มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-1กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

หนวยท 11กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

รองศาสตราจารย ดร.เบญจมาศ อยประเสรฐ

ชอ รองศาสตราจารยดร.เบญจมาศอยประเสรฐ

วฒ วท.บ.(เกษตรศาสตร),วท.ม.(เกษตรศาสตร)มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

Ph.D.(CommunityDevelopment)

UniversityofthePhilippinesatLosBaðos

ตำาแหนง รองศาสตราจารยประจำาสาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

หนวยทเขยน หนวยท11

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-2 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธหนวยท 11

กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เคาโครงเนอหาตอนท11.1แนวคดเกยวกบกลมในงานสงเสรมการเกษตร

11.1.1ความหมายและความสำาคญของกลมในงานสงเสรมการเกษตร

11.1.2องคประกอบและประเภทของกลมในงานสงเสรมการเกษตร

11.1.3พฒนาการและการบรหารกลมในงานสงเสรมการเกษตร

ตอนท11.2แนวคดเกยวกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

11.2.1ความหมายและความสำาคญของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

11.2.2องคประกอบและประเภทของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

11.2.3พฒนาการของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

ตอนท11.3การทำางานกบกลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

11.3.1การทำางานกบกลมในงานสงเสรมการเกษตร

11.3.2การทำางานกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

แนวคด1. กลมในงานสงเสรมการเกษตร หมายถง การทคนตงแตสองคนขนไปมารวมกน ม

ปฏสมพนธระหวางกน และมพฤตกรรมตลอดจนการกระทำาของแตละบคคลเพอไปส

เปาหมายและวตถประสงครวมกนเพอสรางสรรคและพฒนาในสงทเปนประโยชนทงตอ

ตนเองและตอสงคมมแนวปฏบตและบทบาทหนาทใหถอปฏบตตามฐานะทถกกำาหนด

ภายในกลมและมการพงพาอาศยซงกนและกนซงกลมมพฒนาการตงแตระยะเตรยม

กลมกอตง/กอเกดกลมระยะการทำากจกรรมกลมหรอปรบตวดำารงอยและระยะกลม

เขมแขงมการขยายตวของกลม โดยนกพฒนาจะมวธการทำางานกบกลมตามระยะของ

การพฒนาการของกลม

2. เครอขายในงานสงเสรมการเกษตร ชวยเสรมสรางพลงในการแกไขปญหาและการ

เปลยนแปลงสงตางๆโดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนการมสวนรวม

และกระบวนการกลมทจะนำาไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงคและเปาหมายรวมกน

ของทกฝายโดยมพฒนาการของเครอขายในการพฒนาชมชนเกษตร4ระยะดวยกนคอ

ระยะเตรยมการ/กอเกดระยะกอตงระยะการดำาเนนกจกรรมและระยะขยายเครอขาย

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-3กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

3. นกสงเสรมการเกษตรควรเลอกใชเทคนควธการทำางานกบกลมและเครอขายใหเหมาะสม

สอดคลองกบระยะตางๆของพฒนาการของกลมและเครอขาย

วตถประสงคเมอศกษาหนวยท11จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายแนวคดเกยวกบกลมในงานสงเสรมการเกษตรได

2. อธบายแนวคดเกยวกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรได

3. อธบายการทำางานกบกลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรได

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-4 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธตอนท 11.1

แนวคดเกยวกบกลมในงานสงเสรมการเกษตร

โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท11.1แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรองเรองท11.1.1ความหมายและความสำาคญของกลมในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท11.1.2องคประกอบและประเภทของกลมในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท11.1.3พฒนาการและการบรหารกลมในงานสงเสรมการเกษตร

แนวคด1.กลมในงานสงเสรมการเกษตร หมายถง การทคนตงแตสองคนขนไปมารวมกน ม

ปฏสมพนธระหวางกน และมพฤตกรรมตลอดจนการกระทำาของแตละบคคลเพอไปส

เปาหมายและวตถประสงครวมกนเพอสรางสรรคและพฒนาในสงทเปนประโยชนทงตอ

ตนเองและตอสงคมมแนวปฏบตและบทบาทหนาทใหถอปฏบตตามฐานะทถกกำาหนด

ภายในกลมและมการพงพาอาศยซงกนและกน

2.กลมประกอบดวยเปาหมายของกลมสมาชกผนำากลมกฎระเบยบในการอยรวมกนของ

สมาชกในกลมกจกรรมกลมททำารวมกนเพอใหบรรลเปาหมายทกำาหนดไวรวมกนและ

เงนทนกลมไวใชในการดำาเนนกจกรรมกลม

3.กลมในงานสงเสรมการเกษตรมพฒนาการตงแตระยะเตรยมกลม กอตง/กอเกดกลม

ระยะการทำากจกรรมกลมหรอปรบตวดำารงอยและระยะกลมเขมแขงมการขยายตวของ

กลมซงจะตองมการบรหารกลมเพอใหกลมนนทำางานได

วตถประสงคเมอศกษาตอนท11.1จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายความหมายและความสำาคญของกลมในงานสงเสรมการเกษตรได

2.อธบายองคประกอบและประเภทของกลมในงานสงเสรมการเกษตรได

3.อธบายพฒนาการและการบรหารกลมในงานสงเสรมการเกษตรได

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-5กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท 11.1.1 ความหมายและความสำาคญของกลม

ในงานสงเสรมการเกษตร

กลมและองคกรชมชนมกจะถกกลาวถงในลกษณะทเปนวธการทำางานทจะสงเสรมใหเกด

กระบวนการเรยนรอยางมสวนรวมของคนในชมชน เพราะการทำางานเปนกลมหรอองคกรชมชนนน เปน

กระบวนการทเปดโอกาสใหคนไดคนพบ และพฒนาความรความสามารถของตนไปพรอมกบการเรยนร

แลกเปลยนรวมกบผอน และเปนสวนสำาคญในการระดมพลงของชมชนเพอนำาไปใชในการปรบปรง

เปลยนแปลงความเปนอยของชมชนไปสทศทางทพงประสงครวมกน อยางไรกตามมกมการอธบายคำาวา

กลม ในความหมายทหลากหลายแตในหนวยน จะกลาวถงกลมในมตของการสงเสรมการเกษตรทเนนให

คนเปนศนยกลางในการสงเสรมการเกษตร

ความหมายของกลม กลมในงานสงเสรมการเกษตรมแนวคดทสำาคญเชนเดยวกบกลมในชมชนโดยทวไปโดยกลาวถง

กลมวามาจากแนวคดของการพงพาอาศยซงกนและกนของมนษย ทจะดำารงอยในฐานะของสตวสงคมท

จำาเปนตองพงพาอาศยและสรางวฒนธรรมทางสงคมรวมกน ซงไดมการอธบายความหมายของกลมใน

หลากหลายความหมาย ไมวาจะเปนกลมอาชพ กลมกจกรรม กลมเรยนร องคกรชมชน องคกรชาวบาน

หรอองคกรประชาชนมการใหความหมายทคลายคลงกนจะแตกตางกนในประเดนของรายละเอยดโดยม

นกวชาการใหความหมายไวหลากหลายมมมองเชน

Forsyth(2009:3)ใหความหมายของคำาวากลมคอการทบคคลสองคนหรอมากกวามการตดตอ

สมพนธซงกนและกนทางสงคมและณฏฐพนธเขจรนนทน(2551)จากhttp://cowboymanager.blogspot.

com/2011/06/172.html ไดใหความหมายของกลมไววา กลม คอ ระบบทเกดจากการรวมตวกนระหวาง

บคคลตงแตสองคนขนไปโดยมการกำาหนดรปแบบความสมพนธอยางเปนทางการหรอไมเปนทางการไมวา

จะเปนบรรทดฐานของกลมหรอบทบาทและหนาทของสมาชกเพอทจะทำากจกรรมใหบรรลเปาหมายรวมกน

ตลอดจนสมาชกตางมความรสกรวมในฐานะเปนสวนหนงของกลม

ในขณะทนทขลบทอง(2544:64)ไดสรปความหมายของกลมไววาความหมายของกลมมหลาย

นยามแลวแตผใหนยามจะมองหรอศกษากลมในแงมมใด ซงมการใหคำานยามของคำาวากลมออกเปน 3

มมมองดวยกนคอมมมองทางดานสงคมวทยาเนนตวกลมในฐานะเปนสวนหนงของสงคมกจะเนนความ

หมายอยทการอยรวมกนททำาใหเกดกลมมมมองทางดานองคการเนนการบรหารจดการกจะเนนความหมาย

ทความเปนระบบของกลมและมมมองทางดานจตวทยาเนนพฤตกรรมของบคคลกจะเนนความหมายทม

การปฏสมพนธหรอปฏกรยาตอกน

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-6 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธสวนกลมในการพฒนาชมชนปารชาตวลยเสถยร(2543:386)อธบายวากลมในงานพฒนาชมชน

มลกษณะของการรวมตวของบคคลในชมชนทมปญหาหรอความตองการบางอยางทคลายคลงกน เมอมา

รวมกนเปนกลมจงไดมการกำาหนดเปาหมายและดำาเนนการบางอยางรวมกนซงการมารวมกนนนทำาใหเกด

พลงในการผลกดนหรอตอรองเพอแกไขปญหาทชมชนเผชญอยใหหมดสนไป

ซงความหมายของกลมโดยทวไปควรประกอบดวยสวนสำาคญดงน

1.การรวมกนของบคคลตงแตสองคนขนไปสวนจะมจำานวนมากทสดเทาใดไมไดมการกำาหนดไว

ซงจำานวนมากทสดนาจะอยทความพอเหมาะพอดของวตถประสงคและความมปฏสมพนธตอกนภายในกลม

2.มวตถประสงคและเปาหมายรวมกนอยางใดอยางหนงการเกดกลมตองอยภายใตวตถประสงค

และเปาหมายรวมกน

3. สมาชกมการกระทำารวมกนมความสมพนธตอกนและมการตดตอสอสารกน

4.มแนวปฏบตและบทบาทหนาทใหถอปฏบต สมาชกรบรความเปนกลมและการเปนสมาชกของ

กลมโดยมแนวปฏบตและบทบาทหนาทใหถอปฏบตตามฐานะทถกกำาหนดภายในกลม

5.มกจกรรมอยางตอเนองใหสมาชกกลมไดมสวนรวมในการปฏบต

จากแนวคดหลกของคำาวา “กลม” ทกลาวมา สรปไดวา กลมในงานสงเสรมการเกษตรหมายถง

การทคนตงแตสองคนขนไปมารวมกนมปฏสมพนธระหวางกน และมพฤตกรรมตลอดจนการกระทำาของ

แตละบคคลเพอไปสเปาหมายและวตถประสงครวมกน เพอสรางสรรคและพฒนาในสงทเปนประโยชนทง

ตอตนเองและตอสงคมมแนวปฏบตและบทบาทหนาทใหถอปฏบตตามฐานะทถกกำาหนดภายในกลมและ

มการพงพาอาศยซงกนและกน

ความสำาคญของกลมในงานสงเสรมการเกษตรกลมมความจำาเปนตองานสงเสรมการเกษตรกลมจะชวยนำาพาใหสมาชกและชมชนไปสจดหมาย

ทวางไวถากลมมความเขมแขงพลงของกลมจะชวยบรรเทาความทกขหรอสภาพปญหาทแตละบคคลมอย

ซงบางครงไมอาจสามารถแกไขไดดวยตวเองกจะสามารถแกไขไดดวยพลงกลม

นภาภรณ หะวานนท (2550: 81) ไดสะทอนใหเหนความสำาคญของกลมวา การรวมกลมเปน

ขนตอนแรกและขนตอนสำาคญในการพฒนาความเขมแขงใหแกชมชน เพราะการรวมกลมเปนการสราง

เครอขายความสมพนธทางสงคมระหวางคนในชมชน เพอหาอดมการณและแนวทางในการปรบตวรวมกน

การรวมกลมจงทำาใหเกดหรอเสรมพลงของ “ความเปนชมชน” ใหมแรงเกาะเกยวแนนแฟนยงขนนอกจาก

นบณฑรออนดำาและจตตมงคลชยอรญญา(อางถงในปารชาตวลยเสถยร,2543:392)และนทขลบทอง

(2544: 74) ไดอธบายเกยวกบความสำาคญของกลมเชนกน ซงจากแนวคดดงกลาวสามารถนำามาสรปความ

สำาคญของกลมตองานสงเสรมการเกษตรไดดงน

1. สรางกระบวนทศนหรอเปดมมมองใหมๆ ของสมาชกทมารวมกลมกน เพอแลกเปลยน

ประสบการณ ทกษะ การทำางาน การวางตนในสงคม และสรางความคดทด จะทำาใหเกษตรกรอยรวมกน

อยางสนตมากขน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-7กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

2. เกดพลงอำานาจในการคดรเรมและตอรอง การรวมกลมกนทำาใหเกดพลงอำานาจในการคดรเรม

และตอรอง ซงจะเปนประโยชนตอสมาชกทางออม เพราะเมอมการรวมกลมกนจะทำาใหคนอนๆทอยนอก

กลมเกดความเกรงใจ ไมกลาทจะเอารดเอาเปรยบสมาชก ซง บณฑรออนดำา และวรยะนอยวงคนยางค

(2533:140)ไดอธบายถงการรวมกลมของเกษตรกรวาเปนสงจำาเปนในกระบวนการพฒนาชนบททประสบ

ความสำาเรจ เนองจากถาไมมกลมเกษตรกรแลวอำานาจตอรองทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม ของ

เกษตรกรกจะไมมอำานาจการตอรองในดานตางๆตามมา

3. เปนศนยกลางของการสงเสรมพฒนาแกสมาชกเปนแหลงรวบรวมและเผยแพรขอมลขาวสาร

ตางๆทเกยวกบการประกอบอาชพของสมาชกในการสงเสรมอาชพการเกษตรแกชมชนเกษตรกลมตางๆ

ทมในชมชนเกษตรจะเปนเครองมอสำาคญในการถายทอดความรและเทคโนโลย เมอสมาชกมปญหาในการ

ทำาอาชพการเกษตร

4. ชวยรวบรวมและประสานความสามารถ กลมสามารถประสานใหผมความรความสามารถเฉพาะ

ในแตละดานมารวมกนเพอสรางความสำาเรจในงานตางๆใหเกดขนสมาชกสามารถเสรมจดแขงและชดเชย

จดออนซงกนและกนจนกลายเปนความสามารถรอบดานทเปนอนหนงอนเดยวกนและสงผลตอความสำาเรจ

ของกลม

5. สรางการตดสนใจรวม กลมสามารถเปนแหลงกลางทเอออำานวยใหเกดความเหนหลากหลาย

ทงทตรงกนและไมตรงกนโดยสามารถใชกลมเปนทยตในการตดสนใจของทกฝายซงเรยกวาการตดสนใจ

รวมกนผลของการตดสนใจของกลมจะไดผลดและเปนทยอมรบกวาการตดสนใจโดยลำาพงและทำาใหการ

ตดสนใจทเกดขนมคณคาและความหมายในการปฏบตมากเพราะเปนการตดสนใจทสมาชกมสวนรวม

6. เพมโอกาสในการแกปญหาแกสมาชกและกลมการทสมาชกไดมโอกาสพบปะกนในการประชม

กลมทำาใหทราบถงความสามารถของกนและกนทงในแงของความรและปจจยของกลมเชนเงนทนของกลม

สมาชกบางรายมความจำาเปนตองใชเงนเพอการลงทน แตยงขาดปจจยดานทน สมาชกกสามารถกเงนจาก

กลมไดเมอชำาระเงนคนเขากลมพรอมดอกเบยทำาใหทนนนไมสญหายแตงอกเงยพรอมทจะเปดโอกาสให

สมาชกคนอนๆไดใชประโยชนในภายหลง

7. สงเสรมการพฒนาสมาชกใหมความรความสามารถมากขน ทงจากการแลกเปลยนความร

ประสบการณระหวางกนและกนและการไดทำางานรวมกนความรทวานอาจมาจากสมาชกคนใดคนหนงทมา

พดคยแลกเปลยนกนในการประชมกลมนอกจากนกลมยงชวยกระตนใหสมาชกตนตวในการพฒนาตวเอง

ไดขอมลทจะเรยนรดวยตวเองและเปรยบเทยบกบมาตรฐานหรอสมาชกคนอน

สรปไดวากลมในงานสงเสรมการเกษตรหมายถง การทคนตงแตสองคนขนไปมารวมกน ม

ปฏสมพนธระหวางกน และมพฤตกรรมตลอดจนการกระทำาของแตละบคคลเพอไปสเปาหมายและ

วตถประสงครวมกนเพอสรางสรรคและพฒนาในสงทเปนประโยชนทงตอตนเองและตอสงคมมแนวปฏบต

และบทบาทหนาทใหถอปฏบตตามฐานะทถกกำาหนดภายในกลม และมการพงพาอาศยซงกนและกนทงน

กลมมความสำาคญตองานสงเสรมการเกษตรโดยกลมสรางกระบวนทศนหรอเปดมมมองใหมๆของสมาชก

ทมารวมกลมกนเกดพลงอำานาจในการคดรเรมและตอรองเปนศนยกลางของการสงเสรมพฒนาแกสมาชก

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-8 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธชวยรวบรวมและประสานความสามารถ สรางการตดสนใจรวม เพมโอกาสในการแกปญหาแกสมาชกและ

กลมและสงเสรมการพฒนาสมาชกใหมความรความสามารถมากขน

เรองท 11.1.2 องคประกอบและประเภทของกลม

ในงานสงเสรมการเกษตร

จากทกลาวมาจะเหนวากลมมความสำาคญตองานสงเสรมการเกษตรหลายประการโดยกลมสราง

กระบวนทศนหรอเปดมมมองใหมๆของสมาชกทมารวมกลมกนเกดพลงอำานาจในการคดรเรมและตอรอง

เปนศนยกลางของการสงเสรมพฒนาแกสมาชกชวยรวบรวมและประสานความสามารถสรางการตดสนใจ

รวม เพมโอกาสในการแกปญหาแกสมาชกและกลม และสงเสรมการพฒนาสมาชกใหมความร ดงนน การ

เรยนรและทำาความเขาใจเกยวกบกลมและองคประกอบของกลมจะชวยทำาใหนกสงเสรมการเกษตรสามารถ

ทำางานกบกลมไดอยางมประสทธผลเกดผลดตอเกษตรกรสมาชกกลมและสงผลดตอกลมและชมชน

องคประกอบของกลมดงไดกลาวมาบางแลวเกยวกบความหมายของกลมทมการอธบายถงองคประกอบของกลม

อยางไรกตามในการอธบายถงองคประกอบของกลมในทนมการขยายความไปมากกวานนซงมการอธบายไว

หลากหลายมมมองดวยกนดงเชนพฒนบญรตพนธ(2517:148)กลาวถงองคประกอบสำาคญของกลมวา

ประกอบดวย

1. คนตงแตสองคนขนไปซงไมจำากดในเรองเชอชาตศาสนาและเพศมารวมกนมาปรกษาหารอ

กนในเรองใดเรองหนง เพอทจะแกไขหรอขจดขอขดของในเรองนนๆหรอปญหานนๆ ใหหมดไปหรอให

บรรลถงวตถประสงคของตนเองทมจดมงหมายเอาไว

2. ความสนใจรวมกนซงมกจะแสดงออกไดจากวตถประสงคของกลมกลมทกกลมทตงขนมาจะ

ตองมวตถประสงคซงเปนเปาหมายทสมาชกทกคนตองการจะใหบรรลความสนใจรวมกนนจะเปนแรงดงดด

ใหสมาชกมารวมกลมกน เพอไดรบผลประโยชนจากความสนใจนนๆ ถาหากกลมไมสามารถดำาเนนไปส

วตถประสงคไดกลมกจะเรมสลายตวแตกแยก

3. การปฏบตตอกน องคประกอบทสำาคญทสดกคอสมาชกภายในกลมนนจะตองมความสมพนธ

กนเปนพเศษและมปฏกรยาโตตอบซงกนและกนมากกวาทจะมตอบคคลภายนอกกลม ในกลมสมาชกจะ

มความรสกรบรตอสมาชกอนๆทรวมอยในทเดยวกนและใหความสำาคญตอสมาชกนนๆตามบทบาทและ

ฐานะ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-9กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

