Karakteristike Saobraajnog toka

Nadzor i regulisanje cestovnog saobraaja

Fakultet za Saobraaj i Komunikacije

1SARAJEVO 19.12.2013. god.

Profesor : Docent dr Ezgeta Drago, dipl. ing.Vii ass. : Mr Nedim Osmi, dipl.el. ing.

Karakteristike Saobraajnog toka

Teorija saobraajnog tokaTeorija saobraajnog toka je nauna disciplina koja se baviizuavanjem uslova kretanja motornih vozila u saobraajnimtokovima na mrei drumskih saobraajnica.

U ovladavanju sloenom problematikom uslova kretanjamotornih vozila u saobraajnim tokovima, teorijamotornih vozila u saobraajnim tokovima, teorijasaobraajnog toka bavi se sljedeim znaajnim pitanjima:

Istraivanjem i definisanjem osnovnih pokazatelja,mjerodavnih za opisivanje saobraajnih tokova, koji senazivaju parametri saobraajnog toka

Istraivanjem postupaka za mjerenje osnovnih parametarasaobraajnog toka u realnim putnim i saobraajnimuslovima

2

Teorija saobraajnog toka Istraivanjem zavisnosti izmeu osnovnih parametara

saobraajnog toka u idealnim putnim i saobraajnim uslovima

Istraivanjem odgovarajuih modela za iskazivanje zavisnostiizmeu osnovnih parametara saobraajnog toka u realnimizmeu osnovnih parametara saobraajnog toka u realnimuslovima puta i saobraaja

Istraivanjem odgovarajuih modela za iskazivanje zavisnostiosnovnih parametara saobraajnog toka od tehniko-eksplotacionih karakteristika puta

Istraivanjem karakteristika saobraajnih tokova u idealnim irealnim uslovima

3

Teorija saobraajnog tokaPraktina namjena optih saznanja iz teorije saobraajnogtoka ogleda se u sljedeem :

Vrednovanje postojee mree ili njenih pojedinih dijelova,sa gledita udovoljenja zahtjeva dostignutog i oekivanogsa gledita udovoljenja zahtjeva dostignutog i oekivanogsaobraaja, u cilju utvrivanja realnih potreba zapoboljanjem postojee mree ili njenih pojedinih dijelova udinamici vremena.

Na osnovu ovog vrednovanja vri se identifikacija nastankauskih grla, kao i kvalitativno definisanje adekvatnih mjerakoje treba poduzeti u cilju eliminisanja uskih grla

4

Teorija saobraajnog toka Vrednovanju moguosti projektovane mree ili njenih

pojedinih dijelova

Stvaranju odgovarajueg alata potrebnog za definisanjeneophodne analitike osnove, o uslovima odvijanjasaobraaja na posmatranim mreama pri dostignutim isaobraaja na posmatranim mreama pri dostignutim ioekivanim zahtjevima saobraaja, koja je potrebna zaplaniranje i raspodjelu saobraajnih tokova, programiranjetransportnih zadataka na mrei i dr.

Problem mjerenja veliina koje opisuju saobraajni tokpredstavlja centralni i osnovni problem koji se javlja u svimsektorima cestovnog saobraaja i transporta.

5

Teorija saobraajnog tokaNaini provoenja i kvaliteta ovih mjerenja mogu semeusobno toliko razlikovati da njihovi rezultati esto nisuodmah usporedivi, tako da mogu utjecati na analize i fazeplaniranja koje eventualno slijede nakon obavljenih mjerenja

Uvoenje novih instrumenata za monitoring otvara pitanjavezana za njihovu primjenu u direktnom utvrivanjuparametara saobraajnog toka. Kada se radi o direktnommjerenju, potrebno je provjeriti mogunost koritenja posebnoopremljenih vozila.

Mogunost ove metodologije jo uvijek nije potpuno ispitana iini se da ovisi o broju i prostornoj i vremenskoj distribucijiopremljenih vozila u mrei.

6

Osnovni parametri saobraajnog toka

Pri definisanju osnovnih parametara saobraajnog toka, najprijetreba rei da se pod pojmom saobraajni tok podrazumijevaistrovemeno kretanje vie vozila na putu u odreenom poretku.

Za opisivanje saobraajnih tokova i zakonitosti kretanja motornihvozila u saobraajnim tokovima na drumskim saobraajnicamavozila u saobraajnim tokovima na drumskim saobraajnicamaneophodno je definisati adekvatne pokazatelje. Ti se pokazatelji, uteoriji saobraajnog toka, nazivaju osnovni parametrisaobraajnog toka ili osnovne veliine saobraajnog toka.

Na dananjem stepenu razvijenosti teorije saobraajnog toka ipraktinih znanja, koja se koriste pri rjeavanju konkretnihzadataka, u red relevantnih pokazatelja za opisivanje saobraajnihtokova najee se svrstavaju:

7

Osnovni parametri saobraajnog toka

U red relevantnih pokazatelja za opisivanje saobraajnih tokovanajee se svrstavaju:

Protok vozila (brzina)Gustina saobraajnog toka Gustina saobraajnog toka

Brzina saobraajnog toka Vrijeme putovanja vozila u toku Jedinino vrijeme putovanja vozila u toku Vremenski interval slijeenja vozila u toku Rastojanje slijeenja vozila u toku

8

Osnovni parametri saobraajnog tokaPored nabrojanih parametara u osnovne parametara spadaju:

Rastojanje Struktura toka Sloenost toka Mjerodavni protok Karakter toka i dr.

Ovdje je prihvaena logika da se u red osnovnih parametara uvrstepokazatelji koji omoguavaju uspostavljanje fundamentalnihrelacija u uslovima idealnog toka, a da se ostali parametri ukljuekao karakteristini pokazatelji osnovnih osobenosti saobraajnogtoka iji je znaaj izuzetan u opisivanju odgovarajuih relacija urealnim tokovima.

9

Protok (brzina) vozilaBrzina vozila na urbanim ulicama zavisi od tri glavna faktora:

okoline interakcije izmeu vozila, saobraajne kontrole. saobraajne kontrole.

Okolina puta ukljuuje :

geometrijske karakteristike izgradnje, karakteristike ivinjaka karakteristike susjedne korisnike teritorije

10

Protok (brzina) vozilaOkolina utjee na sljedee:

Broj i irinu linija Vrstu medijana Punu vonju, Prostor izmeu raskrsnica, Prostor izmeu raskrsnica, Parking, Koliinu pjeakih zona i Ogranienja brzine.

