OSD 685 MODEL UÇAK YAPIMI DERSİ

YARDIMCI DERS NOTLARI

Ders saati I. Öğretim: Çarşamba 13.15–15.00

Yer: Makine mühendisliği Bölüm seminer salonu

II. Öğretim: Çarşamba 17.15–19.00 Yer: Makine mühendisliği Bölüm seminer salonu DERS PLANI 1 Hafta: Uçaklar ve uçuş Teorisi? 2 Hafta: Model Uçak Nedir? 3 Hafta: Serbest Uçuş Modelleri 4 Hafta: Radyo Kontrollü Modeller 5 Hafta: Uzay Modelleri 6 Hafta: Model uçak Tasarımı 7–8–9–10–11 Hafta: Uygulama ve Ara sınav

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Mühendislik Fakültesi

Makine Mühendisliği Bölümü

Yrd. Doç. Dr. Hakan ÖZCAN Kaynaklar: İnternet

2009

GİRİŞ

Aerodinamik gereklidir. Ancak bu herkesin öğrenmesi gerektiği anlamına gelmemektedir. Burada uçakların nasıl uçtuğu hakkında genel bilgi verilecektir. Diğer açıklanacak konu bazı tasarım özelliklerinin uçuşa nasıl etki ettiği ve ilk ya da daha sonraki uçaklarınızı seçerken bilinmesi gereken konulardır. AERODİNAMİK: Hava içerisinde seyreden cisimlerin havaya, havanında cisimlere olan etkisine aerodinamik denir. UÇUŞ: Uçakların muayyen bir uçuş açısıyla yani rüzgâr içine kanatların havayı yararak hava içerisinde tutunabilecek bir kaldırıcı kuvvet meydana getirerek ileri doğru hareket etmesi olayıdır. AERODİNAMİĞE TESİR EDEN ATMOSFERİK ŞARTLAR Belirli bir hacimdeki kuru havada hava içerisinde %78 Azot %21 Oksijen %1 Asal gazlar bulunur. Havanın birleşimlerini meydana getiren gazlarda aşağıdaki gazlardır ASAL GAZLAR a) Karbondioksit b) Hidrojen c) Helyum d) Neon e) Kripton f) Argon g) Su Buharı UÇUŞ PRENSİBİ: Uçağın nasıl uçtuğu prensibini anlatır. Hava içerisinde uçan ister kanatlı ister kanatsız olsun her cisim uçuş teorisine göre uçmaktadır. Nasıl uçtuğu konusunu ilerleyen konu başlıkları altında inceleyeceğiz. MODEL UCAKLAR İLE İLİŞKİ UÇUŞ TEORİSİ: Uçuş olaylarını ve uçuşta uçağa tesir eden kuvvetleri aerodinamik bir gözle inceleyen bir bilimdir. Uçuş olaylarını ve yani ağırlık merkezini ayarlayıp imal safhasında kanat sağa yatıyor, sola kurşun koyalım yada uçuşta sola trim ayarı yapalım, uçuş esnasında uçağın hangi pozisyonunda ne kumanda vereceğimizi %100 bildiğimiz zaman uçuş teorisi bizlere neyi sağlar. En başta kendimize güveni, bunun paralelinde uçağa hâkimiyeti sağlar. Yapılacak her hareketin en iyi şekilde yapılmasını sağlar. Uçağın anormal bir duruma girmemesini, eğer girdi ise panik yapmadan, çünkü nerde

ne kumanda vereceğimizi bildiğimiz için emniyetli bir şekilde düzeltmemizi, düzgün bir şekilde uçuş yapmamızı sağlar.

TERMİNOLOJİ

ATMOSFER: Arzın etrafını saran hava kütlesidir. Atmosferin kalınlığı yaklaşık 900 Km kadardır.

HAVA: Uçuş olaylarını iyice anlayabilmek için evvela havayı anlamamız gerekiyor.

Hava kendi özelliğine göre bir gazdır. Gazın ağırlığı, ısısı, basıncı ve yoğunluğu vardır. Hava aynı zamanda akışkandır ve suya göre 800 defa hafif olan bir cisimdir.

1. HAFTA: UÇAKLAR VE UÇUŞ TEORİSİ

UÇAKLAR NASIL UÇAR? Bir uçağın uçmasını sağlayan dört temel etki vardır. Bunlar; 1-Kaldırma Kuvveti (Lift Force) 2-Ağırlık Etkisi (Gravity Force) 3-Sürtünme Kuvveti(Drag Force) . 4-İtki Kuvvet (Thurst Force)'leridir 1-Kaldırma Kuvveti: Hava araçlarının havada tutunmalarını sağlayan kuvvettir. Bu kuvvet uçaklarda kanatlardan, helikopterlerde ise pallerden akan havanın yarattığı etki ile oluşturulur. Kaldırma kuvveti Bernoulli Prensibi ne dayanır. Bu prensibe göre bir akışkanın hızı arttıkça basıncı düşer. Bir uçak kanadının etrafında belirli bir hızın üzerinde hava akımı oluşturulduğunda, kanat üst yüzeyinde kanat alt yüzeyine göre daha düşük basınç oluşur. Alt yüzeydeki basıncın yüksek olması ile kaldırma kuvveti elde edilir. Hava moleküllerini birer insan olarak düşünürsek, kanat alt yüzeyindeki insanlar kanat ön kenarı ile arka kenarı arasındaki düz mesafeyi yürüyerek geçerken, kavisli olması nedeniyle daha uzun olan üst yüzeyi aynı sürede geçebilmesi için üstteki insanın koşması gerekecektir.

KALDIRMA KUVVETİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER Kanat kesitinin şekli, genişliği ve uzunluğu Hava Akımının sürati ( Nisbi Rüzgar ) Hücum açısı

Sabit bir hücum açısında, hava akımının sürati artırılacak olursa kaldırıcı kuvvette artar. Hava akımı sabit iken hücum açısı artırılır ise kaldırıcı kuvvet bir noktaya kadar artar sonra stoll olur. Bu durumda geri sürükleyici kuvvet ve yer çekimi nedeniyle havada tutunma mümkün olmaz. Kaldırma kuvvetinin özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir; Kaldırma kuvveti nisbi rüzgâra diktir. Kaldırma kuvveti hücum açısı ile artar.

Kaldırma kuvveti hücum açısının stoll durumu ile birdenbire azalır.

Aerodinamik kesitin hücum kenarına çarpan nispi rüzgar ikiye ayrılır. Bir kısmı yukardan akar (yukarı akış) bir kısmı da aşağıdan akarak aynı anda firar kenarında birleşerek kanadı terk eder. Kanat kesitinin üst kısmı altından daha uzun olduğu için kanadın altından ve üstünden geçen hava akımlarının hızı farklı olmaktadır. (özellikle yarım damla ve altı oyuk profillerde) Bu geçiş esnasında üstteki hava filelerinin alttakine yetişebilmesi için daha hızlı hareket etmesi gerekmektedir. Bernolli teorisine göre de süratin arttığı yerde basınç azalır. Bu basınç düşmesiyle kanatta kaldırma kuvveti doğmuş olur. Genel olarak kaldırma kuvvetinin 1/3 kesitin alt tarafından havanın çarpması ile 2/3 üst kenarında basıncın azalması ile olur. 2-Ağırlık Etkisi: Kaldırma kuvvetinin aksi yönünde olup yer küre tarafından oluşturulan bir etkidir. 3-Sürtünme Kuvveti: Uçağın karşılaştığı hava molekülleri tarafından oluşturulan etkidir. Sürükleme kuvvetinin özellikleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir; Nisbi rüzgâra paralel ve aynı yöndedir. Hücum açısı ile artar. Hücum açısının stoll durumunda birdenbire artar.

