Η Επανάσταση του 1821 καταπνίγηκε στην Κρήτη από

τον Αιγύπτιο Μοχάμετ Άλη (1824)

(1824 -1840) Η Κρήτη βρίσκεται υπό τον έλεγχο του

Μοχάμετ Άλη

1840-1913: Η Κρήτη υπό οθωμανική κυριαρχία.

ΚΡΗΤΗ

ΕΛΛΑΔΑ

Η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα μετά τους

Βαλκανικούς πολέμους το 1913

Κρητικό ζήτημα είναι οι προσπάθειες

των Ελλήνων της Κρήτης,

των ελεύθερων Ελλήνων και του ελληνικού κράτους

για ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα καθώς και

η εμπλοκή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

και των Μεγάλων Δυνάμεων

1866-1869 : ξεσπά η μεγάλη κρητική επανάσταση, με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα της μονής Αρκαδίου, που δεν έχει αίσια έκβαση.

1868 : ο Σουλτάνος παραχωρεί στους Κρητικούς τον Οργανικό Νόμο, ένα είδος τοπικού συντάγματος σύμφωνα με το οποίο :

Προσλαμβάνονται και χριστιανοί υπάλληλοι στη διοίκηση

Συμμετέχουν και χριστιανοί αντιπρόσωποι στη Γενική Διοίκηση

Η ελληνική γλώσσα γίνεται ισότιμη με την τουρκική

Δημιουργούνται μικτά δικαστήρια (χριστιανών και μουσουλμάνων)

1878 : ο Σουλτάνος παραχωρεί τη Σύμβαση της Χαλέπας (Χανιά)

Ο Γενικός Διοικητής μπορούσε να είναι και χριστιανός.

Στη Γενική Διοίκηση θα πλειοψηφούσαν χριστιανοί καθεστώς ημιαυτονομίας στην Κρήτη 1889 : μια νέα αποτυχημένη επανάσταση δίνει στο

Σουλτάνο την αφορμή να καταργήσει τη Σύμβαση.

1896-1897 : νέα επανάσταση οδηγεί στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, αλλά μετά από παρέμβαση των Δυνάμεων ο Σουλτάνο αποδέχεται τη δημιουργία αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας με ύπατο αρμοστή (γενικό διοικητή) τον πρίγκιπα Γεώργιο, δευτερότοκο γιο του βασιλιά της Ελλάδας και υπουργό δικαιοσύνης τον Ελ. Βενιζέλο.

1905 : επανάσταση του Θέρισου, με στόχο την άμεση ένωση με την Ελλάδα. Πρωταγωνιστές : Βενιζέλος, Φούμης και Μάνος.

Οι Δυνάμεις δεν επιτρέπουν την ένωση και διορίζουν νέο αρμοστή τον Αλ. Ζαΐμη.

Ο πόλεμος του 1897 και οι πολιτικές εξελίξεις έως το 1908

• 1896: Επανάσταση στην Κρήτη • 1897: Αποστολή στρατού στην

Κρήτη (Πίεση κοινής γνώμης - Μεγάλη Ιδέα)

• Εκδήλωση Ελληνοτουρκικού πολέμου στη Θεσσαλία (προσαρτήθηκε το 1881)

• Ήττα ελληνικού στρατού με αρχιστράτηγο διάδοχο Κωνσταντίνο

• Οθωμανικές δυνάμεις μέχρι τη Λαμία

• Εκκένωση Θεσσαλίας μετά από διαβεβαιώσεις Μεγάλων Δυνάμεων για πληρωμή πολεμικών αποζημιώσεων από Ελλάδα

• Σύναψη νέου δανείου για την πληρωμή αποζημίωσης

• Επιβολή από Μεγάλες Δυνάμεις επιτροπής Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου ( ΔΟΕ) για τη διαχείριση των ελληνικών δημοσίων εσόδων

• Μετά ήττα 1897: Δυσαρέσκεια εναντίον πολιτικών και Ανακτόρων

• 1909: Στρατιωτικό κίνημα στο

Γουδί .

