit në vizatimet teknike;

■ vizatim në përpjesëtim dhe

■ shndërrim i dimensioneve nga madhësi e vërtetë në përpjesëtim dhe anasjelltas


70

8.1. Në përgjithësi për përpjesëtimin

8.2. Vizatimi në përpjesëtim

8.3. Lloje të përpjesëtimit

NJËSIA TEMATIKE

8. Përpjesëtimi


71

8.1. Në përgjithësi për përpjesëtimin

Sendet dhe objektet të cilët duhet të paraqiten në vizatimin teknik pothuaj se gjithmonë vizatohen më të vogla se sa janë në madhësinë natyrale. Dimensionet e shtëpive, ndërtesave, urave, rrugëve, lagjeve etj, janë shumë më të mëdha në kraha-sim me fl etën për të vizatuar, po për atë nuk është e mundshme të vizatohen në madhësinë e vërtetë. Dimensionet e tyre duhet të zvogëlohen, në mënyrë adekuate në dimensionet e vizatimit teknik. Megjithatë, ndonjëherë paraqitet nevojë nga zmadhimi i madhësive të vërteta të sendeve ose vizatimi në madhësi të vërtetë. Kjo haset te elemente me dimensione më të vogla (në makinerinë dhe në elektroteknikë) ose te detalet e pjesëve të objektit të cilët në atë mënyrë do të jenë më të qarta.

Për arsye të gjithë kësaj, vizatimi teknik është aplikuar përp-jesëtim, i cili shkurtë shënohet me shkronjën “P”

Përpjesëtimi është raport i cili tregon sa herë dimensionet e vër-teta janë zvogëluar ose zmadhuar në vizatimin.

Përpjesëtimi shënohet me numra, si raport i dy numrave prej të cilëve i pari është njëshi (1). Për shembull: Р=1:5, Р=1:100, Р=1:500 dhe lexohet: një me pesë, njëqind etj. Kjo do të thotë se lënda e vizatimit është zvogëluar pesë herë (1:5), njëqind herë (1:100), pesëqind herë (1:500) etj. Numri 1 është njësia matëse e vizatimit, ndërsa numri i dytë është njësia matëse në natyrë.

Për shembull: Р=1:200 (numri 1 shënon 1 cm në vizatimin, ndërsa numri 200 shënon 200 cm në natyrë ose 2m, madhësi e vërtetë).

Р = 1:1 thekson se objekti është vizatuar në madhësi të vër-tetë.

Р = 2:1, Р = 5:1 domethënë se objekti në vizatimin është zmadhuar dy herë, përkatësisht pesë herë.

Prej këtu del se sa më i madh të jetë objekti, aq më tepër duhet të zvogëlohet gjatë vizatimit dhe anasjelltas.


72

Në fi g. 110 është vizatuar gjatësia AB, kënddrejtë dhe kuti në madhësi të vërtetë dhe në përpjesëtim. Nga fi gurat mund të shihet se nëse një objekt vizatohet në përpjesëtim, zvogëlohen të gjithë madhësitë e tij-dimensionet, gjatësia, gjerësia dhe lar-tësia.

Nga shembujt mund të përfundojmë se një objekt i njëjtë mund të jetë i treguar në vizatimin më i madh ose më i imët, varësisht nga ajo sa herë zvogëlohet.

Nëse numri i dytë, i cili e tregon zvogëli-min (1:200, 1:500, 1:1000) është më i madh, atëherë dimensionet e objektit do të jenë më shumë herë të zvogëluara, ndërsa viza-timi i objektit do të jetë më i vogël (ky përp-jesëtim quhet përpjesëtim i imët, përpjesëtim më i vogël).

Nëse numri i dytë është më i vogël (1:5, 1:10,1:20) atëherë dimensionet e objektit janë zvogëluar më pak herë, ndërsa vizatimi i ob-jektit është më i madh (ky përpjesëtim quhet përpjesëtim i madh, përpjesëtim më i madh).

GJATËSIA NË MADHËSI NATYRALE DHE E

ZVOGËLUAR 2 HERË Р=1 : 2

E ZVOGËLUAR 4 HERË Р=1 : 4

E ZVOGLUAR 5 HERË Р=1 : 5

Fig. 110


73

8.2. Të vizatuarit në përpjesëtim

Nëse në ndonjë vizatim shkruan se është vizatuar në përp-jesëtim Р=1:10, kjo do të thotë se:

■ 1 cm i vizatimit ka domethënien e 10 cm në natyrë;■ 2 e vizatimit kanë domethënien e 20 cm në natyrë:■ 10 cm të vizatimit kanë domethënien e 100 cm në natyrë.

Nga kjo mund të përfundojmë se llogaritja e madhësive të vizatimit në madhësi të vërtetë do të kryhet nëse madhësia e lexuar e vizatimit shumëzohet me numrin e dytë nga përp-jesëtimi. Nëse vizatimi është vizatuar në Р=1:10, do të thotë se secila madhësi e objektit në natyrë është për 10 herë më e ma-dhe se të vizatuarat në vizatimin.

Si të vizatohen dimensionet e vërteta në përpjesëtim të dhënë?Nëse është Р=1:10, do të thotë se dimensionet e objektit në

vizatim janë 10 herë më të vogla se madhësitë e vërteta. Nëse madhësia e vërtetë është 25 cm, atëherë në vizatimin kjo do të jetë 10 herë më e vogël, d.m.th. 2,5 cm.

Llogaritja e gjatësive të vizatimit i cili do të përgjigjet në për-pjesëtimin adekuat, mund të përcaktohet në dy mënyra:

Mënyra I: Gjatësia nga 35 m e paraqitur në Р=1:50 do të jetë 50 herë më e vogël në vizatimin:

35 m : 50 = 0,7 m = 70 cm Të vizatohet fushë sporti me dimensione 40 х 25 m në

Р=1 : 200.Gjatësia e fushës së sportit është 4000 cm : 200 = 20 cm.Gjerësia e fushës së sportit është 2500 cm : 200 = 12,5 cm.Do të thotë, fusha e sportit në vizatimin do të vizatohet me

dimensione 20 х 12,5 cm në Р = 1 : 200.

Mënyra e II; Supozohet se është më lehtë të shumëzohet, po për atë llogaritja e gjatësive në përpjesëtim përkatës mund të bëhet edhe në mënyrën në vijim: përpjesëtimi 1:50 do të thotë se 1 metër në natyrë është 2 cm në vizatimin (1m = 100 cm : 50 = 2 cm). Prej këtu del se gjatësia prej 3,5 m në P = 1:50 është:

3,5 m х 2 cm = 7 cm Të vizatohet fushë sporti me dimensione 40 х 25 m në

Р=1 : 200.Për Р = 1:200, 1 m = 100 cm : 200 = 0,5 cm. Për 1 m në natyrë

përgjigjet gjatësia prej 0,5 cm të vizatimit, përkatësisht 1 m = 0,5 cm.

40 m х 0,5 cm = 20 cm25 m х 0,5 cm = 12,5 cm

Mënyra e dytë e llogaritjes së dimensioneve për përpjesëtim të dhënë është më i shpejtë dhe më praktik meqenëse numra më të mëdhenj me decimale, më lehtë është të shumëzohen sesa të ndahen dy numra.


74

1 2 3 4 5

PËRPJESËTIM Në natyrëNë vizatimin

Në vizatimin Në natyrë në cm në m

1 : 1 1 m 10 cm 1 m 1 cm 1 cm1 : 2 1 m 50 cm 0,5 m 1 cm 2 cm1 : 5 1 m 20 cm 0,2 m 1 cm 5 cm1 : 10 1 m 10 cm 0,1 m 1 cm 10 cm1 : 20 1 m 5 cm 0,05 m 1 cm 20 cm1 : 25 1 m 4 cm 0,04 m 1 cm 25 cm1 : 50 1 m 2 cm 0,02 m 1 cm 50 cm1 : 100 1 m 1 cm 0,01 m 1 cm 1 m1 : 200 1 m 0,5 cm 0,005 m 1 cm 2 m1 : 250 1 m 0,4 cm 0,004 m 1 cm 2,5 m1 : 500 1 m 0,2 cm 0,002 m 1 cm 5 m1 : 1000 1 m 0,1 cm 0,001 m 1 cm 10 m

Në tabelën në fi gurën 111 për përpjesëtimet më të apliku-ara, janë dhënë të dhëna të cilat tregojnë për 1 m në natyrë sa centimetra përgjigjen në vizati-min, dhe për 1 cm të vizatimit, çfarë dimensioni përgjigjet në natyrë.

Fig. 111

8.3. Lloje të përpjesëtimit

Meqenëse përpjesëtimi është përcaktuar si raport i dy numrave, mënyra e këtillë e paraqitjes së përp-jesëtimit quhet përpjesëtim numëror.

Për punë praktike dhe vizatim aplikohet përpjesëtu-esi linear, ku në mënyrë direkte lexohet dhe shënohet dimensioni i nevojshëm. Këtu janë të vizatuara ndarje të cilët përgjigjen si njësi matëse për përpjesëtim të caktuar. Ndarje të këtilla të njësive matëse janë të viza-tuara në mënyrë precize në përpjesëtuesit të cilët janë të përshkruar si pajisje për vizatim teknik. Në fi g. 112 janë të treguara përpjesëtuesit linear për përpjesëti-met 1:200, 1:100, 1:50, 1:20 dhe 1:5 në krahasim me ndarjen në centimetra.

Nga fi gura mund të shihet se për Р=1:20 për 1 m në përpjesëtues linear përgjigjet gjatësia prej 5 cm në ndarje centimetrash, meqenëse 100:20=5 cm.

Në vizatimin teknik, për drejtimet e ndërtimtarisë, më shpesh aplikohen përpjesëtimet në vijim:

- për detaje : Р=1:1, 1:2, 1:5, 1:10, 1:20 dhe 1:25;- për projekte ideore dhe themelore: Р=1:50, 1:100,

1:200;- për plane të situatave, urbanistike dhe gjeodezike:

Р=1:500, 1:1000, 1:2000, 1:2500, 1:5000 dhe- për harta gjeografi ke: Р=1:20 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:1

000 000 etj.Cili përpjesëtim do të aplikohet varet nga madhësia e obje-

ktit dhe nga nevoja dhe kërkesa të tjera të kushtëzuara.Përpjesëtimi është pjesë përbërëse e secilit vizatim teknik

dhe duhet të jetë i shënuar në vend të dukshëm të fl etës, më shpesh me titullin e vizatimit në këndin e djathtë të poshtëm të vizatimit, pa dallim të formatit.

PËRPJESTUESI LINEAR

Fig. 112

m

m

m

m

m

cm

cm

cm

cm

cm


75

Njësia tematike

9. KUOTIMI


mund të njihet me:

■ nevoja për kuotim;

■ llojet e kuotave dhe kuotimi;

■ procedura për kuotim të vizatimeve;

■ aplikimi i llojeve të ndryshme të kuotimit dhe

■ leximi i kuotave nga projekte të gatshme.


76

9.1. Në përgjithësi për kuotimin

9.2. Lloje të kuotave dhe rregulla për kuotim

NJËSIA TEMATIKE

9. Kuotimi


77

9.1. Në përgjithësi për kuotimin

Që të jetë vizatimi teknik i plotë, përveç elementeve të viza-tuar të objektit dhe paraqitje e qartë e formës, nevojitet që të shënohen madhësitë e tij. Meqenëse objektet e vizatuara janë në përpjesëtim, nëse nuk janë të vendosura madhësitë e vërte-ta (natyrale) të objektit, vizatimi teknik në praktikë do të jetë i papërdorur.

Të gjitha madhësitë e objekteve quhen dimensione.

Procedura e shënimit të numrave me të gjithë vijat e nevojshme për shënim të dimensioneve të vërteta të objekteve në vizatimet te-knike quhet kuotim.

Vlera numerike e shprehur në njësinë matëse përkatëse (mm, cm, m) me të cilën shkruhen dimensionet e vizatimit teknik quhen kuota.

Në vizatimin duhet të jenë dhënë të gjitha dimensionet (ko-tat) e objektit dhe nëse nuk ka mjaft, vizatimi është i paqartë dhe i papërcaktuar. Nëse ka shumë, përkatësisht disa matje për-sëriten më tepër se e nevojshmja, vizatimi është i ngarkuar dhe i paqartë.

Gjatë skicimit dhe incizimit me dorë të lirë të ndonjë objekti nga natyra, dimensionet shënohen në anët e skicës së objektit. Megjithatë, kur objekti vizatohet në përpjesëtim, atëherë viza-timi me dimensionet-kuoton, me shënimin e dimensioneve të vërteta.

9.2. Lloje të kuotave dhe rregulla për kuotim

Në vizatimet teknike dallohen më tepër lloje të kuotave dhe procedura për kuotim, varësisht nga objekti i cili është i vizatuar, forma e tij dhe lloji i vizatimit.

Sipas kësaj dallohen:■ kuota për gjatësi, gjerësi dhe lartësi;■ kuota të lartësisë dhe■ kuota përshkruese.

Kuotimi i bazës së banjës

Kuotimi i bazës-së prerë


78

Kuota për gjatësi, gjerësi dhe lartësi

Këto kuota janë në lloj të vijës së hollë e cila është paralele me madhësinë e cila kuotohet. Sipas qëllimit janë të ndarë në:

– kuota të boshtit;– kuota individuale dhe– kuota përmbledhëse (fi g. 113).Kuotat e boshtit shërbejnë për shënimin e dimensioneve të

distancës boshtore – distancë nga meset e elementeve – të sub-jektit ose objektit (nëse është objekt mund të jenë shtyllat dhe ngjashëm).

Kuotat individuale shërbejnë për shënimin e dimensioneve të pjesëve nga objekti të cilët shihen nga rrafshi i imagjinuar të cilës i takon vija e kuotës.

Kuotat përmbledhëse ose të përgjithshme e tregojnë gjatësinë e përgjithshme të subjektit ose objektit të asaj ane në të cilën është vendosur kuota dhe duhet të jenë përmbledhje nga kuo-tat individuale.

Varësisht nga pozita e vijave të kuotave, nga vendosja e tyre në raport të subjektit ose objektit, vijat e kuotave mund të jenë: të brendshme ose të jashtme (fi g. 114).

kuotë e boshtit

kuotë individuale

kuotë përmbledhëse

Fig. 113

Fig. 114

kuota të brendshme

kuota të jashtme


79

vija ndihmëse

numri i kuotës

vija kryesore e kuotës

vizë e pjerrët

e kuotës

Fig. 115

Fig. 117

Rregullat për kuotim

Elemente të cilët e përbëjnë kuotimin janë:1. vija kryesore e kuotës;2. vijat ndihmëse të kuotave;3. viza të kuotave (shigjeta ose rrathë) dhe4. numra të kuotave (fi g. 115).

Vijat e kuqe janë vija ndihmëse të vizatuara me laps, të ci-lët pas ngjyrosjes me tush të vizatimit fshihen!

Vija kryesore e kuotës vendoset paralelisht me anën e cila duhet të kuotohet (për të cilën shënohet dimensioni) i distan-cës prej 12 mm nga trupi. Të gjitha vijat e kuotave në vijim (një ose më tepër) janë paralele me të parën në distancë prej 6 mm (fi g. 116).

Vija ndihmëse e kuotës është normale në vijën kryesore të kuotës në dimensionin i cili kuotohet.

Vizat e kuotave vizatohen në prerjen e vijës krye-sore dhe ndihmëse, në drejtim nga e majta në të djathtë (nga poshtë lartë), e vështruar nga pozita nga e cila lexohet numri i kuotës (fi g. 115).

Vizat e pjerrëta mund të zëvendësohen me rrathë të kuotës, ndërsa më rrallë me shigjeta (fi g. 115).

Numrat e kuotës e tregojnë madhësinë e vërtetë e gjatësisë së kuotuar. Shkruhen në mesin, ndërmjet vijave ndihmëse të kuotave mbi vijën kryesore të kuotës si në fi g. 114, 115, 116 si dhe në fi g. 117. Kur kuotohet madhësi më e vogël gjatë së cilës numri i kuotës nuk mund të shënohet ndërmjet vijave ndihmë-se të kuotës, ky shkruhet anash, lartë ose poshtë, si në fi g. 117.

objekti

Fig. 116

6mm

12m

m


80

Numrat e kuotës më shpesh shënohen në centimetra (12, 150, 1340 etj) për vizatime në përpjesëtim 1:50, 1:100, 1:200 deri 1:500. Për përpjesëtim më të imët se 1:1000 shënohen në metra (0,12, 1,50, 13,40 etj). Një vizatim mund të jetë i kuotuar vetëm me njësi të njësi të njëjtë mase dhe gjatë asaj shënohen simbolet e njësive (m, cm, mm).

Veçmas te konstruksionet e çelikta dhe metalike: profi le, thupra armature, teneqe, dritare prej metali, dyer etj, kuotimi kryhet në milimetra. Gypat për instalim ujësjellësi kuotohen në qafë - 1” (qafë) = 25,399 mm.

Gjatë kuotimit të madhësive vertikale, numrat e kutave sh-kruhen nga ana e majtë e vijës kryesore të kuotës, ndërsa vizat shënohen nga e majta në të djathtë, në drejtim të shkrimit të numrave (fi g. 118).

Gjatë kuotimit të objekteve të cilët kanë një ose më tepër anë, ato kuotohen si në shembullin e dhënë në fi g. 119.

Nga vizatimi shihet se tehu i pjerrët AB dimensionohet me distancë horizontale dhe vertikale ndërmjet pikave A dhe B, me çka është plotësisht është përcaktuar.

Në vizatimin në fi g. 120 janë treguar mënyrat e mundshme të kuotimit të drejtë dhe jo të drejtë.

Nga shembujt e dhënë mund të vërehen disa rregulla të cilët duhet të zbatohen gjatë kuotimit. Këto janë të domosdoshme të aplikohen që të fi tohet vizatim i dukshëm i kuotuar. Vizatimi i cili shërben sipas tij të punohet objekti, konstruksioni ose lënda, duhet të jetë i rregullt dhe të jetë i shfrytëzuar për nga pamja.

Fig. 119

KUOTIM I DREJTË KUOTIM JO I DREJTË

Fig. 120

Fig. 118


81

Gjatë kuotimit duhet të kemi kujdes kuotat të të vendosen atje ku më së shumti përgjigjet qëllimi i paraparë dhe të jenë të dukshme pa pasur nevojë gjatë asaj të kryqëzohen. Nëse në vizatimin ka pjesë shumë të imëta të cilët nuk mund të kenë pamje për t’u kuotuar, ata vizatohen veçmas në përpjesëtim më të madh, gjatë së cilës kuotohet secili dimension.

Vijat e kuotave bëhen me tush me rapidograf me trashë-si 0,2, ndërsa numrat e kuotave me 0,3. Kuotimi i vizatimeve kryhet në fund kur është vizatuar i tërë vizatimi (objekti, lënda, konstruksioni).

Te vizatimet në të cilët ka rrathë dhe harqe rrethore, kuotimi kryhet me vizatim në radiusin dhe numrin e kuotës e cila e tre-gon madhësinë e tij (fi g. 121).

Kur kuotohet baza e turpit të zgjatur i cili në prerje është pa-raqitur si segment, para numrit të kuotës vendoset shenja Ø (fi ) e cila tregon se numri i kuotës tregon diametrin, përkatësisht se segmenti i kuotuar është diametër i rrethit (fi g. 121 –a).

Fig. 121

Fig. 121 - а


82

Kuotat e lartësisë

Përveç mënyrës së treguar të kuotimit në vizatimet teknike aplikohet edhe kuotimi me kuota të lartësisë.

Kuotat e lartësisë tregojnë në cilën lartësi është një sipër-

faqe, gjatësi ose pikë në raport të sipërfaqes së pranuar zero.

Për sipërfaqen zero te objektet nga ndërtimi i lartë miratohet që të jetë sipërfaqja e dyshemesë, në përdhes ose sipërfaqja e terrenit. Për sipërfaqen zero në ndërtim të cilët ose gjeodezi merret rrafshi i sipërfaqes së detit.

Rrafshi i miratuar nga i cili fi llojnë të matet lartësitë e ele-menteve të objektit shënohet me ± 0,00.

Për të paraqitur kuotat e vërteta zbatohen shenja të veçanta dhe atë:

Kuotat e lartësisë kanë shenjën (+) nëse sipërfaqja e kuotu-ar është mbi sipërfaqen e miratuar zero dhe shenjën minus (-) nëse sipërfaqja e kuotuar është nën sipërfaqen e pranuar zero.

Në fi gurën 122, është treguar shembull i kuotimit me kuota të lartësisë në bazë (të shikuara nga lartë).

për kuota të lartësisë në prerje vertikale dhe

për kuota të lartësisë në prerje horizontale.

AKSONOMETRIA

BAZA E SHKALLËVE

PRERJE E MURITFig. 122


83

Kuota përshkruese

Shumë shpesh gjatë paraqitjes në detale të dyshemeve, kon-struksioneve ndërmjet kateve, konstruksione të kulmeve, rru-gëve etj, ku duhet të tregohen më tepër shtresa nga materiale të ndryshme është kuotim i padukur të realizohen vetëm me vija të kuotave dhe numrave. Në raste të këtilla, zbatohet kuo-timi me kuota përshkruese.

Kuotimi përshkrues është kuotim me fj alë të cilët e theksojnë shtresën dhe numrin që e thekson trashësinë e shtresës.

Në fi gurën 123, është treguar detal i prerjes nëpërmjet konstruksionit ndërmjet katit ku në më-nyrë përshkruese dhe me radhë janë treguar mate-rialet të cilët janë përdorur dhe trashësia e tyre.

Në fi gurën 124, është treguar mënyra e kuotimit gjatë vizatimit të detaleve të armaturave. Numrat në kuotimin 4 « 16 tregojnë 4 thupra çeliku me di-ametër prej 16 mm. Në vizatimin e njëjtë është tre-guar kuotimi i thuprave të pështjelluara të çelikut, te të cilët kuotimi kryhet pa vija të kuotës, ndërsa shenja lg = 262 është numri përmbledhës i kuotës i cili tregon sa arrin gjatësia e thuprës.