4-İtki Kuvveti: Uçağın motoru tarafından oluşturulan uçağın ileri hareketini sağlayan etkidir.

Özetleyecek olursak; Bir uçak nasıl uçar? Sanılanın aksine bir uçağı havada tutan parçası motor değil kanadıdır. Motor sadece öndeki havayı alır ve arkaya doğru iter. Bu bir itme gücü (thrust) sağlar. Bu güç sayesinde uçak ileri doğru hareket eder. Uçak ileri doğru hareket ederken kanadının kesit (Airfoil) yapısından dolayı kanadın alt yüzeyinde yukarı doğru bir kaldırma kuvveti (Lift) doğar. Bu arada da hava, içinde ileri doğru hareket eden uçağa karşı bir direnç (drag) gösterir. Uçağın sürati arttıkça kanadın kaldırma kuvveti artar. Bu kaldırma kuvveti yerçekimi (Gravity) ve hava direncinin (Drag) toplamından fazla olduğunda uçak yerden havalanır. Kısacası uçak uçmaya başlar. UÇUŞ KONTROL SATIHLARI

1. FLAPLAR: Uçağın kanatlarının firar kenarında (arka uçta) bulunan kontrol satıhlarıdır. Bu yüzeyler genelde kalkış ve inişlerde kullanılırlar. Kalkışta kanat kamburluğunu arttırdığı için uçağın kısa mesafede kalkış yapmasını sağlar, inişlerde ise açıldığında hava direncini arttırdığı için uçağın hızını azaltarak uçağın daha düşük süratle daha kısa mesafede iniş yapmasını sağlar.

2. AİLERONLAR: Bu parçalarda uçağın firar kenarında bulunurlar. Bu yüzeyler uçağın sağa ya da sola yatış yapmasını veya uçağın tono atmasını sağlar. Bu satıhlar levyenin sağa ya da sola hareketi ile hareket ettirilir. Bu satıhlar birbirleri ile ters yönlü olarak çalışırlar. Yani biri yukarı kalktığında diğeri aşağı iner. Not: Tono: Uçağın boylamasına ekseni etrafında 360 derecelik dönüşüdür.)

3. SLATLAR: Bu yüzeylerin amacı düşük hızlarda kaldırma kuvvetini arttırarak uçağı havada tutmaktır. Ayrıca yüksek hücum açılarında hava akışını denetlediğinden stall olayına engel olur.

Stall Nedir?

Uçağınızın sürati bu süratin altına düştüğünde uçağınız stall olur yani kanatlardaki kaldırma kuvveti uçağın ağırlığından az olduğu için uçağınız uçamaz ve düşer.

4.YATAY KUYRUK DÜMENLERİ: Bu satıhlar uçağın yukarı ya da aşağı doğru burnunu yönlendirmesini sağlar. Bu yüzeylerin kontrolü levyenin ileri ve geri doğru hareket ettirilmesi ile sağlanır. 5.DİKEY KUYRUK DÜMENİ: Bu satıh uçağın burnunu sağa veya sola yönlendirmesini sağlar. Bu satıhın kontrolü pilotun kullandığı pedallarla sağlanır. 6. HIZ FRENLERİ: Hava akımına karşı kullanılarak gerekli durumlarda uçağın yavaşlamasını sağlayan yüzeylerdir. 7.MOTOR: Uçağın ileri hareketini sağlayan elemandır. Temel olarak üç çeşittir: A) Jet motoru B) Piston motor C) Turbobrop Tipik Bir uçak ve parçaların isimleri ve yerlerini aşağıdaki uçak şekilde verilmiştir.

Uçuş Kontrol yüzeyleri ve haraketler:

MODEL UÇAĞIN PERFORMANSINA ve GÖRÜNÜŞÜNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER: Kanat yerleşim yeri (Wing Location) : Kanat yeri bir uçağın görünüşüne ve uçuş karekteristiğine etki eden önemli faktörlerden birisidir. Genel olarak iki tür kanat yerleşim yeri vardır. Biri uçağın üst tarafı (High Wing),diğeri uçağın alt tarafıdır.(Low Wing)Bazı modellerde kanat gövdenin tam ortasında da olabilir.Üstten kanatlı modellerde uçağın ağırlığı kanadın altında asılı bulunmaktadır.Bu yüzden havada uçarken daha dengelidir.Dengeli ve kontrolü kolay olduğundan,eğitim modelleri ve yeni başlayanlar için çok uygundur.Alttan kanatlı bir model ise bunun tam tersidir. Ağırlık uçağın kanadının üzerindedir. Bu yüzden havada daha dengesiz uçmaktadır. Yeni başlayanlar için uygun değildir. Ancak ileri seviyedeki pilotlar için özellikle akrobasi için uygundur.

Kanat kesidi (Airfoil) :Kanat ucundan bakınca, kanadı önden arkaya doğru kestiğinizde ortaya çıkan alan kanat kesitidir.(airfoil)Çok küçük görünmesine rağmen uçağın uçuş kalitesine etki eden ana faktörlerdendir. Yüzlerce şekilde olabilir. Ancak genel olarak üç şekilde adlandırılır.Flat-Bottom , Symmetrical ve Semi-Symmetrical Flat-Bottom Airfoil: Kanat kesitinin alt tarafı tamamen düz olan şekildir. Yüksek kaldırma kuvveti ve düşük hızlarda uçuş kabiliyeti sağlar. Yeni başlayanlar için çok idealdir. Symmetrical Airfoil: Kanat kesitinin alt ve üst tarafının aynı olduğu şekidir. Bu yüzden düz ve ters uçuşta aynı kaldırma kuvvetini sağlar. Akrobasi için çok uygundur. İleri seviyedeki pilotların tercihi olmalıdır. Semi-Symmetrical Airfoil :Flat-Bottom ve Symmetrical Airfoilin karışımıdır.Her iki kanat kesidinin özelliklerinden almıştır.Orta seviyedeki pilotlar için uygundur. Kanat Alanı (Wing Area)/Aspect Ratio/Kanat Yüklemesi (Wing Loading) : Kanat alanı kanadın kaldırma kuvveti sağlayan yüzey alanıdır.Aspect Ratio kanat boyu ile kanat eninin birbirine oranıdır.Kanat boyu 150 cm ,kanat eni 25 cm olan bir uçağı aspect ratiosu 6:1 dir. Genel olarak söylenen bu oran küçüldükçe uçağın akrobasi kabiliyetinin arttığıdır. Kanat yüklemesi ise kanat yüzeyindeki bir santimetrekareye düşen ağırlıktır. Bu değer ne kadar küçük olursa o kadar iyidir. Dihedral: Kanadın V şeklinde olan açısıdır. Bu açı arttıkça uçak daha dengeli uçar. Ancak akrobasi kabiliyeti azalır. Eğitim modellerinde bu açı daha fazladır. Akrobasi modellerinde ya çok az ya da hiç yoktur. Kanat kalınlığı (Wing Thickness) : Kanat sadece kaldırma kuvveti sağlamaz.Aynı zamanda da havanın içinde ileri hareket ederken direnç oluşturur.Bu yüzden kalın kanatlar akrobasi ve sürat için uygun değildir. İniş takımı yeri : Bu uçağın görünüşüne ve performansına etki eder.Önden tekerlekli (Tricycle Gear) modeller yerde kontrolü kolay modellerdir.Arkadan tekerli (Taildragger Gear) modeller yerde kullanılması biraz daha güçtür. Ancak her pilot mutlaka denemelidir.