Intrakcija izmeu vozila je determinisana: Gustinom saobraaja Koliinom tekih vozila i autobusa Brzine kretanja 11

Protok (brzina) vozilaRazlikujemo:

Brzinu slobodnog toka - to je prosjena brzina saobraaja dovoljnoniska da na vozaa ne utjee prisustvo drugih vozila te kada saobraajniznakovi i semafor na raskrsnicama nisu prisutni ili su dovoljno udaljeni danemaju utjecaj na izbor brzine.

Voza rijetko moe putovati ovom brzinom. Najee prisustvo drugihvozila ograniava brzinu kretanja jer su razlike u brzinama uzrokovanevozilima koja se nalaze ispred vozaa i koja ubrzavaju sa STOP-a i jonisu dostigla slobodnu brzinu.Kao rezultat trend brzine vozila postaje sporiji tako da je slobodnabrzina ograniena uslovima visoke gustine saobraaja.

Brzina tranja - rijetko se moe voziti brzinom slobodnog toka. Veinuvremena brzinu odreuje prisutnost ostalih vozila tako da se kao rezultatdobije brzina koja je nia od brzine slobodnog toka. 12

Protok (brzina) vozilaBrzina putovanja - Prisustvo kontrole saobraaja na dijelovima ulicenastoji da umanji brzinu vozila ispod prosjene brzine kretanja.Karakteristika brzine koja obuhvata utjecaj kontrole saobraaja jeprosjena brzina putovanja.

Ova brzina se dobije tako to se duina segmenta dijeli sa prosjenimvremenom putovanja. Vrijeme putovanja je vrijeme potrebno da sevremenom putovanja. Vrijeme putovanja je vrijeme potrebno da sepree dio ulice ukljuujui sva zakanjenja uzrokovana STOP-om.

Pod pojmom protoka vozila podrazumijeva se broj vozila koji preeposmatrani presjek saobraajnice u jedinici vremena u jednom smjeruza jednosmjerne saobraajnice ili u oba smjera za dvosmjernesaobraajnice. Sa gledita realnih tokova, zavisno od nainaposmatranja u odnosu na prostor razlikujemo:

Protok vozila na presjeku (odsjeka ili dionice) puta Protok vozila na odsjeku puta

13

Protok (brzina) vozila

14

Protok vozila

Protok vozila na presjeku (odsjeka ili dionice) puta predstavljaprotok koji se ostvaruje na posmatranom presjeku (odsjeka ilidionici puta)

N

Protok vozila na odsjeku ili dionici puta predstavljaaritmetiku sredinu protoka na n presjeka na odsjeku ilisaobraajnoj dionici, gdje n

V

N

15

Protok vozila

Sva teorijska uoptavanja fundamentalnih relacija u teorijisaobraajnog toka, kada je rije o protoku, odnose se na protokna odsjeku u jednom pravcu u jednom nizu i u jednom smjeru.Osnovna jedinica za iskazivanje protoka vozila je broj vozila najedan sat, odnosno [voz/h].

U praksi se koriste i vee vremenske jedinice od jednog sata, kaoto su jedan dan. Takoer, koriste se i manje vremenske jediniceod jednog sata, kao to su jedna ili vie minuta.Osnovni simbolza oznaavanje protoka je q. Jedinice koje se koriste su :

q [voz/h] PGDS [voz/24h] PDS [voz/24h] DS [voz/24h]

16

Protok vozila

17

Gustina saobraajnog tokaPod pojmom gustina saobraajnog toka podrazumijeva se broj vozila najedinicu duine saobraajnice, po saobraajnoj traci, po smjerovima zajednosmjerne saobraajnice, odnosno u oba smjera za dvosmjernesaobraajnice. Znai, pojam gustine vezan je prostorno za odsjek ilisaobraajnu dionicu, a vremenski za trenutno stanje.U praksi, s obzirom na vremenski period u kome se posmatra, gustinasaobraajnog toka moe predstavljati:

a) Broj vozila po jedinici duine posmatranog odsjeka (g) utrenutku posmatranja odnosno :

gdje je:

N broj vozila u saobraajnom toku na posmatranom odsjekuputa u odreenom trenutkuS duina odsjeka u kilometrima

SNg =

18

Gustina saobraajnog tokab) Broj vozila po jedinici duine posmatranog odsjeka kaoaritmetika sredina m - trenutnih posmatranja u nekomvremenskom periodu T :

=m

igm

g 1

Sva teoretska uoptavanja fundamentalnih relacija u teorijisaobraajnog toka, kada je rije o gustini, odnose se na gustinuna odsjeku u jednom pravcu u jednom nizu u jednom smjeru.Osnovna jedinica za iskazivanje gustine je broj vozila po jednomkilometru, a osnovni simbol je g.

=

=

iig

mg

0

19

Brzina saobraajnog tokaS obzirom da se radi o brzini saobraajnog toka to se, za razliku odopteg pojma brzine ili brzine kretanja pojedinanog vozila, podpojmom brzine toka eksplicitno misli na odreenu srednju vrijednostbrzina svih vozila koja uestvuju u posmatranom saobraajnom toku.

Zavisno od naina posmatranja protoka u odnosu na prostor i vrijeme, aZavisno od naina posmatranja protoka u odnosu na prostor i vrijeme, as obzirom i na znaenja pojmova protoka vozila i gustine toka, u teorijisaobraajnog toka se kao odgovarajue srednje brzine koriste razliitipojmovi za opis srednjih vrijednost brzina svih vozila koja sainjavajuposmatrani saobraajni tok. Ovi pojmovi su sljedei:

Srednja prostorna brzina toka, koja je prostorno analogna gustinivezana za odsjek puta ( S ), a vremenski za trenutakSrednja vremenska brzina toka, koja je analogna prostornom protokuvozila vezanih za presjek puta, a vremenski za period osmatranja (T)20

Srednja brzina saobraajnog tokaSrednja prostorna brzina saobraajnog toka predstavlja aritmetikusredinu trenutnih brzina svih vozila u saobraajnom toku naposmatranog odsjeku puta. Ova brzina se u strunoj literaturi nazivai srednja trenutna brzina. Dakle, srednja prostorna brzina toka, sagledita prostornog posmatranja predstavlja brzinu na odsjeku puta,a sa gledita vremeskog posmatranja predstavlja trenutnu brzinutoka.