PARKETI 2,2 cmDYSHEME E VERBËR NËN 2,4 cmQEPRA 5/8RËRË 7cmA.B. PLLOÇABRINJË 25 cm.QEPRA 1,8 cmKALLAM 2 cmLLAÇ (llaç) 1,5 cm

PRERJE NËPËRMJET KONSTRUKSIONIT NDËRMJET

KATEVE

Fig. 123

Fig. 123

Fig. 125

Fig. 126

Kuotimi i sipërfaqeve të pjerrëta si: pjerrtësi të tarracave, ram-pave, kanaleve për ujëra të zeza, rrugë etj, tregohet me shigjetë, ndërsa rënia më përqindje (6%) ose me raport (1:8) (fi g. 125).

Tereni natyror në planet gjeo-dezike dhe në hartat gjeografi ke tregohet me izohipse dhe kuota të lartësisë me të cilët shënohet lartë-sia e terrenit në raport të sipërfaqes së detit (±0,00), ndërsa të cilët quhen kuota absolute. Kuotat e lartësisë me të cilët shënohet lartësia në raport të sipërfaqes së miratuar quhen kuota relative (fi g. 126).

1m6m


84

Për përkryerje të vizatimit në përpjesëtim dhe zbatimi i llo-jeve të ndryshme të kuotimit janë dhënë ushtrime të cilët do të ndihmojnë këto mjeshtri të përmirësohen.

BAZA E GARAZHËS

PAMJA ANASH

PAMJA NGA PARA

qilar

nën betonp = 15,2m2

0 = 15,90m

p= 1,68m2

Në bazën janë të vëna matje të cilët tregojnë për dimensionet e elementeve të veçanta si dhe për madhësinë e tërë obje-ktit. Këto dimensione, kuota dhe të dhëna të tjera janë të domosdoshme për ndërtim të atij objekti.


85

tjegullakonstruksion kulmi

plafon 5 cm.

nën 5 cm.

nën 5 cm.

ab konstruksioni 15 cm.

a.b. plloça 15cm

plafoni 5 cm.

rëra 20 cm

PRERJE Р = 1 : 50

a.b. konstruksion 15 cm


86

KUOTIMI

Ushtrimi 1 Ushtrimi 2

Ushtrimi 3

Për zotërim të teknikës së kuotimit dhe lexim të vizatimit te-knik, duhet të përpunohen ushtrimet e propozuara grafi ke, në hamer në formatin A4, me laps dhe me tush.


87

Mbaje në mend:

Vizatimi teknik është disiplinë shkencore e cila i studion me-

todat dhe rregullat për të treguar idetë dhe mendimet e pro-

jektuesve, të vizatimit;

Vizatimi teknik është i saktë, preciz dhe vizatim qartë i vizatu-

ar në përpjesëtim përkatës me pajisjen e nevojshme dhe ma-

terial për vizatim teknik;

Vizatimet teknike mund të vizatohen: me dorë dhe me ndihmë

të kompjuterit;

Pajisjet për vizatim teknik janë:

– materiali për vizatim teknik dhe– pajisje për vizatim teknik.

Material për të vizatuar vizatim teknik është gjithë ajo që

harxhohet gjatë punës dhe pasi do të harxhohet, përsëri fur-

nizohemi me të;

Pajisje është gjithë ajo që shfrytëzohet gjatë vizatimit të

vizatimit teknik, nuk harxhohet gjatë shfrytëzimit dhe zë-

vendësohet vetëm dëmtohet;

Materiali për vizatim teknik është: letra, lapsat, tushat,

ngjyrat, goma, selotejpi dhe letraste:

Pajisje për vizatim teknik është: tavolina për të vizatuar, tabe-

la për të vizatuar, t-vizorja, shina, trekëndëshat, vizore të la-

kuara, këndmatës, përpjesëtues, shabllonë, pajisje për kom-

pase, grasos dhe penda rapidograf;

Formati themelor me shenjën “A” është kënddrejtë me sipër-

faqe prej 1m2;

Formati i cili më shpesh përdoret për punim të vizatimeve

teknike është në formatin A4 (210 х 297mm) dhe A3 (420 х

297mm);

Vijat në vizatimet teknike ndërmjet veti dallohen sipas:

– formës;– trashësisë dhe– qëllimit.

Sipas formës vijat mund të jenë:

– vija të plota;– vija të ndërprera;– vizë-pikë-vija me viza;– vijë me pika dhe– vijë e tërhequr me dorë të lirë.

Sipas trashësisë vijat mund të jenë:

– vija të holla: 0,1; 0,18; 0,2; 0,25 mm;– vija të trasha të mesme: 0,3; 0,4; 0,5 mm;– vija të trasha 0,6; 0,8; 1,0; 1,2 mm dhe– vija shumë të trasha: mbi 1,2 mm.

Sipas qëllimit vijat janë të ndara në:

– vija themelore ose konture;– vija të padukshme dhe– vija ndihmëse.

Vijëzimi është rrejt i dendur nga vija të holla ndërmjet veti pa-

ralele të vendosura horizontalisht, vertikalisht ose nën kënd.

Bërja me tush ose vizatimi me tush është procedurë e tërheq-

jes së vijave me tush nëpërmjet vijave të vizatuara me laps.


88

Vizatimi teknik, përveç vijave, përmban edhe shkronja dhe

numra, me të cilët janë të shënuar tituj të ndryshëm, sqarime,

dimensione të objekteve etj.

Sipas madhësisë (lartësisë) shkronjat dhe numrat janë të

ndara në:

– shkronja të mëdha me lartësi h = 15 – 25mm (përdoren për të shënuar titujt kryesor);

– shkronja të mesme me h = 8 – 14mm (përdoren për të shënu-ar tituj dytësor) dhe

– shkronja të vogla dhe numra me h = 3 – 6 mm (përdoren për sqarime tekstuale, për qëllim të hapësirave, kuotimit etj).

Bllok – shkronja dhe numra janë:

– bllok- shkronja dhe numra normal;– shkronja dhe numra të ngushtë ose arkitektonik dhe– bllok-shkronja dhe numra të katrorit;

Në ndërtimtari përdoren lloje të ndryshme të simboleve,

shenjave dhe ngjyra për theksimin e materialit ndërtimor,

mobilieve, sanitarëve etj;

Në praktikën gjeodezike përdoren:

– për punim të planeve-shenjave topografi ke dhe– për punim të hartave-shenja hartografi ke.

Përmbledhje e shenjave topografi ke është quajtur çelësi to-

pografi k;

Përmbledhja e shenjave hartografi ke është quajtur çelësi har-

tografi k;

Shenjat topografi ke dhe hartografi ke ndahen në shenja në

përpjesëtim dhe shenja të kushtit;

Shenjat e kushtit mund të jenë: konkrete, përshkruese ose me

zbatim të dyfi shtë;

Procedura e shënimit të numrave me të gjithë vijat e nevojsh-

me për shënim të dimensioneve të vërteta quhet kuotim;

Vlera numerike e shprehur në njësinë përkatëse masë (mm,

cm, m) me të cilën shënohen dimensionet e vizatimit teknik

quhet kuotë;

Në vizatimin teknik dallohen:

– kuota për gjatësi, gjerësi dhe lartësi;– kuota të lartësisë dhe– kuota përshkruese.

Kuotat për gjatësi, gjerësi dhe lartësi sipas qëllimit janë të

ndara në:

– kuotat e boshtit;– kuota individuale dhe– kuota përmbledhëse.

Elementet të cilët e përbëjnë kuotimin janë:

– vija kryesore e kuotës;– vija ndihmëse të kuotave;– viza të kuotës (shigjeta ose rrathë) dhe– numra të kuotës.

Kuotat e lartësisë tregojnë në cilën lartësi është një sipërfaqe,

gjatësi ose pikë në raport të sipërfaqes së miratuar zero;

Kuotimi përshkrues është kuotim me fj alë (të cilët e emërojnë

shtresën) dhe numri (i cili e thekson trashësinë e shtresës).


89

TEST nga vizatimi teknik me komunikim kompjuterik; TEMA: vizatimi teknik

Grupi I

Grupi I i pyetjeve për zgjedhje të shumëfi shtë:

Udhëzim: Në secilën pyetje janë dhënë më tepër përgjigje prej të cilëve vetëm njëra është e saktë. Me kujdes lexoni secilën pyetje, vendos cila nga përgjigjet e ofruara është e saktë dhe rrethoni shkronjën para përgjigjes së saktë. Përgjigjet e shkarravitura nuk do të kenë pikë.

1. ( 2 ) ( ) Materiali për vizatim teknik:

а) shumë përdoret;

b) nuk harxhohet gjatë punës;

c) është gjithçka që harxhohet gjatë punës.

2. ( 2 )( ) Mjet për vizatim teknik është:

а) lapsi;

b) hameri;

c) “T” vizorja.

3. ( 2 ) ( ) Letra – Hamer është:

а) letër e hollë e tejdukshme;

b) letër e bardhë, e lëmuar, cilësore;

c) letër me përbërje kimike speciale.

4. ( 2 ) ( ) Shabllonët përdoren:

а) për të vizatuar vija të drejta;

b) për të vizatuar mobilie, simbole dhe shenja, shkronja dhe numra etj;

c) për matje dhe vizatim të këndeve.

5. ( 2 ) ( ) Trekëndëshat të cilët përdoren në vizatimin teknik i kanë këndet në vijim:

а) 45°, 45°, 90° dhe 30°, 60°, 90°;

b) 40°, 50°, 90° dhe 30°, 30°, 90°;

c) 90°, 35°, 55° dhe 30°, 90°, 90°

Grupi II i pyetjeve me zgjedhje të shumëfi shtë:

Udhëzimi: Me kujdes lexoni secilën kërkesë: nëse mendon se kërkesa është e saktë rrethoje shkronjën S, nëse mendon se kërkesa nuk është e saktë rrethoje shkronjën J. Nëse përgjigja është shkarravitur, nuk do të jepen pikë.

1. ( 2 )( ) Për të vizatuar detale përdoren përpjesëtimet: 1:10.000, 1:1000, 1:500. S J

2. ( 2 ) ( ) Portamina janë ato me shenjën В, 2В, ЗВ, 4В, 7В, 9В. S J

3. ( 2 ) ( ) Letra e cila ka përbërje kimike speciale është letër milimetrike. S J

4. ( 2 ) ( ) Për të vizatuar me tush më shpesh përdoret pena rapidograf. S J

5. ( 2 ) ( ) Vijëzimi është rrejt i dendur me vija të holla të vizatuara me dorë të lirë. S J


90

Grupi III i pyetjeve me përgjigje të shkurta:

Udhëzim: Shto informacionin e duhur në fj alinë e pambaruar. Përpiqu që ta mbarosh komplet fj alinë, për atë që përgjigjet e pakompletuara do të vlerësohen pjesërisht.

1. ( 3 ) ( ) Numëro dhe vizato llojet e kuotave të lartësisë: ______________________________________________________________________________________________________________

2. ( 3 ) ( ) Çka paraqet përpjesëtimi dhe si shënohet: __________________________________________________________________________________________________________________

3. ( 3 ) ( ) Çka është vijëzimi ?_____________________________________________________________________________________________________________________________________

4. ( 3 ) ( ) Çka është viza me vijë të hollë dhe me çfarë pene nga rapidografi bëhet me tush?_______________________________________________________________________________

5. ( 3 ) ( ) Numëro llojet e shkronjave sipas lartësisë: __________________________________________________________________________________________________________________

6. ( 3 ) ( ) Për çka shërbejnë kuotat përshkruese? _____________________________________________________________________________________________________________________

7. ( 5 ) ( ) Të vlerësohen dimensionet e derës me gjerësi 0,95 m dhe lartësi 2,10 në përpjesëtim:

Р = 1 : 20 gjerësi ____________ lartësi ____________



nota 1 2 3 4 5pikat 0 - 19 20 - 25 26 - 31 32 - 37 38 -43


91

TEST nga vizatimi teknik me komunikim kompjuterik; TEMA:vizatimi teknik

Grupi II

Grupi i I i pyetjeve me zgjedhje të shumëfi shtë:

Udhëzim: Në secilën pyetje janë dhënë më tepër përgjigje prej të cilëve vetëm njëra është e saktë. Me kujdes lexoni secilën pyetje dhe vendosni cila nga përgjigjet e ofruara është e saktë. Rrethoje shkronjën para përgji-gjes së saktë. Përgjigjet e shkarravitura nuk do të kenë pikë.

1. ( 2 ) ( ) Pajisej për vizatim teknik është gjithë ajo që:

а) nuk harxhohet gjatë punës, ndërsa ndërrohet vetëm nëse dëmtohet;

b) përdoret në të vizatuarit;

c) zëvendësohet vazhdimisht.

2. ( 2 ) ( ) Materiale për vizatim teknik janë:

а) rapidografi ;

b) letra;

c) Т-vizorja.

3. ( 2 ) ( ) Letra-Ozolit është:

а) letër e hollë e tejdukshme;

b) letër e bardhë, e lëmuar, cilësore;

c) letër me përbërje kimike speciale.

4. ( 2 ) ( ) Përpjesëtuesi përdoret:

а) për të shënuar shkronja dhe numra;

b) për të vizatuar vija të drejta;

c) për matje të saktë dhe kahje të gjatësive, ndërsa jo për të vizatuar.

5. ( 2 ) ( ) Cilët portamina për lapsa bëjnë pjesë në grupin e portaminave të forta:

a) 2Н, ЗН, 4Н;

b) 2В, В, ЗВ;

c) Н, НВ, F.

Grupi II i pyetjeve me zgjedhje të dyfi shtë:

Udhëzim: Me kujdes lexoje secilën kërkesë. Nëse mendon se kërkesa është e saktë rrethoje shkronjën S, nëse mendon se kërkesa është e pasaktë rrethoje shkronjën J. M[se përgjigje është shkarravitur, nuk do të jepen pikë.

1. ( 2 ) ( ) Vijëzimi kryhet nën kënd prej 30°. S J

2. ( 2 ) ( ) Kur vizatimi teknik duhet të kopjohet (shumëzohet) vizatohet në letrën e tejdukshme paus.

S J

3. ( 2 ) ( ) Për të vizatuar rrathë dhe harqe të qarkut përdoret përpjesëtues. S J

4. ( 2 ) ( ) Për të vizatuar projekte, përdoren përpjesëtimet 1:50, 1:100, 1:200. S J

5. ( 2 ) ( ) Vijat e trasha bëhen me tush me anë të penës 0,6; 0,7; 0,8. S J


92

Grupi III i pyetjeve me përgjigje të shkurtë:

Udhëzim: Shto informacionin e nevojshëm në fj alinë e pambaruar. Duke u përpjekur në mënyrë komplete ta mbarosh fj alinë, për atë që përgjigjet jo komplete do të jepen pikë pjesërisht.

1. ( 3 ) ( ) Numëro elementet e kuotave: ____________________________________________________________________________________________________________________________

2. ( 3 ) ( ) Çka bëhet me tush, me vijën e mesme të trashë dhe me cilën penë nga rapidografët?_______________________________________________________________________________

3. ( 3 ) ( ) Numëro llojet e vijave (sipas dukjes) të cilët përdoren për të vizatuar: _______________________________________________________________________________________________

4. ( 3 ) ( ) Numëro llojet e shkronjave dhe numrave të cilët përdoren në vizatimet teknike: _____________________________________________________________________________________

5. ( 3 ) ( ) Cilët lloje të letrës përdoren për të skicuar dhe për të vizatuar me dorë të lirë? _______________________________________________________________________________________

6. ( 3 ) ( ) Cilët janë dimensionet e formatit A4 dhe cilët formate të tjera të letrës përdoren?_______________________________________________________________________________

7. ( 3 ) ( ) Të llogariten dimensionet e dhomës me gjerësi 3,20 m dhe gjatësi 4,40 m në përp-jesëtim:




nota 1 2 3 4 5pikat 0 - 19 20 - 25 26 - 31 32 - 37 38 - 43

TEMA

B. BAZAT E VIZATIMIT

GJEOMETRIK

Njësia tematike

10. Konstruksionet gjeometrike


mund të njoftohet me:

■ llojet e drejtëzave;

■ ndarja e gjatësive në pjesë të barabarta;

■ llojet e këndeve dhe konstruksioni i tyre;

■ bashkimi i drejtëzave me pjesë të rrethit;

■ konstruktimi i shumëkëndëshave të drejtë dhe

■ konstruktimi i elipsës,

parabolës dhe hiperbolës.

B

Bazat e vizatimit gjeometrik

94

10.1. Drejtëza

10.2. Konstruksioni i shumëkëndëshave të drejtë

10.3. Konstruksioni i elipsës, parabolës dhe hiperbolës

NJËSIA TEMATIKE

10. Konstruksionet gjeometrike


95

10.1. Drejtëza

Në vizatimin teknik shumë shpesh aplikohen konstruksione gjeometrike, po për atë është i domosdoshme njoftimi me ato. Këtu do të tregohen ato konstruksione gjeometrike të cilët më shpesh hasen në vizatimin teknik.

Konstruksionet gjeometrike janë ato të cilët realizohen me përdorim vetëm të vizores dhe kompasit.

Kufi zimi i përdorimit vetëm të vizores dhe kompasit gjatë konstruksioneve gjeometrike rrjedh nga Euklidi, i cili vizoren dhe kompasin i ka vlerësuar si të barabarta në konstruksionet.

Drejtëzat, si elemente në vizatimet teknike mund të jenë në pozicione të ndryshme të ndërsjella dhe atë:

■ të jenë paralele,■ të jenë normale (nën kënd prej 90°) dhe■ të jenë nën kënd arbitrar.

Dy drejtëza janë paralele kur të gjithë pikat të cilët bëjnë pjesë në ato drejtëza janë në distancë të barabartë ndërmjet veti.

Konstruksioni i dy drejtëzave paralele mund të jetë me dy tre-këndësha ose me trekëndësh dhe kompas siç është treguar në fi g. 127. Është dhënë drejtëza a dhe pika A nëpër të cilën duhet të konstruktohet drejtëza paralele b. Nga pika A shënohet har-ku l1me radius arbitrar. Nga pika B e cila është pikë prerëse e harkut dhe drejtëzës a, përshkruhet harku l2 me radius të njëjtë si harku i parë. Harku l2 kalon nëpër pikën A dhe e pret drejtëzën a në pikën C. Gjatësia e kordave AC në harkun l2 bartet nga pika B në harkun l1 dhe fi tohet pika D. Nëpër pikat A dhe D kalon drejtëza b e cila është paralele me drejtëzat a.

Fig. 127


96

Dy drejtëza janë normale nëse janë të vëna nën kënd prej 90°.

Dy drejtëza në kënd të drejtë mund vizatohen me dy tre-këndësha siç është sqaruar në temën 4.4. Manipulimi me dy trekëndësha.

Këtu do të jetë e sqaruar si vizatohen dy drejtëza normale me trekëndësh dhe kompas nëse është dhënë drejtëza b dhe B (fi g. 128). Nga pika e dhënë B shënohet hark arbitrar i cili e pret drejtëzën e dhënë b në pikat MN. Pastaj nga pikat M dhe N shënohen harqe me rreze të barabartë. Pika e prerë e këtyre harqeve В’ dhe pika B nëse lidhen e defi nojnë normalen e dre-jtëzës b.

Simetria e segmentit është drejtëz e cila është njësoj e larguar nga pikat e fundit të segmentit.

Konstruksioni i simetria është treguar në fi g. 129. Nga pikat e fundit të segmentit tërhiqen harqe me rreze të njëjtë të ci-lët janë më të mëdhenj se gjysma e segmentit. Pikat e prera të harqeve e përcaktojnë simetrinë e segmentit.

Ndarja e segmentit në pjesë të barabartaVizatohet segmenti AB dhe gjysmëdrejtëz nga pika A me

drejtim arbitrar (fi g. 130). Në gjysmëdrejtëzat nga pika A ven-dosen me kompas numër arbitrar i brinjëve të barabarta. Pika e fundit e fi tuar C lidhet me pikën B nga segmenti i dhënë. Pa-ralelisht me drejtimin e CB nga secila brinjë e gjysmëdrejtëzës tërhiqen segmente paralele të cilët e ndajnë segmentin AB në pjesë të barabarta.

Konstruksioni i këndeve prej 30°, 60°, 90° dhe 120°Në temat 4.3. dhe 4.4. është sqaruar vizatimi i këndeve me

madhësi të ndryshme, e përdorim të T-vizores dhe trekëndëshe-ve. Këtu do të jetë sqaruar konstruksioni i këndeve me kompas (fi g. 131). Këndi prej 60° konstruktohet në mënyrën në vijim: nga pika O e gjysmëdrejtëzës së dhënë, e cila është njëra nga krahët e këndit, shënohet hark me rreze arbitrare. Nga pika A me hapje të njëjtë të kompasit shënohet pika B e harkut. Seg-menti OB e përcakton krahun tjetër të këndit.

Fig. 128

Fig. 129

Fig. 130

Mendo dhe vetë konstruktoj këndet e ngelura!

kënd 90° kënd 60° kënd 90°

KONSTRUKSIONI I KËNDEVE

kënd 120°


97

Simetria e këndit është drejtëz e cila është e larguar njëjtë nga krahët e këndit.

Konstruksioni i simetrisë reduktohet në konstruksionin e simetrisë së kordave të harkut e tërhequr nga kulmi i këndit, të cilat pika kufi tare janë A dhe B, pika të prera të krahëve në këndin e harkut (fi g. 132). Simetria e këndit të drejtë mund të konstruktohet edhe me trekëndësh prej 45° (fi g. 133).

Fig. 132 Fig. 133

Bashkimi i drejtëzave me pjesë nga qarku

Bashkimi i vijave të drejta me harqe qarkore dhe anasjelltas duhet të jetë në mënyrë të paperceptueshme. Që bashkimi të jetë i mirë në fi llim të vizatohen lakesat ndërsa pastaj vijat e dre-jta. Gjatë asaj vijat e drejta gjithmonë lidhen në harqet si tang-jente të tyre (fi g. 133).

Fig. 134


98

10.2. Konstruksioni i shumëkëndëshave të drejtë

Shumëkëndësha të drejtë (poligone) janë imazhe Gjeometrike të cilat kanë brinjë dhe kënde të barabarta.

Konstruksioni i shumëkëndëshave mund të jetë me brinjë të dhënë ose rreze të qarkut të shënuar rreth shumëkëndëshit. Gjatë kësaj mund të shfrytëzohet T-vizore dhe trekëndëshat por më shpesh shfrytëzohet kompasi dhe trekëndëshat.