HAFTA 2: MODEL UÇAK NEDİR model uçak bir maket değildir. Maket uçaklar da vardır. Bunlara statik modeller denir.

Gerçeğine benzer şekilde yapılır boyanır vitrine konulur ve görüntüsü ile yetinilir.

Model uçak ise uçurulur. Model uçak ise bir hobidir.

Yarışmalara katılınır, uluslararası yarışmalarda milli takımda ülkeler temsil edilir.

Yani aynı zamanda bir spor dalıdır. Model uçak uçurma işi yer yerde her zaman yapılacak bir iş değildir. Oyun değildir.

Burunlarında dakikada 15,000 devirle dönen pervaneleri, hızları, ağırlıkları ile tehlikeli bir silaha dönüşebilirler. Pervanesi olmayan ve havada nazlı nazlı süzülen 1kg ağırlığında planörler için bile birine çarptığında zarar vermemesi için belirlenmiş burun yapısı vardır.

Model uçakları bir kaç başlık altında toplayabiliriz.

1. Süzülücüler planör gibi motoru olmayan modelleri kapsar. Radyo kontrollü veya serbest uçan planörler vardır. Serbest modeller herhangi bir şekilde uzaktan kontrol edilmeyen modellerdir. Genellikle küçük modellerdir. Bazıları lastik kullanılarak çevrilen bir pervane ile uçarlar.

2. Tel kontrollü modelleri pilot uçağa bağlı bir ucu kendi elinde olan tellerle kontrol eder. Control line (C/L) olarak tanımlanırlar. Model pilotun etrafında motor devrine müdahale edilmeden döner.

3.Diğer radyo kontrollü model uçakları da bir kaç başlık altında toplamak gerekir. Radyo kontrollü model uçaklar Bunlardan eğitim (trainer) modelleri uçurması kolay ve dengeli modellerdir. Başlangıç

için yapılmışlardır. Ayrıca akrobasiye başlangıç için de ileri seviye eğitim modelleri vardır.

Akrobasi modelleri, oldukça hareketli uçmak ve zor hareketleri yapabilmek için tasarlanmış genellikle ortadan kanatlı, kontrol yüzeyleri geniş modellerdir.

Pylon modeller hız yapmak için tasarlanmıştır. 300km/h üstünde hız yapabilirler. Ölçekli (scale) modeller, gerçek uçaklara benzer yapılmış modellerdir. Radyo kontrollü planörler; her ne kadar elektrik motorlu planörler yaygın olarak

kullanılsa da planör denilince herhangi bir motoru olmayan, süzülerek havada kalan modeller anlaşılmalıdır. Çeşitli türleri vardır, basit bir iş değildir.

Bunların dışında motor çeşitlerine göre de modellerden bahsetmek gerekir. Kızgın bujili (glow) motorlar oldukça yaygındır, daha büyük modellerde kullanılan benzinli motorlar, jet tipi modellerde kullanılan fan motorlar ve binlerce dolarlık büyük ölçekli modellerde kullanılan türbin motorlar modelcilikte kullanılırlar Uluslararası Havacılık Federasyonu (FAI) düzenli olarak şampiyonalar organize

etmektedir. Bu yarışmalarda kullanılan sınıflandırma vardır ve sürekli yeni branşlar eklenmektedir. Her bir klasmanda yarışacak modellerin özellikleri belirtilmiş ve sınırlandırmalar getirilmiştir. Dolayısıyla bu yarışma kategorileri çoğu zaman model uçak tipi olarak da kullanılmaktadır. Örneğin F3A veya F3J modeli deriz ve ne olduğunu anlarız.

F1 Serbest Uçuş Modelleri İç mekan Modeller F1L (lastik motorlu) F1M (lastik motorlu) F1N (elle atılan planör)

Dış mekan modeller Büyük Modeller F1A (planörler-lastikle atılan/yamaç) F1B (Lastik motorlu) F1C (2.5cc den küçük patlar motorlu) F1P (1cc den küçük patlar motorlu)

Küçük Modeller F1G (lastik motorlu) F1H (süzülücü) F1J (patlar motorlu) F1K(Karbondioksit motorlu) F1E(Yamaç planörü)

F2 Tel kontrollü modeller F2A (Hız Modelleri) F2B (Akrobasi modelleri)

F2C (Takım yarışı modelleri) F2D (Savaş yarışı modelleri)

gibi…. Model Uçak Örnekleri

HAFTA 3: SERBEST UÇUŞ MODELLERİ

Bu tip model uçakları genel olarak;

• Serbest Uçuş Planör Model Uçaklar • Lastik Motorlu Serbest Uçuş Modelleri • Elektrik Motorlu Serbest Uçuş Modelleri

olarak sınıflandırabiliriz. Çeşitli örnekler aşağıdaki resimde verilmiştir. Serbest uçuş planör model uçaklar, gücünü bir tahrik mekanizmasından almayan ve sabit duran yüzeyler üzerine tesir eden aerodinamik güçlerle irtifa alan model uçaklardır. Lastik veya Elektrik motorlu serbest uçuş modelleri, lastik veya elektrikli bir motorla donatılmış, sabit duran yüzeyler üzerine aerodinamik kuvvetlerin etkisi ile irtifa alan model uçaklardır.

Elektrik Motorlu Serbest Uçuş Modeli bir örnek model aşağıda verilmiştir.

HAFTA 4. RADYO KONTROLLÜ (R/C) MODEL UÇAKLAR

Tel kontrollü modelleri pilot uçağa bağlı bir ucu kendi elinde olan tellerle kontrol eder. Control line (C/L) olarak tanımlanırlar. Model pilotun etrafında motor devrine müdahale edilmeden döner. Başka bir deyişle, Tel kontrollu model uçaklari motor ve pervane gücüyle uçarlar. Yerdeki uçagin kumandalarina bagli tel vasitasiyla uçagin irtifasini kontrol edebilir. Tel kontrollu uçaklar, uçuran kisi merkez olmak üzere tel uzunlugu yari çapinda bir daire etrafinda uçarlar. Bu tip modellerden sonra gelen daha gelişmiş modeller ise R(C model uçaklardır. Dikkat edilmesi gereken hususlar;

1.) Model, gerçek uçaklarla aynı prensiple çalışır ve uçar. Tek farkı boyu ve ağırlığıdır. 2.) Modeller, saatte 20 ile 150 mil aralığında bir hızda uçabilirler. Ortalama bir eğitim modelinin hızı saatte 40 ile 60 mil arasındadır. Dolayısıyla uygun alanlarda uçurulmalıdırlar. 3.) Kontrolleri, bir düğmeye basınca havalanıp başka bir düğmeye basınca da yere indirilebilecek kadar basit değildir. Model uçakta bu aşamaya geldiğinizde, öncelikle bir eğitim uçağı edinmelisiniz.

