1. PROJENİN ÖZELLİKLERİhidrokontrol.cc/tr/hes-cedreport.pdf · 1 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ A. PROJENİN İŞAKIM ŞEMASI, KAPASİTESİ, KAPLADIĞI ALAN, TEKNOLOJİSİ, ÇALIŞACAK

1

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ

A. PROJENİN İŞAKIM ŞEMASI, KAPASİTESİ, KAPLADIĞI ALAN, TEKNOLOJİSİ,

ÇALIŞACAK PERSONEL SAYISI,

Yukarı Manahoz Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı, Türkiye’nin

kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesinde ve Trabzon İli, Köprübaşıİlçesi,

BüyükdoğanlıKasabasısınırlarıiçinde, Manahoz Deresi üzerinde yer almaktadır.

Proje yeri, 1/25.000 ölçekli haritaların TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4 numaralı

paftalarında bulunmaktadır. (EK-1)

Faaliyet sahasının Koordinatları:

Santral

X= 4511911.11 Y= 594840.25

Yükleme

X= 4511995.50 Y= 594023.37

Regülatör

X = 4507464.86 Y= 594363.67

Proje ile Manahoz Deresi’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarasında kalan düşüşünün

değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Regülatör ve Santral yerlerine mevcut stabil yollar ile ulaşmak mümkündür. Yukarı

Manahoz Regülatörü; İftergaz Yaylası’nın doğusunda, Kuku Mezraasının güneyinde

ve Büyükdoğanlı’nın kuşuçumu 2,5 km güneyinde, AğaçbaşıDere ile Kemik Dere’nin

Manahoz Dere’ye birleştiği yerin hemen mansabında, 1160 m. nehir kotunda yer

almakta olup, Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarasındaki düşüşünün

değerlendirilmesi amacıyla planlanmıştır. Talvegden 5,15 m. yükseklikte ve dolu

gövdeli beton olarak planlanan regülatörün sol sahilinden alınacak olan su, 5000 m.

uzunluğunda 1,75 m.x2,40m. kesitli kapalı kanal ile 600m. nehir kotunda

Büyükdoğanlı’nın 600 m. kuzeyinde, Arip Dere’nin Manahoz Dere’ye birleştiği yerin

mansabında yer alan YukarıManahoz Hidroelektrik Santralına iletilecektir.

Santral 22,86 MW kurulu gücünde olup, 2 adet yatay eksenli pelton türbin ile

donatılmıştır.

Regülatör yerinde yıllık ortalama akım 2,01 m3/sn dır. Optimizasyon çalışmaları

sonucunda belirlenen santrale verilecek maksimum debi 5 m3/sn’dir. Santralde 21,68

GWh’i güvenilir, 57,08 GWh’i sekonder olmak üzere yılda toplam 78,76 GWh enerji

üretilecektir.

2

Proje Tanıtım Dosyasıhazırlanmasısırasında proje sahasıve çevresinde;

sahanın floristik ve faunistik özellikleri, jeolojik, hidrojeolojik ve hidrolojik özellikleri,

bölgenin mevcut kirliliğinin ve çevresel özelliklerinin belirlenmesi amacıyla arazi

çalışmalarıyapılmıştır. Raporun hazırlanmasında “YukarıManahoz Regülatörü ve

Hidroelektrik SantralıFizibilite” çalışmasından faydalanılmıştır.

Yine projeyi gerçekleştirecek firma tarafından proje alanıiçin hazırlatılmışolan

Jeoloji, Hidrojeoloji ve Tektonizma çalışmalarınıiçerir raporlar incelenmişve gerekli

görülen çalışmalar rapora ilave edilmiştir.

HES için gerekli malzeme Beşköy Belediyesi tarafından belirlenmiş olan

kum-çakıl ocağından elde edilecektir. HES inşaatında yaklaşık 25-30 kişi çalışacaktır.

HES faaliyete geçtikten sonra 4-5 kişi çalışacaktır. İnşaat için şantiye kurulacaktır.

Hızlınüfus artışıve buna bağlıolarak hızlıgelişme ve endüstrileşme sonucunda

ülkemizde enerji açığıoldukça önemli bir şekilde kendini hissettirmeye başlamıştır.

Gereksinim duyulan enerji açığıçeşitli yollardan temin edilmektedir. 1999 yılıitibariyle

Türkiye'de üretilen enerjinin sadece % 59.2'si öz kaynaklarımızdan sağlanmaktadır.

Dışa bağımlıenerji üretiminin büyük bir bölümü petrolden (% 8.9) ve doğalgazdan

(%31.9) sağlanmaktadır ve Türkiye gelişen ihracatına rağmen, ihracat gelirlerinin

büyük bir bölümünü petrol alımına ayırmak zorundadır.

Dış ekonomik dengeyi olumsuz etkileyen dışa bağımlıenerji üretimi ayrıca

güvenilir de değildir. Bu nedenle enerji üretiminde öz kaynaklarımızın arasında

hidrolik potansiyel, yenilenebilir kaynak olması, işletme ve bakım masraflarının az

olması, çevre kirliliği yaratmamasıen önemlisi ulusal niteliği ile güvenilir enerji arzını

sağlayan kaynak oluşu gibi özellikleri dolayısıyla ilk sırayıalır.

Ülkemizde gerek hidrolik, gerekse termik enerji kaynaklarının kullanımı,

potansiyele göre oldukça düşüktür.

1999 yılıitibariyle mevcut 26 116.8 MW kurulu gücün %59.4'ünü termik santraller,

%40.6'sınıise hidroelektrik santraller oluşturmaktadır. Bu kurulu güçle 1999 yılında,

2 330.3 GWh dış alım dahil 118 770.20 GWh enerji üretilmiş olup, bunun

285.30 GWH'ıihraç edilmiştir. Ülkemizde üretilen enerjinin 1999 yılırakamlarıyla

%62.6'sıTEAŞ "Türkiye Elektrik Üretim İletim AŞ " tarafından üretilmiştir. En çok

tüketim ise % 50.4 ile (59 716.4 GWh) sanayi sektöründe olmakta ve onu % 42.6 ile

(50 474.5 GWh) konut ve hizmet sektörü takip etmektedir. Geriye kalan %7

(8 294 GWh) tarım ve ulaştırma sektöründe kullanılmıştır.

3

1999 yılırakamlarına göre, hidroelektrik santrallerin üretimdeki payı%29, fosil

yakıtlıtermik santraller toplamı%70.2'dir. Termik santrallerin % 50'sinde yakıt olarak

linyit kullanılmaktadır. Fosil yakıt kaynağıolarak 1980'lerde ağırlık verilmişolup,

üretim kapasitesi 1994 yılıitibariyle yılda 80 ton'a ulaşmıştır.

Hidrolik potansiyelin en kısa sürede değerlendirilmesi konusunda dev olanakları

ölçüsünde çaba sarf etmiştir. 1999 yılısonunda hidroelektrik gerçekleştirilmesi

sonucu hidroelektrik üretim gücü 10 603 MW’a ve 34,7 milyar kWh’a ulaşmışve

bununla beraber, yaklaşık 122 milyar kWh hesaplanan ekonomik hidrolik potansiyelin

sadece %28.44'ü değerlendirilebilmiştir. Hidroelektrik üretim gücü 2002 yılında

12 177 MW'a ve üretimde 44.34 milyar yükselmişve değerlendirilen ekonomik

hidrolik potansiyelin oranı%3 aşamamıştır. Enerji kaynaklarının üretim ve kurulu

güçteki dağılımlarışekil 1’de verilmektedir. Öz enerji kaynaklarımızın en iyi biçimde

değerlendirilmesin özellikle yenilenebilir hidrolik potansiyelin en kısa sürede enerjiye

dönüştürülme gereği açıktır.

Türkiye'nin yıllık enerji ihtiyacındaki artış%8'in altına düşmemekte ve bu ihtiyacın

karşılanmasında hidroelektrik potansiyelin değerlendirilmesi daha önce bahsettiğimiz

sebeplerden dolayıönem taşımaktadır. 3096 SayılıYasa ile sağlanan sermayenin

enerji üretim tesislerini yapıp işletebilme imkânı, enerji üretin kullanılacak öz

kaynakların daha hızlıbir biçimde devreye girmesini sağlayacaktır.

Bu nedenlerle teknik ve ekonomik yönden yapılabilir bulunan YukarıManahoz

Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali Projesi gerçekleştirildiği takdirde üretilen yıllık

ortalama toplam enerjisi 78,76 GWh olacaktır.

Avrupa ülkelerinde ortalama yıllık kişi başına elektrik enerjisi tüketimi yaklaşık

7.000-8.000 kWsaat civarındadır. Batının önde gelen gelişmişülkelerinde bu değerin

yılda 12.000 ile 14.000 kWsaat civarında olduğu görülmektedir. Türkiye'de ise kişi

başına düşen elektrik tüketimi halen 1.000 kWsaat'in biraz üzerinde olup, gelecek

yüzyılın ilk on yılında 3.000 kWsaat civarına ulaşmasıhedeflenmektedir. Bu

bağlamda, Türkiye'deki kişi başına elektrik tüketiminin 21. yüzyılın ortalarında

ulaşacağıdeğerin dahi önde gelen batılıülkelerin şu anki tüketim değerlerinin çok

altında kalacağıaçıktır.

Yukarıda belirtilen koşullar altında Türkiye, enerji ihtiyacınıkarşılamak için üretim

kapasitesini artırmak zorundadır. Tüm gelişmişve gelişmekte olan ülkelerde enerji

temininde bağlıkalınan prensip; enerji tüketimini karşılamak üzere değişik enerji

kaynaklarının ekonomi ve arz güvenilirliği açılarından uygun bir kombinasyonunun

4

kullanılmasıdır. Enerji üretimi ile tüketimi arasında bir denge sağlayabilmek üzere

yapılan planlarda, hidroelektrik enerjisinin önemli bir rol oynadığıbilinmektedir. Örneğin,

1997-1998 yıllarıbirinci dönemlerinde (Ocak, Şubat, Mart), enerji kaynaklarına göre

brüt elektrik enerjisi üretiminin yaklaşık %43'ü su kaynaklarından karşılanmıştır. Bu

oran, Türkiye'nin yıllık elektrik enerjisi üretiminin önemli bir kısmının hidroelektrik

santrallerle sağlandığının da göstergesidir.

Enerji Kaynaklarının Üretimdeki Payları

Doğal Gaz% 31,2

Kömür%2,7

Diğer%1,6

Hidrolik%29,8

Ful-Oil% 5,6

Linyit%29,1

Şekil 1. Enerji Kaynaklarının Üretimdeki Payları

Bu açıklamalar ışığında yılda toplam 78,76 GWh elektrik enerjisi üretmesi

planlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinin, özellikle üretimin kısıtlı

olduğu Doğu Karadeniz Bölgesi’nin ve Ülke genelinin artan elektrik enerjisi ihtiyacının

karşılanmasında da büyük önem taşıyacağıaçıktır.

YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi sadece enerji amaçlıolup başka bir

amaçla kullanılmamaktadır.

Yukarı Manahoz Regülatörü, Trabzon-Sürmene istikametinde Sürmene’ye

varmadan sağa Köprübaşı, Büyükdoğanlıyoluna sapılır. Büyükdoğanlı’yıyaklaşık

4-5 km geçtikten sonra Kuku Mezrasıcivarındadır. Santral yeri, Sürmene’ye

varmadan Köprübaşıyoluna sapılır. Bu yolun başlangıcından Santrale olan mesafe

21+100 km’dir. Regülatör ünitesi ise 26+450 km yukarıdadır. Santral yeri kotu

600 m., Regülatör yeri 1160 m.’dir.

5

Enerji Kaynaklarının Kurulu Güçteki Payları

Doğal Gaz%26,70

Fuel-Oil%6,00

Linyit%20,60

Kömür%1,60

Diğer%4,50

Hidrolik%40,60

Şekil 2 . Enerji Kaynaklarının Kurulu Güçteki Payları

Tablo 1 Türkiye’nin Enerji İhtiyacıTahminleri

Yıl Güç (MW) Güç Artışı(%) Enerji (GW saat) Enerji Artışı(%)

1996 15.235 - 94.605 -

1997 16.505 8,3 102.500 8,3

1998 17.880 8,3 111.050 8,3

1999 19.375 8,4 120.310 8,3

2000 20.990 8,3 130.350 8,3

2001 22.610 7,7 140.850 8,1

2002 24.360 7,7 151.720 7,7

2003 26.240 7,7 163.430 7,7

2004 28.260 7,7 176.040 7,7

2005 30.445 7,7 189.630 7,7

2006 32.710 7,4 203.675 7,4

2007 35.145 7,4 218.835 7,4

2008 37.760 7,4 235.130 7,4

2009 40.570 7,4 252.635 7,4

2010 43.590 7.4 271.450 7.4

6

Şekil 3. YukarıManahoz Regülatörü ve Hes’in Türkiyedeki Yeri ve Şematik Boy

Kesiti

7

Regülatör ve santral yerlerinin arasından önemli bir kol karışmamaktadır. Bu

nedenlerden dolayısantral yerinin taşkın değerlerinin hesaplanmasında ara alan

çalışmasına ve taşkın yatak öteleme işlemlerine gerek duyulmamıştır. Regülatör yeri

için seçilmişolan taşkın hesap yöntemi santral yeri için de aynen uygulanmıştır: Bu

veriler ayrıca Ek’deki Halihazır haritada ve Yer Bulduru haritasında gösterilmiştir.

Teknik Özellikler;

YukarıManahoz Regülatörü ve Hes’in Özet Karakteristikleri

İli : Trabzon

Akarsu Adı : Manahoz Deresi

Regülatör Tipi : Dolu Gövdeli Beton

Ortalama Debi : 2,01 m3/sn

Talveg Kotu : 1155,30 m.

Kret Kotu : 1159,70 m.

Santral Türbin Eksen Kotu : 605,00 m.

Brüt Düşü : 550,00 m.

Net Düşü : 527,69 m. (İki Ünite)

Net Düşü : 544,42 m. (Tek Ünite)

İletim Yapısı(Kanal) Uzunluğu : 5000,00 m.

Santral Kurulu Gücü : 22,86 MW

Firm Enerji : 21,68 GWh

Sekonder Enerji : 57,08 GWh

Yıllık Toplam Enerji : 78,76 GWh

Yatırım Bedeli : 18.503 Milyar TL

Yıllık Net Gelir (B-C) : 3.036 Milyar TL

Rantabilite (B/C) : 2,75

Regülatör Talveg Kotu : 1155,30 m

Koordinat : 400 42’ 48” K – 400 07’ 01” D

YağışAlanı : 89.7 km2

Paftası : 1/25.000 Ölçekli Tapoğrafik Haritaların

TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4

8

YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi “Nehir Tipi Santral” olarak

planlanmıştır.

Proje kapsamında yer alan ana tesisler; regülatör, çökeltim havuzu, kanal, kanal

taşma savağı, yükleme havuzu, vana odası, cebri boru ve santral binasıdır.

1155,30 m. talveg kotunda tasarlanan YukarıManahoz Regülatörü ile çevrilen

sular, 1.75 m.x2.40 m. ebatlarında, 5000 m. uzunluğunda kapalıkanal yardımıile

yükleme havuzuna ve buradan da 1.10 m. çapında cebri boru ile santrale

iletilmektedir. YukarıManahoz santralının optimizasyon çalışmalarısonucu kurulu

güç 22,86 MW olarak belirlenmiştir. Bu güçte proje debisi 5 m3/sn olmaktadır.

Metrajlar:

Kanal = 5000 m boyunda, 1.75x2.4m ebadında

Cebri Boru Uzunluk = 1.000 metre, 1.1 metre çapında

Yükleme havuzu= 25mx14m ebadında

Regülatör

(Su alma yapısı, çökeltim havuzu, çakıl geçidi, dolu savak) = 45x40m

Santral = 25x20 m

Tesisin kurulu gücü ve cebri boru çapının belirlenmesi amacıyla yapılan

optimizasyon çalışmalarıve tesisler ile ilgili ayrıntılıbilgiler izleyen bölümlerde

verilmiştir. Regülatör ve diğer ünitelerin gösterimi Genel Vaziyet Planında

gösterilmiştir. (EK-2)

A.1. Kurulu Güç Optimizasyonu

Yukarı Manahoz Regülatörü’nün akış yukarısında depolamalı bir tesis

bulunmadığından santralde günlük debiler kullanılarak enerji üretimi planlanmıştır.

Kurulu güç optimizasyonunda kanal, cebri boru ve elektro-mekanik teçhizata ait

yıllık giderler dikkate alınmıştır.

Optimizasyon amaçlıişletme çalışmasında 1 m3/sn ile 10 m3/sn arasında kalan

debi değerleri kullanılmışolup, 0,2 m3/sn aralıkla çalışılmıştır. Yapılan bu çalışmada

4,23 MW ile 40,88 MW arasında değişik kurulu güçler tespit edilmişve bu kurulu

güçlere karşılık gelen yıllık giderler ve gelirler bulunmuştur. Cebri boru çap

optimizasyonu için de 0,65 m. ile 2,0 m. çap Aralığında, 0,05 m. aralıkla değişik

çaplar kullanılmıştır.

9

Giderlerin hesaplanmasında DSİ2004 YılıBirim Fiyatlarından yararlanılmışve bu

fiyatlardan %30 oranında iskonta yapılmıştır. Ekonomik ömür 50 yıl, yıllık faiz % 9,5

alınmıştır. Gelirlerin hesaplanmasında DSİfaydalarıdikkate alınmışolup bu faydalar

güvenilir enerji için 6 cent/kWh, sekonder enerji için 3,3 cent/kWh‘tir. Optimizasyon

çalışmasının sonucunda maksimum net faydayıveren kurulu güç seçilmiştir.

Optimizasyon çalışmalarısonucunda tesisin maksimum debisi 5 m3/sn, cebri boru

çapı1,10 m. kurulu gücü 22,86 MW ve yıllık ortalama toplam enerjisi 78,76 GWh

olarak bulunmuştur.

A.2. Enerji Su Alma Yapıları

Regülatör

YukarıManahoz Regülatör yerinin seçiminde, hidrolojik koşullar, jeolojik ve

topoğrafik açıdan uygunluğu dikkate alınmıştır. Regülatör 1155,30 m. talveg kotunda,

dolu gövdeli beton olarak planlanmış, hidrolik ve hidrolojik şartlar göz önüne alınarak

regülatör dolusavak kret kotu 1159,70 m., regülatör dolusavak yan perde duvarıkret

kotu ise 1161,70 m. olarak belirlenmiştir.

Su alma yapısıve çökeltim havuzu sol sahilde yer alacaktır. Çökeltim havuzu

sonunda çökeltim havuzu teknesi yer almakta olup tekne doğrudan kanala

bağlanacaktır. Su alma yapısının hemen yanında iki gözlü olarak planlanan çakıl

geçidi yer alacak ve gerektiğinde çakıl geçidi kapaklarıaçılarak, regülatör menbaında

toplanmışolan rusubat mansaba aktarılacaktır. Serbest akışlıdolusavak yapısıçakıl

geçidinin hemen sağında yer alacak ve 25 m. genişliğinde olacaktır.

Derivasyon Yapısı

Regülatör inşaatısırasında çalışma alanınıkuruda tutacak bir derivasyon işlemi

gerekmektedir. İki sahil arasıyeterli genişlikte olduğundan ayrıca bir derivasyon

yapısına ihtiyaç yoktur. Derivasyon işlemi sırasında 25 yıllık taşkın debisi dikkate

alınmıştır.

Derivasyon işleminin birinci aşamasında, sol sahilde bulunan su alma yapısı,

çökeltim havuzu, çakıl geçidi ve serbest akışlıdolusavak yapısının bir kısmının

inşaatınıkuruda tutacak batardo yapılacaktır. Bu aşamada derivasyon sağsahilden

yapılacaktır. Derivasyon işleminin ikinci aşamasında ise, birinci aşamadaki inşaat

10

işleri tamamlandıktan sonra nehir, çakıl geçidine yönlendirilecek ve buradan

derivasyon işlemi gerçekleştirilecektir.

Su Alma Yapısı

Su alma yapısı, regülatör yapısıiçinde sol sahilde yer almakta ve her biri 3,5 m.

genişliğinde iki gözlü olarak planlanmıştır. Su alma yapısı5 m3/sn’lik maksimum

debiye göre boyutlandırılmışve eşik kotu nehir talveg kotunun 1,75 m. üzerindedir.

Su alma yapısında yer alan kapak kaldırma tertibatıplatformu 100 yıllık taşkın

debisinden (92,30 m3/sn) etkilenmeyecek şekilde projelendirilmiştir. Su alma yapısı

önünde yüzen maddelerin çökeltim havuzuna girmesini engellemek amacıyla bir

dalgıç perde planlanmıştır.

Çakıl Geçidi

Çakıl geçidi, su alma yapısının hemen yanında 25 yıllık feyezan debisi olan

65,90 m3/sn debi dikkate alınarak boyutlandırılmıştır. İki gözlü olarak planlanan çakıl

geçidinin, her birinde 2,5 m. x 2,5 m. boyutlarında sürgülü kapak bulunacaktır.

Serbest AkışlıDolusavak

Serbest akışlıdolusavak regülatörün sağsahilinde yer almaktadır. Dolusavak

boyutlandırmasında 100 yıllık feyezan debisi olan 92,30 m3/sn’lik debi dikkate

alınmıştır. Dolusavak yapısının temel kotu 1152,80 m. kret kotu 1159,70 m. ve yan

perde duvarıüst kotu 1161,70 m.’ dir.

Çökeltim Havuzu

Regülatör yapısının sol sahilinde her biri 3,5 m. genişliğinde ve 35 m.

uzunluğunda, ortalama 5,80 m. yüksekliğinde iki gözlü bir çökeltim havuzu

planlanmıştır.

Çökeltim havuzunda 0,3 mm. çapındaki danelerin çökelmesi sağlanacaktır.

Çökeltim havuzu girişinde her gözde bir kapak olacaktır. Havuz tabanıtrapez kesitli

olarak planlanmış, taban eğimi % 2, trapez yüksekliği 1,5 m.’dir. Çökeltim havuzu

sonunda planlanan silt temizleme kapakları1,20 m. x 1,20 m. ebatlarında olacaktır.

11

Çökeltim havuzunun sağyan duvarıserbest akışlıdolusavak olarak düşünülmüştür.

Çökeltim havuzunun sonunda yer alan havuz sonu teknesine boşalacak olan sular,

doğrudan iletim kanalına bağlanacaktır.

Kanal

YukarıManahoz HES sistemi içindeki önemli yapılardan biri kanal yapısıdır. Kanal

5000 m. uzunluğunda, 1,75 m. genişliğinde, 2,40 m. yüksekliğinde, 30 cm.

et kalınlığında ve kapalıkanal olacaktır. 3,00 metre genişliğinde açılacak olan kanal

ulaşım yolu, eksenden 3,50 m. derinliğinde, 2,35 m. eninde kazılarak kapalıkanal

yapılacak ve üzeri 0,5 m. stabilize dolgu ile doldurulacaktır. Kanal yapısının her 100

metresinde, 1,00 metre çapında muayene bacalarıkonulacaktır. Kanal giriştaban

kotu 1157,60 m. kanal çıkış taban kotu 1153,20 m. olup, kanal taban eğimi

0,00088’dir. Kanal güzergâhıboyunca gerekli olan sanat yapıları, kesin proje

aşamasında projelendirilecektir.

Taşma Savağı

Santralın devre dışıkaldığıdurumlarda veya kanala girmesi muhtemel fazla

suların savaklanabilmesi amacıyla regülatör ile yükleme havuzu arasında yükleme

havuzunun 500 m. membaında 3 m. genişliğinde ve 20 m. uzunluğunda bir taşma

savağıplanlanmıştır.

Yükleme Havuzu

Yükleme havuzu kanal yapısının sonunda 7.00 m. eninde, 25,00 m. boyunda ve

6 metre yüksekliğinde olacaktır. Havuz taban eğimi % 2, maksimum su seviyesi

1155 m.’ dir.

Yükleme havuzu santralın herhangi bir sebeple devre dışıkaldığıdurumlarda,

gelen fazla suların 500 metre gerideki taşma savağından atılabilmesi için, maksimum

su kotundan 1,20 m. yüksek olacak şekilde planlanmıştır.

12

Vana Odası

Yükleme havuzu sonunda ve cebri boru başında, 6,40 m. x 6,40 m. ebatlarında

bir vana odasıplanlanmıştır. Vana odasıiçerisinde bir adet kelebek vana ve vana

montaj–demontaj tertibatıdüşünülmüştür.

Cebri Boru

YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinin en önemli bölümlerinden biri de

cebri borudur. Cebri boru güzergahıbelirlenirken, jeolojik açıdan en uygun olan

alternatif dikkate alınmıştır.

Cebri boru toplam boyu, yükleme havuzu çıkışından itibaren 1000 m.’dir. Cebri

borudaki yük kayıplarıile cebri boru maliyet optimizasyonu yapılmışve en uygun çap

olarak 1,10 m. seçilmiştir.

Cebri boru güzergahıboyunca arazi tesviye edilecek ve düzenlenen bölüme

15 cm. kalınlığında beton platform yapılacaktır. Cebri borunun bir yanında da

korkuluklu ulaşım merdiveni teşkil edilecektir. Cebri boru güzergâhıboyunca yeterli

sayıda durdurucu blok teşkil edilecek ve her 10 metrede bir kayar mesnet

konulacaktır.

Santral Binası

YukarıManahoz Regülatörü ve HES santral binasıManahoz Dere’nin 600 m.

talveg kotunda, 18,00 m. x 22,55 m. ebatlarında, temelden 22,50 m. yüksekliğinde

olacak şekilde planlanmıştır. Santral binasıtemel kotu 596,50 m.’dir.

604,00 m. kotunda iki adet yatay eksenli pelton tipi türbin, jeneratör grubu,

605,00 m. kotunda 34,5 kV’lık kapalışalt bölümü, akü odası, dizel jeneratör odasıve

atölye, 608,00 m. kotunda santral girişi ve montaj sahası, 609,00 m. kotunda ise

kumanda odası, ofis, lavabo, duşve tuvaletler planlanmıştır.

Santralde üretilen enerji, santral binasıdışında planlanan 12,83 MVA’lik iki adet

transformatörden sonra 25,40 MVA’lık transformatör ile 154 kV ’a yükseltilecek ve

30 km. uzunluğundaki iletim hattıile Arsin Trafo Merkezi’ne iletilecektir.

13

Türbin Tipi, Ünite Gücü ve Adedi

Türbin Tipi :Pelton – yatay eksenli

Proje Debisi :5,00 m3/sn

Ünite Adedi :2 Adet

Ünite Debisi :2,50 m3/sn

Türbin Gücü :11,90MW

Türbin Eksen Kotu :605 m.

Proje Brüt Düşüşü :550 m.

Net Düşü :527,69 m. (İki Ünite)


Püskürtücü Adedi :2 Adet

Özgül Hızı :18,65m-kW

Senkron Hız :750 rpm

Verim :0,925

Toplam Türbin Gücü : 23,80 MW

Jeneratör Tipi ve Kapasitesi

Tipi :3 ~ senkron

Ünite Gücü :12830kVA


Güç Faktörü :0,9

Anma Gerilimi :10,60kV

Frekansı :50 Hz

Senkron Hız :750 rpm

Verimi :0,971

Transformatör Adedi ve Tipi

Tipi :Yağlı, 3 fazlı, harici

Ünite Gücü :12,83MVA


Anma Gerilimi :10,6/34,5 kV

Verimi :0,99

14

Transformatör Adedi ve Tipi

Tipi :Yağlı, 3 fazlı, harici

Ünite Gücü :25,40MVA

Ünite Adedi :1Adet

Anma Gerilimi :34,5/154 kV

Verimi :0,99

İç İhtiyaç Transformatörü

Tipi :Silikon Yağlı, dahili

Ünite Gücü :400 kVA

Ünite Adedi :1Adet

Anma Gerilimi :34,5/0,4 kV

Şalt Sahası

Tipi :KapalıTip

Kotu :605 m.