Konstruksioni i shumëkëndëshave të rregullt të shënuar në qarkun

Konstruksioni i trekëndëshit barabrinjësNë qarkun e dhënë vizatohen të dy diametrat 1-2 dhe 3-4.

Nga pika 4 vizatohet hark me rreze r = 40, gjithnjë deri te prerja me qarkun. Me lidhje të pikave të prera A dhe B fi tohet njëra brinjë e trekëndëshit ndërsa me lidhjen me pikën 3 (C) fi tohet trekëndëshi barabrinjës ABC (fi g. 135).

Origjina e numrave - Luksor

Fig. 135

Fig. 136

Konstruksioni i katërkëndëshit barabrinjës – katroritNë qarkun e dhënë vizatohen të dy diametrat normale 1 – 2

dhe 3 – 4 të cilët e ndajnë rrethin në katër pjesë të barabarta. Nëse tërhiqen dy diametrat tjerë të cilët janë nën kënd prej 45° janë me tani më diametrat e tërhequr, prerjet e tyre me qarkun janë kulet e kërkuara të katrorit ABCD (fi g. 136).


99

Konstruksioni i pesëkëndëshit të drejtëNë rrethin e dhënë vizatohen diametrat 1-2 dhe 3-4 dhe për-

caktohet pika e mesme M në rrezen O2. Shënohet hark rrethor nga pika M me r = M3 deri në prerje me diametër 1-2 ku fi tohet pika N. Segmenti 3N vendoset saktë pesë herë nëpër rrethin (fi g. 137).

Fig. 137 Fig. 138

Konstruksioni i gjashtëkëndëshit të drejtëNëse dihet se brinja e gjashtëkëndëshit të drejtë është e ba-

rabartë me rrezen e rrethit të shënuar rreth tij, konstruksioni i tij nuk duhet të paraqesë vështirësi të veçantë. Në fi g. 138 ësh-të treguar procedura e konstruksionit të gjashtëkëndëshit: në fi llim vizatohen të dy diametrat normal dhe vizatohen harqe qarkore me r = 10 dhe r = 20 deri në prerje të rrethit. Kështu

fi tohen pikat A dhe E dhe B dhe D. Me lidhjen e pi-kave F dhe C fi tohet gjashtëkëndëshi.

Konstruksioni i shtatëkëndëshit të drejtëNë rreth të dhënë vizatohen dy diametra normal.

Nga pika 4 me rreze r = 40 vizatohet hark qarku deri në prerje me rrethin në pikat 5 dhe 6. Lidhja e këtyre pikave është korda 5 6, e cila e pret diametrin në 4

3 në pikën 7. segmenti 5 7 (gjysma e kordës) është ana e shtatëkëndëshit të drejtë dhe nga pika 5 ven-doset shatë herë nëpër rrethin me çka fi tohen kulme të shumëkëndëshit (fi g. 139).

Fig. 139


100

Konstruksioni i tetëkëndëshit të drejtëNë rrethin e dhënë vizatohen dy diametrat normal 1 2

dhe 3 4 të cilët në prerje të rrethit i japin katër kulmet nga tetëkëndëshi. Nëse tërhiqen dy diametrat tjerë nën kënd prej 45° me të parat, në prerje me rrethin C do të fi tohen katër kulmet tjerë nga tetëkëndëshi ABCDEFGH (fi g. 140).

Konstruksioni i nëntëkëndëshit të drejtëNë rrethin e dhënë vizatohen dy diametra normal të

rrethit I, II, dhe III, IV. Diametri I II ndahet në nëntë pjesë të barabarta duke shfrytëzuar konstruksionin prej fi g. 130.

Nga pikat I dhe II si qendra shënohen harqe rretho-re me r = I II deri në prerjen në pikat P dhe T. Nëpër këto pika dhe pikat nga ndarja e diametrit 2, 4, 6 dhe 8 tërhiqen drejtëza (P 2, P 4, P 8 dhe T 2, T 4, T 8) të cilët

në prerje me rrethin i japin kulet e nëntëkëndëshit të drejtë (fi g. 141).

Fig. 140

Fig. 141

Ky konstruksion është universal dhe mund të zbatohet për të vizatuar të gjithë shumëkëndëshat të drejtë të shënuar në qark me rreze të dhënë. Dallimi është në numrin e ndarjeve të diametrit I II – sa anë, aq ndarje. Te shumëkëndëshat me numër çift të brinjëve pikët P dhe T lidhen me numrat tek nga ndarja, ndërsa për shumëkëndëshat me numër tek të brinjëve me nu-mrat çift.

Ushtrime: Konstrukto pesëkëndësh, shtatëkëndësh dhe te-tëkëndësh të drejtë e cila rreze e rrethit të shënuar është 5 cm.


101

Konstruksioni i shumëkëndëshave të drejtë me anën e dhënë

Nëse është dhënë brinja AB e shumëkëndëshit, konstruksioni reduktohet në paraardhësin, gjatë së cilës duhet të përcaktohet ky rreth me rrezen r, në të cilën segmenti i dhënë AB do të jetë brinja e shumëkëndëshit të shënuar. Janë të njohura dy mënyra të cilët mund të zbatohen për të gjithë shumëkëndëshat e cila brinjë është e dhënë:

Mënyra I – konstruksioni i pesëkëndëshit të drejtë (fi g. 142) – vizatohet rreth arbitrar me qendër O dhe me nga një nga mënyrat e mëparshme,konstruktohet pesëkëndësh (fi g. 137). Pika O lidhet me 1 dhe 2. Në gjysmëdrejtëzën O1 nëpër pikën arbitrare A

— B

— tërhiqet segmenti A

— B

— paralele me 1 2, e gjatë sa

ana e dhënë. Nga pika B—

tërhiqet gjysmëdrejtëz paralele me O1

dhe në prerje me gjysmëdrejtëzën O2 fi tohet pika B. OB është rreze e rrethit me qendër në O, e cila anë është AB.

Mënyra II – konstruktim i përafërt i shumëkëndëshit të

drejtë (fi g. 143) – vizatohet brinja e dhënë e shumëkëndëshit. Nga pika A tërhiqe gjysmëdrejtëz nën kënd 45°. Nga pika B tër-hiqet normale e AB. Ato priten në pikën K. Nga A kah K tërhiqet hark me rreze të barabartë të brinjës së dhënë. Vizatohet simetri e brinjës AB. Në pikën C

4 është qendra e rrethit të shënuar rre-

th katrorit me brinjë AB ndërsa C6 është qendra e rrathëve të

shënuara rreth gjashtëkëndëshit të drejtë. Simetria e segmen-tit C

4C

6, pika C

5 është qendër e qarkut të shënuar rreth pesë-

këndëshit të rregullt. Nëse nga pika C6 vendoset distanca C

4C

5

= C5C

6, fi tohet pika C

7 – qendër e rrethit të shënuar rreth shtatë-

këndëshit të drejtë me anën AB etj.

brinjaFig. 142 Fig. 143

Ushtrim: Konstrukto:a) 7 kënd të drejtë me

brinjë a = 3cmb) 8 kënd i drejtë me

brinjë a = 2,5

a = 3cm


102

10.3. Konstruksioni i elipsës, parabolës dhe hiperbolës

Elipsa

Elipsa është vijë e lakuar e rregullt e te e cila përmbledhja e dis-tancave nga secila pikë deri te dy pika të përhershme (fokuse F1, F2) është e barabartë në gjatësinë e boshtit të Madh AB (fi g. 144).

Në vizatimet teknike dhe në projekt gjeometrinë elipsa më shpesh është dhënë me boshtet, AB e madhe dhe CD e vogël të cilët ndërmjet veti normale dhe diametrat e konjuguar – bosh-tet ndërmjet veti janë nën kënd të caktuar (fi g. 144).

Nga shumë konstruksione të njohura të elipsës këtu do të jenë të sqaruara ato të cilët mund më lehtë të aplikohen në vi-zatimin teknik.

Mënyra I: Në fi g. 145 është dhënë elipsa me diametrat kon-juguar AB dhe CD dhe këndi α. Në fi llim vizatohet katërkëndëshi I, II, III, IV të cilët brinjë janë paralele me diametrat e konjuguar dhe janë tangjent të elipsës në pikat A, B, C dhe D. Largësitë C III dhe C IV do të ndahen në numër arbitrar pjesë të barabarta (në vizatimin janë 4 pjesë) dhe fi tohen pikat 1, 2, 3. Në 4 pjesë ndahet edhe gjysmë diametri C O dhe fi tohen pikat 1,2,3. Nëse lidhet pika A dhe 2, dhe me 2 në prerje fi tohet E nga elipsa. Në mënyrë të këtillë fi tohen të gjithë pikat.

Në mënyrë të njëjtë konstruktohet elipsa kur janë të dhënë boshtet e tij si në fi g. 145 b.

BOSHTET E ELIPSËS DIAMETRA TË KONJUGUAR

Fig. 144

Fig. 145 a Fig. 145 b


103

Mënyra II – konstruksion i elipsës me dy rrethe të koncentruar

Në fi g. 146 është treguar konstruksioni i elipsës. Njëri rreth është me rreze r = OA, ndërsa tjetri me r = OC. Nëse rrathët i ndajmë në pjesë të barabarta (12, 16 ose më ndryshe), në rre-thin e vogël fi tohen pikat 1, 2, 3, ... ndërsa në rrethin e madh pikat 1, 2, 3... Nga pikat e fi tuara po kështu tërhiqen vija paralele me diametër të elipsës dhe fi tohen pikat nga elipsa 1, 2, 3, ...

Fig. 146 Fig. 147

Mënyra III – konstruksion i elipsës me një copë të letrës

Në një copë prej letre, si në fi gurën 147, vendoset gjysma nga boshti i madh i elipsës, ME dhe në anën e kundërt gjysma e boshtit të vogël, EN. Vizatohen të dy boshtet të elipsës me pikat AB dhe CD. Nëse vendoset letra ashtu që pika M rrëshqet nëpër boshtin e vogël, ndërsa pika N nëpër boshtin e madh, pika E do ta shënojë elipsën.

Ushtrime:1. Konstrukto elipsë sipas metodës së diametrave të konjuguar

nëse AB = 7cm, ndërsa BC, α = 60°2. Konstrukto elipsë sipas metodës së rrathëve të përqendruar

nëse AB = 8cm, ndërsa BC = 5 cm.3. Konstruktoj elipsat e mëparshme dhe me metodat tjera të

sqaruara!


104

Parabola

Parabola është lakesë e këtillë e cila është njësoj e larguar nga një pikë e përhershme F (fokus) dhe një pikë të përhershme d (dire-ktrisa) (fi g. 148).

Boshti i parabolës kalon nëpër fokusin F, normalja është e direktrisës dhe e pret në pikën O. Një pikë nga parabola ësh-të kulmi A dhe gjendet në gjysmën e largësisë OF. Në boshtin (prej A kah F) zgjidhen pika arbitrare 1, 2, 3 Nga këto pika (p.sh.: pika 3) tërhiqen paralele me direktrisën, ndërsa me qendër në F shënohet harku rrethor me r = O3. Në prerje të harkut qarkor dhe paralelet fi tohen pikat e ngelura të parabolës.

Distanca F 3 = M 3 tregon se pika 3 është njësoj e larguar nga fokusi dhe direktrisa, që del nga defi nicioni i parabolës.

Hiperbola

Hiperbola është lakesë në të cilën dallimi i largësive të secilës pikë së saj dy pikë të përhershme (fokuse) është gjithmonë i njëjtë F1 2 - F2 2 =AA1 (fi g. 149).

Drejtëza që kalon nëpër fokuset e boshtit të sime-trisë ndërsa drejtëza që kalon nëpër pika O (gjysma e largësisë F1 F2) dhe është normale në atë ndërsa boshti tjetër në simetrinë. Pikat A dhe A1 janë kulme të hiper-bolës. Që të përcaktohen pika të tjera të hiperbolës ve-prohet në mënyrën në vijim: në boshtin F1 F2, prej F2, në të djathtë zgjidhen pika arbitrare 1

—, 2

—, 3

—,...

Me largësi A1 2—

, si rreze, shënohet hark rrethor me qendër në F1. Pasatja me largësinë A2

—, ndërsa me

qendër në F2 përshkruhet hark tjetër qarkor dhe në prerje me të parin fi tohet pika 2 e hiperbolës. Meqenë-

se është simetrike në raport të dy boshteve, fi tohen 4 pikë.

Nëse nëpër qendrën O tërhiqet qark me rreze r = OF1 = OF

2,

ndërsa nëpër A dhe A1 drejtime normale të boshtit F1F2, nëpër prerjen e tyre dhe pikën O kalojnë asimptomet e hiperbolës, kah të cilët degët e hiperbolës përpiqen që të afrohen.

dire

ktris

a

boshti

Fig. 148

boshti

asim

ptota

Fig. 149

TEMA

C. KOMUNIKIMI KOMPJUTERIK


mund të njihet me:

■ aplikimi i paketës programore Auto CAD në vizatimin teknik;

■ nisja e programit;

■ hapja e vizatimeve të përhershme dhe të reja;

■ vendosja e profilit shfrytëzues;

■ funksionet themelore të Osnap Seting;

■ vizatimi i vijave në raport të ndryshëm ndërmjet veti;

■ vizatimi i figurave gjeometrike;

■ shkrimi i tekstit;

■ nocioni “nivel” (Layer), krijimi dhe përdorimi i tij;

■ aplikimi praktik e Auto CAD – it në vizatimet teknike dhe

■ shtypja e vizatimeve.

C

Komunikimi kompjuterik

106

11. Hyrje në komunikimin kompjuterik

12. Nisja e paketës programore Auto CAD

13. Vendosja e parametrave themelore në Auto CAD

14. Vizatimi i vijave

15. Vizatimi i fi gurave gjeometrike

16. Shkrimi i tekstit

17. Niveli (Layer)

17.1. Kyçja dhe shkyçja e niveleve

17.2. Ngrirja dhe shkrirja e niveleve

18. Aplikimi praktik i përmbajtjeve shkencore

19. Shtypja e vizatimit (Scaled to fi t)

NJËSIA TEMATIKE

C. Komunikim kompjuterik


107

Konvencionet

Numër më i madh i urdhrave mund të udhëzohen në kompjuterin me ndihmë të miut ose tastierës. Nëse është shkruar “shtypet pulla X” kjo do të thotë se duhet të shtypet pulla X e tastierës. Nëse është shkruar “klikojmë pullën X”, kjo do të thotë se duhet me miun të klikohet në pullën X e cila paraqitet në dritaret dialog ose në shiritat me vegla. Urdhrat, po-rositë dhe terminët janë në gjuhën angleze të cilët do të përkthehen, por duhet të mësohen në origjinal, po për atë do të jenë të shënuara pjerrtas (Italic) që më lehtë të bien në sy.

Për ta mësuar paketën programore Auto CAD nevojitet që të sqarohen procedurat për realizimin e urdhrit të caktuar nëpërmjet një ose më tepër hapave. Për atë qëllim, do të për-doren shenja dhe simbole të caktuara të cilët këtu do të sqarohen. kalimi nga një hap në tjetrinsimbol për sustën EnterNë libër do të shfrytëzohen simbole të cilët do të ndihmojnë për njohje të shpejtë të in-

formacioneve të shkurta si koncepte ose këshilla:

këshilla të shkurta dhe informacione për elementin ose aksionin i cili sqarohet


108

Vizatime të vizatuara nëpërmjet kompjuterit


109

11. Hyrje në komunikimin kompjuterik

Për ndjekje të suksesshme të teknikave bashkëkohore për përpunimin e vizatimeve teknike të cilët gjithnjë e më tepër shfrytëzohen në arsimimin dhe praktikën do të mësohet paketa programore AutoCAD 2007. Niveli themelor i studimit do të mundësojë njohje me veglat bazike, urdhra dhe procedura për të vizatuar vizatime teknike dydimensionale (2D).

Paketë më e përhapur programore për komunikim grafi k është programi Auto CAD prodhim i ndërmarrjes Autodesk prej ku rrjedh pjesa e parë e emrit. Pjesa e dytë e emrit, akronimi CAD – vizatim me ndihmë të kompjuterit (eng. Computer Aided Design) e thekson qëllimin e paketës softuerike.

Auto CAD-i përdoret për të vizatuar lloje të ndryshme të vi-zatimeve në të gjitha drejtimet teknike si: ndërtimtari, gjeodezi-ke, makinerike dhe elektroteknike ose gjithkund ku përdoret vizatimi si pajisje për komunikim dhe prezantim të ideve dhe mendimeve. Me ndihmë të këtij programi krijohen vizatime me precizitet të madh, mundësi teknike dhe estetike me çka rritet cilësia e projekteve.

Me këtë paketë programore është mundësuar vizatim i th-jeshtë i elementeve të vizatimit teknik: pika, vija, harqe, rrathë, shumëkëndësh, elipsa, varg vijash, vija me trashësi të caktuar dhe elemente të tjera themelore grafi ke. Është mundësuar vijë-zim me numër të madh të modeleve të gatshme. Vizatimi mund të kuotohet me matje automatike të dimensioneve të objekte-ve, me mundësi për defi nim të stileve të ndryshme të kuotimit. Teksti për të shkruar në vizatimet është me fonte të ndryshme dhe madhësi të shkronjave. Mundësohet modifi kim (rregullim) i elementeve tani më të vizatuara-zhvendosje, kopjim, rrotullim, zmadhim, zvogëlim, vazhdim etj.

Me të gjitha mundësitë dhe zgjidhjet teknike që i ofron kjo paketë programore, shkurtohet koha e vizatimit si vizatimeve të rëndomta ashtu edhe të atyre të komplikuara, ndërsa rritet cilësia.


110

12. Nisja e paketës programore AutoCAD 2007

Versioni i AutoCAD 2007, i cili do të mësohet, punon me për-krahje të sistemit operativ Windows, me çka aplikimi i kësaj pa-kete programore është më i thjeshtë për dallim nga versionet e vjetra kur shfrytëzohej sistemi operativ DOS.

Nisja e programit mund të realizohet në dy mënyra:1. Nëpërmjet ikonës për programin AutoCad e cila gjendet

në sipërfaqen punuese të ekranit (Desktop) (fi g. 150)2. Nëse ikona për programin AutoCad nuk gjendet në sipër-

faqen punuese të ekranit, atëherë klikohet në sustën START e cila gjendet në shiritin e poshtëm me vegla të ekranit dhe nëpërmjet asaj qasemi deri te programi.

Hapja e vizatimit të ri dhe të përhershëm

Meqenëse AutoCAD-i ka synim të vizatuarit në dy (2D dhe/ose tre dimensione (3D), gjatë nisjes së programit paraqitet dri-tare për dialog në të cilin duhet të zgjidhet mënyra e punës:

— 3D Modeling ose

— AutoCAD Classic (do të thotë vizatim në 2D) siç është tre-guar në fi gurën 151.

Nëse nuk doni kjo dritare të paraqitet gjatë nisjes së Auto-CAD-i, atëherë duhet të selektohet opsioni Don’t Show me this again në pjesën e poshtme të majtë të dritares.

Fig. 151

Fig. 150


111

Pasi të zgjidhet mënyra e punës klikohet susta OK e dritares dhe paraqitet dritarja Startup (fi g. 152) prej ku mund të hapet vizatim i ri (Start from Scratch), vizatim i ri si shabllon (Usa a Tem-plate) ose të shfrytëzohet magjistar (Use a Wizard) për të defi -nuar elementet e vizatimit si njësi masë për dimensionet dhe këndet, hapësirë pune etj.

Fig. 152 Fig. 153

Nga dritarja e njëjtë mund të hapet vizatim i ekzistues nëse klikohet në sustën me dosar të verdhë (Open a Drawing)(fi g. 153). Në seksioninSelect a File: selektohet emri i vizatimit të vi-zatuar ose nëse nuk është në listën me vizatimet e vizatuara, klikohet në sustën Browse... dhe kërkohet lokacioni ku është incizuar vizatimi i vizatuar.

Gjatë hapjes së vizatimit të ri nga dri-tarja:

Start up Start from ScratchDuhet të selektohet sistemi matës i

cili do të shfrytëzohet:Metric OKMënyrë tjetër e hapjes së vizatimit

është nëpërmjet ikonës New në shiritin standard me vegla (fi g. 154). Nga shiriti i njëjtë i veglave mund të hapet edhe vizatim ekzistues ose:File Open – për vizatim ekzistues.File New – për vizatim të ri.

vizatim ekzistuesvizatim i ri

Fig. 154


112

Incizimi i vizatimit të ri

Gjatë krijimit të dokumentit të ri (vizatim) ky duhet të inci-zohet në hard-diskun ose në pajisje tjetër të periferuar për ruajt-je të dokumenteve (USB, CD) nëse duhet të ruhet për përdorim të mëtutjeshëm.

Incizimi (memorimi) i vizatimit të ri kryhet nëpërmjet urdhrit:

File Save As (incizo si...)

Me aktivim të këtij urdhri hapet dritare për dialog Save Drawing As (fi g. 155).

Fig. 155

Në seksionin për zgjedhje, Save in... (incizo në...) selsektohet vedni i hard-diskut ose pajisjes tjetër ku incizohet vizatimi i ri. Selektohet vendi i dëshiruar, vendoset emri i vizatimit në ses-kionin File name., në seksionin Save as type: theksohet lloji i skedarit, në këtë rast kjo është: AutoCAD 2007 Drawing (*.dwg) dhe klikohet susta Save. Me këtë, vizatimi i ri është incizuar dhe i është ndarë emri sipas secilit aktivim të programit mund të gjendet dhe të hapet.

Emri i cili i është ndarë vizatimit të ri do të gjendet i shënuar në vijën në të cilën është shënuar emri i programit në të cilin punohet (AutoCAD).


113

Incizimi i vizatimit ekzistues

Që të mbrohet humbja e vazhdueshme e vizatimeve të punuara ose pjesë nga vizatimi, rekomandohet gjatë punës të kryhet incizim i mbrojtur me komandën Save e vila gjendet në menynë File, ose me klikimin e ikonës së njëjtë të shiritit standard me vegla (fi g. 156). Këtë incizim mbrojtës shfrytëzuesi duhet ta kryejë në çdo 10-15 minuta. Në AutoCAD-n ekziston mundësi për defi nimin e kohës në të cilën kryhet incizimi automatik i vizatimit.