จตตมงคลชยอรญญา(อางถงในปารชาตวลยเสถยร2543:384-385)กลาวถงองคประกอบของ

กลมวาประกอบดวย

1. สมาชก ซงมขนาดเทาใดกได แลวแตความจำาเปนในการรวมพลงเพอแกไขปญหานนๆ สง

สำาคญทพงมในสมาชกกคอคณสมบตบางอยางทมความคลายคลงกนความไวเนอเชอใจกนความเชอมน

หรอความมนใจในตนเองและกลม และความเปนนำาหนงใจเดยวกนทจะประสานใหเกดการพฒนาตามจด

มงหมายของกลม

2. ผแทน ทมความรความสามารถบางประการทเหนอกวาสมาชก ซงสมาชกจะตองไตรตรอง

พจารณา และเสนอหรอเลอกผแทนของตนเขาไปทำาหนาทบางอยางแทนตนเอง ซงตนเองนนไมสามารถจะ

ทำาได

3. คณะจดการ เปนคณะทจะดำาเนนการทจะทำาใหปญหาความตองการของกลมไดรบการดำาเนน

การแกไขซงในกลมทมขนาดเลกบคคลทจะทำาหนาทเปนคณะจดการอาจจะเปนผแทนบางคนหรอบางครง

อาจเปนสมาชกบางคนกไดทจะมาทำาหนาทน

อยางไรกด เมอนำาแนวคดเกยวกบองคประกอบกลมทกลาวมา มาอธบายองคประกอบของกลม

ในงานสงเสรมการเกษตรจะมองคประกอบทสอดคลองกนและมเพมเตมมาบางองคประกอบซงสรปไดวา

องคประกอบสำาคญของกลมในงานสงเสรมการเกษตรประกอบดวย6องคประกอบยอยไดแก

1. เปาหมายของกลมหรอความสนใจรวมกน จากการอธบายความหมายของกลมในการสงเสรม

การเกษตรดงกลาวขางตนจะเหนวาลกษณะการรวมตวกนของบคคลมพนฐานมาจากการทสมาชกหรอคนใน

ชมชนมปญหาหรอความตองการบางอยางทคลายคลงกนเมอมารวมกนเปนกลมจงไดมการกำาหนดเปาหมาย

และการดำาเนนการบางอยางรวมกนเพอแกไขปญหาหรอสนองความตองการของสมาชกกลม

2. สมาชกซงมจำานวนตงแตสองคนขนไปจนถงขนาดเทาใดกไดแลวแตความจำาเปนในการรวมกลม

เพอแกไขปญหารวมทคลายคลงกนสมาชกตองมคณสมบตบางอยางทคลายคลงกนมความไวเนอเชอใจกน

เชอมนหรอมนใจในตนเองและกลมและมความเปนนำาหนงใจเดยวกนทจะประสานการทำากจกรรมรวมกน

ใหเกดพลงในการพฒนาตามจดมงหมายของกลม

3. ผนำากลม เปนบคคลทมความรความสามารถซงเปนตวแทนของสมาชกทอาจมาจากการเสนอ

ตวเองหรอการเลอกของสมาชกใหเขาไปทำาหนาทในการบรหารจดการกลมหรอทำาหนาทบางอยางแทนสมาชก

เชน เปนตวแทนในการสะทอนปญหาและความตองการของสมาชกสสาธารณะเพอใชเปนแนวทางในการ

กำาหนดโครงการพฒนาหรอการเปนตวแทนสมาชกในการเขารวมกจกรรมตางๆทงภายในและนอกชมชน

4. กฎระเบยบ การอยรวมกนของสมาชกในกลม ยอมตองมการกำาหนดกฎระเบยบเพอเปนแนว

ในการประพฤตปฏบตของสมาชก อนจะทำาใหกลมสามารถดำาเนนกจกรรมไดอยางราบรน บรรลเปาหมาย

ตามทกลมไดกำาหนดไวซงกฎระเบยบทดควรเปนทยอมรบของสมาชก

5. กจกรรมกลม สมาชกภายในกลมนนจะตองมกจกรรมททำารวมกน เพอใหบรรลเปาหมายท

กำาหนดไวรวมกนในการทำากจกรรมรวมกนสมาชกจะมปฏสมพนธตอกนและมปฏกรยาโตตอบซงกนและกน

มากกวาทจะมตอบคคลภายนอกกลมและยงใหความสำาคญตอสมาชกนนๆตามบทบาทและฐานะ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-10 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ6. เงนทนกลม ถอเปนองคประกอบทสำาคญของกลมเชนกน เพราะกลมจำาเปนตองมเงนทนไวใช

ในการดำาเนนกจกรรมกลม ซงอาจไดจากการระดมหนจากสมาชก หรอการสนบสนนจากหนวยงานตางๆ

ทงภาครฐและเอกชน

ประเภทของกลมในงานสงเสรมการเกษตรการทำาความเขาใจกบประเภทตางๆของกลมเปนสงจำาเปนเพราะจะชวยใหนกพฒนาหรอนกสงเสรม

การเกษตรทำางานกบกลมได นำาไปสผลดตอสมาชกกลม กลมและชมชนทงนมผจำาแนกประเภทกลมใน

งานสงเสรมการเกษตรไวหลายลกษณะซงสามารถจดหมวดหมการจำาแนกประเภทของกลมในงานสงเสรม

การเกษตรไดดงน

1. การจำาแนกตามแนวคดดานการจดองคการ เปนการจำาแนกกลมออกตามวธการจดตงและการ

บรหารจดการกลมเปน2ประเภทใหญๆดงน

1.1 กลมทเปนทางการ เปนกลมทตงขนมาเพอวตถประสงคและเปาหมายทเฉพาะเจาะจง

กลมประเภทนจะมเปาหมายวตถประสงคระเบยบแบบแผนทแนนอนมกฎเกณฑแบงความรบผดชอบกน

เปนสดสวนมการตดตอสอสารกนอยางเปนทางการจำาแนกออกเปน2กลมยอยคอ

1.1.1 กลมทมการจดทะเบยนกบภาครฐ เปนกลมทมกฎหมายกฎระเบยบรองรบม

การจดทะเบยนกบภาครฐไดรบการสนบสนนงบประมาณและการดำาเนนการจากภาครฐตวอยางของกลมท

เปนทางการกลมทพบในชมชนเกษตรเชนกลมออมทรพยเพอการผลตสหกรณการเกษตรกลมเกษตรกร

กลมวสาหกจชมชนกลมออมทรพยกลมกองทนหมบานเปนตน

1.1.2 กลมทไมมการจดทะเบยนกบภาครฐแตมเจาหนาทเขาไปดำาเนนการจดตงขนม

โครงสรางของกลมแนนอนเชนกลมแมบานเกษตรกรกลมเยาวชนเกษตรเปนตน

1.2 กลมทไมเปนทางการ เปนกลมทเกดจากการรวมตวของสมาชกตามธรรมชาตเพอ

ตอบสนองความตองการของสมาชกแตละคน ไมมกฎเกณฑ ระเบยบแบบแผนหรอขอบงคบทใหสมาชก

ปฏบตตามการเกดกลมลกษณะนจะเปนไปตามความพอใจของแตละคนซงสมาชกอาจมความสนใจเรองใด

เรองหนงรวมกนมสมพนธทดตอกนโดยทวไปสมาชกทมารวมกลมมกจะมแนวความคดทศนคตวธการ

ปฏบต ตลอดจนพฤตกรรมคลายๆ กน กลมมกจะมบรรทดฐานซงรวมกนกำาหนดขนมาเองมาเปนกลไก

กำากบพฤตกรรมของสมาชกแตละคนจำาแนกเปน2ประเภทคอ

1.2.1 กลมทมโครงสรางของกลมแนนอน เปนกลมทไมเปนทางการทมการกำาหนด

โครงสรางของกลม โดยกำาหนดตำาแหนงตางๆ ในกลมใหมบทบาทการทำางานซงไดแก ประธานกรรมการ

สมาชกกลมประเภทนทพบในชมชนเกษตรเชนกลมอาชพทางการเกษตรตางๆเปนตน

1.2.2 กลมทมโครงสรางของกลมไมชดเจน เปนกลมทเกดจากการรวมตวของสมาชก

ตามธรรมชาตมจำานวนไมมากนก เพอตอบสนองความตองการของสมาชกแตละคนซงจะมารวมกนเมอม

ความสนใจเรองใดเรองหนงรวมกนหรอมปญหาเชนเดยวกนเปนการรวมกนเพอแลกเปลยนเรยนรระหวาง

กนอยางไมเปนทางการ เชน กลมทมอาชพเดยวกน มกจะมาพบปะพดคยกนและแลกเปลยนแนวทาง

แกปญหารวมกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-11กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

2. การจำาแนกตามโครงสรางของกลม บณฑรออนดำา(2533:88-89)ไดจำาแนกประเภทของกลม

จากประสบการณของโครงการสงเสรมการมสวนรวมของเกษตรกรในงานพฒนาเปน2ประเภทใหญๆคอ

2.1 กลมทมโครงสรางแบบงายๆกลมกจกรรมประเภทนจะมประธานและรองประธานหรอ

หวหนากลมกบรองหวหนากลม สมาชกกลมทกคนจะรวมกนคดรวมกนวางแผนกจกรรมและรวมกนทำา

กจกรรมบางอยางของกลมโดยกลมประเภทนจะมลกษณะ2ประการคอ

1)สมาชกมทรพยสนและงานของตนเองสวนหนงแตมกจกรรมทำารวมกนเองสวนหนง

2)สมาชกเปนเจาของทรพยสนรวมกนและทำากจกรรมรวมกน

2.2 กลมทมโครงสรางซบซอน กลมกจกรรมประเภทนจะเปนกลมทมรปแบบโครงสราง

อยแลว กลาวคอ เปนกลมทมกฎเกณฑ วตถประสงค คณะกรรมการกจกรรม รวมทงบทบาทหนาทของ

สมาชก และบทบาทของคณะกรรมการฝายตางๆ ซงมหลายฝาย เนองจากมความตองการแกไขปญหา

บางประการเชนชมชนขาดแคลนขาวจงมการจดตงธนาคารขาวขนราคาสนคาในหมบานแพงและไมสะดวก

ในการออกไปซอนอกหมบานจงตงรานคาขนและมความตองการออมทรพยเพอการลงทนบางอยางจงตง

กลมออมทรพยขน

3. การจำาแนกตามลกษณะกจกรรม ในชมชนชนบทโดยทวไป จะพบกลมคนทมารวมกนเพอทำา

กจกรรมตางๆอยหลายลกษณะซงจตตมงคลชยอรญญา(อางถงในปารชาตวลยเสถยร2543:396-597)

ไดแบงประเภทของกลมออกเปน2ประเภทคอ

3.1 กลมเรยนร เปนการรวมตวกนในหมคนทไวใจกนได และมความสนใจในวชาการดาน

นนๆ รวมกน นกสงเสรมการเกษตรเพยงแตจดกระบวนการสงเสรมความรใหกบกลม จำานวนคนทมา

รวมกนอาจมไมมากความสมพนธภายในกลมจะเปนไปแบบหลวมๆไมมโครงสรางขององคการกฎระเบยบ

วธปฏบตมากนก อาจจะมเพยงหวหนากลมผทำาหนาทนดหมายเปนคนคอยดำาเนนรายการ การเกดกลม

ประเภทนสบเนองมาจากความตองการของชาวบานเปนทนอยแลวจงทำาใหงายตอการรวมตวกน

เปนกลมทมความสำาคญตอกระบวนการถายทอดเทคโนโลยในงานสงเสรมการเกษตรเพราะ

สมาชกกลมเหนความจำาเปนทจะตองแกปญหาดวยตนเองจงมารวมกลมกน เขาจะตดสนใจเองวาตองการ

ความรอะไรอาจเปนความรทเกยวของกบการผลตการตลาดการแปรรปผลผลตทางการเกษตร

3.2 กลมกจกรรม เปนกลมคนทมารวมกนเพอทำากจกรรมรวมกนหลายอยางผสมผสาน

ทงงานดานสงคมดานเทคโนโลย กลมจะมภารกจทมากกวาการพดคยกนเรองความร มการแลกเปลยน

ประสบการณดานตางๆมากกวาเนอหาความรเฉพาะดานของกลมเรยนร จะตองมการระดมทรพยากรเพอ

นำามาใชประโยชนรวมกน เชน ทน ปจจยการผลต เครองมอ แรงงานผลของการลงทนรวมกนอาจกอให

เกดกำาไรหรอขาดทนมระดบของการแกปญหาสงกวากลมเรยนร และทสำาคญคอ กลมจะมการจดองคกร

กฎระเบยบกตกาและเทคนคการจดการอนๆเพอใหกลมอยรอดได

อยางไรกตาม กลมเรยนรบางกลมอาจพฒนาตอจนเปนกลมกจกรรม ซงกลมกจกรรมจะยง

ประโยชนใหสมาชกไดมากควรจะมฐานมาจากกลมเรยนร โดยในระหวางททำากลมกจกรรมนน กตองนำา

เนอหาของการสรางกลมเรยนรมาเสรมใหกบสมาชกและกรรมการอยางสมำาเสมอ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-12 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ4. การจำาแนกตามพฒนาการของกลม จากการศกษาโครงการวจยและพฒนารปแบบการบรหาร

องคกรชาวบานและเครอขายแบบบรณาการของเบญจมาศอยประเสรฐและคณะ(2551)สามารถจำาแนก

กลมทพบในชมชนทศกษาตามพฒนาการของกลมออกไดเปน4ประเภทไดแก

4.1 กลมเตรยมการสมาชกทสนใจจะมารวมกนอยางไมเปนทางการมการเตรยมการในเรอง

ของการศกษาวเคราะหขอมลชมชนการสรางความคนเคยและไววางใจการวเคราะหปญหาชาวบานการกระตน

ปลกจตสำานกในการทำางานกลม

โดยทวไปในกลมเตรยมการนน มกจะเปนการพดคยกนของแกนนำาในชมชนทสนใจใน

เรองตางๆทพฒนาเพยงไมกคนกอนซงมกจะเปนการพดคยกนอยางไมเปนทางการซงในการพดคยกนนน

อาจเรมตนมาจากผนำาในชมชนหรอไดรบการกระตนจากนกพฒนา

4.2 กลมกอเกดพฒนามาจากกลมเตรยมการเปนกลมทเพงเรมรวมตวกนอยางหลวมๆม

สมาชกเพยงไมกคนสมาชกมความจำาเปนทจะตองแกปญหาดวยตนเอง เกยวกบปญหาของสมาชกซงเปน

ปญหาเดยวกนเชนปญหาการผลตทางการเกษตรปญหาการตลาดสนคาการเกษตรเปนตนสมาชกจงมา

รวมกนเพอแลกเปลยนเรยนรกนตามประเดนปญหาและวชาการทสนใจรวมกนยงไมมโครงสรางกลมและ

การทำากจกรรมรวมกนอยางชดเจน

4.3 กลมดำาเนนการ เปนกลมทรวมตวกนทำากจกรรมแลวมโครงสรางกลมชดเจนกำาลงอย

ในชวงของการทบทวนองคประกอบและบทบาทของคณะกรรมการกฎกตกากลม การจดระบบการสอสาร

ระหวางผนำาคณะกรรมการกลมและสมาชกการกระจายผลประโยชนแกสมาชกและการขยายกจกรรมกลม

ไปสกจกรรมอนๆทกลมสามารถดำาเนนการได

4.4 กลมเขมแขงเปนกลมทมการจดโครงสรางของกลมอยางชดเจนมการตงคณะกรรมการ

กลมและกำาหนดบทบาทหนาทในการดำาเนนการมการทำากจกรรมอยางตอเนองมาเปนเวลานาน

อยางไรกตาม ไมวาจะจำาแนกประเภทของกลมในมตใดกตาม โดยหลกสำาคญแลว กลมจะม

องคประกอบสำาคญทเหมอนกน คอประกอบดวย เปาหมายของกลม หรอความสนใจรวมกน สมาชกซง

มจำานวนตงแตสองคนขนไป จนถงขนาดเทาใดกได ผนำากลม กฎระเบยบในการอยรวมกนของสมาชกใน

กลมกจกรรมกลมททำารวมกนเพอใหบรรลเปาหมายทกำาหนดไวรวมกนและเงนทนกลมไวใชในการดำาเนน

กจกรรมกลม

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-13กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท 11.1.3 พฒนาการและการบรหารกลม

ในงานสงเสรมการเกษตร

ในเรองน จะอธบายถงพฒนาการของกลมในงานสงเสรมการเกษตร และการบรหารกลมเพอใช

เปนแนวทางในการทำางานกบกลม เพราะกลมทอยในระยะตางกนยอมตองกำาหนดวธการทำางานกบกลม

แตกตางกนดวย การเรยนรถงพฒนาการและการบรหารกลมกลมจงมความจำาเปนสำาหรบนกสงเสรม

การเกษตร

พฒนาการของกลมในงานสงเสรมการเกษตร พฒนาการของกลมในงานสงเสรมการเกษตรมขนตอนหรอระยะของการพฒนาการเชนดยวกบ

พฒนาการของกลมโดยทวๆไปซงนกวชาการไดมการจดแบงระยะการพฒนากลมไวหลายระยะดวยกนเชน

พฒน บณยรตพนธ (2517: 30) กลาวถงหลกการรวมกลม ตามพฒนาการของกลมวา ควรจะ

เปนการรวมกลมแบบ3ขน8ตอนซงนำามากลาวโดยสรปไดดงน

ขนท 1 วาดวยการจดตงกลมเชนกลมอาชพกลมสตรฯลฯมหลกเกณฑทควรยดอย8ประการ

คอการคนหาผนำามวตถประสงครวมกนมความสมครใจจรงมสงแวดลอมใกลเคยงกนเพศเดยวกนไม

ขดแยงกนและสถานการณบบตวคลายกน

ขนท 2 วาดวยการเคลอนไหวของกลม ซงชวยผลกดนใหเกดพลงการตอสและพลงการตอรอง

ในโอกาสตอไปมหลกเกณฑควรยดถอ 8 ประการ คอ สงเสรมการประชมพบปะ สงเสรมแนวความคด

สงเสรมการมระเบยบวนยกตกา สงเสรมสมพนธภาพบคคลสงเสรมกจกรรมใหตอเนอง สงเสรมวชาการ

สงเสรมผลประโยชนรวมและสงเสรมความรบผดชอบรวมกนกบกลม

ขนท 3 วาดวยความเจรญเตบโตของกลมหมายถงสมาชกของกลมเพมจำานวนขนและเกดกลมใหมๆ

ตอเนอง และสมพนธกบกลมทมอยเดม ในการดำาเนนงานเกยวกบการเจรญเตบโตของกลม มหลกเกณฑ

ควรยดถอ 8 ประการ คอ สรางผลประโยชนรวม สรางกจกรรมพงพากน เสรมสรางความสามารถ และ

กจกรรมอนใหมๆ สรางพลงรวมในการดำาเนนการ เสรมสรางการลดความสนเปลองรวมกนและสรางพลง

ตอรอง

นอกจากนบณฑรออนดำา(2533:84-90)ยงไดสรปกระบวนการกระตนใหเกดกลมของเกษตรกร

รายยอยภายใตโครงการสงเสรมการมสวนรวมของเกษตรกรในงานพฒนา (SFPP) วาประกอบไปดวย 3

ขนตอนไดแก

ขนตอนท 1 การเตรยมกลม (Pre Group Stage) เปนขนของการสรางฐานของกลมซงทเจาหนาท

จะเขาไปสรางความคนเคยการยอมรบและความไววางใจจากชมชนและเกษตรกรโดยเจาหนาททำาบทบาท

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-14 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธในการพดคยกบเกษตรกรทกครวเรอนและดงปญหาความตองการของแตละครวเรอนออกมาเพอเปนฐาน