Radyo kontrollü model uçak uçurmak için gerekli malzemeler nelerdir. Uçak – İlk defa R/C kullanıcıları için eğitim amaçlı özel olarak dizayn edilmiş bir model seçmelisiniz. Tipik olarak bu uçaklar üstten kanatlı, kolay yapılabilen, mükemmel plan ve açıklamalara sahip ve kolay uçurulabilen türdedir. Kataloglarda bu tür uçaklar “trainer” şeklinde isimlendirilirler. Bir çok üretici tarafından çok çeşitli modeller piyasada bulunmaktadır. Bazılarının sıfırdan inşa edilmesi gerektiği gibi bazıları da hazır yapılmış olarak (ARF- Almost Ready to Fly) bulunabilir. Bu türe ait tipik uçak örnekleri aşağıda şekilde verilmiştir.

Komple bir kit yapmak veya hazır yapılmış bir modelde birkaç küçük birleştirme işi

ile uçuşa başlamak mümkündür. Hazır yapılmış bir modelde inşaatın büyük kısmı yapılmış, hatta kaplanmış olacaktır. Genellikle yapılması gereken, iki kanat parçasını birleştirmek, kuyruk yüzeylerini eklemek, radyo sistemini, motoru ve iniş takımını monte etmek ve kontrol yüzeylerin bağlamaktan ibarettir. Komple bir kit yapmak daha fazla uğraşmayı ve daha fazla zaman ayırmayı gerektirir. Fakat meraklısı için çok daha tatmin edicidir. Ayrıca, bir kutu dolusu tahta ve plastik malzemeden kendi uçağınızı yaptığınız zaman, uçak inşaatı hakkında daha fazla bilgiye sahip olacağınızdan, bir miktar onarma işi yapma günü geldiğinde, bu size gayet kolay gelecektir. İlk uçak seçilirken verilmesi gereken diğer karar, kaç kontrol fonksiyonu veya kanal (her konrol fonksiyonu için bir radyo kanalı, radyo frekansı ile karıştırılmamalı) kullanmak istediğinizdir. Eğitim modelleri üç kanal veya dört kanal konfigürasyonlarında olabilir. Birçok uçak dört fonksiyonla uçar; dönüş dümeni (rudder), yükseliş dümeni (elevator), gaz (throttle) ve aleron (aileron). Egitim modelleri, aleron kullanmadan da uçabilirler. Bu modellerdeki büyük dehidral (kanatların yatay düzlemle aralarında bulunan açı) onları daha dengeli ve dönüş dümeni ile güzel dönüşler yapabilir olmalarını sağlar. Genellikle üç kanallı bir model daha yavaş uçar ve dört kanallı ve daha düz bir kanada sahip modele göre daha kolay uçurulur. Buna karşın, dört kanallı modeller rüzgarı biraz daha verimli kullanır. Kit yapımında yukarıdakilere ek başka malzemelere de ihtiyaç duyulur. Birçok kit, sadece modelin iskeletini içerir ve radyo sistemi, motor, tekerler, kaplama malzemesi ve motorla ilgili olan yakıt tankı, yakıt hortumu, pervane vb. malzemeleri içermez. Hazır modeller radyo, motor ve pervane hariç birçok malzemeyi içerir.

Bir kit için gerekli olan malzemeler nelerdir. Radyo – Uçağınızla birlikte, onu kumanda edecek bir de radyoya ihtiyaç vardır. Birçok model uçak kumandası, dört yada daha fazla kanala sahip olup gerekli olan kontrolü sağlarlar. Motor – Planörler hariç, modellere güç katmak için bir motora gereklidir. En yaygın motor türü ısıtma bujili motorlardır. Eğitim modellerinde yaygın olmamakla birlikte elektrikli ve benzinli motorlar da mevcuttur. Aletler ve Yapıştırıcılar – Komple bir kit yapıyor yada hazır bir model birleştiriyorsanız birkaç basit alete ve bazı yapıştırıcılara ihtiyacınız olacaktır. İnşaat için gerekli olan en önemli malzemeler maket bıçağı, toplu iğneler (uçağın parçalarını plan üzerinde tutabilmek için), pense, kerpeten, küçük tornavidalar, zımpara kağıtları vb. dir. Bitmiş modeli kaplamak için bir ütüye ihtiyaç duyulur. Aynı şekilde, standart uçlara sahip bir el matkabı da zaman zaman çok kullanışlı olabilir. Model yapımında kullanılan çok çeşitli yapıştırıcılar bulunur. Günümüzde kullanılan

en yaygın yapıştırıcı siyano-akrilat’dır (cyanoacrylate). Bunlar, değişik kalınlıklarda ve donma hızlarında ağaçla çalışmaya uygun şekilde formüle edilmiştir. İnce siyano en hızlı kuruyan (3 – 5 saniye) olup, balsa ağacında bağlantı yerinin sıkı geçme olduğu yerlerde ve katı kontak yüzeylerinde kullanılır. Önce parçalar birleştirilir, sonra birleşme yerlerine ince siyano uygulanır. Yapıştırıcı kontak bölgesinin içine işleyerek katı bir bağ oluşturur. Orta kalınlıktaki siyano, balsa, ladin yada kontra plak üzerinde genel amaçlı yapıştırma işi için kullanılır. Yapıştırıcıyı iki parçaya da uygulayıp birleştiriniz. Donma süresi 5 ile 10 saniye arasındadır Kalın siyano, daha fazla kuruma zamanına ihtiyaç olan genel amaçlı yapıştırma işlerinde kullanılır. Donma süresi 30 saniye ile 1 dakika arasında değişir. Model yapımında çok sık kullanılan bir diğer yapıştırıcı ailesi de epoxy’lerdir. Bu iki ayrı maddeden oluşan yapıştırıcı karıştırılıp kontak yüzeylerine sürülür. Epoxy özellikle köpük parçalar üzerindeki çalışmalarda kullanışlıdır çünkü köpüğe zarar vermez. Epoxy çok sağlam olup, birçok kit bazı bölümlerin yapımında özellikle tavsiye eder.

Bilinmesi gerekli terimler ;

Gövde – (Fuselage) Uçağın ana kısmı olup yolcuların ve kargonun bulunduğu kısımdır, R/C uçaklarda radyo ekipmanını taşır. Kanat – (Wing) Geniş ve yatay bir alandan ibaret olup, kaldırma kuvveti oluşturarak uçağın uçmasını sağlar. Kanat yatağı gövdenin üst kısmında olabilir. Bu tür uçaklar “üstten kanatlı” olarak isimlendirilir. Bu eğitim modellerinde daha yaygındır çünkü, gövdenin sarkaç etkisi yapmasından dolayı üstten kanatlı uçaklar daha dengeli olurlar. Kanadın gövdenin altına yerleştirildiği uçaklar “alttan kanatlı” olarak isimlendirilir. Bu tür uçaklar daha akrobatik olurlar. Kanat Ucu – (Wing Tip) Kanadın sağda ve soldaki en uç noktalarına verilen isimdir. Kanat Açıklığı – (Wing Span) Kanadın iki iki kanat ucu arasından ölçülen uzunluğuna verilen isimdir.