Dalja nga programi AutoCAD 2007

Pas mbarimit të punës së vizatimit aktual duhet të mbyllet (close) vizatimi aktiv dhe të dilet (braktiset) pro-grami.

Mbyllja e vizatimit kryhet nëpërmjet menysë dhe ur-dhrit:

File Close (fi g. 157).

Gjatë mbylljes, nëse nuk janë të incizuara të gjitha ndryshimet e bëra në vizatimin shfrytëzuesi do të jetë i paralajmëruar ta kryejë atë nëpërmjet dritares për dialog (fi g. 158). Që të incizohen të gjitha ndryshimet, duhet të klikohet susta Yes (po), ndërsa nëse shfrytëzuesi nuk donë t’i incizojë ndryshimet duhet të klikohet susta No (jo). Nëse donë ta anulojë daljen nga programi duhet ta klikojë sus-tën Cancel (heq dorë) me çka përsëri do të kthehet në vi-zatimin aktual.

Dritarja e njëjtë për dialog do të paraqitet nëse shfrytë-zuesi ka harruar ta incizojë dhe emërojë vizatimin e ri dhe ka klikuar urdhrin Exit.

Dalja nga programi kryhet nëpërmjet menysë dhe ur-dhrit:

File Exit (fi g. 159)

ose me klikimin e sustës X në këndin e djathtë të sipërm të ekranit.

Fig. 158

Fig. 156

Fig. 157

Fig. 159


114

13. Vendosja e parametrave themelore të AutoCAD 2007

Elementet themelore të ekranit AutoCAd

Puna në programin AutoCAD 2007, nënkupton dy mënyra të punës: mënyrë grafi ke dhe tekstuale e punës. Për arsye të kësaj edhe ekrani themelor i programit është i ndarë në dy pjesë: gra-fi k dhe tekstual (fi g. 160).

Pjesa grafi ke është e bardhë (ndërsa mundet edhe e zezë) sipërfaqja e cila e përfshin pjesën më të madhe të ekranit meqenëse në atë realizohet pjesa më e madhe e punës në vi-zatimin.

Pjesa tekstuale ose vijë e komandës gjendet në pjesën e poshtme të ekranit. Është përbërë nga dy vija në të cilët de-risa punohet, shënohen komandat e dhëna dhe niveli i ko-mandave aktuale. Për arsye të kësaj, gjatë vizatimit, duhet vazhdimisht të ndiqet çka shkruan në vijën e komandës. Vija e komandës më shpesh është e përbërë nga 3 radhë, ndërsa numri i tyre mund të ndërrohet sipas nevojës së shfrytëzuesit. Kjo pjesë është e ndarë në vijë horizontale dhe vertikale nga pjesa grafi ke e ekranit.

Fig. 160

kapitulli i programit dhe emri i dokumentit

kursor (tregues i miut)

vegël me përbërje të objekteve

shirit me vegla

shirit me vegla

sistem koordinues vijë komandimi vija e statusit

pjesë grafi ke

HAPËSIRË PËR TË VIZATUAR

shirit standardshirit me menyja rënëse

Pjesa grafi ke e ekranit është përbërë nga:

— hapësirë për të vizatuar;— shirit me vegla - toolbars;— vija e statusit dhe— shirit me menynë rënëse.


115

Hapësira për të vizatuar është sipërfaqja e bardhë (ose e zezë) e ekranit e cila e përfshin pjesën më të madhe të ekranit. Kjo është pjesa ku vizatohet vizatimi. Në atë lëviz kursori nga pika qëndrore – prerje e vijës horizontale dhe vertikale, e cila lëviz me zhvendosje të miut. Ngjyra e sferës grafi ke dhe ma-dhësia e pikës qendrore mund të ndërrohen sipas dëshirës së shfrytëzuesit.

Shirit me vegla – Toolbars – mund të jenë të vendosur ho-rizontalisht ose vertikalisht në pjesën grafi ke të ekranit. Në shi-ritat me vegla gjenden ikonat me simbole grafi ke nëpërmjet të cilave jepen urdhra. Nën shiritin me meny gjenden dy shirita me vegla të cilët më së shpeshti, paraqiten kur do të nisë programi. Këto janë shiritat Standard toolbar (shirit standard me vegla) dhe Format toolbar (shirita me vegla për formatim të përbër-jes së objekteve). Shiritat me vegla aktivizohen sipas nevojës së shfrytëzuesit në mënyrën në vijim:

– nga menyja: View Toolbars Customize

Këtu mund të gjendet e tëra paleta me vegla nga shëni-met kryhet me vendosje të shenjës ✓ para shiritit të cilin duam ta kemi në ekranin.

Nëse fshihet shenja✓ do të mënjanohet edhe shiriti për-katës me vegla nga ekrani. Nuk duhet të aktivizohen të gjithë shiritat me vegla, përveç të atyre me të cilët do të punohet, që të mos ngarkohet pjesa për të vizatuar e ekranit. Shiritat me vegla vendosen në ekranin në mënyrë në të cilin nuk do të pengojnë gjatë të vizatuarit.

– shumë shpejtë me kilikuesin e djathtë të miut në ndon-jë shirit tani më të aktivizuar me vegla, ku në mënyrën e njëjtë siç është sqaruar më parë, zgjidhet shiriti i nevo-jshëm me vegla (fi g. 161).

Shiritat me vegla janë lëvizëse dhe në ekranin vendosen me procedurën kliko, maj dhe tërhiq me miun. Mund të vendosen në mënyrë vertikale ose horizontale.

Shumica e urdhrave aktivizohen me klikim të tastit të majtë të miut në ikonën e dëshiruar, derisa te ikona të tjera paraqitet meny e shpalosjes me vegla shtesë. Ikona e këtillë njihet për nga shigjeta e zezë dhe e vogël në këndin e djathtë të poshtëm e cila nëse klikohet dhe nëse mbahet, hapet menyja.


116

Shiriti me menytë është horizontal dhe gjendet në pjesën e sipërme të ekranit menjëherë nën shiritin në të cilin është shënuar emri i programit dhe emri i vizatimit. Nëse klikohet në menynë me treguesin e miut, hapet lista me urdhra.

Vija e statusit është shirit në pjesën e poshtme të ekranit, me susta për funksionet ndihmëse gjatë të vizatuarit ORTHO, OSNAP, SNAP, GRID etj dhe për koordinate aktuale të kursorit.

Vija e komandës është shirit në pjesën e poshtme të ekra-nit në të cilin lexohet statusi i programit, përkatësisht a është ndonjë urdhër në vazhdim ose mund të jepet i ri. Dhënia e ur-dhrit të ri kryhet nëse në vijën e komandës shkruhet: Comand. Urdhrat në AutoCAD mund të aktivizohen përveç me ikona ose nëpërmjet menyve dhe me shënimin e urdhrit në vijën e ko-mandës. Në vijën e komandës, gjithashtu, ndiqet niveli i opsio-neve të ofruara të urdhrit aktual.

Pajisja për të treguar-miu më shpesh ka dy taste: tasti i majtë shfrytëzohet për të shtypur sustat ose zgjedhje të opsio-neve nga menytë. Klikimi i tastit të djathtë e zëvendëson kliki-min e sustës ENTER ose hapjen e menysë ndihmëse.

Kur miu zhvendoset majtas-djathtas nëpër bazën (mouse pad) shkaktohet lëvizje e cross hair nëpër pjesën e ekranit i cili është i paraparë për të vizatuar (fi g. 162). Nëse miu zhvendoset kah shiritat horizontal dhe vertikal me vegla (ikons) ose menytë, treguesi i miut do të ketë formë të shigjetës, të cilën nëse e ven-dosim dhe klikojmë në ikonën e dëshiruar ose në menynë, do ta aktivizojmë. Treguesi i miut mund të ketë edhe formën në vijim:

– për selektim me tregim të elementeve të vizatuara

+ – për selektim me dritare ose defi nim të pikës fi lluese.

Fig. 160 – cross hair

– përsëritja e urdhrit të mëparshëm-shtypet susta ENTER– ndërprerja e urdhrit aktual – shtypet susta ENTER, klikimi i djathtë ose Esc.


117

Menaxhimi me shfaqjen e vizatimit

Vizatimet në AutoCAD-in, sipas nevojës, mund të zmad-hohen ose të zvogëlohen. Për atë qëllim përdoren një grup Zo-om-urdhra (fi g. 163). Këtu bëjnë pjesë urdhrat në vijim:

■ Zmadhimi ose zvogëlimi i vizatimit të plotë:– ikona - Zoom Realtime– meny - View -» Zoom -» Realtime– vija e komandës - Zoom, Realtime.

Kur kursori do të fi tojë formë të thjerrëzës, nëse klikojmë, mbajmë dhe tërheqim nga poshtë lartë, vizatimi do të zmad-hohet, ndërsa nëse tërheqim nga lartë teposhtë, vizatimi do të zvogëlohet. Që të shkyçet thjerrëza, klikohet susta Esc nga tas-tiera.

■ Lëvizja e vizatimit djathtas-majtas dhe lartë-poshtë:– ikona Pan Realtime

Kur kursori do të fi tojë formë të dorës, vizatimi “kapet” dhe lëviz në të gjithë drejtimet.

■ Kthimi i shikimit të vizatimit në ekran të plotë:– meny - View -> Zoom All– ikona – e cila ka meny në rënie prej të cilës zgjidhet ikona

Zoom All.

■ Zmadhimi i një pjese të vizatimit:– meny - View -» Zoom Window– ikona – e cila ka meny në rënie nga e cila zgjidhet ikona

Zoom Window.

Kur do të klikohet ikona kursori i miut do të fi tojë formë të kryqit (fi g. 116). Në vijën e komandës paraqitet porosia Specify fi rot corner (defi no këndin e parë) – klikohet në vizatimin në këndin e parë të dritares dhe paraqitet porosia Specify opposi-te corner (defi no këndin e kundërt). Tërhiqet miu në drejtim të këndit të dytë (të kundërt) nga dritarja që ta përfshijë pjesën e dëshiruar të vizatimit (fi g. 164). Në ekran do të shihet i zmad-huar vetëm pjesa e theksuar e vizatimit. Kjo vegël është shumë e rëndësishme që të mundet në mënyrë precize të punojë vi-zatimi.

■ Kthimi i një nga një, një hap mbrapa:– ikona - Zoom Previous.

Me këtë urdhër mund të kthehet pamja e mëparshme e viza-timit për disa hapa.

Pan RealtimeZoom Window

Zoom PreviousZoom Realtime

Fig. 163

Këndi i parë

Këndi i dytë

Fig. 164


118

Urdhrat Zoom braktisen me:– klikim të sustës Esc nga tastiera ose me– klikim të djathtë të miut gjatë së cilës paraqitet menyja

notuese (fi g. 165) prej ku zgjidhet Exit, me çka do të brak-tiset edhe urdhri.

Mbaje në mend:

✓ AutoCAD niset nëpërmjet ikonës nga sipërfaqja e

punës ose nëpërmjet sustës START;

✓ AutoCAD është paketë programore që ka për qëllim

vizatimin e vizatimeve teknike me kompjuter;

✓ Ekrani i Auto CAD përbëhet prej

– pjesës grafi ke dhe– pjesës tekstuale (vija e komandimit);

✓ Pjesën grafi ke të ekranit e përbëjnë:

– sipërfaqja grafi ke;– shirita me vegla;– vija e statusit;– shirit me menytë.

✓ Gjatë punës në pjesën grafi ke duhet vazhdimisht të

ndiqet teksti në vijën e komandimit;

✓ Vendosja ose largimi i shiritave me vegla kryhet

nëpërmjet menysë View Toolbars;

✓ Përsëritja e komandës - Enter;

✓ Ndërprerja e komandës - Еѕс dhe/ose ENTER;

✓ Hapja e vizatimit ekzistues Ореn;

✓ Hapja e vizatimit të ri – File New;

✓ Zmadhimi ose zvogëlimi i vizatimit të plotë kryhet me

urdhrin Zoom Realtime;

✓ Lëvizja e vizatimit kryhet me urdhrin Pan Realtime;

✓ Shqyrtim i plotë në ekran kryhet me urdhrin Zoom All;

✓ Zmadhimi i pjesës së theksuar të vizatimit kryhet me

urdhrin Zoom Window;

✓ Kthimi një hap prapa realizohet me urdhrin Zoom

Previous;

✓ Braktisa e urdhrit Zoom realizohet me klikimin e

djathtë dhe Exit nga menyja lundruese.

✓ Incizimi i vizatimit të ri:

File Save Drawing As;

✓ Vizatimi i ri incizohet si .dwg fi le

✓ Incizimi i vizatimit tani më të emëruar:

meni: File Save

ikona: Save

✓ Dalja nga programi:

meni: File Close Exit

Fig. 165


119

Kontrolloni njohuritë tuaja!

1. Për çka shërben paketa programore AutoCAD ?

____________________________________________________

____________________________________________________

2. Si niset programi AutoCAD?

____________________________________________________

____________________________________________________

3. Cilët janë dy pjesët kryesore të ekranit të AutoCAD?

____________________________________________________

____________________________________________________

4. Prej çka është e përbërë pjesa grafi ke e ekranit?

____________________________________________________

____________________________________________________

5. Përse shërben vija e komandës?

____________________________________________________

____________________________________________________

6. Prej çka janë të përbërë dhe përse shërbejnë shiritat me vegla?

____________________________________________________

____________________________________________________

7. Për çka shërben shiriti i statusit?

____________________________________________________

____________________________________________________

8. Me cilin urdhër lëshohen ose ndërpriten shiritat me vegla?

____________________________________________________

____________________________________________________

9. Me cilin urdhër hapet vizatimi ekzistues?

____________________________________________________

____________________________________________________

10. Prej çka është i përbërë shiriti me menytë?

____________________________________________________

____________________________________________________

11. Me cilin urdhër hapet vizatimi i ri?

____________________________________________________

____________________________________________________


120

12. Me cilin urdhër kryhet zmadhimi ose zvogëlimi i vizatimit të plotë?

____________________________________________________

____________________________________________________

13. Për çka shërben urdhri Pan realtime?

____________________________________________________

____________________________________________________

14. Me cilin urdhër rritet vetëm një pjesë e vizatimit?

____________________________________________________

____________________________________________________

15. Përse shërben urdhri Zoom All?

____________________________________________________

____________________________________________________

16. Përse shërben urdhri Zoom Previous?

____________________________________________________

____________________________________________________

17. Si ndërpritet puna e urdhrit aktual?

____________________________________________________

____________________________________________________

18. Kur niset vizatim i ri me Start from Scrach (fi llimi i skicës)?

____________________________________________________

____________________________________________________

19. Me cilin urdhër realizohet incizimi i vizatimit të ri?

____________________________________________________

____________________________________________________

20. Me cilën prapashtesë duhet të incizohet vizatimi i ri?

____________________________________________________

____________________________________________________

21. Me cilin urdhër incizohet vizatimi tani më i emëruar?

____________________________________________________

____________________________________________________

22. Si dilet nga programi AutoCAD?

____________________________________________________

____________________________________________________


121

14. Vizatimi i vijave dhe fi gurave gjeometrike

Dhënia e urdhrave nëpërmjet vijës së komandës

Që të mundet me sukses të realizohen urdhrat gjatë mënyrës grafi ke të punës, duhet vazhdimisht të ndiqen porositë në vijën e komandës, përkatësisht pjesën tekstuale nga ekrani. Kur në radhën e fundit të vijës së komandës paraqitet porosia Comand kjo do të thotë se mund të japë urdhër të ri për të vizatuar, për-mirësim, rregullim i parametrave, kërkesë e informacioneve etj (fi g. 166).

Secili urdhër mund të jepet nëpërmjet:– ikonës;– meny dhe– vija e komandës.

Dhënia e urdhrit nëpërmjet vijës së komandës kryhet me shënimin e urdhrit, për shembull Zoom . Në vijën e dytë, do të shënohen të gjithë nën urdhrat të urdhrit Zoom. Nën urdhrat janë ndërmjet veti të ndara me vizë të pjerrët ( / ). Urdhri i i fun-dit i cili është i shënuar në ndërtesën (< >) do të thotë se nëse shtypet në sustën Enter kjo do të realizohet (fi g. 167).

Por, nëse shfrytëzuesi dëshiron të realizojë nën urdhër tjetër nga e theksuara, duhet pas shenjës dy pika ( : ) t’i shënojë vetëm shkronjat e mëdha nga nën urdhri i dëshiruar (w për Window) dhe të shtypni butonin Enter. Në radhën e fundit, do të jetë e shënuar porosia për hapin e parë i cili duhet të realizohet, për shembull: Specify fi rst corner: të defi nohet këndi i parë nga ur-dhri Zoom Window. Në disa urdhra është e zmadhuar vetëm sh-kronja e parë, ndërsa në disa dy shkronjat e para.

Fig. 166

Fig. 167


122

Mënjanimi i gabimeve

Fillestarët, por edhe shfrytëzuesit me përvojë gjithmonë bëjnë nga ndonjë gabim. Mënjanimi i gabimeve mund të reali-zohet në disa mënyra:

■ Back Space – sustë e cila mund të përdoret nëse bëhet gabim gjatë shënimit të ndonjë urdhër në vijën e ko-mandës;

■ Еѕс – susta më e rëndësishme me të cilën mund të zg-jidhen shumë probleme: me shpejtësi të lirohet urdhri aktual ose dialogu pa u bërë ndryshime, mbarimi i urdhrit aktual dhe deselektimi i objekteve të selektuara.

■ U – kthimi i një hapi prapa. Mund të klikohet në ikonën Undo në shiritin me vegla ose në disa urdhra me klikim të sustës U nga tastiera kthehet një hap prapa nga urdhri aktual.

■ Delete – nëse gjatë të vizatuarit bëhet gabim, selektohet vija e gabuar ose objekt dhe klikohet në sustën Delete nga tastiera.

■ Erase – ikonë në shiritin për modifi kim. Klikohet në ikonën (fi g. 168) dhe miu do të fi tojë formë për selektim (), sele-ktohet objekti i cili fshihet dhe klikohet butoni Enter.

Metoda për selektim- Pick, Window, Crossing

Kur gjatë të vizatuarit aktivizohen urdhra të caktuara parash-trohet pyetja Select objects: (zgjidhni elemente). Selektimi i ob-jekteve mund të jetë në disa mënyra:

■ Pick – zgjidhje pandërmjetme, direkte me miun;

■ Window – me ndihmë të dritares përfshihet grup më i madh i elementeve të vizatuara dhe

■ Crossing – me ndihmë të dritares pritet grup më i madh i elementeve.

Zgjidhja e elementeve do të realizohet drejtpërdrejtë kur në urdhër të caktuar paraqitet porosia Select objects. Atëherë treguesi i miut është në lloj të katrorit të vogël (), me të cilin vetëm klikohet elementi i cili duhet të zgjidhet, selektohet. Në elementin e selektuar (vijën ose objekt tjetër) paraqiten katrorë të kaltër, ndërsa objekti është me vijë të ndërprerë (fi g. 169).

Fig. 168

Fig. 169


123

Mënyrë tjetër e zgjidhjes është me ndihmë të procedurës Window: klikohet në pikën 1 në këndin e majtë të sipërm të vi-zatimit dhe tërhiqet me miun kah pika 2 derisa nuk përfshihet objekti me dritaren (fi g. 170). Në këtë mënyrë, do të selek-tohen vetëm elementet nga vizatimi të cilët janë tërësisht të përfshirë nga dritarja (prej këtu edhe emri i procedurës, win-dow=dritare,).

Procedura Crossing (kalim, kryqëzim) është e ngjashme, por këtu do të selektohen vetëm elementet të cilët i pret kënddrejti (fi g. 171). Në fi llim klikohet pika 1 në këndin e djathtë të posh-tëm nga vizatimi dhe tërhiqet kah pika 2 derisa nuk priten ele-mentet e duhura. Kënddrejti i prerë është me vijën e ndërprerë.

Selektimi i objekteve përdoret për fshirje të gabimeve dhe modifi kimit (kopjimi, zhvendosja, zmadhimi, prerja, vazhdimi etj) i objekteve.

Fig. 170

Fig. 171

Elementet grafi ke në AutoCAD - in siç janë vija, kënddrejtë, shumëkëndësh, hark ose rreth quhen objekte.

Të vizatuarit ortogonal - ORTHO

Gjatë të vizatuarit shpesh paraqitet nevojë për vizatim or-togonal, përkatësisht vizatim i vijave vertikale dhe horizontale. Kjo është mundësuar me urdhrin Ortho e cila kyçet ose shkyçet nga vija e statusit me klikimin e ikonës ose klikimit të sustës F8 nga tastiera. Ky regjim i të vizatuarit është veçmas i rëndë-sishëm kur vizatohet me ndihmë të miut dhe kur zgjedhja e sa-ktë e elementeve varet nga preciziteti i shfrytëzuesit. Ky regjim shfrytëzohet edhe gjatë përdorimit të komandave për kopjim, zhvendosje dhe operacione të ngjashme për modifi kimin.

Zgjidhje precize e pikave - OSNAP

Gjatë të vizatuarit paraqitet nevojë që të lidhet një objekt me objektin tani më të vizatuar në atë mënyrë që kjo do të jetë precize, pa gabim dhe mënjanim. Objekti që vizatohet mund të lidhet ose me fundin e vijës së vizatuar më parë, me prerjen e dy vijave, me mjedisin e vijës, të tërhiqet tangjenti në rreth dhe ngjashëm.


124

Që lidhja të jetë precize, duhet të kryhet me pika për lidhjen e objekteve. Gjatë aktivizimit të këtij urdhri ata pika janë të shë-nuara me marker përkatës.

Urdhri Object Snap aktivizohet nga:

meni: Tools Drafting Settings Object Snap

shiriti me vegla: Object Snap Osnap Settings...

Shirit me vegla - Object SnapGjatë asaj hapet dritarja për dialog (fi g. 172) në të cilën mund

të kyçet ose shkyçet pamja e nevojshme e Osmap me selekti-min e katrorit të zbrazur, dhe nga ana e majtë e tij, të shihet si është forma e markerit për secilën pikë.

Markerët kanë ngjyrë të ndryshme e cila mund të ndërrohet sipas dëshirës (fi g. 173). Selektohen vetëm ato pika për lidhje të cilët janë të nevojshme për vizatimin aktual. Nëse selektohen të gjithë pikat mund të paraqiten probleme gjatë vizatimit, meqenëse objektet “ngjiten” për markerët dhe e vështirësojnë të vizatuarit. Kyçja dhe shkyçja e pikave tani më të selektuara për lidhje realizohet nga:

– vija e statusit me sustën Osnap dhe– me sustën nga tastiera F3.