A.3. Enerji İletim Hattı

YukarıManahoz HES’in iletim hattıkonusu ile ilgili olarak Trabzon TEDAŞ

Müessese müdürlüğü ile görüşülmüştür. Alınan bilgiye göre bölgedeki 34 kV’lık

hatların 3/0’lık olmasınedeniyle 22,86 MW’lık YukarıManahoz HES’in yükünü

taşıyamacağıanlaşılmıştır. Ayrıca çok sayıda köy hattıbağlıolan TEDAŞhatlarında

arıza ve kesintilerin olacağıdüşünülmüştür. Dolayısıyla sistem güvenliği ve kesintisiz

enerji üretim imkânlarıaçısından 154 kV – 795 MCM ‘lık ve 30 km’lik iletim hattıile

YukarıManahoz HES’in Arsin Trafo Merkezine bağlanmasıplanlanmıştır. Ayrıca,

TEDAŞ Sistem İşletme birimiyle yapılan görüşmelerde YukarıManahoz HES’in

154 kV’lık Arsin – İyidere iletim hattına da bağlanabileceği anlaşılmıştır. Ancak bu

konu kesin proje aşamasında TEDAŞ’la yapılacak görüşmeler sonucunda karara

bağlanacaktır. EK-8’de gösterilmiştir.

A.4. Ulaşım Yolu

Proje alanına mevcut köy yollarıile ulaşım mümkündür. Ancak Santral binası

inşaat alanına ulaşımısağlamak amacıyla yol yapılacaktır.

15

30,0033,0036,0039,0042,0045,0048,0051,0054,0057,0060,0063,0066,0069,0072,0075,0078,0081,0084,0087,0090,0093,0096,0099,00

1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001

Yıllar

En

erji

(GW

h)

Şekil 4. YukarıManahoz ve HES Yıllık Ortalama Enerji Üretim Grafiği

(YukarıManahoz Regülatörü ve HES Fizibilite çalışmasından alınmıştır)

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

9,00

10,00

11,00

12,00

13,00

14,00

15,00

EKİ KAS ARA OCA ŞUB MAR NİS MAY HAZ TEM AĞU EYL

Aylar

En

erji

(GW

h)

Şekil 5. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Aylık Ortalama Enerji Üretim Grafiği

16

22,8

6

25.00025.75026.50027.25028.00028.75029.50030.25031.00031.75032.50033.25034.00034.75035.50036.25037.00037.75038.50039.25040.000

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

9,0

10,0

11,0

12,0

13,0

14,0

15,0

16,0

17,0

18,0

19,0

20,0

21,0

22,0

23,0

24,0

25,0

26,0

27,0

28,0

29,0

30,0

31,0

32,0

33,0

34,0

35,0

36,0

37,0

38,0

39,0

40,0

Kurulu Güç (MW)

Net

Fay

da

(109

TL

)

Şekil 6. Kurulu Güç - Net Fayda

Şekil 7. Regülatör Noktasının Resmi

17

Şekil 8. Kanal GüzergahınıGösteren resim

Şekil 9. Yükleme NoktasınıGösteren Resim

18

Şekil 10 . Santral Yerini Gösteren Resim

Şekil 11. Santral Yerinin FarklıAçıdan ÇekilmişResmi

SANTRAL YERİ

19

Tablo 2.İşakım şeması

20

B. DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI (ARAZİKULLANIMI, SU KULLANIMI,

KULLANILAN ENERJİTÜRÜ VB.)

YukarıManahoz Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı, Trabzon ili, Köprübaşıilçesi,

Büyükdoğanlıkasabasının 2,5 km. güneyinde, Manahoz Deresi üzerinde yer

almaktadır.

Manahoz Dere HavzasıTürkiye’nin kuzeydoğusunda 40o 42’ 48” ve 40o 44’ 24”

kuzey enlemleri ile 40o 07’ 01” ve 40o 07’ 50” doğu boylamlarıarasında yer almakta

olup, YukarıManahoz Regülatörü, Manahoz Dere üzerinde 1160 m. nehir kotunda,

Talveg Kotu ise 1155,30 m kotunda yer almaktadır. 5m. yüksekliğinde dolu gövdeli

beton tipinde yapılacak olan regülatörde biriktirme olmayacağıiçin çevreye etkisi de

minimum olacaktır. Regülatör ile çevrilen sularısantrale iletecek olan İletim yapısı1,5

m.x 2,5 m. ebatlarında kapalıkanaldan oluşmakta ve uzunluğu 5000 m. cebri boru

1,10 m. çapında ve 1000 m. uzunluğunda olacaktır. Santralın kurulu gücü 22,86 MW’

tır.

İnşaa edilecek tesisler büyük bir alan kaplamamaktadır. Tesisler dere yatağıile

çok az bir orman alanıüzerinde inşaa edilecektir. Tesislerin inşaa edileceği alanlar

satın alınacağıiçin arazi sahipleri maddi kayıplara uğramayacaklardır.

Sosyal AltyapıGereksinimi

Kurulacak şantiyede çalışacak personelin gereksinimlerini karşılayacak mutfak,

yatakhane, tuvalet, banyo gibi yapılar tesis edilecektir. Çalışacak personelin

ailelerinin en yakın yerleşim yerlerinde ikamet edeceği düşünülmektedir. Aileler tüm

temel ve sosyal ihtiyaçlarınıburalardan karşılayacaklardır. Ayrıca başka bir tesis

kurulmasıgerekli değildir.

İnşaat süresi boyunca yerel halk için işimkânlarıdoğacağıda düşünülmektedir.

Bunun sonucu olarak yöredeki ticari yaşam hareketlenecek ve alışverişlerden dolayı

gelir artışında lokal bir gelişme de söz konusu olacaktır.

Santral yeri (600 m.) ile regülatör yeri (1160 m.) arasındaki kuşuçuşu mesafesi

yaklaşık 4.3 km’dir. Ayrıca; regülatör ve santral yerlerinin arasından önemli bir kol

karışmamaktadır. Bu nedenlerden dolayı santral yerinin taşkın değerlerinin

hesaplanmasında ara alan çalışmasına ve taşkın yatak öteleme işlemlerine gerek

duyulmamıştır. Regülatör yeri için seçilmişolan taşkın hesap yöntemi santral yeri için

de aynen uygulanmıştır. DetaylıAçıklamalar, sayfa 81’de “Gözlenmiş Taşkın

Debilerinin Tekerrür Hesabı” başlığıaltında incelenmiştir.

21

YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi “Nehir Tipi Santral” olarak

planlanmıştır.



YukarıManahoz HES’in iletim hattıkonusu ile ilgili olarak Trabzon TEDAŞ

Müessese müdürlüğü ile görüşülmüştür. Alınan bilgiye göre bölgedeki 34 kV’lık

hatların 3/0’lık olmasınedeniyle 22,86 MW’lık YukarıManahoz HES’in yükünü

taşıyamacağıanlaşılmıştır. Ayrıca çok sayıda köy hattıbağlıolan TEDAŞhatlarında

arıza ve kesintilerin olacağıdüşünülmüştür. Dolayısıyla sistem güvenliği ve kesintisiz

enerji üretim imkânlarıaçısından 154 kV – 795 MCM ‘lık ve 30 km’lik iletim hattıile

YukarıManahoz HES’in Arsin Trafo Merkezine bağlanmasıplanlanmıştır. Ayrıca,

TEDAŞ Sistem İşletme birimiyle yapılan görüşmelerde YukarıManahoz HES’in

154 kV’lık Arsin – İyidere iletim hattına da bağlanabileceği anlaşılmıştır. Ancak bu

konu kesin proje aşamasında TEDAŞ’la yapılacak görüşmeler sonucunda karara

bağlanacaktır.

Proje alanına mevcut köy yollarıile ulaşım mümkündür. Ancak Santral binası

inşaat alanına ulaşımısağlamak amacıyla yaklaşık 1000 m. uzunluğunda bir yol

yapılmasıgerekmektedir.

Su Kullanımı;

Manahoz Deresi enerji üretim potansiyelinden yararlanmak amacıyla Yukarı

Manahoz Regülatörü ve Hidroelektrik Santralinin inşa edilmesi düşünülmüştür.

Manahoz Deresi ve Proje alanıçevresindeki yüzey sularının özellikleri aşağıda

verilmiştir.

22

Tablo 3. Manahoz Deresinin Kimyasal Analiz Sonuçları

MANAHOZ DERESİ

DEBİSİ 5-6.5 m3/sn

ALINDIĞI TARİH 07.07.1986

PH 7.7

ECX 100 (250) Mikromho/cm 115

KATYONLAR (Cations Meq/l)

Na+

K+

Ca+-Mg++

0.17

0.01

0.80-0.25

ANYONLAR

CO3=

HCO3–

Cl-

SO4=

0

1.05

0.17

0.01

TOPLAM 1.23

SODYUM % 13.82

SAR 0.24

SUYUN SINIFI C1C1

SERTLİK FS0 5.25

NİTRİT (ppm) 0

AMONYAK (ppm) Mevcut

ORG.MAD. mg/l O2 1.04

Manahoz Deresi Akiferi;

Sürmene ilçesinden denize dökülen Manahoz Deresi’nin mansap bölümünde

oluşan siltli, killi, kumlu, çakıllı, bloklu, akifer özelliğindeki Alüvyonun genişliği

100-250 m., 3km. kadardır. Alüvyon kalınlığı8-17 m. olarak belirlenmiştir.

(Şekil 12‘de Manahoz Deresi Akiferi Hidrojeoloji Haritasıgösterilmiştir)

23

Şekil 12‘de Manahoz Deresi Akiferi Hidrojeoloji Haritası

24

SU KAYNAKLARI;

Meteoroloji istasyonları

Meteoroloji İstasyonlarının yağışalanıçevresindeki dağılımıüniform değildir.

Ayrıca bu istasyonların gözlem süreleri farklıyıllarıkapsamaktadır. Yağışalanı

çevresindeki meteoroloji İstasyonlarıDMI ve DSI tarafından işletilmektedir.

Yağış

Meteoroloji İstasyonlarında yağmur ve kar şeklindeki yağışlar ölçülmektedir.

Dağbaşı, Küçükdere, Çaykara, Uzungöl, Köknar ve Kayaiçi meteoroloji

istasyonlarının değerleri kullanılmıştır.

Sıcaklık

Manahoz çayıyağışalanıçevresindeki meteoroloji İstasyonlarından Dağbaşı,

Küçükdere, Çaykara, Uzungöl, Köknar ve Kayaiçi'nde sıcaklık ölçümleri

yapılmaktadır.

Su Temini

YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi enerji amaçlıolduğu için; sulama,

içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacıbulunmamaktadır. YukarıManahoz

projesinin menbaında, herhangi bir sulama projesi mevcut değildir. Regülatör yerinde

yıllık ortalama debi 2,01 m3’dür. Suyun ne kadarlık kısmının dereye bırakılacağına

DSİkarar verecektir. DSİ’nin müsaade ettiği kısmıalınacak, kalan kısmıdereye

bırakılacaktır. DSİ’den alınan yazıEK-8’de gösterilmiştir.

Bu projede, Bölgede EİE Genel Müdürlüğüne ait 2202 Kara Dere-Ağnas

(1967-2000) Akım Gözlem İstasyonuna (AGİ) ait günlük akım değerleri kullanılmıştır.

2202 AGİ’nin aylık ortalama akımlarıTablo 4.’ de verilmiştir.

YukarıManahoz Regülatörünün mansabında 81 m kotunda işletilen 22/79 nolu

Aylık Akım Gözlem İstasyonuna (AAGİ) ait akım değerleri EİE İdaresi Genel

Müdürlüğünce aylık olarak aynıgünde 2202 nolu AGİile birlikte ölçülmüştür. Ölçülen

akım değerleri arasında korelasyon yapılarak 22/79’un uzun süreli günlük akımları

hesaplanmıştır.

25

Tablo 4. 22/79 No’lu AAGİ’nin aylık akım değerleri

2202 1,54 1,39 4,82 5,42 5,36 5,91 3,14 2,89 2,64 5,65 32,6 24,2 3,28 2,75 6,03 2,91 10,6 5,01 8,88 7,96 9,43 38,6 28,3

22/79 1,19 1,14 2,28 3,54 3,77 2,78 1,05 1,51 1,51 1,83 12,0 6,13 1,68 0,91 3,67 1,60 4,72 3,12 6,41 4,43 2,73 9,04 8,45

Q22/79 = 0.7451·(Q2202)0,7419 , R²=0.8528

22/79 No’lu AAGİ’nin aylık akım değerleri Tablo 4.’de verilmektedir.

YukarıManahoz Regülatör yerinin akım değerleri aşağıdaki eşitlik yardımıile

hesaplanmıştır:

QY.ManahozReg.=Q22/79·(AY.ManahozReg./A22/79), AY.ManahozReg.=89,7 km2,

A22/79=182,3 km2 Q Y.ManahozReg.=0.492·Q22/79



YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi enerji amaçlıolduğu için; sulama,

içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacıbulunmamaktadır.

Proje Taşkın Durumu

YukarıManahoz Regülatörü ve HES yerinin tekerrürlü debi değerleri; Proje alanı

içi ve civarında yer alan bazıEİE ve DSİAkım Gözlem İstasyonlarında gözlenmiş

yıllık maksimum pik debi dizilerinin noktasal ve bölgesel frekans analizi ve

Maksimum yağışların frekans analizi ve sentetik birim hidrograflar yöntemleri ile

hesaplanmıştır. Projenin gerçekleşmesini engelleyecek hidrolik herhangi bir sorun

gözlenmemiştir. Bu kısım ayrıca; 81’inci sayfada detaylıolarak açıklanmıştır.

Sediment

YukarıManahoz Regülatör yeri için 22 nolu Doğu Karadeniz havzasıiçinde

bulunan sediment gözlem istasyonlarının yağışalanlarıile bu alanlara karşılık gelen

uzun yıllık ortalama sediment miktarlarıarasında korelasyon yapılarak Doğu

Karadeniz havzasıiçin genel yağışalanısediment miktarıeşitliği EİE tarafından

geliştirilmiştir.

Bu istasyonlara ait sediment bilgileri de aşağıdaki tabloda verilmiştir.

26

Tablo 5. Sediment Gözlem Yıllarına Göre İstasyonun

Ortalama Süspanse Sediment Bilgileri

SU ve İSTASYONUN SEDİMENT GÖZLEM YILLARINA GÖREİSTASYONUN ORTALAMA SÜSPANSE SEDİMENT

Miktarı Verimi Tane Dağılımı( %)

HacimAğırlığıNo Adı

SedimentYağışAlanı

( km2 ) (Ton / yıl)(Ton /yıl /

km2 )K u m

Kil+

Silt(Ton/m3)

2201 Harşit Çayı-Kürtün 2589,0 279.612 108 20 80 1,21

2206Değirmendere-

Kanlıpelit 708,0 84.755 120 21 79 1,212218 İyidere-Şimşirli 834,9 58.317 70 56 45 1,332228 Folderesi-Bahadırlı 191,4 37.161 194 54 46 1,33

2232Fırtına Deresi-

Topluca 763,0 25.928 34 33 67 1,252238 Melet Çayı-Arıcılar 1024,4 89.880 88 54 46 1,332245 Terme Çayı-Gökçeli 232,8 16.023 69 44 56 1,292248 Değirmendere-Öğütlü 728,5 43.070 59 39 61 1,27

2251Değirmendere-

Esiroğlu 729,6 21.384 29 30 70 1,24

ALANAĞIRLIKLI

ORT.-- 128.472 84 34 66 1,26

Bu eşitlik Y = 0,0215 X2 + 52,369 X ve R² = 0,9292 olarak bulunmuştur.

X yerine YukarıManahoz (A=89,7 km2) regülatör yerinin yağışalanına karşılık

gelen süspanse sediment miktarları4870,5 Ton/yıl, verimi ise 54,3 Ton/yıl/km2 olarak

bulunmuştur.

Toplam sediment ise, süspanse sediment ve yatak yükünün toplamından

oluşmaktadır. Bu çalışmada süspanse sedimentin % 25’i kadar bir değer, yatak yükü

olarak eklenmektedir. Bulunan bu değerde sediment hacim ağırlığına bölünerek;

Toplam sediment verimi = 53,9 m³/yıl/km² olarak hesaplanmıştır.

Mevcut Arazi Kullanımı

Arazi Sınıfları

Toprakta taban suyunun ve yüzey suyunun her zaman veya yılın bir bölümünde

gelişmesini engelleyecek yada zarar verecek duruma gelmesi o toprağın drenaj

ihtiyacınıortaya çıkarır. Trabzon ili II.,III. ve IV. sınıf topraklarının 161 hektar

kifayetsiz, 86 hektarıise fena drenajlıdır.

27

Trabzon ili dahilinde Toprak-Su haritalarından yararlanılarak yapılan tespite göre

49.670 ha. sahada orta şiddette, 235.334 ha. sahada ise şiddetli yüzey erozyonu

bulunmaktadır. Köprübaşı ve Çevresinin Arazi Kullanım Potansiyeli Haritası

EK-2.’dedir. Faaliyet alanıVII. Sınıf arazi sınıfına girmektedir.

Kullanma Durumu,

Trabzon İlinin 110092 hektarıtarım arazisi, 181659 hektarıormanlık saha

112106 hektarıçayır, mera ve 54015 hektarıise ürün getirmeyen alanlardır.

% 25’lik bir alanıkaplayan tarım arazileri toprak, topografya, drenaj ve erozyon

etkilerine göre 7 sınıfa ayrılmıştır. Bunlardan 1509 hektarlık 1. Sınıf araziler hiçbir

problemi olmayan arazilerdir ve kıyışeridi boyunca uzanır ve her türlü mahsul

yetiştirilmesine elverişlidir. Ancak belediyeler konut yapımıamacıyla iskan sahalarını

belirlerken öncelikle tarıma elverişsiz sahalara yönelmeleri gerekirken, İlin bu ihtiyacı

şehrin merkezine bitişik olan ve yılda 2-3 mahsulün alınabileceği verimli tarım

topraklarından karşılama yoluna gidilmiştir.

Arazi Problemleri

Etkili Toprak Derinliği; genellikle kültür bitkilerinin ilerleyebildiği, bitkinin besin

maddesiyle sudan yararlanabildiği derinlik olarak tanımlanır. Trabzon ili topraklarının

yaklaşık % 87’sinde toprak derinliği 50 cm.’ den azdır. Trabzon ili II.,III. Ve IV. sınıf

topraklarının 31617 hektarıolmak üzere toplam 32553 hektarıtaşlıktır.

Trabzon topraklarının %30'u dağlık %60'ıda kıyıdan içeriye doğru gittikçe

yükselen ve ortalama 25-30 m. arasıdeğişen bir eğim gösteren alanlar biçimindedir.

Ancak %10'u düzlük olan il topraklarıgenellikle engebelidir.

Bölgede 0-350 m. yükseltilerde sert yapraklıbitkilerin yetiştiği orman zonu

insanlar tarafından fındıklık, çaylık ve tarlaya dönüştürülmüştür. 350-800 m. arasında

kızılağaç, kestane, gürgen, istiriç, orman gülü gibi ağaçların oluşturduğu yapraklı

orman zonu, 800-1800 m. arasında doğu ladini, köknar, ardıç, sarıçam gibi iğne

yapraklıağaç türleri ve 1800 m.’nin üstünde çayırlar ve meralar yer alır. Bölgede

heyelanların büyük çoğunluğu doğal bitki örtüsünün değiştirildiği veya yok edildiği

yerlerde meydana gelmektedir.

28

Proje alanı600 – 1160 m. kotlarıarasında olduğu için bölgede çoğunlukla iğne

yapraklıağaç türleri bulunmaktadır. Ancak proje kapsamındaki faaliyetlerden

etkilenecek alanlar tesislerin inşa edileceği alanlardır.

Manahoz Dere Havzasıiçinde, Manahoz Dere üzerinde bulunan proje alanı,

ırmağın dar ve derin bir vadiden akmasınedeni ile, dere yatağıve bir miktar orman

alanınıkapsayacaktır.

Proje sahasıve çevresinde projeden etkilenecek olan alanlar ve alınmasıgerekli

tedbirler ortaya konulacak ve inşaat sırasında etkilenecek bitki türleri için ilgili kurum

ve kuruluşlar ile temas halinde olunacaktır.

İnşaat Aşaması

İnşaat aşamasında aşağıdaki tesisler yapılacaktır:

Ulaşım yolları

Regülatör

Çökeltim havuzu

İletim yapısı

Yükleme havuzu

Vana odası

Cebri boru

Santral binası

Enerji iletim hattı




Katıatıklar, yönetmeliklere uygun şekilde toplandıktan sonra, en yakın yerleşimin

çöp depolama alanına dökülecektir.

Kazıve Hafriyat ArtığıMalzemeler

Kanal kazılarından çıkacak malzemenin uygun nitelikte olanlarıinşaat sırasında

kullanılacak, uygun olmayan malzemeler ise uygun depolama alanlarına taşınacaktır.

29

Mevcut Kirlilik Yükü

En yakın yerleşim Santral binasına yaklaşık 600 m. uzaklıkta bulunan

BüyükdoğanlıKasabası’dır. Santralin kurulacağıalanın çevresinde dağınık şekilde

evler bulunmaktadır. Kanal güzergahıboyunca da evler bulunmaktadır. Dere

çevresinde dik yamaçlıaraziden dolayıtarım yapılan arazi bulunmamaktadır. Bu

sebeple tarım ilaçlarıve gübre kullanımıyoktur.

Yapılan arazi çalışmalarıve gözlemlere göre proje sahasının bulunduğu bölge ve

yakın çevresinde hava kirliliğine yol açacak sanayi vb. bir faaliyet bulunmamaktadır.

HES inşaatısırasında geçici olarak hava kalitesinde düşüşyaşanacaktır. Ancak bu

düşüş Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nde verilen sınır değerleri

aşmayacaktır. İnşaat tamamlandığında HES işletmeye geçtiğinde mevcut hava

kalitesini olumsuz yönde etkileyecek bir faaliyet yapılmayacağıiçin mevcut hava

kalitesi değişmeyecektir.

C. ATIK ÜRETİMİMİKTARI( KATI, SIVI, GAZ VB.) VE ATIKLARIN KİMYASAL

FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ

o Hafriyat AtığıKanal ve santral binasıkazılarından çıkacak malzemenin uygun nitelikte olanları

inşaat sırasında kullanılacak, uygun olmayan malzemeler ise uygun depolama

alanlarına taşınacaktır. Hafriyatın taşkısmıişlenmek üzere Belediyenin Konkasörüne

verilecek, toprak kısmıise Beşköy Belediyesinin gösterdiği alana depo edilecektir.

Kanal Güzergahıboyunca çıkacak hafriyat miktarı;

Kanal Boyu = 5000 m, Genişliği= 1,75 m, Yüksekliği = 2,40 m,

Yoğunluk yaklaşık olarak=1,60 t/m3

Hafriyat miktarı=5.000 x1,75x2,4 =21.000 m3 =33.600 t/m3

İnşaat aşamasında inşaat işçilerinden ve inşaat malzemelerinden kaynaklanan evsel

nitelikli katıatıklar ve organik atıklar ile inşaat atıkları, 14 Mart 1991 tarih ve 20814 sayılı

Resmi Gazete’de yayımlanan “KatıAtıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine göre bertaraf

edilecektir. Bu atıklardan tekrar kullanılabilir olanlar ayrıtoplanacak ve geri kazanımı

sağlanacaktır. Değerlendirilemeyecek olanlar en yakın çöp depolama alanına gönderilecektir.

Tıbbi atıklar için 20 Mayıs 1993 tarihli ve 21856 sayılı“Tıbbi Atıkların Kontrolü

Yönetmeliği”nin ilgili hükümleri uygulanarak bertaraf edilecektir.

HES inşaatının başlangıcında, yapım işlerinin yürütüleceği alanlardaki bitkisel toprak

sıyrılarak uzaklaştırılacaktır. Sıyrılan bu bitkisel toprak daha sonra alanın peyzaj onarımı

çalışmalarında ve rekreasyon alanlarının bitkisel peyzaj düzenlemesinde değerlendirilmek

üzere, tekniğine uygun olarak depolanacaktır.

30

Daha sonra peyzaj çalışmalarında kullanılmak istenen bitkisel toprak şu yönteme göre

depolanacaktır;

Depolanan toprağın hemen kullanılmayıp uzun süre saklanmasının gerektiği durumlarda,

bitkisel toprak depolarının üzeri erozyona, kurumaya ve yabani ot sarmasına karşıkorunacak

ve toprağın canlılığınısürdürmesi amacıyla çim, çayır-mera bitkisi vb. bitki örtüsü ile

kaplanacaktır.

Ayrıca; sahada yerleşik bir tesis kurulmasıda düşünülmemektedir. Yaklaşık 16+900

km’de şantiye binasının kurulması düşünülmektedir. Tesisler kalıcı olmayıp, arazi

tesviyesinden sonra şantiye konteynerleri yerleştirilip, şantiye oluşturulacaktır.

Hafriyat artığımalzeme Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliğinin 7.madde 4. ve 5.

Bendinde belirtilen hususlara uygun olarak saha içerisinde üzeri nemlendirilerek geçici olarak

depolanacak ve malzeme çıkartılan alanların düzenlenmesinde kullanılacaktır. Hafriyat

toprağı, İnşaat ve YıkıntıAtıklarının Kontrolü Yönetmeliği madde 23’e uygun olarak

Belediyenin göstermişolduğu sahaya depolanacaktır. Taşolan kısımlar ise Belediyenin

Konkasör tesisine işlenmek üzere götürülecektir.

Madde 23’de “Atık Taşıma ve Kabul Belgesi" almak zorunluluğu vardır. Beşköy

Belediyesinden bu belge alınacaktır.

o KatıAtıkİşletme aşamasında oluşacak katıatıklar, çalışacak personelden kaynaklanacak evsel

nitelikli atıklardan ve inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan (kağıt, plastik, çimento torbası,

tel vb.) atıklardan oluşacaktır. Evsel nitelikli katıatıkların miktarıile ilgili tahminler ve kabuller

aşağıda görülebilir.

Çalışacak Kişi Sayısı: 5 kişi

Kişi başına günlük oluşacak katıatık : 1 kg/gün

Günlük oluşacak toplam katıatık : 5 kg/gün

İnşaat aşamasında ise;

Çalışacak kişi sayısı: 30 kişi


Oluşacak bu evsel nitelikli katıatıklar, 14.3.1991 tarih ve 20814 sayılıResmi Gazete’de

yayımlanarak yürürlüğe giren “KatıAtıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne uygun olarak çöp

torbalarında biriktirilecek ve Beşköy Belediyesinin müsaade ettiği yere bırakılacaktır. Katı

atıkların taşınması, depolanmasıve bertarafıkonusunda 14.3.1991 tarih ve 20814 sayılı

Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “KatıAtıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin ilgili

hükümlerine uyulacaktır.

İnşaat faaliyetlerinden kaynaklanan (kağıt, plastik, çimento torbası, tel vb.) atıklar,

evsel atıklardan ayrıolarak biriktirilip, bu atıklarıalan 3. şahıslara verilerek yeniden

değerlendirilmesi sağlanacaktır.

31

Geri dönüşümü mümkün olmayan katıatıklar ise ücreti mukabilinde ilgili belediye

katıatık kabul sahasına taşınacaktır. Faaliyet süresince “KatıAtıkların Kontrolü

Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.

o Atık Yağlar

Söz konusu faaliyet için kullanılacak işmakinalarının bakımlarısırasında oluşacak

atık yağlar ve yakıtlar “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”’ne göre bertaraf edilecektir.

o Atıksu

Arazinin hazırlanmasından başlayarak, tesisin işletmeye geçmesine kadar

yapılacak işlemler sırasında atık su oluşmasımuhtemel başlıca kaynaklar; personelin

(banyo, tuvalet, mutfak) kullanımısonucu oluşacak evsel nitelikli atıksular, makine ve

araç yıkamalarından oluşacak atıksulardır. İnşaat aşamasında Tesiste maksimum 30

kişi çalışacaktır. İşletme aşamasında ise 5 kişi çalışacaktır. Çalışacak işçilerin

kullandıklarısuyun tamamının atıksuya dönüştüğü varsayımıile oluşacak atıksu

miktarıhesaplanmıştır.