21

Srednja brzina saobraajnog tokaSrednja vremenska brzina saobraajnog toka predstavljaaritmetiku sredinu brzina svih vozila saobraanog toka kojaprolaze posmatrani presjek puta, u odreenom periodu vremena.odnosno po formuli:

=

=

N

it VNV 1

=iN 1

22

Srednja brzina saobraajnog toka

U zavisnosti od uslova kretanja vozila u saobraajnom toku sobzirom na stepen interakcijskog utjecaja pri priblino idealnimsaobraajnim i putnim uslovima srednja prostorna i srednjavremenska brzina saobraajnog toka dobijaju slijedee, zapraksu znaajne, specifine nazive:

Brzina slobodnog toka Brzina normalnog toka Brzina zasienog toka Brzina forsiranog toka

23

Srednja brzina saobraajnog tokaBrzina slobodnog toka:

Pojam brzine slobodnog toka vezan je za slobodan tok ipodrazumijeva da se sva vozila u saobraajnom toku naposmatranom odsjeku kreu u identinim ili bliskim uslovimakretanja koja odgovaraju kretanju pojedinanih vozila na dotinomodsjeku. S obzirom na predhodne definicije razlikujemo :odsjeku. S obzirom na predhodne definicije razlikujemo :

a) Srednja prostornu brzina slobodnog toka Vs,b) Srednja vremensku brzina slobodnog toka Vt.

24

Srednja brzina saobraajnog tokaBrzina normalnog toka (stabilan, polustabilan i nestabilan):

Pojam brzine normalnog toka vezan je za stabilan,polustabilan i nestabilan saobraajni tok u kome na uslovekretanja vozila djeluje i interakcija izmeu vozila u toku.Razlikujemo :Razlikujemo :

a) Srednju prostornu brzinu toka Vs,b) Srednju vremensku brzinu toka Vt.

25

Srednja brzina saobraajnog tokaBrzina zasienog toka, tzv. brzina pri kapacitetu:

Pojam brzine zasienog toka vezan je za zasienisaobraajni tok u kome se sva vozila kreu uz potpuno ilipriblino djelovanje interakcije izmeu vozila u toku. Uuslovima zasienog toka sva vozila se kreu priblino istomuslovima zasienog toka sva vozila se kreu priblino istombrzinom (VZT) to znai da ne postoji gotovo nikakvakvantitativna razlika izmeu srednje prostorne i srednjevremenske brzine saobraajnog toka. Znai, pri uslovimazasienog toka vai uslov da je:

tsZT VVV

26

Srednja brzina saobraajnog tokaBrzina forsiranog (prinudnog) toka:

Pojam brzine forsiranog toka vezan je za forsiran prinudnitok. U uslovima forsiranog toka vozila se kreu priblinoistom brzinom koja, posmatrana u prostoru i vremenu,oscilira izmeu vrijednosti VZT i O. Znai, pri zasienomoscilira izmeu vrijednosti VZT i O. Znai, pri zasienomtoku vai uslov da je Vf < VZT.

27

Srednja brzina saobraajnog toka

Veza izmeu brzine, koncetracije i protoka28

Srednja brzina saobraajnog toka

29

Postupci utvrivanja SPBZa praktino utvrivanje srednje prostorne brzine neophodno jemjeriti trenutne brzine svih vozila u saobraajnom toku naposmatranom odsjeku. Do konkretnih podataka o trenutnimbrzinama svih vozila u saobraajnom toku na posmatranomodsjeku u odreenom vremenskom presjeku moe se doimjerenjima sa zemlje i iz vazduha uz pomo fototehnike isavremene elektronske opreme.savremene elektronske opreme.

Mjerenja trenutnih brzina svih vozila u saobraajnom toku naposmatranom odsjeku jo uvijek predstavlja sloen i skuppostupak, ali ipak ostvariv uz pomo savremenih elektronskihpomagala.

U red jednostavnijih naina utvrivanja srednje prostorne brzine,koji su znaajni za praktine potrebe, spadaju: 30

Postupci utvrivanja SPB

1. Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka nabazi lokalnog mjerenja

gdje je:

=

= N

i Ii

s

V

NV

! )1(

1

N - Broj vozila ija je brzina izmjerena na presjeku posmatranogodsjeka u nekom vremenskom periodu posmatranja;

Vi - Brzine pojedinih vozila koje su utvrene na bazi lokalnihposmatranja na presjeku posmatranog odsjeka puta

=

i IiV! )1(

31

Postupci utvrivanja SPB2. Utvrivanje srednje prostorne brzine na osnovu srednje vremenskebrzine i standardnog odstupanja brzina vozila u saobraajnom tokuizmjerenih na presjeku

gdje je:

SV standardno odstupanjeT

vts

VSVV

2

=

3. Relacija izmeu srednje prostorne i sredje vremenske brzine premaistraivanjima vrenim u Sovjetskom Savezu

gdje je:

k parametar stanja toka:za normalan tok k=0,25za normalan tok koji je blizak zasienom toku k=0,2za zasien tok k=0

21 kVV tS+

=

06,0 04,02 dok = 32

Postupci utvrivanja SPB4. Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka na bazimjerenja pomou pokretnog posmatraa

gdje je :

tc - Vrijeme putovanja vozila pokretnog posmatraa u smjeru posmatranog tokana posmatranom odsjeku

ba tt

yxq+

+=

qy

tt c =t

SVs =

na posmatranom odsjekuta- Vrijeme putovanja vozila pokretnog posmatraa u suprotnom smjeru

posmatranog toka na tretiranom odsjekux - Broj vozila koja se sreu od strane vozila pokretnog posmatraa pri vonji

suprotnim smjerom u odnosu na posmatrni tok na tretiranom odsjekuy - Razlika izmeu broja vozila koja su pretekla i koje je preteklo vozilo pokretnog

posmatraa vozei u smjeru posmatranog toka na tretiranom odsjekuS - Duina posmatranog odsjeka

33

Postupci utvrivanja SPB5. Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka na bazikvazi-lokalnog mjerenja

t

sV

= =

=n

iit

nt

1

1

6. Utvrivanje srednje prostorne brzine saobraajnog toka na bazikvazi-trenutnog mjerenja

t

sVs

= =

=n

iiS

mS

1

1

34

Vrijeme putovanjaVrijeme putovanja, kao parametar saobraajnog toka, predstavljasrednju vrijednost vremena putovanja svih vozila posmatranogsaobraajnog toka preko posmatranog odsjeka puta. Ovo se moeiskazati kroz sljedeu relaciju:

gdje je:==q

iitq

t1

(min)1

- srednja vrijednost vremena putovanja svih vozila u odreenomsaobraajnom toku q preko posmatranog odsjeka puta

ti vrijeme putovanja pojedinih vozila u odreenom saobraajnom tokuq preko posmatranog odsjeka puta

q posmatrani saobraajni tok na posmatranom odsjeku puta

Osnovna jedinica za iskazivanje vremena putovanja saobraajnog tokaje minuta, a takoe se koriste sekunda i sat.