Fig. 172

Fig. 173


125

Pika më të rëndësishme për lidhje të cilët do të shfrytëzohen në vitin e I janë me sa vijon:

■ Endpoint – pika e fundit e vijës, poli linja, harku dhe ng-jashëm.

■ Midpoint – pika e mesme e vijës, poli linja, harku dhe ng-jashëm.

■ Center – qendra e rrethit■ Quadrant – pika katrore në rreth■ Intersection – pika e prerë■ Perpendicular - normalja e drejtëzave■ Tangent – tangjent e rrethit■ Nearest – pika më e afërt e vijës, poli linja, qarku, harku etj.

Menyja Drafting Settings hapet edhe me klikim të djathtë të sustës OSNAP Settings... në vijën e statusit (fi g. 174).

Vegla për vizatim dydimensional

Në paketën programore AutoCAD ekzistojnë më tepër ele-mente themelore grafi ke pre të cilëve konstruktohet vizatimi, ndërsa ato janë (fi g. 175):

1. Line-vija2. Multiline – dy vijat paralele3. Construction line – vija e konstruksionit (drejtëza)4. Polyline – vija e përbërë5. Polygon - shumëkëndësh6. Rectangle - kënddrejtë7. Аrс-hark8. Circle - rrethi9. Revision Cloud - mjegullon10. Spline – vijë e gjatë e lakuar11. Elipse - elipsa12. Elipse arc- hark nga elipsa13. Insert block – vendosja e bllokut14. Make block – krijimi i bllokut15. Point-pika16. Hatch - vijëzimi17. Region - zona18. Multiline Text – tekst me më tepër vija

Fig. 174

Fig. 175


126

Të gjitha elementet e ngelura grafi ke që shfrytëzohen në AutoCAD-in fi tohen me kombinimin e elementeve të sipërme grafi ke.

Që të mund të vizatohen elementet themelore grafi ke të vi-zatimeve dydimensionale duhet të jetë i kyçur shiriti me vegla (Toolbar) Draw (fi g. 175).

Secili objekt në vizatimin, mund të vizatohet me shfrytëzim të vargut pre vijave të drejta dhe/ose vija të lakuara. Për atë, këtu do të jenë të sqaruara procedurat për të vizatuar lloje të ndryshme të objekteve lineare dhe të lakuara të cilët më shpesh përdoren në nivelin e parë të mësimit të AutoCAD.

Vija - Line

Shiriti me vegla: Draw LineMeny: Draw LineVija e komandës: line

Vija mund të jetë e përbërë nga një ose më tepër egemnte të lidhura kështu që secili segment është objekt i pavarur. Secili segment nga vija fi llon me defi nimin e pikës së parë (Specify fi rst point) dhe pika në vijim (Specify next point) të njërit nga mënyrat në vijim:

Mënyra grafi ke (vendosje direkte e distancës)

Për pikën e parë nga vija klikohet me sustën e majtë nga miu në hapësirën për të vizatuar, zhvendoset miu në drejtim të pikës në vijim të segmentit të parë (pjesë) nga vija, shënohet dimen-sioni i dëshiruar dhe klikohet në sustën Enter, dhe kështu derisa nuk vizatohet vizatimi. Ndërprerja e vizatimit kryhet me shtyp-jen e sustës Enter ose me klikimin e djathtë të miut. Kur në vend të pikës në vijim do të shënohet shkronja C (Close), atëherë do

të lidhet pika e fundit e vendosur me pikën e parë të ven-dosur, gjatë së cilës fi tohet vija e mbyllur. Zbatimi i kësaj metode të vizatimit me regjim Ortho të kyçur në punë paraqet mënyrë të shpejtë të vizatimit të objekteve me dimensione të caktuara.

Detyrë: Formën e dhënë gjeometrike në fi g. 176 viza-toje në mënyrën grafi ke!

Fig. 176

Nëse keni gabuar gjatë zgjedhjes së pikës në vijim, shënoni U që ta fshini, ndërsa pastaj në mënyrë precize zgjidhni pikën tjetër.


127

Koordinate të pikave nga segmentet

Për vizatim më preciz në AutoCAD-in, pikat duhet të jepen me koordinate. Fillimi i koordinatave shënohet me 0,00 dhe gjendet në këndin e poshtëm të majtë të hapësirës për të viza-tuar i shënuar me boshtet x dhe y (fi g. 177).

AutoCAD-i shfrytëzon sistem kënddrejtë për përcaktimin e vendit të pozitës. Secili segment nga vijat është përcaktuar me pikën fi llestare, pika e fundit dhe kahja.

Për atë qëllim përdoren disa lloje të koordinatave:– koordinate absolute (X,Y); X dhe Yjanë koordinate në ra-

port të fi llimit të koordinatë;– koordinate relative @(X,Y); X dhe Yjanë koordinate në ra-

port të pikës së fundit të vënë;– koordinate polare (Х<А); Xështë largësia nga fi llimi i ko-

ordinatës deri te pika e caktuar, ndërsa A është këndi në raport të boshtit –x.

Koordinate absolute janë X dhe Y të cilët vihen nëpërmjet tastierës.

Vlerat për X dhe Y ndahen me presje. Nëse koordinata ka vlera decimale, ato ndahen me pikë. Për shembull: nëse pika ka koordinate (2.5, 5.8): pas boshtit-X distanca nga fi llimi i koordi-natës është 2.5, ndërsa pas boshtit – Y largësia është 5.8.

Shembull: të vizatohet karakter gjeometrik (fi g. 178):

1. Zgjidhet ikona Line2. Shëno 3,2 3. Shënoj koordinatat e ngelura të pikave:

• shëno 7,2 • shëno 7,3 • shëno 4,5 • shëno 3,5 • shëno 3,4 • shëno 4,4 • shëno 4,3 • shëno 3,3 • shëno с

Fig. 177

Fig. 178


128

Vija shumuese - Multyline

Shirit me vegla: Draw MultylineMeny: Draw MultylineVija e komandës: Mline

Vija multi është e përbërë nga dy vija paralele për të cilët, para se të fi llojë me vizatim defi nohet (fi g. 179):

• Scale – largësia ndërmjet vijave;• Justifi cation – rrafshimi dhe• Style – stili i multi vijës.

Fig. 179 Pasi të klikoni ikonën Multyline në vijën e komandës paraqi-ten mundësi të cilët janë të ofruara për defi nimin e vetive të vijës (fi g. 179). Vendosja e parametrave të nevojshme të vijës kryhet ashtu që në vijën e komandës do të shënohet S për de-fi nimin e largësisë ndërmjet vijave, J për zgjedhje të pikës për rrafshim dhe atë:

Top – pikë sipër (në fi g. 180 katrori i kaltër)Zero – pikë në mesBotom – pikë poshtë (fi g. 180).

Pastaj zgjidhet pika e nisjes (start point) në segmentin e parë të vijës, po pika në vijim (next point) ose pika e fundit e seg-mentit të parë dhe kështu gjithnjë derisa nuk mbarohet me vi-zatimin. Vizatimi kryhet me shtypjen e sustës Enter ose Esc. Me shënimin e shkronjës c (close – mbyllje) bashkohet pika e fundit e vizatuar me pikën e parë.

Fig. 180


129

Vija e ndërlikuar - Polyline

Shirit me vegla: Draw PolylineMeny: Draw PolylineVija e komandës: pline

Poli vija është varg i lidhur i vijave ose segmenteve të cilët paraqesin objekt, ndërsa jo varg të objekteve të ndara. Përparë-si e kësaj vije janë:

– poli vija e plotë selektohet me një shtypje të miut;– secili segment mund të ketë trashësi të ndryshme dhe– zen më pak memori në kompjuterin.

Në poli vijën mund të defi nohet: trashësia (width), harku (arc) dhe gjatësia (length) (fi g. 181).

Pasi të klikohet në ikonën Polyline në fi llim duhet të defi -nohet pika e nisjes (start point), gjatë së cilës fi tohet porosia për trashësinë aktuale (current) trashësia e vijës dhe të gjithë ven-dosjet që janë të ofruara. Për ndryshim të trashësisë së vijës në vijën e komandës shënohet W . Defi nohet trashësia e nisjes (starting width) dhe fundi (ending width) i segmentit (fi g. 182)

Fig. 181

Fig. 182 Shembull: Të vizatohet shigjeta. (fi g. 183)Fillohet me pikën e majtë të shigjetës.1. Zgjidhet ikona Polyline.2. Klikohet në fl etën e vizatimit dhe miu tërhiqet në të

djathtë.3. Jepet trashësia e segmentit w .4. 0.5 5. jepet gjatësia e segmentit 3 .6. jepet trashësia e shigjetës w .7. në fi llim 1.5 .8. në fund 0 .9. dhe gjatësia e shigjetës 3 .

Fig. 183

pika e parë


130

Shumëkëndësh - Polygon

Shirit me vegla: Draw PolygonMeny: Draw PolygonVija e komandës: plygon

Për të vizatuar shumëkëndësh të drejtë përdoret komanda Polygon. Poligon (në programin AutoCAD) është mbyllur poli vija e cila ka së paku 3, ndërsa më së shumti 1024 anë të bara-barta.

Vizatimi i poligoneve kryhet me:– shënimi i poligonit në qark të imagjinuar (Inscribed in

circle);– përshkrimi i poligonit rreth qarkut të imagjinuar (Circum-

scribed about circle) dhe– dhënia e anës së poligonit (Edge) (fi g. 184).

Shembull: Shëno pesëkëndësh me brinjë 100.1. Zgjidhet ikona Plygon.2. Në porosinë Enter number of sides <4>vendoset numri i

brinjëve të shumëkëndëshit, vendosni 5 .3. Specify center of polygon or [Edge], shënoni 5 .4. Specify fi rst endpoint of edge: 80,30 (ose klikoni kudo

qoftë në ekran).5. Specify second endpoint of edge: 180,30 (nëse pika

nisëse është zgjedhur në mënyrë arbitrare, atëherë ven-doset gjatësia e brinjës 100 ). Pesëkëndëshi i dhënë do të jetë i vizatuar.

Vizato shumëkëndësh me numër të ndryshëm të brinjëve dhe në mënyrë të ndryshme!

Fig. 184


131

Shembuj:1. Vizatimi i poligonit me qendër të dhënë të rrethit:

• Comand: Polygon• Number of sides: 5 – numri i brinjëve• Edge/<Center of polygon>: 50,150 W – qendra e poli-

gonit• Inscribed in circle / Circumscribed about circle

(l/C): I – e shënuar në rrethin/të përshkruar rreth qarkut

• Radius of circle: 110

2. Vizatimi i poligonit me brinjën e dhënë• Comand: Polygon• Number of sides: 6 – numri i brinjëve• Edge/<Center of polygon>: E – brinja e poligonit• First endpoint of edge: 80,40 – pika e parë nga njëra

brinjë e poligonit• Second endpoint of edge: 180,40 – pika e dytë e brinjës

së njëjtë të poligonit.

Kënddrejtë - Rectangle

Shirit me vegla: Draw RectangleMeny: Draw RectangleVija e komandës: rectang

Me urdhrin Rectangle vizatohen kënddrejtë dhe katrorë në të cilët mund t’u shtohen:

– kënde të katrorit;– rrumbullakim të këndeve (Fillet);– prerje e këndeve (Chamfer) dhe– trashësia e vijave të segmenteve (Width) fi g. (185).

Fig. 185Vizatohet shumëkëndësh me defi nim të dy kulmeve të cilët

shtrihen në njërën nga diagonalet.Që të vizatohet shumëkëndësh (katror) me dimensione të

brinjëve përdoren koordinate relative: @ width, height (@ 40, 80 – shumëkëndëshi ka gjerësi prej 40 njësi dhe lartësi prej 80 njësive).


132

Shembuj1. Vizatimi i kënddrejtit me defi nim të dy kulmeve

diagonale

• Comand: Rectang• Specify fi rst corner point or [Chamfer / Elevation

/ Fillet / Thickness / Width]: - me miun klikohet kudo qoftë për kulmin e parë.

• Specify other corner point or [Area / Dimensions / Rotation]: - me miun klikohet në mënyrë arbitrare për kulmin e dytë, në mënyrë diagonale nga e para. Që të vizatohet kënddrejtë me dimensione të dhëna në vend me arbitrare, shënohet: @ 20,40 .

2. Vizatimi i kënddrejtit me kulme të pjerrëta (chamfer).


/Fillet/Thickness/Width]: C• Specify fi rst chamfer distance for rectangles

<0.300>: 10• Specify second chamfer distance for rectangles

<0.3000>:10• Specify fi rst corner point: - me miun defi nohet kulmi i

parë• Specify other corner point: - me miun defi nohet kulmi i

dytë diagonal.

3. Vizatimi i kënddrejtit me kulme të rrumbullakësuara (Fillet)


/ Fillet/Thickness/Width]: F• Fillet radius for rectangles <0.000>: 10 – rrezja e

rrumbullakimit• Specify fi rst corner point: - me miun defi nohet kulmi i

dytë diagonal• Specify other corner point: - me miun defi nohet kulmi i

dytë diagonal.


133

4. Vizatimi i shumëkëndëshit me vijë të trashë (Width)


/ Fillet / Thickness / Width]: W• Specify line width for rectangles <0.000>: 2 –trashësia e

vijës së kënddrejtit• Specify fi rst corner point: - me miun defi nohet kulmi i

parë• Specify other corner point: - me miun defi nohet kulmi i

dytë diagonal.

Ushtrimi: Vizato kornizë për fotografi me përdorim të urdhrit për kënddrejtë (fi g. 186).

1. Zgjidhet ikona Rectangle.2. Shto rrezën e lakuar:

– shëno f ;– shëno 10

3. Jepen pikat e këndeve:– shëno 0,0 për pjesën e majtë të poshtme;– shëno @ 150,100 për këndin e sipërm të djathtë.

4. Zgjidhet ikona Rectangle që të vizatohet kënddrejti i brendshëm.

5. Jepe pjerrtësinë e këndeve:– shëno с ;– shëno 5 për largësinë e parë të pjerrtësisë;– shëno 5 për largësinë e dytë të pjerrtësisë.

6. Shto trashësinë e vijës:– shëno w ;– shëno 2 .

7. Jepen pikat e këndeve:– shëno 15,15 për këndin e poshtëm të majtë;– shëno @120,70 për këndin e djathtë të sipërm.

Incizoje ushtrimin me emrin kënddrejti.

Fig. 186


134

Harku - Arc

Shirita me vegla: Draw Arc!Meny: Draw ArcVija e komandës: arc

Harqet mund të vizatohen në më tepër mënyra dhe atë: me përdorim të opsioneve në nën menynë Draw (fi g. 187) ose me zgjidhje të ikonës Arc nga shiriti me vegla Draw.

Gjatë të vizatuarit të harkut nevojitet të jepet pika e parë dhe së paku dy prej parametrave në vijim:– qendra;– pika e fundit;– pika e mesme arbitrare;– këndi;– kahja;– gjatësia e harkut dhe– rrezja.

Harqet në AutoCad-in gjithmonë janë të vizatuara në kahje të kundërt të lëvizjes së shigjetave të orës. Nëse doni ta vizatoni harkun në kahje të shigjetave të orës duhet të zbatohet opsioni për mbyllje të tri pikave ose të shtohet vlera negative e këndit. Nëse shfrytëzohet ikona Ars, opsionet për të vizatuar har-kun janë të kufi zuara:

Command: _агс Specify start point of arc or [Center]:Specify second point of arc or [Center/End]:

Prej këtu shihet se harku mund të vizatohet vetëm me defi nim të pikës së nisjes dhe qendrës ose fundit të harkut.

Shembull: Konstruksioni i harkut për të vizatuar derën në projektet nga ndërtimi i lartë (fi g. 188).

• Comand: Arc• Specify start point of arc or [Center]: - klikohet në pikën

1, pika e parë e harkut.• Specify second point of arc or [Center/End]: shëno c -

klikohet në pikën 2, qendra e harkut.• End point: - klikohet në pikën 3, pika e fundit e harkut.

Fig. 187

Fig. 188

1. start point(pika e nisjes)

2. center(qendra)

3. end point(pika e fundit)


135

Rrethi - Circle

Shirit me vegla: Draw CircleMeny: Draw CircleVija e komandës: circle

Vizatimi i rrethit kryhet me ikonën Cirkle nga shiriti me vegla Draw ose me komandën e njëjtë nga menyja Draw. Nëse viza-tohet me komandën nga menyja atëherë mund të zgjidhen më tepër mënyra të ndryshme të vizatimit të rrethit (fi g. 189).

Nga nën menyja mund të shihet se qarku mund të vizatohet me të dhënat:■ qendra dhe rrezja (Center,Radius);■ qendra dhe diametri (Center, Diameter);■ dy pika (2 Points) nga diametri;■ tri pika (3 Points);■ dy tangjent dhe rreze (Tan, Tan, Radius);■ tri tangjentë (Tan, Tan, Tan).

Nëse shfrytëzohet ikona Circle, mundësitë për të vizatuar rreth janë të kufi zuara:

Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]:Specify radius of circle or [Diameter]:

Shembuj:1. Konstruksioni i rrethit me qendër dhe rreze të dhënë:

• Comand: Circle;• Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan

radius)]: 80,30 – kordinate në qendrën e rrethit;• Specify radius of circle or [Diameter]: 50 - Rreze e rrethit.

2. Konstruksioni i rrethit me qendër dhe diametër të dhënë:

• Comand: Circle.• Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan

radius)]: 80,30 – koordinate në qendrën e rrethit.• Specify radius of circle or [Diameter]: D

- diametri i rrethit• shëno 100 .


136

Ndryshimi i tipit të vijës - LINETYPE

Pamë se për përpunim të vizatimeve teknike përdoren lloje të ndryshme të vijave sipas pamjes dhe trashësisë. Gjithashtu edhe në AutoCAD-in mund të zgjidhen dhe përdorenlloje të ndryshme të vijave. Zgjidhja dhe ndryshimi i llojeve të vijave është mundësuar nëpërmjet:

– menysë: Format Linetype...– shiriti me vegla Properties Linetype

Control (fi g. 190).

Gjatë asaj aktivizohet dritarja Linetype Manager (fi g. 191).

Fig. 190

Fig. 191

Fig. 192

Klikohet butoni Load... Hapet dritare e re, Load or Reload Line- types ku mund të zgjidhet lloji i nevojshëm i vijës nga lista e vijave të ofruara (fi g. 192). Gjatë asaj lloji i zgjedhur i vijave do të pa-raqitet me veglat Properties (fi g. 193). Nëse me urdhrin Line vizatohet vija kjo do të jetë e njëjtë si e zgjedhura.

Nëpërmjet dritares Linetype Manager mund të defi nohet madhësia e vijave të ndërprera -Current object shale (faktor aktual i zmadhimit).

Nëse përsëri duam të vizatojmë me vijë të plo-të, klikohet në shigjetënku është emëruar lloji i ri i

vijave dhe zgjidhet Continuous (vija e plotë), ByLayer ose ByBlo-ck (fi g. 193).

Fig. 193Lloji i ri i zgjedhur i vijave


137

Mbaje në mend:

✓ Gjatë mënyrës grafi ke në punë duhet vazhdimisht të

ndiqet teksti i vijës së komandës.

✓ Shirit me vegla për të vizatuarit dy dimensional - Draw.

✓ Vija është e përbërë nga më tepër segmente.

✓ Segmentet e vijës fi llojnë me pikat First point dhe

mbarojnë me Next Point.

✓ Ortho – urdhër për të vizatuar vetëm vija horizontale

dhe vertikale.

✓ Defi nohen pikat e para dhe në vijim të segmenteve të

vijave:

– grafi ke (me klikim të miut në hapësirën për të vizatuar);– me koordinate të pikave.

✓ Ndërprerja e vizatimit kryhet me klik të djathtë, Esc ose

me Enter.

✓ Përsëritje e urdhrit të mëparshëm -Enter.

✓ Nëse shënohet shkronja “c” (close) pas mbarimit me

vizatimin, do të bashkohet pika e fundit me pikën e

parë të vijës.

✓ Koordinate absolute: X,Y.

✓ Koordinate relative: @(X,Y), X dhe Y dhe janë

koordinate në raport të pikës së fundit të vendosur.

✓ Nëse koordinatat janë numra decimal ndahen me pikë.

✓ Multi vija është e përbërë nga dy vija paralele të

vendosura në largësi e cila mund të defi nohet.

✓ Poli vija është vijë e komplikuar në të cilën mund edhe

të ndërrohen trashësia dhe drejtimi.

✓ Zgjedhje precize e pikave të elementeve të vizatuara

kryhet me urdhrin Оѕnар.

✓ Shirita me vegla - Object Snap.

✓ Me Window selektohen elementet të cilët i përfshin

kënddrejti.

✓ Me Crossing selektohen elementet të cilët do t’i presë

kënddrejti.

✓ Me urdhrin Polygon vizatohen shumëkëndësh të

drejtë.

✓ Me urdhrin Circle vizatohen rrathë.

✓ Me urdhrin Arc vizatohen harqe rrethore.

✓ Tipi i vijave: Format Linetype Load...


138

Kontrolloni njohuritë tuaja!

1. Çka do të thotë nëse në radhën e komandës është shënuar porosia Comand: ?

2. Çka do të thotë nëse urdhri është në kllapa (<>)?

3. Në cilin shirit me vegla gjenden urdhrat për të vizatuar elementet themelore grafi ke?

4. Me cilët pika është i defi nuar një segment i vijës?

5. Në sa mënyra janë të defi nuara pikat e vijës?

6. Sa lloje të koordinatave shfrytëzohen në AutoCAD?

7. Cilët janë koordinatat absolute dhe si vendosen?

8. Çfarë vije është vija e multi plikuar?

9. Përse shërben urdhri Osnap?

10. Si përfshihen llojet e ndryshme të Osnap?

11. Përse shërben procedura Window?

12. Përse shërben procedura Crossing?

13. Në cilën mënyrë tjetër selektohen objektet?

14. Çka vizatohet me urdhrin Polygon?

15. Çka vizatohet me urdhrin Rectang?