Proje kapsamında inşaat aşamasında çalışacak personel sayısının toplamı30

kişidir. Bir kişinin günlük su ihtiyacı150 L/Kişi.gün olduğu varsayılırsa, işçilerin 8 saat

çalıştığıkabul edilirse, 8 saatlik su ihtiyacı50 L/Kişi.Gün, Kirlilik yükü ise 18 g BOI

olarak kabul edilmiştir. Buna göre ocak sahasında toplam 30 kişinin çalışacağı

düşünülerek insan su ihtiyacı;

İçme suyu ihtiyacı(Q hes.) = 50 L/gün x 30 kişi =1500 L/gün =1,5 m3/gün

Personel tarafından kullanılan suyun %100’nün atıksu olarak geri döneceği

kabulü ile atıksu miktarı1,5 m3/gün’dür.

Bu atıksuların meydana getireceği kirlilik yükü aşağıda verilmiştir:

Kişi Kapasitesi :30

Toplam Debi : 1,5 m3 /gün

Kişi Başına Kirlilik Yükü : 54 gr B0I5 /gün

Toplam Kirlilik Yükü (BOI5) : 1620 gr BOI5 /gün

Oluşan bu atıksular için sızdırmaz fosseptik çukur yapılacaktır. Faaliyet sırasında

günlük 1,5 m3 atık su oluşacaktır. 19.03.1971 gün ve 13783 sayılıResmi Gazetede

yayımlanan “Lağım MecrasıİnşasıMümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak

32

Çukurlara Ait Yönetmelik’in 27. Maddesine göre, inşa edilecek sızdırmaz fosseptik

faydalıhacmi ve derinliği aşağıda hesaplanmıştır.

Sahada 1 adet fosseptik yapılacaktır. Fosseptiğin boyutlarıaşağıda verilmiştir.

Hacmi : 2 m3

Derinliği : 2 m

Eni : 1 m

Boyu : 1 m

Yönetmelik Tablo 15’e göre; aşağıdaki değerler verilmiştir.

İşletme aşamasında 5 kişi çalışacağından bu fosseptik hacmi yeterli olacaktır.

Tablo 6. Yönetmelikte belirtilen sızdırmaz fosseptik faydalıhacmi ve derinliği

Yıllık

boşaltma sayısıSOĞUK BÖLGELER SICAK BÖLGELER

Faydalıhacmi

m3

Faydalıderinlik

m

Faydalıhacim

m3

Faydalıderinlik

m

1 2,75 3,50 2,25 2,80

2 1,40 1,75 1,15 1,50

Su basma sel sularının içeri girmesini önlemek için tabii zeminden 25 cm

yükseklik bırakılacak ve çukur yanlarıtoprak dolgu ile çevrilecektir. Fosseptik

boşaltmasında belediye imkanlarından faydalanılacaktır.

Fosseptik belirli periyotlarla Beşköy Belediyesi tarafından ücret karşılığıvidanjörle

alınarak bertaraf edilecektir. Eğer Belediyenin yoksa en yakın Belediyeden temin

edilecektir. Bu konuda Belediye ile bir protokol yapılacaktır.

Ayrıca tesisten çıkan kamyonların lastikleri yıkanacak, bu kamyonların

karayollarına olasıbir zarar vermesi engellenecektir. Bu işlemler sırasında da bir

miktar atıksu oluşacaktır. Oluşacak olan bu atıksu fiziksel kirlilik taşımasına rağmen

miktar bakımından oldukça az olup çevresel etkisi önemsizdir.

33

o Toz Miktarı

HES İnşaatısırasında toz emisyonu oluşturacak işlemler aşağıda verilmiştir;

İnşaat esnasında toz yayılımına neden olabilecek işlemler patlatma, kazı, dolgu, kazı

ve dolgu gereci taşımalarıdır.

Bu işlemlerden çıkacak toz emisyonlarıaşağıda hesaplanmıştır.

Malzemenin kamyonlara yüklenmesi ve taşınmasısırasında oluşacak toz

Emisyonu

Kazıişlemleri, yükleme, boşaltma, taşıma gibi fiziksel işlemler esnasında çevreye

toz yayılmasısöz konusudur.

Bu aşamalardan meydana gelen toz emisyonlarıüretim miktarı, çalışma alanının

genişliği, işin kapasitesi gibi çeşitli faktörlere bağlıolup bu faktörlerle de doğru

orantılıdır. Toz emisyon hesabında sözü geçen emisyon faktörleri US EPA

faktörlerinden alınmış, bunların yetmediği yerlerde Avrupa Topluluğu’nun CORINAIR

faktör sistemine başvurulmuştur. Yapılan işin niteliği ve birim ürün başına göre

tahmin edilen toz emisyon miktarlarışöyledir.

Tozlu maddelerin taşınması, doldurulması, boşaltılması, tasnifi, filtrelerin

boşaltılmasıvs. esnasında Endüstriyel KaynaklıHava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği

Madde 39.c-d-e-f-g bentlerine uyulacaktır.

1475 sayılıİşKanunu ile İşçi Sağlığıve İşGüvenliği Tüzüğü Hükümlerince

koruyucu toz maskesi kullandırmak suretiyle gerekli güvenlik önlemleri alınacaktır.

Kullanılan Değerler Keşif Özetinde gösterilmiştir. EK-4.1.’de gösterilmiştir.

Regülatör :

Taşınacak Malzeme Miktarı: 578 m3 /2 ay =289 m3/ay

Kilin Yoğunluğu: 1,6 ton/m3

Taşınacak Malzeme Miktarı: 289 m3 /ay x 1,6 ton/m3 = 462 ton/ay

Çalışılacak Gün Sayısı: 60 gün/yıl

34

EPA tarafından verilen nakliye araçlarıiçin 0.17 kg toz/ton malzeme değeri esas

alınarak, 462 ton malzemenin stok mevkilerine naklinde;

462 ton x 0.17 kg toz/ton = 78,54 kg toz emisyonu olacaktır.

* 8 saatlik tek vardiya halinde çalışılacağıplanlandığından;

Günlük toz emisyonu = 78,54 kg toz/60 gün =1,3 kg/gün

Nakliye işlemi 3 gün x 8saat=24 saatlik çalışma süresine yayılmışolacağından,

Saatlik toz konsantrasyonu=1,3 kg/gün/24 saat=0,054 kg/saat toz emisyonu

gerçekleşecektir.

Bu grupta yer alan işlemler, çoğu kez eşzamanlıolarak yürütülmeyecektir. Bu

süreç içerisinde belli zamanlarda yükleme, nakliye ve boşaltma işlemi

gerçekleştirilecektir. Tüm işlemler aynıanda yürüme oranının toplam işlem bütünü

içinde %50’de kalacağıtahmin edilmektedir. Dolayısıyla; Toz emisyonu miktarı“Hava

Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği” Ek-2’de belirtilen 1,5 kg/saat sınırının altında

kalacaktır. Bu nedenle modelleme yapılmayacaktır.

Çökeltim Havuzu :







1106 ton x 0.17 kg toz/ton = 188 kg toz emisyonu olacaktır.


Günlük toz emisyonu = 188 kg toz/60 gün =3,13 kg/gün


Saatlik toz konsantrasyonu=3,13 kg/gün/24 saat=0,13 kg/saat toz emisyonu

gerçekleşecektir.

Tüm işlemler aynıanda yürüme oranının toplam işlem bütünü içinde %50’de

kalacağıtahmin edilmektedir. Dolayısıyla; Toz emisyonu miktarı“Hava Kalitesinin

KorunmasıYönetmeliği” Ek-2’de belirtilen 1,5 kg/saat sınırının altında kalacaktır. Bu

nedenle modelleme yapılmayacaktır.

35

İletim kanalı:









Günlük toz emisyonu = 1666 kg toz/150 gün =11 kg/gün


Saatlik toz konsantrasyonu=11 kg/gün/24 saat=0,46 kg/saat toz emisyonu

gerçekleşecektir.





Santral Binası:

Taşınacak Malzeme Miktarı: 20626 m3 /3 ay =6875m3/ay








Günlük toz emisyonu = 1870 kg toz/90 gün =20 kg/gün


Saatlik toz konsantrasyonu=20 kg/gün/24 saat=0,86 kg/saat toz emisyonu

gerçekleşecektir.



36



Patlatma’da meydana gelecek Toz Miktarı

Patlatma işlemi, İletim Hattının yapılmasısırasında hattın önüne çıkan kaya

parçalarınıparçalamak için yapılacaktır. Bunlar anlık olacaktır. Fazla bir toz

oluşturmasıolasıdeğildir. Ufak patlatmalar olacaktır.

Regülatör, Kuku Mezraasının güneyinde ve Büyükdoğanlı’nın kuşuçumu 2,5 km

güneyinde kalmaktadır. Patlatma Regülatör ile Yükleme arasında gerektiğinde

yapılacaktır. İletim hattının önüne çıkan kaya parçalarıiçin kullanılacaktır. Kuku

Mezrasına KuşUçumu uzaklığıise yaklaşık 500 m civarında. Bu uzaklık kanal

boyunca değişiklik gösterecektir.

1 Patlatmada (atımda) 965 ton malzeme alınacak ve hiçbir işleme tabi

tutulamadan seçilen malzeme kamyonlara yüklenip sahaya taşınacaktır. Buradaki

bazaltlar siyah, oksitlenmişyüzeylerinde koyu kahve- kahve renkli, düzensiz eklemli,

eklem yüzeyleri oksitlenmiş, orta dayanımlı-dayanımlıdır.

Bir patlatmada alınacak malzeme miktarıhesabı;

Her patlatmada 965 ton malzeme alınacaktır.

Yapılacak patlatmayla ilgili teknik bilgiler;

Yoğunluğu yaklaşık (Bazalt, Kalker) : 2,6 ton/ m3

• Basamak yüksekliği (K) :2,50 m

(Kanal Güzergahında büyük kaya olduğunda uygulanacak)

• Delik eğimi: 3:1

• Şarj durumu: Kuru

• Delikler arasımesafe: 2,5 m

• Delik boyu: 2,7 m

• Delik çapı: 65 mm

• Delik başına kullanılan dinamit miktarı: 1 kg

• Delik başına kullanılan ANFO miktarı: 1,5 kg

• Delik başına kullanılan Kapsül: 1 Adet

• Bir patlatmada kullanılacak toplam kapsül: 1 Adet

Her bir patlatmada üç sıra halinde 30 adet delik açılacaktır.

Delik başına kullanılacak toplam patlayıcımiktarı: 1 kg

Bir patlatmada kullanılacak toplam patlayıcımiktarı=

Delik başına kullanılan ANFO x Bir patlatma için açılan delik sayısı=

1,5 kg x 30 delik = 45 kg

37

Bir patlatmada alınacak alan büyüklüğü: 27,5 m x 5 m = 137,5 m2

Bir patlatmada alınacak malzeme miktarı: V= 137,5 m2 x 2.7 m = 371 m3

371 m3 x 2,6 ton/m3= 965 ton malzeme/patlatma

Yapılan hesaplamalar sonucu her patlatmada 965 ton malzeme alınacaktır.

Patlatma sırasında oluşacak toz miktarı:

Bir patlatmada çıkarılacak malzeme miktarı: 965 ton

Patlatma Emisyon Faktörü: 0,08 kg toz/ton (EPA)

Oluşacak Toplam Emisyon: 965 ton x 0,08 kg toz/ton

= 77.2 kg toz/patlatma =77,2 kg toz/patlatma/ 24 saat = 3,21 kg/saat

Bu grupta yer alan işlemler, çoğu kez eşzamanlıolarak yürütülmeyecektir. Tüm işlemler

aynıanda yürüme oranının toplam işlem bütünü içinde %50’de kalacağıtahmin edilmektedir.

Dolayısıyla; Toz emisyonu miktarı“Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği” Ek-2’de

belirtilen 1,5 kg/saat sınırının altında kalacaktır. Bu nedenle modelleme yapılmayacaktır.

Patlatma anlık bir toz oluşumuna neden olacaktır. Patlatma işlemi sürekli bir işlem

olmadığı için her bir patlatmanın 30 sn süreceği düşünülürse, patlatma için toz

konsantrasyonu dağılım hesabıyapılmasıgerekli görülmemektedir. Çünkü 30 sn süren bir

işlem sonucu çıkacak yüksek toz konsantrasyonlarını1 saat için ortalama emisyon olarak

vermek, saatlik ortalamaların gerçekte olabileceğinden çok daha yüksek olarak

görünmelerine neden olacaktır.

Malzemenin kamyonlara yüklenmesi ve taşınmasısırasında oluşacak toz emisyon

miktarlarının ve yayılarınıönlemek amacıyla aşağıdaki önlemler alınacaktır.

• Taşıyıcıkamyonların malzeme taşınımısırasında üzeri kapatılacaktır.

• Saha içinde ve nakliye sırasında hareket halindeki kamyonlara hız sınırlandırması

getirilecektir.

• Yükleme boşaltma işlemi yapılırken savurma yapmamaya özen gösterilecektir. İşçi

sağlığıve iş güvenliği açısından çalışan personele baret, eldiven, toz maskesi gibi

malzemeler faaliyet sahibi tarafından karşılanacak ve bunların kullanılmasısağlanacaktır.

Yukarıda verilen toz konsantrasyon değerleri Faaliyet sahasında herhangi bir toz

kontrolü yapılmamasıdurumunda meydana gelebilecek teorik değerlerdir.

D) KULLANILACAK TEKNOLOJİVE MALZEMELERDEN

KAYNAKLANABİLECEK KAZA RİSKİ

Proje kapsamında yürütülecek çalışmalarda işkazalarıve diğer kazaların olma

olasılığıoldukça yüksektir. Bu aşamada her türlü işkazasının önlenmesi için çalışma

alanlarına uyarıcılevhalar konulacak ve çalışanlara kişisel koruyucu ekipmanlar

verilecektir. Çalışma süreleri içerisinde kısa molalar verilerek konsantrasyon

38

azalmasına bağlıişkazalarının oluşma riskinin önüne geçilecektir. Kullanılacak araç

ve gereçler insan anatomi ve fizyolojisine uygun, ergonomik özelliklerde olanlardan

seçilecek olup özellikle vibrasyon kaynağıolabilecek araç ve gereçlerde bu etkiyi

azaltıcıdüzenlemelere gidilecektir. İşçi Sağlığıve İşGüvenliği Tüzüğü’ndeki;

İşyerlerinde bulunması gereken sağlık şartları ve güvenlik tedbirleri

bölümündeki (Madde 22, 38 )

Tozlarla ortaya çıkabilecek meslek hastalıklarına karşıalınacak özel tedbirler

bölümündeki (Madde 76 )

Gürültünün zararlıetkilerinden korunmak için (Madde 78) alınacak tedbirler

bölümündeki ilgili hükümlere uyulacaktır.

İşletme aşamasında faaliyet ünitelerinde kullanılacak makinelerde yakıt olarak

motorin kullanılacaktır. İşletme aşamasında işmakineleri ve kamyonlar tarafından

kullanılan motorin dışında başka bir amaçla yakıt tüketimi olmayacaktır. Kullanılacak

kamyonlar günde toplam 8’er saat çalışacaktır. Çalışma alanında 1 adet yükleyici

Kepçe olacaktır. İşmakinelerin ve kamyonların günde yaklaşık olarak toplam 142,5 L

motorin harcayacağıve ayda yaklaşık 2850 L motorin tüketeceği tahmin edilmektedir.

Motorin’in faaliyet sahasıiçerinde depolanmasısöz konuşu olmayıp ihtiyaçlar en

yakın akaryakıt istasyonundan günlük olarak karşılanacaktır.

Bunun dışında işletmede ayrıca tehlikeli, toksik ve parlayıcı madde

kullanılmayacaktır.

Söz konusu projede en önemli risk malzemenin alınması için yapılacak

patlatmalar sırasında oluşacak sarsıntılardır. Ocak alanına en yakın yerleşim birimi

olan Kuku Mezrasıyaklaşık 500 m mesafededir. Patlayıcımadde kullanımınedeniyle

vibrasyon meydana gelmesi söz konusudur. Oluşacak titreşimin yerleşim yerlerini

etkilememesi için bir defada kullanılacak en yüksek patlayıcımiktarıliteratürden

alınan değerlere göre hesap edilerek bulunmuştur. Buradan :

Q = (R3/2 x v2) / k2

Q: Bir defada kullanılan patlayıcımadde miktarı(kg)

v: Parçacık hızı(mm/sn)

k: Kayaç sönümleme katsayısı

R: Yapının patlama noktasına uzaklığı(m)

39

Tablo 7. Patlatmanın YapıldığıAlana BağlıOlarak, Vibrasyon Hızlarının Binalar

Üzerinde Yaratabileceği Etkiler (Olofsson 1991)

Kum, Kil veYeraltısuyu

YumuşakKireçtaşı

Granit, SertKireçtaşı, Kuvars

Yapılarda OlabilecekEtkiler

18 35 70 Hasarsız

30 55 100 Küçük Çatlaklar

40 80 120 Belirgin Çatlaklar

VibrasyonHızı

(mm/sn)

60 115 225 Önemli Deformasyonlar

Sweedish Blasting Technique, Rune Gustafsson, SPI’dan alınan değerlere göre

kayaç sönümleme katsayısı(k) 200 olarak alınmıştır. Yapılacak patlatmalarda en

yakın yerleşim yeri olarak 500 mesafedeki Kuku Mezrasıalınmışolup, parçacık hızı

için Langefors’un gövde hızıve kayaç özelliklerine göre zarar-gövde hızıilişkisi

tablosundaki (Tablo 7) değerlerden parçacık hızı18 mm/sn (en düşük parçacık hızı)

alınmıştır. Bu değerlere göre;

Q = (5003/2 x 182) / 2002 = 90,56 kg.

Bu değer, bir atımda 500 m mesafedeki bir yapıya zarar vermeden

kullanılabilecek en yüksek patlayıcımiktarıdır.

Daha önce patlatma hesaplarında, bir patlatmada toplam 45 kg patlayıcımadde

(ANFO) kullanılacağıbelirtilmiştir. Bu nedenle yapılacak patlatma en yakın yerleşim

birimine zarar vermeyecektir.

Patlatmalarda 30 milisaniye gecikmeli tavikli kapsül kullanılacak, böylece bir

gecikme aralığındaki patlayıcımadde miktarıda (anlık şarj) düşürülerek, ateşleme

sonucu oluşacak hava ve yer vibrasyon seviyeleri önemli ölçüde azaltılacaktır. Bu

nedenle de patlatma sonucu yüzeysel su kaynakları, yeraltısularıve yerleşim alanları

da etkilenmeyecektir. Büyük projelerde tartışmalarıönlemek ve firmaların kötü niyetli

kişilere karşıparasal kayıplara uğramasınıengellemek, aynızamanda gerçekten

mağdur olan kişileri saptayabilmek için şunların yapılmasında yarar vardır :

• Patlatmalara başlamadan önce çevredeki potansiyel yapılarda tespitler yapmak,

görülebilen her türlü çatlak ve yıkık elemanlarısaptamak.

• Yörede yaşayan insanlarıbelirli bir program dahilinde eğitmek.

• Patlatmalarıyörenin özelliğine göre günün uygun saatlerinde yapmak, bunu bir

program haline getirerek çevre insanının alışkanlık kazanmasınısağlamak.

40

• Zarar gördüğü iddia edilen yapıları, bilgili kişiler tarafından inceleterek gerçek

nedeni belirtmek.

• Kritik olan projelerde kalıcıistasyonlar kurmak ve her patlatmayıkayda almak.

Mümkünse resmi dairelerden görevliler ile tutanağa bağlamak.

İzleme programıve acil müdahale planı;

Olasıişkazalarına karşı, sahaya uyarıcılevhalar yerleştirilecek olup, işçiler sürekli

olarak uyarılacak, işçilere koruyucu elbise, kulaklık, gözlük ve kask verilecek,

Faaliyetin inşaat, işletme ve işletme sonrasıiçin önerilen izleme programıve

doğal afet ve kaza, sabotaj vb. durumlarda uygulanacak müdahale planı:

1. Doğal afetlere karşıherhangi bir müdahale planıbulunmazken işçi güvenliği

konusunda T.C. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nın "İş ve İşçi Güvenliği

Tüzüğü"ndeki hükümlere uyulacaktır.

2. Olasıkazalara karşıise tesiste ilk yardım dolabıbulundurulacak ve bölgedeki

Sağlık Ocaklarından yararlanılacaktır.

3. Tesiste günlük çalışma saatleri 08.00–17.00 arasında olacaktır.

4. Proje alanıçevresinde koruma bandıoluşturulacak ve tesis çevresine uyarıcı

tabelalar asılacaktır.

5. Sabotaj ihtimaline karşıtesiste 24 saat güvenlik görevlisi bulundurulacaktır

6. Ayrıca; faaliyet sahasıProje Tanıtım Dosyasında belirtilen hususlar yönüyle

Çevre ve Orman Bakanlığıtarafından belirli aralıklarla denetlenecek ve raporda

belirtilen şekilde çalışıp çalışılmadığı, istenilen standart ve kıstaslara uyulup

uyulmadığıyönü ile kontrol edilecektir.

7. Ayrıca; Proje Tanıtım Raporu ve ekleri hakkındaki taahhütnameye

uyulmadığının belirlenmesi halinde Valilikçe faaliyet durdurulabilmektedir.

8. Görevli olmayan personelin faaliyet alanıiçerisinde bulunmasına izin

verilmeyecektir. Oluşabilecek bir kazaya karşın faaliyet alanında ilk yardım dolabıve

bir araç bulundurulacak, kazaya uğramışpersonel hızlıbir şekilde en yakın sağlık

merkezine ulaştırılacaktır.

9. Faaliyet alanında çevreyi ve insan sağlığınıdoğrudan veya dolaylıolarak

etkileyebilecek faktörler için gerekli faaliyet sahibi tarafından alınacaktır.

10. Ayrıca; çalışma sahasıuyarıcılevhalarla donatılarak sivillerin alana girmesi

önlenecektir.

11. Her türlü sanat yapılarına (yol, duvar, köprü vs.) gerekli koruma mesafesi

bırakılacak.

41

12. HES’den kaynaklanabilecek her türlü zarar-ziyan faaliyet sahibince

karşılanacak.

13. Doğal afet ve sabotaj ihtimallerine karşıpersonel eğitimi sağlanacak ve

müdahale planı, şantiye binasında görünür bir panoya asılacaktır.

14. İşkazalarına karşıgerekli sağlık ve ilkyardım malzemeleri HES binasında

bulundurulacak, en yakın sağlık kuruluşuna ulaşım için faaliyetler sırasında bir araç

bulunmasısağlanacaktır.

15. Trafodan zamanla çıkacak atık yağların bertarafıkonusunda, 2.08.1995

tarih ve 22387 sayılıResmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli

Atıkların Kontrolu Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır. Trafo dışıkatıyağlar

konusunda, Çevre Bakanlığı’nın 12.08.1996 tarih ve 96–18 sayılıGenelgesi ile

21.11.1997 tarih ve 97–22 sayılıGenelgesi hükümlerine uyulacaktır.

16. Bu faaliyetler sırasında ufak partiküllerin çevreye yayılmasınıönlemek

amacıyla 2 Kasım 1986 tarih ve 19269 sayılıResmi Gazete’de yayımlanan “Hava

Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği”nin ilgili hükümlerine uyulacaktır.

E) PROJENİN OLASI ÇEVRESEL ETKİLERİNE KARŞI ALINACAKTEDBİRLER.





paftalarında bulunmaktadır. Proje ile Manahoz Deresi’nin 1160 m. ile 600 m. kotları

arasında kalan düşüşünün değerlendirilmesi amaçlanmıştır.





almakta olup, Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarasındaki düşüsünün



uzunluğunda 1,75 m.x2,40 m. kesitli kapalıkanal ile 600 m. nehir kotunda



42

Santral 22,86 MW kurulu gücünde olup, 2 adet yatay eksenli pelton türbin ile

donatılmıştır.




üretilecektir.






alanınıkapsayacaktır. Sayfa 97’de HES’e ve ait Boru Hattının Geçeceği güzergahta

Ormanlık alana isabet eden kısımlar gösterilmiştir. Orman Bölge Müdürlüğü’nden

kiralanacaktır.




Söz konusu HES inşaatında çalışanların ihtiyaçlarını(yemek, duş, WC vb.)

karşılamak içinşantiye kurulacaktır. HES İnşaatısırasında oluşacak çevresel etkiler;

Toz

Atıksu

Gürültü

Patlatma sonucu oluşacak vibrasyon

Toz

İlgili bölümlerde proje alanında oluşacak toz literatürden yararlanılarak

hesaplanmıştır. Proje kapsamında toz yayılmasına neden olabilecek faaliyetler, İletim

Hattının yapılmasısırasındaki Patlatmalar, kazılar, dolgular ve gereçlerin nakliyesi ve

serilmesidir. Bu faaliyetler sırasında 2 Kasım 1986 gün ve 19269 sayılıResmi

Gazete'de yayınlanan "Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği'nin ilgili hükümlerine

uyulacaktır.

İletim Hattının yapılmasısırasında yapılacak patlatma işlemi anlık olup etkisi çok

kısa sürmektedir. Bu aşamada oluşacak vibrasyon en yakın yerleşim birimi olan

500 m mesafedeki Kuku Mezrasınıetkilemeyecektir.

43

Kazılar için tozun yayılmasısöz konusu olabilecektir. Bu etki de gerektiğinde

arazözle sulama yapılarak minimuma indirilecektir. Aynıönlem kazıartığımalzeme

ile dolgu gereçlerinin ve kum-çakılın taşınmasısırasında da alınacaktır.

Dolguda kullanılacak malzeme belli bir doygunluğa kadar sulanacaktır. Dolayısı

ile bu faaliyetin de olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Gereçlerin taşınmasısırasında

kullanılacak yollar, devamlıolarak sulanacak, gerecin toz yayılmasınıönleyecek su

muhtevasında olmasına dikkat edilecektir. Kamyonların üstü naylonla veya brandayla

kapatılacaktır.

Yapılmasıplanlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinde yer alan

regülatör, çökeltim havuzu, iletim kanalı, yükleme odasıve santral binasıyapılarında

kullanılacak olan beton agregasının; proje alanıcivarındaki Manahoz Deresi boyunca

kısıtlıalanlarda dar yayılımlıalüvyon birikiminin yanısıra membaya doğru daha

düşük kotlarda alüvyon birikimi gözlenmiştir. Kanal kazısından çıkacak bazalt

malzemesi Yakında Bulunan Beşköy Belediyesi Konkasör tesisine getirilerek agrega

üretilecektir.

ATIKSU

HES inşaatında oluşacak atıksular evsel niteliklidir ve yapılacak sızdırmasız

fosseptikte biriktirilecek ve belirli periyotlarla Beşköy Belediyesi vidanjörü ile ücret

karşılığıçekilecektir. Bu konuda belediye ile bir protokol yapılacaktır.

Söz konusu projeden kaynaklanacak çevresel etkiler alınacak önlemler ile ilgili

yönetmeliklerin sınırladığıkadar olacaktır.

Tehlikeli Maddeler

İnşaat sırasında ortaya çıkacak kullanılmış lastik, akü, piller, kablo, boya vb.

tehlikeli atıklar 27 Ağustos 1995 tarih ve 22387 sayılıResmi Gazete’de yayımlanarak

yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nde belirtilen esaslara göre

bertaraf edilecektir.

Ayrıca atık yağlar ve yakıtların insan sağlığıve çevreye yönelik zararlıetkisini de

yine yukarıdaki yönetmelik ve 12 Ağustos 1996 tarih ve 2240–5249 sayılıve 21

Kasım 1997 tarih ve 4473 - 7756 sayılı“Petrol Atıklarıve Atık YağGenelgeleri” ne

uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimi sağlanacaktır

44

SOSYAL ALTYAPI GEREKSİNİMİ



ailelerinin yakın yerleşim yerlerinde ikamet edeceği düşünülmektedir. Aileler tüm






İŞLETME AŞAMASI




Tehlikeli ve zararlıatık sular ve maddeler, ilgili yönetmeliklere uygun şekilde

depolanacak ve bertaraf edilecekleri tesislere gönderilecektir.


