148_Serviler.pdf

7/25/2019 148_Serviler.pdf

1/4

S E R V L E R Yazan: Prof. M. Tayyib GKBLGN

Trk tarih ve medeniyetinin, milli varlmzn esas ve temelini tekil ettii ve bukonuda allacak, hviyet ve vuzuh kazandrlarak aydnlatlacak saysz mevzular vemeseleler bulunduu gznne alnrsa, nesillerce srecek ve bugnk ilmi metod veanlayn altnda deerlendirilecek bir aratrma ve alma yolu zerinde durmadanilerlememiz ihtiya ve lzumu kendiliinden anlalr. Bu tarih ve medeniyetin unsurlar, malzemesi ve vesikalar ancak ok dikkatli vedevaml bir inceleme, bunlar arasnda mnasebet kurma ve sonra da doru ve ilmi birnetice karmakla aydnla kavuur. Trk milletinin tarih ve medeniyet hazinelerindenbirini daha tanmaya, anlamaya, takdir ve hayranlk duygular ile kark bir gurur

beslenmesine hizmet eder Gerekten, etrafmza bir gz attmz, milli varlmzn tarihin derinliklerine doruuzanan kaynaklarn sinesinde saklayan, bazan ak ve meydanda bazan gizli ve belirsizbir durum da bulunan eserlere baktmz zaman, bu medeniyeti vcude getiren unsurve malzemeden bir ounu izlememiz kabildir. Bunlar ya sanat ant olarak uradaburada, bakml veya mhmel bir tarzda, bize grnmektedir. Yahut da, stanbulun ve

Anadolunun, vaktiyle birer ilim ve irfan yuvas olmu kltr ehirlerinin ktphane vearivlerinde mevcuttur. nceleme, aratrma ve ilim ve medeniyet dnyasna tantlmaybeklemektedirler. Bunlar kefetmek, sonra da, anlayp anlatabilmek elbette evvela ilimve ihtisasn, saniyen devaml ve gayretli bir almann mahsul olabilir. Elverir ki,Trk aydnlar iinde bu sahalara ilgi duyan, bu trl kltr ve medeniyet hazinelerimizitanmaya, anlamaya ve tantmaya kifayetli olabilecek derecede azim ve feragatlialmaya kendini verebilenlerin says artsn ! lmi mktesebat da, maddi kazan ve iktisaplar gibi, metodlu ve samimi bir emekneticesinde elde edildii takdirde muteber, hakiki ve makbul olur. Aksi takdirde sathi,yavan ve ok defa da gayri meru saylabilecek bir nitelikte bulunur. Bu ak hakikati, bugn niversitelerimize birer ilim ve ihtisas adam olarak yetimekamac ile kouan genlerimizin kafalarna ve uurlarna iyice yerletirmek lzumuna buvesile ile de bilhassa iaret etmek istiyorum. Bu mukaddemeyi, yeni intiar eden gzel bir tetkik eseri mnasebetiyle ve bumonografinin bana ilham ettii dnceleri, yazar karsnda duyduum takdiri belirtmek

maksadiyle yaptm. Filhakika, Serviler adn tayan ve Antik devirlerden zamanmzakadar ilahiyat, edebiyat, tb ve sanat tarihlerinde incelendiini ifade eden bu iki ciltlikgzel bir tetkik mahsul olan eser cidden birok bakmlardan vlmeye deer bir vasftamaktadr. Mellifi Emekli Tmgeneral sayn Cevdet olpann bir mddettenberi,ilk bakta kuru ve ksr bir konu hissini veren, bu mevzuda altn ve devamlaratrmalar yaptn biliyor ve bilhassa tb tarihi Enstitsnn hareketli ilmi atmosferiiinde ok faydal ve verimli bir faaliyet gsterdiine memnuniyetle ahit oluyordum.


2/4

Bu senenin yaz balangcnda, hacmen kk fakat deer itibariyle byk olan, birincicildini grm ve sevinmitim. imdi daha kaln ve yine resimlerle ssl ve TrklerdeServi konusunu inceleyen ikinci ksmn da grnce heyecan ve memnuniyetim, yazarnakar sempati ve takdirlerim bsbtn artt, eseri byk bir ilgi ile kartrdm ve mmknolduu kadar geni muhitlere tantmann ve duyurmann bir vazife olduuna kanaat

getirdim. Sayn olpan, eserinin n sznde yle diyor: Aa klt, insanln eski alarna ait bir inantr. Yirminci yzyln ortasnda aalarve servileri ele alarak bunlardan ahlak ve ideal dsturlar karmaa almak biraz garipgrnebilir, fakat yaadmz yzyl da dahi insanlarn bu alanda, eski alara oranla,henz pek fazla ileri gidememi olduklar da meydandadr. Bundan tr bu konuda nekadar ok yazlp sylense yine de az gelmektedir... Szlerinin sonunda daima kanayan bir yaramza dokunan mellif, Mevlana CelaleddinRuminin Mesnevisindeki beyitleri karsnda aalar yalnz bir madde olarak deil, manaaleminde de incelemee taraftardr Mevlana diyordu ki: Bu aalar, ellerini topraktan karp halka doru yz trl iaretlerde bulunurlar,