16. Me cilin urdhër vizatohen rrathë, ndërsa me cilin harqe?

17. Nëpërmjet cilës Meny zgjidhen llojet e ndryshme të vijave?

18. Nëpërmjet cilit shirit të veglave zgjidhen llojet e vijave?

19. Çfarë segmentesh mund të përmbajë poli vija?

20. Me cilin urdhër mbyllen vija, multi vija dhe poli vija?


139

15. Modifi kimi i elementeve të vizatuara

Shumë herë gjatë të vizatuarit paraqitet nevojë të realizohen përmirësime ose ndryshime (modifi kime) të pjesëve ose të viza-timit të plotë. Kjo realizohet me aktivimin e urdhrave në menynë Modify (modifi kim) ose me ndihmë të ikonave në shiritit njësoj të emëruar shirit me vegla i cili duhet të kyçet në mënyrën e sqaruar më parë që të vendoset në ekran (fi g. 194).

Opsione të shiritit me vegla Modify janë:

1. Erase - fshrije

2. Copy – kopjim i objektit

3. Mirror – pasqyrë e skicimit

4. Off set – kopjim paralel

5. Array – mbarështimtë objektit(ve)

6. Move – zhvendosja e objektit(ve)

7. Rotate - rrotullimi

8. Scale – zvogëlim ose zmadhim në përpjesëtim

9. Strech - tërheqje

10. Trim – prerje e pjesëve më të gjata

11. Extend – vazhdimi i pjesëve të shkurta

12. Lengthen – vazhdimi i vijës

13. Break at point – ndërprerje në pikë

14. Break - ndërprerje

15. Chamfer – pjerrtësia e kulmeve

16. Fillet – lakimi i kulmeve

17. Expolde – ndarja i objekteve të komplikuara

Këtu do të jenë të sqaruara vetëm urdhrat për modifi kimin të cilët më shpesh përdoren për përpunim të vizatimeve teknike në vitin e parë.

Fig. 194


140

Fshirja -Erase

Shumë herë, gjatë të vizatuarit, paraqitet nevoja të fshihet një ose më tepër elemente nga vizatimi. Për atë qëllim, në fi llim selektohen elementet me Window ose Crossing dhe pastaj kli-kohet në ikonën Erase. Fshirja mund të realizohet nëse në fi llim klikohet ikona Erase. Treguesi i miut do të ketë formë të katro-rit () me të cilën tregohet ose klikohet në elementet të cilët duhet të fshihen dhe pastaj shtypet butoni Enter ose klikohet në tastierën e djathtë të miut. Nëse gabimisht fshihet ndonjë element ose grup i elementeve, ato mund të kthehen me shëni-min e nën komandës Oops ose U në vijën e komandës.

Kopjimi - Copy

Me këtë urdhër, kryhet kopjim i elementeve të selektuara nga një vend në tjetrin gjatë së cilës elementet të cilët kop-johen mbeten edhe në lokacionin e parë të rëndësishëm. Në fi llim kryhet zgjidhje të elementeve të cilët duhet të kopjohen (Select objects:) dhe selektimi vërtetohet me shtypje të buto-nit Enter. Pastaj defi nohen pika bazë për kopjim (Specify base point) dhe pika e dytë (Specify second point). Pika e bazës ësh-të njëra pikë e elementit që kopjohet, ndërsa pika e dytë është vendi ku duhet të kopjohet elementi. Nëse duhet të kopjohen më tepër elemente ose i tërë vizatimi, selektimi kryhet me ur-dhrat Window ose Crossing dhe pastaj zgjidhet urdhri Copy. Objekti mund të kopjohet aq herë sa është e nevojshme derisa nuk mbarojmë urdhrin me shtypje të butonit Enter.

Zhvendosje - Move

Gjatë të vizatuarit, paraqitet nevojë e zhvendosjes së një ose më tepër elemente të vizatuara. Me këtë urdhër, elementet zh-vendosen nga njëri në vendin tjetër të vizatimit. Në fi llim selek-tohen elementet e një nga mënyrat më të njohura dhe shtypet susta Enter. Pastaj defi nohet pika bazë për zhvendosje (Specify base point) dhe pika e dytë (Specify second point). Si pikë bazë zgjidhet një pikë nga elementet, ndërsa pika e fundit është ven-di i zhvendosjes. Mbarimi i këtij urdhri kryhet me shtypje të sus-tës Enter.


141

Refl ektim pasqyror - Mirror

Me këtë urdhër, gjenerohet objekt i ri si fotografi në pasqyrë të objektit të përhershëm (fi g. 195).

Ky urdhër është i ngjashëm me urdhrin Copy, me këtë dallim që kopjimi i elementeve është (pasqyrë) simetrike në raport të boshtit të dhënë.

Selektohet objekti i cili si pasqyrë do t’u skicojë (Select ob-jects:) dhe selektimi vërtetohet me shtypje të sustës Enter. Pas-taj defi nohet pika e parë e boshtit në raport të së cilës do të kryhet fotografi mi (Specify fi rst point of mirror line:) dhe pika e dytë (Specify second point ofmirror line:). Vijon porosia: Erase sourceobjects? [Yes / No] (të fshihet objekti themelor?). Nëse përgjigjet me Y (Yes - po) do të ngelë vetëm fotografi m në for-më të pasqyrës të objektit, pa ngelur objekti themelor. Nëse përgjigjeni me N (No-jo) atëherë do të ngelin edhe të dy obje-ktet, objekti themelor dhe objekti i skicuar në formë pasqyre.

Fshirja e vijave më të gjata – Trim

Gjatë të vizatuarit në AutoCAD, paraqitet nevojë të fshihen vijat më të gjata. Fshirja e vijave më të gjata është në raport të kufi rit të dhënë. Në fi llim defi nohet kufi ri deri ku duhet të sh-kurtohen vijat më të gjata ose elementet e vizatuara. Zgjidhja e elementeve kufi tare vërtetohet me shtypjen e butonit Enter. Pastaj me treguesin e miut zgjidhen dhe klikohet nëpërmjet vijave më të gjata. Me këtë pjesa tepër e gjatë e vijës do të fshihet.

Vazhdimi i vijave - Extend

Shpesh paraqitet nevojë për vazhdimin e vijave të cilët pas gabimit janë të vizatuara më të shkurta. Në fi llim defi nohet ku-fi ri deri ku duhet të vazhdojnë vijat. Zgjidhja e elementeve kufi -tare vërtetohet me shtypjen e sustës Enter. Pastaj me treguesin e miut zgjidhen, klikohet nëpërmjet vijave më të shkurta.

Nëse selektohen elemente të cilët nuk mund të vazhdojnë meqenëse nuk priten, AutoCAD-in do të na lajmërojë për gabi-min e bërë.

objekt themelor

pika e parë e boshtit

pika e dytë e boshtit

Fig. 195


142

Zmadhimi ose zvogëlimi i elementeve-Scale

Me këtë urdhër, kryhet zmadhimi ose zvogëlimi i objekteve. Në fi llim klikohet në ikonën dhe paraqitet porosia Select ob-jects: (selekto objektet). Pasi do të selektohen elementet, zg-jidhja vërtetohet me shtypjen e sustës Enter. Porosia në vijim është: Specify base point: (përcaktoje pikën bazë). Klikohet me miun në atë pikë dhe paraqitet porosia në vijim: Specify scale factor: (përcaktoje faktorin e zmadhimit ose zvogëlimit). Nëse numri është më i madh se 1, ka domethënien e zmadhimit të elementit, nëse është më i vogël se 1, ka domethënien e zvo-gëlimit të elementit.

Zgjatja e elementeve – Stretch

Me këtë urdhër, pjesë nga vizatimi mund sipas nevojës të tërhiqen pa u ndërprerë lidhjet me pikat tjera ose elementet. Selektimi i objekteve kryhet me opsionin Crossing. Elementi i parë gjithmonë duhet të zgjidhet me dritare, ndërsa elementet në vijim mund të zgjidhen edhe me shfaqje. Elementet të cilët gjenden plotësisht në dritaren do të tërhiqen dhe nga njëra do të zhvendosen në pikën tjetër. Elementet të cilët nuk gjenden në dritaren nuk do të pësojnë asnjë ndryshim. Duhet të për-mendet se zgjidhja e elementeve gjatë kësaj komande duhet të kryhet detyrimisht me opsionin Crossing, i cili i tërheq elemen-tet të cilët priten me dritaren.

Rrumbullakimi i kulmeve - Fillet

Kur ka dy segmente që priten në një pikë, ose ndonjë po-ligon i rregullt ose jo i rregullt, kulmet e tij (këndet) mund të rrumbullakohen me harqe qarkore me rrezen e defi nuar më parë (fi g. 196).

Gjatë aktivimit të këtij urdhri, paraqitet porosi në të cilën për-gjigjet me shënimin e shkronjës r (të përcaktohet rrezja i rrum-bullakimit):

Select fi rst object or [Undo / Polyline / Radius /Trim / Multi-ple]: r

Specify fi llet radius <0.0000>: shënohet radiusi i rrumbullaki-mit. Selektohen (tregojnë) të dy segmentet të cilët në vend nën kënd prej 90° do të rrumbullakohen sipas rrezes së dhënë.

Fig. 196


143

Prerja e pjerrtë e kulmeve - Chamfer

Dy segmente të cilët priten nën kënd prej 90°, mund të bëhen të pjerrëta sipas largësive të defi nuara (d1 dhe d2) (fi g. 197). Pas selektimit të urdhrit paraqitet porosia:

• Current chamfer Distl = 0.0000, Dist2 = 0.0000(vlera aktuale për d1 dhe d2)

• Select fi rst line or [Undo / Polyline / Distance /Angle / Trim/mEthod/Multiple]: d (që të ndërrohen vlerat aktuale)

• Specify fi rst chamfer distance <0.0000>: 20 (d1)• Specify second chamfer distance <20.0000>: (d2)• Select fi rst line or [Undo / Polyline / Distance / Angle /

Trim / mEthod / Multiple]: (selektohet vija e parë nga kulmi)

• Select second line or shift-select to apply corner:(selektohet vija e dytë nga kulmi).

Kopjimi paralel -Off set

Me këtë urdhër, është mundësuar kopjim paralele i objektit të selektuar në largësi të defi nuar (fi g. 198). Përdoret për kop-jim të vijave, rrathëve, harqeve rrethor, poligoneve dhe objekte të tjera të cilët paralelisht kopjohen në raport të elementit të selektuar themelor. Në fi llim defi nohet largësia në të cilën do të kopjohet objekti origjinal (Specify off set distance). Pastaj tre-gohet në objektin i cili kopjohet (Select object to off set) dhe ana e kopjimit në raport të origjinalit (Specify point on side to off -set). Kopjimi mund të realizohet aq herë sa është e nevojshme, ndërsa për mbarimin e urdhërit shtypet në tastierën e majtë të miut ose në butonin Enter.

Rrotullimi - Rotate

Me këtë urdhër mund të realizohet rrotullim i elementeve në raport të boshtit të dhënë të rrotacionit dhe këndit të caktuar. Në porosinë: Select object: selektohet objekt ose objekte të ci-lët duhet të rrotullohen. Në porosinë: Base point: zgjidhet pika rreth së cilës do të jetë qendra e rrotullimit. Në porosinë Spe-cify rotation angle: defi nohet këndi i rotacionit me shënimin e vlerës së tij (në shkallë) nga tastiera ose tregimi me miun.

Fig. 197

Fig. 198

largësia e kopjimit


144

Shumëzimi - Array

Me këtë urdhër, është mundësuar krijimi i numrit më të madh të kopjeve të objektit të zgjedhur. Objekti i selektuar mund të shumëzohet ose kopjohet në radhë dhe/ose në kolona dhe në rreth.

Kopjimi realizohet në dy mënyra:■ Rectangular – kopjimi në lloj të kënddrejtit (fi g. 199). Pas

klikimit të ikonës hapet dritarja (fi g. 200) ku selektohet mënyra e kopjimit. Për selektim të objektit i cili kopjohet, klikohet në sustën:

Select objects. Pastaj, defi nohet numri i radhëve (Rows) dhe numri i kolonave (columns). Defi nohen largësitë ndërmjet ra-dhëve dhe kolonave në raport të elementeve (fi g. 199). Numri shënohet në hapësirën: Row off set: i Column off set. Nëse jepet vlera pozitive, objektet do të zhvendosen përpjetë dhe djathtas nga elementi origjinal.

radhët

kolonave

kolo

nat

largësia ndërmjet radhëve

largësia ndërmjet

Fig. 200

Fig. 201

Fig. 199

■ Polar – kopjim në rreth ose hark qarkor (fi g. 201). Në dri-taren nga fi g. 200 zgjidhet kopjimi në lloj të qarkut ose harkut (Polar). Ndërrohen përmbajtjet e dritares përkatësisht me llojin e kopjimit (fi g. 202). Për selektim të objektit i cili do të kopjohet klikohet në butonin: Select objects. Pastaj defi nohen, me sele-ktim ose shënim, koordinate të qendrës në raport të cilëve do të kopjohen objektet (center point) dhe këndit të kopjimi (Angle to fi ll:) Përcaktohet numri i elementeve të cilët do të kopjohen (Total number of items:).


145

Pas defi nimit të parametrave për një prej dy mënyrave të kopjimit ofrohet mundësi të shihen të gjitha vendosjet para se të mbarojë urdhri (Preview). Gjatë asaj, hapet dritarja nga fi g. 203, ku mund të pranohet (Accept) vendosja, të bëhen disa ndryshime plotësuese (Modify) ose të refuzohet urdhri (Cancel).

Fig. 202Fig. 203

Mod i modifi kimit

Një pjesë e urdhrave për modifi kim mund të aktivi-zohen nëpërmjet modelit të modifi kimit ose “pika e nxehtë (hotspot) (fi g. 203). Selektohen elementet e një prej mënyra-ve të sqaruara më parë. Do të paraqiten katrorë të kaltër-mr-kerë-në pikat karakteristike të elementit. Nëse klikohet nëpër-mjet njërit prej katrorëve të kaltër, ky do të bëhet i kuq, që do të thotë se është në mod të modifi kimit. Kjo pikë quhet edhe “pikë e nxehtë” (hotspot). Atëherë, në radhën e komandimit do të paraqiten pjesë të urdhrave për modifi kim dhe atë: Stretch, Move, Copy, Rotate, Scale dhe Mirror, por një nga një. Nga njëri urdhër në tjetrit zbatohet me shtypje të sustës më të madhe të tastierës Space. Kur do të zgjidhet urdhri i dëshiruar, procedura e mëtutjeshme është e njëjtë siç është sqaruar te secila në veçanti. Cila pikë do të zgjidhet të jetë “pikë e nxeh-të”, varet nga nevojat.

“pika e nxehtë”

Fig. 203


146

Mbaje në mend:

Me urdhrat në menynë Modifi cy realizohet modifi kimi

ose përmirësimi i vizatimit.

Erase-fshirje e objektit/teve.

Copy-kopjim i objektit/teve nga një vend në tjetrin.

Move-zhvendosje e objektit/teve nga një vend në

tjetrin.

Mirror-fotografi m në formë pasqyre të objektit/teve në

raport të boshtit të simetrisë.

Trim-fshirje e vijave të gjata të vizatuara.

Extend-vazhdimi i vijave “të shkurta”.

Shale-zmadhimi ose zvogëlimi i objektit/teve).

Strech-tërheqja e objektit/teve.

Fillet-rrumbullakimi i kulmeve.

Chamfer-prerje e shkurtë e kulmeve.

Off set-fotografi m paralel i objektit.

Rotate-rotacion i objektit/teve.

Array-shumëzimi i objektit.

Nëse objekti shkon në mod të modifi kimit, pjesë e

urdhrave do të mund të zgjidhen me shtypjen e sustës

Space.

Kontrollo njohuritë tuaja!

1. Me cilët urdhra realizohet modifi kimi ose përmirësimi i vizatimit?

2. Me cilin urdhër realizohet fshirja e elementeve të vizatuara gabimisht?

3. Me cilin urdhër realizohet kopjimi i elementeve?4. Me cilin urdhër realizohet zhvendosja e elementeve të

vizatuara?5. Si vërtetohet zgjidhja e elementeve të cilët duhet të

modifi kohen?6. Me cilin urdhër realizohet fotografi mi në formë pasqyre e

objekteve?7. Me cilin urdhër realizohet fshirja e elementeve të vizatuar

të gjatë?8. Me cilin urdhër realizohet vazhdimi i elementeve “të

shkurta”?9. Me cilin urdhër realizohet zvogëlimi ose zmadhimi i

elementeve të vizatuara?10. Me cilin urdhër realizohet tërheqja e elementeve të

vizatuara?11. Me cilin urdhra realizohet tërheqja objekteve?12. Me cilin urdhër realizohet rrumbullakimi i kulmeve?13. Me cilin urdhër realizohet prerja e shkurtë e kulmeve?


147

14. Me cilin urdhër krijohet elementet paralele në distancë të caktuar?

15. Me cilin urdhër realizohet rotacioni i elementeve?16. Me cilin urdhër realizohet shumëzimi (kopjimi) i objekteve

në lloj të kënddrejtit ose rrethit?17. Si është shumëzimi Rectangular?18. Si është shumëzimi Polar?19. Me cilën urdhër realizohet vazhdimi i pjesëve të vizatimit?20. Si çohet objekti në mod të modifi kimit?21. Si zgjidhen urdhrat për modifi kimin, kur objekti është në

mod të modifi kimit?22. Cilët urdhra për modifi kim mund të realizohen kur

elementi është në mod për modifi kim?

Që të zotërohen veglat e mësuara për të vizatuar dhe urdhrat për modifi kim duhet të përpunohen vizatime ku zbatohet e mësuara. Për atë, punoj ushtrimet e propozuara!

Largësia ndërmjet radhëve: 50Largësia ndërmjet kolonave: 50

Brinja e trekëndëshit: 30Ofset i harkut të madh është 10, ndërsa e të voglit 5 Ushtrimi nr. 1


148

Ushtrimi nr. 2

Ushtrimi nr. 3

Baza e dhomës së ditës dhe tryeza

baza e klasës


149

16. Shënimi grafi k i materialit ndërtimor-vijëzimi-Hatch

Në AutoCAD-in nëse dëshironi ose ka nevojë, pjesë nga vi-zatimi mund të theksohen me vijëzim. Për shembull, materialet e zbatuara ndërtimore në vizatimet ose sipërfaqet, mund gra-fi kisht të shënohen me vijëzim dhe/ose me ngjyrë. Me vijëzim plotësohen sipërfaqet e zgjedhura me modele të ndryshme të përbëra nga pika, viza dhe forma të ndryshme ose plotësohen me ngjyrë.

Ky urdhër aktivizohet nëpërmjet:

shirit me vegla: Draw Hatchmeny: Draw Hatchvija e komandës: bhatch

Për vijëzim në AutoCAD 2007, janë të përgatitura numër i madh i shembujve me lloje standarde të vijëzimeve. Gjatë akti-vizimit të këtij urdhri, hapet, hapet dritarja Hatch and Gradient që do të thotë se prej këtu mund të zgjidhet që të vijëzohen sipërfaqet (Hatch) dhe/ose të ngjyrosen (gradient) (fi g. 204).

Plotësimi i sipërfaqeve

Sipërfaqja e cila vijëzohet duhet të jetë fi gurë gjeometrike e mbyllur.

Procedura për vijëzim përfshin zgjedhje të sipërfaqes së mbyllur dhe model për vijëzim i cili ka cilësi të caktuara: kënd (Angle) nën të cilin janë të vendosur elementet dhe dendësia e vijëzimit (Scale).

Fig. 204


150

1. Nga shiriti me vegla Draw zgjidhet ikona Hatch.

2. Nga lista Pattern zgjidhet model për vijëzim:

• që t’i shihni të gjithë modelet e mundshme, me miun kli-koni në sustën me tri pika (...) ose nëpërmjet modelit i cili shihet në pjesën Swatch (model) (fi g. 205).

• zgjidhni në nga kartelat: ANSI, ISO ose Other Predefi ned dhe shtypni OK.

3. Nga lista Angle zgjidhet këndi i vijë-zimit. Nëse ngelet 0, vijëzimi do të jetë nën kënd i cili është dhënë në modelin.

4. Në fushën për tekst Scale, shënohet largësia ndërmjet elementeve të vijëzimit. Nëse është numri më i vo-gël se 1, vijëzimi është më i dendur, ndërsa nëse është më i madh se 1, më i rrallë.

5. Zgjidhet në pjesën Boundaries Pick points që të theksohet sipërfaqja e mbyllur e cila vijëzohet. Duhet të zg-jidhet pika e cila është në sipërfaqe të mbyllur. Për në fund, shtypet në sus-tën e djathtë nga miu ose në sustën Enter.

6. Nëse doni më parë ta shihni sipërfaqen e vijëzuar, atëherë zgjidheni Preview. Nëse është e nevojshme, ndryshoni para-metrat e vijëzimit dhe shtypni në sustën e djathtë të miut.

Nëse kontura nuk është e mbyllur programi jep porosi për gabim. Vijëzimi duhet të realizohet në fund të vizatimit, kur vizatimi i plotë është i gatshëm. Mund të vijëzohen më tepër sipërfaqe përnjëherë dhe këto do të sillen si një objekt.

Gjatë selektimit do të selektohen të gjithë dhe nëse klikohet Delete, do të fshihen të gjitha. Për atë ndonjëherë është mirë të bëhet vijëzim në secilën sipërfaqe veçmas.

Fig. 205


151

Rregullimi i vijëzimit të vizatuar

Në sipërfaqen tani më të vijëzuar mund të realizohen ndryshime të caktuara ose rregullime si: lloji i vijëzimit, kën-di i largësisë ndërmjet vijave. Kjo realizohet me urdhrin Hat-chedit. Për këtë qëllim, në ekranin duhet të vendoset shiriti me vegla Modify II (fi g. 206), në një nga mënyrat e sqaruara

ose nëpërmjet menysë:

Modify → Object → hatch.

Kur do të aktivizohet urdhri, treguesi i miut do të fi tojë formë të katrorit të vogël () me të cilën duhet të klikohet sipërfaqja e vijëzuar. Paraqitet dritarja nga fi g. 204, i njëjti sikurse kur niset me vijëzim, por susta Pick points është i hirtë (nuk është aktiv). Kjo do të thotë se mund të kryhen përmirësime vetëm në vijë-zimin, ndërsa jo edhe në sipërfaqen e cila nga më parë është defi nuar.