çöp depolama alanına dökülecektir. Tehlikeli ve zararlıkatıatıklar, yönetmeliklere

uygun şekilde depolanacak ve bertaraf edilecekleri tesislere gönderilecektir.

GÜRÜLTÜ

İnşaat esnasında oluşacak gürültü seviyesinin tahmini için, 11.12.1986 tarih ve

19308 sayılıResmi Gazete’de yayınlanan Gürültü Kontrol Yönetmeliğinin “Gürültü

Kaynakları; karayolu, havayolu taşıma araçları, sanayi, yol ve inşaat makineleri” ile

ilgili II. Bölüm Madde 6-1 (Sanayi, Yol ve İnşaat Makineleri)’nde verilen maksimum

gürültü seviyeleri esas alınmıştır.

Regülatör yapımında kaynaklanacak gürültü seviyesi

HES yapımısırasında kazıişlerinden kaynaklanacak gürültü seviyesi, bu işlerde

kullanılacak işmakinelerinden oluşacaktır. Gürültü ile ilgili hesaplamalar aşağıda

yapılmıştır. Kazıişlerinde kullanılacak işmakineleri ve gürültü seviyeleri aşağıda

tabloda verilmiştir.

45

Tablo 8. Gürültü Kaynakları

Gürültü Kaynakları Kaynak Sayısı Kaynağın gürültü düzeyi, dBA

Kamyon 5 88

Grayder 1 120

Dozer 2 120

Ekskavatör 1 105

Kepçe 2 110

Desibellerin Toplanması

İki desibel arasındaki fark Büyük desibele ilave edilecek miktar

0-1 dBA 3 dBA

2-3 dBA 2 dBA

4-8 dBA 1 dBA

9-10 ve daha büyük -

Toplam Eşdeğer Gürültü Düzeyi = 125 dBA*

*Desibellerin toplanmasıtablosuna göre

GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİMODELLEMESİ

NOKTASAL KAYNAK

GBS2=GBS1+20LOG(R1/R2)

GBS1=Kaynakta gürültü düzeyi GBS2=Kaynaktan R2 mesafesinde gürültü düzeyi

R1=Gürültü kaynağı R2=Gürültü kaynağına mesafe

Tablo 9. Regülatör Yapımından Kaynaklanacak

Gürültü Düzeyi Tablosu

GBS1 (dBA) R1(m) R2(m) GBS2(dBA)125 1 0 126,00125 1 10 105,00125 1 20 98,98125 1 30 95,46125 1 40 92,96125 1 50 91,02125 1 100 85,00125 1 200 78,98125 1 500 71,02125 1 600 69,44125 1 700 68,10

46

0.00

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

0 200 400 600 800

Mesafe (m)

Gür

ültü

Sev

iyes

i(d

BA

)

Şekil 13. Regülatör’de gürültünün mesafeye göre dağılım grafiği

Patlatmada meydana gelecek gürültü düzeyi

Patlatma yapılan anlarda diğer bütün işlemler durdurulacaktır. Bu sebeple

patlatma anında oluşan gürültü ile ilgili hesaplar diğer gürültü kaynaklarından

bağımsız yapılmıştır. Diğer işlemler sırasında oluşan gürültü ise gürültü kaynağı

makinelerin birlikte çalışmalarıdurumunda oluşan gürültü seviyeleri açısından

incelenmişve modellenmiştir.

Modellemelerde kaynaktan belirli mesafelerle gürültü değeri tahmin edilmiştir.

Yapılan modellemelerde, sahasının düz bir satıh üzerinde yer aldığıve oluşan

gürültünün hiçbir engelle karşılaşmadan atmosferde yayıldığıkötü koşulu göz önüne

alınmıştır. Modellemeler ile ilgili hesaplamalar ve dağılım grafikleri aşağıda şöyle

görülebilir:

Patlatma Sonucu Oluşacak Gürültünün Dağılımı

Taşocağında patlatmanın yapılacağızaman bütün işmakinalarıdurdurulacaktır.

Leq = 10 Log 1/n Σni=1 10Li/10 dBA

Leq = 10 Log ( (1/1) (1014,0 )

Leq = 140 dBA

Patlatma anında en yakın yerleşim yerinde meydana gelecek gürültü düzeyi

47

Tablo 10. Patlatmadan Kaynaklanacak


0

20

40

60

80

100

120

140

160

0 100 200 300 400 500 600 700 800

Mesafe (m)

Gü

rült

ü(d

BA

)

Şekil 14. Patlatma sırasında gürültünün mesafeye göre dağılım grafiği

Yapılacak patlatmalar jandarma gözetiminde olacak ve halka duyurulacaktır.

Patlatma yapılacağısırada sahada bulunanlara kulaklıklar ve koruyucu başlıklar

verilecek ve çalışanlar patlatma noktasından güvenli uzaklığa alınacaktır. Patlatma

sırasında oluşacak gürültü 500 m mesafedeki en yakın yerleşim birimi olan Kuku

mezrasında 86,02 dBA değerinde hissedilecektir. Bu değer Gürültü Kirliliği Kontrolü

Yönetmeliği Tablo 5’de verilen sınır değerin (60 dB) üzerinde kalmaktadır. Ancak

patlatmalar anlık olacağıiçin kabul edilebilir bir seviyedir.


48

Patlatma İşlemlerinde tozumanın engellenmesi için alınacak önlemler:

1-Patlatma amacıyla açılacak deliklerde su enjeksiyonlu araçlar kullanılacaktır.

2-Delme işlemlerinde oluşan toz, matkaplar üzerine monte edilmiş emici

donatımla kontrol altında tutulacaktır.

3-Lağım deliklerinde patlayıcımalzeme ile beraber su kartuşlarıyerleştirilecek

böylece patlama anında toz oluşumu engellenecektir.

Parlayıcıve PatlayıcıMaddeler

İnşaat sırasında kullanılacak olan parlayıcıve patlayıcımaddelerin güvenli bir

şekilde nakledilmesi, depolanmasıve kullanılmasıfaaliyet sahibinin yükümlüğünde

olacak, “Patlayıcı, Parlayıcı, Tehlikeli ve ZaralıMaddelerle Çalışılacak İşYerlerinde

Alınacak Tedbirler Hakkındaki Tüzük” ve 29 Eylül 1987 tarih ve 19589 sayılı“Tekel

DışıBırakılan PatlayıcıMaddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali,

Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok edilmesi,

Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük” te belirtilen esaslara uygun olarak

yapılacaktır.

Hidroelektrik santralinde kaynaklanacak gürültü düzeyi

Tablo 11. HES’ de Kaynaklanacak Gürültü Düzeyi Tablosu

Gürültü Kaynakları Kaynak Sayısı Kaynağın gürültü düzeyi, dBA

Kamyon 5 88

Grayder 1 120

Dozer 2 120

Ekskavatör 1 105

Kepçe 2 110

Eşdeğer Gürültü Düzeyi = 125 dBA*

*Desibellerin toplanmasıtablosuna göre

GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİMODELLEMESİ

NOKTASAL KAYNAK

GBS2=GBS1+20LOG(R1/R2)

GBS1=Kaynakta gürültü düzeyi GBS2=Kaynaktan R2 mesafesinde gürültü düzeyi

R1=Gürültü kaynağı R2=Gürültü kaynağına mesafe

49

Tablo 12. Santral Yapımında Kaynaklanacak


0.00

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

0 200 400 600 800

Mesafe (m)

Gü

rültü

Sev

iyes

i(dB

A)

Şekil 15. Santral’de gürültünün mesafeye göre dağılım grafiği

Bu formüllere göre yaklaşık 500 m mesafedeki, Düz mahallesinde hissedilecek

maksimum gürültü seviyesi 71,02 dBA olarak hesaplanmıştır. Teknik olarak

makinalardaki gürültü seviyesini daha aşağılara düşürmek mümkün olmadığıiçin;

faaliyet sahasında çalışacak işçilere, kulaklarınıkorumak için pratik ve kullanılması

kolay kulaklıklar verilmesi gerekmektedir. Bu tedbir yönetmeliğin 11/3 maddesinde

işçi sağlığıaçısından zorunlu görülmektedir. Bu konuda işçilerin gürültüden en az

etkilenmesi için gerekli bütün tedbirler alınacaktır.

Bu yerleşim yerinde hissedilecek olan teorik gürültü basınç seviyesi 71,02 dBA

düzeyinde olacaktır. Gürültü modellemesi yapılırken herhangi bir doğal (tepe, tümsek,


50

ağaç vs.) veya yapay (duvar, şedde vs.) engel olmadığı, tamamen düz bir zemin

dikkate alınmışolup atmosfer absorbsiyonu da ihmal edilmiştir.

2. PROJENİN YERİ





paftalarında bulunmaktadır.


Santral

X= 4511911,11 Y= 594840,25

Yükleme

X= 4511995,50 Y= 594023,37

Regülâtör

X = 4507464,86 Y= 594363,67







almakta olup, Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarasındaki düşüsünün



uzunluğunda 1,75 m.x2,40 m. kesitli kapalıkanal ile 600 m. nehir kotunda



Santral 22,86 MW Kurulu gücünde olup, 2 adet yatay eksenli pelton türbin ile

donatılmıştır.



51


üretilecektir.

a. Mevcut arazi kullanımıve kalitesi (tarım alanı, orman alanı, planlıalan,

Su, su yüzeyi vb.)

COĞRAFİDURUM

Yeri ve Yayılışı


kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesinde, Trabzon İli, Köprübaşıİlçesi,

BüyükdoğanlıKasabasının kuşuçumu 2,5 km. güneyinde, 40o 42’ 48” ve 40o 44’ 24”

kuzey enlemleri ile 40o 07’ 01” ve 40o 07’ 50” doğu boylamlarıarasında ve Manahoz

Deresi üzerinde yer almaktadır.

YukarıManahoz Regülatörü, Manahoz Dere’nin 1160 m. talveg kotunda, Yukarı

Manahoz Hidroelektrik Santralıise 600 m. nehir kotunda yer almaktadır.

Regülatör ve santral yerlerine mevcut asfalt yollar ile ulaşmak mümkündür. Proje

alanıTRABZON G44-d1 ve G 44-a4 No.lu 1/25 000 ölçekli topografik haritalarda yer

almaktadır.

Yer Şekilleri ve Genel Arazi Dağılışı

Dağlar

Trabzon, diğer Doğu Karadeniz Bölgesi illerinde olduğu gibi oldukça dağlık bir

yöredir. İI topraklarının % 30'u dağlık, % 60'ıgüneye doğru % 25 – 30 eğimle artan

alanlar ve ancak % 10'luk bir kısmıda düz alanlardan oluşmaktadır.

Trabzon ili üç ana jeomorfolojik üniteden oluşur. Bunlar; ilin güney kesiminde

doğu - batıdoğrultusunda uzanan dağlar, Karadeniz kıyısıboyunca oluşmuşkıyı

kuşağıve bu iki ünite arasında yer alan akarsular tarafından derin vadilerle yarılmış

platolardır.

52

Şekil 16. Proje Alanının Yer Bulduru Haritası

Şekil 17. Projenin Türkiye’deki yeri

PROJE ALANI

53

Güneyde yer alan dağlık alanlar, Doğu Karadeniz Dağlarının orta kesiminde yer

alır. Doğu-Batıdoğrultusunda uzanan bu kütlenin yükseltisi, kuzeyden güneye doğru

artmaktadır. Genel isimleri SoğanlıDağlarıve KalkanlıDağlarıolan bu kütlenin, en

yüksek noktalarınıdoğudan itibaren: Ziyaret T. (3110 m.), Eskici T. (3100 m.), Vezir

KonağıT. (3009 m.), AkdağT. (3172 m.) Anzer DağıAkdağT. (3376 m.) Karakaya T.

(3193 m.), Kurt T. (2684 m.), ZiganderbaşıT.(2756 m.), Halkamus Dağıyurt T.

(2468 m.), Kilise T. (2554 m.), Polat

DağıMador T. (2742 m.), Polut T. (2880 m.), Ziyaret Dağı(2800 m.), Fırın Dağı

(2706 m.), Sazlık T. (2446 m.), Kolat Dağı(2820 m.), Nişan Dağı(2660 m.), Kalkanlı

DağıAyeser T. (2423 m.), Taşoluk T. (2400 m.), Virankilise T. (1784 m.), Karakurak

Dağı(1900 m.), KaradağT. (1964 m.), Sis Dağı(2182 m.) ve Kızılali Dağı(1964 m.)

teşkil etmektedir.

Dağlık alan morfolojisi batıda 1900 m.’den, doğuda ise 2400 m.’den

başlamaktadır. Doğuda drenaj ağıçok gelişmişolup, flüvyal aşınma sonucu 1900-

2400 m. kotlarıarasıK-G uzanımlıtepelik alanlar haline dönüşmüştür. Bölgenin

yüksek dağkarakteri, Permiyen sonundan itibaren oluşan ve Üst Kretase sonuna

kadar devam eden kara rejiminde ve Üst Pliyosendeki vertikal hereketler sonucunda

teşekkül etmiş, Pleyistosen’de de son şeklini almıştır (GATTİNGER-1962). Ancak bu

görüş, Jura-Kretase döneminde bölgenin, denizaltıvolkanizmasının etkisi altında

olduğu ve zaman zaman kara rejimine geçişler gösterdiği şeklinde değişmiştir.

Bu dağlık kütle, batıda 1900-2000 m. kotlarından başlayıp, doğuda 3300 m.’yi

aşmaktadır. 2400 m.’den üst kotlarda ise, konjelifraksiyon ve glasyal hakimiyeti vardır.

KalkanlıDağıUçurum T. (2349 m.)’nin yaklaşık 20 km. doğusunda, su bölüm

çizgisi boyunca gidildiğinde varılan 2100 m. yükseltili, yakın çevreye göre alçak ve

bel özelliği gösteren Zigana Geçidi, morfolojik yapının ortaya koyduğu önemli bir jeo-

stratejik mevkii meydana getirir. Zigana Geçidi’nden doğuya doğru yükseltiler giderek

artar. Granitik yapıüzerinde ise şiddetli bir konjelifraksiyon hakim duruma geçer.

Çünkü bu yükseltilerde günlük ve mevsimlik sıcaklık farklarıbir hayli fazladır. Ayrıca

ağaçsız ortamda atmosferle direkt temas vardır. Bu bakımdan Nişan Dağıve Kolat

Dağları(Konus T., Sümerkaya T.) fiziksel parçalanmaya dair örnekler vermekte olup,

kopan malzemeler irili ufaklıparçalar halinde yamaçlara yayılmıştır. Yine bu dağların

yamaçlarında yaygıerozyonu (solüflüksiyon-sürünme) ve selcik erozyonu (rill-gully)

izlerine de sıkça rastlanmaktadır. Dağlık alan, kuzeye akan akarsular arasında

derince yarılmışplato görünümüne dönüşmekte ve batıda izlenen neojen aşınım

54

yüzeyleri de doğuda K-G uzanımlıtepelik alan görünümü kazanmaktadır. Bu tepelik

alanlar ve neojen aşınım yüzeyleri, yaylacılık faaliyetleri için ideal alanlardır. Daha

doğuya doğru yükseltisi giderek artan dağlık alan üzerinde 2600 m. kotlarından

itibaren bariz glasyal izlere rastlanmaktadır. Nitekim Fırın Dağıve Ziyaret Dağıkuzey

yamaçlarında morenlere, buzul çentiklerine, sirklere ve U profil glasyal tekne

vadilerine bariz bir şekilde rastlanmaktadır. 2900 m. üzeri kotlar ise, daimi kar sınırını

oluşturur.

Kolat ve Fırın Dağı kuzey eteklerinde birden dikleşen eğimli ve flüvyal

aşındırmanın egemen olduğu vadi yamaçlarıbaşlar. Dağeteklerinden kaynaklanan

dereler, asılıvadilerle Meryemana deresiyle birleşirler. Doğuda yükseltisi daha fazla

olan SoğanlıDağlarıkuzey yamaçlarında, glasyal morfoloji tamamen belirginleşir.

Buzul vadileri, morenler, sirkler, sırk gölleri ve tufurlara rastlanır. Özellikle Karakaya

T.(2193 m.) Kayışkıran T. (3156 m.) ve DemirkapıT. (3376 m.) kuzey yamaçlarında

irili ufaklıbuzul gölleri mevcuttur.

Yörede asli glasyal izler son dönemdeki flüvyal aşındırmalar nedeniyle silinmişler

ve kuzeye doğru akan akarsularca aşağıkotlara taşınmışlardır.

YukarıManahoz Regülatörü ve HES, SoğanlıDağlarının Kuzeybatısında, Polot

Dağı’ nın kuzeydoğu yamaçlarında yer almaktadır. Doğu-Batıdoğrultusunda uzanan

bu dağların yükseltisi kuzeyden güneye doğru artmaktadır. Proje alanının

güneybatısında yer alan Polot Dağı’ nın rakımı2742 m’dir(Mador Tepe). Güney-

Kuzey doğrultusunda akan Manahoz Deresi; Halkumas Dağı’ nın (2296 m) kuzeybatı

yamaçlarından doğarak yaklaşık 35 km sonra Karadeniz’e dökülmektedir.

Akarsular

Manahoz Dere, yüksekliği yer yer 3200 metreyi bulan SoğanlıDağları’nın

kuzeybatıyamaçlarında bulunan 2554 rakımlıKilise Tepe’nin kuzey ve doğu

yamaçlarından doğan İsmailağa Deresi ile başlar. 2468 rakımlıYurt Tepe’nin

batısından ve kuzeyinden doğan derelerle birleşerek ArpalıDere’yi oluşturur. Arpalı

Dere’ye 2200 kotlarında İsmailağa Yaylası’nın kuzeyinden doğan Çoruk Deresi ve

yine 2200 kotlarında 2395 rakımlıKarıncadağTepesi’nin kuzey yamaçlarından doğan

Omal Dere, 2100 ve 2300 m. kotlarında TaşlıYayla’nın kuzey ve batısından doğan

TaşlıDere, 2313 rakımlıŞehitlik Tepe’nin batıyamaçlarından doğan Hoşanforma

55

Deresi ve Köşk Yaylası’nın kuzey ve doğu yönlerinden doğan Eskiköşk Dere birleşir

ve Manahoz Dere adınıalır.

Manahoz Dere’ye 1250 kotlarında AğaçbaşıDere, 1200 kotlarında Kemik Dere,

750 kotlarında Arip Dere, 300 kotlarında Küklüce Dere ve 50 kotlarında Algelin Dere

katılır ve Sürmene İlçesi’nin içinden geçerek Karadeniz’e dökülür.

Ovalar ve Yaylalar

Trabzon İlinin özellikle Beşikdüzü-Vakfıkebir ve Akçaabat ilçeleri güneyinde,

Şalpazarı-Düzköy yörelerinde, Neojen aşınım yüzeyleri, plato düzlükleri

gözlemlenebilmektedir. Plato, Neojen aşınım yüzeylerinin (NAY) sonraki dönemlerde

yükselmesine koşut olarak parçalanmış, akarsularca derin bir şekilde yarılmıştır.

Aşınım yüzeyleri ile kıyıve akarsular arasında 700-800 m. ye varan yarılmalar

sonucu, eğimi 35o-70o ye varan yamaçlar gelişmiştir. Bu yamaçlarda kaya düşmesi,

heyelan, sürünme ve selcik erozyonuna sıkça rastlanır. Neojen aşınım yüzeyleri kıyı

kuşağına geçmeden kesintiye uğramakta ve K-D doğrultusunda aşağıyukarıbirbirine

paralel akan akarsular arasında keskin sırtlar halinde alçalarak kıyıkuşağına

geçmektedir. Ancak kıyıkuşağının hemen güneyinde yer yer küçük çaplıPliyosen

aşınım yüzeyi (PAY) düzlüklerine rastlanır. Bu düzlüklerde devamlılık olmayıp,

flüvyal aşındırma ile yarılmışve parçalanmışlardır. Pliyosen aşınım yüzeylerinin

eteklerinde yoğun kütle hareketleri izlenmektedir.

Manahoz Dere Havzasında düzlük alanlar oldukça sınırlıdır. Ancak havzanın üst

kotlarında bölgeye has yaylalar mevcuttur. Proje alanında yer alan yaylaların en

önemlileri (membadan mansaba doğru); İsmailağa Yaylası, Holomavriyas Yaylası,

Vizara Yaylası, İftergaz Yaylasıve TaşkabanıYaylası’dır.

Ormanlar

Trabzon İli orman varlığı, Türkiye orman varlığının % 2.6’sınıteşkil etmektedir.

Trabzon İlinde orman varlığıaşağıdaki gibidir.

Toplam ormanlık alan :181.659 ha.

Verimli ormanlık alan : 77.962 ha.

Verimsiz ormanlık alan :103.687 ha.

56

Toplam orman serveti : 17.009.546 m3

Yıllık ortalama artım : 444.422 m3

Yıllık ortalama Eta :145.597 m3

Deniz kenarında 10 m rakımdan başlamak üzere 2.000 m yüksekliğe kadar

değişik ağaç türleri mevcuttur. Üst rakımlarda; sarıçam, köknar, ladin ve kayın, orta

rakımlarda; kayın, meşe, gürgen, kestane, akçaağaç, karaağaç, huş, ıhlamur ve

kavak, sahil ve sahile yakın kesimlerde; kızılağaç ve kestane, bazıyerlerde de

sarıçam, kayın, gürgen gibi ağaç türleri vardır.

Irmak Taşkın Yatakları

Akarsuların normal yataklarıdışında, feyazan halinde iken yayıldıklarıalanları

temsil etmektedirler. Genellikle kumlu, çakıllıve molozlu malzeme ile kaplıdırlar.

Taşkın sularıile sık sık yıkanmaya maruz kalmalarısonucu, toprak metaryalı

ihtiva etmediklerinden arazi tipi olarak nitelendirilirler. Tarıma elverişli olmadıklarıgibi

üzerlerinde doğal bir bitki örtüsü de yoktur. Trabzon ilinde bu tür arazilerin toplam

alanı903 hektardır.

Çayır ve Meralar

Trabzon ilinde toplam çayır ve mera arazisi 112106 ha.'dır. Trabzon ilinde çayır

ve mera arazilerinin ilçelere göre dağılımıTablo 13’ de verilmiştir.

57

Tablo 13. Trabzon ilinde Çayır ve Mera Arazilerin İlçelere Göre Dağılımı

Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü Verileri, 2003

Endemik Bitkiler

Doğu Karadeniz Bölgesi'nde 1980 yılında yapılan araştırmada 220 adet endemik

bitki taksonu saptanmıştır. Bu araştırmada bölgede endemizm oranının % 23

dolaylarında olduğu belirlenmiştir. Bu yaklaşımla Doğu Karadeniz Bölgesi'nde daha

fazla bitki taksonunun endemik olma olasılığından söz edilebilir. Ancak Trabzon ili

geneli için endemik bitkilerin belirlenmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.

Flora

Bu kısımda Trabzon geneline ait bilgiler verilmiştir. Arazi Problemleri başlığı

altında Faaliyet alanına ait bilgiler verilmiştir.

Avrupa-Sibirya Flora Bölgesi'nin Karadeniz Kesimi'nin Kolşik Sektörü içinde yer

alan Trabzon ili, sahilden 3376 m. yükseltiye kadar değişen yükselti farklılığı, dağların

denize paralel uzanması, kuzey sınırınıKaradeniz'in oluşturması, çok sayıdaki

dereleri, irili-ufaklıgölleri, toprak ve iklim özellikleri nedeniyle çeşitli ekolojik birimleri

bünyesinde barındırdığından zengin bir flora ve vejetasyona sahiptir. Yaşam koşulları

özdeşolan bitki taksonlarının oluşturduğu toplumlar olarak tanımlanan vejetasyonun

6 tipi Trabzon'da yayılışgöstermektedir. Bunlar; orman vejetasyonu, nemli dere

vejetasyonu, pseudomaki vejetasyonu, sulak alan vejetasyonu, alpin vejetasyon ve

birçok Akdeniz kökenli bitki taksonuna sahip olan, ancak sahil dolgularıyla hemen

hemen tamamıortadan kaldırılmakta olan kumul vejetasyonudur. Bu zengin

vejetasyonun her biri; dar bir yayılışbölgesine sahip, özel ekolojik koşullarda

Çayır ve Çayır ve

İlçeler Mera (ha.) İlçeler Mera (ha.)

Merkez 111628 Hayrat 3902

Akçaabat 965 Köprübaşı 5949

Araklı 1918 Maçka 43669

Arsin 509 Of 498

Beşikdüzü 100 Sürmene 7600

Çarşıbaşı 115 Şalpazarı 700

Çaykara 18235 Tonya 9808

Dernekpazarı 5184 Vakfıkebir 1558

Düzköy 418 Yomra 2700

58

yetişebilen, yetiştiği yöreye özgü olup, yöre dışında başka yerlerde yetişmeyen

bitkiler olarak tanımlanan birçok endemik bitkiye ev sahipliği yapmaktadır. Bu

taksonlar, çoğunlukla yüksek dağlık alanların ulaşılması güç, sarp kayalık

kesimlerinde yayılmaktadır. Özellikle Soğanlıve Zigana Dağlarıbu açıdan büyük

önem taşımakta ve önemli biyogenetik rezerv alanıözelliği göstermektedir. Düşük

yükseltiler çoğunlukla ziraat-iskan alanıolarak kullanıldığından, habitat özellikleri

itibarıile özel ekolojik koşullar taşımadığından ve birçok bitkinin yetişmesine uygun

özelliklerinden dolayıbu alanlar endemiklerin yetişmesi için uygun yerler değildir.

Dolayısıyla, endemik bitkiler dar olan arealleri, gerek özel ekolojik koşullarıve

gerekse antropojen etkilerden uzak olmalarınedenleriyle yüksek dağlık kesimlerle

çoğu zaman sınırlıkalmaktadır.

1- Odunsu Türler :

Fraxinus rotundifolia mil. Dışbulak

Ulmus Corponifilia L. Gürgen YapraklıKaraağaç

Cryluss avellena L. Adi Fındık

Erica arborea L. Ağaç Fundası

Paliuruspina, Karaçalı

Diospğyros lotus L. Trabzon Hurması

Cornus mas L. Kızılcık

Popuslus tre4mula L. Titrek kavak

Fagus orientalis Lipsky. Doğu kayı

Pieca orientalis . Doğu ladini

Geum urbanum. Ceviz

Carpinus betulus L. Adi gürgen

Acer Cappadoccium Gledits. Doğu Karadeniz ağacı

Mespilus germanica. Muşmula

Lainurus nobilis. Defile

Laurocerasus afficinalis. Karayemiş

Tlia tomentosa. Ihlamur

Cotoneaster mumluraia Fish. Dağmuşmulası

Alnus glutinosa spp. Barbata. Kızılağaç

Arbetus Unedo. Kocayemiş

59

2- Otsu Bitkiler :

Rhododendron Luteum. SarıÇiçekli Orman gülü

Rubus discolor. Böğürtlen

Hedera heli. Ağaç sarmaşığı

Vicum album . Ökse otu

Polypodium vulgare. Kaya eğriltisi

Ononis spinasa

Rhododendron potcium. Morçiçekli orman gülü

Spartium Junceum L. Katır tırnağı

Urtica dioica. Isırgan

Trifolium arvense

Palinis spinasa

Coronilla coronata

Echium İtalicum

Lotus creticus

Athena noctua. Kukumav kuşu

3- Memeliler

Martes fonia. Kaya sansarı

Muscardinus avellarianus. Fındık faresi

Sciurus ulgaris . sincap

Sus scrofa. Yaban domuzu

4-Böcekler, Eşayaklılar, Yumuşakcalar ve Balıklar

Forficula auricularia. Kulağakaçan

Helix sp. Salyangoz

Jullus terrestris. Kırkayak

Calosoma sycophanta. Karaböcek

Coccinella sptempunnetata. Uğur böceği

Formica rufa. Karınca

Lubbiricus terrestris. Toprak solucanı

Shistoresca spp. Çekirge

Vapyx sp. Çatal kuyruk

Kefal (mugiditgesp)

60

Gümüş(Atherina Presbyter)

İstavrit(trachumus trachumus)

Tirsi

Kayabalığı(Gobiidae spp)

Zargana (Beleno euxini)

Karagöz (diplogus vulgaris)

Midye

Salyangoz

Denizanası(Selmo truta labrax)

Mezgit (Gados marlangus euxinus)

FAUNA

Kuşlar

Accipiter gentilis. Atmaca

Milvus milvus. Kızılçaylak

Carduelis carduelis. Saka

Carduelis chloris. Florya

Saturnus vulgaris. Sığırcık

Pikap ika . Saksağan

Fringilla coelebs. İspinoz

Corvus corax. Kuzgun

Silla europea. Sıvacıkuşu

Garrulus glandarius. Kestane gargası

Parus ater. Çam baştan karası.