Kanat Genişliği – (Wing Chord) Kanadın ön ucu (hücum kenarı) ile arka ucu (firar kenarı) arasındaki mesafeye kanat genişliği denir. Kanat Alanı – (Wing area) Uçağın kanadının toplam yüzey alanına verilen isimdir. Basit olarak kanat açıklığı ile kanat genişliğinin çarpımı ile bulunmakla birlikle kanat tipine göre daha karmaşık formülizasyonu mümkündür.

Kanat Profili – (Airfoil) Kanat kesitinin şekline verilen isimdir. Profilin ön kısmı hücum kenarı olup genellikle yuvarlatılmış şekildedir. Profilin arka kısmı firar kenarı olup bir nokta şeklinde sonlanır. İkisi arasındaki mesafeye kanat genişliği denir. Düzgün bir hava akımı sağlayıp kaldırma kuvveti oluşturabilmek için profilin üst yüzeyi kavisli dizayn edilir.

Flat-Bottom Airfoil: Kanat kesitinin alt tarafı tamamen düz olan şekildir. Yüksek kaldırma kuvveti ve düşük hızlarda uçuş kabiliyeti sağlar. Yeni başlayanlar için çok idealdir. Symmetrical Airfoil: Kanat kesitinin alt ve üst tarafının aynı olduğu şekidir. Bu yüzden düz ve ters uçuşta aynı kaldırma kuvvetini sağlar. Akrobasi için çok uygundur. İleri seviyedeki pilotların tercihi olmalıdır. Semi-Symmetrical Airfoil: Flat-Bottom ve Symmetrical Airfoilin karışımıdır. Her iki kanat kesidinin özelliklerinden almıştır. Orta seviyedeki pilotlar için uygundur.

MODEL UÇAK AKSESUARLARI Menteşeler (Hinges) : Kontrol yüzeylerini uçağa bağlayan parçalardır. Çok çeşitleri vardır. Rotlar (Push Rotlar) : Servodan aldığı hareketi kontrol hornlarına (Boynuzlarına) ileten parçalardır. Plastik veya tahtadan olabilirler. Plastik olanları esnek olup, daha kullanışlıdır. Flex Cables: Bisikletlerin fren telleri gibi olan ve gaz koluna servo

hareketini ileten parçadır. Yakıt Tankı (Fuel Tank): Uçağın yakıtını içinde bulundurur. Yuvarlak veya kare kesitli olabilir. Yakıt Hortumu (Fuel Tubing) : Genelde silikon esaslı olup metil alkolün eritici özelliğine karşı dayanıklıdır. Yakıtın depodan alınıp motora gönderilmesinde ve eksoz gazı tazyiğini yakıt deposuna göndermekte kullanılır. Tekerlekler (Wheels) : Bir çok çeşit tekerlek vardır. Uçağın büyüklüğüne göre ebatları değişir. Motor Bağlantı Yatağı (Engine Mount) : Motor bağlantı yatağı firewall denen uçağın burnundaki panele takılır. Motor bu yatağın üzerine bağlanır. Çok çeşitli ölçü ve tiptedirler. Genellikle naylon (Glass-filed nylon) motor yatakları kullanılır. Bunun sebebi uçak düştüğünde ilk önce kırılarak motorun ciddi hasarlanmasına engel olur. Civata ve Somunlar (Bolts and Nuts) : Bağlantı elamanları olarak kullanılırlar. Lastik Bantlar (Rubber Bands) : Kanadı gövdeye tutturmaya yarar. Bunun sebebi kaza anında koparak kanadın fazla zarar görmesini engellemektir. Ancak zamanla motordan çıkan yağlardan etkilendiğinden özelliğini yitirir. Bu yüzden peryodik olarak değiştirilmelidir. Kaplama malzemesi(Covering) : Uçağın dış gövdesinin kaplandığı malzemedir. (Monokot, ekonokot). Isı ile yapıştırılırlar. Ancak köpük kanatlı modellerde kaplama malzemesi olarak düşük ısıda yapışanlar kullanılmalıdır. Spinner: Uçağın önünde bulunan koni şeklindeki parçadır. Pervane ile kombine olarak takılır. Elektrikli çalıştırıcı kullanıldığında motorun kolay çalıştırılmasını sağlamasının yanında uçağın görünüşünü ve aerodinamiğinide etkiler. Değişik ölçü ve renklerde mevcuttur. Collars: Tekerleklerin iniş takımı üzerinde sağa sola gezinmesini engelleyen parçalardır. Her tekerlek için iki tane kullanılmasında büyük fayda vardır. Özel sünger(Foam Rubber): Uçağın yakıt tankını ve elektronik parçalarının etrafına sarılır. Kaza anında bunların zarar görmesini engeller. Ayrıca uçaktan gelen titreşimlere karşı bu teçhizatı korur. Clevises: Pushrodların en az bir ucunda kullanılan ayar yapmaya yarayan pushrodla kontrol hornunu hareketli olarak birleştiren parçadır. Naylon yada metal olabilir. Değişik şekilde de olabilir Kontrol Yüzeylerinden daha öncede bahsedilmişti. Modelimizin hareket ve davranışlarını kontrol ve idare edebilmek için bazı kontrol yüzeylerine ihtiyaç duyarız. Model uçaklarda da normal uçaklardakine benzer 4 Temel kontrol yüzeyi bulunmaktadır. Bunlar ; 1- Aileron, 2- Elevator, 3- Rudder, 4- Flap

Bu kontrol yüzeylerinin model uçağımızı üzerinde nasıl etki yarattığını ve nasıl çalıştığını anlamamız için öncelikle bilmemiz gereken, modelimizin hangi eksenler etrafında hareket ettiği konusudur. Yukarıdaki resimde mavi kesik çizgilerle gösterilen 3 eksen bulunmaktadır.

Bunlar; 1-Boylamsal Eksen 2- Yanal Eksen 3- Dikey Eksen Boylamsal Ekseni, model uçağımızın burun kısmından, kuyruğa doğru uzanan ve modelimizin tam ortasından geçen çizgi, yanal ekseni her iki kanat ucunu birleştiren doğrusal çizgi, dikey eksenide boylamsal ve yatay eksenin ağırlık merkezinde (CG) kesiştiği noktadan geçen dikey çizgi belirler. Bu bilgilerden sonra kontrol yüzeyleri ile eksenler arasındaki bağlantıdan söz etmek gerekirse, kumanda yüzeylerinin, pilotun verdiği kumandaların modelimiz tarafından bu eksenler etrafında gerçekleştirmesini sağladığını söyleyebiliriz. Aşağıdaki tablo, manevra, eksen ve kumanda yüzeyi bağlantısını özetlemektedir.