17. Shënimi i tekstit - Multiline Text

Në vizatimet teknike paraqitet nevojë për vendosje të tekstit që është mundësuar edhe gjatë shfrytëzimit të AutoCAD-it. Te-ksti mund të shënohet me fonte të ndryshme (alfabete), ma-dhësi, pjerrtësi për kënd të caktuar, i rotuar për kënd të caktuar, vertikalisht të shënohet ose në mënyrë pasqyre të vendoset. Teksti vendoset nëpërmjet tastierës, pasi do të defi nohen pa-rametrat themelore për atë. Shënimi i tekstit, fi llon nëpërmjet:

shirit me vegla: Draw Multiline Textmeny: Draw Multiline Textvija e komandës: mtext

Në fi llim defi nohet këndi i parë (Specify fi rst corner) dhe kën-di i kundërt (Specify opposite corner) nga kënddrejti në të cilin do të vendoset teksti. Pastaj paraqitet dritarja për dialog.

Text Formatting (rregullues i tekstit) (fi g. 207).

Edit Hatch

Fig. 206

Fig. 207


152

Në dritaren defi nohet fonti i tekstit, madhësia, shkronja të

trasha (Bold), shkronja të pjerrëta (Italic) si dhe ngjyra dhe ra-dhitja e tekstit (në mes, majtas ose djathtas), vendosja e sim-bolit si dhe këndi i simbolit si dhe këndi i tekstit. Pasi do të de-fi nohen të gjithë përshtatjet, mund të fi llohet me shënimin e tekstit (sipërfaqja e përhimtë në fi g. 207). Kur do të mbarohet së shkruari, klikohet në sustën OK dhe teksti i shkruar do të paraqi-tet në vizatimin në vendin ku më parë ishte defi nuar kënddrejti në të cilin vendoset teksti.

Teksti i shënuar sillet si një objekt pa dallim sa është teksti. Për arsye të asaj, rregullimi i mëtutjeshëm, zhvendosje, zma-dhim ose operacione të tjera për ndërrimin e vendosjeve, do të sillen në tekstin e plotë të shënuar. Shënimi i një rendi të tekstit ose vendosje direkte e tekstit bëhet nëpërmjet:

• meny: Draw → Text →Single line text

• vija e komandës: dtext ose text

Secili rend i tekstit është objekt i veçantë dhe mund të rre-gullohet. Pasi do të defi nohet pika nisëse për tekstin e vizatimit, lartësinë e shkronjave, këndi dhe rrafshimi, në ekran paraqitet vendi i vendosjes së tekstit.

Rregullimet e tekstit

Në AutoCAD-in ekziston mundësi të realizohen ndryshime të caktuara dhe përmirësime të tekstit tani më të shkruar. Mund të ndërrohet pjesë nga teksti, të për-mirësohen gabimet gjatë shënimit ose të ndërrohet fonti, madhësia dhe vendosja e shkronjave.

Kjo realizohet nëpërmjet:

• menyja: Modify → Object →Text →Edit...

• shirit me vegla: Text →Edit text (fi g. 208)

Kur do të aktivizohet ky urdhër në një nga mënyrat e lart-përmendura, treguesi i miut do të fi tojë formë në katror të vo-gël me të cilin duhet të tregohet (të vendoset dhe klikohet) në tekstin i cili duhet të rregullohet) në tekstin i cili duhet të rre-gullohet. Atëherë do të aktivizohet dritarja për dialog Text For-matting (fi g. 207) i cili aktivizohet gjatë urdhrit të shënimit të tekstit. Këtu mund të predefi nohen shumë elemente të ndrysh-me në tekstin, të njëjtat të cilët mundje të defi nohen edhe gjatë shënimit të tekstit.

Edit Text

Fig. 208


153

Defi nimi i stilit të tekstit.

Në AutoCAD-in është defi nuar i ashtuquajtur stil standard i tekstit (standard) me font të caktuar dhe madhësi të shkronjave. Nëse shfrytëzuesi dëshiron, mund ta ndryshojë dhe ta krijojë stilin e tij për të shënuar tekst i cili do të jetë me fontin e dëshi-ruar dhe madhësinë e shkronjave. Me defi nim të stilit shfrytëzu-es të shkronjave, gjatë shënimit të tekstit me urdhrin Multiline text, i njëjti tekst do të jetë i shënuar me parametrat e defi nuar.

Defi nimi i stilit pronësor të tekstit kryhet me aktivizimin e dritares për dialog nga

• meny: Format→Text Style (fi g. 209).

Në dritaren për dialog jepet emri i stilit të ri (Style Name New...), emri i fontit (Font Name) stili dhe lartësia e shkronjave, gjerësia e shkronjave (Width Factor), pjerrtësia e shkronjave

(Oblique Angle) dhe efektet e tekstit të shkruar. Kur është mbaruar vendosja e stilit të ri të shkronjave shtypet susta Apply Close.

Kështu i defi nuari Stili i ri tekstit, do të paraqitet në shiritin me vegla për stile (Styles). Nëse gjatë shënimit të tekstit (Multi-line text dhe Single line Text) selektohet stili shfrytëzues, ky do t’i ketë parametrat të cilët i ka vendosur shfrytëzuesi (fi g. 210).

Fig. 209

Fig. 210


154

Mbaje në mend:

Draw Hatch është urdhri për vijëzim.

Vijëzohen vetëm fi gurat e mbyllura gjeometrike.

Përmirësimi i vijëzimit realizohet me urdhrin Edit Hatch

0se nëpërmjet menysë Modify Object Hatch...

Shënimi i tekstit realizohet nëpërmjet menysë Draw

Multiline Text.

Defi nimi i stilit të tekstit realizohet nëpërmjet menysë

Format Text Style.

Draw Text Single line Text është vendosje e

dukshme e tekstit.

Përmirësimi i tekstit realizohet nëpërmjet menysë

Modify Object Text Edit...

Nëse teksti është shënuar me urdhrin Single line Text

mund të rregullohet vetëm përmbajtja e tekstit.

Nëse teksti është shënuar me urdhrin Multiline Text

atëherë mund të rregullohen të gjithë elementet e

defi nuara më parë.

Kontrollo njohuritë tuaja! 1. Si aktivizohet urdhri për vijëzim?2. Ku zgjidhet lloji i vijëzimit (Pattern)?3. Çka defi nohet me opsionin Scale?4. Çka defi nohet me opsionin Pick Points?5. Çka defi nohet me opsionin Select Objects?6. Me cilin urdhër realizohet përmirësimi i pjesëve të

vijëzuara?7. Cilët lloje të tekstit shënohen në AutoCAD?8. Si shënohet teksti me aktivizimin e urdhrit Multiline Text?9. Cilët janë vetitë e Sinfl e line Text?10. Si defi nohet stili pronësor i tekstit?11. Me cilin urdhër realizohet vendosja e dukshme e tekstit?12. Me cilin urdhër realizohet përmirësimi i tekstit?


155

Fig. 211

Numri i kuotës ose tekstit (label, text)

Viza të pjerrëta (oblique)

Dimension line-(vijë kryesore e kuotës)

Extension line (vijë ndihmëse e kuotës)

larg

ësia

e o

bjek

tit

larg

ësia

e v

ijës s

ë ku

otës

Fig. 212

Fig. 213

18. Kuotimi - Dimension

Vizatimet e vizatuara në AutoCAD mund të shfrytëzohen, të vendoset teksti, numrat e kuotës dhe informacionet e tjera të rëndësishme për vizatimet. Gjatë kuotimit në vizatimit vendo-sen madhësitë e vërteta të rëndësishme për realizimin e objek-teve. Për atë, vizatimi duhet të jetë në mënyrë precize i vizatuar, ndërsa kuotimi të jetë në pajtim me standardet projektuese.

Të gjithë urdhrat për kuotim gjenden në:

• shiritin me vegla: Dimension (fi g. 211)

• menyja: Dimension

Nga numri i madh i mënyrave të ndryshme të kuotimit, këtu do të më-sohen llojet në vijim:

1. Linear Dimension – kuotim linear.2. Radius – kuotim i rrezes.3. Diametar – kuotim i diametrit.4. Angular – kuotim i këndit.5. Continue Dimension – kuotim i

kontinuar.6. Dim Style Control – selektimi i stilit të

defi nuar.7. Dimension Style... –defi nimi i stilit të

kuotimit.

Para se të fi llohet me kuotimin nevojitet të dihen elementet përbërëse të kuotave dhe emrat e tyre në AutoCad-in (fi g. 212):

■ vija kryesore e kuotës - Dimension line;

■ vija ndihmëse e kuotës - Extension line;

■ viza të pjerrëta - oblique;

■ numër i kuotës ose tekst - label, text;

■ distanca e kuotës ndihmëse nga objektit (off set from origin) (fi g. 213);

■ distanca e numrit të kuotës nga vija e kuotës (off set from dim line) (fi g. 213).


156

Defi nimi i stilit të kuotimit

Para së se të fi llohet me kuotimin, duhet të defi nohet stili i kuotimit, d.m.th. stili i numrave të kuotës dhe elementet e ku-otave.

Defi nimi i stilit të numrave të kuotës (tekst) (font dhe lartësi e tekstit ose numrave) realizohet nëpërmjet dritares për dialog Text Style nga menyja Format (fi g. 209).

Defi nimi i elementeve të kuotave realizohet nëpërmjet:

• meny: Dimension → Dimension Style...;• shirit me vegla: Dimension → Dimension Style.Hapet dritarja Dimension Style Manager (fi g. 214) ku shihen

stilet e krijuara dhe karakteristikat e tyre. Në pjesën Styles: është lista nga të gjithë stilet e krijuara. Në pjesën Preview of: me viza, mund të shihen vendosjet e bëra të stilit “me viza”. Nëse doni të krijojmë stil të ri klikohet në sustën New... në anën e djathtë të dritares. Do të hapet dritare e re (fi g. 215) ku hapet dritare e re (fi g. 215) ku defi nohet emri i stilit New Style Name.

Emri i stilit të ri do të paraqitet në shiritin me vegla Dimension në pjesën Dim StyleControl - selektimi i stilit të defi nuar, ku secili stil i ri do të jetë i shënuar. Pasi do të ndahet emri i stilit të ri klikohet në sustën Continue.

Paraqitet dritarja New Dimensi-on Style: stili im (fi g. 216) ku nëpër-mjet kartelave të ndryshme do të modifi kohet stili i ri i kuotimit.

Këtu do të jetë sqaruar krijimi i stilit për kuotim me viza të pjerrëta që më së shumti përdoret në ndër-timtari.

Fig. 214

Fig. 215

stili im


157

1. Simbole dhe shigjeta (Symbols and Arrows) (shigjeta ose viza të pjerrëta) (fi g. 216):

■ në sektorin Arrowheads de-fi nohet forma dhe madhësia e vizave të pjerrëta. Në fi llim, nga lista me forma të ndrysh-me zgjidhet kuotimi me viza të pjerrëta –oblique.

■ në listën Arrow Size: defi nohet madhësia e vizave të pjerrëta.

2. Vija të kuotës (Lines) (fi g. 217):

■ sektori Dimension lines ka të bëjë me vijën kryesore të ku-otës dhe atë:

- Extend beyond ticks: sa vija e kuotës do të del jashtë nga prerja me vijat ndihmëse të kuotës;

■ sektori Evtension line ka të bëjë në vijat ndihmës të kuo-tave dhe atë:

- Extend beyond dim lines: sa vijat ndihmëse të kuotës do të jenë të vazhduara nga vija kryesore e kuotës.

- Off set from origin: largësia ndërmjet vijave ndihmëse të kuotës dhe objekti.

Fig. 216

Fig. 217


158

3. Teksti i kuotës (shkronja dhe numra) (Text) (fi g. 218):

■ sektori Text appearance ka të bëjë me:

- Text style: stili i numrave të kuotës ose teksti i cili mund të zgjidhet nga stili i krijuar nga më parë nëse kli-kohet susta

- Text heigh: lartësia e shkronjave dhe numrave;

■ секторот Text placement ka të bëjë në pozitën e tekstit në raport të vijës kryesore të kuotës.

Vendosjet janë me sa vijon:- Vertical: Above (mbi vijën e kuotës);- Horizontal: Center (në mesin ndër-

mjet vijave ndihmëse të kuotës);- Off set from dim line: largësia ndërmjet numrit të kuotës dhe

vijës kryesore të kuotës (fi g. 213).

Procedura për kuotim linear

Pasi të defi nohet stili i kuotimit fi llohet me kuotimin. Më shpesh do të përdoret kuotim linear (Linear Dimension) i cili pa-raqet kuotim ortogonal të gjatësive dhe gjerësive të objekteve (fi g. 219).

Kuotimi fi llon me klikimin e ikonës Linear Dimension (fi g. 211 - ikona 1):

• Comand:_dimlinear;• Specify fi rst extension line origin: defi no pikën e

parë të objektit-kliko në pikën T1;• Specify second extension line origin: defi no pikën e

dytë nga objekti-kliko në pikën T2;• Specify dimension line location: defi nohet vendi ku

do të vendoset vija e kuotës.

Nëse objekti i cili kuotohet është përbërë nga më tepër pjesë, pas kuotimit të anës së parë (fi g. 219-pikat T1 dhe T2), vazhdohet me kuotim me klikimin e ikonës

Continue Dimension (kuotim i vazhduar) (fi g. 211-ikona 5), gjatë së cilës vija e kuotës do të “ngjitet” në pjesën e parë të kuotuar. Pastaj klikohet në pikat T3, T4, dhe T5 (fi g. 219). Ndërprerja e ku-otimit realizohet me klikim të sustës Esc. Të gjithë elementet të kuotave sillen si një objekt.

Fig. 219

Fig. 218


159

Përmirësimi i kuotave

Pas mbarimit me kuotim, nëse është e nevojshme të reali-zohen përmirësime të tekstit (numri i kuotës) ose të dukjes së të gjitha elementeve të kuotave si vijë kryesore e kuotsë, vija ndihmëse e kuotës ose viza të kuotës.

Nëse duam ta rregullojmë vetëm tekstin (numri i kuotës) duhet të klikohet ikona Edit Text (fi g. 208) nga shiriti me vegla Modyify II,selektohet numri i kuotës i cili duhet të rregullohet. Hapet dritarja Text Formating (fi g.207), selektohet teksti dhe mund të ndërrohet madhësia e tij, font, trashje pjerrtësi etj.

Nëse duam ta rregullojmë pamjen e vijës kryesore dhe ndihmëse të kuotës, vizat e pjerrëta si dhe në tekstin atëherë duhet të klikohet në ikonën Properties (fi g. 220) nga shiriti me vegla Standard. Gjatë asaj hapet dritare me mundësi për

ndërrim të më tepër parametrave nga vizatimi (fi g. 221). Për ndërrimin e vendosjeve për kuotim selektohet kuota e cila duhet të ndërrohet. Hapet dritarja (fi g. 221) ku është treguar vetëm mundësia për ndërrimin në pjesën Lines & Arrows. Me hapje të pjesëve të tjera si Text dhe tjera mund të realizohen përmirësime në të cilën është defi nuar më parë. Ndërrimi është shumë i thjeshtë, për shembull: klikohet në fushën ku është shënuar dimensioni i vizës së pjerrët - Arrow size – dhe ndërrohet numri. Në të njëjtën kohë, ndryshimi duket edhe në vizatimin.

Mënyrë tjetër e ndryshimit të vendosjeve është nëpërm-jet ikonës 7 (Dimension Style...) nga fi g. 211. Hapet dritarja Dimension Style Manager (fi g. 214) ku për ndryshime të stilit të kuotimit klikohet susta Modify. Në mënyrën e njëjtë, si de-fi nomi i stilit të ri, do të ndërrohen ato elemente të cilët janë të nevojshme, dhe atë nëpërmjet vendosjeve të sqaruara në fi gurat 216, 217 dhe 218.

Fig. 220

Fig. 221


160

Mbaje në mend:

Kuotimi kryhet me urdhrin Dimension.

Kuotat janë të përbëra nga:

– vija kryesore e kuotës - Dimension line;ù– vija ndihmëse e kuotës - Extension line;– viza të pjerrëta - oblique – ose shigjeta;– numri i kuotës ose tekst - label, text.

Të gjithë elementet e kuotës sillen si një objekt.

Defi nomi i stilit të tekstit të kuotës ose numrit realizohet

me urdhrin: Format -» Text Style.

Kuotimi lineat fi llon me urdhërin Linear Dimension.

Vazhdimi i kuotimit realizohet me urdhrin Continue Di-

mension.

Përmirësimi i tekstit të kuotës ose numrit realizohet me

urdhrin Edit Text.

Përmirësimi i pamjes së elementeve të kuotës dhe të te-

kstit realizohet me urdhrin Properties.

Për kuotimin në gjatës dhe gjerësi zbatohet kuotimi li-

near.


1. Me cilin urdhër realizohet dimensionimi?

2. Prej cilëve elementeve është përbërë kuota?

3. Para se të fi llohet me kuotim çka duhet të defi nohet?

4. Çka defi nohet nëpërmjet dritares për dialog Text Style?

5. Çka defi nohet nëpërmjet dritares për dialog Dimension Style Manager?

6. Me cilin urdhër fi llohet me kuotimin?

7. Me cilin urdhër vazhdohet me kuotimin?

8. Me cilën urdhër realizohet përmirësimi vetëm i tekstit ose i numrit të kuotës?

9. Çka mund të rregullohet te kuotat me urdhrin Properties?

10. Çfarë lloji të kuotimit zbatohet për kuotim të gjatësive dhe gjerësive?


161

19. Rrafshet e vizatuara (shtresave) - Layers

Në AutoCAD-in përdoren rrafshe vizatuese të cilët mundëso-jnë organizim dhe grupim të informacioneve të ndryshme të për vizatimin. Rrafshet vizatuese ose shtresat (layer), mund të mendohen si rrafshe të tejdukshme të cilët kur do të përputhes-hin do ta jepnin pamjen defi nitive të vizatimit (fi g. 222). Muret e objektit do të vizatohen në një rrafsh, mobilet në rrafshin tjetër, kuotimi në rrafshin e tretë, instalimi elektrik i rrafshit të katërt etj. Kjo do të thotë se vizatohen vizatime të ndryshme në rra-fshe të ndryshme të cilët përputhen njëri mbi tjetrin dhe e japin vizatimin defi nitiv. Secili rrafsh (layers) karakterizohet me emrin përkatës, ngjyrën dhe llojin e vijës me të cilën vizatohen objek-tet në atë. Numri i shtresave në një vizatim si dhe numri i objek-teve në një shtresë është i pakufi zuar.

Në këtë mënyrë, lehtësohet pamja e vizatimit si dhe shfaqja dhe shtypja e objekteve në vizatimin. Gjatë të vizatuarit është mundësuar manipulim me rrafshet: a të jetë përmbajtja e rra-

sqarimet

kuotat

objekti

pamja e shtresave

Koncepte kryesore:

– Rrafshi aktiv (layer) – rrafshi në të cilin mund të vizatohet. Vetëm një rrafsh mund të jetë aktiv.

– Ngrirja (Freeze) – nëse rrafshi ngrin, objektet e këtij rrafshi janë të padukshme.– Shkrirja (Th aw) – objektet e shtresës së ngrirë janë të dukshme.– Mbyllje (Lock) – objektet nga shtresa e mbyllur nuk mund të selektohen ose ndryshohen.– Shtresa 0 (Layer 0) – krijohet së bashku me hapjen e vizatimit të ri dhe ka ngjyrë si dhe

hapësira për të vizatuar (e bardhë ose e zezë) dhe tip i kontinuar i vijës. Shtresa 0 nuk mund të zbatohet.

– Përbërje e shtresës (Layer Properties) – në secilën shtresë mund të ndahet: ngjyra, pamja dhe trashësia e vijës.

Fig. 222

Fig. 223

ngjyra e shtresës (Color)

mbyllja e shtresës (Lock/Unlock)

ngrirja e shtresave të reja

ngrirja e të gjitha shtresave (Freeze/Thaw)

kyçja dhe shkyçja e shtresës (On/Off )


162

fshit e dukshme, e padukshme, që të mundet në atë të viza-tohet ose jo etj. (fi g. 223).

Krijimi i shtresave (layer)

Krijimi i shtresës së re (layer) realizohet nëpërmjet:

• shiriti me vegla: Layer Properties;

• menyja: Format Layer;

• vija e komandës: layer.

Që të mundet të shfrytëzohet ikona Layer Properties dhe të ndiqet gjendja e shtresave, duhet të jetë i vendosur shiriti me vegla Layers (fi g.223).

Pas klikimit të ikonës Layer Properties Manager hapet dritarja në fi g. 224 në të cilën duhet të kryhen hapat në vijim për krijim të shtresës së re (layer):

1. Zgjidhet opsioni New Layer (shtresë e re)

2. Nën shtresën 0 paraqitet i ri me emrin Layer1.

Nëse klikohet në Layer1mund të ndryshohet emri dhe të defi nohet emri tjetër shfrytëzues. Emri nuk guxon të përmbajë vende të zbrazëta dhe mund të jetë i përbërë nga më së shumti 31 karaktere. Klikohet në ikonën: sh-tresë e re, mund të krijohen aq shtresa sa është e nevo-jshme. Secila shtresë emërohet me emër përkatës të për-mbajtjes së shtresës.

3. Ngjyra e vijave të shtresës vendoset me klikim të katrorit me emrin Color dhe zgjidhet ngjyra nga paleta e cila do të paraqitet si në fi g. 225. Secila shtresë duhet të ketë ngjyrë të ndryshme në vijat.

shtresë e refshirje e shtresësshtresë aktuale

Fig. 224

Fig. 225


163

4. Tipi i vijës në secilën shtresë të re është Continuous, por sipas nevojës ndryshohet me klikimin me emrin Linetype. Gjatë asaj paraqitet dritarja si në fi g. 226: Select Linetype-»Load.....

Në dritaren ku, para asaj do të paraqitet zgjidhet një nga tipat e vijave të ofruara siç është sqaruar më parë. Pasi të defi nohet tipi i vijës më tepër nuk do të qëndrojë Continuous por emri i tipit të ri të zgjedhur të vijës.

