1.Wiedza o języku

Studia Podyplomowe„Polski Język Migowy”

2014-2016

Prof. dr hab. Marek ŚwidzińskiZakład Językoznawstwa Komputerowego

Instytut Języka Polskiego UWe-mail: m.r.swidzinski@uw.edu.pl

Konsultacje (pok. 1): śr 14.00-15.00, sob (w dniach zjazdów)

Strona przedmiotu — szukaj pod:http://www.mswidz.republika.pl/

Wykład 1: Co to jest język naturalny?

2

Warunki zaliczenia

Praca zaliczeniowa: czerwiec 2016.

• Forma: zestaw 9 pytań – jeden do wyboru.• Pytania testowe i otwarte, teoretyczne i praktyczne,

dotyczące polszczyzny i PJM.• Rozwiązania wysyłane elektronicznie.• Po ocenie – możliwa popraw(k)a.

3

Cele

• wprowadzenie w świat lingwistyki teoretycznej,• pokaz narzędzi opisu lingwistycznego,• przedstawienie zdyscyplinowanego opisu

gramatycznego polszczyzny,• dyskusja problemów opisu języków wizualno-

przestrzennych,• dyskusja: PJM a polski foniczny.

4

Program

1. Co to jest język naturalny?2. Aparat pojęciowy analizy tekstu. 3. Poziomy struktury tekstu. 4. Derywacja i gniazda słowotwórcze.5. Fleksja polska. 6. Elementarz składni.7. Świat znaczeń: podstawy leksykologii. Leksykografia.8. Komunikacja językowa.9. Inne.

5

Literatura

• EJO: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański. Wrocław 1993.

• Grzegorczykowa R.: Zarys słowotwórstwa polskiego: słowotwórstwo opisowe, wyd. 3 popr. , Warszawa 1979.

• Milewski T.: Językoznawstwo, Warszawa 1965 [lub wyd. następne].

6

Literatura

• Świdziński, M.: Elementy gramatyki opisowej języka polskiego, Warszawa 1997 [dostępne w internecie].

• Świdziński, M.: „Języki migowe”. [W:] Podstawy neurologopedii. Red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska. Opole 2005. 679-692 [dostępne w internecie].

7

Literatura

• Świdziński, M.: „Jak Głusi przyswajają język: o językach migowych i miganych”. [W:] Język migowy we współczesnym szkolnictwie na świecie i w Polsce. Red. I. Grzesiak. Wydawnictwo Stanisław Sumowski. Malbork 2007. 16-24 [dostępne w internecie].

• Świdziński, M., Mikulska, D.: „Reprezentacja linearna tekstu Polskiego Języka Migowego. [W:] Studia nad kompetencją językową i komunikacją niesłyszących. Red. M. Świdziński i T. Gałkowski. Warszawa 2003. 31-58.

8

Nauka empiryczna

Przedmiot opisu: pewien wycinek rzeczywistości.

Cel opisu: zbudowanie teorii lub modelu.

Przedmiot językoznawstwa (= wycinek rzeczywistości): język naturalny.

9

Co to jest język (naturalny)?

umiejętność ludzka???

urządzenie do komunikacji???

jakieś znaki???

10

Definicja

Język naturalny – dwuklasowy system znaków wykorzystywany przez daną grupę społeczną do komunikacji uniwersalnej.

• Terminy wymagające objaśnienia:

• znak,

• system,• dwuklasowość,• grupa społeczna,• komunikacja uniwersalna. 11

Znak

Językoznawstwo — dział semiologii.

Znak: element rzeczywistości istotny nie ze względu na swoje cechy zewnętrzne, ale ze względu na inny element rzeczywistości, do którego się odnosi.

12

Przezroczystość znaku

Znak ma dwie strony: formę i treść.

 

Dwa typy znaków:

a. znaki naturalne,

b. znaki konwencjonalne.

Język naturalny — pewien zbiór znaków.

13

System

System znaków (intuicyjnie): zbiór znaków konwencjonalnych obsługujący ten sam wycinek rzeczywistości.

 Opozycja: różnica formy, z którą skorelowana jest ściśle określona różnica treści lub funkcji.

 [Seryjność opozycji: powtarzanie się danej różnicy formy w serii par znaków.]

