13. Kazı Sonuçları-Aşıklı1990

8/8/2019 13. Kazı Sonuçları-Aşıklı1990

http://slidepdf.com/reader/full/13-kazi-sonuclari-asikli1990 1/28

T. C. KÜLTÜR BAKANllGI

ANITLAR VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜGÜ

Xiii.K A Z ı SONUÇLARI

TOPLANTISI

i

ÇANAKKALE - 27· 31 MAYIS 1991



ISBN 975-17-0983-0

Not: Bildiriler k a z ı b a ş k a n l a r ı n d a n g e l d i ğ i ş e k l i y l e ve s u n u ş s ı r a s ı n a görey a y ı n l a n m ı ş t ı r .

ANKARA Ü N İ v E R S İ T E S İ B A S I M E V İ . ANKARA / 1992



i ç İ N D E K İ L E RSayfa

Güven ARSEBÜK, F. Clark HOWELL, Mihrihan Ö Z B A Ş A R A NY a r ı m b u r g a z "1990" 1

BernaALPAGUT

P a ş a l a r (Bursa) K a z ı s ı - 1990 23

I ş ı n YALÇINKAYA1990 Y ı l ı Karain K a z ı l a r ı 33

I ş ı n YALÇINKAYA1990 Y ı l ı Öküzini K a z ı s ı 55

Angela Minzoni-DEROCHEÜ ç a ğ ı z l ı M a ğ a r a s ı K a z ı l a r ı ve Çevre A r a ş t ı r m a l a r ı 71

Erksin GÜLEÇ1990 Y ı l ı Ç a n d ı r K a z ı s ı 85

Mehmet ÖZDOGAN, A s l ı ÖZDOGAN, Dr. Isabella CANEVAMichael DAVIS, Alpaslan KOYUNLU1990 Y ı l ı Çayönü K a z ı ve Onanm Ç a l ı ş m a l a r ı 97

JacobROODENBERG1990 Y ı l ı I l ı p ı n a r K a z ı l a r ı 127

Ufuk E S İ N1990 A ş ı k l ı Höyük K a z ı s ı ( K ı z ı l k a y a Köyü-Aksaray İ l i ) 131

RefikDURUHöyücek K a z ı l a n 1990 155

Jürgen SEEHERDemircihüyükNekropol K a z ı s ı 1990 Y ı l ı Sonuçlan ' ~ 163

III



Marcella FRANGlPANEThe 1990 Excavations At Arslantepe, Malatya 177

MetinAHVNBAY

Dara - Anastasiopolis 1990 Y ı l ı Ç a l ı ş m a l a n 197

Abdullah YAYLALI, Nurettin KOÇHAN, Cevat B A Ş A R A NKyzikos 1990 Ç a l ı ş m a l a n 205

R e c e p M E R İ ç1990 Y ı l ı A l a ş e h i r K a z ı s ı 227

R e c e p M E R İ çT o r b a l ı - Metropolis K a z ı s ı 237

LeventZOROGLVKelenderis 1990 Y ı l ı K a z ı s ı 241

İ l h a n T E M İ Z S O Y1990 Y ı l ı Yesemek T a ş o c a ğ ı ve Heykel Atölyesi K a z ı veRestorasyon Ç a l ı ş m a l a n 255

K. A s l ı h a n YENER1990 Göltepe, N i ğ d e K a z ı s ı 275

S. Y ı l d ı z ÖTÜKEN1990 Y ı l ı n d a A n t a l y a ' n ı n Demre İ l ç e s i n d e k i Aziz NikolaosKilisesi'nde Y a p ı l a n Ç a l ı ş m a l a r 291

Antonio SAGONABüyüktepe Höyük Excavations 1990 305

Sedat ALPKonya Karahöyük 1990 K a z ı s ı . 313

Sachihiro OMVRA

1990 Y ı l ı Kaman - Kalehöyük K a z ı l a n 319

DavidH. FRENCHTille 1990 337

Aksel T İ B E TPorsuk 1990 Ç a l ı ş m a l a n 353

IV



PeterNEVE

1990 B o ğ a z k ö y - Hattusa K a z ı Sonuçlan .361

CemalPULAK

Ulu Burun B a t ı ğ ı K a z ı s ı ( K a ş ) : 1990 K a m p a n y a s ı 385

AltanÇ İ L İ N G İ R O C L U ,

ZaferD E R İ N

Van - Dilkaya K a z ı s ı , 1990 403

Manfred KORFMANN

Troia Ç a l ı ş m a l a n 1989 - 90 .423

A r m a ğ a n ERKANAL1990 Panaztepe K a z ı s ı Sonuçlan 447

Crawford H. GREENEWALT Jr.

Sardis: Archaeological Research In 1990 .457

G. Kenneth SAMS

Work At Gordion In 1990 471

v



1990 A Ş I K L I HÖYÜK KAZISI(KIZILKAYA KÖYÜ-AKSARAY İ L İ )

Ufuk E S İ N *1. K A Z ı İ L İ L G İ L İ GENEL B İ L G İ L E Rİ s t a n b u l Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Prehistorya Anabilim D a l ı

A ş ı k l ı Höyük 2. dönem k a z ı s ı 5. A ğ u s t o s - 3 0 . Eylül 1990 tarihleri a r a s ı n -da s ü r d ü r ü l m ü ş t ü r ' . Bu süre içinde aynca Aksaray Projesi ile ilgili ç a l ı ş -malar ve Gelveri H ö y ü ğ ü ' n d e Aksaray Müzesi ile birlikte bu s a t ı r l a r ı ny a z a n n ı n bilimsel b a ş k a n l ı ğ ı n d a bir kontrol k a z ı s ı y a p ı l m ı ş t ı r " .

A ş ı k l ı k a z ı s ı n a Kültür B a k a n l ı ğ ı temsilcisi olarak Burdur Müzesia r a ş t ı r ı c ı l a n n d a n Alaaddin E r y ı l m a z a t a n m ı ş t ı r . A ş ı k l ı Höyük k a z ı s ı İ s tanbul Universitesi, A n ı t l a r ve Müzeler Genel M ü d ü r l ü ğ ü , ODTU TEK

D A M ' ı n a d l a r ı n a ve a y n ı k u r u m l a r ı n parasal d e s t e ğ i y l e g e r ç e k l e ş t i r i l m i ş -tir'.

* Prof. Dr. Ufuk E S İ N , İ s t a n b u l Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Prehistorya Anabilim D a l ıFen-PTf 3 4 4 5 9 - İ S T A N B U L .K a z ı kurulumuz y a z a r ı n b a ş k a n l ı ğ ı n d a t. ü Edebiyat Fakültesi Prehistorya Anabilim Dal ı ' n d a n Yar. Doç. Dr. S a v a ş Harmankaya, Yar. Doç. Dr. Nur Balkan A t l ı , Yük. Mim. KorkutA t l ı , Groningen Staat Universitaat Biologisch-Archaeologisch Instituut'tan Dr. Henk Woldring.Dr. Hylke Buitenhuis, t.ü Prehistorya Anabilim D a l ı a r a ş t ı r m a görevlilerinden Mihriban O z b a ş a r a n , Erhan B ı ç a k ç ı , H. Gönül Egeli, I.U. Güzel Sanatlar Bölümü o k u t m a n l a r ı n dan F Ü ~ ! 1 n Y a r a ş , Yüksel Dede, Doktora, Yüksek Lisans ve Lisans ö ğ r e n c i l e r i m i z d e nNilgün O. Dede, ı b r a h i m T ı ğ l ı , Aymelek Karasu, Çeren Soylu, Hasan B a t ı b a y , Kemal Ercan, Gülay Sert, Ali Ekrem Sokol, Kerem Inanç, ı l h a n Devir, Oya Ş e n k a r d e ş l e r ' d e n o l u ş -m u ş t u r . K a z ı kurulumuz e l e m a n l a r ı n ı n tümüne k a z ı n ı n b a ş a r ı s ı n d a önemli p a y ı olan özveriliç a l ı ş m a l a r ı n d a n d o l a y ı burada t e ş e k k ü r l e r i m i s u n m a ğ ı borç bilirim.