Remiz Penulius. Çulha kuşu

Cettiia celti. Setti bülbülü

Anthus spinoletta. Dere incir kuşu

Streptopelia senegalensis. Küçük kumru

Anthus cerminus. Algerdan incir kuşu

Bubo bubo. Puhu

Alauda Arvensis. Tarla kuşu

Turdus Merula.. Karatavuk

Gypaetus Barbatus. Sakallıakbaba

61

Prunella collaris. Alp serçesi

Vanellus vanellus. Kız kuşu

Motocilla cinerada. Dağkuyruk sallayanı

Columba livia. Kaya güvercini

Asio otus. Kulaklıorman baykuşu

Dendrocopus minor. Küçük ağaç kakan

Hamsi

Venüs Gollina

Barbunya .alulus barbatutus

Donax venistus

İzmarit. Spicera somarix

Cardium exiyuum

İskorpit. Scorpeana porcus

Nassa Rediculata

Trakonya. Tachinus droca

Gibbula sp.

Köpek balığı. Sgualus acanthias

Kurbağa balığı. Uranuscopu scaber

Vatos. Raja clavata

Kalkan. Sicophtpalmus maximam

Monodonta spp. Gibi ekonomik ve özel bir ekolojik önemleri olmayan Gastropot

yumuşakçalar yaşamaktadır.

Pisi balığı. Pleurenectes t. luscus

Arazi Sınıfları

Toprakta taban suyunun ve yüzey suyunun her zaman veya yılın bir bölümünde

gelişmesini engelleyecek yada zarar verecek duruma gelmesi o toprağın drenaj

ihtiyacınıortaya çıkarır. Trabzon ili II.,III. ve IV. sınıf topraklarının 161 hektar

kifayetsiz, 86 hektarıise fena drenajlıdır.

Trabzon ili dahilinde Toprak- Su haritalarından yararlanılarak yapılan tespite göre

49.670 ha. Saha da orta şiddette, 235.334 ha. sahada ise şiddetli yüzey erozyonu

bulunmaktadır.

Faaliyet alanıVII. Sınıf arazidir. Bu EK-2’de gösterilmiştir.

62

Kullanma Durumu

Trabzon İlinin 110092 hektarıtarım arazisi, 181659 hektarıormanlık saha 112106

hektarıçayır, mera ve 54015 hektarıise ürün getirmeyen alanlardır.

% 25’lik bir alanıkaplayan tarım arazileri toprak, topografya, drenaj ve erozyon

etkilerine göre 7 sınıfa ayrılmıştır. Bunlardan 1509 hektarlık 1. Sınıf araziler hiçbir

problemi olmayan arazilerdir ve kıyışeridi boyunca uzanır ve her türlü mahsul

yetiştirilmesine elverişlidir. Ancak belediyeler konut yapımıamacıyla iskan sahalarını

belirlerken öncelikle tarıma elverişsiz sahalara yönelmeleri gerekirken, İlin bu ihtiyacı

şehrin merkezine bitişik olan ve yılda 2-3 mahsulün alınabileceği verimli tarım

topraklarından karşılama yoluna gidilmiştir.

Arazi Problemleri

Etkili Toprak Derinliği; genellikle kültür bitkilerinin ilerleyebildiği, bitkinin besin

maddesiyle sudan yararlanabildiği derinlik olarak tanımlanır. Trabzon ili topraklarının

yaklaşık % 87’sinde toprak derinliği 50 cm.’den azdır. Trabzon ili II.,III. Ve IV. sınıf

topraklarının 31617 hektarıolmak üzere toplam 32553 hektarıtaşlıktır.

Trabzon toprakların %30'u dağlık %60'ııkıyıdan içeriye doğru gittikçe yükselen

ve ortalama 25-30 m. Arasında değişen bir eğim gösteren alanlar biçimindedir. Ancak

%10'u düzlük olan il topraklarıgenellikle engebelidir.

Bölgede 0-350 m. yükseltilerde sert yapraklıbitkilerin yetiştiği orman zonu

insanlar tarafından fındıklık, çaylık ve tarlaya dönüştürülmüştür. 350-800 m. arasında

kızılağaç, kestane, gürgen, istiriç, orman gülü gibi ağaçların oluşturduğu yapraklı

orman zonu, 800-1800 m. arasında doğu ladini, köknar, ardıç, sarıçam gibi iğne

yapraklıağaç türleri ve 1800 m.’ nin üstünde çayırlar ve meralar yer alır. Bölgede

heyelanların büyük çoğunluğu doğal bitki örtüsünün değiştirildiği veya yok edildiği

yerlerde meydana gelmektedir.

Ulaşım ve Haberleşme

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde ulaşım Samsun’dan Hopa’ya kadar D010 Devlet

Karayolu ile sağlanmaktadır. Bu yol üzerinde yer alan Trabzon-Sürmene arası

63

36 km’ dir. Sürmene’den 1 km önce güneye ayrılan yoldan Köprübaşıİlçesine

ulaşılabilir. Sürmene-Köprübaşıarası15 km.’dir. Köprübaşıİlçesinden Yukarı

Manahoz regülatör yerine yaklaşık 13 km’lik köy yolu ile ulaşmak mümkündür.

Bölgede yılın 12 ayıasfalt yollarda ulaşım sorunu yaşanmaz. Ham toprak yollarda

yağışlımevsimlerde zaman zaman kapanmalar (heyelan-çamura batma) meydana

gelmektedir. Komşu illere olan mesafeleri; Giresun-Trabzon:137 km, Giresun-

Ordu:47 km, Trabzon-Rize:76 km.’dir.

Trabzon İlinde uluslararasıhavaalanımevcut olup, THY tarifeli seferleri ile veya

özel havayolu şirketleri ile Ankara ve İstanbul’dan ulaşım mümkündür. Ayrıca

havaalanıuluslararasıuçuşlara da açıktır.

Trabzon’a deniz yolu ile de ulaşım mümkündür. Halen faaliyette olan uluslararası

bir liman mevcuttur.

Bölgede il ve ilçelerde haberleşme olanaklarıtam anlamıyla mevcut olup,

beldelerde PTT acentalarıbulunmaktadır. Kıyıdan 5–10 km içeriye girildikten sonra

GSM operatörlerinden faydalanılamamaktadır.

Genel Jeoloji

Proje sahası; Trabzon ili Sürmene ilçesinin güneyinde yer alan Manahoz deresi

havzasında, doğu Pontid Kuşağında yer almaktadır.

Proje sahasıve civarında hakim olan doğu pontid Kuşağı; üst kretase yaşlı,

riyodasit-dasit lav ve piroklastlarıbirimlerini içeren Kızılkaya formasyonu ile bu

formasyonu üzerleyen üst kretase yaşlıBazalt-andezitik lav ve piroklastları, kırmızı

çamurtaşı, kumtaşı, marn, birimlerinin gözlendiği Çağlayan Formasyonu ve bu

formasyon üzerinde üst kretase yaşlı, kumtaşı, killi kireçtaşı, marn birimlerinin

gözlemlendiği Bakırköy Formasyonu (Güven,1993) ile bu formasyonlara intrüzyon

yapmışKaçkar granitoyidi ile temsil edilmektedir. Havzada Kuvaterner ise; alüvyon

ve yamaç molozu birikimleri ile temsil edilmektedir.

Proje alanıManahoz deresi boyunca, yukarıda değinilen birimlerden üst kretase

yaşlıÇağlayan Formasyonu’nu oluşturan bazaltlar ve Bakırköy Formasyonu

oluşturan kumtaşı, killi kireçtaşı, marn ve kaçkar granitoyidi proje yerlerinde

gözlenmektedir.

İnceleme alanında yapılmasıdüşünülen tesislerden;

64

Regülatör yeri Kaçkar granitoyidi üzerinde yer almaktadır. İletim kanalını

oluşturan yapının bir bölümü, Çağlayan formasyonuna ait bazaltlar üzerinde, bir

bölümü Bakırköy formasyonuna ait killi kireçtaşı, kumtaşı, marn birimleri üzerindedir.

Yükleme havuzu Bakırköy formasyonuna ait killi kireçtaşı, marn ve kumtaşları

üzerindedir.

Cebri borunun bir bölümü Bakırköy formasyonu üzerinde, bir bölümü Çağlayan

formasyonuna ait bazaltlar üzerinde, santral yeri ise Çağlayan formasyonuna ait

bazaltlar üzerinde yer almaktadır. Bu bölümde, inceleme alanında kurulması

öngörülen YukarıManahoz Regülatör yeri, iletim kanalı, cebri boru yamacıve santral

yerine ilişkin mühendislik jeolojisi özellikleri anlatılacaktır.

Araştırmalar

Proje alanında yüzey araştırmalarıyürütülmüş, mühendislik jeolojisi harita alımı,

Süreksizliklerin eğim ve doğrultu değerleri arazide ölçülmesi ve büroda istatistiksel

değerlendirilmesi yapılarak, regülatör yeri, cebri boru ve santral yerlerinin

duraylılığının araştırılmasıiçin kinematik analizi yapılmıştır. Ayrıca iletim kanalının

mühendislik jeolojisi kesitleri hazırlanmıştır.

İnceleme alanında bulunan bazalttan blok numune alınarak, bazaltın dayanımının

saptanmasıve agrega olabilme özelliğinin belirlenmesi için, laboratuarda tek eksenli

basınç dayanımı, su emme, los angeles, don kaybıve alkali agrega reaktivitesi

deneyleri yapılmış(Tablo 15) ve elde edilen jeoteknik parametreler yardımıile yapı

yerlerinin mühendislik jeolojisi özellikleri ortaya konulmuştur.

YapıYerlerinin Mühendislik Jeolojisi

YukarıManahoz Regülatör yeri, iletim kanalıgüzergahı, cebri boru yamacıve

santral yerine ilişkin mühendislik jeolojisi özellikleri aşağıda menbadan mansaba

doğru sıralıolarak verilmiştir.

YukarıManahoz Regültör Yeri Mühendislik Jeolojisi

1155,30 m talveg kotunda yer almasıplanlanan YukarıManahoz Regülatör

yerinin her iki sahili Kaçkar granitoyidi üzerinde yer almaktadır. Regülatör yerinde

65

yüzeylenen granitoyid; Pembemsi, yeşilimsi gri renkli, yüksek-çok yüksek dayanımlı,

genellikle verev ve düşeye yakın, nadiren yatay eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü,

dalgalıyer yer oksidasyonludur. Kayaç eklemleri boyunca az ayrışmalı, genelde ise

taze özelliktedir.

YukarıManahoz Regülatör yerindeki alüvyon; kötü boylanmalı, tamamıile

yıkanmış, polijenik kökenli, az kumlu bloklu çakıl özelliğindedir. Hacimce %10 ince

malzeme %90 çakıl ve blok boyutlu karışımdan oluşmakta olan alüvyonun çakılları

yuvarlak – yarıyuvarlak, bloklarıise yarıyuvarlak – küttür. Alüvyonun kalınlığı

yaklaşık 1.5-2 m kalınlığındadır.

Regülatör yerinin her iki sahil boyunca izlenen yamaç molozu ise; çevrede

bulunan kayaçlardan türemiş, gri- açık kahve renkli, köşeli çakıl ve bloklardan oluşan,

killi, bloklu çakıl özelliğindedir ve % 30 çakıl - blok, %70 kil - silt karışımından

oluşmaktadır. Kalınlığı1-2 m civarındadır. Regülatör yapım aşamasında alüvyon ve

yamaç molozu kaldırılacaktır.

Regülatör yerindeki sağ ve sol yamaçlarının duraylılığının araştırılmasıiçin

kinematik analiz yapılmıştır. Kinematik analiz sonuçlarına göre sağve sol sahil

yamaçlarda, kayma, kama, devrilme türü bir duraysızlık beklenmemektedir (Şekil 18a,

Şekil 18b, Şekil 19a, Şekil 19b, Şekil 20a, Şekil 20b ).

Özellikle sağyamaçta bulunan yaklaşık kalınlığı6-8 m civarında olduğu tahmin

edilen rezidüel zeminin, duraylılık araştırmaları kesin proje aşamasında

belirlenecektir.

Regülatör yerinde sağyamaçta saptanan ana süreksizlik düzlemleri; Jmax 72/056,

J1 85/130, j2 43/332, sol yamaçta saptanan ana süreksizlik düzlemleri Jmax 63/081

J1 71/204, J2 17/ 150 duruşludur.

YukarıManahoz İletim KanalıGüzergahıMühendislik Jeolojisi

İletim kanalı yapısı, Manahoz deresinin sol sahilinde yer almakta olup

regülatörden itibaren yaklaşık 0+260 km’ lik kısmıKaçkar granitoyidi üzerinde yer

almaktadır. Granitoyid yeşilimsi gri- pembemsi renkli, çok yüksek - yüksek dayanımlı,

genellikle düşeye yakın eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü ve az ayrışmıştır.

Granitoyidin temel olmasıyönünden ve stabilite sorunlarıbulunmamaktadır.

0+260 – 3+120 km.’ler arasıİletim kanalının yer aldığıÇağlayan Formasyonu’ na

ait bazaltlar koyu gri-siyah renkli, yüksek dayanımlı, genellikle verev ve düşeye yakın,

66

nadiren yatay eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer oksidasyonlu,

kayaç eklemlemler boyunca az ayrışmalı, genelde ise taze özellikte olup. orta sık

eklemlidir. Güzergah boyunca bazaltlar yer yer 1 - 3.0 m rezidüel zemin ve 3 - 5 m

yamaç molozu ile örtülüdür. Bu rezidüel zemin yüzeyden itibaren 0.5 - 0.80 m bitkisel

toprak, bunun altında yer alan zemin yüksek plastisiteli kil, silt çakıl ve bloklardan

oluşmaktadır. Kanal güzergahının eğimli olmasısebebiyle üst kotlardan küçük moloz

akmalarıoluşabilecektir. Kanal inşasısırasında bu tür zeminlerde beklenilen akma,

kayma gibi problemlere karşıgerekli önlemler alınacaktır.

3+120 – 5+000 km.’ler arasıiletim kanalının yer aldığıBakırköy formasyonuna ait

killi kireçtaşı, kumtaşıve marn birimleri, grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta

dayanımlı, az ayrışmalı, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalıdır. Birimin gözlendiği

kesimlerde yer yer kalınlığı yaklaşık 6–8 m ye ulaşan rezidüel örtü ile

karşılaşılmaktadır. Kesin proje çalışmalarında rezidüel örtünün kalınlığıkanal

güzergahıboyunca belirlenecektir. Kanal yapım aşamasında bu örtünün kaldırılması

veya uygun açıyla şevlendirme, gerekirse istinat duvarı, mini kazık gibi inşaat

yöntemleri ile duraylılığısağlanacakdır.

Kanal güzergahıboyunca kazılabilirlik ve şevlendirme yönünden değerlendirilmesi

Tablo 14’de verilmiştir. Kanal güzergahıboyunca kayalarda yapılacak şevlendirme

oranı1:4 oranında verilmiştir. Güzergah boyunca yer yer lokal olarak veya

güzergahın bir kısmında yer alan rezidüel zeminde ve yamaç molozunda 3:2

oranında şevlendirme yapılacaktır.

67

Tablo 14 YukarıManahoz Regülatörü ve HES Kanal GüzergahıKazıKlas ve Şevlendirme Listesi

KAZI KLAS VE ŞEVLENDİRME LİSTESİ

KLAS *2 ŞEV *1

Yarma

Şevi

Km

Ç.Sert

Kaya

%

Sert

Kaya

%

Yum.Kaya

%

Küskü

%

Toprak

%

KAYAREZİDÜEL

ZEMİN

Litoloji

0+000-0+260

860 20 20 1:4

MIKRO GRANIT :

Pembemsi, yeşilimsi gri

renkli, yüksek-çok yüksek

dayanımlı, genellikle

verev ve düşeye yakın,

nadiren yatay eklemli,

eklem yüzeyleri pürüzlü,

dalgalıyer yer

oksidasyonludur. Kayaç

eklemleri boyunca az

ayrışmalı, genelde ise

taze özelliktedir.

0+260-3+1205

50 25 25 1:4 3:2

BAZALT :

koyu gri-siyah renkli,

yüksek dayanımlı, verev

ve düşeye yakın, nadiren

yatay eklemli, eklem

yüzeyleri pürüzlü,

düzlemsel ve ksidasyonlu,

kayaç eklemlemler

boyunca az ayrışmalı,

genelde ise taze özellikte

olup. orta sık eklemlidir

3+120+5+000 600

10 1:4 3:2

KİLLİKIREÇTAŞI,

MARN, KUMTAŞI :

Grimsi- koyu yeşilimsi-

kremsi renkli, orta

dayanımlı, az ayrışmalı,

eklem yüzeyleri pürüzlü

ve dalgalıdır

*1. KarayollarıGenel Müdürlüğü, Şev Projelendirme Rehberi, Teknik Araştırma Dairesi, Ankara-1989

*2. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Yapıİşleri Genel Müdürlüğü, Zemin ve Kazıİşleri, Teknik El KitaplarıNo:6 Ankara-1985

68

REGÜLATÖR YERI SAĞYAMAÇ SÜREKSIZLIKLERININ EŞIT ALAN ALT YARI

KONTUR DIYAGRAMI

DÜZLEMSEL KAYMA ANALİZİ

Şekil 18a. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Regülatör Yeri SağYamacı

Süreksizliklerinin Kinematik Analizi

İçsel Sürtünme Açısı(Ø ) = 32Yamaç Eğim Açısı = 35Yamaç Eğim Yönü = 268

69

KAMA TÜRÜ KAYMA ANALİZİ

DEVRİLME TÜRÜ DURAYSIZLIK ANALİZİ

Kinematik Analiz Sonucu: Düzlemsel, Kama, Devrilme türü duraysızlıkbeklenmemektedir.

Şekil 18b. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Regülatör Yeri SağYamaçı

Süreksizliklerinin Kinematik Analizi


70

REGÜLATÖR YERI SOL YAMACI SÜREKSIZLIKLERININ EŞIT ALAN ALT YARI KONTURDIYAGRAMI


Şekil 19a. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Regülatör Yeri Sol YamaçıSüreksizliklerinin Kinematik Analizi


71




Şekil 19b. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Regülatör Yeri SolYamaçıSüreksizliklerinin Kinematik Analizi


72

CEBRI BORU YAMAÇI SÜREKSIZLIKLERININ EŞIT ALAN ALT YARI KONTURDIYAGRAMI


Şekil 20a. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Cebri Boru YamaçıSüreksizliklerinin Kinematik Analizi


73




Şekil 20b. YukarıManahoz Regülatörü ve HES Projesi Cebri Boru YamaçıSüreksizliklerinin Kinematik Analizi


74

YukarıManahoz Yükleme Havuzu,

Cebri Boru Yamacıve Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi

Proje alanında yükleme havuzu, Bakırköy formasyonuna ait killi kireçtaşı, kumtaşı

ve marn birimleri üzerinde bulunmaktadır. Grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta

dayanımlı, az ayrışmalı, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalıdır.

Cebri boru’nun bir bölümü Bakırköy formasyonuna ait killi kireçtaşı, kumtaşıve

marn birimleri üzerindedir. Grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta dayanımlı, az

ayrışmalı, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalıdır. Bakırköy formasyonun gözlendiği

cebri boru güzergahında yer alan rezidüel örtü kaldırılacaktır. Cebri borunun büyük

bir bölümünün yer aldığıÇağlayan formasyonuna ait bazaltlar ise koyu gri-siyah

renkli, yüksek dayanımlı, genellikle verev ve düşeye yakın, nadiren yatay eklemli,

eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer oksidasyonlu, kayaç eklemlemler

boyunca az ayrışmalı, genelde ise taze özellikte, orta sık eklemlidir.

Cebriboru güzergahındaki kayaçların duraylılığının araştırılmasıiçin kinematik

analiz yapılmıştır. Kinematik analiz sonuçlarına göre cebriboru yamacında, kayma,

kama, devrilme türü bir duraysızlık beklenmemektedir (Şekil 20a, Şekil 20b)

Santral yeri talveg kotu 600 m. olup Çağlayan formasyonunun bazaltlarıüzerinde

yer alır. Bazaltlar, koyu gri-siyah renkli, yüksek dayanımlı, genellikle verev ve düşeye

yakın, nadiren yatay eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer

oksidasyonlu, kayaç eklemlemler boyunca az ayrışmalı, genelde ise taze özellikte,

orta sık eklemlidir. Santralin yer aldığınehir kotundaki alüvyon; blok, çakıl, kum

şeklinde, kalınlığı2-3 m civarındadır.

Malzeme Etütleri

Yapılmasıplanlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinde yer alan

regülatör, çökeltim havuzu, iletim kanalı, yükleme odasıve santral binasıyapılarında

kullanılacak olan beton agregasının; proje alanıcivarındaki Manahoz Deresi boyunca

kısıtlıalanlarda dar yayılımlıalüvyon birikiminin yanısıra membaya doğru daha

düşük kotlarda alüvyon birikimi gözlenmiştir. Dolayısıyla kanal kazısından çıkacak

bazalttan kırma eleme yöntemi ile beton agregasıelde etmek için Beşköy Belediyesi

Konkasör tesisine getirilecektir.

75

Alüvyon Birikimlerinden Agrega Temini

Proje alanının mansabında yer alan yaklaşık 5-6 km mesafede Beşköy civarında,

nehir yatağının eğiminin azaldığıkısımda alüvyon birikimi gözlenmiştir. Alüvyon

birikimini oluşturan blok ve çakıllar polijenik kökenli olup (granit, granitoid, diyabaz,

bazalt v.b) , alüvyon tane dağılımı% 40 > 3’’ blok, % 30 İri çakıl, % 20 ince çakıl ve

%10 kum şeklindedir.

Ana Kayadan ( Bazalt) Agrega Temini

Alüvyon birikimlerinden beton agregasıtemininin yeterli olmadığıdurumlarda,

proje alanında yüzeylenen bazaltlardan ve kanal kazılarından çıkacak malzemeden

kırma – eleme yapılarak yararlanılacaktır.

Proje alanından alınan bazalt numunesi’nin beton agregasıiçin uygun olup

olmadığının tespitine yönelik olarak, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Teknik

Araştırma ve Değerlendirme laboratuarında, tek eksenli basınç dayanımı, su emme,

Los angles aşınma kaybı, don kaybı(NaSO4) ile alkali agrega deneyleri yaptırılmıştır.

Agrega elde etmek istenilen bazaltta yapılan deney sonuçlarına göre tek eksenli

basınç dayanımı1625 kgf/cm2 bulunmuştur. Agregada, İri agrega için los angeles

aşınma kaybı, 100 devir sonrası4.32 < %10, 500 devir sonrası17,8 < %50 den

küçük bulunmuştur. Dona karşıdayanıklılık durumu için yapılan NaSO4 don kaybı

deney sonuçlarına göre iri agregada kütle kaybı% 5.2< % 12’ dür. Ayrıca Su emme

oranının İri agregada % 1 % 1’den küçük olmasıyla agrega dona dayanıklıdır.

Agreganın ayrışmamıştaze bazalttan elde edilmesi düşünüldüğünden, agrega içinde

yıkanabilir madde (kil), organik kökenli madde, hafif madde (kömür vb.), sertleşmeye

zarar veren madde (mika ve çözünen tuzlar), kükürtlü bileşikler (jips ve anhidrit vb.),

çeliğe zarar veren maddeler (suda çözünen klörürler) bulunmamaktadır. Alkali

agrega bakımından kayaçta çimentoyla reaksiyona girmesi beklenen silisli (opak)

mineraller (Kristobalit, opal, tiridimit, vb.) ayrıca opalli kumtaşı, obsidiyen, çakmak

taşıgibi kayaçlar bulunmamaktadır.

76

Bu deneylerin sonuçlarıincelendiğinde, proje alanındaki bazaltların kırma-eleme

yoluyla temin edilecek agreganın beton agregasıolma özelliğini taşıdığıgörülmüştür.

Tablo 15 Agrega Malzemesi Deney SonuçlarıDeney Türü Bazalt

Basınç Dayanımı(kgf/cm2) 1625

İri agrega İnce agregaSu Emme (%)

% 1 % 3

100 Devir % 4 .32Los Angeles (%)

500 Devirİri Agrega

% 17.30

İri agrega İnce agregaDon Kaybı, NaSO4 (%)

% 5,2 % 23

Rc(mmol/lt) Sc(mmol/lt)Alkali Agrega Reaksiyonu

110 22

(YukarıManahoz ve HES’ine ait fizibilite çalışmasından alınmıştır)

Stratigrafik Jeoloji

Proje sahasında en yaşlıbirimi, üst kretase yaşlıKızılkaya Formasyonu yer alır.

Formasyon litolojik köken açısından Riodasitik-dasitik lav ve piroklastlarıyer alır.

Kalınlığı200-400 m arasında değişmektedir.

Kızılkaya Formasyonu üzerine Bazalt-andezitik lav ve piroklastları, kırmızı

çamurtaşı, kumtaşı, marn, birimlerinden oluşan Çağlayan formasyonu gelmektedir.

Volkano –tortul bir istifi kapsayan formasyonun egemen kaya türünü bazalt, andezitik

lav ve piroklastlarının arasında kumtaşı, marn ve kırmızı-bordo renkli killi kireçtaşıara

seviyeleri bulunur. Genellikle yeşilimsi gri, morumsu gri renkli olan lavlar yersel sert,

kırıklıve çatlaklıdır. Kloritleşme ve epitotlaşmanın yaygın olduğu lavlarda yer yer iyi

gelişmişyastık yapılarıgörülür. Gaz boşluklarıgenellikle kalsit, klorit ve zeolitlerle

doldurulmuştur. İyi tabakalanmalıtüf ve breşler içinde lav parçalarıyanında kırmızı

kireçtaşıve killi kireçtaşlarının parçalarıda bulunur. Kumtaşlarıgenellikle volkanik

elemanlıdır. Formasyon; aralı volkanizmanın etkin olduğu derin bir ortamda

çökelmiştir. Formasyonun kalınlığı200-400 m arasında değişir.

Çağlayan Formasyonu’nu üzerleyen Bakırköy formasyonu, genel olarak killi,

kumlu kireçtaşı, marn, şeyl ve az oranda kumtaşıardalanmasından oluşan

formasyon, litofasiyeslerin ince tabakalarıve yerel kayma yapılarıeğimli bir taban

üzerinde çökeldiğini göstermektedir.

77

Doğu Karadeniz Bölgesinin doğu kesiminde Kaçkar Dağlarından batıdaki canik

Dağlarına kadar kuşuçuşu 500 km ye yakın uzunlukta, KD-GD uzanımlıgenişçe bir

kuşak içinde yüzeylenen irili-ufaklıgranitoyid kütlelerinin en yoğun olduğu alan kaçkar

dağlarıdır. Üst Kretase yaşlıbirimler içine intrüzyon yapmışve Eosen birimler

tarafından transgresif olarak örtülen granitoyidler Kaçkar granitoyidi-I (Kk1) olarak

isimlendirilmiştir. Genellikle, yeşilimsi gri, yer yer pembemsi renkte, çok kırıklı, çatlaklı

olan granitoyidler taneli veya porfirik dokuludur. Mineral kompozisyonlarıve

dokularına göre, granit, granodiyorit, mikrogranit, kuvars porfir, kuvarslıdiyorit ve

diyoritler ayırtlanabilir. Üst kretase boyunca gelişimini sürdüren ve yerleşimlerini

büyük ölçüde Paleosen sonunda tamamlayan granitoyidler ile Eosen yaşlıKabaköy

formasyonu arasında bir aşınma düzlemi bulunur.