στο ΔΟΕ αποδίδονταν τα έσοδα των μονοπωλίων αλατιού, πετρελαίου, σπίρτων, τραπουλόχαρτων, τσιγαροχάρτων και σμυρίδας Νάξου, ο φόρος καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιά

Το Μακεδονικό Ζήτημα και ο Μακεδονικός αγώνας

Ο αγώνας για τον έλεγχο της Μακεδονίας που ήταν τότε τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας

Τη διεκδικούν Έλληνες, Βούλγαροι και Σέρβοι Η σύγκρουση εκδηλώθηκε ως:

αγώνας για τον έλεγχο της εκπαίδευσης

αγώνας για τον έλεγχο της θρησκευτικής συνείδησης των κατοίκων

ένοπλος αγώνας

Κινήσεις των Βουλγάρων

-1893: ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη από Βούλγαρους της Μακεδονίας η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση(Ε.Μ.Ε.Ο)

Σκοπός: η Ένωση των πληθυσμών Μακεδονίας και Θράκης, ανεξαρτήτως εθνικότητας για αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού και αυτονόμηση της Μακεδονίας

-1895: Σχηματίζεται στη Σόφια η Ανώτατη Μακεδονική Επιτροπή (Komitet)

Σκοπός: Ο ξεσηκωμός των κατοίκων της Μακεδονίας κατά της Οθωμανικής εξουσίας για τη δημιουργία αυτόνομης Μακεδονίας, που θα ενώνονταν με τη Βουλγαρία

-1898: Οργανώνονται στη Μακεδονία ένοπλες ομάδες Βουλγάρων ( Κομιτατζήδες)

-1903 (Ιούλιος) Οργανώθηκε από την Ε.Μ.Ε.Ο εξέγερση (του Ίλιντεν) – καταπνίγηκε από τον Οθωμανικό στρατό.

-Η αντίδραση των Ελλήνων (ανεπίσημη η Ελληνική ανάμειξη)

-1896 -97 φτάνουν στη Μακεδονία οι πρώτες ελληνικές ένοπλες ομάδες που συγκρούονται με τους κομιτατζήδες

-Δραστηριοποιούνται Έλληνες της περιοχής όπως ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, και οι διπλωμάτες Ίων Δραγούμης και Λάμπρος Κορομηλάς

-1904: Έλληνες αξιωματικοί φτάνουν στη Μακεδονία - στις συρράξεις μπλέκονται και Τούρκοι

-Η σημαντικότερη μορφή του Μακεδονικού Αγώνα είναι ο Παύλος Μελάς.

Βόρεια Μακεδονία

Να απαντηθούν οι ερωτήσεις

1. Να εξηγήσεις τι ήταν το Κρητικό ζήτημα; Ποιοι εμπλέκονται σε αυτό και με ποιον τρόπο;

Κρητικό ζήτημα ονομάστηκε το σύνολο των προσπαθειών των

Ελλήνων της Κρήτης καθώς και των ελεύθερων Ελλήνων και του

ελληνικού κράτους για ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, αλλά και

η εμπλοκή στο θέμα αυτό των Μεγάλων Δυνάμεων και της

Οθωμανικής αυτοκρατορίας

Οι Έλληνες της Κρήτης επιζητούν την ελευθερία τους και

επαναστατούν συχνά. Το γεγονός ότι ο Σουλτάνος προβαίνει σε

παραχωρήσεις δεν τους ικανοποιεί μια και ο στόχος είναι η Ένωση

με την Ελλάδα.

Οι Έλληνες νιώθουν την ανάγκη να βοηθήσουν τους ομοεθνείς

τους, εθελοντές σπεύδουν να βοηθήσουν στους αγώνες των

Κρητικών.

Το ελληνικό κράτος θέλοντας να υλοποιήσει τη Μεγάλη Ιδέα

(εδαφική επέκταση) στέλνει στρατό στην Κρήτη για να ενισχύσει

τους Κρητικούς (Κουμουνδούρος 1866-69 και Δεληγιάννης το

1897).

Η Οθωμανική αυτοκρατορία αντιδρά καθώς δεν είναι διατεθειμένη

να χάσει εδάφη και αναγκάζεται να προβεί σε παραχωρήσεις.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις είναι οι ρυθμιστές των πραγμάτων στην

παρακμασμένη Οθωμανική αυτοκρατορία. (Αυτές είχαν αποφασίσει

και τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους – αυτές δεν

συμπεριέλαβαν σ’ αυτό και την Κρήτη). Δεν είναι τυχαίο ότι κατά

τη διάρκεια της επανάστασης 1866-69 οι Κρητικοί έστειλαν

υπόμνημα στις Δυνάμεις για την ικανοποίηση του αιτήματός τους.