t

35

Jedinino vrijeme putovanja Jedinino vrijeme putovanja predstavlja srednju vrijednost vremena,svih vozila posmatranog saobraajnog toka, potrebnog da se preejedinica rastojanja tj. jedan kilometar posmatranog odsjeku puta. Ovo semoe iskazati kroz slijedeu relaciju:

: odnosno 11 )

min(=

=

q

i mim t

qt : je gdje

s

tt m =

-srednja vrijednost jedininog vremena putovanja svih vozila u posmatranomsaobraajnom toku q preko posmatranog odsjeka puta;

tmi - jedinino vrijeme putovanja pojedinih vozila u posmatranom saobraajnomtoku q preko posmatranog odsjeka puta;

q - posmatrani saobraajni tok na posmatranog odsjeka puta;- srednja vrijednost vremena putovanja toka q;

S - duina odsjeka u kilometrima;

1 )(

=i kmmiq s

mt

t

36

Interval slijeenja vozilaInterval slijeenja vozila u saobraajnom toku predstavlja vrijemeizmeu prolaska ela dva uzastopna vozila kroz zamiljeni presjekposmatranog odsjeka puta. Sa gledita realnih saobraajnih tokova,zavisno od naina posmatranja toka u odnosu na prostor i vrijemerazlikujemo:

Intervale slijeenja pojedinano za N vozila koja u periodu vremena TIntervale slijeenja pojedinano za N vozila koja u periodu vremena Tprou posmatrani presjek puta

Srednju vrijednost intervala slijeenja na posmatranom presjeku puta zaN vozila u vremenu T

Interval slijeenja na odsjeku ili dionici puta, kao aritmetiki prosjeksrednjih vrijednosti intervala slijeenja na m posmatranih presjeka puta uvremenu T 37

Interval slijeenja vozilaInterval slijeenja vozila na presjeku puta predstavlja vrijeme prolaskaela uzastopnih vozila preko posmatranog presjeka puta.

Interval slijeenja na odsjeku ili dionici puta predstavlja aritmetikusredinu intervala slijeenja na n presjeka odsjeka ili dionica puta zaposmatrani saobraajni tok.

Osnovna jedinica za iskazivanje intervala slijeenja vozila je sekunda.Najei simbol za oznaavanje intervala slijeenja vozila je th.

Interval slijeenja vozila ima veliki znaaj za opisivanje uslova odvijanjasaobraaja na putevima, ne samo kao osnovni pokazatelj za teorijskauoptavanja meuzavisnosti u saobraajnom toku, ve i u ininjerskojpraksi kao reperni indikator kvaliteta saobraajnog toka.

38

Rastojanje slijeenja vozilaRastojanje slijeenja vozila predstavlja prostorni razmak izmeu ela dvauzastopna vozila u saobraajnom toku i najee se oznaava sa Sh, aizraava se u metrima.Sa gledita realnih saobraajnih tokova na odsjeku puta rastojanjeslijeenja predstavlja srednju vrijednost svih rastojanja slijeenja izmeuuzastopnih vozila u odreenom toku na posmatranom odsjeku ili dioniciputa. Kod rastojanja slijeenja vozila razlikujemo:puta. Kod rastojanja slijeenja vozila razlikujemo:

Konkretna rastojanja izmeu pojedinih vozila u saobraajnom toku kojasu se nala u odreenom trenutku na posmatranom odsjeku ili dioniciputa, gdje je i=1,2,.., n

Srednja vrijednost trenutnih rastojanja izmeu svih vozila usaobraajnom toku koja su se nala u odreenom trenutku naposmatranom odsjeku ili dionici puta

Aritmetiki prosjek m srednjih trenutnih rastojanja utvrenih naposmatranom odsjeku u periodu vremena T 39

RastojanjeU strunoj tehnologiji za duinu odsjeka ili dionice esto se kratko kaerastojanje, to treba razlikovati od rastojanja slijeenja vozila.Preciznije, rastojanje u teoriji saobraajnog toka predstavlja duinuodsjeka na kome se razmatraju uslovi kretanja vozila u saobraajnomtoku.Odsjek je dio puta sa homogenim tehniko-eksploatacionimkarakteristikama. Odsjek je po pravilu manji od saobraajne dionice, ili jekarakteristikama. Odsjek je po pravilu manji od saobraajne dionice, ili jejednak sa saobraajnom dionicom. Odsjek puta moe biti za jednosmjernesaobraajne tokove sa jednom ili vie saobraajnih traka, kao i zadvosmjerni saobraaj sa dvije ili vie saobraajnoh traka. Odsjek pravogputa bez uspona sa savremenom ravnom saobraajnicom dovoljne irineza kretanje jednog niza vozila u jednom smjeru odgovara idealnim putnimuslovima.Osnovna jedinica za iskazivanje rastojanja u teoriji saobraajnog tokajeste metar. Nije iskljuena i vea jedinica kao to je kilometar. Osnovnisimbol za obiljeavanje rastojanja jeste S, a esto se koriste i simboli l i d.

40

Znaajne osobenosti saobraajnog toka

Za to potpunije opisivanje saobraajnih tokova, i izuavanje zakonitosti ikretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima na cestovnimsaobraajnicama, pored definisanja relevantnih pokazatelja saobraajnogtoka, neophodno je takoe definisati i znaajnije osobenosti saobraajnogtoka.U red vanijih osobenosti saobraajnog toka, znaajnijih za opisivanjezakonitosti kretanja vozila u saobraajnim tokovima na cestovnimzakonitosti kretanja vozila u saobraajnim tokovima na cestovnimsaobraajnicama i za sadrajnije opisivanje osnovnih parametarasaobraajnog toka, prije svega protoka vozila, spadaju:

Sloenost saobraajnog toka Opti uslovi odvijanja saobraaja Sastav i struktura saobraajnog toka Vremenska neravnomjernost saobraajnog toka

41

Sloenost saobraajnog toka Saobraajni tok sa gledita broja nizova i smjerova moe biti:

Prosti saobraajni tok- se sastoji od jednog niza vozila koja se kreu ujednom pravcu i u jednom smjeru. Najmanji broj vozila koja, s obzirom nainterakcijsku meuzavisnost u kretanju, mogu initi prosti saobraajni tok,iznosi 2 vozila.Prosti saobraajni tok predstavlja osnovu, tj. ima znaenje baznog toka, zadefinisanje fundamentalnih - teorijskih relacija izmeu osnovnihdefinisanje fundamentalnih - teorijskih relacija izmeu osnovnihparametara saobraajnog toka.

