1-Genel Farmakoloji Tıp

7/30/2019 1-Genel Farmakoloji Tp

1/82

FARMAKOLOJ

la BilimiProf. Dr. Yksel KESM


2/82

FARMAKOLOJ

CANLI ORGANZMANIN LALARAKARI VERD CEVABI NCELEYENBLM DALI

lgi alan;lalar canlya ne yapar?

Nasl etki yapar?Vcut ilaca ne yapar?


3/82

LA (Pharmacon)

Tpta kullanlan biyolojik etkinlii olan saf maddeveya maddeler karmdr.

FZYOLOJK SSTEMLER VEYA PATOLOJKDURUMLARI, ALANIN YARARI N

DETRMEK VEYA NCELEMEK AMACIYLAKULLANILAN MADDE

DNYA SALIK RGT (DS)

WORLD HEALTH ORGANISATION(WHO)


4/82

4

LA

TEDAV (SAALTIM),

KORUNMA (PROFLAKS),

TANI (TEHS) VE

DER AMALAR NKULLANILAN

SAF BR KMYASAL MADDE VEYA

MADDELER KARIIMI
http://www.serzone-recall-attorneys.com/images/drug-recalls.jpg


5/82


6/82

6

TEDAV

RADKAL TEDAV : NEDENN GDERLMES

PALYATF TEDAV

SEMPTOMATK TEDAV


7/82

FARMASTK LA EKL(Dozlam)

Hangi kaynaktan elde edilirse edilsinbir maddenin ila olarak

kullanlabilmesi iin nce hastayauygulanabilecek duruma getirilmesigerekir. lacn uygulanaca yola gre

deien ila ekline ilalarnfarmastik ekli veya dozaj eklidenir. Tb. sir.amp


8/82

FARMASTK LA EKL(Dozlam)

Biyoaktif maddenin, etkin olmayanyardmc maddelerle (eksipiyan)kartrlarak insana kolayca uygulanabilen

zel sunum ekilleridir.r.Tablet,sspansiyon,injeksiyonluk solsyon.

Aktif maddenin yardmc maddelerle

kartrlmasna ila formlasyonu denir.


9/82

ETKN (BYOAKTF) MADDE :TESR OLUTURAN ASIL GE

YARDIMCI MADDELER :NAKTF, NERT, TESROLUTURMAYAN GE

Bir ila fabrikasnda standart dozlardahazrlanp eczanelerde pazarlanan ilalaraMSTAHZAR denir.


10/82

LA ETKSNN TEMELZELLKLER

Seicilik (selektivite) Etkinin geici olmas

Doza bamllk


11/8211

DOZ

ALICIYAVERLEN LA MKTARIBR KEZLK DOZ

GNLK DOZ TOPLAM DOZMNMUM DOZ

MAKSMUM DOZTOKSK DOZ LETAL DOZ

TD50 TD90LD50 LD90

YKLEME DOZU

SRDRME (DAME) DOZU


12/8212

DOZAJ (DOZLAM) (POZOLOJ):Dozun kurallarna uygun olarakuygulanmasdr.

DOZ

DOZARALII

SRE


13/82

Etki (Action)

LACIN HCRE, DOKU VEORGAN GB NSPETEN YALIN

YAPILARDA; GENELLKLEDORUDAN OLUTURDUUTEMEL DEKLKLER


14/82

Tesir (Effect)

laca bal oluan; gzlemlenebilir,

llebilir veya hissedilebilir

deiikliklerTesir:Ayn anda oluan etkilerin

cebirsel toplamdr.