2 Aksaray Projesi ve Gelveri H ö y ü ğ ü k a z ı s ı için bkz.: XIII. U l u s l a r a r a s ı K a z ı , A r a ş t ı r m a , Ar-keometri Sempozyumu, A r a ş t ı r m a Bildirileri. . .

3 K a z ı m ı z a . y ~ p t ı k l a t ı k a t k ı l a r d a n d o l a y ı A n ı t l a r ve Müzeler Genel M ü d ü r l ü ğ ü ' n d e k i tüm görevlilere, I.U. Edebiyat Fakültesi D e k a n ı ve Yönetim Kurulu'na, ODTU R e k t ö r l ü ğ ü ve Saym a n l ı ğ ı ' n a , TEKDAM Müdürü Sn. Dr. Mustafa Ozbakan'a, !EK D A M S e k r e t e r l i ğ i ' n e içtent e ş e k k ü r l e r ederim.Aksaray Valisi Sn...R ı d v a n Y e n i ş e n , Belediye B a ş k a n ı Sn. M e m i ş A k ı n , D S 44. Bölge Müdürü Sn. Mustafa O z a t e ş ve a y n ı kururnda ç a : l ı ş a n görevliler, Kültür Müdürü Sn. Ruhi Ozk a n l ı , Mal Müdürü Sn. Rasim Böle, Aksaray TEK M ü d ü r l ü ğ ü ve görevlileri, Müze MüdürüSn. Fariz Demir ekibimizin konaklama ve k a z ı y a i l i ş k i n ç e ş i t l i i h t i y a ç l a r ı n ı n k a r ş ı l a n m a s ı n -da ilgi ve y a r d ı m l a r ı n ı esirgemeyerek ç a l ı ş m a l a r ı m ı z ı d e s t e k l e m i ş l e r d i r . Burada kendilerineyürekten t e ş e k k ü r l e r i m i s u n a r ı m .

131



A ş ı k l ı Höyük k a z ı s ı ç e ş i t l i zamanlarda birçok bilim a d a m ı , yerel yönetici ve k a z ı kurulunun onur üyelerinden A l t ı n Soylu t a r a f ı n d a n ziyarete d i l m i ş t i r ' ,

2. KAZ!;

2.1. K a z ı P l a n l a m a s ı :

990 y ı l ı n d a k a z ı l a c a k a l a n l a r ı n p l a n l a n m a s ı n d a a ş a ğ ı d a k i ilkelereu y u l m a s ı ö n g ö r ü l m ü ş t ü r : Buna göre:

1. 989 y ı l ı n d a kuzey, k u z e y b a t ı , g ü n e y b a t ı yamaçlannda k a z ı l a n açmalarda gün ı ş ı ğ ı n a ç ı k a n l a n t a b a k a l a r ı n A ş ı k l ı Höyük'ün yüzeyindekil e r ı e b a ğ l a n t ı l a n n ı n . k u r u l m a s ı n a ç a l ı ş ı l m a s ı ,

2. Y a k ı n gelecekte M a m a s ı n baraj gölünün düzeyi y ü k s e l d i ğ i n d e , suyun yamaçlardan h ö y ü ğ ü n içine s ı z a r a k tahrip o l m a s ı n ı engelleyecek önlemlerin a l ı n m a s ı ; bu nedenle ilerde yamaçlardan daha içedek bir duvar ı y a p ı m ı için yeterli a l a n l a r ı n k a z ı l m a d a n b ı r a k ı l m a s ı ,

3. H ö y ü ğ ü n kuzeyden güneye d o ğ r u e ğ i m l i bir ş e k i l d e alçalan yüzeyinde y a p ı l a c a k k a z ı l a r d a , ilerde A ş ı k l ı Höyük'te bir a ç ı k hava müzesinin o l u ş t u r u l a b i l m e s i için, bu e ğ i m d e n y a r a r l a n ı l a r a k üstten alta d o ğ r u tab a k a l a ş m a y ı y a n s ı t a c a k ş e k i l d e u y g u l a m a n ı n y a p ı l m a s ı ,

4. 3. madde belirtilen amaç ı ş ı ğ m d a i l e r d e Türkiye'nin bu en eski vegörkemli Akeramik Neolitik y e r l e ş m e s i n i koruma a l t ı n a alarak bir a ç ı khava müzesi ş e k l i n e d ö n ü ş t ü r e c e k bir ş e k i l d e k a z ı l a n n yürütülmesi,

5. Kuzey yamaçtaki (4 F-H açmalan) b a s a m a k l ı açmada ana t o p r a ğ av a n l m a s ı ,

A y r ı c a ekibirnize k a z ı ve kamp malzemeleri b a ğ ı ş l a r ı ile ve bu konudaki kültür a n l a y ı ş l a r ıile kurulumuzu son derece etkileyen D o ğ u ş Holding üst yöneticilerinden Sn. Yücel Çelik'e,Sn. Ferit Ş a h e n k ' e , Sn. A l t ı n Soylu'ya, Akmetal Sanayii B a ş k a n ı Sn. Erdal Erkut'a, İ s t a n b u lGaranti B a n k a s ı y ö n e t i c i l e r i n d e n Sn. Tamer Gökler ve Sn. D o ğ a n . Ş a h i n ' e , Sn. Erhan B ı ç a k -ç ve Karlsruhe Universitesi D e k a n ı Prof. Dr. Sn. Wulf Schirmer'e t e ş e k k ü r e t m e ğ i borç bilirim. Erhan B ı ç a k ç ı ve Karlsruhe Universitesi ö ğ r e n c i grubuna, Sn. Irene Esin'e, TechnionTesting and Research Labs (New Jersey) b a ş k a n l a r ı SI'!: S.E. Baturay ve O, Baturay'a y a p t ı k -l a r ı k a t k ı l a r d a n d o l a y ı ne kadar t e ş e k k ü r etsem a z d ı r . üzeIlikle konaklama s o r u n l a r ı r n ı z l a ilgilenen Aknil Mühendislik ve M ü ş a v i r l i k Ltd. Ş t i . Müdürü Sn. Galip Aknil, D s Genel Müdür Y a r d ı m c ı s ı Sn. üzden Bilen'e de burada ekibimiz a d ı n a t e ş e k k ü r l e r i m i s u n a r ı m .

4 Bu ziyaretçilerimiz a r a s ı n d a yerel yöneticilerimizden Vali, Sn. R ı d v a n Y e n i ş e n , Yerel Yönetim Müdürleri, özellikle Sn. Ruhi O z k a n l ı , Sn. Mustafa ü z a t e ş ve Sn, Fariz Demir, d e ğ e r l ibilim a d a m l a r ı n d a n Prof. Dr. Sn. Nimet Ozgüç, Doç. Dr. Sn. Aliye Ozten, Prof. Dr. Kuniholm ve ekibi , Prof. Dr. W. Schirmer, Prof. Dr. J. Makkay, A k ı n Soylu ve E ş Monika Soylu, Murat Hakman, Dr. Martina Sieger, Michael Davis, Dr. Udo Hirsch, Sn. B e l k ı s B a l o ğ l u ,Prof. Dr. Cemal G ü n c ü o ğ l u , Prof. Dr. Vedat Toprak, Dr. Süleyman Belen, B. Wittmann, i.von Pilgrim, onur üyelerimizden Sn. A l t ı n Soylu b u l u n m a k t a d ı r .

132





Tahrip o l m u ş bu tabakaya ait bu k a l ı n t ı l a r 1. tabaka k a l ı n t ı l a r ı olarak adl a n d ı n l m ı ş t ı r . Ya o n l a r ı n , ya da d o ğ r u d a n d o ğ r u y a hemen yüzey t o p r a ğ ı -n ı 20-30 cm kadar a l t ı n d a ele g e ç m e ğ e b a ş l a y a n y a p ı k a l ı n t ı l a r ı ise, taban k o d l a r ı n d a y a k l a ş ı k 1 m ile 5 m a r a s ı n d a büyük yükseklik f a r k l a r ıb u l u n m a s ı n a r a ğ m e n , 3-5 J-K, 5 L-N a ç m a l a r ı n d a , geçici olarak, ş i m d i l i k2. tabaka olarak a d l a n d ı r ı l m ı ş t ı r (Resim: 2, 4-13) . Bunun bir nedeni yap ı l a r a ait duvarlarda d e v a m l ı l ı ğ ı n görülmesi, bir b a ş k a nedeni de A ş ı k l ıHöyük'te izlenen ünik ve özel bir y e r l e ş m e düzeninden kaynaklanmaktad ı (Resim: 2, 4-6, 13).