Sloeni saobraajni tok - se sastoji od dva ili vie prostih saobraajnihtokova koji, s obzirom na meusobne odnose nizova i smjerova, moe biti:

Sloeni tok od dva ili vie prostih tokova meusobno paralelnih uistom ili suprotnom smjeru

Sloeni tok od dva ili vie prostih tokova koji se meusobno prepliu Sloeni tok od dva ili vie prostih tokova koji se meusobno sijeku

42

Sloenost saobraajnog toka Realni saobraajni tokovi najee pripadaju grupi sloenih. Zato, kada jerije o realnom saobraajnom toku, pojam protoka vozila kao i pojmoviostalih osnovnih parametara moraju biti obogaeni objanjenjem okakvom se saobraajnom toku radi, s obzirom na prednju klasifikaciju, kaoi s obzirom na raspodjelu protoka po smjerovima, nizovima i pravcima.Utjecaj stepena sloenosti, kao osobenost realnog saobraajnog toka, nauslove odvijanja saobraaja na dananjem nivou razvijenosti teorijeuslove odvijanja saobraaja na dananjem nivou razvijenosti teorijesaobraajnog toka je veoma malo izuen.

Uslovi odvijanja saobraaja - s obzirom na uslove odvijanjasaobraaja saobraajnim tokovi mogu biti:

Neprekinuti tokovi Neprekinuti ali djelomino ometani tokovi Povremeno prekinuti tokovi 43

Sloenost saobraajnog toka Sastav ili struktura saobraajnog toka - s obzirom na sastav ili strukturu saobraajni tok moe biti:

Homogeni tok; Nehomogeni tok; Uslovno homogeni tok;

Vremenska neravnomjernost protoka vozila - Posmatrano hronolokipo jednakim vremenskim jedinicama na presjeku ili dionici puta u stvarnimuslovima, protok vozila je promjenljiva veliina uslovljena brojnimfaktorima, koji su takoe po svom karakteru promjenljivi.Znaaj ove karakteristike saobraajnog toka je naglaen i za mjere koje sepreduzimaju u regulisanju saobraajem na posmatranoj mrei. Ovo jeposebno u uslovima vieg nivoa razvijenosti motorizacije i putnikogsaobraaja. To je realno oekivati u budunosti kada e se znatno vienego danas, kroz mjere regulisanja i upravljanja, morati iznalaziti rezervekapaciteta u mrei, umjesto graenja novih saobraajnica.

44

Vremenska neravnomjernost protoka vozila

Sva dosadanja teorijska pojednostavljenja zakonitosti vremenskeneravnomjernosti protoka vozila vrena su polazei od dva stanovita:

Da se zakon dnevne neravnomjernosti u periodu zakonitosti vremenskeneravnomjernosti protoka vozila iskau po odreenim vremenskimjedinicama i periodima preko kojih se te zakonitosti indirektno mogudovoditi u vezu sa uzronicimadovoditi u vezu sa uzronicima

Da se iznau odgovarajui matematiki modeli pomou raspodjelevjerovatnoa sluajnih promjenljivih

Za potrebe prakse od posebnog znaaja su karakteristike vremenskeneravnomjernosti protoka vozila, koje su u odreenoj mjeri povezane saciklinostima u nastojanju zahtjeva za prevozom ljudi i dobara. Zauspjeno projektovanje sistema regulacije svjetlosnom signalizacijom safiksnim duinama trajanja ciklusa neophodno je utvrditi ove zakonitosti.

45

Vremenska neravnomjernost protoka vozila

Zakonitosti vremenske neravnomjernosti protoka vozila sa ovog aspekta iskazuju se kroz:

Neravnomjernost po satima u periodu jednog dana (24 sata) Neravnomjernost po satima u periodu cijele godine (8760 sati) Neravnomjernost po satima u periodu cijele godine (8760 sati) Dnevnu neravnomjernost u periodu sedmice (7 dana) Dnevnu neravnomjernost u periodu mjeseca (30 ili 31 dan) Dnevnu neravnomjernost u periodu cijele godine (365 dana) Mjesenu neravnomjernost u peridu cijele godine (12 mjeseci) Neravnomjernost protoka po manjim vremenskim jedinicama

od jednog sata u okviru vrnog sata46

Matematiki model saobraajnog toka

Zakonitosti kretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima naputevima zavise od brojnih faktora, radi ega i opisivanje tihzakonitosti predstavlja vrlo sloen proces. U najznaajnije faktorekoji utiu na zakonitosti kretanja motornih vozila u saobraajnimtokovima na putevima spadaju:

Uslovi puta Veliina protoka Karakteristike protoka Vozno-dinamike karakteristike vozila Psiho-fizike osobine vozaa Motivisanost vozaa Stanje i karakteristike sistema za regulisanje saobraajem Ambijentalni uslovi 47

Matematiki model saobraajnog tokaZa opisivanje kretanja motornih vozila u saobraajnim tokovima naputevima, rjeenja su naena u metodama modeliranja.

Model predstavlja apstraktan opis stvarnog procesa. U konkretnomsluaju, model treba to tanije da opie ponaanje realnog procesakretanja vozila u saobraajnim tokovima na putevima. Ovakav model namdaje mogunost da na njemu isprobamo eljene metode regulacije bezdaje mogunost da na njemu isprobamo eljene metode regulacije bezvelikih ulaganja u zamiljeni model. Kada je u pitanju opisivanjesaobraajnih tokova fiziko modeliranje praktino i nema primjenu.

Znai, praktino se radi o matematikim modelima kojima se opisuju uslovikretanja vozila u saobraajnim tokovima na putevima u funkcijinajznaajnih uticajnih faktora pomou odgovarajuih formula, relacija,jednaina itd.S obzirom na karakter promjenljivosti faktora uticajnih na zakonitostikretanja vozila u saobraajnim tokovima na kojima se baziraju matematikimodeli, razlikujemo:

48

Deterministiki matematiki modeli

Deterministike matematike modele; Stohastike matematike modele;

Deterministiki matematiki modeli koji se koriste u opisivanju zakonitostikretanja vozila u saobraajnim tokovima na putevima dijele se na:

Mikroskopske Makroskopske

Ova podjela je u funkciji pristupa u posmatranju. Tako se pristup kojipolazi od posmatranja zakonitosti kretanja pojedinih elemenata tokanaziva mikroskopski. Nasuprot pomenutom prilazu, pristup koji uizuavanju saobraajnog toka polazi od ukupnog toka kao kontinualnecjeline naziva se makroskopski.

