Κοινωνία - Κοινωνιολογία

1. Οι άνθρωποι συγκροτούν κοινωνία

2. Οι άνθρωποι σε σχέσεις συγκροτούν κοινωνία (σχέσεις συγγενικές, φιλικές, πολιτικές, οικονομικές, εθνικές)

3. Οι άνθρωποι σε θεσμοποιημένες σχέσεις συγκροτούν κοινωνία (θεσμοί, κανόνες)

4. Οι άνθρωποι δρώντας σε θεσμοποιημένες σχέσεις συγκροτούν κοινωνία

Ερωτήματα :

α. Μπορούμε να εντοπίσουμε και να μελετήσουμε

θεσμούς, κανόνες, δομές στην κοινωνία ;

β. Μπορούμε να εντοπίσουμε και να μελετήσουμε

κοινωνικές δράσεις και συμπεριφορές των

ανθρώπων στη κοινωνία ;

γ. Πως θα εξηγήσουμε κοινωνικές συμπεριφορές και

δράσεις των ανθρώπων ;

δ. Πως θα εξηγήσουμε θεσμούς, κανόνες και δομές;

Κοινωνιολογία

Ασχολείται με τη μελέτη των

Κοινωνικών θεσμών

Κοινωνικών ομάδων

Κοινωνικών σχέσεων

Των ανθρώπινων συμπεριφορών

Α. Μεθοδολογικό πρόβλημα 1. Θετικιστική απάντηση:

Ναι

Comte: κοινωνική

φυσική

Spencer: η κοινωνική

τάξη πραγμάτων

συμμορφωμένη με τον

φυσικό κόσμο

Durkheim: τα κοινωνικά

φαινόμενα ως πράγματα

2. Αμφισβήτηση Θετικιστικής

Απάντησης

Weber: Ενιαίος ο χαρακτήρας

της επιστημονικής μεθόδου.

Μελέτη νόμων κοινωνικής

συμπεριφοράς «από έξω» και

χειρισμός κοινωνικών

γεγονότων ως «ιδεατών

τύπων» αλλά και μελέτη «από

μέσα» (ερμηνευτική

κατανόηση)

Auguste Comte

1. Πρότεινε την επιστημονική μελέτη της

κοινωνίας με βάση την συστηματική

παρατήρηση, το πείραμα και την ιστορική

συγκριτική ανάλυση.

2. Διέκρινε τη μελέτη της κοινωνίας σε

Κοινωνική Στατική και Κοινωνική Δυναμική

Ηerbert Spencer

1. Περιέγραψε την κοινωνία ως

Σύστημα, ως σύνολο που αποτελείται

από αλληλοσυσχετιζόμενα μέρη

2. Κοινωνικός Δαρβινισμός. Η εφαρμογή

των εξελικτικών ιδεών σε κοινωνικό

επίπεδο

Karl Marx

1. Εστίασε την προσοχή του στο οικονομικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται οι κοινωνίες

2. Η κοινωνία διακρίνεται σε «κατέχοντες» και «μη κατέχοντες» ως προς τα μέσα παραγωγής. Το γεγονός αυτό γεννά την πάλη των τάξεων.

3. Η πάλη των τάξεων είναι η αιτία της κοινωνικής εξέλιξης

4. Διαλεκτικός Υλισμός

Κράτος, Κοινωνικοί κανόνες, Δίκαιο, Ηθική,

Αντιλήψεις

Κεφαλαιοκράτες Μισθωτοί Εργάτες

ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΜΕΣΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Εμίλ Ντιρκάιμ (1858-1916)

• Κοινωνική ολοκλήρωση – η πυκνότητα των κοινωνικών

σχέσεων που αναπτύσσονται στο εσωτερικό μιας ομάδας

ανθρώπων

• Ο Καταμερισμός της Εργασίας στην Κοινωνία (1893/1964)

• Μηχανική και οργανική αλληλεγγύη

• Κοινωνικά γεγονότα – πτυχές της κοινωνικής ζωής που δεν

μπορούν να ερμηνευθούν στο ατομικό επίπεδο

– Υλικά κοινωνικά γεγονότα και άυλα κοινωνικά γεγονότα

• Αυτοκτονία (1897/1951)

Η Εξέλιξη της Κοινωνιολογίας

Emile Durkheim

Τον απασχόλησε το πώς οι κοινωνίες διατηρούν

την ενότητα τους και επιβιώνουν.