Οι Δυνάμεις όμως θεωρούν ότι η διατήρηση της ακεραιότητας της

Οθωμανικής αυτοκρατορίας θα είναι φραγμός στα επεκτατικά

σχέδια της Ρωσίας στη Μεσόγειο γι’ αυτό επιθυμούν τη διατήρηση

των ισορροπιών στην περιοχή.

Έτσι μετά την επανάσταση 1896-97 με παρέμβασή τους

ανάγκασαν τον Σουλτάνο να αναγνωρίσει τη δημιουργία αυτόνομης

Κρητικής πολιτείας. Μετά την επανάσταση στο Θέρισο 1905 οι

δυνάμεις δεν επέτρεψαν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

2. Αφού μελετήσεις τη σελίδα 63 του βιβλίου και την πηγή να γράψεις ποιες ήταν

οι συνέπειες του πολέμου του 1897 για την Ελλάδα και να περιγράψεις το

πολιτικό κλίμα που επικρατεί μετά τον πόλεμο αυτό.

Συνέπειες:

Στον πόλεμο του 1897 η Ελλάδα

ηττήθηκε. Οι Οθωμανοί έφτασαν

μέχρι τη Λαμία (Τα εδάφη της

Θεσσαλίας ενσωματώθηκαν στην

Ελλάδα το 1881).

Οι Οθωμανοί αποχώρησαν μόνο

όταν έλαβαν διαβεβαιώσεις από τις

Δυνάμεις ότι η Ελλάδα θα τους

καταβάλει μεγάλη αποζημίωση (4 εκατομμύρια τουρκικές λίρες).

Προκειμένου να πληρώσει την αποζημίωση η Ελλάδα αναγκάστηκε να

πάρει νέο δάνειο

Οι Δυνάμεις για να εξασφαλίσουν ότι η Ελλάδα θα πληρώσει τα χρέη της,

επέβαλαν μια επιτροπή Διεθνούς Οικονομικού ελέγχου (Δ.Ο.Ε) η οποία

ανέλαβε να διαχειρίζεται τα κυριότερα δημόσια έσοδα.

Πολιτικό κλίμα:

Είναι επόμενο ότι τα γεγονότα αυτά ταπείνωσαν τους Έλληνες και

προκάλεσαν έντονη απογοήτευση, δυσαρέσκεια και αγανάκτηση. Η

δυσαρέσκεια στρέφεται εναντίον της πολιτικής ηγεσίας η οποία δεν

μπόρεσε να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα της

χώρας που όπως ήταν αδύναμη οικονομικά και στρατιωτικά οδηγήθηκε

σε ντροπιαστική ήττα από την Τουρκία. Η δυσαρέσκεια στρέφεται και

κατά του βασιλιά που είναι βασικός παράγοντας του καθεστώτος. Με τις

ενέργειές του θεωρήθηκε υπεύθυνος της κατάστασης.

Ο τρόπος διακυβέρνησης (καθεστώς) και τα πρόσωπα που κυβερνούν δεν

έχουν στήριγμα στην κοινωνία. Διαφαίνεται η ανάγκη για αλλαγή του

πολιτικού σκηνικού (η αστική τάξη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως

ανατρεπτική δύναμη όμως δεν είχε ακόμη διαμορφωθεί).

Η ήττα του 1897 έχει αντίκτυπο και στο σώμα των αξιωματικών. Το

κύρος τους είχε καταρρακωθεί. Ο στρατός έγινε αντικείμενο χλευασμού

και κοροϊδίας.

3. α. Τι εννοούμε με τον όρο «Μακεδονικό ζήτημα». Πώς εκδηλώθηκε αρχικά η

σύγκρουση και ποια μορφή πήρε στην συνέχεια;

β. Πότε και πώς τελείωσε ο Μακεδονικός αγώνας;

Ο αγώνας για τον έλεγχο της Μακεδονίας και οι συγκρούσεις των

Βαλκανικών εθνικισμών (Έλληνες, Βούλγαροι, Σέρβοι) γι’ αυτήν,

ονομάστηκε Μακεδονικό ζήτημα. Αρχικά εκδηλώθηκε ως αγώνας για τον

έλεγχο της εκπαίδευσης και της θρησκευτικής συνείδησης των κατοίκων

της Μακεδονίας. Σύντομα ο αγώνας πήρε ένοπλη μορφή.