Aileronlar ana kanadımızın sağ ve sol bölümlerinin arkasında firar kenarında bulunur ve modelimizin boylamsal eksenindeki dönme manevrasını vermesini sağlar. Her bir aileron yukarıdaki resimde de açıklanmaya ve gösterilmeye çalışıldığı gibi, aynı zamanda ve bir birinin tam ters yönünde çalışarak bu dönme hareketini sağlar. Örneğin modelimizin sol aileronu yukarı doğru kalkarken, sağ aileron aşağı doğru hareket etmelidir. Yukarıdaki örneğimizde sol aileron yukarı kalktığında sol kanat ucunda negatif kaldırma kuvveti oluşurken, modelimizin sağ aileronu aşağı doğru inecek ve modelimizin sağ kanat ucunda da pozitif bir kaldırma kuvveti oluşacak ve model boylamsal eksen de modele arkadan bakş açısına göre boylamsal eksenden sağdan sola doğru dönme manevrasını gerçekleştirecektir. Kumandamızda aileronu sola doğru hareket ettirdiğimizde sol aileron yukarı doğru sağ aileronda aşağı doğru hareket etmeli ve modelde sola doğru dönmelidir. Dikkat etmemiz gereken konu; Hareket tahditlenmez, düzeltme kumandası verilmez ve devam ettirilirse aileronun sürekli etkisi nedeniyle model sol knat ucundan stall olacak ve düşmeye devam edecektir. Tüm bu belirttiğimiz konular sağa kumanda verildiği halde de geçerlidir, sadece dönüş ve stall yönü değişecektir.

Rudder, modelimizde dikey dengeleyicinin (Vertical stabilizer- Fin) arka kenarında yer alan hareketli kontrol yüzeyidir. Radyo setupları yapılırken, rudder kumandası sola verildiğinde rudderımızda sola doğru hareketlenmeli, sağa rudder kumandası verdiğimizde rudderda sağa doğru hareket edecek şekilde ayarlanmalıdır. Eğitim modellerimizde ön iniş takımı ve rudder aynı servo tarafından kumanda edilmektedir. Bu nedenle ön iniş takımıda rudderla aynı yöne hareket etmelidir. Tekrarlayacak olursak havada sola rudder kumanda modelimizin burnunun dikey eksene göre sola, sağa rudder kumanda modelimizin dikey eksene göre sağa sapma göstermesine, yerde taxi yapaken de modelimizin verilen kumandya göre sola ya da sağa önmesine neden olacaktır. Buna neden olan ise rudderın modelimizin arkasında hava akışına karşı oluşturduğu aşırı drag/ sürüklenmedir. Yukarıdaki şeklin incelenmesinden de anlaşılacağı üzere, arka tarafta verilen kumandaya göre oluşan aşırı sürtünmeye modelimiz kumanda verilen yöne doğru sapma göstererek tepki verecektir.

Elevatör lokasyon olarak uçağımızın kuyruk böşümünde yatay stabilize nin arkasında yer alır. Elevatörde aynı aileron gibi modelimizin kaldırma gücüne etki eden bir kontrol

yüzeyidir. Radyo kumandamızda elevatörü kontrol eden kumanda klunu kendimize çektiğimizde elevatör yukarı hareket edecek ve elevatörün üstüne çarpan hava akışının aşırı sürtünmesi ile modelimizin burnu havaya kalkacak ve modelimiz yeterli sürate sahipse yükselişe geçecektir. Elevatör kumanda kolunu ileri doğru bastırdığımızda elevatör aşağı doğru hareket edecek ve elevatörün altına çarpan havanın etkisi ile modelimizin burnu aşağıya doğru düşecek ve modelimiz dalışa geçecektir. Burada hemen belirtmek isterim ki bana göre elevatör sağlıklı bir uçuş için en önemli kontrol yüzeyidir. Modelimizin havada düzenli ve kontrollü yükseliş ve alçalışını kontrol eden tek kontrol yüzeyidir. Havada elevatör kontrolünü kaybetmenin nihai sonucu neredeyse % 100 kırım anlamına gelir. Havada dönüş kontrolünü aileronla sağladığımızı biliyoruz aileron kontrolünü kaybettiğimizde rudder la dönüşü sağlama olanağımız var fakat elevatörün bu anlamda bir yedeği yok. Bu nedenle elevatör kontrolunu kaybetmemek için elevatör bağlantılarını (Hinge, clevis ve horn vs. gibi) sık sık kontrol etmeliyiz.

Bağımsız flaplar model uçağımızın ana kanadının firar kenarında ailerondan bağımsız ve her iki tarafta gövdeye daha yakın bölümde bulunur. Her modelde flap olacak diye bir koşul bulunmamaktadır. Daha çok scale - ölçekli modellerde bulunur. Fakat gelişen teknolojinin yardımıyla digital kumandaların çoğu artık flaperon özelliğine sahip olması nedeniyle aileronlar aynı zamanda flap olarak da kullanılabilmektedir. Flapın asıl amacı daha düşük süratlerde daha fazla kaldırma gücü sağlamaktır. Normalin altında süratte modelimiz stall olma (süratsiz kalmaktan dolayı kaldırma gücünün kaybolması sonucu modelin bir kanat üzerine doğru yığılarak düşmeye başlaması) eğilimi göstermesine rağmen flap kullanımında bu risk oldukça azalmakta ve modelimiz normal süratinin çok çok altında havada kontrol edilebilir bir şekilde tutunabilmektedir. Radyoların standart kontrol fonksiyonları gaz kolu( throttle), aileron (yatış dümeni) elevatör (irtifa dümeni) rudder ( yön dümeni) dir.Bunlar şunları kontrol eder. Gaz kolu : Uçağın hızını (trust ekseni) Aileron: Uçağın sağa sola yatışı (rool ekseni) Elevatör: Uçağın alçalış ve yükselişi (pitch ekseni) Rudder: Uçağın sağa sola dönüşünü kontrol eder. (yaw ekseni) Ancak biz dönüşleri rudder ile değil aileron ve elevatör yardımı ile yaparız. Örneğin sağa dönmek için önce uçağı aileron ile sağa yatırıp aileronu bırakırız.Daha sonra elevatöre yükseliş kumandası vererek dönüşü yaparız.

R/C Kontolör

Servo

Alıcının yolladığı sinyalleri algılayıp, sinyali harekete dönüştüren elemanlardır. Bu servoları modelin çeşitli yerlerini hareket ettirmek için kullanırız. Servolara gerekli enerji alıcı üzerinden sağlanır. Kullanım yerlerine ve kalitelerine göre çok farklı çeşitleri vardır. 3-4gramlık mikro servolar çok az güç sağlarlar ve çok küçük uçaklarda kullanılır. Yüksek torklu büyük servolar ise kontrol yüzeyleri geniş olan, süratli uçan modellerde tercih edilir. Basit analog servoların yanında hassas digital servolar da bulunur. Digital servolar özellikle merkez noktasına geri dönmeyi daha hassas yaparlar

Yukarıda açıklamaya çalıştığımız bu kontrol yüzeyleri aynı zamanda normal bir uçağında uçmasını sağlayan temel kontrol yüzeyleridir. Radyo kontrollü model uçaklar daha basit olabilirler, örneğin birçok eğitim modeli sadece elevatöre ruddera sahiptir. Hatta birçok uzman ilk eğitim modellerinde sadece bu iki kumanda yüzeyine sahip modellerin tercih edilmesini basit ve sade kullanımları nedeniyle önermektedir. Önümüzdeki hafta R/C model uçakların uçuşları ile ilgili temel bilgiler verilecektir. Termal avlama ve trim ayarları gibi.

Çeşitli Model Uçak Yapım Malzemeleri

Tipik bir model ucak

Pervaneler

Spinner

Flex Cables

Menteşeler

Push road

Kaplama Malzemesi

İniş Tekerlekler

Bir model uçak planı ve yerleşimleri aşağıda verilmiştir.