ในการทำางานขนท2:ซงเรยกวากลมศกษาเรยนร

ขนตอนท 2 กลมศกษาเรยนร (Learning Group Stage) ขนตอนนหลงจากทเจาหนาททราบ

ปญหาและความตองการของเกษตรกรแลวจะแบงกลมเกษตรกรตามปญหาและความตองการทเหมอนกน

และเตรยมการจดใหมการประชมรวมกนแบบกลมใครกลมมนเชนกลมทองเทยวกลมอาชพกลมเกษตร

อนทรยกจะมการประชมในกลมของตนเองโดยการประชมครงแรกของแตละกลมจะเปนการประชมอยาง

ไมเปนทางการมการปรกษาหารอกนวาจะทำาอยางไรจงจะแกปญหาและตอบสนองความตองการทเหมอนกน

ในขนนจะเนนความรและเทคโนโลยทเกยวกบการทำากจกรรมนนๆ โดยอาจมการประชมกน

หลายครงเนนใหสมาชกภายในกลมแลกเปลยนประสบการณและความรกนภายในกลมและกระตนใหเกด

ความตองการเรยนรกนมากขนพรอมทงกระตนใหพบกนอกเพอปรกษาหารอและหาทางหาความรเพมเตม

จากประสบการณของโครงการพบวาในขนนสมาชกจะเรมจากการปรกษาหารอกน จากนนจะมการเสรม

การเรยนร โดยการไปศกษาดงาน สลบกบการเชญวทยากรมาเสรมใหความร รวมไปถงการทดลองทำาใน

บางเรอง

ในขนตอนน เจาหนาทจะตองเนนกระตนใหกลมศกษาเรยนรทำาการศกษา และฝกหดทำากจกรรม

ทกลมสนใจรวมกนในทกๆดาน

ขนตอนท 3 ขนกลมกจกรรม (Activity Group Stage)เปนขนตอนสดทายของกระบวนการกระตน

ใหเกดกลมเกษตรกรรายยอยเมอเจาหนาทประเมนดวากลมศกษาเรยนรมความรทางวชาการหรอความรทาง

เทคโนโลยทพอจะทำากจกรรมรวมกนไดเพอใหเกดกลมกจกรรมซงคาดหวงเพยงใหสมาชกมาทำากจกรรม

รวมกนเปนหลกยงไมคาดหวงใหเปนกลมทมโครงสรางอยางชดเจนเนองจากยงเปนกลมเลกสมาชกทกคน

สามารถรวมกนคดรวมกนวางแผนรวมกนทำายงไมมหวหนาหรอประธานกลมอยางเปนกจจะลกษณะกลม

กจกรรมทเรมตนแบบนจะไดรบการพฒนาตอไปโดยจะตองเนนการเพมเตมความรเรองการบรหารกลมจะ

ทำาใหกลมมการพฒนาอยางตอเนอง

จตต มงคลชยอรญญา (อางถงในปารชาต วลยเสถยร 2543: 408-410) ไดอธบายถงพฒนาการ

ของกลมในแนวทางทใกลเคยงกนวามการจดแบงขนตอนในการพฒนากลมได3ขนตอนคอ

1. ขนการเตรยมการหรอเตรยมความพรอมเปนขนตอนกอนการเกดกลมมการเตรยมการในเรอง

ของการศกษาวเคราะหขอมลชมชนการสรางความคนเคยและไววางใจการวเคราะหปญหาชาวบานการกระตน

ปลกจตสำานก

2. ขนการสรางกลมในขนนจะเรมตงแตการสรางกลมเรยนร โดยนดหมายเฉพาะคนทคาดวานา

จะเขาอยในกลมเรยนรไดเทานน

3. ขนการบำารงรกษากลม ขนตอนนเรมตงแตการทกลมกจกรรมไดเรมดำาเนนงานตามแผนงาน

และวตถประสงคของกลมในอนทจะแกปญหาใดปญหาหนง

จากแนวคดเกยวกบพฒนาการของกลมทกลาวมาจะเหนวาระยะของพฒนาการของกลมมการแบง

ระยะทคลายคลงกนจะแตกตางกนเฉพาะในรายละเอยดเทานนอยางไรกตามกลมในงานสงเสรมการเกษตร

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-15กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

ทปรากฏในพนท ถาพจารณาตามการกอเกดจะมอย 2 ลกษณะคอ กลมทเกดขนเองตามธรรมชาต เปน

กลมทสมาชกมความตองการมารวมกนเองเพอแกปญหาทตนประสบอยการเกดกลมประเภทนสบเนองมา

จากความตองการของชาวบานเปนทนอยแลวจงทำาใหงายตอการรวมตวกนและกลมทเกดจากการสงเสรมให

เกดขนโดยนกสงเสรมการเกษตรเปนการกอเกดกลมทมาจากการเรมตนของนกสงเสรมการเกษตรทพยายาม

หาแนวทางในการแกปญหาและตอบสนองความตองการของเกษตรกร ซงพอจะสรปไดวาพฒนาการของ

กลมทง2ประเภทนได4ระยะดวยกนดงแสดงในภาพท11.1

ระยะท1

การเตรยมกลม

ระยะท2

การกอเกดกลม

ระยะท3

ทำากจกรรมปรบตว/

ดำารงอย

ระยะท4

เขมแขง/

ขยายตว

ภาพท 11.1 แสดงพฒนาการของกลมในระยะตางๆ

ระยะท 1 การเตรยมกลม เปนระยะของการเตรยมการกอนเกดกลมในระยะนบคคล

แตละคนเรมทจะเขามารวมตวกนเปนกลม โดยทการรวมตวกนยงไมมจดประสงครวมกน ไมมโครงสราง

และลกษณะการทำางานของกลมทชดเจน โดยสมาชกตางจะมการทดสอบพฤตกรรม การแสดงออก และ

ปฏสมพนธระหวางกนเพอทจะดทาทการยอมรบการตอตานและพยายามหาแนวทางในการรวมกลมกน

ถาเปนกลมทเกดขนตามธรรมชาต กลมคนทไวใจกนได และมความสนใจในวชาการ

ดานนนๆรวมกนจะมารวมกนจำานวนคนทมารวมกนอาจมไมมากความสมพนธภายในกลมจะเปนไปแบบ

หลวมๆมการเตรยมการโดยการศกษาวเคราะหสถานการณของกลมมการสรางความเขาใจระหวางสมาชก

ทมารวมกนและการจดเวทแลกเปลยนขอมลระหวางกนอยเสมอ

สวนกลมทเกดจากการจดตงของนกสงเสรมการเกษตรนน ในระยะนเปนขนของ

การสรางฐานของกลม ซงนกสงเสรมการเกษตรจะเขาไปสรางความคนเคยการยอมรบและความไววางใจ

จากชมชนและเกษตรกร โดยมบทบาทในการสรางความคนเคยและไววางใจนกสงเสรมการเกษตรมการ

เตรยมการในเรองของการศกษาวเคราะหขอมลชมชน โดยดงปญหาความตองการของแตละครวเรอนออก

มาวเคราะหปญหาและความตองการ และกระตนปลกจตสำานกใหกลมเปาหมายตระหนกถงปญหาและ

ความตองการรวมกน

ระยะท 2 การกอตง/กอเกดกลมระยะนสมาชกจะมการพฒนาความสมพนธสวนบคคล

มการสรางความเขาใจรวมคานยมบรรทดฐานความสามคคในหมคณะกำาหนดวตถประสงคตลอดจนม

การจดโครงสรางของกลม โดยมการกำาหนดผนำา และวางแนวปฏบตทเหมาะสมมกฎระเบยบกตกา การ

แสวงหาทรพยากรวางแผนพฒนาและเสรมกระบวนการเรยนร

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-16 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธทงกลมทเกดขนตามธรรมชาตและกลมจดตง จะมการนำาปญหามาพดคยกนมากขน

เกดความเหนอกเหนใจมการแบงปนความสขทกขรวมทงการใหความชวยเหลอกนจนเพอนทมความทกข

มกำาลงใจนำาไปสความไววางใจซงกนและกน

ระยะท 3 การทำากจกรรมกลมหรอปรบตวดำารงอย เมอกลมมการพฒนาขนตามลำาดบ

จนกระทงสมาชกมความเขาใจรวมกนและมความรสกเปนสวนรวมของกลมแลว กลมกจะทำาหนาทเพอให

บรรลเปาหมายทตองการมการดำาเนนกจกรรมหรอขยายกจกรรมเชนกลมโรงปยอนทรยชมชนนอกจากทำา

กจกรรมผลตปยอนทรยแลวกลมยงขยายกจกรรมไปสการทำากจกรรมออมทรพยกจกรรมสวสดการใหกบ

สมาชกกลมมการกำาหนดวธการดำาเนนการในแตละกจกรรมกำาหนดเปาหมายรวมวางแผนพฒนากจกรรม

กลมการรกษาปรบปรงและพฒนากฎระเบยบใหเหมาะสมและมการพฒนาผนำารนใหม

ระยะท 4 กลมเขมแขงมการขยายตวของกลม ในระยะน สมาชกมจำานวนมากขน

มการสรางความเขาใจรวมกน มการกระจายงานกจกรรมใหสมาชกเขามามสวนรวมมากขน เสรมสราง

และพฒนาความสามารถสมาชกกลม และขยายงานไปสกจกรรมใหมอนๆ มากขน มการเชอมโยงและ

ขยายกจกรรมไปสกจกรรมทเปนประโยชนและหลากหลายมากขน สรางพลงรวมในการดำาเนนการ มการ

จดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวางสมาชกทตอเนองการทบทวนบทเรยนจากการดำาเนนการการประเมนผล

และการประชาสมพนธกลม

การบรหารกลมในงานสงเสรมการเกษตรเมอกลมเกดขนจำาเปนอยางยงตองมการพฒนากลมใหสามารถทำางานไดอยางมประสทธภาพ

ความเขาใจเกยวกบการบรหารกลมจงเปนสงจำาเปนตอนกพฒนาและนกสงเสรมการเกษตรซงกงพรทองใบ

(2544: 8) ไดสรปวาการบรหารเปนกระบวนการประสมประสานทรพยากรทมอยในองคการเพอใหบรรล

วตถประสงคทตงไวโดยผบรหารทำาหนาท4ประการคอการวางแผนการจดองคการการนำาและการควบคม

ในขณะทบำาเพญเขยวหวาน(2544:112)ไดสรปความหมายของการบรหารวามลกษณะดงนคอ1)มเปาหมาย

หรอวตถประสงค2)อาศยบคคลเปนองคประกอบสำาคญ3)ใชปจจยตางๆเชนคนเงนวสดสงของและ

วธการปฏบตงานเปนปจจยในการบรหาร 4) ดำาเนนการเปนกระบวนการ 5) การบรหารเปนการดำาเนนการ

รวมกนของกลมบคคลซงตองอาศยความรวมมอรวมใจของบคคลเพอใหเกดความรวมมอของกลมอนจะ

นำาไปสพลงรวมของกลมทจะทำาใหภารกจบรรลวตถประสงค

จากความหมายและแนวคดดงกลาวสรปไดวาในการบรหารกลมนนผนำาและสมาชกกลมจดเปนผ

บรหารงานกลมเนองจากการบรหารงานกลมเนนการมสวนรวมของสมาชกกลมทกคนทงในการดำาเนนงาน

และการตดสนใจในกจกรรมตางๆ ของกลม โดยการบรหารงานกลมเกยวของกบการประสมประสานการ

ทำางานของบคคลและทรพยากรตางๆ ทมอยในกลมเพอใหบรรลวตถประสงคของกลม ซงตองใชความ

พยายามของกลมทอยบนพนฐานคอเออประโยชนใหบรรลวตถประสงคอาศยบคคลตางๆเปนผดำาเนนการ

โดยใชเทคนควธตางๆและดำาเนนการในกลมกระบวนการบรหารจะมการทำากจกรรมตางๆทางการบรหาร

(managementfunction)อยางเปนขนตอนและเปนวงจรแตละกจกรรมของการบรหารจะตองสมพนธกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-17กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

กบกจกรรมกอนๆทผานมาตามลำาดบ แตในทางปฏบตแลวเปนการยากทจะทำากจกรรมตามลำาดบขนตอน

ผบรหารอาจจะทำาการวางแผนบางสงบางอยาง ขณะเดยวกนกจดองคการและควบคมงานอนไปในเวลา

เดยวกนทงนมนกวชาการกำาหนดขนตอนของการบรหารไวหลายรปแบบดวยกน โดยกำาหนดตามขนตอน

ของกจกรรมทตองกระทำาดงเชนFayolไดเสนอกจกรรมการบรหารทสามารถใชไดเปนสากลสำาหรบองคการ

ทกประเภทซงกจกรรมทผบรหารตองกระทำาเปนขนตอนม5ประการดวยกนไดแก1)การวางแผน(plan-

ning)2)การจดองคการ(organizing)3)การบงคบบญชา(commanding)4)การประสานงาน(coordi-

nating)และ5)การควบคม(controlling)นอกจากนองคการทางดานธรกจไดกำาหนดกระบวนการบรหาร

งานทมบางขนตอนทแตกตางออกไปโดยลำาดบขนตอนของการบรหารไวดงน1)การจดรปงาน(organizing)

2)การวางแผนงาน3)การจดการเกยวกบบคคล(staffing)4)การอำานวยการ(directing)5)การควบคม

(controlling)6)การคดสรางสรรคสงใหม(innovation)7)การเปนตวแทนขององคการ(representation)

จากกระบวนการบรหารตามแนวคดตางๆทมความแตกตางและคลายคลงกนในบางประเดนนน

โดยสวนใหญแลวจะมกจกรรมหรอขนตอนหลกทเหมอนกนเพยงแตตางกนในรายละเอยดปลกยอยเทานน

ทงนเพอนำาไปปรบใชใหเหมาะสมสอดคลองกบสภาพการณของกลมในงานสงเสรมการเกษตรเราสามารถนำา

กระบวนการบรหารตามแนวคดทกลาวมาไปปรบใชในการบรหารงานกลมในงานสงเสรมการเกษตรได โดย

ผบรหารกลมและสมาชกกลมจะตองทำากจกรรมตางๆ ตามกระบวนการบรหารดงกลาว ซงอาจจะทำาทก

กจกรรม บางกจกรรม หรอทำาหลายๆ กจกรรมไปในเวลาเดยวกนกได ขนกบสภาพการณของกลมและ

ปจจยแวดลอมในขณะนนเพราะจดเนนในกระบวนการบรหารอาจแตกตางกนไปตามสถานการณและลกษณะ

ของกลมอยางไรกตามในการบรหารงานกลมในงานสงเสรมการเกษตรนาจะมกจกรรมหลกๆทตองดำาเนนการ

ดงน

1. การจดองคการหรอโครงสรางกลม ในการบรหารงานกลมในงานสงเสรมการเกษตรจะตองม

การออกแบบโครงสรางของกลมวาประกอบไปดวยองคประกอบใดบาง มการแบงหนวยงานยอยออกเปน

หนวยงานใดบางมจำานวนมากนอยเพยงใดเชนการกำาหนดโครงสรางของกลมโรงปยอนทรยชมชนมการ

กำาหนดโครงสรางของกลมงายๆ ไมซบซอน ใหมฝายการผลต และฝายการตลาดหรอกลมวสาหกจชมชน

ทวๆไปมกมการกำาหนดโครงสรางกลมเปนดานการผลตการแปรรปและการจำาหนายเปนตนสมาชกกลม

จะตองมการรวมกนกำาหนดใหชดเจนโดยคำานงถงเปาหมายหลกของกลมความสมพนธของคนในกลมและ

ทรพยากรตางๆทมอย

2. การวางแผนกลม เปนการกำาหนดทศทางของกลมผบรหารกลมและสมาชกกลม ตองรวมกน

ตดสนใจในการกำาหนดเปาหมาย วตถประสงคและกจกรรมตางๆทตองทำารวมกน ทงนแผนกลมตองมา

จากปญหาและความสนใจของกลมซงการวางแผนนนจะตองมการกำาหนดแผนหลายลกษณะเชนแผนการ

ผลต แผนการตลาด และแผนกจกรรมกลม เปนตน ทงนกลมจะกำาหนดแผนประเภทใดขนกบเปาหมาย

วตถประสงคและงบประมาณของกลมวาตองการใหเกดผลประการใดแกกลม

3. การนำา ผนำากลมเปนองคประกอบสำาคญของกลม ซงมผลตอความสำาเรจและความลมเหลว

ของกลมผนำาจะตองมการตดตามใหคำาแนะนำาปรกษาการทำากจกรรมของกลมกบสมาชกทรบผดชอบโดย

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-18 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธผนำากลมควรดำาเนนการในลกษณะของการเปนผรวมงานมากกวาการเปนหวหนากลม ซงผนำากลมตองใช

ศลปะในการบรหารงานทงดานภาวะผนำาการตดสนใจการจงใจมนษยสมพนธและการตดตอสอสาร

4. การจดคนทำางานในกลมเปนเรองทเกยวกบการมอบหมายหนาทความรบผดชอบใหกบสมาชก

เมอกำาหนดโครงสรางของกลมแลวแตละองคประกอบหรอแตละหนวยงานยอยในกลมนนจะตองมการจด

คนเขามารบผดชอบโดยใหสมาชกในกลมรวมกนดำาเนนการทงนการจดคนเขาทำางานจะตองพจารณาตาม

ความสมครใจประสบการณของสมาชกแตละคนเปนทยอมรบของสมาชกกลมถาเปนชมชนขนาดใหญและ

สมาชกกระจายตวอยในชมชนควรมตวแทนจากแตละพนทเขามาเปนกรรมการ ในขณะเดยวกนกเนนให

แตละคนไดมสวนรวมในการทำากจกรรมกลม

5. การประสานงาน มการประสานงานภายใน เปนการสอสารระหวางผนำากบสมาชกกลม ซงม

ความสำาคญในการชวยใหเกดการเขาใจและรวมมอกนมากขน โดยสงขาวสารใหหมสมาชกเขาใจและ

เหนวาการกระจายผลประโยชนของกลมเปนไปอยางยตธรรมการประสานงานในระหวางผแทนกลม เพอ

เขาใจบทบาทและตดตามการทำางานตามระบบและขนตอนของกลม นอกจากนยงตองมการวางระบบการ

ประสานงานกนกบกลมและหนวยงานภายนอก

6. การบรหารการเงน เพอใหมเงนในการดำาเนนงานควรมการจดการงบประมาณโดยการระดม

ทนทงภายในและภายนอกเพอทำากจกรรมโดยมการระดมทนจากภายในชมชนกอนเชนการระดมหนจาก

สมาชก เมอขาดเหลอจงคอยแสวงหาจากภายนอกและตองมการทำาบญช การควบคมการตรวจสอบการ

รายงานทางการเงน การจดสรรผลกำาไร และการบรหารการเงน เพอเปนหลกฐานใหสมาชกเกดความเขาใจ

และไววางใจในการบรหารกลม

7. การตดตามและประเมนผลกลม เปนการควบคมตดตามการดำาเนนงานของกลม วาไดบรรล

วตถประสงคของกลมทไดกำาหนดไวหรอไมทำาใหทราบความเปนไปของการดำาเนนงานกลมการประเมนผล

กลมสามารถทำาไดตลอดเวลาของการดำาเนนงานกลม โดยกลมจะตองมการกำาหนดตวชวดผลของการ

ดำาเนนงานกลมทชดเจน ทเปนตวบงบอกถงผลของการดำาเนนงานกลมได อยางไรกตาม ในการตดตาม

การประเมนผลกลมนนตองเปนการตดตามประเมนผลทเปดโอกาสใหสมาชกกลมเขามามสวนรวมในการ

สะทอนความคดเหนเกยวกบการดำาเนนงานของกลม ในการประเมนผลกลมอาจทำาได 2 ระดบคอ ระดบ

กจกรรมซงจะเลอกประเมนเฉพาะกจกรรมทสำาคญและระดบกลมเปนการประเมนเพอทราบวากลมบรรล

วตถประสงคของกลมมากนอยเพยงใด

8. การขยายเครอขาย ในการบรหารกลมใหบรรลเปาหมายของกลมนน จำาเปนตองมการขยาย

เครอขายการเรยนรของกลมไปสกลมและองคกรตางๆในชมชนและนอกชมชน ซงจะพฒนาตอไปเปน

เครอขายการทำางานรวมกน

สรปไดวาพฒนาการของกลมแบงได4ระยะคอระยะท1เตรยมกลมระยะท2กอตง/กอเกด

กลมระยะท3การทำากจกรรมกลมหรอปรบตวดำารงอยและระยะท4กลมเขมแขงมการขยายตวของกลม

สวนการบรหารงานกลมในงานสงเสรมการเกษตรมกจกรรมหลกทตองดำาเนนการ ไดแก การจดองคการ

หรอโครงสรางกลมการวางแผนการนำากลมการจดคนทำางานในกลมการประสานงานการบรหารการเงน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-19กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

การตดตามและประเมนผลกลม และการขยายเครอขาย ในกจกรรมตางๆ เหลานสามารถปรบเปลยน

ลดหรอเพมกจกรรมนอกเหนอจากกจกรรมหลกเหลานไดเพอใหเหมาะสมกบสภาพการณดานตางๆ ของ

กลมและปจจยแวดลอมในขณะนนในการบรหารงานกลมสมาชกกลมทกคนมสวนรวมในการบรหารงาน

กลมและตดสนใจในกจกรรมตางๆ ของกลม ซงสมาชกเหลานจดเปนผบรหารงานกลมทตองทำางานใน

ดานความสมพนธกบบคคลอน สารสนเทศและการตดสนใจโดยจะตองมทกษะดานความเปนมนษย

ความคดและความชำานาญในการทำางานเฉพาะ

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 11.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 11.1

ในแนวการศกษาหนวยท 11 ตอนท 11.1

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-20 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธตอนท 11.2

แนวคดเกยวกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท11.2แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรองเรองท11.2.1ความหมายและความสำาคญของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท11.2.2องคประกอบและประเภทของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท11.2.3พฒนาการของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

แนวคด 1.เครอขายในงานสงเสรมเกษตรหมายถงการประสานเชอมโยงความรวมมอระหวางบคคล

กลมและองคกรทมกจกรรมคลายคลงกนและเชอมโยงขยายผลการทำางานหรอแนวคด

ไปสกลมองคกรอนๆเพอเสรมสรางพลงในการแกไขปญหาและการเปลยนแปลงสงตางๆ

โดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนการมสวนรวมและกระบวนการกลม

ทจะนำาไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงคและเปาหมายรวมกนของทกฝาย