Yant (cevap) Her ikisini iine alan birterim


15/82

LALARIN ETKLER

stenilen etkiler(teraptik etkiler)

stenilmeyen etkiler(Yan tesirler )

Bir ilacn birden fazla etkisiolabilir


16/82

16

LALARINSINIFLANDIRILMASI

I- TEDAVDE KULLANILARINA GRE

ANTMKROBKANTDABETK

ANTHPERTANSF

ANALJEZKTRANKLZAN


17/82

17


II- ETK TARZINA GREa. MOLEKLER DZEYDE

RESEPTR BLOKRLER

ENZM NHBTRLER

b.HCRE DZEYNDEKIVRIM DRETKLER

UPTAKE NHBTRLER

c. FZYOLOJK SSTEME GREVAZODLATRLERHPOLPDEMKLERANTKOAGLANLAR


18/82

18


III- KMYASAL YAPILARINA GRE

KOLN ESTERLER

ORGANK FOSFATLAR

BARBTRATLAR

FENOTYAZN TREVLER

GLKOZDLERALKALODLER

STERODLER v.s


19/82

19


IV- ETK YERNE GRE

OTONOMK LALARHEMATOPOETK LALAR


20/82

20

LALARIN ADLARI

I- GENEL (JENERK) AD

(RESM, DS) Esas isim.

r. METOKLOPRAMD,


21/82

21

LALARIN ADLARI

II- TCAR AD(MARKA VEYA MSTAHZAR ADI)(ZEL AD) lac reten firmann

verdii isim.

METPAMD (SFAR)

EMESTA (MULDA)

METOKLAMD (ANLI)


22/82

22

LALARIN ADLARI

III- KMYASAL AD

(ULUSLARARASI KMYA BRL)

4-AMNO-5-KLORO-N-(2-DETLAMNO)

ETL-2-

METOKSBENZAMD


23/82


24/82

FARMAOLOJNN DALLARI

Farmakodinami: lacn vcuda ne yapt. Etkimekanizmas, Sistem ve Organlara etkiler)

Farmakokinetik:Vcudun ilaca ne yapt (lacnvcuttaki akbeti) Toksikoloji Kemoterapi Klinik Farmakoloji Farmakogenomik


25/82

LA KAYNAKLARI

Doal kaynaklar Canl doal kaynaklar Bitkiler Hayvanlar Mikroorganizmalar Cansz doal kaynaklar Madenler (mineraller) Sentez


26/82

YEN LA BULMA YOLLARI

Doal kaynaklardan yararlanmak Doal kaynakl ilalarn yaplarnn

deitirilmesi veya taklit edilmesi Endojen etkin maddelerin taklit edilmesi veya

inhibe edilmesi Baka firmann ilacnn taklidi lalarn yan tesirlerinin deerlendirilmesi Hastalklarn molekler temellerinin incelenmesi Tesadfen ila bulunmas


27/82

YEN LA

1. nsanlarda daha nce tedavi amacylakullanlmam kimyasal bir madde

2. Daha nce ruhsat alnm ilalarnkombinasyonlar

3. Bir ilacn daha nce ruhsat ald hastalk dndakullanlmak istenmesi

4. Daha nce ruhsat alm bir ilacn yeniformlasyonu

Yeni ila olarak kabul edilir ve deerlendirilmesi

gerekir


28/82

YEN LA BULMA YOLLARI

1. Halk ilalarndan ve doal kaynaklardanyararlanmak

Afyon ------- Morfin, Kodein

Yksk otu --------- Digoksin, Digitoksin


29/82


30/82

3. Endojen etkin maddelerin taklidi

Glukokortikoidler ------Sentetik steroidler

Adrenalin -------------- Sempatomimetikler


31/82

4. Baka firmann ilacn taklit

5. Yan tesirlerden yararlanmak

Slfonamidler --------- Hipoglisemi, direzOral antidiyabetiklerAsetazolamid


32/82

6. Hastalklarn molekler temellerininincelenmesi

Kanser-------- DNAPrin ve primidin antimetabolitleri

Parkinson ----- Dopamin -------- Levodopa


33/82

7. Rastlant sonucu

Amantadin ------ Parkinson

Kinidin --------- Antiaritmik

Propranolol ------ Migren

Klonidin --------- Migren

REKOMB NANT DNA TEKN


34/82

REKOMB NANT DNA TEKN(Biyofarmastikler)

Gen klonlama

Belirli bir etken maddeyi sentezleyenhcrelerin DNA molekllerinden kartlangen segmentinin vektr aracl birbakteriye verilmesidir.