Takip eden bölümlerde Ders kapsamında yapılacak olan KARTAL Model uçağın yapımı detaylı bir şekilde anlatılmıştır.

5 HAFTA: UZAY MODELLERİ

MODEL ROKET, yer çekimine karşı aerodinamik kaldırma gücü kullanmaksızın havaya çıkan, bir roket motoru (yani sıkıştırılmış katı barut ile elde edilen ) yardımı ile uçurulabilen bir hava aracıdır. Tekrar uçuşa çıkabilmesi için yere emniyet ile dönmesini sağlayan bir mekanizması bulunup ve bu mekanizmasının büyük ölçülerde madeni olmayan parçalardan yapılması gerekmektedir.

UZAY MODELLERİNİN SINIFLANDIRILMASI S1 İRTİFA MODELLERİ

S2 YÜK MODELLERİ

S3 PARAŞÜT SÜRELİ MODELLER

S4 PLANÖR SÜRELİ MODELLER

S5 ÖLÇEKLİ İRTİFA MODELLERİ

S6 ŞERİT SÜRELİ MODELLER

S7 ÖLÇEKLİ MODELLER

S8 R/C ROKET PLANÖR MODELLER

S9 CAYROKOPTER SÜRELİ MODELLER

S10 ESNEK KANAT SÜRELİ MODELLER

Her sınıfta S7 ölçekli modeller hariç motor güçlerine göre aralarında alt sınıflara ayrılmıştır. Örneğin ; S1A-B-C-D;S4A-B-C-D-F gibi. ROKET MOTORU; önceden hazırlanmış ve kullanılmaya hazır, içindeki bütün kimyevi maddeleri yanıcı özelliğe sahip katı bir reaksiyon motorudur.

Genel olarak roketleri şu şekilde sınıflayıp tanılmayabiliriz. 1 Tip: Bu tipler yerçekimine karşı aerodinamik kaldırma gücü kullamaksızın irtifaya çıkan, katı yakıtlı bir motorla tahrik edilen, tekrar uçuşa çıkarılmak üzere yere emniyetli bir şekilde dönmesini sağlayan bir mekanizması bulunan (Paraşüt veya Strimır) model roketlerdir. 2. Tip: Yerçekimine karşı aerodinamik kaldırma gücü kullanmaksızın irtifaya çıkan, katı yakıtlı bir motorla tahrik edilen ve daha sonra yerçekimine karşı koyan aerodinamik taşıyıcı güçlerin yardımı ile süzülüş yapabilen model roketlerdir. 3. Tip: Halen mevcut olan veya tarihi güdümlü mermilerin, roketlerin ya da uzay araçlarının ölçekli olarak imal edilmesi ile gerçekleşen bir model roket kategorisidir.

Tip 1

Tip 2

Tip 3

OSD 685-MODEL UÇAK YAPIMI DERSİ

KARTAL MODEL UÇAK YAPIMI

Bu notta Kartal model uçağın yapılması ve uçurulması hakkında teknik bilgileri şekiller ile açıklanmıştır. Çalışmaya başlarken, Model uçağının planı toplu iğne batacak şekilde düz bir zemin üzerinde gerdirerek dört bir köşesinden tutturunuz. (Bu çalışmada bizim için düz semin sıralar, iğne ile batırıp tutturmanız için dağıtacağımız straforlar kullanılacaktır). Planın bozulmasını istemiyorsanız plan üzerine şeffaf naylon seriniz. Planı dikkatle inceleyiniz. Model uçağın yapımında gerekli olacak çekiç, eğe, kıl testere, maket bıçağı ve toplu iğne gibi malzemeler sınırlı sayıda olup, ortak kullanılacağı için herkesin işlerini tamamladıktan sonra malzemeleri aldıklara yere koyması önemlidir. İlk önce, model uçağın yapımında kullanılacak ıhlamur çıtaları zımpara ile temizleyin.

KANAT İNŞAATI:

a) Kanat (Sinir) profillerini lazerle kesilmiş ıhlamur levha üzerinden maket bıçağı ile keserek çıkartınız. (Bunu yaparken, kendileri düşmüyorlarsa, asla elle zorlayarak uğraşmıyor, kesim çizgisinin üzerinden falçata ile geçerek çıkarıyoruz ki, parçalarımız zarar görmesin)

b) Kanat inşaatını yapmak için çıtaların birini hücum kenarı oval, diğerini firar kenarı için üçgen hale zımpara ile getiriniz. Plana toplu iğneler yardımı ile monte ediniz.

c) Hazırlanmış olan kanat profillerinizi 90º lik açılarla planın üzerindeki yerlerini ölçerek

hücum ve firar çıtalarına tutturunuz. Bu işlemden önce firar kenarının kertik yerlerini işaretleyiniz. Bunun için 3x10 mm ıhlamur çıtayı plandaki yerine geçici olarak tespit edip, sinirlerin firar kenarına kavuştukları yerlere, çıtanın iç kenarından başlayarak 2 mm kadar içeri devam eden işaretler koyuyoruz. Bunu yaparken ilgili noktaya tam üstten bakınız.

d) Bundan sonra, falçatamızı kısa açıp, bıçak tarfındaki ucuna yakın yerde tutuyor ve işaretin yarım mm sağ ve yarım mm solundan tezgah düzlemine varana kadar kesiyoruz.

e) Bu kesme işini yaparken, asla bıçağı çekmeyiniz, kesilecek hatta oturtup aşağı doğru

tok bir biçimde bastırınız: "Kırt" diye bir ses duyacak ve bıçağın tezgaha vardığını hissedeceksiniz. Her iki kesiyi de yaptıktan sunra, bıçağın sırtını kullanarak boşaltılacak parçayı alıyoruz, kertiğimiz de açılmış oluyor.

f) Profillerinizin alt ve üstündeki lonjoron çıtalarını yerlerine takınız kanat uçlarını ve destek üçgenlerini ıhlamur levha üzerindeki yerlerinden kesip yapıştırınız. Sinirlerimizin kuyrukları kertiklere aşağıdaki gibi oturuyor.

g) Hazırlamış olduğunuz kanat inşaatını zımpara ile tesviye ederek pürüzsüz hale getiriniz. Sağ ve sol kanatları planlardaki işaretli yerlerden kesip orta kanadı toplu iğne ile sabitleyiniz. Sağ ve sol kanat uçlarından 6 cm yükseklikteki destek parçalarını koyarak, üçgenler ile birlikte yapıştırınız. Sinirlerimizin ağızları da, hücum kenarına şöyle oturacak.

Önce 3x5 mm ölçüsündeki hücum kenarı çıtamızı elle ve gözle kontrol ediyoruz. Herhangi bir simetri olmayan kısım var ise bu bölümleri zımpara ile tesviye ediniz. Hücum kenarımızı da plan üzerinde sabitledikten sonra, artık sinirlerimizin montajına geçebiliriz.

Sinir ağız kısmına küçük bir damla yapıştırıcı sürünüz.

Kuyruğun oturacağı kertiğe de yapıştırıcı sürüyoruz.

Şimdi ilk sinirimizi monte ediyoruz: Ağız kısmına yukarıda görüldüğü gibi tutkal sürülmüş sinirimizi hücum kenarına dayadıktan sonra, kuyruğunu da kertiğine hafifçe bastırarak yerleştiriyoruz.