49

Mikroskopski matematiki modeli

Ovi modeli se zasnivaju na opisivanju rastojanja izmeu uzastopnihvozila u koloni pomou brzine, ubrzanja, puta koenja i dr.Opisivanje saobraajnog toka, koje se bazira na posmatranjukretanja njegovih elemenata naziva se u teoriji saobraajnog tokamikroskopsko posmatranje, a matematiki modeli zasnovani natakvim posmatranjima nazivaju se mikroskopski modeli. Bazirajuitakvim posmatranjima nazivaju se mikroskopski modeli. Bazirajuise na rastojanju slijeenja vozila u teoriji saobraajnog toka poznatisu slijedei modeli:

Model konstantnog rastojanja slijeenja Modeli rastojanja slijeenja u funkciji brzine Modeli promjenljivog rastojanja slijeenja, tzv. modeli " slijedi

vou "

Psihofiziki model rastojanja slijeenja 50

Makroskopska posmatranjaUkoliko se saobraajni tok posmatra kao kontinualni proces proticanja vozila ujednom smjeru saobraajnice apstrahujui injenicu da je svako voziloindividualno kontrolisano od strane vozaa, odnosno potujui stav da sesvako pojedinano vozilo u posmatranom saobraajnom toku kree iskljuivopo zakonitostima ukupnog toka, takvo posmatranje se naziva makroskopskoposmatranje. Teorije koje se koriste za opisivanje saobraaja polazei odmakroskopskog posmatranja ukupnog saobraajnog toka na putu nazivaju sei teorije kontinuma.i teorije kontinuma.

Pod utjecajem mnogobrojnih faktora koji imaju obiljeja sluajno promjenljivihu prostoru i vremenu, takoe i osnovni parametri saobraajnog toka imajukarakter sluajnih promjenljivih vrijednosti. To znai da se vrijednosti osnovnihparametara saobraajnog toka posmatrane na odreenom presjeku putapojavljuju sa odreenom vjerovatnoom. Iz izloenog proizilazi da osnovniparametri saobraajnog toka, koji definiu odreeni saobraajni tok, imajukarakter diskretne ili neprekidne promjenljive-odnosno imaju stohastikikarakter. Samim tim osnovni parametri saobraajnog toka koji predstavljajudiskretne sluajne promjenljive podlijeu odreenom zakonu raspodjelevjerovatnoa.

51

Stohastiki matematiki modeli

Ispitivanja su pokazala da osnovni parametri saobraajnog toka ne podlijeu uvijekistim, ve razliitim zakonitostima raspodjele vjerovatnoa, kao to su " Poasonovaraspodjela ", " binomna raspodjela", " eksponencijalna raspodjela", " pomjerenaeksponencijalna raspodjela ", " normalna raspodjela " i druge. Naime, i isti osnovniparametri ne podlijeu uvijek i na svakom mjestu istim zakonitostima raspodjelevjerovatnoa.Pogodnosti opisivanja nekog osnovnog parametra saobraajnog toka nekom odpomenutih raspodjela predstavlja indikaciju, koja svojevrsnim jezikom govori opomenutih raspodjela predstavlja indikaciju, koja svojevrsnim jezikom govori ovladajuim uslovima u saobraajnom toku na posmatranom odsjeku puta.

Znaaj ovog opisa rezimiraemo kroz:

Potrebe za obuhvaenim sagledavanjem karakteristika osnovnih parametarasaobraajnog toka, prije svega, protoka vozila, intervala slijeenja i brzina;

Potreba za dubljim sagledavanjem odnosa izmeu osnovnih parametarasaobraajnog toka, prije svega, izmeu protoka vozila i intervala slijeenja.

Potreba za stvaranjem neophodne teorijske osnove za primjenu teorijemasovnog opsluivanja, u opisivanju saobraajnih tokova.

52

Teorije masovnog opsluivanjaekanje koje nastaje kao rezultat nagomilavanja odreenih zahtjeva, javlja se umnogim saobraajnim problemima. Vozai ekaju pri ukljuivanju na autoput, pripojavi " uskih grla " na autoputu, pri skretanju lijevo na raskrsnicama i dr. Isto tako,na primjer, pjeaci ekaju na pjeakim prelazima. Sigurno je da moramo dateimo da dimenzioniemo takve kapacitete u saobraaju, odnosno da takoreguliemo saobraaj da se ekanje, odnosno vremenski gubici uesnika usaobraaju svedu na najmanju mjeru.

Jasno je da uz pomo teorije masovnog opsluivanja moemo odgovoriti napitanje koliko je vozila ispred raskrsnice ili koliko je, naprimjer, prosjeno ekanjepjeaka pri prelaenju pjeakih prijelaza.

Teorija masovnog opsluivanja primjenjuje se ve due vremena pri analizikarakteristika saobraajnog toka na putevima. Na primjer, mogue je izraunatibroj vozila u redu pri stvaranju uskog grla.Ukoliko hoemo da se koristimo terminima koji su u upotrebi u teoriji masovnogopsluivanja, tada se pod pojmom "usko grlo" moe podrazumjevati kanal opsluge,dok vozila koja ekaju na red da prou uskim grlom predstavljaju klijente. 53

Simulacije saobraajnih tokovaModeliranje saobraajnih tokova u raznim uslovima puta na raunaru dobija svevei znaaj, kako za teorijsko produbljavanje i uoptavanje odreenih zakonitosti,tako i za rjeavanje praktinih zadataka u postupcima planiranja i projektovanjamree cestovnih saobraajnica i u postupcima regulacije saobraajnim tokovimana mrei.Osnovne prednosti modeliranja saobraajnih tokova ogledaju se kroz:

Istraivanja pojava u saobraaju bez prirodnih eksperimenata Istraivanja pojava u saobraaju bez prirodnih eksperimenata Brzo rjeavanje i najsloenijih zadataka Omoguavanje rjeavanja zadataka, koji se ne bi mogli rjeavati analitikim

postupkom Mogunost primanja veeg obima informacija Istraivanje vjerovatnoe odreenih pojava u saobraajnom toku Mogunost obnavljanja eljenih situacija, realno moguih i hipotetiih Mogunost istraivanja kretanja saobraajnih tokova na putnoj mrei, koje je

u stvarnosti teko sresti Mogunosti testiranja alternativnih sistema u fazi projektovanja sistema za

identine zahtjeve budueg saobraaja54

Simulacije saobraajnih tokovaNavedene prednosti modeliranja saobraajnih tokova na raunarimapotenciraju se kroz aspekt rjeavanja ininjerskih zadataka u praksi, moguse rezimirati kroz:

Potrebe ispitivanja ponaanja zamiljenih novih sistema polazei odvarijantnih mrea, razliitih naina regulacije, alternativnih zahtjevasaobraaja.saobraaja.