2.เครอขายประกอบดวยหนวยหรอสมาชกของเครอขายมจดมงหมายรวมกนการทำาหนาท

ตอกนของสมาชกอยางมจตสำานก การมสวนรวมในกจกรรมและการแลกเปลยนเรยนร

การมปฏสมพนธ และการสอสารรวมกน กระบวนการเสรมสรางซงกนและกน ความ

เทาเทยมของฝายตางๆและการแบงปนผลประโยชนทเกดจากการทำางานรวมกน

3.พฒนาการของเครอขายมกถกนำาไปเปรยบเทยบกบพฒนาการของชวตทมเกดแกเจบ

ตายและกระบวนการทำางานกบเครอขายทมจดกอเกดทำางานและพฒนาสความเขมแขง

ทำาใหแบงพฒนาการของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรไดเปน 4 ระยะดวยกนคอ

ระยะเตรยมการ/กอเกดระยะกอตงระยะการดำาเนนกจกรรมและระยะขยายเครอขาย

วตถประสงคเมอศกษาตอนท11.2จบแลวนกศกษาสามารถ

1.อธบายความหมายและความสำาคญของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรได

2.อธบายองคประกอบและประเภทของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรได

3.อธบายพฒนาการของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรได

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-21กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท 11.2.1 ความหมายและความสำาคญของเครอขาย

ในงานสงเสรมการเกษตร

การสงเสรมการเกษตรเนนใหความสำาคญกบการเสรมสรางเครอขายเพอใหเปนเครองมอหนงใน

การขบเคลอนการพฒนาใหบรรลเปาหมายทำาใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและการทำางานรวมกนของสมาชก

เครอขายจงมความจำาเปนทนกสงเสรมการเกษตรตองเรยนรและทำาความเขาใจเกยวกบความหมายความ

สำาคญการเชอมโยงเครอขายองคประกอบประเภทและการจำาแนกเครอขายซงจะไดกลาวรายละเอยดตอไป

ความหมายของเครอขายคำาวา “เครอขาย” มาจากภาษาองกฤษวาnetworkซงnetคอตาขายทโยงใยถงกนและพรอมท

จะworkเมอตองการใชงานทงนปารชาตสถาปตานนทและชยวฒนถระพนธ(อางถงในพระมหาสทตย

อาภากโร 2547: 35) อธบายวา เครอขายเปนสมพนธภาพของสมาชกทจะนำาพาไปสการบรรลเปาหมายท

มงเนนกระบวนการทำางานรวมกนระหวางขายตางๆ โดยขายจะเปนเครอขายไมได ถาหากปราศจากงาน

ดงนน ขายจะเปนเครอขายไดนนกตองทำางานหรอwork รวมกนเปน network โดยเปนทงผใหและ

ผรบ บนความแตกตางหลากหลายของสมาชก ซงเหนคณคาและความเปนประโยชนในความเปนเครอขาย

โดยมความสมพนธกนอยางยงกบชองทางการตดตอสอสารทจะกอใหเกดการรบรและการสรางความสมพนธ

ทยงยนจากความหมายดงกลาวไดมผใหคำานยามทขยายความหมายมากกวานไวหลากหลายประการเชน

นฤมลนราทร (2543: 6-8) ไดใหความหมายในเชงโครงสรางวา หมายถง กลมของจดตางๆ ซง

เชอมตอดวยเสน จดตางๆ คอบคคลหรอกลม สวนเสนทเชอมตอหมายถงความสมพนธทบคคลหรอ

กลมตางๆมตอกนและสรปถงลกษณะสำาคญของเครอขายวา

1.มกลมบคคลหรอองคกร

2.กลมเหลานมปฏสมพนธเปนกระบวนการทประสานกลมหรอบคคลเอาไว คอขาวสารขอมลใน

รปแบบตางๆ

3.มการทำางานเพอบรรลเปาหมายรวมกน

4.มความเปนอสระตอกนคอแตละกลมมเปาหมายมกจกรรมของตนเองอยแลว การเขามารวม

เครอขายเปนการเขารวมเปนบางสวนเพอทำากจกรรมหรอโครงการรวมกนเมอโครงการสำาเรจเครอขายอาจ

สลายตวไปได

โดยนฤมลกลาววาลกษณะสำาคญประการทสเปนลกษณะสำาคญททำาใหเครอขายมความแตกตาง

จากลกษณะทวไปของกลม(group)หรอองคการ(organization)

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-22 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธสวนกาญจนาแกวเทพ(2538:68)ไดอธบายวา “เครอขาย” หมายถงรปแบบหนงของการประสาน

ของบคคลกลม หรอองคกรหลายๆองคกรทตางกมทรพยากรของตวเองมเปาหมายมวธทำางาน และม

กลมเปาหมายของตวเองบคคลกลมหรอองคกรเหลานไดเขามาประสานงานกนอยางมระยะเวลายาวนาน

พอสมควรแมอาจจะไมไดมกจกรรมรวมกนอยางสมำาเสมอกตามแตกจะมการวางรากฐานเอาไวเมอฝายใด

ฝายหนงมความตองการทจะขอความชวยเหลอหรอขอความรวมมอจากกลมอนๆเพอแกปญหากสามารถ

ตดตอไปได

และกาญจนาแกวเทพยงไดอธบายเพมเตมวา “เครอขายมความแตกตางไปจากกลมหรอองคกร

โดยท “การสงกดกลมหรอองคกรเดยวกนนนบคคลทกคนในกลมนนจะตองเขารวมในทกอยางพรอม

กนหมดอยภายใตกฎเกณฑเดยวกน รบผดชอบในทรพยสนรวมกน ในชวงระยะเวลายาวนานตราบเทาท

ยงเปนสมาชกอย ฯลฯ แตทวาการเขารวมกนเปนเครอขายนน แมจะมบางอยางรวมกน เชน มเปาหมาย

เฉพาะหนารวมกนมผลประโยชนเฉพาะหนารวมกนหรอมกฎเกณฑบางอยางรวมกนฯลฯแตการเขารวมนน

กเพยงบางสวนเสยวเทานนหรอเปนการเขารวมเพยงชวคราวเทานนโดยทแตละกลมยงคงรกษาเอกลกษณ

ของตนเองเอาไวได

โดยเสรพงศพศ(2548:8)ไดใหความหมายทคลายคลงกนวาเครอขายเปนขบวนการทางสงคม

อนเกดจากการสรางความสมพนธระหวางบคคลกลมองคกรสถาบน โดยมเปาหมายวตถประสงค และ

ความตองการบางอยางรวมกนรวมกนดำาเนนกจกรรมบางอยางโดยทสมาชกของเครอขายยงคงเปนเอกเทศ

ไมขนตอกน โดยมการจดความสมพนธภายในองคกร ระหวางคนในองคกรและระหวางองคกรนนกบ

องคกรอนๆทเกยวของโดยเปลยนจากการจดการแบบลำาดบชน (hierarchical) มาเปนการสรางเครอขาย

(networking)

ในขณะทจไรรตนพละเลศ(2550:13)ไดสรปความหมายของเครอขายวาเปนการเชอมโยงองคกร

กลมคนหรอบคคลอยางเปนระบบและเสมอภาคกนในการดำาเนนงานทมวตถประสงคและเปาหมายรวมกน

เครอขายทเขมแขงจะเปนพลงสำาคญในการผลกดนเคลอนไหวและเปนกลไกในการตรวจสอบกจกรรมตางๆ

ไดเพอใหบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทกำาหนดไวอยางชดเจน

นอกจากนพระมหาสทตยอาภากโร(2547:36-38)ไดอธบายความหมายของเครอขายไว3มตดงน

1. เครอขายนยคณคาแหงความสมพนธ เปนการใหความหมายโดยอธบายถงมตแหงความสมพนธ

ของหนวยตางๆและขายของงาน(network)ซงอธบายวาเครอขายหมายถงความสมพนธและการเชอมโยง

ระหวางกลมหรอชมชนเพอแลกเปลยนเรยนรชวยเหลอพงพาจนกระทงการสรางพลงและอำานาจตอรอง

และตอมากมการขยายความสมพนธไปสระดบทกวางขน

2. เครอขายนยการประสานความรวมมอเปนการใหความหมายโดยอธบายถงมตของการประสาน

ความรวมมอซงเครอขายหมายถงความรวมมอและการเปดรบของฝายตางๆทจะมขอตกลงรวมกนในการ

ทำากจกรรมอยางใดอยางหนงเพอใหบรรลวตถประสงคถาไมมความรวมมอตอกนแลวความเปนเครอขาย

หรอขายใยแหงความสมพนธคงไมเกดขน

3. เครอขายนยภารกจและกระบวนการ เปนการใหความหมายโดยอธบายวา ภารกจและ

กระบวนการทำางานของฝายตางๆ เปนสงทจะชวยใหความเปนเครอขายนนมความตอเนอง โดยเปนทง

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-23กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

กระบวนการแลกเปลยนเรยนร การมสวนรวม และกระบวนการกลมทเปนการระดมทรพยากรในการสราง

พลงและอำานาจในการตอรองใหสงขนกระบวนการตางๆเหลานจะนำาไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงค

และเปาหมายของเครอขาย

จากคำาจำากดความทกลาวมา จะเหนวา นกวชาการ ไดใหความหมายของเครอขายทมลกษณะ

คลายคลงกน ครอบคลมประเดนหลกๆคอ การสมพนธเชอมโยงระหวางกน มงเนนกระบวนการทำางาน

รวมกนเพอใหบรรลวตถประสงค โดยผานกระบวนการตดตอสอสารทเปนการแลกเปลยนเรยนรระหวาง

กนจงกลาวไดวา เครอขายในงานสงเสรมการเกษตรหมายถง การประสานเชอมโยงความรวมมอระหวาง

กลมและองคกรทมกจกรรมคลายคลงกนและเชอมโยงขยายผลการทำางานหรอแนวคดไปสกลม องคกร

อนๆเพอเสรมสรางพลงในการแกไขปญหาและการเปลยนแปลงสงตางๆโดยผานกระบวนการแลกเปลยน

เรยนรระหวางกน การมสวนรวม และกระบวนการกลมทจะนำาไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงคและ

เปาหมายรวมกนของทกฝาย

จากความหมายดงกลาวถานำาเครอขายโรงปยอนทรยชมชนมาเปนตวอยางในการอธบายจะเหนวา

เครอขายโรงปยอนทรยชมชน เปนเครอขายทมการประสานเชอมโยงความรวมมอระหวางกลมและองคกร

ทมกจกรรมคลายคลงกนเชนกจกรรมของโรงปยอนทรยชมชนมความเชอมโยงระหวางกลมทมกจกรรม

การผลตปยอนทรยเหมอนกน แลกเปลยนวสดการผลตระหวางกน โดยเชอมโยงขยายผลการทำางานหรอ

แนวคดการทำาเกษตรอนทรย ไปสกลมโรงปยอนทรยชมชนอนๆเพอเสรมสรางพลงในการแกไขปญหาและ

การเปลยนแปลงสงตางๆโดยการกำาหนดเปาหมายของกลมเพอลดละเลกการใชสารเคมสการทำาเกษตร

อนทรย โดยผานกระบวนการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน จดเวทเครอขายโรงปยอนทรยชมชนอยาง

สมำาเสมอตอเนองเนนการมสวนรวมและกระบวนการกลมทจะนำาไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงค

และเปาหมายรวมกนของทกฝายรวมกน

อยางไรกด กลมและเครอขายมความแตกตางกนทตวสมาชก โดยทกลมจะมสมาชกเปนคน แต

สมาชกของเครอขายคอกลมทมาเชอมโยงกนเพอตอบสนองประเดนบางอยางทกลมจดการเองไมได

ลกษณะของการเชอมโยงเครอขาย จากการใหความหมายขางตนสามารถสรปถงลกษณะของการ

เชอมโยงเครอขายไดวาประกอบไปดวยประเดนสำาคญ3ประการดงน

1)เปนความสมพนธระหวางกลมองคกร

2)ความสมพนธดงกลาวเกดขนจากการมเปาหมายหรอวตถประสงครวมกนในบางประการ จง

ทำาใหเขารวมกนเปนเครอขายเพอแลกเปลยนทางดานขอมลขาวสาร หรอทำากจกรรมรวมกนเพอใหบรรล

เปาหมายหรอวตถประสงคดงกลาว

3)ความสมพนธภายในเครอขายมลกษณะเปนอสระตอกน เพราะแตละสมาชกมเปาหมายหรอ

วตถประสงคของตนอยแลวการเขารวมกนเปนเครอขายเพยงเพอวตถประสงคบางประการทรวมกนเทานน

และโดยทวไปจะเปนความสมพนธทแตละสมาชกจะมความเสมอภาคกนไมเปนแบบลำาดบชน(hierarchy)

เพอความเขาใจเกยวกบความหมายและลกษณะของเครอขาย นกศกษาสามารถศกษาไดจาก

ภาพท 11.2 ทแสดงถงการเชอมโยงและความสมพนธของบคคลหรอกลมตางๆ แตเครอขายยอยตางๆม

การเชอมโยงถงกนเอง

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-24 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธเครอขาย

เครอขาย

เครอขาย

ภาพท 11.2 แสดงการเชอมโยงเครอขาย

เงอนไขการเปนเครอขาย ในการเปนเครอขายนนมเงอนไขททำาใหเกดเครอขาย ซงนฤมลนราทร

(2543: 9-11) วเคราะหถงทมาของการทำางานเปนเครอขายขององคกรททำางานในเรองเดยวกน โดยเสนอ

ทฤษฎและแนวคดทอธบายเงอนไขการเกดเครอขายไวดงน

1) ทฤษฎแลกเปลยน (Exchange Theory) อธบายถงการแลกเปลยนผลประโยชนระหวางกน

ดงนนเหตผลหลกทจะทำาใหเครอขายเกดขน(โดยสมครใจ)คอแตละฝายมองเหนประโยชนทตนจะไดรบ

จากการเขารวมเครอขายซงจะนำาไปสความเตมใจทจะประสานกนหรอเขารวมเปนเครอขายเชนการทกลม

ตางๆหรอหนวยยอยมการแลกเปลยนเรยนรและทำากจกรรมรวมกนทำาใหเกดประโยชนทงสองฝาย

2) แนวคดการรวมพลง (Synergy)อธบายไดดวยสมการ1+1=3หรอ2+2=5หมายความ

วา การรวมพลงกนทำางานนำาไปสผลไดทมคาทวคณหรอเขมแขงมากกวาการทแตละองคกรจะทำางานโดย

โดดเดยว ทงนโดยมความเชอวาการรวมพลงกนจะกอใหเกดคณคาททวคณ เชน กลมแปรรปแลวขาย

ผลผลตไมได จงไปเชอมกบอกกลมททำากจกรรมทองเทยว ทำาใหสามารถขายผลผลตใหนกทองเทยวของ

อกกลมหนงได

3) แนวคดเกยวกบการตดตอสอสาร (Communication)ถาไมมการสอสารความเปนเครอขาย

จะไมเกดขน การเปนเครอขายกน การรกษาสมพนธภาพระหวางสมาชกและเครอขายเปนสงสำาคญ ซง

สงทจะชวยรกษาสมพนธภาพคอการสอสารระหวางสมาชกและภาคในเครอขายใหฝายตางๆ ไดมโอกาส

แลกเปลยนเรยนรและการทำางานรวมกนจงตองมการสอสารถงกนผานการพดคยกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-25กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

ความสำาคญของเครอขายทำาไมตองเปนเครอขายเสรพงศพศ(2548:14-16)ไดสะทอนใหเหนความสำาคญของเครอขายวา

เครอขายเคยเปนหวใจชวตของผคน ชมชนและสงคมในอดตทไดหายไปหรอเสอมคลายลงไปผคนอยกน

แบบตวใครตวมนตางคนตางอยตางคนตางไปในทศทางของตนเองซงในวนนกระบวนการพฒนากลบมา

ใหความสำาคญกบการจดความสมพนธใหมทใหความสำาคญเกยวกบความสมพนธระหวางผคนระหวางคน

กบธรรมชาตรอบตว ระหวางชมชนกบชมชนอกครง โดยการฟนฟวธคดของการอยรวมกบธรรมชาตแบบ

พงพาอาศยกนคนพงปาปาพงคนจงเกดมพธกรรมประยกตททำาใหคนรวมใจกนฟนความสมพนธการรวม

กนจดการผลผลตทรพยากรของชมชนอยางสรางสรรคเพอการพงพาตนเอง ซงเรยกกนวาวสาหกจชมชน

การจดความสมพนธดงกลาว คอการจดการทเปนเครอขายททำาใหเกดการชวยกนคด ชวยกนทำา รวมมอ

กนแทนทจะแขงขนกนชวยเหลอกนแทนทจะเอาเปรยบกน

ในขณะทนฤมลนราทร(2543:15-17)ไดสรปถงความสำาคญของการมเครอขายไวดงน

1.เครอขายเปนแหลงรวบรวมและเผยแพรขาวสารขอมลไปมาระหวางแหลงขอมลตางๆ

2.เครอขายเปนแหลงสำาหรบการทำางานสนบสนนตางๆและเปดชองใหสมาชกสามารถเขาถงเรอง

ทกำาลงสนใจไดอยางทกแงทกมมอนจะนำาไปสการสรางกจกรรมของเครอขายเอง

3. เครอขายเปดโอกาสใหสมาชกสามารถแลกเปลยนความคดตางๆอยางสรางสรรคทำาใหเกดการ

สะสมความรในประเดนทกำาลงสนใจและประเดนอนๆทเกยวของ

4.เครอขายเปนแหลงสรางกระบวนการเรยนร และแลกเปลยนประสบการณซงกนและกน โดย

ผานการตดตอโดยตรงระหวางบคคลหรอองคกรตางๆทรวมเปนเครอขาย

5.เครอขายเปนเวทสำาหรบการปฏบตงานรวมกน และเปนทระดมสรรพกำาลงเพอปฏบตกจกรรม

ของเครอขายใหลลวง

6.การสรางเครอขายการทำางานเปนกลยทธทเสรมสรางจดแขงขององคการดวยการเขารวมทำางาน

กบองคกรทสงเสรมสนบสนนซงกนและกน

โดยขอดนจะเปนประโยชนไดตอเมอการบรหารจดการเครอขายเปนไปโดยมประสทธผล

ซงสามารถสรปความสำาคญของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรไดดงน

1. กอเกดกระบวนการเรยนรรวมกน การมเครอขายทำาใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกนระหวาง

กลมยอยทเปนเครอขายทำาใหเกดการแลกเปลยนความคดประสบการณและทกษะตางๆระหวางกนทำาให

เกดการสะสมความรในประเดนทกำาลงสนใจและประเดนอนๆทเกยวของ

2. เปนกลยทธทเสรมสรางจดแขงขององคการ ดวยการเขารวมทำางานกบองคกรทสงเสรม

สนบสนนซงกนและกนเชนการเพมโอกาสในการแกไขปญหาของกลมสมาชกเครอขายแตละกลมมปญหา

และประสบการณทงทเหมอนกนและตางกนเมอมาเปนเครอขายกนจะชวยใหสามารถแกไขปญหาทตนเอง

เคยประสบใหกบสมาชกกลมอนไดเปนการเพมโอกาสในการแกไขปญหาทสมาชกคนใดคนหนงทำาไมได

3. เกดการพงพาตนเองในกลมสมาชกเครอขายเครอขายทมการทำางานทเขมแขงจะสงผลใหสมาชก

และเครอขายสามารถพงพาตนเองไดทงในเรองของทนทรพยากรความรการจดการและการตลาด

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-26 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ4. เกดการจดการทรพยากรในทองถนอยางยงยน การรวมกนเปนเครอขายกอใหเกดการจดการ

ทรพยากรรวมกนของสมาชกเครอขาย ลดการทำางานทซำาซอนและสนเปลองทรพยากร โดยอาจมการ

แลกเปลยนหรอเสรมหนนกนทำาใหเกดการจดการทรพยากรในทองถนทมประสทธภาพและยงยน

5. เกดพลงอำานาจในการคดรเรมและตอรองการทำากจกรรมตางๆ โดยลำาพงอาจไมมพลงอำานาจ

ในการตอรองแตถามารวมกนเปนเครอขายจะกอใหเกดพลงอำานาจในการตอรอง

6. เกดพลงใจ ความสามคค ใหกำาลงใจและชวยกนในรปแบบตางๆเมอกลมตางๆมาเชอมโยงเปน

เครอขายทำาใหสมาชกเครอขายไดรบทราบปญหาของกนและกนกอใหเกดพลงใจและความสามคคในกลม

ทมปญหาเหมอนหรอคลายคลงกน

7. เปนเวทสำาหรบการปฏบตงานรวมกน การเชอมโยงเปนเครอขายทำาใหเกดเวทในการทำางาน

รวมกนและยงเปนทระดมสรรพกำาลงเพอปฏบตกจกรรมของเครอขายใหลลวง

8. เปนแหลงรวบรวมและเผยแพรขาวสารขอมลไปมาระหวางแหลงขอมลตางๆ แตละกลมท

เชอมโยงกนกมความชำานาญหรอขอมลทแตกตางกนเมอมาพบกนจะทำาใหเกดเปนแหลงรวบรวมและเผย

แพรขาวสารขอมลไปมาระหวางกนและกน

สรปไดวาเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรหมายถง การประสานเชอมโยงความรวมมอระหวาง