Kerpiç y a p ı l a r a ait a y r ı m e k a n l a r ı n taban düzlemleri a r a s ı n d a ç o ğ u n -lukla bazan az, bazan da büyük yükseklik f a r k l a r ı izlenmektedir (Resim:2; k r ş . Esin 1989, Resim:5-21, 23). Büyük o l a s ı l ı k l a y a p ı l a r ı n içine düzdamlardan bir seyyar merdiven y a r d ı m ı y l a inilmekteydi, bu yüzden a y n ıy a p ı y a ait iki mekandan birinin taban ve dam düzeyleri, d i ğ e r i n k i n d e n yadaha a ş a ğ ı , ya da daha yukarda y a p ı l ı y o r d u . Ozellikle 4 H-g ve 3-? J-K

a ç m a l a r ı n d a k i y a p ı l a r bu izlenimi vermektedir (Resim: 2,7- 10, 17). Ikincibir v a r s a y ı m olarak da a y n ı y a p ı y a ait b a z ı m e k a n l a r ı n , gene damdan gir i ş l e r i n s a ğ l a n a b i l m e s i için, 2 k a t l ı ve onlarla ilgili d i ğ e r m e k a n l a r ı n isetek k a t l ı y a p ı l m ı ş olabilecekleri ileri sürülebilir (Resim: 2'de 2-3 J-K açm a l a r ı ve 4 G a ç m a s ı , Resim: 7; bu "tip damdan g i r i ş l e r için bk. TolunDenker 1977, s. 63, B.b, 116, Resim: 25,121, Resim: 30; Mellaart 1966,s. 173, 175 Fig. 5, 6).

A ş ı k l ı Höyük y e r l e ş m e l e r i genelde b i t i ş i k düzende olmakla birliktemahalleler bir t a k ı m insulalar ( a d a c ı k l a r ) ş e k l i n d e p l a n l a n m ı ş l a r d ı r (Resim: 2-3) Tek, iki veya üç gözlü ( m e k a n l ı ) y a p ı l a r birbirlerinden küçükavlular ve dar geçitlerle a y r ı l m ı ş l a r d ı r . Mekanlar a r a s ı n d a duvarlarda kap a r a l ı k l a r ı b ı r a k ı l d ı ğ ı halde avlulardan, ya da geçitlerden y a p ı l a r a g i r i ş is a ğ l a y a c a k k a p ı a r a l ı k l a r ı n a ş i m d i l i k daha r a s t l a n m a m ı ş t ı r (Resim: 2, 412). Buna k a r ş ı l ı k adalar birbirlerinden gene bu geçitler y a r d ı m ı y l a yakl a ş ı k dairemsi ve ı ş ı n s a l ş e k i l d e d u v a r l a r ı n ya da duvar a r a l ı k l a n m n düz e n l e n m i ş o l m a s ı y l a a y r ı l m a k t a d ı r (Resim: 2-3, 5-14). Ozellikle bu durum 4 G-H, 2 J, 3-5 J-K, 5 L-P a ç m a l a r ı n d a belirgin olarak izlenmektedir(Resim: 2-3).

A ş ı k l ı Höyük'te gün ı ş ı ğ ı n a ç ı k a r ı l a n bu y e r l e ş m e düzeni günümüzden onbin y ı öncesi için özgün bir görüntü s u n m a k t a d ı r . Ancak ÇatalHöyük mimarisinin kökeninin de A , ş ı k l ı Höyük'te a r a n m a s ı ' g e r e k t i ğ i dea ç ı k t ı r (Resim: 2-3; k r ş . Mellaart 1962, s. 46-48, Fig. 4-6; 1963, s. 47,55,57-58, Fig. 2, 5-7,1966, s. 173,175,179,185, Fig. 5-7, 9).

Akeramik Can Hasan III 'de bulunan kerpiç mimarinin A ş ı k l ı Höyük

mimarisine ç o ğ u l g a n y a p ı s ı y l a b e n z e d i ğ i görülmektedir. Ancak A ş ı k l ı

134



Höyük'te k a r ş ı l a ş ı l a n y e r l e ş m e düzeni, insulalar ş e k l i n d e u y g u l a n m ı şolan bu düzen, ç a ğ ı için çok g e l i ş k i n ve kompleks bir görüntü sergilemektedir (Resim: 2-3, k r ş , French 1972, s. 185,. A ş ı k l ı Höyük'te yuvarlat ı l m ı ş k ı v r ı m l ı duvarlar ve ı ş ı n s a l bir ş e k i l d e o l u ş t u r u l a n dar duvar aral ı k l a r ı y l a birbirlerinden a y r ı l a n bu insulalar y e r l e ş i m a l a n ı n a adeta birmerkezden ç ı k t ı k t a n sonra, g e n i ş l i y e r e k y a y ı l m a k t a d ı r (Resim: 2-6, 8

12). Bu yüzden genellikle dikdörtgenimsi. kare, yamuk p l a n l ı m e k a n l a r ı nd u v a r l a r ı bazan bir daire p a r ç a s ı ş e k l i n d e y u v a r l a t ı l m a k t a , ya da bir k ö ş eç ı k ı n t ı s ı ile bu y u v a r l a k l a ş t ı r m a o l u ş t u r u l m a k t a d ı r . Bu y e r l e ş m e düzeninin geleneksel bir ş e k i l d e bütün tabakalarda u y g u l a n d ı ğ ı a n l a ş ı l m a k t a d ı r(Resim: 2).

Bir insuladaki y a p ı l a r ı n taban düzlemlerinin d i ğ e r insulalardakilerden çok daha yüksek ya da alçak o l u ş u , y e r l e ş m e n i n zaman içinde yatayeksende g e l i ş t i ğ i ş e k l i n d e de yorumlanabilir. Buna b a ğ l ı olarak .3-5 I-K

ve 5 L-N a ç m a l a r ı n d a ele geçen ve ş i m d i l i k 2. tabakaya ait gibi görüneninsulalardaki y a p ı t o p l u l u k l a r ı n ı n birbirlerine y a k ı n süreler içinde de olsaf a r k l ı zaman. dilimlerinde y a p ı l d ı k l a r ı da a y n ı b a ğ l a m d a ileri sürülebilir(Resim: 2-3). Buna göre 3-5 K a ç m a s ı n ı n güneyinde kalan ve 5 L-M aç

m a l a r ı n d a devam eden i n s u l a l a r ı n 3. tabakaya ait olabilecekleri de d ü ş ü -nülmelidir (Resim: 2-3). A y n ı ş e k i l d e 4 G a ç m a s ı n d a Y, AF, AS, AT mek a n l a r ı n ı içeren y a p ı t o p l u l u ğ u ile 2 J-K a ç m a l a r ı n d a BA-BB, AY-Z, ANve AH m e k a n l a r ı n ı n da 3 tabakaya ait o l d u k l a r ı söylenebilir (Resim: 2).2-J a ç m a s ı n d a k i FE, FF, FG ve BK mekanlan ise 4. t a b a k a n ı n y a p ı l a r ı d ı r(Resim: 2). 4. tabakaya ait bir b a ş k a i n s u l a n ı n da 5 M ' r ı i n güneyi ile 5Na ç m a s ı n d a ele geçen ç a k ı l l ı yolun kuzeyindeki y a p ı t o p l u l u ğ u n d a n o l u ş t u ğ u . d ü ş ü n ü l m e l i d i r (Resim: 2, 13).