Proje alanında Kuvaterner; alüvyon ve yamaç molozu ile temsil edilmektedir.

Proje alanında, Regülatör yerinde Granitoyid, Kanal güzergahının bir kısmında

Çağlayan formasyonu, bir kısmında Bakırköy formasyonu, cebri borunun bir kısmında

ve santral yerinde Çağlayan formasyonu ile kuvaterner yaşlıoluşuklar yer alır.

(Şekil 21). Ek-3’de gösterilmiştir.

Alüvyon (Qal)

Manahoz deresi boyunca; dar yayılımlı, kötü boylanmalı, tamamıyle yıkanmış,

kumlu, bloklu çakıl özelliğindeki bir alüvyondan bahsetmek mümkündür. Yuvarlak –

yarıyuvarlak, andezit, granit, bazalt ve diyabaz kökenli çakıl ve bloklardan oluşan

alüvyonun maksimum çakıl boyu 10 cm, maksimum blok boyutu 1-2 m. değişen ve

% 15 ince malzeme, % 85 iri malzeme kompozisyonundan oluşmaktadır.

Yamaç Molozu (Qym)

Manahoz deresi membaından mansabına doğru her iki sahil yamaçlarında,

özellikle Manahoz deresi eksenine dik yönde gelişen dere yataklarıve yersel küçük

ölçekli fay hatlarıboyunca belirgin olarak gözlenen yamaç molozu, granitoyidlerden,

bazaltlardan, ve özellikle killi kireçtaşlarından, marndan türemişkilli, siltli, kumlu, bol

çakıllıve blok içeriğindedir. Maksimum blok boyutu 40 cm, ortalama blok boyutu 20

cm civarındadır.

78

Şekil 21. İnceleme Alanın GenelleştirilmişKolon Kesiti.

(GÜVEN, İ., 1993 Değiştirilerek Alınmıştır.)

79

Yapısal Jeoloji

Trabzon İli ve yakın çevresi Doğu Pontit Tektonik Ünitesinin (Ketin-1966)

kuzeydoğusunda yer alır. Bu tektonik ünite, batıda Kızılırmak vadisinden doğuda

Gürcistan sınırına kadar yaklaşık 500 km uzunluğunda, kuzeyde Karadeniz

kıyısından, güneyde Kuzey Anadolu Fayı’na kadar yaklaşık 50-75 km. genişliğinde

metalojenik bir kuşak oluşturur. Genişanlamda ise; Alpin Dağoluşumuna bağlı

olarak Jura-Pliyosen zaman aralığında gelişmişada yayıdizisinin bir parçasıdır.

Bu bölgede faylar genellikle graviteye bağlıdüşey atımlıdik faylardır. Yer yer

doğrultu atımlıve ters faylar da izlenir. Faylar genellikle KD-GB ve KB-GD

doğrultuludur. Yörede yüzeylenen birimlerden özellikle lavlarda, her yönde gelişmiş

eklem sistemleriyle, kırık ve çatlaklar gözlenir. Volkanik kökenli kayaçların çoğunlukta

oluşu nedeniyle tabakalıyapılar fazla gelişmemiştir. İnceleme alanlarında, yapı

yerlerinde faylanma, kıvrımlanma ve tabakalanma gibi yapısal unsurlar görülmemiştir.

Çağlayan Formasyonu bazaltlarıiçerisinde gelişen eklem takımlarıverev veya

düşey, nadiren yatay konumludur. Eklem takımlarıile ilgili değerlendirmeler, yapı

yerlerinin mühendislik jeoloji özelliklerinin anlatıldığıBölüm 5’de verilmektedir.

Hidrojeoloji

Manahoz deresi’nin ana beslenme kaynağını, proje sahasınıçevreleyen dağlar ve

tepelere düşen yağmur suyunun yavaş yavaş erimesi sonucu oluşan dereler

oluşturmaktadır.

Proje sahasını; Kaçkar granitoyidleri, Çağlayan formasyonu ve Bakırköy

formasyonu oluşturmaktadır. Formasyonu oluşturan kayaçlar ilksel olarak geçirimsiz

özellikte olup, eklem ve kırık hatlarıboyunca ikincil geçirimliliğe sahiptir. Her iki sahil

boyunca gelişmişolan küçük çaplıdereler; bu kırık hatlarıve eklemler boyunca

gelişen yer altısularıile beslenmekte olup, proje alanında dikkate değer bir kaynak

boşalımıtesbit edilememiştir. Regülatör ile Santral arasında debisi düşük dereler

vardır.

İKLİM

Manahoz Çayının yağışalanının düşük kotlarında Karadeniz iklim özellikleri

hakimdir. Ancak kışın yüksek kotlarda yağışlar kar şeklinde düşer. Yağışalanının

80

ortalama kotunun (yaklaşık 1760 m) yüksek oluşu, bu bölgenin aynızamanda karasal

iklime geçişbölgesi olduğunu göstermektedir. Yağışalanıengebeli ve dağlık olup yer

yer genişyapraklıormanlarla kaplıdır.

Su Kaynakları

Meteoroloji İstasyonları

Meteoroloji İstasyonlarının yağışalanıçevresindeki dağılımıüniform değildir.

Ayrıca bu istasyonların gözlem süreleri farklıyıllarıkapsamaktadır. Yağışalanı

çevresindeki meteoroloji İstasyonlarıDMI ve DSI tarafından işletilmektedir.

Yağış

Meteoroloji İstasyonlarında yağmur ve kar şeklindeki yağışlar ölçülmektedir.

Dağbaşı, Küçükdere, Çaykara, Uzungöl, Köknar ve Kayaiçi meteoroloji

istasyonlarının değerleri kullanılmıştır.

Sıcaklık

Manahoz çayıyağışalanıçevresindeki meteoroloji İstasyonlarından Dağbaşı,

Küçükdere, Çaykara, Uzungöl, Köknar ve Kayaiçi'nde sıcaklık ölçümleri

yapılmaktadır.

Su Temini

YukarıManahoz projesinin menbaında, herhangi bir sulama projesi mevcut

değildir.

Bu projede, Bölgede EİE Genel Müdürlüğüne ait 2202 Kara Dere-Ağnas (1967-

2000) Akım Gözlem İstasyonuna (AGİ) ait günlük akım değerleri kullanılmıştır. 2202

AGİ’nin aylık ortalama akımlarıTablo 4.’ de verilmiştir.

YukarıManahoz Regülatörünün mansabında 81 m kotunda işletilen 22/79 nolu

Aylık Akım Gözlem İstasyonuna (AAGİ) ait akım değerleri EİE İdaresi Genel

Müdürlüğünce aylık olarak aynıgünde 2202 nolu AGİile birlikte ölçülmüştür. Ölçülen

81

akım değerleri arasında korelasyon yapılarak 22/79’ un uzun süreli günlük akımları

hesaplanmıştır.

Daha sonra YukarıManahoz Regülatörünün günlük ortalama doğal akım

değerlerinin hesaplanmasıişlemlerine geçilmiştir: Bunun için 2202 nolu AGİ’nin

günlük ortalama akım değerlerinden yararlanılmıştır. 2202 AGİ’nin ve 22/79 AAGİ’nin

günlük ortalama akımlarıTablo 4’ da verilmektedir.

GözlenmişTaşkın Debilerinin Tekerrür Hesabı

DSİGenel Müdürlüğünce hazırlanmışolan frekans analiz programıkullanılarak

verilmişolan yıllık pik debi dizilerinin noktasal frekans analizleri yapılmış, yine aynı

program tarafından serilere “Kolmogrof-Simirnof“uygunluk testi uygulanmış ve

testlerin sonucunda istasyonların pik debi serilerine uyan en uygun dağılımlar tespit

edilmiştir.

Bölgesel çalışmaya geçmeden önce istasyonların frekans grafikleri incelenmiştir.

Bu incelemeler sonucunda 22_66 No’ lu Maki Deresi-Cevizlik (DSİ) istasyonunun

frekans eğrisi güvenilir görülmemişve bölgesel çalışmanın dışında tutulmasına karar

verilmiştir.

Daha sonra bölgesel çalışmaya geçilmiş ve ilk önce istasyonların pik debi

serilerini aynıperiyoda getirmek için istasyonların pik debi dizileri arasında aynıtarihli

taşkın verileri arasında korelasyon analizleri yapılmışayrıca korelasyon katsayısının

yetersiz olduğu zaman akımların hesaplanmasında kullanılmak üzere Q=C·An

bağıntılarıoluşturulmaya çalışılmıştır. Yapılan korelasyon analizlerine ait sonuçlar

aşağıdaki tablolarda verilmiştir. verilmiştir. Bu tablonun incelenmesi sonucunda

korelasyon ilişkileri çoğunlukla yetersiz olduğu, yeterli sayılabilecek gibi olanlarda da

nokta sayısıçok az olduğu görülmektedir. Bu nedenlere bağlıolarak; istasyonların pik

debi dizilerinin hesaplanarak tamamlanmalarıserilerin kendi gerçek anlamlarını

kaybetmelerine sebep olacağıiçin serilerin uzatılmasıyoluna gidilmemişve AGİ’lerin

kendi gözlem sürelerindeki taşkın verilerine sadık kalınmıştır.

İstasyonların Homojenlik-Testleri yapılmış ve analize dahil edilen tüm

istasyonların homojen olduklarıgörülmüştür. Daha sonra istasyonların bölgesel

taşkın oranlarıhesaplanmıştır.

“Yağış Alanı-Q2.33” taşkın grafiğinin elde edilmesine çalışılmıştır. Bu grafik

çizilirken; ilk olarak noktalarıen küçük kareler yöntemi ile ortalayan en uygun doğru

82

hesaplanarak çizilmiştir. Daha sonra proje yerine oldukça yakın olmasısebebiyle

22_53 No’lu Sürmene D.-Ortaköy istasyonunun değerlerini göz ardıetmemek ve aynı

zamanda da bölgesel karakteri kaybetmemek için, noktalarıortalayan doğruya

paralel olacak şekilde 22-53 No’lu AGİ’den geçen başka bir doğru çizilmiştir. Bu

doğru, bölgenin “YağışAlanı_Q2.33” bağıntısıolarak kullanılacaktır.

Benzer şekilde “YağışAlanı-Q100” grafiği de çizilmiştir. Ancak bu grafikte proje

alanına 22-53 AGİ’den çok daha yakın olan ve daha kritik değer veren 22-44 No’lu

AGİ’nin Q100 değerine itibar edilmişve noktalarıortalayan doğruya paralel olacak

şekilde 22_44 AGİ’den geçen doğru çizilmiştir. Bu doğru proje alanının “Yağış

Alanı_Q100” bağıntısıolarak kullanılacaktır.

Ayrıca proje alanının “YağışAlanı_Qmax” grafiği de çizilmiştir.

o Regülatör yerinin yağışalanına (89.7 km²) karşılık gelen Q2.33 değeri “Yağış

Alanı_Q2.33” grafiğinden 29.1 m³/sn olarak okunmuştur. Bu Q2.33 değeri bölge

oranlarıile çarpılarak verilmişolan tekerrürlü taşkın değerleri elde edilmiştir.

(Q100= 92.3 m³/sn).

o Regülatör yerinin yağışalanına (89.7 km²) karşılık gelen Q100 değeri “Yağış

Alanı_Q100” grafiğinden Q100=94.5 m³/sn elde edilmiştir.

Bölgesel çalışmanın yanısıra: Ayrıca, regülatör yerinin tekerrürlü debileri;

QProje=QAGİ*(AProje/AAGİ)n eşitliği kullanılarak hesaplanmaya çalışılmıştır. Ancak aynı

tarihli taşkınların sayıca çok yetersiz olması nedeniyle noktasal olarak

hesaplanamamıştır. Bununla birlikte verilmekte olan YağışAlanı-Qmax grafiğinin

denkleminden alınan n=0.9719, standart değer olan n=0.66 ve alan oranıanlamına

gelen n=1 değerleri kullanılarak proje yerine en yakın olan 2621 ve 26-30 no.’lu

AGİ’lerin tekerrürlü pik debi değerleri kullanılarak hesaplanmış, sonuçlarıaşağıdaki

tablolarda verilmiştir.

n=0.66

Hangi AGİ'ye GöreYağışAlanı

(km²) Q2 Q2.33 Q5 Q10 Q25 Q50 Q100

2202 635.7 24.5 27.2 35.7 43.4 53.2 60.5 67.8

22-44 421.2 19.7 21.8 28.3 37.3 53.8 71.0 93.6

22-53 173.6 30.2 34.6 41.5 49.0 58.5 65.5 72.5

Regülatör Yeri için Çeşitli AGİ'lere Göre Q=C·An (n=0.66) eşitliği ile HesaplanmışOlan Tekerrürlü Pik Debi Değerleri, m³/sn

83

Q=C·An yöntemine çeşitli n değerleri uygulanmasısonucunda elde edilen en kritik

Q100 değeri n=0.66 için 22–44 No’lu AGİ’den elde edilmişolan 93,6 m³/sn’ lik taşkın

değeridir.

Regülatör yeri için gözlenmiştaşkın verilerinden elde edilmişolan sonuçlarıtekrar

özetlemek gerekirse;

o Yağışalanı-Q2.33 grafiğinden 92,5 m³/sn

o Yağışalanı-Q100 grafiğinden 94,5 m³/sn

o Q=C·An yöntemi ile 93.6 m³/sn değerleri elde edilmişolup tüm sonuçlar birbirini teyit

etmektedir.

n=0.66


(km²)Q2 Q2.33 Q5 Q10 Q25 Q50 Q100

2202 635.7 28.0 31.0 40.8 49.6 60.8 69.1 77.4

22-44 421.2 22.5 24.9 32.4 42.6 61.4 81.0 106.9

22-53 173.6 34.5 39.5 47.4 56.0 66.8 74.8 82.8

SantralYeri için Çeşitli AGİ'lere Göre Q=C·An (n=0.66) eşitliği ile HesaplanmışOlan Tekerrürlü Pik Debi Değerleri, m³/sn

n=0.9719


(km²) Q2 Q2.33 Q5 Q10 Q25 Q50 Q100

2202 635.7 13.3 14.8 19.4 23.6 28.9 32.9 36.8

22-44 421.2 12.2 13.4 17.5 23.0 33.2 43.8 57.8

22-53 173.6 24.6 28.2 33.8 39.9 47.6 53.3 59.0

Regülatör Yeri için Çeşitli AGİ'lere Göre Q=C·An (n=0.9719) eşitliği ileHesaplanmışOlan Tekerrürlü Pik Debi Değerleri, m³/sn

n=1


(km²)Q2 Q2.33 Q5 Q10 Q25 Q50 Q100

2202 635.7 12.6 14.0 18.3 22.3 27.4 31.1 34.8

22-44 421.2 11.7 12.9 16.8 22.1 31.8 41.9 55.3

22-53 173.6 24.1 27.6 33.2 39.2 46.7 52.3 57.9

Regülatör Yeri için Çeşitli AGİ'lereGöre Q=C·An (n=1) eşitliği ile Hesaplanmış

Olan Tekerrürlü Pik Debi Değerleri, m³/sn

84

Maksimum Baz Akımının Hesabı

Bölgesel frekans analizinde pik debi değerleri kullanılmış olan AGİ’lerde

gözlenmiştaşkınların aylara göre dağılımlarıhesaplanmış ve aşağıdaki tabloda

verilmiştir. Maksimum baz akımıçalışmasına esas olmak üzere taşkın aylarıolarak

4,5, ve 6. aylar seçilmiştir.

Su temini çalışmalarında regülatör yerinin aylık akım değerleri hesaplanmıştı. Bu

nedenle 2202 AGİ’nin baz akımının hesaplanmasıdaha sonra da proje yerine

taşınmasıyoluna gidilmemişbunun yerine aynısonucu vereceği için doğrudan

doğruya regülatör yeri aylık akımlarından hesaplanmıştır. (regülatör yeri aylık

akımlarının nasıl hesaplandığısu temini çalışmalarında anlatılmıştır).

Regülatör yeri için maksimum baz akımıdeğeri 5.59 m³/sn, santral yeri için

5.59x(109.7km²/89.7km²)=6.84 m³/sn hesaplanmıştır.

Birim Hidrograf Analizleri

Öncelikle; birim hidrograf çalışmalarında kullanılmak üzere, yağış alanının

Harmonik Eğim hesabıyapılmışve çalışmalar verilmiştir. Daha sonra; proje Yağış

alanının Snyder, DSİ-Sentetik ve Mockus Birim Hidrograflarıhesaplanmıştır.

Hesaplanan birim hidrograflar ile bazıkarakteristik bilgiler verilmiştir. Yağışalanının

fiziksel özellikleri dikkate alındığında; adıgeçen birim hidrograf yöntemleri içerisinde

en uygun olanıDSİ-Sentetik Birim Yöntemi’dir. Muhtemel Maksimum Taşkının

hesaplanmasında DSİ-Sentetik Birim Hidrograf çalışmasının sonuçlarıkullanılacaktır.

Aylar Adet %123 3 1.384 77 35.325 66 30.286 35 16.067 9 4.138 7 3.219 9 4.1310 10 4.5911 2 0.9212

TOPLAM 218 100

85

Regülatör yeri için çıkartılmışolan birim hidrograflara ait bazıkarakteristik bilgiler

aşağıda verilmiştir:

Maksimum Yağışlar

Regülatör yerinin muhtemel maksimum yağışdeğerinin hesabında Dağbaşı

(DMİ)%0.24, Köknar(DSİ)%95.3 ve Kayaiçi (DSİ)%4.46 meteoroloji istasyonlarıve bu

istasyonlara ait thiessen oranları, kullanılacaktır.

Öncelikle, istasyonların yıllık bir günlük maksimum yağışdeğerlerinin frekans

analizleri yapılmıştır. Ayrıca, plüviograflıyağışistasyonlarıiçerisinde proje yerine en

yakın olan Trabzon meteoroloji istasyonunun, standart sürelerdeki yıllık maksimum

yağışdeğerleri plüviograf oranlarıda verilmiştir.

Meteoroloji istasyonlarının tekerrürlü 24 saatlik yağış değerleri, Trabzon

meteoroloji istasyonunun düzeltilmiş plüviograf oranları, yağışın alan dağılım

katsayılarıve maksimizasyon katsayısı(1.13) kullanılarak proje yerinin çeşitli kritik

yağışsürelerine ait kümülatif yağışdeğerleri hesaplanmıştır.

Yağışbloklarıhesaplanırken “DSİ- UygulamalıTaşkın Hidrolojisi” kitabında

verilen “Türkiye’de Yağışın Zaman İçerisindeki DağılımıHaritası”na uygun olarak

“B” eğrisi kullanılmıştır.

Yağışalanının toprak yapısıve bitki örtüsü ile alansal dağılımlarıdikkate alınarak

“Yağış-Akış” eğrisi CnII=85 (doygun zemin durumu) alınmışve bu eğriler yardımı

“YağışBlokları” akışa geçirilerek “Efektif YağışBlokları” elde edilmiştir. 100_Yıl

tekerrürlü net yağışbloklarıda verilmiştir.

Snyder, Mockus ve DSİ-Sentetik Birim Hidrograf yöntemleri yardımıile efektif

yağışbloklarıakışa geçirilerek çeşitli tekerrürlü Muhtemel Maksimum Yağmur (MMY)

akışhidrograflarıhesaplanmışdaha sonra baz akımının ilave edilmesiyle tekerrürlü

Muhtemel Maksimum Taşkın (MMT) debileri elde edilmiştir. Aşağıda çeşitli BH

HAVZALARYAĞIŞALANIkm²

Lkm

Lckm Eğim Cp Ct

TcSaat BH YÖNTEMİ

TrSaat

Tb(Saat)

Tp(Saat)

Qpm³/s/mm

SNYDER 2 96.09 8.03 2.47

MOCKUS(Sp.li) 0.5 2.91 1.09 13.74

MOCKUS(Sp.siz) 3 6.92 2.59 5.78

DSİ-SENTETİK 2 19.42 3.88 4.68

1.820.0635 1.42 0.7Y.Manahoz Reg. 89.7 18.95 9.95

86

yöntemleri ile uygun kritik süreleri için hesaplanmışolan 100 yıl tekerrürlü MMT

hidrograflarının pik debi değerleri verilmiştir.

Yukarıdaki Q100 değerleri ile gözlenmiş taşkın debilerinin frekans analizleri

sonucunda “Yağış alanı-Q2.33” grafiğinden elde edilmiş olan Q100 değerleri

incelendiğinde; BTA sonuçlarının proje alanıiçin en uygun sentetik yöntem olan DSİ

BH yöntemi sonuçlarına çok yakın olduğu görülmektedir. Ayrıca sentetik yöntemlerle

taşkın hesabısırasında yapılan kabullerin çokluğu, gerek proje alanıiçi ve civarındaki

AGİsayısının, gerekse ölçüm periyotlarının yeterli düzeyde olmasınedenlerinden

dolayıbölgesel frekans analiz sonuçlarının daha güvenilir olduğu kabul edilmişve

“DSİ-Sentetik” yöntem ile elde edilmiş olan tekerrürlü MMT Hidrograflarıönce

boyutsuzlaştırılmışdaha sonra bölgesel frekans analizi sonucunda regülatör yeri için

hesaplanmışolan Q2, Q5, Q10, Q25, Q50 ve Q100 değerleri ile çarpılarak tekrar

taşkın hidrograflarına dönüştürülmüştür. Verilmişolan MMT hidrograflarıve pik

debileri proje dizayn çalışmalarında esas alınmıştır.

Santral Yeri

Santral yeri (600 m.) ile regülatör yeri (1160 m.) arasındaki mesafe 4.3 km, alan

farkıise 20 km²’dir. Ayrıca regülatör ve santral yerlerinin arasından önemli bir kol

karışmamaktadır. Bu nedenlerden dolayı santral yerinin taşkın değerlerinin

hesaplanmasında ara alan çalışmasına ve taşkın yatak öteleme işlemlerine gerek

duyulmamıştır. Regülatör yeri için seçilmişolan taşkın hesap yöntemi santral yeri için

de aynen uygulanmıştır:

KYS, Saat 2 4 6 8 12 18 24Q100, m³/s 91.0 94.0 90.0

KYS, Saat 2 4 6 8 12 18 24Q100, m³/s 65.0 69.1 71.6 69.1

Mockus Süperpozeli (Tr=1 Saat)KYS, Saat 3Q100, m³/s 124.7

Mockus Süperpozesiz (Tr=3 Saat)KYS, Saat 3Q100, m³/s 109.4

Snyder (Tr=2 Saat)

DSİ-Sentetik (Tr=2saat)

87

Santral yerinin yağışalanına (109.7 km²) karşılık gelen Q2.33 değeri “Yağış

Alanı_Q2.33” grafiğinden 38.0 m³/sn olarak okunmuştur. Bu Q2.33değeri bölge oranları

ile çarpılarak verilmişolan tekerrürlü taşkın değerleri elde edilmiştir (Q100=107.9

m³/sn). Daha sonra bu değerler, regülatör yerinin taşkın hesaplarında kullanılmışolan

boyutsuz hidrograf yardımıile taşkın hidrograflarına dönüştürülmüştür. Santral yeri

için hesaplanmışolan tekerrürlü taşkın debi değerleri ile hidrograflarıverilmiştir.

Gözlemler Ve Sonuçlar

Projeninin gerçekleştirilmesini engelleyecek hidrolojik herhangi bir sorun

gözlenmemiştir.

Sediment

YukarıManahoz Regülatör yeri için 22 nolu Doğu Karadeniz havzasıiçinde

bulunan sediment gözlem istasyonlarının yağışalanlarıile bu alanlara karşılık gelen

uzun yıllık ortalama sediment miktarlarıarasında korelasyon yapılarak Doğu

Karadeniz havzasıiçin genel yağışalanısediment miktarıeşitliği EİE tarafından

geliştirilmiştir. Bu istasyonlara ait sediment bilgileri de aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 16. Sediment Gözlem Yıllarına Göreİstasyonun

Ortalama Süspanse Sediment

SU ve İSTASYONUN SEDİMENT GÖZLEM YILLARINA GÖREİSTASYONUN ORTALAMA SÜSPANSE

SEDİMENT

Miktarı Verimi Tane Dağılımı( %)

HacimAğırlığıNo Adı

SedimentYağışAlanı

( km2 ) (Ton / yıl)(Ton /

yıl /km2 )

KumKil+

Silt(Ton/m3)

2201 Harşit Çayı-Kürkün 2589,0 279.612 108 20 80 1,21

2206

Değirmendere-Kanlıpelit 708,0 84.755 120 21 79 1,21

2218 İyidere-Şimşirli 834,9 58.317 70 56 45 1,332228 Folderesi-Bahadırlı 191,4 37.161 194 54 46 1,332232 Fırtına Deresi-Topluca 763,0 25.928 34 33 67 1,252238 Melet Çayı-Arıcılar 1024,4 89.880 88 54 46 1,332245 Terme Çayı-Gökçeli 232,8 16.023 69 44 56 1,292248 Değirmendere-Öğütlü 728,5 43.070 59 39 61 1,272251 Değirmendere-Esiroğlu 729,6 21.384 29 30 70 1,24

ALANAĞIRLIKL

I ORT.-- 128.472 84 34 66 1,26

88

Bu eşitlik Y = 0,0215 X2 + 52,369 X ve R² = 0,9292 olarak bulunmuştur.

X yerine YukarıManahoz (A=89,7 km2) regülatör yerinin yağışalanına karşılık

gelen süspanse sediment miktarları4870,5 Ton/yıl, verimi ise 54,3 Ton/yıl/km2 olarak

bulunmuştur. Toplam sediment ise, süspanse sediment ve yatak yükünün

toplamından oluşmaktadır. Bu çalışmada süspanse sedimentin % 25’i kadar bir değer,

yatak yükü olarak eklenmektedir. Bulunan bu değerde sediment hacim ağırlığına

bölünerek;

Toplam sediment verimi = 53,9 m³/yıl/km² olarak hesaplanmıştır.

Deprem

Proje sahasıTürkiye Deprem Bölgeleri Haritası’nda (T.C. Bayındırlık ve İskan

BakanlığıAfet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi, 1996) IV. Derece

deprem bölgesinde yer almaktadır (Şekil 22).

T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Deprem araştırma Dairesi verilerine göre

1881-1986 yıllarıarasında Trabzon İli ve çevresinde magnitüdü 4,2-4,7 arasında

değişen 26 adet, magnitüdü 4,7-5,2 arasında değişen 11 adet, magnitüdü 5,2-5,9

arasında değişen 3 adet, magnitüdü 5,9-6,4 arasında değişen 2 adet deprem

kaydedilmiştir.(Tablo 17, Tablo ) IV. derece deprem bölgesinde yer alan proje sahası

için yatay yer ivme değeri (Ao) 0.1 g dir.

Olasıbir depreme karşıalınacak önlemler:

Kanal 5000 m. uzunluğunda, 1,75 m. genişliğinde, 2,40 m. yüksekliğinde, 30 cm.






0,00088’dir. Ayrıca; EK-1’de gösterildiği gibi tahliye vanalarıkonulacaktır. Olasıbir

kayma, Deprem, v.b afet durumlarında kanal içindeki suyun boşaltılmasıiçin tahliye

vanalarıkonulacaktır.