Potrebe ispitivanja ponaanja postojeih sistema mree za alternativnenaine koritenja, alternativne zahtjeve saobraaja.

Pod pojmom simuliranja se podrazumjeva eksperimentalna predstavarealnog sistema pomou vjetakog modela. Za simuliranjesaobraajnih tokova danas se primjenjuju relativno brzi raunarskisitsemi koju u obzir uzimaju sve relevantne veliine koje opisujusaobraajni tok. 55

Simulacije saobraajnih tokovaSimulacija se dijeli na slijedee korake:

Formulacija modela Prevoenje modela na jezik raunara Ispitivanje programa i unutranja verifikacija modela Planiranje i projektovanje eksperimenta Planiranje i projektovanje eksperimenta

Projektovanje modela u cilju dobivanja eljene informacije Odreivanje naina obavljanja svih testova u procesu koji se

sprovodi

Izvoenje eksperimenata Kalibriranje modela Simuliranje novih modela

Interpretacija rezultata56

Relevantna mjerenja u saobraajuMjerenja saobraajnog toka mogu se podjeliti prema teritoriji na koju se odnose:

Odjeljak puta Raskrsnica; Luk Mrea, podruje ili ruta,

Mjerenja na odjeljku putaU okviru ovih mjerenja moemo izdvojiti osam fundamentalnih varijabli (druge mogu biti iz njih izvedene). Tih osam varijabli mogu se podijeliti u dvije grupe i to:

Makroskopske Mikroskopske

Mikroskopske opisuju karakteristike kretanja koja se odnose na pojedinanavozila ili interakciju izmeu dva vozila, dok makroskopske se odnose na grupevozila, uprosjeene u vremenu i prostoru.

57

Relevantna mjerenja u saobraajuMjerenja na raskrsnicama

Mjerenja to se provode na raskrsnicama odnose se namaksimalan broj vozila koja izau iz semaforizirane raskrsnice(zasieni tok) ili iz nesemaforizirane raskrsnice. U sluajuraskrsnice, od velike vanosti je da se razmotre karakteristikeraskrsnice, od velike vanosti je da se razmotre karakteristikedolazeih saobraajjih tokova na svim prilazima na raskrsnici.Od interesa je, takoe, mjerenja izgubljenog vremena pri ekanju.U set mjerenja na raskrsnici moe ui i mjerenje duine nakupljenihvozila koja ekaju da budu "preraena" u raskrnici, izraena prekoduine "repa" ili preko broja vozila. Ova mjerenja su od interesa nesamo zbog definisanja nivoa usluge promatrane raskrsnice nego izbog takozvanog spill-back fenomena, odnosno blokade predhodneraskrsnice prouzroene velikim brojem vozila to ekaju isprednaredne raskrsnice. 58

Sistemi za monitoring

Danas raspoloivi instrumenti za ova mjerenja mogu se klasificirati prema sledeoj tipologiji:

Induktivne petlje Video monitoring Mikrovalni ureaji Mikrovalni ureaji Ureaji koji koriste infracrvenu svijetlost Magnetometri Ultrazvuni ureaji Pasivni akustini sistemi Piezoelektrini ureaji Pneumatski ureaji

Razlike u koritenju razliitih tipova instrumenata proizilaze izkarakteristika toka kojeg je potrebno mjeriti.

59

Sistemi za monitoringTipologija Aplikacija

Induktivni senzori/petljeDuina, brzina vozila, klase, broj osovina, i udaljenostizmeu njih kao i druga koritenja

Laserska zraka, infracrvena svjetlost, elektromagnetni

valovi i ultrazvuni senzori

Duina, brzina vozila

valovi i ultrazvuni senzori

Pneumatski senzori ( cijevi ) Brzina, druga koritenja s kalibracijom i softverom ( brojosovina, klase, vie traka )

Telekamere Brzina, duina, klase, tablice

Kapativni senzori Teina, brzina

Piezoelektrini senzori Teina, brzina, klase

Tipologija karakteristika automatiziranih senzora za monitoring saobraaja60

Sistemi za monitoringAplikacije Zadaci Tehnologije

Kontrola nad signaliziranimraskrsnicama

Monitoring stojeih vozilaDobri vremenski uslovi

Mikrovalovi,pasivna infracrvenasvjetlost, laserski senzori, ultrazvuk video monitoring,

Kontrola nad signaliziranimraskrsnicama

Monitoring stojeih vozilaLoi vremenski uslovi

Mikrivalovi,Ultrazvuk,VideoVideomonitoring infracrvenih zraka

Fleksibilna kontrola u realnomvremenu

Evaluacija induktivnih namotaja,instalacija uz rub ceste

VIP (obrada video slike)

Brojanje vozila Monitoring pri brzini veoj od 10km/h

Mikrovalovi, doppler,pasivnainfracrvena svjetlost, laser,ultrazvuk, VIP

Monitoring brzine vozila Monitoring pri brzini veoj od 10km/h

Mikrovalovi, doppler, laser, VIP

Klasifikacija vozila U duini i profilu Laser, VIP,

Aplikacije raznih tehnologija u upravljanju saobraajem 61

Sistemi za monitoringTehnologija Prednosti NedostaciUltrazvuk Kompaktne dimenzije i jednostavna instalacija Performanse mogu oslabiti zbog

promjena temperature i zraneturbulencije

Mikrovalni doppleri Dobre performanse pri loim vremenskimuvjetima, direktna mjerenja brzine

Nemogunost monitoringa stojeihvozila i vozila koja se kreu sporo,potrebna antenakratkog dosega

Mikrovalovi Dobre performanse pri loim vremenskimuvjetima, monitoring stojeih vozila, mogu raditi

Potrebna antena kratkog dosegauvjetima, monitoring stojeih vozila, mogu raditina vie od jedne trake

Pasivna IC svjetlost Dobre performanse pri magli, direktna mjerenjabrzine

Loe performanse pri padanjukie isnijega

VIP Jedna kamera se moe koristiti za vie traka, moesnimiti velike koliine podataka

Vozila veih dimenzija blokirajuvidljivost, sjene, refleksije, ipromjene dana i noi mogu dovestido lanog monitoringa

Magnetometri Monitoring manjih vozila ukluujui i bicikle,korisni tamo gdje se mogu instalirati

Teko razdvajanje podataka ako sevozila nalaze blizu jedno drugom

Induktivne petlje Visoka pouzdanost, dobro poznata tehnologija Teko instaliranje u prisustvuvisokih nivoa saobraajnog toka