5 N-O a ç m a / a r ı n d a k u z e y b a t ı - g ü n e y d o ğ u d o ğ r u l t u s u n d a bulunan çak ı l l ı yolun y e r l e ş m e y e , k e n a r l a r ı t a dizileriyle s ı n ı r l a n d ı r ı l a r a k y a k l a ş ı k-4.35 m k o d l a r ı n d a , kuzeyinde kalan i n s u l a l a r ı n y a p ı l d ı ğ ı s ı r a d a d ö ş e n d i ğ a n l a ş ı l m a k t a d ı r . Yol d ö ş e n i r k e n y e r l e ş m e n i n yolun güneyinde kalan

y a p ı t o p l u l u k l a r ı ile olan b a ğ l a n t ı s ı k e s i l m i ş t i r (Resim: 2, Resim: 13),Yolun güneyinde kalan ve 5-4 P a ç m a l a r ı n d a ele geçen y a p ı k a l ı n t ı l a r ı n ı niçinde b u l u n d u ğ u t o p r a ğ ı n y a p ı s ı da, yolun kuzeyinde kalan alandan çokdaha f a r k l ı d ı r . Burada büyük o l a s ı l ı k l a daha eski bir h ö y ü k l e ş m e ile dahayeni bir h ö y ü k l e ş m e ğ e ait y e r l e ş m e l e r 5 N-O a ç m a l a r ı n d a birbirlerineu l a ş m a k t a , a y n ı düzlemde yer a l m a k t a d ı r (Resim: 2, 13-15). Bu eski höy ü k l e ş m e n i n güney y a m a c ı n a kadar u l a ş t ı ğ ı 17 S a ç m a s ı n d a bulunan yap ı k a l ı n t ı l a r ı n ı n içinde yer a l d ı ğ ı t o p r a ğ ı n benzer bir y a p ı d a ve kalitedeo l m a s ı n d a n a n l a ş ı l m a k t a d ı r (Resim: 1-2, 16).

5 O a ç m a s ı n d a ç a k ı l l a r ı yolun güneyinden b a ş l ı y a r a k 4-5 P a ç m a s ı n da devam eden alanda ise ş i m d i l i k y u k a r ı d a n a ş a ğ ı 3 tabaka izlenmektetir

135



(Resim:2. 14-15): Tam b a ğ l a n t ı kurulmamakla birlikte 1989 y ı l ı n d a 4-2

P-R açmalannda saptanan 4 tabakayla birlikte Melendiz suyu ve ova düzleminin biraz a l t ı n a -15.52 m d e r i n l i ğ e kadar saptanan 4 tabakayla birlikte, ş i m d i l i k h ö y ü ğ ü n bu kesiminde, geçici olarak 7 t a b a k a n ı n v a r l ı ğ ı n d a nsöz edilebilir ( k r ş . Esin 1989 ve res. 18-23).

4 G-H b a s a m a k / ı a ç m a s ı s o n d a j ı n d a -11. 20 m derinlikten b a ş l ı y a r a k-16.03 m koduna kadar i n i l m i ş , ve yer suyunun içinde ana t o p r a ğ a ç a l ı ş ı l -m ı ş t ı r . Zaman, zaman yer suyunun y ü k s e l d i ğ i g ö r ü l m ü ş ve açmada ç a l ı ş -m a ğ a devam edilebilmesiiçin k a z ı l a n alan kurumaya b ı r a k ı l m ı ş t ı r . Derinsondajda k a z ı l a n kültür t o p r a ğ ı n ı n ' içinde çukuru a n d ı r a n bir büyük girintinin, döküntü kerpiçlerin d ı ş ı n d a bir y a p ı ö ğ e s i r ı e r a s t l a n m a m ı ş t ı r . Budurumuyla saptanan kültür t o p r a ğ ı , A ş ı k l ı ' d a k i en eski y e r l e ş m e n i n s ı n ı r -lannda b u l u n u l d u ğ u n a i ş a r e t etmektedir (Resim: 2, 17).

1989 y ı l ı n d a k a z ı l m a ğ a b a ş l a n a n bu b a s a m a k l ı açmada -11.26 m der i n l i ğ e kadar i n i l e b i l m i ş ve k e s i n l e ş i n c e y e kadar geçici olarak 7 tabakas a p t a n m ı ş t ı (Esin 1989). 7. tabaka bol y a n ı k l ı , küllü, kömür, d ü ş ü k kerpiç

p a r ç a l ı , içinde bol obisidien alet ve hayvan k e m i ğ i n i n b u l u n d u ğ u bir kültür t o p r a ğ ı ve onun içindeki ç e ş i t l i damarlarla temsil edilmekteydi.

Sondaj basamaklar ş e k l i n d e dar ve k ı s ı t l ı bir alanda y a p ı l m ı ş t ı r :1. Basamak 4 G 7-10 /a ve 4 F 7-10 /k karelerinde -11.26 m den b a ş -

l a m ı ş , -11.78 m d e r i n l i ğ e . k a d a r s ü r m ü ş t ü r . 2. basamak ise 4F 7-10 /K-ikarelerinde -11.78 m den 3. b a s a m a ğ ı n b a ş l a d ı ğ ı -13.05 m d e r i n l i ğ e kadar u y g u l a n m ı ş ve bu koddan itibaren -13.65 m d e r i n l i ğ e kadar 4 F 7-10/

g- f karelerinde devam e t m i ş t i r . 4. basamak bu derinlikte b a ş l a t ı l m ı ş t ı r .Ancak -13.70 m de bulunan bir t a bloktan d o l a y ı k a z ı l a n alan önce 4 F8 ~ /d-f ve daha sonrada 8-g/d-e karelerinde s ü r d ü r ü l m ü ş t ü r . -14.20 md e r i n l i ğ e kadar devam eden 7. tabaka yerini bu düzlemin a l t ı n d a a ç ı kkahve renkli, kerpiç k ı n ğ ı k a l ı n t ı l ı 8. t a b a k a n ı n kültür t o p r a ğ ı n a b ı r a k -m ı ş t ı r . Obsidien aletler ve hayvan kemiklerinin gitgide a z a l d ı ğ ı bu tabakadan sonra, -16.03 m derinlikte 9. tabakaya g i r i l m i ş t i r . Bu tabaka ana

t o p r a ğ a i ş a r e t eden ç a k ı l l ı ve kumlu bir akarsu dolgusu karakterinde old u ğ u n d a n ve açmada su ç ı k t ı ğ ı n d a n bu düzlemin a l t ı n d a k a z ı y a devame d i l m e m i ş t i r .

H ö y ü ğ ü n güney dik y a m a c ı n d a k i , g ü n e y b a t ı s ı n d a n büyük bir k ı s m ıerosionla u ç m u ş olan 17 S a ç m a s ı n d a y a k l a ş ı k -5. 50/-5.80 m kodundanitibaren yüzey t o p r a ğ ı k a l d ı n l m ı ş t ı r (Resim: 1, 16).

ı tabaka olarak -6.10 m ile -6.40 m a r a s ı n d a ş e k i l s i z (amorf) kerpiçparçalanyla dolu, duvar izi bulunmayan sert bir dolgu t o p r a ğ ı ile k a r ş ı l a -ş ı l m ı ş t ı r . 2. t a b a k a n ı n ilk evresi (2 a) -6.40/-6.57 m kodlannda bulunan

136



t a d ö ş e l i bozuk bir ocak t a b a n ı y l a temsil edilmektedir (Resim: 16). Bozuk o c a ğ ı n hemen a l t ı n d a n b a ş l a y a r a k 2. t a b a k a n ı n ikinci evresine (2 b)ait olan kerpiç duvarlar gün ı ş ı ğ ı n a ç ı k a r ı l m ı ş ve bu tabaka y a k l a ş ı k -:8.00m d e r i n l i ğ e kadar devam e t m i ş t i r . 3. t a b a k a n ı n d u v a r l a r ı n ı n belirlenmesine kadar açmada k a z ı s ü r d ü r ü l m ü ş t ü r (Resim: 16). 2 b evresine ait olarakbozuk o c a ğ ı n k u z e y b a t ı s ı n d a Fe, k u z e y d o ğ u s u n d a FR, b a t ı s ı n d a fD , do

ğ u s u n d a FS ve Fl', güneyinde de FU m e k a n l a r ı b u l u n m u ş t u r (Resim: 16).