r. Baz alar (immnojenler),insaninslini, byme hormonu, gonodotropini


35/82

KLNK NCES

DENEMELERDEK EKPLER Farmakolog

Toksikolog Eczac

Kimyager

Dier uzmanlar


36/82

Bir maddenin ila olarak kullanlabilmesi iinnce bir takm testlerden gemesi gerekir.nce deney hayvanlarnda ilacn zararsz

olduunun kantlanmas gerekir. Sonragnll insanlarda denenir. Devletin yetkilimakamlarndan r. lkemizde Salk

bakanl la ve EczaclkGn.Mdrlnden izin (ruhsat) alndktansonra piyasada ila olarak kullanlabilir.


37/82

RUHSATLANDIRMA

FDA (Food and Drug Administration)(rnruhsatlandrlmas ile ilgili sistem) ABD -1930

Salk Bakanl la ve Eczaclk Gn.Md. -Yeni aratrma ilac bavurusu-Ruhsat bavurusu


38/82

JENERK LA

Yeni bir ila, onu gelitiren ila firmas(innovatr) tarafndan ila iin belirli birsre patent korumas altna alnr. Bu ilaca

innovatif / orijinal ila / referans ila denir. Patent korumasnda baka reticiler bu

ilac yapamazlar.

Koruma sresi bittikten sonra orijinal ilacnbenzeri yaplabilir.


39/82

Deney hayvanlarnda;

1. Tarama testleri

2. Farmakokinetik incelemeler

3. Farmakodinamik incelemeler 4. Toksikolojik deneyler

5. Fertilite (reme)

6. Farmastik incelemeler


40/82

1. TARAMA TESTLER

AMA: NGRLEN ETKS OLUP OLMADIINISAPTAMAK

ZOLE ORGANLAR

ZOLE KOBAY LEUMU

HCRE HOMOJENATLARI


41/82

n vitro: Hcre, subselller yap, biyoaktifmolekller, dokular ve organlar

n vivo: Deney hayvanlar, insanlar


42/82

HAYVAN MODELLER

SPONTAN HPERTANSF SIAN MODEL

ATEROSKLEROZ MODEL(KOLESTEROL YKLEME)

HPERTANSYON MODEL(TUZ YKLEME)

PARKNSON HASTALII MODEL(MPTP)DYABET MODEL(ALLOKSAN NJEKSYONU)

MDE EROZYONU / LSER (MMOBLZASYON/SOUKSTRES)

ANKSYETE MODELLERGEN SLNM(GENE DELETED/KNOCK-OUT) HAYVANMODELLER

2 FARMAKOKNETK


43/82

2. FARMAKOKNETKZELLKLER

absorpsiyon (A)

+

dalm (D)

+metabolizma (M)

+

itrah (E)


44/82

FARMAKOKNETK ETK PROFLNNBELRLENMES

BARSAKTAN EMLM / BYOYARARLANIMZOLE BARSAK EPTEL HCRELER

METABOLZMA DENEYLER

ENZM TRLERNN SAPTANMASI

N VVO HAYVAN

N VTRO NSAN KARACER HCRE KLTRLER


45/82

ELMNASYON YARI MR (t )

lacn plazma konsantrasyonunun eitliyollardan eliminasyon sonucu yaryainmesi iin geen sredir.

Yarlanma mr plazmadaki balangkonsantrasyonundan bamszdr.


46/82

3.FARMAKODNAMK

ZELLKLER Etki mekanizmas

Sistem ve Organlara etkiler


47/82

TERAPTK NDEKS(TI)

lacn tedavi edici ve toksik dozlararasndaki mesafedir.

lacn bu mesafedeki dozu EfektifDozdur.