5. Trashësia e vijës ndërrohet nëse kli-kohet nën emrin Lineweight gjatë së cilës hapet dritarja në fi g. 227 dhe me selektimin përcaktohet trashësia e vijës për shtresën ak-tuale.

Vendosja e shtresës aktuale (layer)

Vizatimi gjithmonë kryhet në leer aktual. Në fi llim aktu-al është gjithmonë leer zero (shtresë). Të gjithë objektet të cilët vizatohen, e fi tojnë ngjyrën dhe tipin e vijës në pajtim me layerот. Zgjedhje e leer aktuale (leer i ri) kryhet nga lista e shiritit me vegla Layer (fi g. 223). Nëse klikohet shigjeta e vogël paraqitet “listë” nga të gjithë leerët e krijuar (fi g. 228).

Me ikonën Make Object’s Layer Current vendoset layer në objektin e selektuar për aktual.

Kontrollimi i gjendjes së shtresave

Kontrollimi kryhet nëpërmjet ikonave të shiritit me vegla Layers (fi g. 223), ndërsa ikonat e kanë rëndësinë në vijim:■ On/Off – kyçje ose shkyçje e shtresës. Kur shtresa është

e shkyçur ky është i padukshëm dhe nuk shtypet, por rigjenerohen objektet në atë.

■ Freeze / Thow – kur ka objekt të madh dhe kompleks në një shtresë, që të përshpejtohet puna e operacioneve Zoom dhe Pan, për selitim më të lehtë dhe regjenerim të vizatimit të plotë, disa prej layer, mund të “ngrihen”-Fre-eze. Në atë rast, layeri i dhënë nuk rigjenerohet, nuk shtypet dhe është i padukshëm. Për atë qëllim shfrytë-zohet ikona Freeze/Thaw in all viewports nga lista në shiritin Layers.

Fig. 226

Fig. 227

Fig. 228


164

■ Lock/Unlock – shfrytëzohet nëse kryhet modifi kimi i obje-ktit të dhënë nga ndonjë layer, gjatë asaj të jenë të dukshëm layer tjerë në të cilët nuk do të realizohen asnjë ndryshim.

Layer i mbyllur është i dukshëm dhe në atë mund të sh-tohen objekte të reja, por nuk mund të bëhen ndryshime. Aktivizohet me klikim të ikonës në lloj të katinarit në shiritin Layers.Shtresat mund të fshihen derisa vizatohet. Fshirja kryhet me

selektimin e shtresës i cili do të fshihet me klikimin e ikonës De-lete Layer (fshirje e shtresës) (fi g. 224). Mund të fshihet vetëm layer pa objekte, derisa layer i cili përmban objekte, layeri zero dhe layeri aktual nuk mund të fshihen.

Transferimi i objekteve nga në shtresë në tjetrën bëhet ashtu që në fi llim selektohet objekti, zgjidhet layer ku do të transfe-rohet dhe pastaj klikohet susta Esc.

20. Simbole shfrytëzuese-blloqe-Block

Grup prej elementeve të lidhura në tërësi të vetme quhet bllok.Blloqet bëhen nga elemente të cilët shumë shpesh përdo-

ren dhe do të merr nga koha gjithmonë kur duhen përsëri të vizatohen. Ata janë të element grafi ke të gatshme si: dyer, karri-ge, treulëse, dyulëse, tavolina, gjelbërim etj. Blloqet e krijuara mund të shfrytëzohen shumë herë. Përpunohen me zgjedhje të një ose më tepër të objekteve të cilët grupohen që të formohen bllok i vetëm i emëruar me veti të dhëna.

Blloku sillet si një objekt. Nëse duhet të fshihet ose zhven-doset pjesë nga blloku, ky duhet të zhvendoset ose të fshihet i tëri. Blloqet shumë lehtë mund të ridefi nohen sipas nevojës të shfrytëzuesit. Gjatë krijimit të një blloku mund të vizatohet në rrafshe të ndryshme të vizatimit (layer), me tipa të ndryshme të vijave dhe ngjyrave.

Koncepte kryesore:

– Pika bazë (Base Point) – pika referente për futje të blloqeve. Më shpesh kjo është qendra ose këndi nga objekti.

– Pika e vendosjes (Insertion Point)-pika në të cilën do të vendoset pika bazë e bllokut gjatë vendosjes.

– Ndarja (Explode) – ndarja e bllokut në elementet përbërëse të cilët janë të shfrytëzuara për krijim të tij.


165

Krijimi i bllokut të ri

• Shirit me vegla: Draw

• meny: Draw Block Make (fi g. 229);

• vija e komandës: block.

Përpunimi i bllokut të ri është në mënyrën në vijim:

1. Klikohet në ikonën Make Block gjatë së cilës hapet dritar-ja Block Defi nition (fi g. 230);

2. Defi nohet emri i bllokut –Name. Emri i bllokut mund të përmbajë deri 32 shenja, duke përfshirë shkronja, numra dhe shenja të tera (_, -,$), pa vend të zbrazët. Nëse tani më ka bllok me emër të njëjtë. Programi do të paralajmërojë se bllok i këtillë ekziston (Block... already exists) dhe pa-rashtron pyetje a të defi nohet përsëri <Jo> (Redefi ne it? <N>);

3. Defi nohet pika bazë e bllokut me klikim të Pick Point;4. Selektohet në Selekt Objekt dhe zgjidhen objektet prej të

cilëve do të jetë përbërë blloku i ri.5. Klikohet në sustën ОK.

Fig. 229 Fig. 230


166

Vendosja e blloqeve

Blloqet e krijuara në vizatimin vendosen në një nga mënyrat në vijim:

• shirit me vegla: Draw

• meny: Insert Block;

• vija e komandës: insert.

Vendosja e tanimë bllokut të krijuar bëhet në mënyrën në vijim:

1. Klikohet ikona Insert Block.

2. Në dritaren Insert (fi g. 231) klikohet nga lista Name: dhe nga lista me blloqe të krijuara zgjidhet emri i bllokut i cili duhet të futet në vizatimin (lavabo). Në këndin e sipërm të djathtë paraqitet fi gura e bllokut të selektuar.

3. Nga fusha Insertion Point zgjidhet Specify On-Screan.

4. Nga fusha Scale dhe Rotation selektohet Specify On-Screan.

5. Klikohet susta OK.

6. Defi nohet pika e vendosjes (Specify insertion point).

7. Defi nohet vlera për x dhe y ose pika e dytë e vendosjes (Enter X scale factor, specify opposite corner).

8. Defi nohet këndi i rotacionit (Specify rotation angle <0>:) .

Fig. 231


167

Mbaje në mend:

Layer është rrafshinë vizatimi ose shtresë e cila

karakterizohet me emër përkatës, ngjyrë dhe tip të

vijave.

Krijimi i Layer të ri kryhet nëpërmjet menysë Format Layer.

Krijimi i shtresës së re kryhet nëpërmjet ikonës Layer

në shiritin me vegla Layer.

Secila shtresë karakterizohet me pamje të ndryshme,

trashësi dhe ngjyrë në vijat.

Lista me shtresa në shiritin me vegla Layer shërben për

menaxhim me shtresat.

On/Off -kyçet ose shkyçet niveli.

Leer i shkyçur është i padukshëm, nuk shtypet, por

rigjenerohet.

Freeze/Thaw – “ngrihet” layer i dhënë.

Layer i “ngrirë” nuk rigjenerohet, nuk shtypet dhe është

i padukshëm.

Lock/Unlock-mbyllet layer i dhënë.

Layeri i mbyllur është i dukshëm, mund të shtohen

objekte të reja, por nuk mund të kryhen ndryshime.

Layer fshihet me opsionin Delete nga dritarja Layer

Properties Manager.

Nuk fshihet layer zero, layeri aktual dhe layeri i cili

përmban objekte.

Blloku është përmbledhje nga elementet grafi ke të

cilët sillen si një objekt.

Blloku mund të shfrytëzohet më shumë herë.

Bllok i ri krijohet nëpërmjet menysë:

Draw Block Make.

Në fi llim defi nohet emri i bllokut.

Pastaj defi nohen elementet e bllokut.

Blloku vendoset në vizatimin nëpërmjet menysë: Insert

Block.

Blloku mund të ndahet në elementet e përbëra me

urdhrin Explode.

Lista me blloqe të gatshme gjendet në dritaren Insert

Name e cila paraqitet nëse klikohet ikona Insert

Block.


168


1. Çfarë rrafshi është Layer-i?

2. Në cilën meny gjendet opsioni për krijim të layerit të ri?

3. Me cilën ikonë krijohet layer?

4. Ku gjendet lista e layerit të krijuar?

5. Si kontrollohen layerët?

6. Me çka karakterizohet secili layer?

7. Me cilin opsion realizohet kyçja dhe shkyçja e layerit?

8. Përse shërben opsioni Freeze/Thow?

9. Përse shërben opsioni Lock/Unlock?

10. Si fshihet layer i dhënë?

11. Cilët layerë nuk mund të fshihen?

12. Çka është blloku?

13. Nga se përbëhet blloku?

14. Si krijohet blloku i ri?

15. Çka defi nohet për bllokun e ri?

16. Si vendoset blloku i krijuar?

17. Çka defi nohet gjatë vendosjes së blloqeve?

18. Si sillen elementet në bllokun?

19. Me cilin urdhër blloku ndahet në elemente përbërëse?

20. Ku gjendet lista me blloqet tani më të krijuara të cilët mund të vendosen?


169

21. Shtypja e vizatimeve

Kur do të mbarohet me vizatim, objekti i vizatuar duhet të shtypet në letër nëpërmjet shtypësit ose ploter. Mundësohet shtypja e të dy pajisjeve, varësisht nga ajo me cilën disponon shfrytëzuesi.

Në librin do të jetë sqaruar mënyra e bartjes së vizatimit në letër me ndihmë të shtypësit (printer).

Konceptet vendimtare:

– Orientimi i vizatimit (Drawing Orientation) – pozita e vizatimit në letër; mund të jetë verti-kale (portrait) ose horizontale (landscape).

– Orientimi vertikal (Portarait) – vizatimi vendoset dhe shtypet ashtu që ana më e vogël e letrës të jetë majë e faqes.

– Orientimi horizontal (Landscape) – vizatimi vendoset dhe shtypet ashtu që faqja më e ma-dhe e letrës është majë e faqes.

– Sipërfaqja për ta shtypur (Printable Area) – sipërfaqja e letrës e cila shfrytëzohet për ta sh-typur, e bazuar në madhësinë e letrës.

Para se të fi llohet me shtypje të vizatimeve defi nohet ma-dhësia dhe pozita e letrës në mënyrën në vijim:

1. Nga menyja File Page Setup Manager Modify...hapet dritarja në fi g. 232.

pajisje për të shtypur

madhësia e letrës

pjesë e cila shtypet

orientimi i vizatimit

Fig. 232


170

2. Nga fusha Paper size fi tohet madhësia e letrës (A4 ose for-mat tjetër).

3. Nga fusha Drawing Orientation zgjidhet orientimi ose vendosja e fl etës.

4. Nga fusha Plot Area nga lista zgjidhet pjesa nga vizatimi i cili do të shtypet.

Pasi do të defi nohen dimensionet dhe vendosja e letrës fi -llohet me shtypjen e vizatimeve në një nga mënyrat në vijim:

• shirit me vegla: Standard Plot• meny: File Plot• vija e komandës: plotProcedura e shtypjes është me sa vijon:

1. Zgjidhet urdhri Print.2. Hapet dritarja për dialog Plot (fi g. 233) në të cilën defi -

nohet modeli i pajisjes me të cilin do të shtypet vizatimi.

3. Në fushën Plot scale defi nohet përmasa në të cilën sh-typet vizatimi.

Fig. 233


171

Mënyra më e thjeshtë është nëse zgjidhet opsioni Fit to pa-per (të përgjigjet në letrën), kështu që vizatimi e zen letrën e plotë. Në këtë rast, përmasa e vizatimit është e panjohur. Që të shtypet vizatimi në përmasa të caktuara defi nohet raporti i milimetrave me njësitë e vizatimit (AutoCad njësitë).

Ploted MM = Drawing Units milimetra të vizatuara = njësi në vizatimin

Nëse përgjigjet me 5=1, kjo do të thotë se distanca nga 5mm e letrës do të vendoset 1 ACAD njësia në vizatimin e punuar në AutoCAD.

Nëse duhet vizatimi të shtypet në përmasa të caktuara atëherë duhet në fushën Plot area në shtypjen What to plot të zgjidhet opsioni Window dhe me dritaren të defi nohet vi-zatimi i cili duhet të shtypet. Nëse duhet vizatimi të shtypet në përmasa 1:100, atëherë duhet në hapësirën ku defi nohet raporti ndërmjet ACAD njësitë dhe njësitë e vizatuara (mi-limetrat) të vendoset raporti 0.1=1, ndërsa për përpjesëtim 1:50, duhet të vendoset raporti 0.2 =1. Që të mundet vizatimi të shtypet në përmasa të dëshiruara nevojitet të vizatohet në milimetra. Kështu, vizatimi i vizatuar njëherë do të mund të shtypet në cilën do përmasë, varësisht nga formati i letrës dhe nga pajisja për ta shtypur.

4. Para se të fi llohet me shtypjen duhet të kontrollohet a janë elementet e defi nuara të zgjedhura në mënyrë përkatëse dhe a është i vendosur vizatimi drejtë në fl etën në të cilën do të shtypet me klikimin e sustës Preview.. gjatë së cilës do të shihet si duhet vizatimi kur do të shtypej me parametrat e dhënë.


172

Mbaje në mend:

✓ Urdhri për të shtypur gjendet në shiritin me vegla

Standard Plot.

✓ Meny: File Plot.

✓ Në fushën Pen Parameters defi nohen karakteristikat e

penës për të vizatuar.

✓ Në fushën Plot, Rotation and Origin defi nohet pozita e

vizatimit në fl etën.

✓ Para se të shtypet vizatimi, duhet të kontrollohet

vendosja e tij në fl etën me klikim të sustës Preview.

✓ Vizatimi duhet gjithmonë të vizatohet në milimetra

që të mundet më lehtë të shtypet në cilën do qoftë

përmasë.


173

TEST nga Vizatimi teknik me komunikim kompjuterik; Tema: Auto CADGrupi I

Grupi I i pyetjeve me zgjedhje të shumëfi shtë:

Udhëzim: Me kujdes lexoje secilën kërkesë. Nëse vlerëson se kërkesa është e saktë rrethoje shkronjën S, ndërsa vlerëson se kërkesa nuk është e saktë rrethoje shkronjën J.Përgjigjet e shkarravitura nuk do të kenë pikë..

1. ( 1 ) ( ) Urdhrat Zoom shërbejnë për zhvendosje të vizatimit: S J

2. ( 1 ) ( ) Selektimi i objekteve kryhet me procedurën Windows. S J

3. ( 1 ) ( ) Me urdhrin Move zhvendosen elementet nga një vend në tjetrin . S J

4. ( 1 ) ( ) Urdhri Erase përdoret për të fshirë vetëm të një elementi. S J

5. ( 1 ) ( ) ORTHO zbatohet për të vizatuar vetëm vija vertikale dhe/ose horizontale. S J

Grupi i II i pyetjeve me zgjedhje të shumëfi shtë:

Udhëzim: Nga përgjigjet e ofruara vetëm një është e saktë. Lexoni me kujdes secilën pyetje dhe vendos cila përgjigje është e saktë dhe rrethoje përgjigjen e saktë. Përgjigjet e shkarravitura nuk do të kenë pikë.

1. ( 2 ) ( ) Vazhdimi i vijave tepër të shkurta realizohet me urdhrin:a) Trimb) Extendc) Fillet

2. ( 2 ) ( ) Urdhri aktual ndërpritet me klikimin e sustës:a) Off setb) Еѕсc) Window

3. ( 2 ) ( ) Urdhri Polygon shërben për të vizatuar:а) trekëndëshab) vijac) shumëkëndësh të drejtë

4. ( 2 ) ( ) Zgjedhja precize e pikave të objekteve realizohet me urdhrin:a) OSNAPb) Trimc) Mirror


174

5. ( 2 ) ( ) Fotografi mi paralel i objekteve realizohet me urdhrin:a) Off setb) Extendc) Trim

6. ( 2 ) ( ) Selektimi i objekteve realizohet me procedurën:a) Polygonb) Arrayc) Crosing

7. ( 2 ) ( ) Vazhdimi i vijave të shkurta realizohet me urdhrin:a) Breakb) Extendc) Mirror

8. ( 2 ) ( ) Zmadhimi i vetëm një pjese nga vizatimi realizohet me urdhrin:a) Zoom windowb) Zoom previousc) Zoom

9. ( 2 ) ( ) Fotografi m pasqyrimi i objekteve realizohet me urdhrin:a) Polygonb) Mirrorc) Extend

10. ( 2 ) ( ) Përsëritja e urdhrit të mëparshëm realizohet me:а) klikim të sustës Ѕраѕеb) klikim të sustës Enterc) me ndihmë të miut

Grupi i III i pyetjeve me lidhje:

Udhëzim: Në vijat, afër koncepteve nga kolona e djathtë shëno shkronjat nga nocionet të cilët përgjig-jen në kolonën e majtë. Përgjigjet e shkarravitura nuk do të kenë pikë.

1. ( 5 ) ( ) А. Polygon _____ fotografi m pasqyruesB. Mirror _____ vazhdimi i vijave të shkurtaC. Extend _____ vizatimi i harkutÇ. Arc _____ fotografi mi paraleleD. Ofset _____ shumëkëndëshi

nota 1 2 3 4 5pikat 0 - 15 16 - 19 20 - 23 24 - 27 28 - 30


175

TEST nga Vizatimi teknik me komunikim kompjuterik; Tema: Auto CADGrupi II

Grupi i parë i pyetjeve me zgjedhje të shumëfi shtë:

Udhëzimi: Me kujdes lexo secilën kërkesë. Nëse vlerëson se kërkesa është e saktë rrethoje shkronjën S, ndërsa nëse mendon se kërkesa nuk është e saktë rrethoje shkronjën J.Përgjigjet e shkarravitura nuk do të vlerësohen me pikë.

1. ( 1 ) ( ) Fotografi m pasqyrues i objekteve realizohet me urdhrin Mirror: S J

2. ( 1 ) ( ) Urdhri Off set përdoret për kopjim të objekteve S J

3. ( 1 ) ( ) Për zhvendosej të objekteve përdoret urdhri Copy. S J

4. ( 1 ) ( ) Me OSNAP markezët realizohet zgjedhje precize e pikave. S J

5. ( 1 ) ( ) Urdhri Trim shërben për vazhdimin e elementeve të shkurta. S J

Grupi i II i pyetjeve me zgjedhje të shumëfi shtë

Udhëzimi: Nga përgjigjet e ofruara vetëm njëri është i saktë. Lexo me kujdes secilën pyetje, vendos cila përgjigje është e saktë dhe rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë. Përgjigjet e shkarravitura nuk do të kenë pikë.

1. ( 2 ) ( ) Me urdhrin Zoom realtime zmadhohet ose zvogëlohet:а) vizatimi i plotëb) vetëm një pjesë nga vizatimic) nuk ndërrohet asgjë

2. ( 2 ) ( ) Urdhri Mirror shërben për:а) fotografi mi i objekteveb) fotografi mi pasqyrues i objektevec) kopjimi i objekteve

3. ( 2 ) ( ) Prerja e elementeve tepër të gjata realizohet me urdhrin:a) Rotateb) Scalec) Trim

4. ( 2 ) ( ) Vizatimi i rrathëve realizohet me urdhrin:a) Circleb) Arcc) Draw

5. ( 2 ) ( ) Vizatimi i vijave realizohet me urdhrin:


176

a) Polygonb) Circlec) Line

6. ( 2 ) ( ) Urdhri Pan realtime shërben për:а) lëvizje të vizatimit lartë-poshtë dhe majtas -djathtasb) zmadhimi i vizatimitc) zvogëlimi i vizatimit

7. ( 2 ) ( ) Vizatimi i harkut realizohet me urdhrin:a) Polygonb) Arcc) Line

8. ( 2 ) ( ) Selektimi i objekteve realizohet që objekti të:а) fshihet ose modifi kohetb) zmadhohetc) zvogëlohet

9. ( 2 ) ( ) Nëse urdhri në radhën e komanduese është në kllapa <> do të thotë se:а) me klikim të Enter do të realizohetb) me klikim të Еѕс do të ndërpritetc) me klikim të klikut të djathtë do të realizohet

10. ( 2 ) ( ) Nëse në rendin komandues shënohet Comand: kjo do të thotë se:а) nuk mundemi të vizatojmëb) ka urdhër tjetër i cili duhet të realizohetc) mund të jepet urdhër i ri

Grupi III me lidhje:

Udhëzimi: Në vijat afër nocioneve nga kolona e djathtë shëno shkronjat nga nocionet të cilët përgjigjen në kolonën e majtë. Përgjigjet e shkarravitura nuk do të kenë pikë.

1. ( 5 ) ( ) А. Arc _____ procedura për selektim të objekteveB. Copy _____ fshirja e gabimeve të bëraC. Crossing _____ ndërprerja e urdhrit aktualÇ. Erase _____ kopjimi i objekteveD. Еѕс _____ vizatimi i harkut rrethor

nota 1 2 3 4 5pikat 0 - 15 16 - 19 20 - 23 24 - 27 28 - 30


177

Literatura e shfrytëzuar:

1. Арх. Гордана Дулиќ: Техничко цртање со читање на проекти - за I година - издавач: Завод заучебници и наставни сретства, Белград, 1988 година

2. Љубица Гагиќ: Нацртна геометрија - издавач: Завод за учебници и наставни сретства, Белград, 2004 година

3. Ќирил Колудровиќ: Техничко цртање во слики, со вежби - издавач: Научна книга, Белград 1985 година

4. Проф. Д-р Коста Мангаровски: Основи на компјутерска техника, Универзитет „Св. Кирил и Методиј”, Скопје, Архитектонски факултет

5. Раде Кнежевиќ: Auto CAD 2D, прирачник за архитектура и градежништво - издавач: Завод за учебници и наставни сретства, Белград, 2004 година

6. Вуле Алексиќ: Примена на компјутерите во градежништвото, издавач: Завод за учебници и наставни сретства, Белград, 2004 година

7. Auto CAD 2000, Прирачник за обука на Autodesk

Documents

07_Tehnicko crtanje so kompjuterska komunikacija_I_ALB.indd