17 S a ç m a s ı n d a k i m e k a n l a r ı n d ü z e n l e n i ş i , y a p ı t e k n i ğ i ve y e r l e ş m edüzeni, A ş ı k l ı Höyük geleneksel m i m a r l ı k ö ğ e l e r i n i n d ı ş ı n d a bir görüntüs u n m a m a k t a d ı r . Ancak duvarlarda k u l l a n ı l a n kerpiçlerin n i t e l i ğ i , toprağ ı dokusu 5 0-P a ç m a l a r ı n d a k i y a p ı k a l ı n t ı l a r ı n ı ve toprak dokusunua n ı m s a t m a k t a d ı r . 17 S a ç m a s ı n d a k i t a b a k a l a ş m a s ı r a düzeni, genelolarakA ş ı k l ı Höyük'ün d i ğ e r a ç m a l a r ı n d a k i l e r l e henüz b a ğ l a n a m a m ı ş t ı r . Bunar a ğ m e n büyük o l a s ı l ı k l a burada bulunan t a b a k a l a r ı n 5 O-P a ç m a l a r ı n d a k it a b a k a l a r ı n u z a n t ı l a r ı o l d u ğ u söylenebilir.

·5 P a ç m a s ı n ı n g ü n e y b a t ı s ı n d a gün ı ş ı ğ ı n a ç ı k a r ı l a n avlunun konumua y r ı c a y e r l e ş r n e ğ e d ı ş a r d a n g i r i ş l e r d e n

birinin buradao l d u ğ u ,

onus ı n ı r l a -

yan mekanlarla bir ç e ş i t çevre d u v a r ı n ı n o l u ş t u r u l d u ğ u izlenimini vermektedir.

5 N-O a ç m a l a r ı n d a k i ç a k ı l l ı yolun kuzeyinde kalan alanlarda 3-5 L-K, 5 L-N a ç m a l a r ı n d a k a z ı l a n ve geçici olarak, k e s i n l e ş i n c e y e kadar,ş i m d i l i k 2. tabakaya ait o l d u ğ u kabul edilen mahallelerde ise ilginç birmekan düzenlemesiyle k a r ş ı l a ş ı l m a k t a d ı r (Resim: 2). Bazen iki, bazendaha çok y a p ı evresi saptanan bu y a p ı l a r içinde üç gözlü o l a n l a r ı n d a genellikle bir ocak yoktur. Buna örnek olarak 3 J-K a ç m a l a r ı n d a k i K-J-Um e k a n l a r ı n d a n o l u ş a n üç gözlü y a p ı 4 J a ç m a s ı n d a EK-CC-CD'den meydana gelen birim ve 4 K a ç m a s ı n d a da CJ-CK-CH'dan o l u ş a n 3 gözlü yap gösterilebil ir (Resim: 2, 7, 9). Genell ikle bu m e k a n l a r ı n içinde ufak

buluntu da ya az, ya da hiç yoktur.O c a k l ı mekanlar ise ya tek, ya da iki gözlü y a p ı l a r d a d ı r . (Resim: 2).

T a b a n l a r ı ç a k ı l t a ş ı y l a d ö ş e l i , k e n a r l a r ı y a s s ı dikme t a ş l a r l a çevrili olano c a k l a r ı n mekan içinde y e r l e ş t i r i l m e s i n d e de bir yön b i r l i ğ i yoktur. Ancak genelolarak içinde b u l u n d u k l a r ı m e k a n l a r ı n iki d u v a r ı n ı n bir k ö ş et e ş k i l e t t i ğ i yerden b a ş l a y a r a k y a p ı l m ı ş l a r d ı r , 4 J a ç m a s ı n d a k i CB mekan ile 4 K a ç m a s ı n d a k i CG m e k a n ı n d a g ö r ü l d ü ğ ü gibi b u n l a r ı n bazana ğ ı z , bazan da d u v a r ı n içinde devam eden baca d e l i ğ i n e sahip o l d u k l a r ıizlenmektedir (Resim: 2, 8-9). Bazan bu o c a k l ı mekanlarda içleri ve ken a r l a r ı t a d ö ş e l i , 30-40 cm ç a p l a r ı n d a , s ı ve ufak çukurlar bulunmaktad ı (Resim: 2; 5 J a ç m a s ı n d a BH, 5 K'da BZ, 5 L'de CV ve 5 M a ç m a s ı n -

137



da da DG m e k a n l a r ı , Resim 11-12). Bunlar direk d e l i ğ i o l a b i l e c e ğ i gibi,ufak si lolon da t e ş k i l edebilir.· E. B ı ç a k ç ı ise bunlann yerli mangallarş e k l i n d a y o r u m l a n m a s ı n ı n daha d o ğ r u o l a c a ğ ı k a n ı s ı n d a d ı r . B a z ı mekanlarda da ç a k ı l t a ş ı n d a n mozaik t a r z ı n d a tabanlar y a p ı l m ı ş t ı r (Resim: 2,4 J a ç m a s ı n d a EM mekan ı ) Bazan da taban üstünde kerpiçten alçak oturma yerleri, ya da dar kerpiç u z a n t ı l a n y l a ufak n i ş l e r meydana g e t i r i l m i ş -tir (Resim: 2, 10; 5 K a ç m a s ı n d a DB ve 5 J a ç m a s ı n d a BI ve BM mekanlan).

Üstü kubbeli f ı n n y a p ı l a n seyrektir. 5 M a ç m a s ı n d a 2 gözlü olaraky a p ı l a n bir birimin DK m e k a n ı n d a bir ocak, DJ m e k a n ı n d a ise kubbesiy ı k ı l m ı ş ve biraz bozuk bir f ı r ı n b u l u n m u ş t u r (Resim: 2).

O c a k l ı mekanlarda ele geçen ufak buluntular, oc a k s ı z mekanlardakine k ı y a s l a daha fazlaysa da, a s ı l buluntu veren, bol s a y ı d a obsidien aletve hayvan k e m i ğ i n i n ele g e ç t i ğ i yerler, mahalleler a r a s ı n d a yer alan dar

geçitler ve duvar a r a l ı k l a n d ı r (Resim: 2-3). Ufak buluntular ve mekan içit a ş ı n m a z m i m a r l ı k ögeleri y a r d ı m ı y l a y a p ı l a r ı n i ş l e v l e r i n i kesin olarakbelirleyebilmek bu yüzden z o r l a ş m a k t a d ı r . Bu nedenle ş i m d i l i k 3 gözlüy a p ı l a r ı n daha çok konut olarak k u l l a n ı l d ı ğ ı , o c a k l ı m e k a n l a r ı n mutfak vei ş l i k olduklan, ancak bunlann konutlarla b a ğ l a n t ı l ı olarak bir ç e ş i t m ü ş t e -milat gibi daha büyük y a p ı t o p l u l u k l a n n ı n bir birimi ş e k l i n d e k u l l a n ı l -d ı k l a n önerilebilir.

4-5 J-K açmalannda, s ı k , s ı son derece a ş ı n m ı ş sar! (CO, CD, CE,CH, CJ, BH, BO m e k a n l a r ı ) ve pembe ( CA , CB, CG, BI m e k a n l a r ı ) duvar ve taban s ı v a l a n n a r a s t l a n m ı ş t ı r . 5 N-O açmalannda ise DY, EE, ETve EF mekanlannda parlak k ı r m ı z ı b o y a l ı duvar ve k ı s m e n taban parçalan g ö r ü l m ü ş t ü r . Ancak ne y a z ı k ki bunlar da çok tahrip olup, a ş ı n m ı ş t ı r .Bu durum A ş ı k l ı Höyük m i m a r l ı k g e l e n e ğ i n d e duvar ve t a b a n l a r ı n boy a n m a s ı n ı n oldukça y a y g ı n bir k u l l a n ı m ı o l d u ğ u n u k a n ı t l a m a k t a d ı r . Bua ş ı n m a l a r d a ikl im, toprak dokusu, belki de Melendiz suyun oldukça s ı yatak d e ğ i ş t i r m e s i büyük t a ş k ı n l a n n ı n etkili o l d u ğ u öne sürülebilir . buy ı ODTU Jeoloji ekibince y a p ı l a n gözlemler, bu t a ş k ı n l a r konusundaA ş ı k l ı Höyük ve çevresinde Melendiz suyu ve vadisinde jeolojik ve jeo-morfolojik a r a ş t ı r m a l a n n y a p ı l m a s ı n ı n g e r e k t i ğ i izlenimini v e r m i ş t i r . Hasan ve Melendiz d a ğ l a n n ı n eteklerinden ç ı k a r a k Ihlara vadisi, K ı z ı l k a y aköyü, A ş ı k l ı Höyük k ı y ı s ı n d a n geçerek Aksaray'a u l a ş a n Melendiz Suyu'nun ( U l u ı r m a k ' ı n ) ancak A k s a r a y ' ı n d o ğ u s u n d a eski plüvial Tuz Gölü'ne u l a ş t ı ğ ı bilinmektedir (Erol 1976). Bu b a k ı m d a n Pleistosen sonlannda plüvial Tuz Gölü'nün s ı n ı r l a n d ı ş ı n d a , A k s a r a y ' ı n g ü n e y d o ğ u s u n d akalan alanlarda Melendiz Suyu'nun ve y a t a k l a n n ı n jeolojik ve jeomor-