48/82


49/82

4.TOKSSTE

Yaln toksik etkiler Biyokimyasal Fonksiyonel

Yapsal zel toksik etkiler

Mutajen

Teratojen Karsinojen


50/82


51/82

TOKSK DOZ (TD)lm meydana getirmeksizin herhangibir toksik etki oluturur

LETAL DOZ (LD)Bir defada lm meydana getirir


52/82

a. TEK DOZ (AKUT) TOKSSTE

AKUT DOZ = LD50

MAKSMUM TOLERE EDLEBLR DOZ

2 TRDE

3 UYGULAMA YOLUNDAN

48 SAAT14 GN ZLENRLER

TOKSSTE TESTLER

TEK DOZ


53/82

b. SUBAKUT TOKSSTE3 DOZ : TEDAV DOZU

ORTA DOZ

TOKSK DOZ2 TRDE

6 AYA KADAR UYGULAMA

HAYVANLARIN : VCUT AIRLIKLARIBYOKMYASAL ARATIRMALARHEMATOLOJK ARATIRMALARFZYOLOJK BELRTLERHSTOPATOLOJK NCELEMEOTOPS


54/82

c. KRONK TOKSSTE DENEYLER

3 TRDE

3 DOZ

~ LACIN NSANDA KULLANILMA SRES

ORT : 1 2 YIL


55/82

d. ZEL TOKSSTE

1. TERATOJEN

2. KANSEROJEN

3. MUTAJEN


56/82

5. FERTLTE (REME)

HAYVANIN FTLEME DAVRANII

DOURMA

DK YAPMA


57/82

6. FARMASTK ALIMALAR

Formlasyon

Fizikokimyasal zellikler

Stabilite

Analiz Metotlar

Farmastik ekil

Uygulama yolu


58/82

b. KLNK DENEMELER

Klinik ncesi aamay geen bir ila aday

(aratrma aamasndaki yeni ila: investigationalnew drug:IND) ruhsat (kullanm izni) insanlardada denenmesi gerekir. nk:

a. Hayvanlarda toksik olmayan insanlarda olabilir

b. Baz hastalklar hayvanlarda oluturmakimkanszdr


59/82

Ayrca;

a. ngrlen etkinliini kantlamak

b. Var olan ilalara gre etkinliini veyarar/zarar orann kyaslamak

Bir stnl olup olmadn saptamak


60/82

KLNK DENEMELER

Hasta veya salkl gnllinsandeneklerde; aratrlan tbbi rnnetkilerini kefetmek veya salamlamak

ve/veya farmakokinetiini anlamakamacyla yaplan almalardr.


61/82

NSANLARDA DENEY YAPMAK

1964 HELSNK DEKLARASYONUNA GREBELRLENM ETK KURALLAR

LA ARATIRMALARI HAKKINDA YNETMELK

(29 Ocak 1993 ve 21480 sayl Resmi Gazetede yaymlanm)

YEREL ETK KURULLAR

MERKEZ ETK KURULLAR (SALIK BAKANLII)

HASTALARIN/SALAM GNLLLERNBLGLENDRLM ONAM (RIZA) LARI ALINMALIDIR

KLNK DENEME N PROJE HAZIRLANMASI VE YETKL

MAKAMLARIN ONAYINA SUNULMASI GEREKR


62/82

KLNK DENEMELER

Faz I : lacn toksik olmad gsterilir Faz II : lacn etkili olduu gsterilir.

Faz III a

III b : lacn etkisi kesinletirilir.

Faz IV a

IV b veya Faz V : Pazarlama sonras


63/82

1. BRNC DNEM (FAZ I)DENEMELER

2080 SALAM GNLDEBazlar hastalarda

rnein; Antiromatizmal ilalar

Kanser ilalarnsann ilaca dayanc saptanr (gvenli dozaral)FARMAKOKNETK ZELLKLERFARMAKOlOJK ETKLER

Farmastik ekillere gre biyoyararlanm

AKUT TOKSSTESla-la-Besin etkileimleri

GVENLRL


64/82

FARMAKOKNETK

lalarn uygulandklar yerden;

emilimi

vcuda dalm

metabolizmas

vcudu terkedii dir.