กลมและองคกรทมกจกรรมคลายคลงกนและเชอมโยงขยายผลการทำางานหรอแนวคดไปสกลม องคกร

อนๆเพอเสรมสรางพลงในการแกไขปญหาและการเปลยนแปลงสงตางๆโดยผานกระบวนการแลกเปลยน

เรยนรระหวางกน การมสวนรวมและกระบวนการกลมทจะนำาไปสการเปลยนแปลงตามวตถประสงคและเปา

หมายรวมกนของทกฝายทงนเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรมความสำาคญไดแกกอเกดกระบวนการ

เรยนรรวมกน เปนกลยทธทเสรมสรางจดแขงขององคการ เกดการพงพาตนเองในกลมสมาชกเครอขาย

เกดการจดการทรพยากรในทองถนอยางยงยนเกดพลงอำานาจในการคดรเรมและตอรองเกดพลงใจความ

สามคคเปนเวทสำาหรบการปฏบตงานรวมกนและเปนแหลงรวบรวมและเผยแพรขาวสารขอมลไปมาระหวาง

แหลงขอมลตางๆ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-27กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท 11.2.2 องคประกอบและประเภทของเครอขาย

ในงานสงเสรมการเกษตร

ในการทำางานกบเครอขาย นกสงเสรมการเกษตรตองทำาความเขาใจเกยวกบองคประกอบของ

เครอขายวาประกอบไปดวยอะไรบางพรอมทงเรยนรวาเราสามารถจำาแนกเครอขายตามมตตางๆไดกประเภท

อะไรบางซงจะไดกลาวรายละเอยดตอไป

องคประกอบของเครอขายทวไปพระมหาสทตยอาภากโร(2547:47-50)ไดกลาวถงองคประกอบทสำาคญของเครอขายวาเครอขาย

ใดๆกตามจะตองมจดรวมอยางนอย5ประการคอ

1. หนวยชวตหรอสมาชก เปนองคประกอบเบองตนของความเปนเครอขายทสรางระบบปฏสมพนธ

เพอใหเกดการดำารงอยรวมกนตามหลกของธรรมชาตทจะตองพงพากนและสรางกระบวนการทสบเนองเพอ

การดำารงอยของเครอขายสมาชกจงเปนองคประกอบหลกทกอใหเกดความเปนเครอขาย

2. จดมงหมาย ความเปนเครอขายจะตองมการรวมกนอยางมจดหมาย เพอทำากจกรรมอยางใด

อยางหนงโดยมวตถประสงคและกระบวนการเพอใหบรรลจดมงหมายนน

3. การทำาหนาทอยางมจตสำานก การทหนวยแตละหนวยมารวมกนนน สงทจะยดโยงสงตางๆ

เขาดวยกนคอการทำาหนาทตอกน และกระทำาอยางมจตสำานกหากขาดจตสำานกตอสวนรวมกระบวนการ

นนจะเปนเพยงการจดตงและเรยกรองหาผลประโยชนตอบแทนเทานน

4. การมสวนรวมและการแลกเปลยน ในองคประกอบของเครอขายสงหนงจะขาดไมไดคอ การ

มสวนรวมการพงพาอาศยและการแลกเปลยนเรยนร การมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสมาชก จะเปน

ปจจยทหนนเสรมใหเครอขายนนมพลงมากขน เพราะการมสวนรวมจะทำาใหสมาชกรสกวา ตนเองเปน

สวนหนงของเครอขายทจะชวยใหทกฝายหนหนาเขาหากนและพงพากนมากขนสวนการแลกเปลยนเรยนร

จะนำาไปสการใหและการรบ รวมถงการระดมทรพยากรเพอใหภารกจทเครอขายดำาเนนการนนบรรล

เปาหมาย

5. ระบบความสมพนธและการสอสารขอมลและการสอสารระหวางปจเจกบคคลกบปจเจกบคคล

กลมกบกลม และระหวางเครอขายกบเครอขาย รวมทงระบบความสำาคญในการแลกเปลยนเรยนร โดย

กระบวนการสอสารจะชวยใหสมาชกในเครอขายเกดการเรยนร

ในขณะทจอหนเวอรเนอร(อางในปารชาตสถาปตานนทและชยวฒนถระพนธ2546:9)กลาวถง

องคประกอบของเครอขายโดยใชตวอกษรยอในภาษาองกฤษ4ตวคอLINKหรอการเชอมตอซงมสาระ

สำาคญดงน

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-28 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ1. การเรยนร (Learning)ไดแกการเรยนรเกยวกบความจำาเปนและความตองการของตนเองและผอน

2. การลงทน (Investing)ไดแกการลงทนดานเวลาและพลงงานในการตดตอและเชอมประสาน

กบบคคลตางๆ

3. การดแล (Nursuring) ไดแก การดแลสมพนธภาพระหวางสมาชกของเครอขายอยางใกลชด

ทงในเรองของการทำางานและสมพนธภาพสวนตว

4. การรกษา (Keeping) ไดแก การรกษาทศทางในการบรรลเปาหมายโดยเฉพาะการตรวจสอบ

ความตองการของสมาชก และการเปดใจรบฟงความคดเหนซงกนและกน เพอแสวงหาแนวทางททรงพลง

ในการดำาเนนการใหบรรลเปาหมาย

องคประกอบของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรจากแนวคดในการอธบายความหมายและองคประกอบของเครอขายทกลาวมาความเปนเครอขาย

ในงานสงเสรมการเกษตรจะเกดขนไดตองมองคประกอบทสำาคญดงน

1. หนวยหรอสมาชกของเครอขาย เปนองคประกอบเบองตนทมปฏสมพนธกนเพอกอใหเกด

เครอขายทงนสมาชกเครอขายคอกลมไมใชปจเจกหรอบคคลเชนเครอขายโรงปยอนทรยชมชนภาคเหนอ

ประกอบดวยสมาชกทเปนกลมโรงปยอนทรยชมชนทมาจากพนทตางๆในภาคเหนอ

2. มจดมงหมายรวมกน การเปนเครอขายนน สมาชกตองมารวมกนเพอทำากจกรรมใหบรรล

จดมงหมายรวมกนคอมการรวมกนอยางมจดหมายเชนเครอขายโรงปยอนทรยชมชนภาคเหนอมเปาหมาย

ในการทำากจกรรมรวมกนเพอผลตปยอนทรยใชเองในกลมปรบเปลยนการผลตจากเคมเปนอนทรยเปนตน

3. การทำาหนาทตอกนของสมาชกอยางมจตสำานกเมอแตละหนวยหรอสมาชกมารวมกนสงทจะ

ยดโยงสงตางๆ เขาดวยกนคอ การกระทำาหนาทตอกนอยางมจตสำานก เชน เครอขายโรงปยอนทรยชมชน

ภาคเหนอมเปาหมายในการทำากจกรรมรวมกนเพอผลตปยอนทรยใชเองในกลมปรบเปลยนการผลตจาก

เคมเปนอนทรยดงนนสมาชกทเปนเครอขายจะตองทำากจกรรมทมงไปสเปาหมายรวมกน

4. การมสวนรวมในกจกรรมและการแลกเปลยนเรยนร ความเปนเครอขายจะเกดขนไดสมาชกจะ

ตองมสวนรวมการพงพาและการแลกเปลยนเรยนร ซงการมสวนรวมนนจะทำาใหสมาชกรสกวาตนเองเปน

สวนหนงของเครอขาย

5. การมปฏสมพนธและการสอสารรวมกน ความเปนเครอขายจะเกดขนไดนนสมาชกตองมการ

เชอมโยงถงกนโดยกระบวนการสอสารจะทำาใหสมาชกในเครอขายเกดการเรยนรยอมรบกระบวนการทำางาน

และรกษาสมพนธภาพทดตอกน

6. กระบวนการเสรมสรางซงกนและกน หมายถง สมาชกของเครอขายตองเสรมกระบวนการ

ทำางานของกนและกน โดยใชจดแขงของฝายหนงไปชวยเหลออกฝายหนงทมจดออน เกดการเสรมสราง

ซงกนและกน

7. ความเทาเทยมของฝายตางๆ กลมหรอสมาชกทเขามาทำางานเชอมโยงกนเปนเครอขายจะตอง

ยดหลกการทำางานบนความเทาเทยมกนในระหวางสมาชกดวยกน ไมมสมาชกกลมใดทควบคมการทำางาน

หรอมอภสทธเหนอสมาชกกลมอนทกเครอขายยอยจะมความเทาเทยมกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-29กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

8. การแบงปนผลประโยชนทเกดจากการทำางานรวมกน เครอขายเปนการรวมตวกนบนฐานผล

ประโยชนทจะดงดดใหสมาชกรวมเปนเครอขาย ซงจะตองมการแบงปนผลประโยชนทเกดจากการทำางาน

รวมกน เชน เครอขายโรงปยอนทรยชมชนสมาชกกลมทมาเปนเครอขายกน จะตองไดรบประโยชนอยาง

เทาเทยมกน

ประเภทและรปแบบของเครอขาย มการจำาแนกประเภทและรปแบบของเครอขายไวหลายวธดวยกนดงน

1. การจำาแนกเครอขายตามการเชอมโยง กาญจนา แกวเทพ (2538: 72) อธบายรปแบบของ

เครอขายวา เครอขายนนอาจจะแสดงออกในหลายรปแบบ เชน เครอขายแบบแนวตง เครอขายแบบ

แนวนอนเปนตน

เครอขายแบบแนวตงนน อาจไดแก ความสมพนธระหวางหนวยงานของรฐกบชาวบาน องคกร

พฒนากบชาวบานหรอนายจางกบลกจางสวนตวอยางเครอขายแบบแนวนอนเชนความสมพนธระหวางตว

ชาวบานเองกบครอบครวชาวบานกบกลมเครอญาตความสมพนธระหวางหมบานฯลฯ(แตในสถานการณ

ทเปนจรงกลมทกลาวมาทงหมดนอาจจะจดเครอขายในลกษณะใดกได)

ในภาคปฏบตนน เราจะมองเหนลกษณะการจดเครอขายระหวางกลมตางๆ ในหลายรปแบบเพอ

วตถประสงคตางๆกนโดยตวอยางการสรางเครอขายทเกดขนในแวดวงนกพฒนาเชน

1)เอาลกษณะพเศษของกจกรรมมาจดเปนเครอขาย เชน เครอขายของกลมเกษตรกร

ผสมผสานกลมสมนไพรกลมธนาคารขาวกลมเกษตรอนทรยเปนตน

2)การจดตงเครอขายขององคกรระหวางชมชนหมบานในละแวกเดยวกน5-10หมบานมา

จดตงรวมกนเปนเขต

3)การจดตงกลมทกประเภทมารวมพลงกนเพอผลกดนเคลอนไหวประเดนใดประเดนหนง

เชน เครอขายของทกกลม ทกหมบานทงในระดบชาวบาน ระดบกลมสนบสนน (support group) กลม

ขาราชการทองถนกลมส.ส.มารวมตวกนในประเดนของการคดคานการสรางเขอน

2. การจำาแนกเครอขายตามการกอเกด ธนา ประมขกล (2550: 13-14) ไดกลาวถงรปแบบของ

เครอขายโดยพจารณาจากจดเรมตนของเครอขายโดยสรปได3ลกษณะคอ

2.1 เครอขายทเกดโดยธรรมชาต เกดจากการทผคนมความคดตรงกนทำางานคลายคลงกน

หรอประสบกบสภาพปญหาเดยวกนมากอนมารวมตวกนเพอแลกเปลยนความคดเหน ประสบการณ ไป

จนถงรวมกนแสวงหาทางเลอกใหมทดกวาในการดำารงอยของกลมสมาชกอนเปนแรงกระตนทเกดขนภายใน

กลมเองเครอขายเชนนมกเกดในพนทชมชนทมวฒนธรรมความเปนอยคลายคลงกน

2.2 เครอขายจดตงมกมความเกยวของกบนโยบายหรอการดำาเนนงานของภาครฐทกำาหนด

ใหจดตงเครอขายตางๆในชมชน

2.3 เครอขายววฒนาการ เปนลกษณะของกระบวนการพฒนาผสมผสานอยโดยเรมทกลม

บคคล/องคกรมารวมกนดวยวตถประสงคกวางๆในการทจะสนบสนนกนและเรยนรไปดวยกนกอนโดย

อาจจะยงมไดมเปาหมาย/วตถประสงครวมเฉพาะใดๆอยางชดเจน

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-30 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธจากความขางตนจงสรปไดวา การเกดขนของการทำางานเครอขายนนเกดขนจากการทองคกรทม

การทำางานในเรองเดยวกนเขามาทำางานรวมกนเพอการแลกเปลยนผลประโยชนระหวางองคกรทเขามารวม

กนเปนเครอขายและทำาใหเกดพลงในการทำางานทจะทำาใหบรรลผลทมากขนจงทำาใหเปนแรงจงใจทองคกร

ตางๆจะเขามารวมกนเปนเครอขายโดยมลกษณะการเกดแบงไดเปน3ลกษณะคอ เครอขายทเกดขนโดย

ธรรมชาต เปนการเขารวมกนของกลม/องคกรทมความคดเปาหมายประสบการณทตรงกนจงมาเขารวม

กนขนเพอทำางานเปนเครอขาย เครอขายจดตง ทมสวนเกยวของกบนโยบายหรอการดำาเนนการของภาค

รฐอนเปนการจดตงใหเกดเครอขายขน และเครอขายววฒนาการ ทเปนการรวมกลมบคคล/องคกรโดยม

วตถประสงคกวางๆยงมไดมวตถประสงคเฉพาะทชดเจน

3. การจำาแนกเครอขายตามขอบเขตของชมชน จากการศกษาในโครงการวจยและพฒนารปแบบ

การบรหารองคกรชาวบานและเครอขายแบบบรณาการของเบญจมาศอยประเสรฐและคณะ(2551)พบวา

มเครอขายซงมการเชอมโยงกนและทำางานรวมกนในชมชนอย2ลกษณะดวยกนคอ

3.1 เครอขายภายในชมชน เปนการเชอมโยงเครอขายของกลมตางๆภายในชมชนซงกลม

ทมาเชอมโยงกนนนม2ประเภทคอ

3.1.1 เครอขายเรยนร เปนการเชอมโยงเครอขายในลกษณะของการแลกเปลยน

เรยนรกน มลกษณะการเชอมโยงทไมเปนทางการ เชน อาจจดเวทชมชนเพอแลกเปลยนขอมลขาวสาร

กน หรอการไปดงานกจกรรมซงกนและกน สวนใหญความรทมการแลกเปลยนเรยนรกนมกเปนความร

เกยวกบการประกอบอาชพทางการเกษตร

3.1.2 เครอขายกจกรรม เปนการเชอมโยงเครอขายในลกษณะของการทำากจกรรม

รวมกน มคณะกรรมการกลางทมาทำางานรวมกน และเปนศนยประสานงานเครอขาย เชน กลมกจกรรม

ทองเทยวมการเชอมโยงเครอขายกบกลมกจกรรมเกษตรอนทรย กลมกจกรรมอาชพและกลมกจกรรม

ภมทศน

3.2 เครอขายภายนอกชมชน เปนการเชอมโยงกบกลมตางๆทอยนอกชมชน ซงกลมทมา

เชอมโยงกนนนจะมการทำากจกรรมรวมกนอย2ลกษณะคอ

3.2.1 กลมทสนบสนน ไดแกหนวยงานภาคเอกชนและภาคราชการทเขามาสนบสนน

การทำากจกรรมกลมในลกษณะตางๆ เชน การจดฝกอบรมใหความร การสนบสนนปจจยการผลต การ

สนบสนนทนในการทำากจกรรม

3.2.2 กลมทรวมปฏบตการ ไดแก กลมตางๆนอกชมชนทงหนวยงานภาคประชาชน

ภาคเอกชนและภาคราชการทรวมทำากจกรรมทกลมดำาเนนการอย

ประเภทเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรจากแนวคดในการจำาแนกประเภทของเครอขายทกลาวมา ไมวาจะเปนเครอขายทเกดขนตาม

ธรรมชาตหรอเครอขายจดตงสามารถจำาแนกประเภทเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรออกได2ประเภท

ใหญๆดวยกนคอ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-31กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

1. เครอขายเชงพนท การรวมตวของกลม องคกร เครอขาย ทอาศยพนทดำาเนนการเปนปจจย

หลกในการทำางานรวมกนแบงเปน2ประเภทไดแก

1.1การแบงเครอขายตามระบบการปกครองของภาครฐ เชน เครอขายคมบาน เครอขาย

ตำาบล เครอขายภาค เปนตน ดงแสดงในภาพท 11.3 แสดงเครอขายองคกรการเงนสวสดการพฒนา

คนพจตรซงเปนเครอขายทเชอมโยงการจดสวสดการของตำาบลและอำาเภอตางๆในจงหวดพจตร

1.2การแบงพนทตามความสำาคญของทรพยากรธรรมชาตลกษณะกระบวนการทำางานทงใน

แนวดงและแนวราบโดยมการรวมศนยกจกรรมเขาสสวนกลางและมศนยประสานงานยอยในพนทขนาดเลก

เชนเครอขายเหมองฝายเครอขายลมนำาเปนตน

“พฒนาการเครอขายองคกรการเงนสวสดการพฒนาคนพจตร”

กลมกองทนสมาชก10เครอขาย

10ตำาบลจาก3อำาเภอ สมาชกม

ความหลากหลาย

ฐานะรำารวย

ถงยากจนและ

วยคนทำางานถง

ผสงอาย

จดเวทเผยแพร

แนวคด12อำาเภอ

พอช.