folojik a ç ı d a n a r a ş t ı n l m a s ı A ş ı k l ı Höyük'te ilk y e r l e ş m e l e r i n n a s ı l ve

138



hangi ekolojik k o ş u l l a r d a b a ş l a d ı ğ ı n ı da a y d ı n l a t a b i l e c e k t i r ( k r ş , Erol1976, 1).

2.3. Endüstri/er ve Ufak Buluntular

2.3.1.Obsidien Alet Endüstrisi

Kendine özgü bir morfolojik y a p ı y a sahip A ş ı k l ı yontma t a alet endüstrisinin ana hammaddesini obsidien o l u ş t u r m a k t a d ı r . Y o n g a l a r ı n fazl a l ı ğ ı n a r a ğ m e n bir dilgi endüstrisi egemendir. Dr. N.B. A t l ı ' n ı n incelediğ 7188 parçadan 1450'si alet, 142'si çekirdek, -5738'i ise düzeltisizdilgiden o l u ş m a k t a , aletlerin ç o ğ u k a z ı y ı c ı , sarp düzeltili ve uçlu dilgilerden meydana gelmektedir (Resim: .19). Geçen y ı l a k ı y a s l a bu y ı bulunanuçlu aletlerin s a : y ı s ı a r t m ı ş t ı r . Endüstride en belirgin özelliklerden biri dedaha eski tabakalara inildikçe aletlerin b o y u t l a r ı n d a k i büyümedir. Obsidien alet endüstrisinie ait a y r ı n t ı l ı analiz s o n u ç l a r ı Dr. N.B. A t l ı t a r a f ı n -dan h a z ı r l a n m a k t a d ı r .

2.3.2. Kemik/Boynuz Alet Endüstrisi

A ş ı k l ı Höyük y e r l e ş m e l e r i n d e kemik/boynuz alet i ş ç i l i ğ i obsidienendüstrisinden sonra ikinci s ı r a y ı a l m a k t a d ı r (Resim: 19) Obsidien d ı ş ı n -da ufak b u l u t u l a r ı n y a k l a ş ı k %90 ' ı n ı kemik/boynuz aletler t e ş k i l etmekte, bunlar içinde de "biz" olarak a d l a n d ı r ı l a n aletlerin önde g e l d i ğ igörülmektedir. Ancak biçimleri a ç ı s ı n d a n bir "biz"i a n d ı r d ı ğ ı halde boy u t l a r ı n ı n b ü y ü k l ü ğ ü n d e n d o l a y ı o l a s ı l ı k l a bu aletlerin b a ş k a i ş l e v l e r iv a r d ı r . Spatulalar, toka h a l k a l a r ı ve çengelleri özellikle nitelikli i ş ç i l i k l e -riyle dikkati çekmektedir (Resim: 19).

2.3.3. Sürtme T a Alet Endüstrisi

Hammadde olarak tüf, bazalt, bazalt cürufu, andezit gibi volkanik

kayaçlardan y a p ı l a n sürtme t a aletleri A ş ı k l ı endüsrilerinde üçüncü s ı r a -y a l m a k t a d ı r . Bunlar ö ğ ü t m e t a ş l a r ı , havanlar, havan elleri, t a kaplar,ezgi ve el t a ş l a r ı , delikli topuz b a ş l a r ı ve sapan t a ş l a r ı olarak g r u p l a n d ı r ı -labilir. B u n l a r ı n y a p ı m l a r ı n d a k o p a r ı n a , oyma ve süttme teknikleri kullan ı l m ı ş t ı r . Sürtme t a aletlerin b a z ı l a r ı n ı n benzerlerine çayönü'nde rastl a n m a k t a d ı r ( k r ş . Davies 1982, 135. Fig. 3.3, 142, Fig. 3.10.2).

2.3.4. C i / a l ı T a Aletler ve Boncuklar

C i l a l ı t a aletler ş i m d i l i k d i ğ e r aletlere k ı y a s l a çok daha az bulunm a k t a d ı r . Bunlar için bir uç düzelticisi, bir yas s balta (Resim: 9, k r ş . Davies 1982, 140, Fig. 3.8 ve 149, Fig. 3.12) tahrip o l m u ş bir iskelete ait

139



akikten boncuklar ve y e r l e ş m e d e d a ğ ı n ı k bulunan ç e ş i t l i t a ş l a r d a n y a p ı l -m ı boncuklar (Resim: 18) birer örnek t e ş k i l etmektedir.

2.3.5. Az P i ş m i ş Ki/den Y a p ı l m ı ş BuluntularŞ i m d i l i k s a y ı l a n çok a z d ı r . Bunlar kabaca ş e k i l l e n d i r i l m i ş hayvan fi

gürinleri ve minik kil topanlanndan y a p ı l m ı ş b o n c u k l a r d a n o l u ş m a k t a d ı r .2.4. Gömüler

5 K a ç m a s ı DA m e k a n ı n d a çok tahrip o l m u ş bir İ n s a n iskeleti ve yerl e ş m e d e d a ğ ı n ı k bir ş e k i l d e bulunan insan kemikleri d ı ş ı n d a , m e k a n l a r ı ntaban altlanna henüz daha i n i l m e d i ğ i n d e n b a ş k a antropolojik k a l ı n t ı y ar a s t l a n m a m ı ş t ı r .

2.5. Besin Ekonomisi ve Toplumsal U ğ r a ş l a rA ş ı k l ı Höyük y e r l e ş m e s i n d e y a ş a y a n i n s a n l a r ı n besin ekonomilerin

de en önemli yeri hayvansal protein t e ş k i l etmektedir. E v c i l l e ş m e a ş a m a -s ı n d a olan ve en fazla etinden y a r a r l a n ı l a n h a y v a n l a r ı n b a ş ı n d a koyun,keçi, avlananlann b a ş ı n d a da yabani dev s ı ğ ı r gelmektedir.

A ş ı k l ı ' d a ilk t a n r n ı n b a ş l a d ı ğ ı , a v c ı ve ç o b a n l ı ğ ı n y a n ı n d a ilk çiftçilerin de A ş ı k l ı ' d a y a ş a d ı k l a n ele geçen tanma a l ı n m ı ş Einkorn b u ğ d a y ı tanelerinden a n l a ş ı l m a k t a d ı r . Yaban haldeki Einkorn b u ğ d a y ı da az s a y ı d aolmakla birlikte ele g e ç m i ş t i r . Böylece A ş ı k l ı Höyük insan topluluklann ı karma besin ekonomisinde ilk a d ı m l a n a t t ı k l a n ve a v c ı l ı ğ ı n y a n ı n d ahayvan ve bitki üretimine g e ç i ş a ş a m a s ı n d a olduklan gibi çok önemli birsonuçla k a r ş ı l a ş ı l m a k t a d ı r .