89

Tablo 17. Trabzon İli ve Çevresi Depremleri Magnitüd-Frekans İlişkisi

MAGNİTÜD-FREKANS İLİŞKİSİ

İNCELEME ALANI : TRABZONİNCELEME ZAMANARALIĞI : 1881-1986DEPREM SAYISI (N) : 53

HISTOGRAM

4,20 5

4,50 14

4,80 11

5,10 14

5,4 1

5,70 3

6 3

6,3 2

REGRESYONORTALAMA TEKRAR ADEDİ = 4,58128

STANDART SAPMA (MAG.) = 0,706578

STANDART SAPMA (FREKANS) = 0,42274

KORELASYON KATSAYISI = -0,62

LOG N = 2,62-0,73 M

DEPREM TEHLIKESI ( % OLARAK )

MAGNITUD/PERIYOD 1 25 49 73 97 DOW. PER.

5,00 6,4 81,0 96,1 99,2 99,8 15,1

5,50 4,2 66,2 88,0 95,8 98,5 23,1

6,00 2,8 50,7 75,0 87,3 93,6 35,3

6,50 1,8 37,0 59,6 74,1 83,4 54,1

7,00 1,2 26,1 44,7 58,6 69,0 82,8

7,50 0,8 17,9 32,0 43,8 53,5 126,9

90

Tablo 18. Trabzon ili ve Çevresi Deprem Kayıtları

DEPREM ARAŞTIRMA DAİRESİ- ANKARA1881-1986 YILLARI İLE (39,92-42.08) N -(37.67-41.77)E ARASINDAKİ

TRABZON VE ÇEVRESİDEPREMLERİMS>= 4.2

KAYITNO NO TARIH ZAMAN ENLEM BOYLAM DER. MAG. REF AÇIKLAMA

GN. AY. YIL SA.DA.SN (N) ( E ) (KM) NO60 1 7,1902 41,00 39,7 0 5,1 289 2 16,02,1904 03:45 40,30 38,4 0 5,1 1205 3 1908 40,33 38,8 0 5,1 2210 4 09,02,1909 11:24:06 40,00 38 60 6,3 1 İMRANLI-ZARA211 5 09,02,1909 14:38 40,00 38 0 5,8 1212 6 10,02,1909 19:49 40,00 38 0 5,7 1262 7 1911 40,47 37,8 0 5,1 2584 8 30,06,1925 06:06:15 41,50 40,5 0 5 2591 9 26,07,1925 02:53.59 40,71 41,49 10 4,6 1635 10 25,06,1926 23:19 40,50 41 0 4,3 2672 11 16,03,1927 15:16 41,00 38 0 5 2783 12 18,05,1929 06:37:54 40,20 37,9 10 6,1 1 SUSEHRI784 13 19,05,1929 06:33:18 40,20 37,9 0 4,5 1785 14 25,05,1929 06:46 40,20 37,9 0 5,5 2786 15 28,06,1929 22:18:44 40,20 37,9 0 4,5 1793 16 15,09,1929 13:10:15 40,25 38,76 50 5 1794 17 20,09,1929 40,30 39,5 0 4,3 2878 18 31,07,1931 00:25:57 41,02 39,55 10 4,9 1974 19 02,11,1934 16:41:50 41,00 41,6 22 4,7 11042 20 07,03,1937 41,00 39,7 0 5,1 21052 21 11,1937 41,00 39,7 0 4,3 21053 22 07,12,1937 09:31:04 39,94 40,43 60 4,7 11108 23 27,12,1939 02:48:34 39,99 38,14 50 5,5 11122 24 26,01,1940 20:56:05 40,45 38,48 10 4,8 11148 25 07,06,1940 19:49:28 40,06 37,82 10 4,6 11156 26 23,07,1940 40,10 39,5 0 4,3 21164 27 23,08,1940 05:11:05 41,00 38 0 4,2 21245 28 03,01,1943 00:05:00 41,00 37,9 0 4,3 21342 29 29,10,1945 12:02:54 42,00 38 0 5 21347 30 28,11,1945 12:03:01 41,80 38 0 4,6 21348 31 29,11,1945 12:03:01 41,89 38,12 40 4,6 11394 32 27,07,1947 20:09:16 39,96 40,79 40 4,9 11399 33 21,10,1947 06:53:00 41,00 38,8 0 4,3 21453 34 08,1,1948 07:59:22 40,39 38,25 100 5 21571 35 03,01,1952 06:03:55 39,95 41,67 40 5,8 11667 36 08,10,1953 10:27:00 40,02 38,37 10 4,9 11670 37 20,10,1953 05:36:56 41,93 40,79 10 4,8 11713 38 24,10,1954 00:44:36 40,00 40 0 4,6 11719 39 07,11,1954 22:52.56 40,25 40,03 20 4,5 11819 40 22,02,1957 07:57:42 40,25 39,75 10 5,1 21966 41 26,01,1960 09:52:15 40,19 38,75 20 5,9 1 SEBINKARAHISAR1991 42 09,06,1960 02:44:13 39,99 39,67 10 4,2 22115 43 22,04,1963 15:38:23 41,37 38,75 60 5,4 12184 44 21,08,1964 16:49:02 40,00 40,9 20 4,5 12300 45 08,03,1966 02:51:36 40,20 38,3 22 4,2 22301 46 10,03,1966 11:19:01 39,94 41,58 45 4,2 22713 47 27,09,1969 16:57:48 40,10 41 0 4,4 23238 48 19,03,1973 12:20:07 40,00 40,3 33 4,4 23455 49 18,02,1977 00:08:58 40,48 41,68 10 4,6 13707 50 13,04,1981 19:41:45 39,94 40,67 52 4,4 33719 51 23,06,1981 17:03:55 40,00 38 33 4,5 3

91

3917 52 20,04,1983 10:00:52 39,93 38,68 10 4,6 34148 53 12,12,1985 02:54:44 39,95 39,77 29 4,2 3

Şekil 22. Deprem Bölgeleri Haritası

92

Şekil 23. Trabzon İli ve Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası

Proje Sahasınıda İçine Alan Bölge İçin Deprem Oluşum Sıklığı(N)

Deprem Büyüklüğü (M) İlişkisi

Ampirik gösterimi Log (N) = a - b M olan bağıntıbize, deprem oluşum sıklığıile

deprem büyüklüğü arasındaki ilişkiyi vermektedir. Burada;

N = Depremlerin bir yıldaki sayısıyada oluşum sıklığıdır.

M = Depremin büyüklüğü

a = En küçük depremin logaritmik oluşsayısı

b = Yaklaşım eğrisinin eğimidir.

Bağıntıda a katsayısıbüyükse, inceleme yapılan bölgede, küçük depremlerin sık

olduğu, b değeri küçükse büyük depremlerin baskın olduğu söylenebilir.

Proje sahasınıda içine alan inceleme alanıiçin Gütenberg-Richter (N,M) bağıntısı;

Log (N) = 2.62 - 0.37 M

olarak verilmektedir.

Trabzon İl merkezi için yapılan maksimum yatay yer ivmesi değerleri

hesaplamasında, Poisson Olasılık Yöntemine göre hazırlanmış bir risk analizi

programıkullanılmıştır.

Bu çalışmada Trabzon İl merkezini de içine alacak şekilde genişbir inceleme

alanı(41° 00’ N - 39° 44’ E) seçilerek bu saha içerisinde 1900 – 1996 yıllarıarasında

meydana gelmişve Richter Magnitüdü M 4.0 olan depremler kullanılmıştır. Bu

depremler ISC, CSEM ve NEIS gibi uluslar arasıveri merkezi bültenlerinden

sağlanmıştır. Ancak bu depremlerin, risk analizi çalışmalarında kullanılabilmesi için

episantr koordinatlarının magnitüdlerinin ve odak derinliklerinin bilinmesine gerek

vardır.

Türkiye için, bu çalışmada makul ve emniyetli sonuçlar veren “Esteva” azalım

ilişkisi kullanılmıştır. California verilerine göre türetilen Esteva azalım ilişkisinin KAFZ

ve San Andreas faylarıarasındaki benzer özellikler dikkate alındığında ülkemiz için

geçerli olabileceği düşünülebilir. Bu ilişki aşağıdaki şekilde verilmektedir.

a = 5000 * exp (0.8 M) / (R + 40)² (cm / sn²)

a : Yer hareketine ait maksimum yatay yer ivmesi (cm / sn²)

R : Kaynaktan inceleme alanına olan odak uzaklığı(km)

93

M : Richter magnitüdü

Trabzon İl merkezi için Poisson olasılık yöntemine göre hesaplanan maksimum

yatay yer ivmesi değerleri ile bu ivmelerin, inşaat yapılarının belirli ekonomik ömürleri

için aşılma olasılıklarıdetaylıbir şekilde aşağıda verilmiştir.

Trabzon il merkezinde belirli Maksimum Yatay Yer İvmesi değerlerinin belirliekonomik ömürler içerisindeki aşılma olasılıkları

EKONOMİK ÖMÜR (YIL)

1 50 100 200 1000

MAX. YATAY YER

İVMESİ

cm / sn² % gAŞILMA OLASILIĞI ( % )

10 (0.01) 17.9470 99.9950 100.000 100.000 100.000

50 (0.05) 0.9893 39.1710 62.9990 86.3090 99.9950

100 (0.10) 0.2018 9.6199 18.3140 33.2750 86.7740

150 (0.15) 0.0351 1.7432 3.4561 6.7928 29.6530

200 (0.20) 0.0149 0.7464 1.4872 2.9522 13.9150

250 (0.25) 0.0083 0.4363 0.8707 1.7338 8.3735

300 (0.30) 0.0052 0.2904 0.5799 1.1564 5.6496

400 (0.40) 0.0028 0.1559 0.3121 0.6233 3.0777

500 (0.50) 0.0018 0.0972 0.1942 0.3886 1.9287

1000 (1.00) 0.0004 0.0225 0.0450 0.0907 0.4526

94

Trabzon il merkezi için çeşitli ekonomik ömürler içerisindeki, çeşitli olasılıklarlabeklenen maksimum yatay yer ivmesi değerleri

BİNA EKONOMİK ÖMRÜ ( YIL )

1 50 100 200 1000

AŞILMA

OLASIĞI

( % )MAKSİMUM YATAY YER İVMESİcm/sn² ( % g )

1 50.0 (0.05) 187.3 (0.19) 239.5 (0.24) 329.3 (0.34) 814.5 (0.83)

2 47.6 (0.05) 148.4 (0.15) 187.0 (0.19) 239.1 (0.24) 493.8 (0.50)

3 45.3 (0.05) 142.0 (0.14) 161.6 (0.16) 199.4 (0.20) 406.8 (0.41)

4 42.9 (0.04) 135.7 (0.14) 148.2 (0.15) 186.4 (0.19) 364.1 (0.37)

5 40.5 (0.04) 129.3 (0.13) 144.8 (0.15) 173.3 (0.38) 325.3 (0.33)

10 28.7 (0.03) 99.4 (0.10) 128.0 (0.13) 143.9 (0.15) 235.3 (0.24)

20 9.7 (0.01) 82.4 (0.08) 98.1 (0.10) 125.1 (0.13) 180.7 (0.18)

Buna göre yukarıdaki tabloya göre yapının 100 yıllık ekonomik ömür ve % 5

aşılma olasılığına göre Trabzon İl merkezi ana kayasında beklenen maksimum yatay

yer hareket ivmesi aşağıda belirtilmiştir.

Trabzon İl Merkezi İçin Yatay Yer Hareket İvmesi : 144.8 cm / sn² (0.25g)

g : 980 cm / sn²

Öte yandan Japon JİCA firmasının Türkiye için önerdiği “k” Yatay Deprem

Katsayısıstandardizasyon değerleri esas alınarak bugüne kadar çıkarılan risk analizi

raporlarıışığında hazırlanan, maksimum yatay yer hareket ivmesi ile “k” arasındaki

ilişki aşağıda verilmektedir.

95

MAKSİMUM YATAY YER HAREKET İVMESİ(a : cm/sn²)

SİSMİK DİZAYN KATSAYISI(k)

475 < a 0.15 < k300 < a 475 0.12 < k 0.15

* 140 < a 300 * * 0.10 < k 0.12 *45 < a 140 0.05 < k 10.0

Buna göre proje mühendisi, projenin karakteristik özellikleri, boyutlarıyapı

önem katsayısıve yerel zemin koşullarıvb. kriterleri dikkate alarak yukarıdaki

tablodaki esaslar dahilinde sismik dizayn katsayısı“k”nın 0.10 < k 0.12 arasında

bir değerde seçilmesi önerilir.

(Tercihen k = 0.11 alınabilir.)

Sıvılaştırma Yaratabilecek En Küçük Deprem Büyüklüğü;

Mw = 0.18 + 9.2 10 8 Lf + 0.90 log (Lf)

Lf = Çalışma alanın deprem oluşturacak diri kırığa en yakın uzaklığı(cm)

Trabzon - Merkez için sıvılaştırma yaratacak en küçük deprem büyüklüğü;

Mw = 7.7 olarak bulunmuştur.

Çalışma Alanında Sıvılaştırma Yaratabilecek En Küçük (a) Yer İvmesi;

Log (a) = -1.02 + 0.249 (Mw) - log (r) - 2.55 10 3 (r) + 0.26 P (Joyner-Boore,1981)

r = ( Lf² + 53.3 ) 5.0 Lf (km)

Proje sahasında sıvılaşma oluşturabilecek en küçük (a) yer ivmesi;

a = 0.051 g olarak hesaplanmıştır.

Bölgedeki Diri Kırığa En Yakın Uzaklıkta ve O Bölgede M Büyüklüğündeki

Depremin FarklıOrtamlarda Oluşturacağıİvme (a) Değerleri;

Kaya ortamında ivme (a) ( Vs700 m/sn ) 686.0208.0 )10(10*46 rMa

Sıkıortamda ivme (a) 924.0333.0 )10(10*5.24 rMa

Orta sıkıortamda ivme (a) 112.1432.0 )10(10*8.12 rMa

Bu bağıntılara bağlıolarak M büyüklüğündeki depremlerin farklıortamlarda

oluşturacağıivme (a) değeri hesaplanarak tabloda sunulmuştur.

96

MKIRIĞA OLANDİK UZAKLIK

r (km)

KAYA ORTAMDAİVME

( snmVs /700 )

SIKIORTAMDA

İVME

ORTA SIKIORTAMDA İVME

5.5 130 0.022 g 0.017 g 0.012 g6.0 130 0.028 g 0.025 g 0.020 g6.5 130 0.035 g 0.037 g 0.034 g7.0 130 0.045 g 0.055 g 0.056 g7.5 130 0.057 g 0.081 g 0.093 g

B) EK-V’DEKİDUYARLI YÖRELER LİSTESİDİKKATE ALINARAK

(SULAK ALANLAR, KIYI KESİMLERİ, DAĞLIK VE ORMANLIK ALANLAR, TARIM

ALANLARI, MİLLİPARKLAR, ÖZEL KORUMA ALANLARI, NÜFUSÇA YOĞUN

ALANLAR, TARİHSEL, KÜLTÜREL, ARKEOLOJİK, VB. ÖNEMİOLAN ALANLAR)

DOĞAL ÇEVRENİN DEĞERLENDİRİLMESİ.

Koruma Alanları

Proje alanıherhangi bir koruma alanı(milli park, tabiat parkı, sulak alan, tabiat

anıtı, tabiat koruma alanı, yaban hayatıkoruma alanı, yaban hayvanıyetiştirme alanı,

kültür varlığı, tabiat varlığı, sit ve koruma alanı, biyogenetik rezerv alanı, biyosfer

rezervleri, özel çevre koruma bölgeleri, özel koruma alanları), peyzaj değeri yüksek

yerler ve regreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik

oluşumların bulunduğu alanlarla ilgi ve ilişkisi mevcut değildir. Faaliyet alanının bir

kısmıÇevre ve Orman Bölge Müd. aittir. HES’e ait Boru Hattının geçeceği

güzergahta ormanlık alana isabet eden kısımlarıgösterir harita Şekil 24’de

gösterilmiştir.

Afet Durumu

Etüt alanında şu ana kadar heyelan, akma, şişme, kaya düşmesi, çığv.b. doğal

afetlere rastlanılmamıştır. Fakat; Bölgede 1998 yılında 16+900 km ‘de daha önce sel

felaketi olmuştur. Faaliyet sahasıbu afet alanının dışında kalmaktadır.

Faaliyet sahasının Sürmene’ye olan mesafesi;

Regülatör : 26+450 km

Santral yeri : 21+100 km yukarıda kalmaktadır.

97

Şekil 24. HES’e ait Boru Hattının geçeceği güzergahta ormanlık alana isabet eden

98

kısımlarıgösterir harita

Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları

Faaliyet alanın genel coğrafik konum itibari ile ekolojik, görsel ve fonksiyonel

kriter göz önüne alınarak form, devamlılık, ölçü ve ölçek, benzerlik ve farklılık, denge

ve oran, baskınlık gibi peyzaj unsurlarıaçısından değerlendirilmesi neticesinde;

Ana ulaşım arterlerinden uzak ve turistik bölge olmaması

Karadeniz bölgesi genelinden farklıve özel bir peyzaj unsuru içermemesi

Lokal olarak mevcut haliyle herhangi bir doğal cazibe taşımaması

Peyzaj unsurları itibarı ile faaliyette bir sakınca oluşturmamaktadır. Saha

benzersiz özellikte jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar taşımamaktadır. Halihazırda,

jeomorfolojik yapısı, konumu ve yerleşim alanlarına mesafesi itibariyle bir rekrasyon

alanıniteliği bulunmamaktadır.

Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu

Altında Bulunan Araziler

Faaliyet alanının savaşve seferberlik halinde herhangi bir stratejik önemi ve

konumu bulunmamaktadır. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının görüşlerinde ve

yapılan incelemelerde de kamu kurum ve kuruluşlarına tahsis edilmişalan ve

7/16349 sayılıBakanlar Kurulu Kararıile “sınırlandırılmışalan” ilan edilmişalanlara

rastlanmamıştır. Faaliyet alanıve çevresinde Askeri Yasak Bölge mevcut değildir.




3. Projenin ve yerin alternatifleri (proje teknolojisinin ve proje alanının

seçilme nedenleri)

YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi için hazırlanan ön raporda regülatör

kotu 1050 m., santral kotu 750 m. olarak belirlenmişti.

Daha sonra yapılan detaylıbüro ve arazi çalışmalarısonucunda YukarıManahoz

Regülatörü ve HES projesi için, ön raporda belirtilen dahil olmak üzere dört adet

alternatif üzerinde çalışılmıştır

99

Bunlardan birincisi, ön raporda belirtilen 1050 m. kotu ile, 750 m. kotu arasında

kalan ve sağsahilde iletim kanalıdüşünülen alternatiftir.

İkincisi, 1160 m. kotu ile 750 m. kotu arasında kalan ve sağsahilde iletim kanalı

düşünülen alternatiftir.

Üçüncüsü, 1160 m. kotu ile 750 m. kotu arasında kalan ve sol sahilde iletim

kanalıdüşünülen alternatiftir.

Dördüncü alternatif ise, 1160 m. kotu ile 600 m. kotu arasında kalan ve sol

sahilde iletim kanalıdüşünülen alternatiftir.



BüyükdoğanlıKasabasısınırlarıiçinde, Manahoz Dere üzerinde yer almaktadır. Proje

yeri 1/25 000 ölçekli haritaların TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4 numaralıpaftalarında

bulunmaktadır.

Proje ile Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarasında kalan düşüşünün


Manahoz Dere üzerinde yapılmasıplanlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES

ile, Manahoz Dere’nin hidrolik enerji potansiyeli değerlendirilecektir.

Yukarıda belirtilen bu dört alternatif içerisinden, hidrolojik koşullar, topoğrafik yapı,

cebri boru güzergahıjeolojik yapısıve toplam enerji üretimi de göz önüne alınarak

dördüncü alternatif seçilmiştir.

Manahoz Dere Havzası’nın gelişmesi genel olarak Türkiye Ekonomisine katkıda

bulunacağıgibi, özelde de havza içerisinde ekonomik hayatın canlanmasına ve

gelişmesine yardımcıolacaktır.

100

SONUÇLAR





paftalarında bulunmaktadır. (EK-1)


Santral

X= 4511911.11 Y= 594840.25

Yükleme

X= 4511995.50 Y= 594023.37

Regülatör

X = 4507464.86 Y= 594363.67







almakta olup, Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarasındaki düşüşünün



uzunluğunda 1,75 m.x2,40m. kesitli kapalı kanal ile 600m. nehir kotunda


mansabında yer alan YukarıManahoz Hidroelektrik Santralına iletilecektir.Santral

22,86 MW kurulu gücünde olup, 2 adet yatay eksenli pelton türbin ile donatılmıştır.




üretilecektir.

HES için gerekli malzeme Beşköy Belediyesi tarafından belirlenmiş olan

kum-çakıl ocağından elde edilecektir. HES inşaatında maksimum 30 kişi çalışacaktır.

İnşaat için şantiye kurulacaktır.

101



Yukarı Manahoz Regülatörü, Trabzon-Sürmene istikametinde Sürmene’ye

varmadan sağa Köprübaşı, Büyükdoğanlıyoluna sapılır. Büyükdoğanlı’yıyaklaşık

4-5 km geçtikten sonra Kuku Mezrasıcivarındadır. Santral yeri, Sürmene’ye

varmadan Köprübaşıyoluna sapılır. Bu yolun başlangıcından Santrale olan mesafe

21+100 km’dir. Regülatör ünitesi ise 26+450 km yukarıdadır. Santral yeri kotu

600 m., Regülatör yeri 1160 m.’dir.

YukarıManahoz Regülatörü ve Hes’in Özet Karakteristikleri

İli : Trabzon

Akarsu Adı : Manahoz Deresi

Regülatör Tipi : Dolu Gövdeli Beton

Ortalama Debi : 2,01 m3/sn

Talveg Kotu : 1155,30 m.

Kret Kotu : 1159,70 m.

Santral Türbin Eksen Kotu : 605,00 m.

Brüt Düşü : 550,00 m.

Net Düşü : 527,69 m. (İki Ünite)


İletim Yapısı(Kanal) Uzunluğu : 5000,00 m.

Santral Kurulu Gücü : 22,86 MW

Firm Enerji : 21,68 GWh

Sekonder Enerji : 57,08 GWh

Yıllık Toplam Enerji : 78,76 GWh

Yatırım Bedeli : 18.503 Milyar TL

Yıllık Net Gelir (B-C) : 3.036 Milyar TL

Rantabilite (B/C) : 2,75

Regülatör Talveg Kotu : 1155,30 m

Koordinat : 400 42’ 48” K – 400 07’ 01” D

YağışAlanı : 89.7 km2

Paftası : 1/25.000 Ölçekli Tapoğrafik Haritaların

TRABZON G 44-d1 ve G 44-a4

102



1155,30 m. talveg kotunda tasarlanan YukarıManahoz Regülatörü ile çevrilen

sular, 1.75 m.x2.40 m. ebatlarında, 5000 m. uzunluğunda kapalıkanal yardımıile

yükleme havuzuna ve buradan da 1,10 m. çapında cebri boru ile santrale

iletilmektedir.

Enerji Su Alma Yapıları

Regülatör

YukarıManahoz Regülatör yerinin seçiminde, hidrolojik koşullar, jeolojik ve

topoğrafik açıdan uygunluğu dikkate alınmıştır. Regülatör 1155,30 m. talveg kotunda,

dolu gövdeli beton olarak planlanmış, hidrolik ve hidrolojik şartlar göz önüne alınarak

regülatör dolusavak kret kotu 1159,70 m., regülatör dolusavak yan perde duvarıkret

kotu ise 1161,70 m. olarak belirlenmiştir.

Su alma yapısıve çökeltim havuzu sol sahilde yer alacaktır. Çökeltim havuzu

sonunda çökeltim havuzu teknesi yer almakta olup tekne doğrudan kanala

bağlanacaktır. Su alma yapısının hemen yanında iki gözlü olarak planlanan çakıl

geçidi yer alacak ve gerektiğinde çakıl geçidi kapaklarıaçılarak, regülatör menbaında

toplanmışolan rusubat mansaba aktarılacaktır. Serbest akışlıdolusavak yapısıçakıl

geçidinin hemen sağında yer alacak ve 25 m. genişliğinde olacaktır.

Derivasyon Yapısı

Regülatör inşaatısırasında çalışma alanınıkuruda tutacak bir derivasyon işlemi

gerekmektedir. İki sahil arasıyeterli genişlikte olduğundan ayrıca bir derivasyon

yapısına ihtiyaç yoktur. Derivasyon işlemi sırasında 25 yıllık taşkın debisi dikkate

alınmıştır.

Su Alma Yapısı

Su alma yapısı, regülatör yapısıiçinde sol sahilde yer almakta ve her biri 3,5 m.

genişliğinde iki gözlü olarak planlanmıştır. Su alma yapısı5 m3/sn’lik maksimum

debiye göre boyutlandırılmışve eşik kotu nehir talveg kotunun 1,75 m. üzerindedir.

Çakıl Geçidi

Çakıl geçidi, su alma yapısının hemen yanında 25 yıllık feyezan debisi olan

65,90 m3/sn debi dikkate alınarak boyutlandırılmıştır. İki gözlü olarak planlanan çakıl

geçidinin, her birinde 2,5 m. x 2,5 m. boyutlarında sürgülü kapak bulunacaktır.

103

Serbest AkışlıDolusavak

Serbest akışlıdolusavak regülatörün sağsahilinde yer almaktadır. Dolusavak

boyutlandırmasında 100 yıllık feyezan debisi olan 92,30 m3/sn’lik debi dikkate

alınmıştır. Dolusavak yapısının temel kotu 1152,80 m. kret kotu 1159,70 m. ve yan

perde duvarıüst kotu 1161,70 m.’ dir.

Çökeltim Havuzu

Regülatör yapısının sol sahilinde her biri 3,5 m. genişliğinde ve 35 m.

uzunluğunda, ortalama 5,80 m. yüksekliğinde iki gözlü bir çökeltim havuzu

planlanmıştır.

Çökeltim havuzunda 0,3 mm. çapındaki danelerin çökelmesi sağlanacaktır.

Çökeltim havuzu girişinde her gözde bir kapak olacaktır. Havuz tabanıtrapez kesitli

olarak planlanmış, taban eğimi % 2, trapez yüksekliği 1,5 m.’dir. Çökeltim havuzu

sonunda planlanan silt temizleme kapakları1,20 m. x 1,20 m. ebatlarında olacaktır.

Kanal

YukarıManahoz HES sistemi içindeki önemli yapılardan biri kanal yapısıdır. Kanal

5000 m. uzunluğunda, 1,75 m. genişliğinde, 2,40 m. yüksekliğinde, 30 cm.






0,00088’dir. Kanal güzergâhıboyunca gerekli olan sanat yapıları, kesin proje

aşamasında projelendirilecektir.

Taşma Savağı





Yükleme Havuzu

Yükleme havuzu kanal yapısının sonunda 7.00 m. eninde, 25,00 m. boyunda ve

6 metre yüksekliğinde olacaktır. Havuz taban eğimi % 2, maksimum su seviyesi

1155 m.’ dir.

104

Yükleme havuzu santralın herhangi bir sebeple devre dışıkaldığıdurumlarda,

gelen fazla suların 500 metre gerideki taşma savağından atılabilmesi için, maksimum

su kotundan 1,20 m. yüksek olacak şekilde planlanmıştır.

Vana Odası

Yükleme havuzu sonunda ve cebri boru başında, 6,40 m. x 6,40 m. ebatlarında

bir vana odasıplanlanmıştır. Vana odasıiçerisinde bir adet kelebek vana ve vana

montaj–demontaj tertibatıdüşünülmüştür.

Cebri Boru

YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesinin en önemli bölümlerinden biri de

cebri borudur. Cebri boru güzergahıbelirlenirken, jeolojik açıdan en uygun olan

alternatif dikkate alınmıştır.

Cebri boru toplam boyu, yükleme havuzu çıkışından itibaren 1000 m.’dir. Cebri

borudaki yük kayıplarıile cebri boru maliyet optimizasyonu yapılmışve en uygun çap

olarak 1,10 m. seçilmiştir.

Sosyal AltyapıGereksinimi



ailelerinin en yakın yerleşim yerlerinde ikamet edeceği düşünülmektedir. Aileler tüm






Su Kullanımı;

Manahoz Deresi enerji üretim potansiyelinden yararlanmak amacıyla Yukarı

Manahoz Regülatörü ve Hidroelektrik Santralinin inşa edilmesi düşünülmüştür.