Η αντίθεση του και η κριτική που ασκούσε προς

τον Marx ήταν ότι έδινε βαρύτητα στις ταξικές

συγκρούσεις και παραμελούσε την κοινωνική

αλληλεγγύη

Κεντρική έννοια είναι αυτή της κοινωνικής

ολοκλήρωσης.

Κοινωνική ολοκλήρωση

Αναφέρεται στην πυκνότητα των κοινωνικών

σχέσεων, δηλ. των σχέσεων που αναπτύσσονται

στο εσωτερικό μιας ομάδας ανθρώπων.

Όσο πιο ισχυροί οι δεσμοί, τόσο πιο ισχυρά

συναισθήματα άρα και πιο ισχυρή η ενότητα της

ομάδας.

Καταστροφή κοινωνικών δεσμών (διαζύγιο)

μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις για τον

άνθρωπο και υπό προϋποθέσεις οδηγεί στην

Αυτοκτονία

Κοινωνικός Καταμερισμός

εργασίας

Εξετάζει τη τάση των ανθρώπων να

αναπτύσσουν κοινωνικές σχέσεις (αλληλεγγύη)

Διακρίνει την μηχανική και την κοινωνική

αλληλεγγύη

Πίστευε ότι πρέπει να εστιάζεται η προσοχή

στην ομάδα και όχι στο άτομο

Πρότεινε την μελέτη των Κοινωνικών

Γεγονότων σαν Πράγματα

«Η Αυτοκτονία»

Τα % ήταν πιο ψηλά στους προτεστάντες από ότι στους καθολικούς

Πιο ψηλά στους ανύπαντρους απ’ ότι στους παντρεμένους

Πιο ψηλά στους στρατιωτικούς σε σχέση με τους πολίτες

Πιο ψηλά σε περιόδους ειρήνης απ’ ότι σε περιόδους πολέμου, σε περιόδους ευημερίας απ’ ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης

ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Αποτελούν πτυχές της κοινωνικής ζωής και

δεν μπορούν να ερμηνευθούν υπό το

πρίσμα των βιολογικών και πνευματικών

χαρακτηριστικών του ανθρώπου

Εχουν ανεξάρτητη υπόσταση από τον

άνθρωπο και λειτουργούν ως στοιχεία του

αντικειμενικού περιβάλλοντος. Πρέπει να

μελετώνται ως πράγματα

Μείζονες θεσμοί ( Κράτος,

Θρησκεία, εκπαίδευση κ.α.)

Κοινωνικές δομές (οικιστικά

πρότυπα, εγκληματικότητα,

κατανομή πληθυσμού κ.α.)

• Κοινωνικοί κανόνες

• Ηθικές αρχές

• Σύμβολα

• Νοήματα και

• Η κοινή συνείδηση που

παράγεται από αυτά

Υλικά Κοινωνικά Γεγονότα Αϋλα Κοινωνικά Γεγονότα

Η Κοινωνία είναι:

Κάτι περισσότερο από το σύνολο των

μερών της : είναι ένα σύστημα που

διαμορφώνεται μέσα από την ένωση

ατόμων και αποτελεί μια ξεχωριστή

πραγματικότητα με δικά της

χαρακτηριστικά

Μαξ Βέμπερ (1864-1920)

• Γραφειοκρατία, τρόπος ζωής (lifestyle), προτεσταντική ηθική,

χάρισμα

• Verstehen – η μελέτη της ανθρώπινης υποκειμενικότητας

• Ιδεατός τύπος – εστίαση στα κύρια γνωρίσματα ενός

αντικειμένου και παράβλεψη των μικρών διαφορών

• Σημασία της «αξιολογικά ελεύθερης κοινωνιολογίας»

• Ουδετερότητα / αδιαφορία / αντικειμενικότητα

Η Εξέλιξη της Κοινωνιολογίας

Max Weber

1. Verstehen – Kατανόηση

περιγράφει την κατανόηση των κοινωνικών

νοημάτων που αποδίδουν οι άνθρωποι στις

πράξεις τους.

Οι κοινωνιολόγοι προσπαθούν να θέσουν

νοητικά τον εαυτό τους στη θέση των άλλων

για να διαπιστώσουν πως σκέφτονται και

αισθάνονται εκείνοι

2. Ιδεατός τύπος ή Ιδεότυπος

είναι ένα κατασκεύασμα των

κοινωνιολόγων ερευνητών με βάση το

οποίο προσπαθούν να αξιολογήσουν αυτό

που ερευνούν

Π.χ. ο ιδεότυπος της Γραφειοκρατίας

3. Αξιολογικά ελεύθερη (ουδέτερη)

κοινωνιολογία

Οι κοινωνιολόγοι δεν πρέπει να αφήνουν

τις προσωπικές τους προκαταλήψεις να

επηρεάζουν την επιστημονική έρευνα.