Ο Μακεδονικός αγώνας έληξε μετά την επικράτηση του κινήματος των

Νεοτούρκων. Δόθηκε αμνηστία στους ένοπλους Έλληνες και Βούλγαρους

(άρση του αξιόποινου των πράξεών τους) και έτσι ο αγώνας έλαβε τέλος.

Οι διάφορες εθνότητες της αυτοκρατορίας πίστεψαν ότι άρχιζε μια εποχή

ειρηνικής συμβίωσης και ισότητας δικαιωμάτων.

Αφού μελετήσεις την πιο κάτω πηγή να απαντήσεις στα ερωτήματα που ακολουθούν:

α) Ποιο αίτημα διατυπώνεται από το ελληνικό προξενείο της Θεσσαλονίκης και για ποιο λόγο; β) Να εξηγήσεις πώς η εκπαίδευση συμβάλλει στη διατήρηση της εθνικής συνείδησης.

α) Το προξενείο εκφράζει την ανάγκη να δημιουργηθούν διδασκαλεία

(σχολές μετεκπαίδευσης δασκάλων) τα οποία θα έχουν σκοπό να

ετοιμάζουν δασκάλους πατριώτες που θα έχουν ειδικό σκοπό να

υπηρετήσουν τα εθνικά συμφέροντα στη Μακεδονία. Αυτό κρίνεται

αναγκαίο γιατί οι δάσκαλοι που υπάρχουν διδάσκουν απλώς τη γλώσσα,

τη γραμματική κλπ. αφού και οι ίδιοι δεν έχουν ανώτερη μόρφωση αλλά

ξέρουν γράμματα στο επίπεδο Ελληνικού σχολείου ή Γυμνασίου. Σε

αντίθεση με τους Βούλγαρους οι οποίοι στέλνουν δασκάλους με τις

απαραίτητες ειδικές γνώσεις (ανταγωνισμός για τον έλεγχο της

εκπαίδευσης ).

Οι ημέτεροι (διδάσκαλοι) περιορίζονται απλώς εις την τυπικήν διδασκαλίαν της

γραμματικής. Οι πλείστοι τούτων, […], εδιδάχθησαν ολίγα γράμματα εν Ελληνικώ σχολείω ή

Γυμνασίω, εν τω οποίω ουδόλως ελήφθη φροντίς ν’ αναπτυχθή παρ’ αυτοίς εθνικόν

φρόνημα. […] Αλλ’ οι Βούλγαροι διδάσκαλοι καταρτίζονται ειδικώς διά την Μακεδονίαν […].

Να συσταθώσι Διδασκαλεία έχοντα ειδικόν προορισμόν να καταρτίζωσι διδασκάλους

πατριώτας, ικανούς να εργασθώσιν εν Μακεδονία υπέρ των εθνικών συμφερόντων. Απόσπασμα έκθεσης του ελληνικού προξενείου Θεσσαλονίκης, 1892

Πηγή: Ι. Κολιόπουλος, «Η θέση των Ελλήνων στη Μακεδονία από το 1881 ως το 1896», Ιστορία του ελληνικού έθνους, Εκδοτική

Αθηνών, τόμ. ΙΔ‘, σ. 216

β) Μέσω της εκπαίδευσης ο νέος μαθαίνει τη γλώσσα, την πίστη, την

ιστορία, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό της πατρίδας του, τα ήθη και τα

έθιμα, τις τέχνες και τα γράμματα όλα αυτά δηλαδή που ενώνουν τους

ανθρώπους που ανήκουν στο ίδιο έθνος και προσδιορίζουν την εθνική τους

ταυτότητα. Μέσω της παιδείας, λοιπόν, καλλιεργείται η εθνική

συνείδηση. Έτσι, επόμενο είναι να ταυτίζεται με τους ομοεθνείς του και

να υπερασπίζεται το έθνος του, όταν νιώσει ότι κινδυνεύει η ύπαρξη και

ακεραιότητά του.

(Οι καταρτισμένοι δάσκαλοι στους οποίους αναφέρεται η πηγή θα έχουν

στόχο να καλλιεργήσουν την εθνική συνείδηση στα παιδιά της Μακεδονίας.

Θα τους κάνουν να νιώθουν Έλληνες ώστε να μπορούν να αντισταθούν

στους Βούλγαρους και να επιδιώκουν την ένωσή τους με την Ελλάδα)