Tabii bu arada dışarı taşan tutkalı temizlemeyi unutmuyoruz; böylece tutkal sadece yapışacak olan yüzeylerde kalmış oluyor. Bu şekilde , orta kanadın en ucuna kadar (hem sol, hem de

sağdan) devam ediyoruz. En dış siniri kuyruğunun firar kenarına oturan iç yanına da tutkal sürerek yapıştırıyor ve iyi bir yapışma için dıştan toplu iğne ile sabitliyoruz.

Destek üçgeninin "sadece firar kenarına yapışan kenarının tezgah düzlemine oturduğuna, diğer kenarınınsa sinir kuyruğunun geliş açısından daha küçük bir açıda olmayacak şekilde yapıştırıldığına dikkat edilmelidir. Böyle olmazsa, üçgenin sinirden daha alçak kalarak dışarı

fırlayan ucu konstrüksiyonda bir sıkıntı meydana getirir, bu da en azından kanadın kaplanmasında problem yaratır. Hücum kenarı tarafındaki destek üçgenini de aynı şekilde monte ediyoruz:

Burada, orta kanadın en dıştaki sinirinin lonjöron kertiğinin 2 mm değil, 8 mm olduğuna dikkat ediniz! Bu kertiğe 2x4 mm lonjöronla beraber, 3 mm kavak kontreplakdan 2 adet kanat birleştirme unsuru oturacaktır. Diğer uçtaki destek üçgenlerini de monte ettikten sonra, şimdi üst lonjöronumuzu yerleştirelim:

Bunun için lonjöron kertikleri içine küçük tutkal damlaları bırakıyor ve sonra da 2x4 mm lik üst lonjöronumuzu bu kertiklere yerleştiriyoruz. Kalkmalar olmasın, iyi bir yapışma sağlansın diye, yeterince sıklıkta toplu iğnelerle sabitliyoruz. Burada ayrıca şuna dikkat edelim: Lonjöron kertiklerinin genişliklerinin 2 mm den hafifçe fazla olduğu görülüyor. Bu durum konstruksiyonumuzun mukavemetine fena tesir yapar, çünkü lonjöron kertiklere "tatlı-sıkı" oturmayacaktır. Bunu gidermek için, lonjöronu kertik duvarlarından sadece birine dayayarak yapıştırıyoruz. Ben burada arka duvara dayamayı tercih ettim, ve bunu emniyete almak için hemen hemen 2 sinir de bir, bir toplu iğneyi lonjöronla ön kertik duvarı arasından geçecek şekilde çapraz çaktım. Ön tarafta kalan boşluğun giderilmesi inşaatın ileriki safhalarında, yeri geldiğinde anlatılacaktır. Orta kanat kururken, dış kanatların inşaatına geçelim. Burada da işler aynı, ancak aradaki farklar şunlardır: Hücum ve firar kenarları arasında sinirler döşenip, e dışta destek üçgenleri monte edildikten sonra üst lonjöronu yapıştırmıyoruz. Dış kanadın orta kanada birleştiği yeri de boş bırakıyor, yani sinir yapıştırmıyoruz. Orta kanat kururken, dış kanatların inşaatına geçelim. Burada da işler aynı, ancak aradaki farklar şunlardır: Hücum ve firar kenarları arasında sinirler döşenip, e dışta destek üçgenleri monte edildikten sonra üst lonjöronu yapıştırmıyoruz. Dış kanadın orta kanada birleştiği yeri de boş bırakıyor, yani sinir yapıştırmıyoruz. Sebep şu: Dış kanat, orta kanatla 20 derecelik bir açı yapacak şekilde bağlanacak. Eğer, dış kanadın lonjöronlarını tam plana göre monte edersem, bu bağlantıyı yaparken lonjöronlar uzun kalacaklar ve dış kanadın hücum ve firar kenarlarının orta kanadın kiler üzerine oturmalarına engel olacaklardır. O yüzden, lonjöronları dış kanadı kaldırıp bağladıktan sonra, ayarlayarak yerleştireceğiz. Bu arada, orta kanat kurumuştur. Tezgahtan söküp, ters çevirerek tekrar yatırıyor ve bir kaç toplu iğne ile sabitledikten sonra alt lonjöronu yapıştırıyoruz. Burada da bolluk var, geriye dayalı olarak yapıştırıyoruz.

YÜKSELİŞ VE DÖNÜŞ DÜMENİ İNŞAATI Resimlerde olduğu gibi yükseliş ve dönüş dümeni 2x2 mm kalınlığındaki çıtalardan oluşmaktadır. Plandaki ölçülere göre keserek toplu iğne yardımı ile yapıştırınız. Kurumaya bırakınız. MODEL UÇAĞIN KAPLANMASI Size verilmiş olan kaplama kağıdını kanat, yükseliş ve dönüş dümenlerinden 5 mm fazla keserek, kaplama kağıdını hazırlayınız. Kaplamaya modelimizin alt kısmından başlayarak, hücum ve firar çıtalarına zamk sürerek gerdiriniz. Aynı işlemi kanat üzerinde de uygulayıp fazlalıkları jiletle kesiniz. Dönüş ve yükseliş dümenini çıtaların yüzeylerine zamk sürerek gergin bir şekilde yapıştırınız. Kaplama işlemi bittikten sonra kaplamaları pamuk ile ıslatınız kuruması için resimde olduğu gibi kanat ve dümenleri düzgün bir zemin üzerinde kalıba koyunuz. GÖVDE VE MODELİN MONTESİ Gövde çıtasını plana göre kesip, şekildeki gibi PÜRÜZLÜ YÜZEYLERİ ZIMPARA İLE TESVİYE EDİYORUZ. Kanadı gövdeye lastikle monte ediniz. Dönüş dümenini yükseliş dümeninin üzerine 90º lik bir açı ile yapıştırınız. Birleştirdiğiniz parçaların gövde üzerine, kanada ve yere paralel olmasına dikkat ediniz.

MODELİN KONTROLLERİ VE UÇUŞ AYARLARI a. Kartal model uçağının plandaki (Center Gravity) ağırlık merkezinin yerinde olup olmadığını kontrol ediniz. Dengeleyebilmek için modelin burnundaki safra yuvasına ağırlık ekleyiniz. b. Modele önden bakıldığında kanat ve yükseliş dümeninin bir birine paralel olduğunu görünüz.

c. Model uçağınızı rüzgarlı havalarda atmayın. Modeli ağırlık merkezinden tutarak rüzgâr içine, yere paralel olarak süzülecek şekilde iterek bırakınız. Model uçağınızın kanat ve gövdesi yere paralel bir şekilde uçuyorsa uçuş ayarları tamamdır. d. Model uçağınız elden bırakıldığında yere doğru pike yapıyorsa kanadınızın önüne(hücum kenarı ve gövde arasına) ince ıhlamur veya benzeri parça koyarak hücum açısını artırınız (pike düzelinceye kadar). e. Model uçağınız elden bırakıldığında yukarı doğru yunuslama yaparak uçuyorsa kanadınızın arkasına(firar kenarı ile gövde arasına) ıhlamur veya benzeri parça koyarak modelinizin uçuş ayarlarını yapabilirsiniz.