Αντικειμενικότητα η αναζήτηση της

επιστημονικά επαληθεύσιμης γνώσης

Β. Αντικειμενικότητα και Αξιολογική

ουδετερότητα. Είναι δυνατή ;

1. Θετικιστική απάντηση:

Ναι

2. Αμφισβήτηση Θετικιστικής Απάντησης:

α. αντικείμενο της Κοιν/γίας οι δραστηριότητες ανθρώπων με συνείδηση, λογική, βούληση είναι δύσκολο να γίνουν αντικείμενο ακριβούς παρατήρησης και ανάλυσης

β. σχέση «αδιαφορίας» του φυσικού επιστήμονα με το αντικείμενο της μελέτης του. Δεν ισχύει το ίδιο για τον κοινωνικό επιστήμονα γιατί εμπλέκονται στο αντικείμενο του οι κοινωνικές α ξ ί ε ς

Συμπερασματική παρατήρηση:

• Είναι αδύνατη η πλήρης αντικειμενικότητα

και αξιολογική ουδετερότητα όπως

αποδείχθηκε και στις φυσικές επιστήμες

Η Προσέγγιση του Λειτουργισμού

• Δίνει έμφαση στην τάξη και τη σταθερότητα

• Η κοινωνία είναι ένα σύστημα σε ισορροπία

• Για να επιβιώσει ένα σύστημα, θα πρέπει να

επιτελούνται ορισμένες κρίσιμες λειτουργίες από

τα μέρη του συστήματος

• Οι δυσλειτουργίες υπονομεύουν την ισορροπία

του συστήματος

• Έκδηλες και λανθάνουσες λειτουργίες

Θεωρητικές Προσεγγίσεις_I

Η Προσέγγιση της Κοινωνικής Σύγκρουσης

• Εστιάζει στην αταξία, στην ανισότητα, στην εκμετάλλευση,

στην καταπίεση, στην κοινωνική αναταραχή και στην

κοινωνική μεταβολή

• Η κοινωνική ενότητα είναι μια ψευδαίσθηση που εδράζεται

στον καταναγκασμό

• Η κύρια πηγή των συγκρούσεων είναι η ανεπάρκεια των

πηγών

• Η δύναμη αναδεικνύει τους κερδισμένους και τους χαμένους

• Το κράτος είναι ένα όργανο καταπίεσης από την ελίτ

Θεωρητικές Προσεγγίσεις_II

Η Προσέγγιση της Κοινωνικής Δι-αντίδρασης

• Δίνει έμφαση στην προσωπική, συμβολική διαντίδραση

που βασίζεται σε κοινά νοήματα

• Ενδιαφέρεται περισσότερο για τις μικρής κλίμακας πτυχές

του κοινωνικού βίου

• Τρεις κεντρικές θέσεις

– Αποκρινόμαστε με βάση το νόημα.

– Τα νοήματα προκύπτουν από την κοινωνική διαντίδραση.

– Τα νοήματα εμφανίζονται και αλλάζουν συνεχώς.