BYOYARARLANIM


65/82

BYOYARARLANIM

lacn belli bir farmastik ilaeklinden emilmesi ile sistemik kandolamna geerek etki yerineulaanmiktardr.

ilatan vcudun ne kadar

yararlandnn somut bir lsdr.


66/82

ALIK

Son yemekten 2 saat sonra

Gelecek yemekten 1 saat nce


67/82

2. KNC DNEM (FAZ II)DENEMELER

200 KADAR HASTADA

TEDAV EDC /KORUYUCU ETKNL

GVENLRLORTALAMA ETKN DOZU/DOZ ARALII

. FARMAKOKNETK

. YAN TESRLER. ARATIRMA LACI PLASEBO VEYA STANDART BRLALA KARILATIRILIR.


68/82

FAZ II

ZNELL VE YANLILII (BAS)ORTADAN KALDIRMAK N -UYGUN FTLER OLUTURULUR

- RASTGELE SEM (RANDOMZE) -FT KR UYGULAMA -PARALEL VEYA APRAZ UYGULAMA


69/82

HASTA

GRUBU

UYGULANAN LA

1.HAFTA 3.HAFTA 5.HAFTA

I

II

III

ASPRN

PLASEBO

YEN LA

PLASEBO

YEN LA

ASPRN

YEN LA

ASPRN

PLASEBO

APRAZ UYGULAMA


70/82

KRLEME

Ak etiketli deneme

Tek kr

ift kr

l kr

FAZ III


71/82

FAZ III

ok sayda hastada aratrma ilac plasebo ve

standart tedavi ile karlatrlr. Etki ve yan tesirler kyaslanr

III a : Ruhsat bavurusuna kadar olan dnem

III b : Ruhsat bavurusu ile ruhsat alma arasdnem


72/82

PLASEBO: Herhangi bir aktifmadde iermeyen farmastik ilaekilleridir.

PLASEBO ETKS: ifa beklentisi ilealnan baz ilalarn, farmakolojik

etkiden bamsz olarak bazsemptomlar dzeltmeleri


73/82

Plasebo etkisi

Belirli baz semptomlar iin szkonusudur.

r. ar , uykusuzluk, itahszlk,

depresyon

Baz durumlarda asla dnlmemeli

iltihap, organik bozukluklar


74/82

Plasebo etkisi

Kiilik yapsna gre deiir(telkine yatkn kiilik yaps)

Hekimin inandrcl plasebo etkisiniartrr.


75/82

FAZ IV

Ruhsat sonras izleme Ruhsatl ilalarda

- Yksek doz

- Farkl indikasyon - Farkl verili yolu

- Farkl farmastik form

- Farkl hasta poplasyonu - la etkileimleri, kombinasyonlar


76/82


77/82

BLGLENDRLM GNLL


78/82

BLGLENDRLM GNLLOLURU

Gnll haklar, emniyetleri, fiziksel vemental btnlkleri korunmaldr.

Aratrmaya balamadan nce;Gnlllere, aklama metni szl ve yazlolarak verilerek Olur alnr.

FARMASTK (Kimyasal)


79/82

FARMASTK (Kimyasal)EDEERLK

Ayn aktif maddeyi, belirli birfarmastik ekil iinde, aynmiktarda ieren, ayn yoldanverilmesi ngrlen iki mstahzarfarmastikedeerdir


80/82

BYOLOJK EDEERLK Ayn ilac, ayn miktarda ieren farmastik

ekiller iindeki aktif maddenin ayn hz ve aynderecede absorbe edilmesidir.

TERAPTK EDEERLK Farkl farmastik formlar iinde verilen ilacn,

iddet ve zaman ynnden birbirinin aynfarmakolojik etki yapmas ve hastalk belirtileriniayn derecede, ayn srede kontrol altnaalmasdr.

UYUN


81/82

UYUN

Hekimin reetedeki ilalar ile ilgilitavsiyelerine hastann uyma istei veyaderecesidir.

Uyun yokluu:

Hastann verilen

ilac kullanmamas


82/82

Dinlediiniz iin teekkr ederim.

Documents

1-Genel Farmakoloji Tıp