duvana sz sylerler, yeil dilleri ile, uzun elleri ile topran iindeki srlar anlatrlar. Antik devrin insan gzeli olarak Vens ve aa gzeli olarak serviyi kabul vebunlar karlatrarak, Serviyi Vensn bir sembol gibi telakki eden sanat yazarlarmevcuttur. Bunlardan birinin grn bize aksettirdikten sonra sayn mellif, - Ehramiservi veya daimi yeil servi ad verilen bu gzel aa, ekli ve dier zelliklerindentr, ok eskidenberi din adamlarnn dikkatini zerine ekmitir demekte, randaZerdt dininin ayn zamanda servi klt ile birlikte yayldn belirtmektedir . Mesela,irazda uzun yzyllar boyunca mevcut iki serviye (Ak ve mauk) denildiini, halktarafndan burasnn dini bir ziyaretgah haline getirildiini, bu eski ehirde bugn de buisimle anlan serviler mevcut olduunu bu mnasebetle reniyoruz.

Sayn olpan, Trklerde serviyi incelerken bununla ilgili eitli bilgiler vermekte, kapkulu ocaklarndaki servi iaretlerinden, seyahatname ve eitli yazarlarn bu konu ilegetirdikleri misallerden, memleket, ehir ve semtlerdeki servi adlarndan, tarihi servilerdenbahsetmekte, bu meydanda ezcmle, Gebze civarnda, yannda Anibalin mezarnnbulunduu rivayet olunan serviyi, Tirede Buday Dede mezarlnda, Trk folklorunageen servileri zikreylemektedir. Bunun belki eksikleri vardr. Bilhassa tarihi yer adlarndaservinin rol oynad, Anadolu ve Rumelinin birok blgelerinde muhtelif ekillerde getiide tesbit edilebilir. Fakat bu kadar da gz ve gnl doldurmaya kafidir. Trk tasavvuf tarihi ile Trk Edebiyat Tarihi, phesiz ki, servi mevzuu bakmndan okzengindir. Bunlar birer birer aratrp derleyen yazar, halk trklerindeki serviye, iirdekiserviye, musiki ve temaadakine uzun yer vermi, bu konu ile ilgili malzemeyi bir araya

getirmeye almtr. Mesela, Fatihin Divanndan ald.

Serv kadin bendesidir ey nice azadlar Kaametin efkededir servle simsadlarve yahut ehzade Cem divasndan setii

Ey sanem stne yaprak gibi ditrer u gnl


3/4

Dse her lahzada sen servin ayana nolaveya kinci Osmann bir gazelinden ald

Sen saln servi gibi ey kalar yaym benim

Akn derd edinb mahzunluk tur kammzkeza Fizuliden intihap ettii

Fuzuli bana ol serv saye sald bugn Uluvvi rifat ile yetmez afitab sanagibi gzel servi iirleri bu deerli esere baka bir gzellik katmaktadr. Sayn yazareitli sanat kollarnda servi motiflerini iyice inceledikten sonra servi motifi kullanmayanhi bir Trk sanat kalmad hakknda kesin bir kanaate vardn ifade etmekte,Trk sanatkarlarnn daha ziyade tabiattan aldklar ilhamlara bal kaldklarn, bilhassa

nebatlar ve servi zerinde durarak bunlardan zevkli motifler yarattklarn belirtmektedir. Eserin en enteresan taraflarndan biri de, mellifin, son sz olarak ifade ettii udncelerdir:

eitli aalarn dallar muhtelif istikametlerde dalp yaylmaktadrlar. Yalnz ehramiservininkiler, aratran tepe filizine (bir ideal noktasna) dru ykselmekte ve bizede zmnen yol gstermektedirler: (Ik - Bilgi) ye ynelme, ayn zamanda (Birlik) i desalamaktadr. Bu bakmdan, bilgisizlik, yanl bilgi ve inanlar, sinsi tasarlar ve parazityaama gibi zararl ve gerilik eilimlerinde, faydasz nebatlar gibi, ayk anlamlarna lzumbulunduu aikardr, Orijinal ve ilenmemi bir konuyu ele alarak byle gzel bir eser verdiinden tr

sayn Emekli General mellifi samimiyetle tebrik ederken Trk tarih ve sanat tarihine,Trk medeniyetine yeni ve deiik bir adan bakmak isteyen btn okuyuculara bu eserihararetle tavsiye etmek isterim.


4/4

Documents

148_Serviler.pdf