Y e r l e ş m e l e r d e mahallelerin s ı k l ı ğ ı , y a p ı l a r ı n ç o k l u ğ u A ş ı k l ı ' d a buç a için s a n ı l d ı ğ ı n d a n daha y o ğ u n bir nüfusun v a r l ı ğ ı n ı göstermektedir.Obsidien ve kemik alet.endüstrilerindeki s a y ı s a l çokluk, hayvan kemiklerinin o l a ğ a n ü s t ü b o l l u ğ u , A ş ı k l ı topluluklannda h a y v a n c ı l ı k , a v c ı l ı k ve

derii ş ç i l i ğ i n i n

ön plandag e l i ş t i ğ i n i d ü ş ü n d ü r m e k t e d i r .

Bub a k ı m d a n u ğ

r a ş l a r a ç ı s ı n d a n da büyük o l a s ı l ı k l a toplumsal y a ş a m d a ç e ş i t l i u ğ r a ş alanl a n n ı içeren bir örgütlenme söz konusuydu.

3. AKSARAY P R O J E S İA ş ı k l ı Höyük k a z ı kurulunun 989'da b a ş l a t t ı ğ ı A ş ı k l ı Projesi'ne bu

y ı da devam e d i l m i ş t i r . A ğ z ı k a r a h a n / H o c a Mesud K e r v a n s a r a y ı ' n ı n onanm gerektiren durumu konusunda h a z ı r l a n a n ayn bir rapor A n ı t l a r veMüzeler Genel M ü d ü r l ü ğ ü ' n e ve Aksaray V a l i l i ğ i ' n e aynca s u n u l m u ş t u r .Bu b a ğ l a m içinde Aksaray Müzesi'nin içinde b u l u n d u ğ u Zinciili Medrese'nin de çok acil bir ş e k i l d e o n a n l m a s ı g e r e k t i ğ i de u n u t u l m a m a l ı d ı r . Buonanm s ı r a s ı n d a özellikle P a ş a H a m a r n ı ve Tüzün ailesine ait 2 ev- konağ ı n , 989'da A n ı t l a r ve Müzeler Genel M ü d ü r l ü ğ ü ' n e aynca s u n u l m u ş

140



olan Aksaray Projesi'nin ilk önraporunda b e l i r t i l d i ğ i ş e k i l d e , birlikte birkompleks olarak ele a l ı n m a s ı çok y a r a r l ı o l a c a k t ı r .

Ihlara vadisinin "eski sit a l a n ı " olarak kabul edilmesi memnunluk vericidir. Ancak bu alana Ihlara vadisinin bir u z a n t ı s ı konumunda olan veA ş ı k l ı Höyük'ün içinde b u l u n d u ğ u K ı z ı l k a y a köyü ile Güzelyurt ilçesinin

de bu "antik sit a l a n ı l ı n a eklenmesi, ya da ayn, ayn " K ı z ı l k a y a köyü veA ş ı k l ı Höyük" ile "Güzelyurt"un iki "antik sit a l a n ı " olarak düzenlenmesiherhalde tarihsel ve ekolojik çevrenin k o r u n m a s ı a ç ı s ı n d a n çok y a r a r l ıo l a c a k t ı r . Aksaray il merkezinde yeni y a p ı l a r tarihsel çevreyi bozup, kirl e n m e ğ e neden olmadan acil önlemler a l ı n m a s ı gerekmektedir. Aksaraykalesinden geride kalan y a l n ı z c a bir kaç ufak parçadan birinin 1 9 9 0 · y ı l ı n -da bu yeni y a p ı l a ş m a s ı r a s ı n d a bilinçsizce tahrip e d i l m i ş o l m a s ı çok üzü-

cüdür.

4. SONUÇ VE Ö N E R İ L E RA ş ı k l ı Höyük'te 1990 y ı l ı n d a y a p ı l a n k a z ı l a r d a 812 m2 lik g e n i ş bir

alan a ç ı l m ı ş ve 1DO'e y a k ı n mekan gün ı ş ı ğ ı n a ç ı k a n ı m ı ş t ı r (Resim: 2

7). H ö y ü ğ ü n g ü n e y b a t ı s ı n d a , d e ğ i ş e b i l e c e ğ i k a y d ı y l a , ş i m d i l i k 7 tabakab u l u n m u ş ve 4 G-H kuzey y a m a c ı b a s a m a k l ı a ç m a s ı n d a ise ana t o p r a ğ a .v a n l m ı ş , ş i m d i l i k 9 tabaka s a p t a n m ı ş t ı r (Resim: 1-17).

A ş ı k l ı y e r l e ş m e l e r i n i n dairesel ve ı ş ı n s a l duvar ve duvar a r a l ı k l a n ilebirbirlerinden a y ı r a n insulalardan (mahallelerden) o l u ş t u ğ u izlenmektedir(Resim: 2, 2,3,4-6).

Kerpiç y a p ı l a r ı n içine büyük o l a s ı l ı k l a düz damlardan girilmesinins a ğ l a n m a s ı için, a y n ı y a p ı y a ait m e k a n l a r ı n a y n ı düzlemde y a p ı l m a d ı ğ ı ,kademeli olduklan s a n ı l m a k t a d ı r . Gene a y n ı y a p ı y a ait m e k a n l a r ı n b a z ı -l a n n ı n 2, b a z ı l a n n ı n tek k a t l ı ve a y r ı dam düzlemlerine sahip olabilecekleri de d ü ş ü n ü l m e k t e d i r .

A ş ı k l ı Höyük y a p ı l a r ı n ı n konumu, mahallelerinin o l u ş t u r u l m a biçimlerindeki planlama ç a ğ ı i ç i n Unikti. Ancak A ş ı k l ı Höyük mimarisinin ikibin y ı sonraki Çatal Höyük mimarisinin kökenini t e ş k i l e t t i ğ i de a ç ı k c abelli o l m a k t a d ı r . Ufak buluntular a r a s ı n d a obsidien, kemik/boynuz vesürtme t a alet endüstrileri, ön s ı r a l a r ı a l m a k t a d ı r (Resim: 19). C i l a l ı t a aletler y a s s ı balta ve bir alet düzelticisi ile temsil edilmektedir (Resim:19). Akik ve ç e ş i t l i t a ş l a r d a n y a p ı l a n boncuklarda oldukça özenli bir i ş ç i -lik görülmektedir (Resim: 8).

Büyük çapta hayvansal proteine b a ğ l ı karma besin ekonomisinde enfazla yenen hayvanlar, koyun/keçi ve yabani dev s ı ğ ı r d ı r . T a r ı m a a l ı n m ı ş

141



ve yabani haldeki b u ğ d a y , A ş ı k l ı ' d a çiftlik a ş a m a s ı n a g e l i n d i ğ i n i de kan t l a m a k t a d ı r .

A ş ı k l ı Höyük y e r l e ş m e l e r i n i n su a l t ı n d a k a l m ı y a c a k kesimlerinin koruma a l t ı n a a l ı n a r a k , ileride, Anadolu'nun bu en eski ören yerinde bira ç ı k hava müzesinin g e r ç e k l e ş m e s i için 1991 y ı l ı n d a ön ç a l ı ş m a l a n n yap ı l m a s ı ve bir projenin g e l i ş t i r i l m e s i önem t a ş ı m a k t a d ı r . A n ı t l a r ve Müzeler Genel M ü d ü r l ü ğ ü ' n c e bu b a k ı m d a n gerekli i ş l e m l e r i n ş i m d i d e n k a z ıkurulumuzla birlikte ele a l ı n m a s ı n d a k u ş k u s u z büyük yarar v a r d ı r .

Y A R A R L A N ı L A N KAYNAKLARDAViS M.K. (1982) "The çayönü Ground Stones" Prehistoric Village Archaeology in South Eas

tern Turkey ( Y a y ı . Baridwood-Braidwood) BAR, 138, Oxford, 73-174,

EROL, O. (1976) "The Palaeoecology of Some Neolithic Sites in South-Central Anatolia (Turkey)" IX. Congress of VISPP, Nice ( a y r ı b a s ı m , 6 s.)

FRENCH, D.H (1972) "Excavations at Can Hasan III 1969-1970" Papers in Economic Prehistory( y a y ı . E.G. H ı g g s ) , Cambridge, Univ. Press, 181-190.

E S İ N , U. (1989) " A ş ı k l ı Höyük ( K ı z ı l k a y a - A k s a r a y ) Kurtarma K a z ı s ı " Türk Arkeoloji DergisiXXIX,I-34.