• Ο κόσμος είναι μια κατασκευασμένη πραγματικότητα

Θεωρητικές Προσεγγίσεις_III

Θεωρητικές Προσεγγίσεις

Πίνακας 1.1 Οι Βασικές Θεωρητικές Προσεγγίσεις στην Κοινωνιολογία

Λειτουργισμός Θεωρία των Συγκρούσεων Κοινωνική Διαντίδραση

Κύριο Επίπεδο Ανάλυσης Μάκρο Μάκρο Μίκρο

Θεμέλια της Κοινωνίας

Συναίνεση πάνω σε κοινές

πεποιθήσεις και αξίες

Σύγκρουση, εξαναγκασμός και

δύναμη

Κοινά νοήματα

Επίκεντρο Μελέτης Κοινωνική τάξη Κοινωνική σύγκρουση και

κοινωνική αλλαγή

Η δυναμική διαντίδραση

ανάμεσα στο άτομο και την

κοινωνία

Πλεονεκτήματα Εξηγεί την κοινωνική δομή και

την κοινωνική σταθερότητα

Αποκαλύπτει τις ιστορικές

διαδικασίες που οδηγούν στην

κοινωνική αλλαγή

Παρουσιάζει τους ανθρώπους

ως ενεργούς κοινωνικούς

δρώντες

Μειονεκτήματα Αναποτελεσματική στην

ερμηνεία της κοινωνικής

αλλαγής

Αδυνατεί να εξηγήσει

επαρκώς την κοινωνική

συναίνεση και την κοινωνική

σταθερότητα

Δυσκολεύεται να ερμηνεύσει

τις κοινωνικές δομές

Χαρακτήρας - Φύση της

Κοινωνίας

Ένα σύνολο αλληλεπιδρώντων

μερών

Ένα σύνολο ανταγωνιστικών

ομάδων συμφερόντων

Μια κοινωνική

πραγματικότητα που

δημιουργείται μέσα από την

κοινωνική αλληλεπίδραση

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ

• Είναι η εφαρμογή των κοινωνιολογικών

μεθόδων και πρακτικών στη μελέτη της

εκπαίδευσης

ΔΟΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ

• Δομο-λειτουργισμός

• Μαρξισμός

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ

• Κοινωνική αλληλεπίδραση

• Weber

• Εθνο-μεθοδολογία

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ

• ΘΕΣΜΙΚΗ-

ΔΟΜΙΚΗ

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

• ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΘΕΣΜΙΚΗ-ΔΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

1. Εκπαιδευτικό σύστημα σε σχέση με κοινωνική δομή:

αξίες, οικονομία, πολιτική, κοινωνική

διαστρωμάτωση.

2. Μελέτη κοινωνικής δομής και λειτουργίας

συστατικών ομάδων: σχολείο, πανεπιστήμιο.

3. Θέματα κοινωνικής ψυχολογίας σχολείου και τάξης:

σχέσεις εκπαιδευτικών-μαθητών, σχολική κουλτούρα

4. Παιδευτικές επιρροές που δρούν έξω από το σχολείο:

οικογένεια, κοινωνική τάξη.

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

1. Κριτική θεσμικής-δομικής προσέγγισης:

α. Αναφέρεται στη κοινωνία κι όχι στην παιδεία

β. «πραγμοποιεί» κοινωνική δράση και

αλληλενέργεια μεταξύ «πρωταγωνιστών»

2. Αφετηρία μελέτης με βάση τη διαδικασία:

εμπειρία κατάστασης ~ ερμηνεία ~ νόημα ~

διαμόρφωση συμπεριφοράς και δράσης

3. Μελέτη παρόμοιων θεμάτων, όπως η θεσμική-

δομική προσέγγιση αλλά από την οπτική της

ανθρώπινης δράσης

Δρώντα υποκείμενα σε κοινωνικές

καταστάσεις

• Είναι αυτά που δεν είναι παθητικοί δέκτες

μιας δεδομένης κοινωνικής δομής

• Είναι υποκείμενα που δεν αποδέχονται

απλώς μια πραγματικότητα αλλά την

ΟΙΚΟΔΟΜΟΥΝ

• ΘΕΣΜΙΚΗ-ΔΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

1. Εκπαιδευτικό σύστημα σε σχέση με κοινωνική δομή: αξίες, οικονομία, πολιτική, κοινωνική διαστρωμάτωση.

2. Μελέτη κοινωνικής δομής και λειτουργίας συστατικών ομάδων: σχολείο, πανεπιστήμιο.

3. Θέματα κοινωνικής ψυχολογίας σχολείου και τάξης: σχέσεις εκπαιδευτικών-μαθητών, σχολική κουλτούρα

4. Παιδευτικές επιρροές που δρούν έξω από το σχολείο: οικογένεια, κοινωνική τάξη.

• ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Κριτική θεσμικής-δομικής προσέγγισης:

α. Αναφέρεται στη κοινωνία κι όχι στην παιδεία

β. «πραγμοποιεί» κοινωνική δράση και αλληλενέργεια μεταξύ «πρωταγωνιστών»

1. Αφετηρία μελέτης με βάση τη διαδικασία: εμπειρία κατάστασης ~ ερμηνεία ~ νόημα ~ διαμόρφωση συμπεριφοράς και δράσης

• Μελέτη παρόμοιων θεμάτων, όπως η θεσμική-δομική προσέγγιση αλλά από την οπτική της ανθρώπινης δράσης