Manahoz Deresi ve Proje alanıçevresindeki yüzey sularının özellikleri Tablo 3.’de

verilmiştir.

Manahoz Deresi Akiferi; Sürmene ilçesinden denize dökülen Manahoz Deresi’nin

mansap bölümünde oluşan siltli, killi, kumlu, çakıllı, bloklu, akifer özelliğindeki

Alüvyonun genişliği 100-250 m., 3km. kadardır. Alüvyon kalınlığı8-17 m. olarak

belirlenmiştir.

(Şekil 12‘de Manahoz Deresi Akiferi Hidrojeoloji Haritasıgösterilmiştir)

105






alanınıkapsayacaktır.




İnşaat Aşaması

İnşaat aşamasında aşağıdaki tesisler yapılacaktır:

Ulaşım yolları

Regülatör

Çökeltim havuzu

İletim yapısı

Yükleme havuzu

Vana odası

Cebri boru

Santral binası

Enerji iletim hattı




Tehlikeli ve zararlıatık sular ve maddeler, ilgili yönetmeliklere uygun şekilde

depolanacak ve bertaraf edilecekleri tesislere gönderilecektir.


çöp depolama alanına dökülecektir. Tehlikeli ve zararlıkatıatıklar, yönetmeliklere

uygun şekilde depolanacak ve bertaraf edilecekleri tesislere gönderilecektir.

Mevcut Kirlilik Yükü

Proje alanıçevresinde yerleşim bulunmamaktadır. En yakın yerleşim Santral

binasına yaklaşık 600 m. uzaklıkta bulunan BüyükdoğanlıKasabası’dır. Bu nedenle

yerleşimden kaynaklanan bir kirlilik görülmemektedir. Dere çevresinde dik yamaçlı

araziden dolayıtarım yapılan arazi bulunmamaktadır. Bu sebeple tarım ilaçlarıve

gübre kullanımıyoktur.

106

Yapılan arazi çalışmalarıve gözlemlere göre proje sahasının bulunduğu bölge ve

yakın çevresinde hava kirliliğine yol açacak sanayi vb. bir faaliyet bulunmamaktadır.

HES inşaatısırasında geçici olarak hava kalitesinde düşüşyaşanacaktır. Ancak bu

düşüş Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nde verilen sınır değerleri

aşmayacaktır. İnşaat tamamlandığında HES işletmeye geçtiğinde mevcut hava

kalitesini olumsuz yönde etkileyecek bir faaliyet yapılmayacağıiçin mevcut hava

kalitesi değişmeyecektir.

İnşaat aşamasında inşaat işçilerinden ve inşaat malzemelerinden kaynaklanan

evsel nitelikli katıatıklar ve organik atıklar ile inşaat atıkları, 14 Mart 1991 tarih ve

20814 sayılıResmi Gazete’de yayımlanan “KatıAtıkların Kontrolü Yönetmeliği”

hükümlerine göre bertaraf edilecektir. Bu atıklardan tekrar kullanılabilir olanlar ayrı

toplanacak ve geri kazanımısağlanacaktır. Değerlendirilemeyecek olanlar en yakın

çöp depolama alanına gönderilecektir.

İnşaat aşamasında oluşacak katıatıklar, çalışacak personelden kaynaklanacak

evsel nitelikli atıklardan ve inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan (kağıt, plastik, çimento

torbası, tel vb.) atıklardan oluşacaktır. Evsel nitelikli katıatıkların miktarıile ilgili

tahminler ve kabuller aşağıda görülebilir.

Çalışacak Kişi Sayısı: 30 kişi

Kişi başına günlük oluşacak katıatık : 1 kg/gün


Oluşacak bu evsel nitelikli katıatıklar, 14.3.1991 tarih ve 20814 sayılıResmi

Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “KatıAtıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne

uygun olarak çöp torbalarında biriktirilecek ve Beşköy Belediyesinin müsaade ettiği

yere bırakılacaktır. Katıatıkların taşınması, depolanmasıve bertarafıkonusunda

14.3.1991 tarih ve 20814 sayılıResmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı

Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerine uyulacaktır.

Sahada 1 adet fosseptik yapılacaktır. Fosseptiğin boyutlarıaşağıda verilmiştir.

Hacmi : 2 m3

Derinliği : 2 m

Eni : 1 m

Boyu : 1 m

Kazıişlemleri, yükleme, boşaltma, taşıma gibi fiziksel işlemler esnasında çevreye

toz yayılmasısöz konusudur. Bu aşamalardan meydana gelen toz emisyonları

107

üretim miktarı, çalışma alanının genişliği, işin kapasitesi gibi çeşitli faktörlere bağlı

olup bu faktörlerle de doğru orantılıdır.

Patlatma işlemi, İletim Hattının yapılmasısırasında hattın önüne çıkan kaya

parçalarınıparçalamak için yapılacaktır. Bunlar anlık olacaktır. Fazla bir toz

oluşturmasıolasıdeğildir. Ufak patlatmalar olacaktır.

Regülatör, Kuku Mezraasının güneyinde ve Büyükdoğanlı’nın kuşuçumu 2,5 km

güneyinde kalmaktadır. Patlatma Regülatör ile Yükleme arasında gerektiğinde

yapılacaktır. İletim hattının önüne çıkan kaya parçalarıiçin kullanılacaktır. Kuku

Mezrasına KuşUçumu uzaklığıise yaklaşık 500 m civarında. Bu uzaklık kanal

boyunca değişiklik gösterecektir.

1 Patlatmada (atımda) 965 ton malzeme alınacak ve hiçbir işleme tabi

tutulamadan seçilen malzeme kamyonlara yüklenip sahaya taşınacaktır. Buradaki

bazaltlar siyah, oksitlenmişyüzeylerinde koyu kahve- kahve renkli, düzensiz eklemli,

eklem yüzeyleri oksitlenmiş, orta dayanımlı-dayanımlıdır.

Malzemenin kamyonlara yüklenmesi ve taşınmasısırasında oluşacak toz

emisyon miktarlarının ve yayılarınıönlemek amacıyla aşağıdaki önlemler

alınacaktır.

• Taşıyıcıkamyonların malzeme taşınımısırasında üzeri kapatılacaktır.

• Saha içinde ve nakliye sırasında hareket halindeki kamyonlara hız

sınırlandırmasıgetirilecektir.

• Yükleme boşaltma işlemi yapılırken savurma yapmamaya özen

gösterilecektir. İşçi sağlığıve işgüvenliği açısından çalışan personele baret, eldiven,

toz maskesi gibi malzemeler faaliyet sahibi tarafından karşılanacak ve bunların

kullanılmasısağlanacaktır.

Yukarıda verilen toz konsantrasyon değerleri Faaliyet sahasında herhangi bir toz

kontrolü yapılmamasıdurumunda meydana gelebilecek teorik değerlerdir.

Proje kapsamında yürütülecek çalışmalarda işkazalarıve diğer kazaların olma

olasılığıoldukça yüksektir. Bu aşamada her türlü işkazasının önlenmesi için çalışma

alanlarına uyarıcılevhalar konulacak ve çalışanlara kişisel koruyucu ekipmanlar

verilecektir. Çalışma süreleri içerisinde kısa molalar verilerek konsantrasyon

azalmasına bağlıişkazalarının oluşma riskinin önüne geçilecektir. Kullanılacak araç

ve gereçler insan anatomi ve fizyolojisine uygun, ergonomik özelliklerde olanlardan

seçilecek olup özellikle vibrasyon kaynağıolabilecek araç ve gereçlerde bu etkiyi

azaltıcıdüzenlemelere gidilecektir.

108

İşçi Sağlığıve İşGüvenliği Tüzüğü’ndeki;

İşyerlerinde bulunması gereken sağlık şartları ve güvenlik tedbirleri

bölümündeki (Madde 22, 38 )

Tozlarla ortaya çıkabilecek meslek hastalıklarına karşıalınacak özel tedbirler

bölümündeki (Madde 76 )

Gürültünün zararlıetkilerinden korunmak için (Madde 78) alınacak tedbirler

bölümündeki ilgili hükümlere uyulacaktır.

İşletme aşamasında faaliyet ünitelerinde kullanılacak makinelerde yakıt olarak

motorin kullanılacaktır. Motorin’in faaliyet sahasıiçerinde depolanmasısöz konuşu

olmayıp ihtiyaçlar en yakın akaryakıt istasyonundan günlük olarak karşılanacaktır.

Bunun dışında işletmede ayrıca tehlikeli, toksik ve parlayıcı madde

kullanılmayacaktır.

Patlatma yapılırken;

Büyük projelerde tartışmalarıönlemek ve firmaların kötü niyetli kişilere karşı

parasal kayıplara uğramasınıengellemek, aynızamanda gerçekten mağdur olan

kişileri saptayabilmek için şunların yapılmasında yarar vardır :

• Patlatmalara başlamadan önce çevredeki potansiyel yapılarda tespitler yapmak,

görülebilen her türlü çatlak ve yıkık elemanlarısaptamak.

• Yörede yaşayan insanlarıbelirli bir program dahilinde eğitmek.

• Patlatmalarıyörenin özelliğine göre günün uygun saatlerinde yapmak, bunu bir

program haline getirerek çevre insanının alışkanlık kazanmasınısağlamak.

• Zarar gördüğü iddia edilen yapıları, bilgili kişiler tarafından inceleterek gerçek

nedeni belirtmek.

• Kritik olan projelerde kalıcıistasyonlar kurmak ve her patlatmayıkayda almak.

Mümkünse resmi dairelerden görevliler ile tutanağa bağlamak.

İzleme programıve acil müdahale planı;

Olasıişkazalarına karşı, sahaya uyarıcılevhalar yerleştirilecek olup, işçiler sürekli

olarak uyarılacak, işçilere koruyucu elbise, kulaklık, gözlük ve kask verilecek,

Faaliyetin inşaat, işletme ve işletme sonrasıiçin önerilen izleme programıve

doğal afet ve kaza, sabotaj vb. durumlarda uygulanacak müdahale planı:

1. Doğal afetlere karşıherhangi bir müdahale planıbulunmazken işçi güvenliği

konusunda T.C. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nın "İş ve İşçi Güvenliği

Tüzüğü"ndeki hükümlere uyulacaktır.

109

2. Olasıkazalara karşıise tesiste ilk yardım dolabıbulundurulacak ve bölgedeki

Sağlık Ocaklarından yararlanılacaktır.

3. Tesiste günlük çalışma saatleri 08.00–17.00 arasında olacaktır.

4. Proje alanıçevresinde koruma bandıoluşturulacak ve tesis çevresine uyarıcı

tabelalar asılacaktır.

5. Sabotaj ihtimaline karşıtesiste 24 saat güvenlik görevlisi bulundurulacaktır

6. Ayrıca; faaliyet sahasıProje Tanıtım Dosyasında belirtilen hususlar yönüyle

Çevre ve Orman Bakanlığıtarafından belirli aralıklarla denetlenecek ve raporda

belirtilen şekilde çalışıp çalışılmadığı, istenilen standart ve kıstaslara uyulup

uyulmadığıyönü ile kontrol edilecektir.

7. Ayrıca; Proje Tanıtım Raporu ve ekleri hakkındaki taahhütnameye

uyulmadığının belirlenmesi halinde Valilikçe faaliyet durdurulabilmektedir.

8. Görevli olmayan personelin faaliyet alanıiçerisinde bulunmasına izin

verilmeyecektir. Oluşabilecek bir kazaya karşın faaliyet alanında ilk yardım dolabıve

bir araç bulundurulacak, kazaya uğramışpersonel hızlıbir şekilde en yakın sağlık

merkezine ulaştırılacaktır.

9. Faaliyet alanında çevreyi ve insan sağlığınıdoğrudan veya dolaylıolarak

etkileyebilecek faktörler için gerekli faaliyet sahibi tarafından alınacaktır.

10. Ayrıca; çalışma sahasıuyarıcılevhalarla donatılarak sivillerin alana girmesi

önlenecektir.

11. Her türlü sanat yapılarına (yol, duvar, köprü vs.) gerekli koruma mesafesi

bırakılacak.

12. HES’den kaynaklanabilecek her türlü zarar-ziyan faaliyet sahibince

karşılanacak.

13. Doğal afet ve sabotaj ihtimallerine karşıpersonel eğitimi sağlanacak ve

müdahale planı, şantiye binasında görünür bir panoya asılacaktır.

14. İşkazalarına karşıgerekli sağlık ve ilkyardım malzemeleri HES binasında

bulundurulacak, en yakın sağlık kuruluşuna ulaşım için faaliyetler sırasında bir araç

bulunmasısağlanacaktır.

15. Trafodan zamanla çıkacak atık yağların bertarafıkonusunda, 2.08.1995

tarih ve 22387 sayılıResmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli

Atıkların Kontrolu Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır. Trafo dışıkatıyağlar

konusunda, Çevre Bakanlığı’nın 12.08.1996 tarih ve 96–18 sayılıGenelgesi ile

21.11.1997 tarih ve 97–22 sayılıGenelgesi hükümlerine uyulacaktır.

110

16. Bu faaliyetler sırasında ufak partiküllerin çevreye yayılmasınıönlemek

amacıyla 2 Kasım 1986 tarih ve 19269 sayılıResmi Gazete’de yayımlanan “Hava

Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği”nin ilgili hükümlerine uyulacaktır.

17. Olasıbir kayma, Deprem, v.b afet durumlarında kanal içindeki suyun

boşaltılmasıiçin EK-1’de gösterildiği gibi tahliye vanalarıkonulacaktır.

Toz

İlgili bölümlerde proje alanında oluşacak toz literatürden yararlanılarak

hesaplanmıştır. Proje kapsamında toz yayılmasına neden olabilecek faaliyetler, İletim

Hattının yapılmasısırasındaki Patlatmalar, kazılar, dolgular ve gereçlerin nakliyesi ve

serilmesidir. Bu faaliyetler sırasında 2 Kasım 1986 gün ve 19269 sayılıResmi

Gazete'de yayınlanan "Hava Kalitesinin KorunmasıYönetmeliği'nin ilgili hükümlerine

uyulacaktır. İletim Hattının yapılmasısırasında yapılacak patlatma işlemi anlık olup

etkisi çok kısa sürmektedir. Bu aşamada oluşacak vibrasyon en yakın yerleşim birimi

olan 500 m mesafedeki Kuku Mezrasınıetkilemeyecektir.

GÜRÜLTÜ

İnşaat esnasında oluşacak gürültü seviyesinin tahmini için, 11.12.1986 tarih ve

19308 sayılıResmi Gazete’de yayınlanan Gürültü Kontrol Yönetmeliğinin “Gürültü

Kaynakları; karayolu, havayolu taşıma araçları, sanayi, yol ve inşaat makineleri” ile

ilgili II. Bölüm Madde 6-1 (Sanayi, Yol ve İnşaat Makineleri)’nde verilen maksimum

gürültü seviyeleri esas alınmıştır.

Patlatma yapılan anlarda diğer bütün işlemler durdurulacaktır. Bu sebeple

patlatma anında oluşan gürültü ile ilgili hesaplar diğer gürültü kaynaklarından

bağımsız yapılmıştır. Diğer işlemler sırasında oluşan gürültü ise gürültü kaynağı

makinelerin birlikte çalışmalarıdurumunda oluşan gürültü seviyeleri açısından

incelenmişve modellenmiştir.

Yapılacak patlatmalar jandarma gözetiminde olacak ve halka duyurulacaktır. Patlatma

yapılacağısırada sahada bulunanlara kulaklıklar ve koruyucu başlıklar verilecek ve çalışanlar

patlatma noktasından güvenli uzaklığa alınacaktır. Patlatma sırasında oluşacak gürültü 500

m mesafedeki en yakın yerleşim birimi olan Kuku mezrasında 86,02 dBA değerinde

hissedilecektir. Bu değer Gürültü Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 5’de verilen sınır değerin

(60 dB) üzerinde kalmaktadır.

Patlatma İşlemlerinde tozumanın engellenmesi için alınacak önlemler:

1-Patlatma amacıyla açılacak deliklerde su enjeksiyonlu araçlar kullanılacaktır.

2-Delme işlemlerinde oluşan toz, matkaplar üzerine monte edilmiş emici

donatımla kontrol altında tutulacaktır.

111

3-Lağım deliklerinde patlayıcımalzeme ile beraber su kartuşlarıyerleştirilecek

böylece patlama anında toz oluşumu engellenecektir.

Genel Jeoloji

Proje sahası; Trabzon ili Sürmene ilçesinin güneyinde yer alan Manahoz deresi

havzasında, doğu Pontid Kuşağında yer almaktadır.

Proje sahasıve civarında hakim olan doğu pontid Kuşağı; üst kretase yaşlı,

riyodasit-dasit lav ve piroklastlarıbirimlerini içeren Kızılkaya formasyonu ile bu

formasyonu üzerleyen üst kretase yaşlıBazalt-andezitik lav ve piroklastları, kırmızı

çamurtaşı, kumtaşı, marn, birimlerinin gözlendiği Çağlayan Formasyonu ve bu

formasyon üzerinde üst kretase yaşlı, kumtaşı, killi kireçtaşı, marn birimlerinin

gözlemlendiği Bakırköy Formasyonu (Güven,1993) ile bu formasyonlara intrüzyon

yapmışKaçkar granitoyidi ile temsil edilmektedir. Havzada Kuvaterner ise; alüvyon

ve yamaç molozu birikimleri ile temsil edilmektedir.

Proje alanıManahoz deresi boyunca, yukarıda değinilen birimlerden üst kretase

yaşlıÇağlayan Formasyonu’nu oluşturan bazaltlar ve Bakırköy Formasyonu

oluşturan kumtaşı, killi kireçtaşı, marn ve kaçkar granitoyidi proje yerlerinde

gözlenmektedir.

İnceleme alanında yapılmasıdüşünülen tesislerden;

Regülatör yeri Kaçkar granitoyidi üzerinde yer almaktadır. İletim kanalını

oluşturan yapının bir bölümü, Çağlayan formasyonuna ait bazaltlar üzerinde, bir

bölümü Bakırköy formasyonuna ait killi kireçtaşı, kumtaşı, marn birimleri üzerindedir.

Yükleme havuzu Bakırköy formasyonuna ait killi kireçtaşı, marn ve kumtaşları

üzerindedir. Cebri borunun bir bölümü Bakırköy formasyonu üzerinde, bir bölümü

Çağlayan formasyonuna ait bazaltlar üzerinde, santral yeri ise Çağlayan

formasyonuna ait bazaltlar üzerinde yer almaktadır. Bu bölümde, inceleme alanında

kurulmasıöngörülen YukarıManahoz Regülatör yeri, iletim kanalı, cebri boru yamacı

ve santral yerine ilişkin mühendislik jeolojisi özellikleri anlatılacaktır.

YukarıManahoz Yükleme Havuzu,

Cebri Boru Yamacıve Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi

Proje alanında yükleme havuzu, Bakırköy formasyonuna ait killi kireçtaşı, kumtaşı

ve marn birimleri üzerinde bulunmaktadır. Grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta

dayanımlı, az ayrışmalı, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalıdır.

Cebri boru’nun bir bölümü Bakırköy formasyonuna ait killi kireçtaşı, kumtaşıve

marn birimleri üzerindedir. Grimsi- koyu yeşilimsi- kremsi renkli, orta dayanımlı, az

112

ayrışmalı, eklem yüzeyleri pürüzlü ve dalgalıdır. Bakırköy formasyonun gözlendiği

cebri boru güzergahında yer alan rezidüel örtü kaldırılacaktır. Cebri borunun büyük

bir bölümünün yer aldığıÇağlayan formasyonuna ait bazaltlar ise koyu gri-siyah

renkli, yüksek dayanımlı, genellikle verev ve düşeye yakın, nadiren yatay eklemli,

eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer oksidasyonlu, kayaç eklemlemler

boyunca az ayrışmalı, genelde ise taze özellikte, orta sık eklemlidir.

Cebriboru güzergahındaki kayaçların duraylılığının araştırılmasıiçin kinematik

analiz yapılmıştır. Kinematik analiz sonuçlarına göre cebriboru yamacında, kayma,

kama, devrilme türü bir duraysızlık beklenmemektedir (Şekil 20a, Şekil 20b)

Santral yeri talveg kotu 600 m. olup Çağlayan formasyonunun bazaltlarıüzerinde

yer alır. Bazaltlar, koyu gri-siyah renkli, yüksek dayanımlı, genellikle verev ve düşeye

yakın, nadiren yatay eklemli, eklem yüzeyleri pürüzlü, düzlemsel ve yer yer

oksidasyonlu, kayaç eklemlemler boyunca az ayrışmalı, genelde ise taze özellikte,

orta sık eklemlidir. Santralin yer aldığınehir kotundaki alüvyon; blok, çakıl, kum

şeklinde, kalınlığı2-3 m civarındadır.

Ana Kayadan ( Bazalt) Agrega Temini

Alüvyon birikimlerinden beton agregasıtemininin yeterli olmadığıdurumlarda,

proje alanında yüzeylenen bazaltlardan ve kanal kazılarından çıkacak malzemeden

Beşköy Belediyesi Konkasör tesisine getirilerek işlenecektir.

Proje alanından alınan bazalt numunesi’nin beton agregasıiçin uygun olup

olmadığının tespitine yönelik olarak, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Teknik

Araştırma ve Değerlendirme laboratuarında, tek eksenli basınç dayanımı, su emme,

Los angles aşınma kaybı, don kaybı(Na SO4) ile algali agrega deneyleri yaptırılmıştır.

Agrega elde etmek istenilen bazaltta yapılan deney sonuçlarına göre tek eksenli

basınç dayanımı1625 kgf/cm2 bulunmuştur. Agregada, İri agrega için los angeles

aşınma kaybı, 100 devir sonrası4.32 < %10, 500 devir sonrası17,8 < %50 den

küçük bulunmuştur. Dona karşıdayanıklılık durumu için yapılan NaSo4 don kaybı

deney sonuçlarına göre iri agregada kütle kaybı% 5.2< % 12’ dür. Ayrıca Su emme

oranının İri agregada % 1 % 1’ den küçük olmasıyla agrega dona dayanıklıdır.

Agreganın ayrışmamıştaze bazalttan elde edilmesi düşünüldüğünden, agrega içinde

yıkanabilir madde (kil), organik kökenli madde, hafif madde (kömür vb.), sertleşmeye

zarar veren madde (mika ve çözünen tuzlar), kükürtlü bileşikler (jips ve anhidrit vb.),

çeliğe zarar veren maddeler (suda çözünen klörürler) bulunmamaktadır. Alkali

agrega bakımından kayaçta çimentoyla reaksiyona girmesi beklenen silisli (opak)

113

mineraller (Kristobalit, opal, tiridimit, vb.) ayrıca opalli kumtaşı, obsidiyen, çakmak

taşıgibi kayaçlar bulunmamaktadır.

Hidrojeoloji

Manahoz deresi’nin ana beslenme kaynağını, proje sahasınıçevreleyen dağlar ve

tepelere düşen kar yağışının yavaş yavaş erimesi sonucu oluşan dereler

oluşturmaktadır.

Proje sahasını; Kaçkar granitoyidleri, Çağlayan formasyonu ve Bakırköy

formasyonu oluşturmaktadır. Formasyonu oluşturan kayaçlar ilksel olarak geçirimsiz

özellikte olup, eklem ve kırık hatlarıboyunca ikincil geçirimliliğe sahiptir. Her iki sahil

boyunca gelişmişolan küçük çaplıdereler; bu kırık hatlarıve eklemler boyunca

gelişen yer altısularıile beslenmekte olup, proje alanında dikkate değer bir kaynak

boşalımıtesbit edilememiştir.

İklim

Manahoz Çayının yağışalanının düşük kotlarında Karadeniz iklim özellikleri

hakimdir. Ancak kışın yüksek kotlarda yağışlar kar şeklinde düşer. Yağışalanının

ortalama kotunun (yaklaşık 1760 m) yüksek oluşu, bu bölgenin aynızamanda karasal

iklime geçişbölgesi olduğunu göstermektedir. Yağışalanıengebeli ve dağlık olup yer

yer genişyapraklıormanlarla kaplıdır.

Deprem

Proje sahasıTürkiye Deprem Bölgeleri Haritası’nda (T.C. Bayındırlık ve İskan

BakanlığıAfet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi, 1996) IV. Derece

deprem bölgesinde yer almaktadır (Şekil 22).

Koruma Alanları

Proje alanıherhangi bir koruma alanı(milli park, tabiat parkı, sulak alan, tabiat

anıtı, tabiat koruma alanı, yaban hayatıkoruma alanı, yaban hayvanıyetiştirme alanı,

kültür varlığı, tabiat varlığı, sit ve koruma alanı, biyogenetik rezerv alanı, biyosfer

rezervleri, özel çevre koruma bölgeleri, özel koruma alanları), peyzaj değeri yüksek

yerler ve regreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik

oluşumların bulunduğu alanlarla ilgi ve ilişkisi mevcut değildir.

Faaliyet alanın genel coğrafik konum itibari ile ekolojik, görsel ve fonksiyonel kriter

göz önüne alınarak form, devamlılık, ölçü ve ölçek, benzerlik ve farklılık, denge ve

oran, baskınlık gibi peyzaj unsurlarıaçısından değerlendirilmesi neticesinde;

Ana ulaşım arterlerinden uzak ve turistik bölge olmaması

Karadeniz bölgesi genelinden farklıve özel bir peyzaj unsuru içermemesi

114

Lokal olarak mevcut haliyle herhangi bir doğal cazibe taşımaması

Peyzaj unsurları itibarı ile faaliyette bir sakınca oluşturmamaktadır. Saha

benzersiz özellikte jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar taşımamaktadır. Halihazırda,

jeomorfolojik yapısı, konumu ve yerleşim alanlarına mesafesi itibariyle bir rekrasyon

alanıniteliği bulunmamaktadır.

YukarıManahoz Regülatörü ve HES projesi için hazırlanan ön raporda regülatör

kotu 1050 m., santral kotu 750 m. olarak belirlenmişti.

Daha sonra yapılan detaylıbüro ve arazi çalışmalarısonucunda YukarıManahoz

Regülatörü ve HES projesi için, ön raporda belirtilen dahil olmak üzere dört adet

alternatif üzerinde çalışılmıştır

Bunlardan birincisi, ön raporda belirtilen 1050 m. kotu ile, 750 m. kotu arasında

kalan ve sağsahilde iletim kanalıdüşünülen alternatiftir.

İkincisi, 1160 m. kotu ile 750 m. kotu arasında kalan ve sağsahilde iletim kanalı

düşünülen alternatiftir.

Üçüncüsü, 1160 m. kotu ile 750 m. kotu arasında kalan ve sol sahilde iletim

kanalıdüşünülen alternatiftir.

Dördüncü alternatif ise, 1160 m. kotu ile 600 m. kotu arasında kalan ve sol

sahilde iletim kanalıdüşünülen alternatiftir.

Proje ile Manahoz Dere’nin 1160 m. ile 600 m. kotlarıarasında kalan düşüşünün


Manahoz Dere üzerinde yapılmasıplanlanan YukarıManahoz Regülatörü ve HES

ile, Manahoz Dere’nin hidrolik enerji potansiyeli değerlendirilecektir.

Yukarıda belirtilen bu dört alternatif içerisinden, hidrolojik koşullar, topoğrafik yapı,

cebri boru güzergahıjeolojik yapısıve toplam enerji üretimi de göz önüne alınarak

dördüncü alternatif seçilmiştir.

Manahoz Dere Havzası’nın gelişmesi genel olarak Türkiye Ekonomisine katkıda

bulunacağıgibi, özelde de havza içerisinde ekonomik hayatın canlanmasına ve

gelişmesine yardımcıolacaktır.

Documents

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİhidrokontrol.cc/tr/hes-cedreport.pdf · 1 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ A. PROJENİN İŞAKIM ŞEMASI, KAPASİTESİ, KAPLADIĞI ALAN, TEKNOLOJİSİ, ÇALIŞACAK