MELLAART,1. (1962) "Excavations at Çatal Hüylik. Firsl Preliminary Report, 1961" As XII,41-65.

(1963) "Excavations at Çatal Hüyük, 1962. Second Preliminary Report" AS XIII, 43-103.

(1966) "Excavations at Çmal Hliylik, 1965. Fourth Preliminary Report" AS XVI, 165-191.

TOLVN-DENKER, (1977) B. Y e r l e ş m e C o ğ r a f y a s ı . K ı Y e r l e ş m e l e r i . İ s t . Üniv. Y a y ı . 2275.C o ğ r a f y a Enst. Y a y ı . 93, Istanbul Edebiyat Fak. M a t b a a s ı .

K ı S A L T M A L A R :AS: Anatolian Studies

142



1 2 3 5 & 7 i 8 9 10 11 12 13 14 15 1& 17 18 19 2021 22123 24 i 25 ' 26 27

A 1/ t'i" i \Bi (j !>- [. · l \

! i

\ \

1\ \ i i

i

.

. '

·1

ASIKU HÖYÜK 1990

i i i i i i i i i i -+-+-r"'•• .....,. Af",

\i

i.,'

" .

....-J>,

! . • .

-,

"' -,

\\i,

--

/ i

s '·········· ..·1 . · \ ~ . . . . 1\

T ! i , ~ ' r .,"'/ r " " l ! ! ! ! ~ - -* -+, I -+- \ - t - - t - - t - -

u : I · ' ~ i•..· . ; · ~ : . · • \ \

v . .i

Resim: 1- A ş ı k l ı höyük açma durum p l a n ı (içleri t a r a l ı alanlar 1990'da ç a l ı ş ı l a n a ç m a l a r ıgöstermektedir)

143



-,

i?

...

r : ı :

, ....., . . : . . ~ ; " '. , , :

-':"t- ..~ - . . . ; . . . - 4 - . _

I .t

- . _.. , \- 1 •• i

•t

i_.- -- ri , :

~ -' - - . : : : : : : : : - ~ - ' - - ' ----'.Oj' -. -

. -. :4llr",.....

III

'iV'i

i.'

, l ı ~ l ~ h ~ U k l I J ı l ı j I W ı ı . w , : 1 1...

o ---r-z-rxi i_1- ,- . - -it

i---......."' . .. .. . 1

" ~ " " . ,-... -

.."

..'

i

i

i

: ~ f ~ , ~~ ~ !ir. 1 l . ~ 1 ~ ' . 1~ ~ ~ _ c n ~ \ 1~ . j . ~ r ~ ~ i

!

;ll 'v

r- .J.Ii r;J;11).1 ı ' h ' / { ~~ - - ~ .. - , , - - ~~ V ~ I - 0si 'I'i : '-1 "':'-1•( , . . ~

i. " .' . ,;,-1

, 1 " : ~ - 1 i :i - : : : h / I Y ı

.L -1- _ :' J

ii....~ 1:i ı . ' L __ J

r-e ~ , f l ' ~ ' · . V J . " ~7 - ~ ; I + ~ ' i I· f..j

iD i ı · ~ " I::,l ı : : , ı . , J ı . ' - . . . r ~[

L L ~ ' ~ l z

Resim: 2- 17S a ç m a s ı d ı ş ı n d a ç a l ı ş ı l a n açmalarda gün ı ş ı ğ ı n a ç ı k a r ı l a n y a p ı l a r ı n ş e m a t i k p l a n ı



i i F i G i H J K 1 1 M 1 N i o 1 p r

1-1 KEsiti

.!!..2!L

. 22.

.!!!!!L

:!!22

--T

2-2 KESiTi

i 6

&LLL

.!.il!.

. ı . J 2 . ..U L

.U L

.UR..:::JL? - ' L . ~ ~ ; " . c ~ ' ; ' ~ ~ ? ~ ~ i . ' J r B ' _ " ' ~ ~

.!!.RI...

.!I..QL

G i H i [.r"- : ~ : - '--- J K i L i• t ; s = " ~ .... M ı ...• , ,, _ ...~ C J = to r------_ .U L

./ ' . ---------- .U L

.U L

dJ!!L:!..2!L

1

~ . - - . 2 i 3 T - - ~ - -

. u m ~

..... ,

.U L

.U L

.L L

. . . ı ı < LO>JLIL

.........

,J..>LLL

. ı J L L L -

.UL

:!!J!!L

.LJLLL.

.UJ' " 2 LL. ı . . o ı ı . ..L L

.ul l . .

. u ı ı . .. . u ı . ..!..OL

......... "

i .> ,r '~ ~ :;: : i

-- i1

A Ş I K U H Ö Y Ü ~ 1910

t i ,.

ı 2 i ! ! . .,LLL

.J.L

.J.L

. u ı ı . .

.......... . ı . . ı ı L.UR...

.u2...

. ı u ı . .=!!.L. ı t L L L. ! l m ı . .

.1.LILL.-3 KESiTi

f · · · J · · ~ ~ · - ~..':;z... . '" al ~ ; ; . - :

" . , . - - ~ ~ . ; ." " ı ! . L 1 ! L

.!..LL

:!.iL

.U L

: !J!L

:!!.JL

&.IILL

"" .

o

Resim: 3- Insula (mahalle) a y r ı m l a r ı n ı gösteren ş e m a t i k plan



Resim: 4- 3-5 J-K a ç m a l a r ı . Kuzeyden g ö r ü n ü ş

Resim: 5- O-J ve 3-5 K-Ja ç m a l a r ı .

Güneyden kuzeyeg ö r ü n ü ş

146



Resim: 6- 5 M ~ a ç m a l a r ı . K u z e y b a t ı d , a n g ö r ü n ü ş

Resim: 7- 3 J-K a ç m a l a r ı . Güneyden kuzeye' b a k ı ş . S ı r a y l a : L,FK,V, U,J,K, A ve H

m e k a n l a r ı

147



148

Resim: 8-4l-K a ç m a l a r ı . Güneyden kuzeyeb a k ı ş . S ı r a y l a : CN,CL,CP,CK,CL,CH, CG, EN, CE, CD, CC,EK m e k a n l a r ı

Resim: 9- 3-4 K-J a ç m a l a r ı . D o ğ u d a n b a t ı y a b a k ı ş . S ı r a y l a : CL, CP, CG, EN,CE, CN,CP,CK,Cl,CH,CD,CC,EK, FL,FK,V, 1 ve K m e k a n l a r ı



Resim: 10- 5 K a ç m a s ı . K u z e y b a t ı d a n g ö r ü n ü ş . BZ-BV, DA,DB ve DC m e k a n l a r ı

Resim: 11- 5 L a ç m a s ı . D o ğ u d a n b a t ı y a b a k ı ş . S ı r a y l a : CZ,CY,CR ve DG,CV,CU m e k a n l a r ı

149



Resim: 12- 5 M a ç m a s ı . D o ğ u d a n b a t ı y a b a k ı ş . S ı r a y l a : DH,DJ,GK,DG,CV,DN,DM,DLm e k a n l a r ı

Resim: 13- 4 P, 5 P-N a ç m a l a r ı . Kuzeydengüneye b a k ı ş . S ı r a y l a : 5 P a ç m a s ı :ET,EU,EB, ES,FB; 5 O a ç m a s ı : El,EE, EG,ED,EY,EF,EG ve 5 Na ç m a s ı : PP-DR,DZ, EA,DS,DT,DUm e k a n l a r ı

150





Resim: 16- 17 S a ç m a s ı . K u z e y b a t ı d a n g ö r ü n ü ş : S ı r a y l a : FC,FR,FD,FS,Ff ve FU m e k a n l a r ı

Resim: 17- 4 H-F a ç m a s ı ve derin sondaj

152



Resim: 18- Akik ve ç e ş i t l i t a ş l a r d a n boncuklar

Resim: 19- Obsidien, kemik, boynuz ve c i l a l ı t a ş t a n ufak b u l ı ı n t ı ı l a r

153

Documents

13. Kazı Sonuçları-Aşıklı1990