สนนสนน

โรงชางบางม

ลนาก

วงตะก

ทาหลวง

คลองคะเชน

ทร

เทศบาลเมอง

ปากทาง

สายคำาโห

ดงปาคำา

ออมทรพย

SIF-กองทนสวสดการผยากลำาบาก

ไผทาโพธ

ดแลยามตาย ดแลยามเจบ

ดแลยามแก ดแลยามเกด

ภาพท 11.3 แสดงเครอขายเชงพนทกองทนสวสดการชมชนระดบอำาเภอ: กรณศกษาเครอขายองคกร

การเงนสวสดการพฒนาคนพจตรทมา:บำาเพญเขยวหวานและคณะ(2551)โครงการวจยเชงปฏบตการเพอการพฒนาระบบการบรหารจดการเครอขายกองทนสวสดการ

ชมชนระดบอำาเภอ:กรณศกษาเครอขายองคกรการเงนสวสดการพฒนาคนพจตร

2. เครอขายเชงประเดนกจกรรมเปนเครอขายทใชประเดนกจกรรมหรอสถานทเกดขนเปนปจจย

หลกในการรวมกลมองคกรโดยมองขามมตเชงพนทเครอขายประเภทนเชนเครอขายปาชมชนเครอขาย

ภมปญญาทองถนเครอขายเกษตรกรรมยงยนเครอขายกลมททำากจกรรมตางๆในชมชนเพอมงสเศรษฐกจ

พอเพยงเปนตนซงกจกรรมการทำางานมการประสานในแนวราบและโครงสรางความสมพนธมทงแนวดงและ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-32 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธแนวราบดงภาพท11.4แผนผงแสดงเครอขายเชงประเดนกจกรรมของกลมตางๆในชมชนซงแสดงใหเหน

ถงการเชอมโยงของกลมททำากจกรรมทแตกตางกนแตมความเกยวของสมพนธกนโดยมเครอขายวสาหกจ

ชมชนทองเทยวเชงเกษตรเปนศนยกลางในการเชอมโยง และเชอมโยงไปสกลมยอยตางๆ ททำากจกรรม

แตกตางกน เชน กลมวสาหกจชมชนเลยงแพะกลมปลกผกอนทรย กลมวสาหกจชมชนแมบานเกษตรกร

วงยาวเปนตน

บานหวยหนดำา

RECOFTC

กลมเยาวชน

รกษปาตนนำา

ออมทรพย

เครอขาย

ปาชมชน

ผนปาตะวนตก

กลมวสาหกจ

ชมชนเลยงแพะ

กลมวสาหกจชมชน

แมบานเกษตรกร

วงยาว

เครอขายวสาหกจ

ชมชนทองเทยว

เชงเกษตร

กลมปลก

ผกอนทรย

กลมสตรทอผาผน

ธรรมชาต

กลมปาชมชน

ภาพท 11.4 แสดงเครอขายเชงประเดนกจกรรมของกลมตางๆ ในชมชนทมา:เบญจมาศอยประเสรฐและคณะ(2551)โครงการวจยและพฒนารปแบบการบรหารองคกรชาวบานและเครอขายแบบบรณาการ

อยางไรกตาม ในการจำาแนกรปแบบของเครอขายสามารถจำาแนกไดหลายมมมอง ซงขนกบหลก

ในการจำาแนกทแตกตางกน ซงทพบเหนโดยทวไป โดยมการจำาแนกประเภทและรปแบบของเครอขาย

ไวหลายวธดวยกนไดแกการจำาแนกเครอขายตามการเชอมโยงการจำาแนกเครอขายตามการกอเกดและการ

จำาแนกเครอขายตามขอบเขตของชมชนสวนประเภทของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรนนจำาแนกเปน

เครอขายเชงพนทและเครอขายเชงประเดนกจกรรม

สวนองคประกอบของเครอขายนนเครอขายประกอบดวยหนวยหรอสมาชกของเครอขายมจดมง

หมายรวมกนการทำาหนาทตอกนของสมาชกอยางมจตสำานกการมสวนรวมในกจกรรมและการแลกเปลยน

เรยนรการมปฏสมพนธและการสอสารรวมกนกระบวนการเสรมสรางซงกนและกนความเทาเทยมของฝาย

ตางๆและการแบงปนผลประโยชนทเกดจากการทำางานรวมกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-33กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เรองท 11.2.3 พฒนาการของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

การกอตวของเครอขายมการกอตวทหลากหลายลกษณะซงพระมหาสทตยอาภากโร(2547:188-

109)กลาวเกยวกบเรองนวาเครอขายมการกอเกดอย3ลกษณะดวยกนคอเครอขายทเกดจากการจดตง

ของภาคสวนตางๆเครอขายทเกดขนจากตามธรรมชาตจากการเรยนรรวมกนและเกดขนเพราะสถานการณ

กอใหเกดกระบวนการเครอขาย อยางไรกตาม ไมวาจะเปนเครอขายทเกดจากลกษณะใด เครอขายจะม

พฒนาการคลายกบสงมชวตทมเกด แก เจบ และตาย กลาวคอ เมอมการเกดขน มการขยายตว มการ

เคลอนไหวและการใชประโยชนสดทายกอยในภาวะทถดถอยจะตองมการพลกฟนและรกษาสมพนธภาพ

ทดตอกนเพอใหเครอขายนนมความตอเนอง ในเรองนจะกลาวถงรายละเอยดพฒนาการของเครอขาย

รปแบบการพฒนาเครอขายและขอกำาหนดเบองตนในการสรางเครอขายดงน

พฒนาการของเครอขายไดมนกวชาการอธบายพฒนาการของเครอขายตามระยะการกอเกดเครอขายการเจรญเตบโตของ

เครอขายไวคลายคลงกนดงเชน

พระมหาสทตย อาภากโร (2547: 114) ไดอธบายพฒนาการของเครอขายตามวงจรชวตเครอขาย

ซงมพฒนาการอยางตอเนองนบตงแตความสนใจจากกลมเลกๆทไดสะสมความรความคดประสบการณ

และการปฏบตบนพนฐานของความร ความจรง แลวกอตวเปนเครอขายมการสรางแนวรวมและกจกรรม

ความสมพนธตอกนหลงจากนนจงมการขยายผลใหกวางขวางออกไปมการใชประโยชนจากเครอขายและ

ในชวงหนงกมการถดถอยหลงจากทไดดำาเนนการจนภารกจนนประสบความสำาเรจ โดยแบงพฒนาการของ

เครอขายตามวงจรชวตเปน4ขนตอนดงน

1. ขนตระหนกและการกอตวเครอขาย ในขนนเปนขนทมการศกษาขอมลและสภาพการณ การ

สรางศรทธาและหาแนวรวม การเสนอใหเหนประเดนปญหา การแสวงหาขอมลทางเลอก การคนหาความ

ตองการและจดรวมและการสรางระบบความสมพนธของเครอขาย

2. ขนการสรางพนธกรณเครอขายขนนมการกำาหนดวตถประสงคและขอตกลงรวมการกำาหนด

บทบาทหนาทและวางผงเครอขายการเรมสรางและการพฒนาผนำาการจดระบบตดตอสอสารการสงเสรม

กระบวนการเรยนรทตอเนอง การตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม และการสงเสรมและดำารงไวซง

ความสมพนธ

3. ขนการพฒนาความสมพนธเครอขายขนตอนนมการทบทวนและสรปบทเรยนการเสรมสราง

ผนำาและหนวยนำาเครอขาย การเสรมสรางกจกรรมสาธารณะและเวทแหงการแลกเปลยนเรยนร การสราง

ความรใหมการจดการความรทตอเนองการเสรมสรางวฒนธรรมเครอขายเพอขจดความขดแยงการเสรม

สรางความนาเชอถอและระบบตรวจสอบแบบมสวนรวม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-34 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ4. ขนการรกษาความสมพนธเครอขาย ขนตอนนมการจดกจกรรมทตอเนอง การรกษา

สมพนธภาพทดระหวางสมาชก การเสรมสรางกระบวนการเรยนร การกำาหนดและสรางระบบจงใจในการ

ทำางานการบรหารจดการขอมลและการสรางเสรมผนำารนใหมอยางตอเนอง

ในขณะทเกรยงศกด เจรญวงคศกด (2543:49) กลาวถงพฒนาการของเครอขายตามวงจรชวต

และการเจรญเตบโตของเครอขายวาม5ขนตอนคอระยะกอตวระยะขยายตวระยะรงเรองระยะถดถอย

และระยะฟนตว โดยทกระยะของวงจรชวตของเครอขายนนจะมกระบวนการทคลายคลงกน แตจะมเพยง

บางเครอขายเทานนทสามารถปรบตวจนถงระยะท 5 โดยแสดงพฒนาการของเครอขายตามวงจรชวตของ

เครอขายดงภาพท11.5

ระยะกอตว ระยะขยายตว ระยะรงเรอง ระยะถดถอย ระยะฟนตว

ภาพท 11.5 แสดงพฒนาการของเครอขายตามวงจรชวตของเครอขายทมา:เกรยงศกดเจรญวงคศกด(2543:50)

พฒนาการของเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรจากแนวคดเกยวกบพฒนาการของเครอขายดงกลาวมาแลว จะเหนวาพฒนาการของเครอขาย

มกถกนำาไปเปรยบเทยบกบพฒนาการของชวตทมเกดแกเจบตายและกระบวนการทำางานกบเครอขายท

มจดกอเกดทำางานและพฒนาสความเขมแขงทำาใหแบงพฒนาการของเครอขายในการสงเสรมการเกษตร

ไดเปน4ระยะดวยกนดงภาพท11.6ไดแก

1. ระยะเตรยมการ/กอเกดเปนระยะของการทำาความรจกกนในหมสมาชกกลมทเปนสมาชกจะม

การแลกเปลยนขอมลระหวางกนสรางความเขาใจรวมกนตระหนกและเหนความสำาคญวาทำาไมจงตองรวม

เปนเครอขาย

2. ระยะกอตงเปนระยะทกลมตางๆมการสรางพนธกรณระหวางกนแตยงไมชดเจนซงในระยะน

อาจเรมจากการเปนเครอขายเรยนรกลมตางๆมาพดคยแลกเปลยนเรยนรประเดนปญหาตางๆทประสบมา

รวมกนอยางตอเนองมการหาแนวทางในการแกปญหารวมกนอยางไมเปนทางการ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-35กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

3. ระยะการดำาเนนกจกรรมในระยะนบางครงเราเรยกวาเครอขายกจกรรมหลงจากทมการพดคย

แลกเปลยนเรยนรระหวางกนแลวเครอขายจะพฒนาไปสการทำากจกรรมรวมกนโดยเครอขายยอยจะมการ

มาทำากจกรรมรวมกนเครอขายจะมความเปนทางการมากขนมการตงคณะกรรมการเครอขายกำาหนดชอง

ทางการประสานเครอขาย กำาหนดชวงเวลาทเครอขายมาประชมรวมกน รวมทงแนวทางในการทำากจกรรม

ของเครอขาย

4. ระยะขยายเครอขาย เปนระยะทเมอเครอขายทำากจกรรมรวมกนอยางสมำาเสมอและมความ

เขมแขงกจะขยายเครอขายไปสกลมอนๆททำากจกรรมทเกยวของกนและเออประโยชนซงกนและกน

1.ระยะเตรยมการ/

กอเกด

2.ระยะกอตง

3. ระยะการดำาเนน

กจกรรม

4.ระยะขยายเครอขาย

ภาพท 11.6 แสดงพฒนาการของเครอขาย

รปแบบพฒนาการของเครอขายจากการวจยและพฒนาในพนท4ชมชนภายใตโครงการวจยและพฒนารปแบบการบรหารองคกร

ชาวบานและเครอขายแบบบรณาการของ เบญจมาศอยประเสรฐและคณะ (2551) เมอวเคราะหเครอขาย

จากพฒนาการหรอการกอเกดเครอขายแลวพบวาการพฒนาเครอขายมรปแบบของการกอเกดคงอยและ

ขยายตวอย3ลกษณะดวยกนคอ

1. การพฒนาเครอขายจากกลมกจกรรมยอยหลายกลมเชอมโยงกนเปนกลมใหญเปนพฒนาการ

เครอขายทเกดจากการทกลมกจกรรมยอยๆททำากจกรรมทแตกตางกนแตมบางอยางทตองพงพาแลกเปลยน

ซงกนและกน ทำาใหกลมยอยตองมาเชอมโยงกนโดยมกลมใหญเปนแกน เชน การพฒนาเครอขายของ

ชมชนบานวงยาว ตำาบลวงยาว อำาเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร เกดจากกลมกจกรรมยอย ไดแก

กลมวสาหกจชมชนเลยงแพะกลมวสาหกจชมชนแมบานเกษตรกรวงยาวกลมปลกผกอนทรยและกลมตางๆ

ในบานหวยหนดำา มาเชอมโยงกนโดยมเครอขายวสาหกจชมชนเพอการทองเทยวเปนแกนกลางเชอมโยง

เกดเปนเครอขาย ทำาใหเกดการพงพากนจนเกดเปนกจกรรมการทองเทยวรวมกน ดงแสดงในแผนผง

เครอขายในภาพท11.7

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-36 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธบานหวยหนดำา

RECOFTC

เครอขาย

ปาชมชนผนปา

ตะวนตก

กลมวสาหกจ

ชมชน

เลยงแพะ

กลมวสาหกจ

ชมชนแมบาน

เกษตรกรวงยาว

เครอขายวสาหกจ

ชมชนทองเทยว

เชงเกษตรกลมปลก

ผกอนทรย

ออมทรพย

กลมสตรทอผา

สธรรมชาต

กลมเยาวชน

รกษปาตนนำา

กลมปาชมชน

ภาพท 11.7 แผนผงเครอขายกลมวสาหกจชมชนทองเทยวเชงเกษตร ต. วงยาว อ. ดานชาง จ. สพรรณบร

2. การพฒนาเครอขายจากกลมใหญแยกเปนกจกรรมยอยๆ และเชอมโยงกน เปนการพฒนา

เครอขายทแยกกจกรรมยอยๆออกจากกลมใหญเมอกลมมปญหาในการทำากจกรรมกจะนำาประเดนปญหา

นนมาวเคราะหรวมกนแลวกำาหนดเปนกจกรรมยอยเพอแกปญหาในประเดนนน โดยใหมแกนนำากลมเปน

ผนำาเพอบรหารจดการกลมยอยชมชนทมการพฒนาเครอขายลกษณะนไดแกกลมโรงสขาวชมชนและกลม

ผลตพนธขาวชมชนบานวงยาวตำาบลเทยงแทอำาเภอสรรคบรจงหวดชยนาทดงภาพท11.8จากภาพจะเหน

วา เครอขายนเกดจากการทกลมโรงสขาวชมชนมาเชอมโยงกบกลมผลตพนธขาวชมชน ซงขยายกจกรรม

ออกไปตามประเดนปญหาของกลมคอกลมจดการศตรพชและกลมปรบปรงดน

ตวอยางการพฒนาเครอขายจากกลมใหญแยกเปนกจกรรมยอยๆ และเชอมโยงกน อกตวอยาง

หนง คอ กลมวสาหกจชมชนตำาบลบานไร อำาเภอเทพสถต จงหวดชยภม ดงแสดงในแผนผงเครอขายใน

ภาพท11.9ซงจะเหนวากลมวสาหกจชมชนตำาบลบานไรและกลมเกษตรกรทำาสวนชมชนบานดนตำาบลบานไร

ทงสองกลมเชอมโยงกน และมกจกรรมยอยทแตกออกไปตามสถานการณปญหาของกลม ไดแก กลม

กจกรรมดานการทองเทยว กลมกจกรรมดานอาชพ กลมกจกรรมดานภมทศน กลมกจกรรมดานเกษตร

อนทรยและกลมกจกรรมดานนกสบพนธไมมาเชอมโยงกนเปนเครอขาย

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-37กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

การปรบปรง

บำารงดน

โครงการวจย

มสธ. สำานกงานเกษตรอำาเภอ

การจดการศตรพช

กลมผลตเมลดพนธขาว

ชมชน

กลมโรงสขามชมชน

ภาพท 11.8 แผนผงเครอขายกลมในบานวงยาว ต. เทยงแท อ. สรรคบร จ. ชยนาท

โครงการวจย

มสธ.

กลมกจกรรม

ดานการทองเทยว กลมกจกรรม

ดานอาชพ

กลมกจกรรม

ดานภมทศน

กลมกจกรรม

ดานเกษตรอนทรย

กลมเยาวชน

นกสบพนธไม

กลมวสาหกจชมชน

ตำาบลบานไร

กลมเกษตรกร

ทำาสวนชมชนบานดน

ตำาบลบานไร

สวนราชการ

จ.ชยภม

ภาพท 11.9 แผนผงเครอขายกลมใน ต. บานไร อ. เทพสถต จ. ชยภม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-38 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ3. การพฒนาเครอขายแบบผสม มการพฒนาเครอขายทงสองรปแบบคอจากกลมเลกทมอยแลว

ในชมชนเชอมโยงกนเปนกลมใหญ โดยมกลมใหญเปนแกนกลางในการเชอมโยง และจากกลมใหญแยก

กจกรรมออกเปนกลมยอยตามสภาพปญหาของกลมการพฒนาเครอขายลกษณะนคอกลมอาชพเกษตรกร

พฒนาแหงแมนำาปราจนบร ต. ทางาม อ. เมอง จ. ปราจนบร เปนกลมทมการพฒนาเครอขายแบบผสม

ดงแสดงในแผนผงเครอขายภาพท11.10โดยกลมแมบานเกษตรกรกลมอาชพและกลมเยาวชนมาเชอมโยง

กนโดยมกลมอาชพเกษตรกรแหงแมนำาปราจนบรเปนแกนเชอมซงเปนการพฒนาเครอขายจากการรวมตว

ของกลมยอยๆในขณะทกลมอาชพมการแตกกจกรรมออกตามประเดนปญหาทพบ เกดกจกรรมยอยๆท

เชอมโยงกนไดแกกลมเกษตรอนทรยกลมเลยงปลาในกระชงและกลมเกษตรกรทำานาโดยกลมเกษตรกร

ทำานากแตกออกเปนกจกรรมยอยๆ ไดแก กลมแกสชวภาพกลมปรบปรงดน กลมตลาดกลมแปลงพนธ

ซงเปนเครอขายทเกดจากการแตกเปนกจกรรมยอยๆมาเชอมโยงกน

กลมอาชพเกษตรกร

พฒนาแหงแมนำา

ปราจนบร

ศนยปราชญชาวบานอ.บ.ต.กลมกองทน

หมบานกลมSML

โครงการวจยมสธ.

กลมเยาวชนกลม

เกษตรอนทรย

กลมอาชพ

กลมเลยงปลา

ในกระชง

กลมเกษตรกร

ทำานากลมแมบาน

เกษตรกร

ปรบปรงดน แกสชวภาพ

ตลาด

แปลงพนธ

ภาพท 11.10 แผนผงเครอขายกลมใน ต.ทางาม อ.เมอง จ.ปราจนบร

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-39กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

ขอกำาหนดเบองตนในการสรางเครอขายเครอขายแตละกลมอาจจะมเปาหมายไดหลายๆ ชนด เปนแบบอเนกประสงค (แตกควรรวาม

เปาประสงคอะไรรวมอยบาง) หรออาจจะมววฒนาการในแงของการเพมเปาหมายมากขนเมอเวลาผานไป

เมอกลมแตละกลมมความตองการจะพฒนาเปนเครอขายไมวาจะเปนแบบใด ชนดไหนกตาม ทจะทำาให

เกดเครอขายไดอยางจรงจงถาวรซงกาญจนาแกวเทพ(2538:78)กลาวถงขอกำาหนดเบองตนในการสราง

เครอขายไวดงน

1)กลมทจะสรางเครอขายนนจะตองผานการพดคยกนการวเคราะหรวมกนเพอใหเกดสำานกอยาง

จรงจงวา “เพราะเหตใดเราจงตองพงพาอาศยซงกนและกนทำาไมเราจงมชวตอยตามลำาพงดวยตวเองไมได”

การพดคยกนและการวเคราะหจนกระทงเกดสำานกเกดเหนความจำาเปนทจะตองประสานงานรวมกบคนอน

รวมกบกลมอนรวมกบหมบานอนเปนเงอนไขเบองตนทจำาเปนอยางยงสำาหรบการสรางเครอขาย

2)สมาชกในกลมทจะสรางเครอขายจะตองเขาใจเปาหมายของการรวมกลมและการประสานงาน

อยางชดเจน

3)ตองมรปแบบขององคกรเพอการประสานงานทแนนอนในระดบหนงการสรางเครอขายจะเปน

ไปไมไดหากไมมการจดระบบในรปแบบขององคกรเพอการประสานงาน

4)ตองมการเคลอนไหวใหมกจกรรมอยางตอเนองอยเสมอ เนองจากลกษณะของเครอขายนนม

ความเปนโครงสราง (structured)นอยกวากลมหรองคกรทงยงเกดจากการรวมตวของกลมทอยหางไกล

กนดงนนจงตองมการเคลอนไหวใหมกจกรรมอยางตอเนองอยเสมอ

5)แรงจงใจ(motive)ของสมาชกทจะเขาสเครอขายเนองจากเครอขายเปนรปแบบการประสานงาน

เพอการแลกเปลยนชวยเหลอซงกนและกนดงนนแรงจงใจของสมาชกทจะเขามาอยในเครอขายจะตองเปน

แรงจงใจ2ดานคอทงเปน “ผรบ” และเปน “ผให” ทมแรงจงใจแตเพยงดานเดยวคอมองตวเองแตดาน

ทจะเปน “ผรบ” หรอแมแตจะเปน “ผให” แตเพยงฝายเดยวจะประคองตวอยในเครอขายไมได

นอกจากทกลาวมาในการสรางเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรยงมขอควรพจารณาเพมเตมอก

ดงน

1)ควรคำานงถงพนททพอเหมาะการแบงขอบเขตรบผดชอบของเครอขายชดเจนแตละเครอขาย

ยอยจะเสรมเตมเตมกนไดในประเดนใดบางตองแบงบทบาทความรบผดชอบทชดเจน

2) การสรางเครอขายควรใหความสำาคญกบการเสรมใหกลมยอยทเปนสมาชกเครอขายใหเขมแขง

อยางเทาเทยมกนเพราะถาทกเครอขายยอยมความเขมแขงจะสงผลทำาใหเครอขายใหญเขมแขงไปดวย

3)เครอขายควรมพนธะสญญามความผกพนกนในระยะยาวทจะพฒนาปรบปรงเครอขายรวมกน

โดยมเครองมอในการรกษาความสมพนธเชนการตดตอสอสารการมประวตศาสตรประสบการณรวมกน

เปนตน

4)พจารณาความสามารถของแกนนำา/แมขายทงในดานภาวะการนำาวสยทศนการกระจายสงตอ

หรอแลกเปลยนความรขอมลขาวสารและคณสมบตของแกนนำา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-40 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ5)การพฒนาอยตลอดเวลาและการเสรมพลงการทำางาน โดยการจดกจกรรมเสรมความสมพนธ

และการเสรมทกษะการสรางเครอขายใหคนทำางาน

6)การคนหาภมปญญาวฒนธรรมประเพณสำานกทองถนทจะเชอมโยงเครอขาย

7) การใชพลงขอมลความรและสอมวลชนชวยในการพฒนาเครอขาย

สรปไดวา พฒนาการของเครอขายในการสงเสรมการเกษตร แบงไดเปน 4 ระยะดวยกน ไดแก

ระยะเตรยมการ/กอเกด ระยะกอตงเปนเครอขาย ระยะการดำาเนนกจกรรมและระยะขยายเครอขาย เมอ

วเคราะหเครอขายจากพฒนาการหรอการกอเกดเครอขายแลวพบวาการพฒนาเครอขายมรปแบบของการ

กอเกดคงอยและขยายตวอย3ลกษณะดวยกนคอการพฒนาเครอขายจากกลมกจกรรมยอยหลายกลม

เชอมโยงกนเปนกลมใหญการพฒนาเครอขายจากกลมใหญแยกเปนกจกรรมยอยๆและเชอมโยงกนและ

การพฒนาเครอขายแบบผสม

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 11.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 11.2