 System znaków: zbiór znaków z opozycją.

14

 

Minimalny system znaków

15

 

Minimalny system znaków

16

5 0

X

5 0

System znaków drogowych

17

Język polski jako system znaków

• dom : domy, kot : koty, mysz : myszy,...• kot : kota, murarz : murarza, monter : montera,...• budować : budował, hodować : hodował, pracować :

pracował,...• budować : budowanie, grać : granie, słuchać :

słuchanie,...• w : we, od : ode, przez : przeze;... 

18

Opozycje

• Poziome : Uniesione znaczy stój : jedź• Poziome : Opuszczone znaczy ...................

• Okrągłe niebieskie : Kwadratowe niebieskie .....• Okrągłe niebieskie : Okrągłe czerwone .....• Trójkątne : Kwadratowe .....• Strzałka w prawo : Krzyżyk .....• Plansza barwna : Plansza szara .....

19

20

• Pojedyncza : Mnoga (= Liczba)• Mianownik : Dopełniacz (= Przypadek)• Bezokolicznik : Forma osobowa (=

Bezokolicznikowość)• Czynność : Nazwa czynności (= Gerundialność?)• Bez –e : Z –e (= Wokaliczność?)

Opozycje

21

Znaki klasy A (pierwsza przymiarka)

dom, domy, kot, koty, mysz, myszy, kot, kota, murarz, murarza, monter, montera, budować, budował, hoduje, hodował, pracuje, pracował, budowanie, granie, słuchanie,...

Dwuklasowość

22

Znaki klasy B

• Murarz nie hoduje kota.• Pracował monter.• budowanie murarza• Czy jedziemy?• Wczoraj padało. • matki przełożone• Pracował monter, ale ponieważ wczoraj padało, a

murarz nie hoduje kota, budowanie murarza trwało parę godzin.

Dwuklasowość

23

Klasa A: znaki proste — słowa (uwaga: jest to rozwiązanie prowizoryczne).

Zbiór znaków prostych — słownik.

Klasa B: znaki złożone: konstrukcje zbudowane ze znaków prostych lub złożonych.

REKURENCJA!!!

Dwuklasowość

24

• Jedziemy. : Czy jedziemy?, Wczoraj padało. : Czy wczoraj padało?, Jaś śpi.: Czy Jaś śpi?,...

• lekarz dentysta : lekarz dentysty, panu Janowi : panu Jana, matki przełożone : matki przełożonych,...

• John hit Paul. : Paul hit John., The boy kissed the beggar. : The beggar kissed the boy., Garfield swallows Mickey. : Mickey swallows Garfield,...

Opozycje w zbiorze znaków klasy B

25

• Zdanie oznajmujące : Zdanie pytajne (= Modalność) • Fraza z przydawką apozycyjną : Fraza z przydawką

dopełniaczową (= Typ podrzędnika)• Pozycja podmiotu : Pozycja dopełnienia (= Diateza)

Opozycje w zbiorze znaków klasy B

26

Nie wszystkie kombinacje znaków dają poprawny znak złożony:

* Murarz nie hoduje kot.* Pracował montera.* budowanie murarz* Jedziemy czy?* Wczoraj będzie padało.

Definicja wszystkich poprawnych połączeń znaków: gramatyka.

Gramatyka

27

System dwuklasowy znaków — para:

<Słownik, Gramatyka>.

Słownik: zbiór słów (prowizorycznie!)

Gramatyka: zbiór instrukcji tworzenia // rozkładania wyrażeń.

System dwuklasowy znaków

28

Użytkownicy języka naturalnego: określona populacja (zwykle etniczna).

Język naturalny — komunikacyjnie nielokalny: służy do porozumiewania się o wszystkim.

Ograniczoność i uniwersalność

29

1. Językoznawstwo – nauka empiryczna. Dział semiologii.

2. Przedmiot: języki naturalne.

3. Znaki konwencjonalne. Opozycje. System.

4. Znaki proste i znaki złożone. Dwuklasowość.

5. Język – para <Słownik, Gramatyka>.

6. Populacja rodzimych użytkowników.

7. Komunikacyjna uniwersalność języka naturalnego.

Podsumowanie