Prednosti nedostaci raznih tehnologija za upravljanje saobraajem 62

Sistemi za monitoringTehnologija Prednosti NedostaciUltrazvuk Kompaktne dimenzije i jednostavna instalacija Performanse mogu oslabiti zbog

promjena temperature i zraneturbulencije

Mikrovalni doppleri Dobre performanse pri loim vremenskimuvjetima, direktna mjerenja brzine

Nemogunost monitoringa stojeihvozila i vozila koja se kreu sporo,potrebna antenakratkog dosega

Mikrovalovi Dobre performanse pri loim vremenskimuvjetima, monitoring stojeih vozila, mogu raditi

Potrebna antena kratkog dosegauvjetima, monitoring stojeih vozila, mogu raditina vie od jedne trake

Pasivna IC svjetlost Dobre performanse pri magli, direktna mjerenjabrzine

Loe performanse pri padanjukie isnijega

VIP Jedna kamera se moe koristiti za vie traka, moesnimiti velike koliine podataka

Vozila veih dimenzija blokirajuvidljivost, sjene, refleksije, ipromjene dana i noi mogu dovestido lanog monitoringa

Magnetometri Monitoring manjih vozila ukluujui i bicikle,korisni tamo gdje se mogu instalirati

Teko razdvajanje podataka ako sevozila nalaze blizu jedno drugom

Induktivne petlje Visoka pouzdanost, dobro poznata tehnologija Teko instaliranje u prisustvuvisokih nivoa saobraajnog toka

Prednosti nedostaci raznih tehnologija za upravljanje saobraajem 63

Scenarij za prikupljanje podataka

Scenarij u kojem se provode akcije monitoringa su ambijentiautoputa na kojima elimo postii adekvatnu razinu usluge isigurnosti.

Ovisno o eljenim performansama i nivou upravljanja, moemorei da danas postoji prilino dobra tehnoloka potpora za overei da danas postoji prilino dobra tehnoloka potpora za oveakcije u pogledu instrumenata to smo ih opisali u predhodnimpredavanjima

U Evropi se sistemi za monitoring veoma iroko koriste, posebnona autoputevima u Holandiji, Njemakoj, Francuskoj i VelikojBritaniji.

64

Razine servisa na saobraajnicamaProsjena brzina putovanja za vozila na gradskoj ulici je odreenarazinom ispravnosti operacionog nivoa servisa.

Brzina putovanja du segmenta, sekcije ili cijele duine gradske ulicezavisi od brzine kretanja izmeu raskrsnica koje sadre semafore i koliinekontrole zakanjenja izloene raskrsnicama regulisana semaforima.Razina servisa se bazira na prosjenim brzinama putovanja vozila zaRazina servisa se bazira na prosjenim brzinama putovanja vozila zasegment gradske ulice.

Razina servisa gradske ulice se bazira na brzini putovanja vozila na dijelusegmenta ili cijeloj urbanoj ulici na kojoj se odnosi. Karakteristike pojedinihrazina servisa su slijedee:

65

Razine servisa na saobraajnicamaRazina servisa A: Ova razina servisa opisuje primarni slobodan tokkretanja na prosjenoj brzini putovanja obino oko 90% brzine slobodnogtoka za datu vrstu ulice. Vozila su u potpunosti nezavisna u svojojsposobnosti da manevriu du saobraajnog pravca. Kontrolisanazakanjenja na raskrsnicama, regulsanim semaforima, je minimalno.

Razina servisa B: Opisuje razumno nezavisne operacije kretanjaRazina servisa B: Opisuje razumno nezavisne operacije kretanjaprosjene brzine putovanja obino oko 70% slobodne brzine za odreenuvrstu ulice. Sposobnost da se manevrie du saobraajnih pravaca jedjelomino ograniena i kontrolisana zakanjenja na raskrsnicama,regulisanim semaforima, nisu znaajna.

Razina servisa C: Opisuje stabilna kretanja. Meutim sposobnostmanevrisanja i promjene pravca u meustambenim lokacijama moe bitivie ograniena nego kod razine B, i due uzrokovana, suprotna signalnakordinacija ili mogu oboje doprinjeti sporijoj prosjenoj brzini putovanja zaoko 50 % od brzine slobodnog toka za odreenu vrstu ulice.

66

Razine servisa na saobraajnicamaRazina servisa D: Ova razina moe potaknuti progresiju suprotnesignalizacije, neodgovarajui tajming signala veliku gustinu saobraaja ilikombinaciju ovih faktora. Prosjena brzina putovanja je oko 40% brzineslobodnog toka.

Razina servisa E: Karakteristina je po znaajnim zakanjenjima iprosjenoj brzini putovanja oko 33% brzine slobodnog toka ili jo manje.prosjenoj brzini putovanja oko 33% brzine slobodnog toka ili jo manje.Ovakve performanse su uzrokovane kombinacijom suprotne progresije,gustinom saobraaja, produenim zakanjenjima na kritinimraskrsnicama i neodgovarajuim signalnim tajmingom.

Razina servisa F: Karakteristina je za protok na gradskim ulicama poveoma niskim brzinama (treinom ili etvrtinom brzine slobodnog toka).Zapuenje raskrsnice je vjerovatnije na lokacijama sa kritinomsignalizacijom, sa velikim zakanjenjima velikom gustinom saobraaja.

67

Razine servisa na saobraajnicama

68

Pitanja1. Definisati teoriju saobraajnog toka.2. ime se bavi teorija saobraajnog toka3. Nabrojati osnovne veliine saobraajnog toka.4. Od ega zavisi brzina vozila u urbanim podrujima?5. ime je determinisana interakcija izmeu vozilate ta je je brzina slobodnog

toka?toka?6. ta je srednja prostorna brzina toka, a ta srednja vremenska brzina toka?7. Pobrojati i opisati osnovne postupke za utvrivanje srednje brzine protoka.8. Navesti znaajnije osobenosti saobraajnog toka, te ih ukratko objasniti?9. Pojasniti znaaj vremenske neravnomjernosti vozila? 10. ta spada u faktore koji utiu na zakonitosti kretanja motornih vozila u

saobraajnim tokovima?11. ta su osovne prednosti modeliranja saobraajnih tokova?

69

Pitanja12. Opisati tok simuliranja saobraajnog toka.13. ta spada u makroskopske a ta u mikroskopske varijable?14. Koja se mjerenja izvode na raskrsnicama?15. Koji se detektori koriste za potrebe mjerenja na raskrsnicama?16. Definisati i opisati osnovne razine servisa na saobraajnicama?

70