ในแนวการศกษาหนวยท 11 ตอนท 11.2

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-41กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

ตอนท 11.3

การทำางานกบกลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

โปรดอานแผนการสอนประจำาตอนท11.3แลวจงศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมในแตละตอน

หวเรอง11.3.1 การทำางานกบกลมในงานสงเสรมการเกษตร

11.3.2 การทำางานกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

แนวคด1. ในการทำางานกบกลม นกสงเสรมการเกษตรควรสงเสรมใหสมาชกกลมไดมสวนรวมใน

ทกกจกรรมของกลม เนนถงกระบวนการเรยนรของสมาชกกลมมการบรณาการวธการ

ตางๆททำางานกบกลมเขาดวยกนดำาเนนการดวยวธการทเหมาะสมกบบรบทของชมชน

และมการปรบเปลยนวธการตามระยะการพฒนาการของกลม

2.การทำางานกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรบางครงนกสงเสรมการเกษตรอาจเขาไป

ทำางานกบชมชนทกำาลงกอตวเปนเครอขายหรออยในระยะของการเปนเครอขายแลวซง

นกสงเสรมการเกษตรจะตองทำาความเขาใจในระยะตางๆ ของพฒนาการของเครอขาย

เพอทจะไดเลอกใชเทคนควธการทำางานกบเครอขายไดอยางเหมาะสม

วตถประสงคเมอศกษาตอนท11.3จบแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายการทำางานกบกลมในงานสงเสรมการเกษตรได

2. อธบายการทำางานกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรได

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-42 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธเรองท 11.3.1 การทำางานกบกลมในงานสงเสรมการเกษตร

วธการทำางานกบกลมคนเปนวธการทนกสงเสรมการเกษตรไปทำางานรวมกบกลมองคกรตางๆทม

อยเดมในชมชนหรอไดสงเสรมใหมการรวมตวจดตงขนเพราะการทำางานกบกลมมประโยชนหลายประการ

เชนชวยประหยดเวลาในการเผยแพรแนวความคดหรอโครงการใหมๆเพราะเมอทำาความเขาใจกบกลมได

แลวกลมนเองจะเปนเครองมอเผยแพรตอไปหรอการนำาเอาความคดใหมๆไปดำาเนนการกอนและสมาชก

กลมและผนำายอมมความโนมเอยงทจะเขาใจหรอทราบประโยชนไดงายกวาบคคลอนๆ อกประการหนง

การทำางานเปนกลมจะทำาใหผนำามกำาลงใจหรออนใจ (psychological security) มากกวาจะทำาอยางโดด

เดยว(กรมการพฒนาชมชน2547:37)ดงนนการทำางานกบกลมในงานสงเสรมการเกษตรจงมความสำาคญ

ตอนกพฒนาและนกสงเสรมการเกษตรทตองทำาความเขาใจถงหลกการทำางานกบกลมและวธการทำางานกบ

กลมในชมชนซงจะไดกลาวรายละเอยดตอไป

หลกการสำาคญในการทำางานกบกลมการทำางานกบกลมในงานสงเสรมการเกษตรเพอมงสความเขมแขงของกลม นกพฒนาจำาเปนตอง

ยดหลกการตอไปนเปนแนวทางในการทำางานกบกลมซงกลาวโดยสรปไดดงน

1. การทำางานทเรมจากจดเลกและขยายไปสหนวยใหญโดยการหาแนวรวมประสานความรวมมอ

จากกลมคนเลกๆจำานวนไมมากนกซงอาจมปญหาและความตองการทคลายคลงกนเพอเตรยมความพรอม

ในเรองขอมลการจดการและการดำาเนนกจกรรมกลมเชนการเรมจากแกนนำาหรอคนทสนใจเพยงไมกคน

มานงพดคยแลกเปลยนเรยนรกน

2. การรกษาพนธกรณ ความสมพนธและการสอสารทเปนระบบในการทำางานกบกลมเพอใหกลม

มการพฒนาอยางตอเนองจะตองมการสอสารระหวางสมาชกดวยกนเพอใหฝายตางๆไดมโอกาสเรยนรและ

ทำางานรวมกนรวมทงการรกษาความสมพนธทดตอกนไวเพอใหเกดการทำางานรวมกนอยางยงยน

3. การสงเสรมกระบวนการเรยนร เปนการพฒนาสมาชก โดยการเสรมสรางกจกรรมใหสมาชก

ไดแลกเปลยนเรยนร จะชวยเพมพนความรและประสบการณใหสมาชกสามารถจดการกลมไดอยางม

ประสทธภาพการเสรมสรางกระบวนการเรยนรและการปรบตวเขาหากนทงแนวคดและวธปฏบตทำาไดโดย

ใชเทคนควธการตางๆเชนการดงานการฝกอบรมการพฒนาผนำาการสรปและประเมนผลรวมกน

4. การสงเสรมการมสวนรวมของสมาชก กลมจะเขมแขงไดตองมการสงเสรมการมสวนรวมของ

สมาชกในการแกปญหา การตดสนใจ การทำากจกรรมกลมรวมกนตลอดจนมการตดตามและประเมนผล

การทำางานรวมกนทำาใหสมาชกรสกเปนสวนหนงของกลม

5. การสรางผลของกจกรรมทเกดขนใหเปนรปธรรม จากการจดการกลมการทำากจกรรมรวมกน

ผลทเกดขนตองเหนเปนรปธรรมทชดเจนและสมาชกกลมไดรบผลประโยชนทเกดขนอยางเทาเทยมกน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-43กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

6. การพฒนาความเขมแขงของผนำา ในการทำางานกบกลมใหประสบผลสำาเรจ ผนำาทเขมแขง ม

วสยทศนในการพฒนา รวมทงโนมนาวชกจงใหสมาชกเหนความสำาคญของกจกรรม จะนำาไปสการพฒนา

กลมใหเขมแขงเชนกนจงมความจำาเปนทตองพฒนาผนำาใหเขมแขงอยางตอเนอง

7. การมชมทางสอสารทหลากหลาย ควรมศนยประสานขอมลขาวสารทหลากหลายเพอกระจาย

ขอมลขาวสารแกสมาชกไดอยางทวถง กอใหเกดการไหลเลอนของขอมลขาวสาร กลมจะตองมการจดการ

กบขอมลขาวสารใหแกสมาชกใหรบทราบขอมลตลอดเวลา

8. การมพนธะสญญาทหนกแนนระหวางกนหนวยหรอสมาชกของกลมจะตองมอดมการณและ

ความสมพนธทหนกแนนระหวางกนโดยมการกำาหนดขอตกลงทเปนพนธะสญญาตอกนทำาใหความสมพนธ

ของกลมมความเหนยวแนนสงผลใหกลมประสบผลสำาเรจ

9. เปาหมายทศทางกลมตองชดเจนในการทำางานกบกลมนนสมาชกกลมตองมการกำาหนดทศทาง

เปาหมายของกลมรวมกนใหชดเจนวากลมตองการทำาอะไรใหเกดขนจะไดใชเปาหมายเปนแนวทางสำาหรบ

การกำาหนดกจกรรมกลม

10. การคำานงถงระยะของพฒนาการกลมในการทำางานกบกลมเพอใหบรรลเปาหมายตามตองการ

นกพฒนาตองทำาความเขาใจวากลมททำางานดวยนนเปนกลมทมพฒนาการอยในระยะใด เปนระยะกอเกด

ระยะกำาลงเตบโตหรอระยะทกลมเขมแขง เนองจากกลมในระยะตางๆ จะมบรบทขององคประกอบของ

กลมทแตกตางกนทำาใหตองกำาหนดวธการทำางานกบกลมแตกตางกนไปดวย

วธการทำางานกบกลมวธการพนฐานของการสงเสรมการเกษตรประการหนงคอการรวมกลมหรอจดตงองคกรประชาชน

ซงนรนดร จงวฒเวศย (2551: 50) กลาววา นกพฒนาตองมการรวมกลมหรอจดตงองคกรประชาชน เพอ

สงเสรมและสนบสนนใหประชาชนซงเปนสมาชกมบทบาทและมสวนรวมในกจกรรมของกลม/องคกร ซง

จะสงผลกระทบไปถงสวนรวมดวยการทำางานกบกลมจงเปนกจกรรมสำาคญของนกพฒนาซงจากทกลาวมา

หลกการสำาคญในการทำางานกบกลมประการหนง คอนกพฒนาตองยดหลกการพฒนากลมตามระยะของ

พฒนาการของกลม ซงในแตละระยะของพฒนาการของกลมนนจะมวธการพฒนาทแตกตางกน และจะ

ตองดำาเนนการเปนกระบวนการทเชอมโยงตอเนองกนทงนจากการวจยเรองการบรหารองคกรชาวบานและ

การจดการความรแบบบรณาการของชมชนเพอการพงพาตนเองอยางยงยน ของ บำาเพญ เขยวหวานและ

คณะ(2551)ไดสรปใหเหนถงการทำางานของนกพฒนาตามพฒนาการของกลมทกลาวถงวธการดำาเนนงาน

ใน4ระยะของการพฒนากลมไดแกระยะแรกการเตรยมการระยะตอมาการกอตงกลมหรอองคกรชาวบาน

ระยะการขยายสมาชก/กจกรรมและระยะสดทายคอระยะการขยายเครอขายซงในแตละระยะเวลามเนอหา

ทเปนวธการทงในสวนทชมชนและองคกรชาวบานเปนผปฏบตและในสวนของการสนบสนนของนกพฒนา

นกสงเสรมการเกษตรหรอองคกรสงเสรมสนบสนนโดยสรปไดดงภาพท11.11ซงแสดงวธการทำางานกบ

กลมตามระยะของการพฒนาการของกลม

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-44 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

พฒนาการของกลม วธการในสวนชมชน/ วธการในสวนของ

กลม/องคกร นกสงเสรมการเกษตร

ระยะท 4

กลมเขมแขง/ขยายตว

ระยะท 3

การทำากจกรรม/

ปรบตวดำารงอย

ระยะท 2

การกอตงกลม

ระยะท 1

การเตรยมกลม

- จดเวทพดคยระหวางกลม/ชมชน

- เยยมเยยนเครอขาย

- กำาหนดแผนงานกจกรรมของเครอขาย

- จดเวทสญจรเพอแลกเปลยนเรยนร

กบเครอขาย

- เชอมกลม/ชมชน

- จดเวทรวม

- สนบสนนกจกรรมเครอขาย

- ใหขอมลแกเครอขาย

- กลมจดเวทพดคยกบชมชน

- กจกรรมประเมนสรปบทเรยน

- ขยายกจกรรมทจำาเปนกบสมาชก

- ประชาสมพนธสอสารหาเพอน

- สนบสนนกจกรรม

- รวมสรปบทเรยน

- ประสานภาคเพม

- ตดตามใหกำาลงใจตอเนอง

- ทำาความเขาใจปญหา/ทางออก

- กำาหนดกฎเกณฑกตกา

- จดโครงสรางกลม

- กำาหนดกจกรรม

- ใหขอมลเพมเตม

- สรางความเขาใจ

- จดเวทเรยนร

- พาดงาน

- ประสานภาคเพม

- หาผสนใจ

- คยในวงยอย

- ระบปญหา

- กระตนความสนใจ

- ศกษาชมชน/องคกร

- จดประเดนพดคย

- เสนอขอมล

ภาพท 11.11 พฒนาการและวธการทำางานกบกลมในงานสงเสรมการเกษตรทมา: บำาเพญ เขยวหวาน และคณะ (2551) โครงการวจยเรอง การบรหารองคกรชาวบานและการจดการความรแบบบรณาการของ

ชมชนเพอการพงพาตนเองอยางยงยน

1. การทำางานในระยะเตรยมกลม การสนบสนนใหเกดการพฒนากลมในระยะการเตรยมการนน

นกสงเสรมการเกษตรตองใหความสำาคญกบการสรางบรรยากาศหรอเสรมเงอนไขทจะนำาไปสการเรยนรของ

ชาวบานเปนหลก และควรเรมจากการศกษาทำาความเขาใจบรบทชมชนและกลมนนๆ โดยเฉพาะอยางยง

ความสมพนธระหวางกจกรรมของกลมในชมชนกบวถชวตของคนในชมชนเพอนำาขอมลมาประกอบการตง

ประเดนสนทนารวมกบกลมคนทำางานและชาวบานทสนใจ กอนจะนำาไปสการแสวงหาและกำาหนดแนวทาง

การดำาเนนงานพฒนาองคกรรวมกบชาวบานตอไป

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-45กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

2. การทำางานในระยะกอตงกลม ในระยะการกอตงกลม การทำางานกลมทงในดานการหาสมาชก

การจดโครงสรางกลม การกำาหนดกฎเกณฑ และกจกรรมเพอการพฒนากลมนน นกสงเสรมการเกษตร

ไมจำาเปนตองสรางหรอตงกลมใหม อาจเปนกลมทมการรวมตวกนอยางเปนทางการหรอไมเปนทางการแต

เดมโดยจดใหมการสนทนาพดคยรวมกนในกลมยอยเพอทบทวนและทำาความเขาใจปญหาหรอสถานการณ

ทสมาชกกลมนนเผชญรวมกนเพอนำาไปสการแสวงหาและกำาหนดกจกรรมทจะใชเพอแกปญหาหรอพฒนา

ตอไป โดยนกพฒนาหรอนกสงเสรมการเกษตรมหนาทในการอำานวยใหเกดเวทพดคย สนทนา เพอศกษา

ทบทวนรวมกนตลอดจนใหขอมลเพมเตมทเปนประโยชนตอการประสานหนวยงานองคกรตางๆทเกยวของ

3. การทำางานในระยะทำากจกรรม/ปรบตวดำารงอย ในระยะนนกสงเสรมการเกษตรควรทำากจกรรม

ทใหความสำาคญกบการประเมนสรปบทเรยนรวมกนระหวางผนำาและสมาชก ซงจะเปนประโยชนตอการนำา

ขอมลไปใชในการเผยแพรประชาสมพนธสสมาชกและชาวบานคนอนๆรวมทงการคดและระดมทรพยากรใน

การดำาเนนงานและขยายกจกรรมทจำาเปนสำาหรบการพฒนากลมตอไปทงนควรใหความสำาคญกบการสราง

เครอขายภาคเพมโดยนกสงเสรมการเกษตรเปนผสนบสนนและสงเสรมใหสมาชกกลมไดเรยนรกระบวนการ

จดเวทในการประเมนสรปกจกรรมและบทเรยนรวมทงชวยประสานหนวยงานทเกยวของเพอเปนประโยชน

ตอการดำาเนนกจกรรมของกลมตลอดจนคอยสอบถามตดตามและใหกำาลงใจอยางตอเนอง

4. การทำางานในระยะเขมแขง/ขยายตวการทำางานในระยะนนกสงเสรมการเกษตรควรจดใหมเวท

แสดงความคดเหนและสนทนารวมกนระหวางสมาชกกลมทวไปในชมชนหรอตางชมชนเพอกำาหนดแนวทาง

เชอมโยงกลมคนองคกรเปนเครอขายการทำางานรวมกนรวมทงระดมบคลากรและทรพยากรทแตละกลมมอย

มาใชใหเกดประโยชน ซงอาจเปนการขยายเครอขายดวยการสรางกจกรรมเพมเตมทตอบสนองตอปญหา

และความตองการของชมชนในขณะนนหรอการประสานเชอมโยงกลมกจกรรมตางๆทมอยในชมชนมาทำา

กจกรรมรวมกน โดยมการสนทนาและทำาความเขาใจใหชดเจนถงเปาหมายหรอผลประโยชนรวมกน เพอ

ใหสมาชกในเครอขายเกดความเขาใจเปาหมายของการประสานงานและการทำางานรวมกน กอนจะนำาไปส

การกำาหนดแผนงานการดำาเนนกจกรรม โดยสงเสรมบรรยากาศและกระบวนการทำางานรวมกนเปนกลม

ของสมาชกในองคกรและเครอขาย เชน จดเวทพดคยระหวางกลม ชมชน เพอเปดโอกาสใหสมาชกไดทำา

กจกรรมรวมกนอยางตอเนอง

อยางไรกด หากกลมมความเขมแขง มการขยายตวโดยขยายสมาชกเพมขน ขยายกจกรรมและ

ขยายสเชอมโยงกบกลมอนๆ เปนเครอขายและทำาภารกจเสรจสนกอาจขนสกจกรรมใหมหรอบางกลมท

ออนแอหรอสลายกอาจจะพฒนาขนมาใหมเขาสวงรอบพฒนาการของกลม

ทงน ในระยะการขยายเครอขายนน นกสงเสรมการเกษตรมบทบาทสำาคญในการสนบสนนและ

สงเสรมใหเกดโอกาสในการพบปะสนทนาระหวางสมาชกกลมตางๆ ทงภายในหรอภายนอกชมชน และ

ระหวางกลม เครอขายกบองคกรหนวยงานภายนอก เพอเปนเวททบทวนและแลกเปลยนความคดเหน

รวมกนอยางตอเนองนอกจากนนกสงเสรมการเกษตรมบทบาทในการใหคำาแนะนำาและสนบสนนขอมลทเปน

ประโยชนตอการดำาเนนกจกรรมของเครอขายซงจะไดกลาวรายละเอยดในเรองท11.3.2

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-46 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธอยางไรกด ในการทำางานกบกลมนนถาเปนกลมทเกดขนเองตามธรรมชาต การทำางานกบกลมจะ

งายกวากลมทมการจดตงขนมา อาจเรมตนทำางานในระยะทกลมทำากจกรรมรวมกนแลวซงนกพฒนาหรอ

นกสงเสรมการเกษตรควรสงเสรมใหสมาชกกลมไดมสวนรวมในทกกจกรรมของกลม เนนถงกระบวนการ

เรยนรของสมาชกกลม มการบรณาการวธการตางๆททำางานกบกลมเขาดวยกน ดำาเนนการดวยวธการท

เหมาะสมกบบรบทของกลมและชมชนและมการปรบเปลยนวธการตามระยะการพฒนาการของกลม

เรองท 11.3.2 การทำางานกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

ในการทำางานกบเครอขายนกสงเสรมการเกษตรจะตองทำางานเกยวของกบกลมทหลากหลายทมา

เชอมโยงกนเพอชวยเหลอพงพาซงกนและกน การทจะทำางานกบเครอขายใหบรรลเปาหมายของเครอขาย

นกสงเสรมการเกษตรจำาเปนตองเรยนรถงหลกการและวธการทำางานกบเครอขายซงจะไดกลาวรายละเอยด

ตอไป

หลกการในการทำางานกบเครอขายทวไปในการทำางานกบเครอขายไดมผเสนอหลกการทำางานไวหลากหลายขนกบบรบทของชมชนททำางาน

พฒนาและระยะของพฒนาการของกลมและเครอขาย โดยสมนกปญญาสงห (2532: 164-165, 343) ได

เสนอขอควรพจารณาในการเสรมสรางกลมองคกรและเครอขายชมชนในขนการสรางหรอจดตงซงถอเปน

หลกสำาคญในการทำางานกบเครอขายโดยมสาระทสำาคญดงน

1.ควรเกดจากความตองการและสอดคลองกบการแกไขปญหาของชมชน เพราะนกพฒนาไมใช

ผเชยวชาญในการจดตงกลมหรอองคกรตางๆใหกบชาวบานแตการเกดกลมหรอการสรางกลมควรอยบน

พนฐานของปญหาและความตองการของชาวบานเปนหลก แลวจงดำาเนนการรวมกนกบประชาชนในชมชน

วาจะดำาเนนการจดตงอยางไรตอไป

2.ควรจะเรมจากกลมตามธรรมชาตหรอกลมทมอยแลวในหมบาน เชน กลมอาชพหลกของ

ชาวบาน (เชนทำานาทำาสวนทำาไร เลยงสตว เปนตน) เพอชวยใหกลมไดรบการพฒนาเรวขน และเปนไป

อยางมประสทธภาพ

3.ควรเรมจากกจกรรมทสอดคลองกบสถานการณ สภาพแวดลอมพฤตกรรมการทำามาหากน

และวถชวตของชมชน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-47กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

4.ใหผทจะเขารวมเปนสมาชกตองเรยนรและเขาใจวตถประสงคของกลม มอดมการณ มความ

ซอสตยและมความเสยสละรวมกนเพราะกระบวนการกลมในงานพฒนาชมชนเปนการพฒนาคณภาพของ

คนโดยอาศยกระบวนการกลมเพอเรยนรและแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกนตลอดจนสรางระเบยบ

ขอปฏบตตางๆใหกบกลมเพอนำาไปสการแกไขปญหาทเกดขน

5.ตองคำานงถงสถาบนตางๆในหมบานเชนชมชนวดโรงเรยนหรอกลมองคกรตางๆซงเกดจาก

คนมารวมกนชวยเหลอเกอกลพงพาอาศยซงกนและกนเปนเวลายาวนานโดยอาจกลาวไดวากระบวนการ

จดระเบยบของชมชนโดยพนฐานไดเกดขนกอนทผทำางานพฒนาจะเขาไปทำางานกบชมชนดงนน บทบาท

ของผทำางานพฒนาจงควรเปนผคอยใหการสนบสนนสงเสรมเพอใหประชาชนในชมชนคงความศรทธาของ

เขาทมตอสถาบนหมบานตนตอไป ซงจะเปนผลดตอการมสวนรวมของประชาชนมากขนและมนคงขนอก

ทางหนง

สวนในขนการเตบโตของเครอขาย เสร พงศพศ (2548: 134) ไดเสนอวาควรมการดำาเนนการใน

ประเดนตางๆไดแก

1.สงเสรมใหมการสรางวฒนธรรมเครอขายคอ มการจดความสมพนธแนวราบมากกวาแนวดง

ทกคนเคารพใหเกยรตกนสมพนธกนดวยใจจตวญญาณมใชดวยผลประโยชนสวนตนเทานน

2.สงเสรมใหเครอขายคำานงถงประเดนเหลาน

2.1มการพบปะไปมาหาสกนเปนประจำาตอเนอง

2.2มเปาหมายชดเจนรวมกนทกฝายเชนการพงตนเอง

2.3มแผนงานและกจกรรมหรอลงทนรวมกนเชนเครอขายออมทรพยระดบตำาบลเครอขาย

วสาหกจชมชนซงเปนเงอนไขใหพบปะและทำางานรวมกนอยางตอเนอง

2.4มกลมแกนนำาทำาหนาทและประสานดวยความมงมน

2.5รวมมอชวยเหลอเกอกลกนไมแขงขนกนเอง

หลกการในการทำางานกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

จากแนวคดทกลาวมาเกยวกบหลกการทำางานกบเครอขาย สามารถสรปใหเหนถงหลกการสำาคญ

ในการทำางานกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตรซงมลกษณะทใกลเคยงกบหลกการทำางานกบเครอขาย

ทวไปไดดงน

1. การทำางานทเชอมประสานจากจดเลกและขยายไปสหนวยใหญ โดยการหาแนวรวมประสาน

ความรวมมอ สรางความพรอมในเรองขอมล การจดการ และแนวรวมทหลากหลาย รกษาพนธกรณ

ความสมพนธและการสอสารทเปนระบบเพอใหเครอขายมการพฒนาอยางตอเนอง

2. สงเสรมใหมการสรางวฒนธรรมเครอขายคอมการจดความสมพนธของกลมตางๆในแนวราบ

มากกวาแนวดง เพราะกลมทมาเปนสมาชกเครอขายทกกลมมความเสมอภาคกน โดยใหมการจดรปแบบ

องคกรทสามารถประสานเชอมโยงกนไดอยางทวถง

3. การสงเสรมกระบวนการเรยนร เปนการพฒนาเครอขายโดยการเสรมสรางกจกรรมใหสมาชก

เครอขายไดแลกเปลยนเรยนร เกดเปนเครอขายการเรยนร การเสรมสรางการเรยนรจะชวยใหสมาชก

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-48 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธเครอขายเกดการปรบตวเขาหากนทงแนวคดและวธปฏบตซงทำาไดโดยใชเทคนควธการตางๆเชนการดงาน

การฝกอบรมการสรปและประเมนผลรวมกน

4. การสงเสรมการมสวนรวมของสมาชกเครอขาย เครอขายจะเขมแขงไดตองมการสงเสรม

การมสวนรวมของสมาชกเครอขายในการทำากจกรรมกลมรวมกน ตลอดจนมการตดตามและประเมนผล

การทำางานรวมกนทำาใหรสกเปนสวนหนงของเครอขาย

5. การสรางผลของกจกรรมทเกดขนใหเปนรปธรรมในการทำางานกบเครอขายตองเหนเปนรปธรรม

ทชดเจนจากการทำากจกรรมเครอขายและสมาชกเครอขายไดรบผลประโยชนทเกดขนอยางเทาเทยมกน

6. การมพนธะสญญาทหนกแนนระหวางกนหนวยหรอสมาชกของเครอขายจะตองมอดมการณ

และความสมพนธทหนกแนนระหวางกน ซงการมพนธะสญญาทหนกแนนระหวางกน จะทำาใหเครอขาย

สามารถดำาเนนกจกรรมไดอยางมประสทธภาพ

7. เปาหมายทศทางตองชดเจนในการจดการเครอขายนนเครอขายตองมความชดเจนในทศทาง

เปาหมายของการมาเปนเครอขายกน สมาชกเครอขายมาเชอมโยงกนเปนเครอขายเพออะไร ตองการไปส

เปาหมายอะไรจะตองมการกำาหนดรวมกนอยางชดเจน

8. ตองพฒนากลมลกขายใหมความเขมแขง เครอขายจะเขมแขงไดตองมาจากกลมลกขายทม

ความเขมแขงเชนกนดงนน จงมความจำาเปนทจะตองพฒนาหนวยหรอสมาชกเครอขายใหมความเขมแขง

อยางทวถงและเทาเทยมกน

9. การสอสารระหวางสมาชกและภาค เพอใหฝายตางๆไดมโอกาสเรยนรและทำางานรวมกนโดย

มเวทแลกเปลยนกนอยางสมำาเสมอ จดใหมเวทแลกเปลยนประสบการณ ความรของสมาชกเครอขายและ

องคกรทเกยวของอยางสมำาเสมอ

10. การมชมทางสอสารทหลากหลายควรมศนยประสานขอมลขาวสารทหลากหลายเพอกระจาย

ขอมลขาวสารแกสมาชกเครอขายไดอยางทวถงกอใหเกดการไหลเลอนของขอมลขาวสาร

11. มกลมแกนนำาทำาหนาทประสาน หรอมศนยประสานงานเครอขาย ทำาหนาทเปนแกนในการ

ประสานงานกบสมาชกเครอขายยอย

12. คำานงถงกจกรรมทกลมหรอหนวยยอยทำาอย แตละกลมหรอหนวยยอยทำากจกรรมอะไรและ

จะมาเชอมโยงเปนเครอขายกนในประเดนใด

วธการทำางานกบเครอขายในการทำางานกบเครอขายในชมชนทเขาไปทำางานอาจไมไดเรมตนเปนขนตอนตามลำาดบบางครง

นกสงเสรมการเกษตรอาจเขาไปทำางานกบชมชนทกำาลงกอตวเปนเครอขาย หรออยในระยะของการเปน

เครอขายแลวซงนกสงเสรมการเกษตรจะตองสรางความเขาใจในระยะตางๆของพฒนาการของเครอขายดง

ไดกลาวมาแลวในตอนท11.2เพอทจะไดเลอกใชเทคนควธการทำางานกบเครอขายไดอยางเหมาะสมซงวธ

การทำางานกบเครอขายตามระยะตางๆของพฒนาการของเครอขายมรายละเอยดดงน

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-49กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

1. ระยะเตรยมการ/กอเกด เปนระยะเรมตนของการพฒนาใหเกดเครอขาย ในระยะนนกพฒนา

ควรดำาเนนการในประเดนตอไปน

1.1ศกษาขอมลและสภาพการณสถานการณกลมวามทรพยากรอะไรบางเรามดอะไรเรา

เปนอยางไรและปญหาทกลมตางๆพบมอะไรบางและปญหาอะไรทกลมไมสามารถจดการไดในระดบกลม

แสวงหาขอมลทางเลอกคนหาความตองการและจดรวมของกลม

1.2หาแนวรวมคนหากลมเปาหมายทสนใจรวมกนคนหาภาคองคกรตางๆทเกยวของแตละ

ภาคหรอองคกรมบทบาทหนาทอยางไร

1.3สงเสรมใหทำาความรจกกนและกนแลกเปลยนขอมลระหวางกนสรางความเขาใจรวมกน

วาทำาไมถงตองรวมเปนเครอขาย

2. ระยะกอตงเปนเครอขายเปนระยะทมการสรางพนธกรณระหวางกนแตยงไมชดเจนซงในระยะน

อาจเรมจากการเปนเครอขายเรยนรซงนกสงเสรมการเกษตรควรมการดำาเนนการดงน

2.1สงเสรมใหกลมตางๆ มาพดคยแลกเปลยนเรยนรประเดนปญหาตางๆ ทประสบมา

รวมกน

2.2สงเสรมใหกำาหนดวตถประสงคและขอตกลงรวม การกำาหนดบทบาทหนาทและวางผง

เครอขาย

2.2การเรมสรางและการพฒนาผนำาในกรณทยงไมมผนำาทชดเจนจำาเปนตองมการสรางผนำา

เพอเปนตวเชอมรอยระหวางเครอขายดวยกน

2.3การจดระบบตดตอสอสารระหวางสมาชกและเครอขาย อาจกำาหนดใหมแมขายและ

ลกขายยอยทเชอมโยงถงกนอยางทวถงและรวดเรว

2.4การสงเสรมกระบวนการเรยนรทตอเนอง โดยนกสงเสรมการเกษตรตองมเวทให

เครอขายไดพบกนและแลกเปลยนเรยนรกนอยางสมำาเสมอ

3. ระยะการดำาเนนกจกรรม ในระยะน บางครงเราเรยกวา เครอขายกจกรรม เครอขายยอยจะม

การมาทำากจกรรมรวมกน การเสรมสรางกจกรรมสาธารณะและเวทแหงการแลกเปลยนเรยนร การสราง

ความรใหมการจดการความรทตอเนองในระยะนแบงออกเปน2กจกรรมยอย

3.1การพฒนาความสมพนธเครอขาย เครอขายจะมความเปนทางการมากขน มการตง

คณะกรรมการเครอขายนกพฒนาควรมการกำาหนดชองทางการประสานเครอขายกำาหนดชวงเวลาทเครอ

ขายมาประชมรวมกนรวมทงแนวทางในการทำากจกรรมของเครอขาย

3.2การรกษาความสมพนธเครอขายควรมการจดกจกรรมทตอเนองการรกษาสมพนธภาพ

ทดระหวางสมาชก การเสรมสรางกระบวนการเรยนร การกำาหนดและสรางระบบจงใจในการทำางานกบ

เครอขายมการบรหารจดการขอมลและการสรางเสรมผนำารนใหมอยางตอเนอง

4. ระยะขยายเครอขายเปนระยะทเครอขายสามารถพงตนเองไดในทสดเมอเครอขายมความเขมแขง

จะขยายเครอขายไปสกลมอนๆ ททำากจกรรมทเกยวของกนและเออประโยชนซงกนและกน ในระยะน

นกพฒนาควรดำาเนนการดงน

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-50 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ4.1จะใชวธประสานความรวมมอโดยกระบวนการมสวนรวมของทกฝาย

4.2การสงเสรมและดำารงไวซงความสมพนธใหกำาลงใจซงกนและกน

4.3การตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวมเปดโอกาสใหสมาชกเครอขายไดตดตามและ

ประเมนผลการทำางานรวมกน

กลาวไดวา หลกการในการทำางานกบเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร ไดแก การทำางานท

เชอมประสานจากจดเลกและขยายไปสหนวยใหญ สงเสรมใหมการสรางวฒนธรรมเครอขาย การสงเสรม

กระบวนการเรยนร การสงเสรมการมสวนรวมของสมาชกเครอขาย การสรางผลของกจกรรมทเกดขน

ใหเปนรปธรรม การมพนธะสญญาทหนกแนนระหวางกน เปาหมายทศทางตองชดเจน ตองพฒนากลม

ลกขายใหมความเขมแขง การสอสารระหวางสมาชกและภาค การมชมทางสอสารทหลากหลาย มกลม

แกนนำาทำาหนาทประสานและคำานงถงกจกรรมทกลมหรอหนวยยอยทำาอย สวนการทำางานกบเครอขายนน

นกสงเสรมการเกษตรควรทำาความเขาใจในระยะตางๆของพฒนาการของเครอขายทง4ระยะ เพอทจะได

เลอกใชเทคนควธการทำางานกบเครอขายไดอยางเหมาะสมซงไดแกระยะเตรยมการ/กอเกดระยะกอตงเปน

เครอขายระยะการดำาเนนกจกรรมและระยะขยายเครอขาย

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 11.3 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 11.3

ในแนวการศกษาหนวยท 11 ตอนท 11.3

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-51กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

บรรณานกรม

กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย (2547) ระบบวธการทำางานพฒนาชมชน กรงเทพมหานคร บรษท

แอลทเพลส

กาญจนา แกวเทพ (2538) การพฒนาแนววฒนธรรมชมชนโดยถอมนษยเปนศนยกลาง กรงเทพมหานคร

สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพอการพฒนา

กตตยคคานนท(ม.ป.ป.)เทคนคการสรางภาวะผนำากรงเทพมหานครสำานกพมพบตเตอรฟลาย

กงพรทองใบ(2544) “การบรหารงานสงเสรมการเกษตร” ในประมวลสาระชดวชาการบรหารงานสงเสรมการเกษตร

หนวยท1นนทบรสาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

“เกษตรหมบาน” คนคนเมอวนท 10 มนาคม 2553 จาก http://www.phtnet.org/news51/view-news.

asp?nID=665

เกรยงศกด เจรญวงคศกด (2543)การจดการเครอขาย กลยทธสำาคญสความสำาเรจของการปฏรปการศกษา

กรงเทพมหานครบรษทซคเซสมเดย

ณฏฐพนธ เขจรนนทน (2551) คนคนเมอวนท 12 มถนายน 2555 จาก http://cowboymanager.blogspot.

com/2011/06/172.html

นท ขลบทอง (2544) “กลม กระบวนการกลมและพฤตกรรมบคคล” ในประมวลสาระชดวชาองคกรพฒนาเพอ

การสงเสรมการเกษตร หนวยท8นนทบรสาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทย-

ธรรมาธราช

นทขลบทองและสนนชครฑเมอง(2544) “กระบวนการคดเลอกและสรางผนำาในงานสงเสรมการเกษตร”ในเอกสาร

การสอนชดวชาการเปนผนำา มนษยสมพนธและจตวทยาสำาหรบเกษตรกร หนวยท 4 นนทบร สาขาวชา

สงเสรมการเกษตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

นรนดรจงวฒเวศย(2550) แนวคดทางการพฒนาชมชน กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทยกรงเทพมหานคร

บรษทรำาไทยเพรสจำากด

บญชรแกวสอง(2543)รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการวจยเรองเครองมอนกพฒนากรณศกษาองคกรพฒนา

ของรฐและเอกชนกรงเทพมหานครสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย

บณฑรออนดำาและวรยะนอยวงคนยางค(2533)ยทธศาสตรในการพฒนาชนบท: ประสบการณของประเทศไทย

กรงเทพมหานครสาขาพฒนาชมชนคณะสงคมศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร

บำาเพญ เขยวหวาน (2545) “การบรหารงานสงเสรมการเกษตร” ในประมวลสาระชดวชาการสงเสรมการเกษตร

เพอการพฒนา พมพครงท 2หนวยท 8นนทบรสาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณมหาวทยาลย

สโขทยธรรมาธราช

บำาเพญเขยวหวานและคณะ(2552) รายงานการวจยโครงการวจยเรองการบรหารองคกรชาวบานและการจดการ

ความรแบบบรณาการของชมชนเพอการพงพาตนเองอยางยงยนกรงเทพมหานครสำานกงานคณะกรรมการ

วจยแหงชาต

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธ11-52 การสงเสรมการเกษตรเพอการพฒนา

มสธ มสธ

มสธ มสธ ม

สธบษราคม ปญญาม และคณะ (2551)การพฒนาศกยภาพผนำาเพอสรางกระบวนทรรศนใหมในการพฒนาชมชน

พนทโครงการพระราชดำารหมบานสหกรณสนกำาแพงกง อำาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม กรงเทพมหานคร

สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย

เบญจมาศ อยประเสรฐ (2544) “การบรหารงานกลม” ในประมวลสาระชดวชาองคกรพฒนาเพอการสงเสรม

การเกษตรหนวยท10นนทบรสาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

เบญจมาศอยประเสรฐและจนดาขลบทอง (2544) “แนวคดเกยวกบผนำาในงานสงเสรมการเกษตร” ใน เอกสาร

การสอนชดวชาการเปนผนำา มนษยสมพนธและจตวทยาสำาหรบเกษตรกรหนวยท 3นนทบรสาขาวชา-

สงเสรมการเกษตรและสหกรณมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

เบญจมาศ อยประเสรฐ และคณะ (2551) รายงานการวจย โครงการวจยเรอง โครงการวจยและพฒนารปแบบ

การบรหารองคกรชาวบานและเครอขายแบบบรณาการของ เบญจมาศ อยประเสรฐและคณะ

กรงเทพมหานครสำานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

ปารชาต วลยเสถยร “พลวตของแนวคดและปฏบตการพฒนาชมชน” ใน วารสารพฒนาสงคมและชมชน ปท 1

ฉบบท1(มกราคม–มถนายน2551)น.29–54

ปารชาต วลยเสถยร และคณะ (2542) รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการวจยเรอง กระบวนการและเทคนค

การทำางานของนกพฒนากรงเทพมหานครสำานกงานกองทนสนบสนนการวจย

(2548) กระบวนการและเทคนคการทำางานของนกพฒนาพมพครงท3กรงเทพมหานครโครงการเสรมสราง

การเรยนรเพอชมชนเปนสข(สรส.)

พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต)(2539)การพฒนาทยงยนกรงเทพมหานครโรงพมพสหธรรมก

พระมหาสฑตยอำาภากโร(2547)เครอขาย ธรรมชาต ความรและการจดการกรงเทพมหานครสำานกงานเสรมสราง

การเรยนรเพอชมชนเปนสข(สรส.)

พฒนบณยรตพนธ(2517)การสรางพลงชมชนโดยขบวนการพฒนาชมชนกรงเทพมหานครไทยวฒนาพานชจำากด

สมนกปญญาสงห(2532)การพฒนาชมชน ภาควชาสงคมศาสตรคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลย

ขอนแกน

สมพนธเตชะอธก(2540)NGOs อสานทางเลอกแหงพลงการเปลยนแปลงกรงเทพมหานครบรษทพมพด

(2537) “ศกยภาพและเครอขายผนำาชาวบาน” คมอและทศทางการพฒนาผนำาชาวบานเพอแกปญหาใน

ชนบท กรงเทพมหานครเจรญวทยาการพมพ

สมพนธ เตชะอธก และคณะ (2540)การพฒนาความเขมแขงขององคกรชาวบาน กรงเทพมหานคร เจรญวทย

การพมพ

สน สอสวน (2546)กระบวนการสนบสนนการสรางและพฒนาเครอขายองคกรชมชน กรงเทพมหานคร สถาบน

พฒนาองคกรชมชน(พอช.)

สลาภรณนาครทรรพ(2538)ตวชวดสำาหรบงานพฒนาชนบท ประสบการณจากนกพฒนา กรงเทพมหานครสถาบน

ชมชนทองถนพฒนา

เสร พงศพศ (2548) เครอขาย: ยทธวธเพอประชาชนเขมขน ชมชนเขมแขง โครงการมหาวทยาลยชวต สถาบน

การเรยนรเพอปวงชนกรงเทพมหานครเจรญวทยการพมพ2548

(2548) วธคด วธทำา แผนชวต เศรษฐกจชมชน พมพครงท2กรงเทพมหานครสำานกพมพพลงปญญา

เสนาะตเยาว(2551)หลกการบรหาร พมพครงท4กรงเทพมหานครโรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธมสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ ม

สธ

มสธ มสธ

11-53กลมและเครอขายในงานสงเสรมการเกษตร

เอนนซอสวรรณ(2552) เอกสารประกอบการบรรยายในการอบรมเขมเสรมประสบการณวชาชพสงเสรมการเกษตร

กรงเทพมหานคร

“DefinitionsofCommunityLeadership”คนคนเมอวนท10มนาคม2553จากhttp://www.community-

builders.nsw.gov.au/builder/leaders/lship.html

Depositario, Pura. (1987). Local Leader in Extension Education in An Introduction to Extension

Delivery Systems. ValeraJaimesBetaleditor,ManilaInlandPublishingHouse,Inc.

Forsyth,D.R. (2009).Group Dynamics. Fifth edition, Belmont, CA,USA:Wadsworth,Cengage

Learning.

Stoner,JamesA.F.andWankelCharls.(1989).Management. 3thedition,Philippines:Prentice–Hall

InternationEdition.