การเฝาระวงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

ศรพล กาแพงทอง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร 2557

บทคดยอ

การเฝาระวงคณภาพนาบรเวณแมนาเจาพระยา พ.ศ. 2554 ทาการเกบตวอยางนา จานวน 18 สถานตลอดทงสาย ตงแตปลายแมนากอนไหลลงสอาวไทยตอนบน ณ จงหวดสมทรปราการ จนถงตนแมนา ณ จงหวดนครสวรรค ทาการวจยโดยแบงชวงตอนแมนา ออกเปน 3 ตอน ไดแก แมนาเจาพระยาตอนลาง ตงแตบรเวณพระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ จนถงสะพานพระรามท 7 อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร แมนาเจาพระยาตอนกลาง ตงแตสะพานนนทบร อาเภอเมอง จงหวดนนทบ ร ถงปอมเพชร วดพนญเชงวรวหาร อา เภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา และแมนาเจาพระยาตอนบน ตงแตสะพานขามแมนาเจาพระยา อาเภอเมอง จงหวดอางทอง ถงสะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค เกบตวอยางครอบคลม 3 ฤดกาล คอ ฤดรอน 2 ครง ฤดฝนและฤดหนาว อยางละ 1 ครง นามาทดสอบหาคณภาพนาโดยหองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 ในดานเคม ไดแก ออกซเจนละลาย (DO) บโอด (BOD) แอมโมเนย -ไนโตรเจน (NH3-N) และดานชวภาพ ไดแก แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) เมอนาผลคณภาพนาทตรวจวดไดในแตละสถานมาประเมนคณภาพนาตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน พบวา สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสาย สวนใหญมคณภาพตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนดถงรอยละ 78 มเพยงรอยละ 22 เทานน ทมคณภาพนาเปนไปตามมาตรฐานคณภาพนากาหนด และไมมบรเวณสถานใดทมคณภาพนา สงกวาเกณฑมาตรฐานกาหนด

ชอวทยานพนธ การเฝาระวงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

ชอผเขยน นายศรพล กาแพงทอง ชอปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) ปการศกษา 2557

(4)

สาหรบการทดสอบหาความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคณภาพนากบระยะทาง (ชวงตอนแมนา) และฤดกาล ผลการทดสอบสมมตฐานโดยใชโปรแกรมทางสถต One – way ANOVA ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 พบวา ฤดกาลท เปลยนไปไมมผลทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาเปลยนแปลง แตการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยาขนอยกบระยะทางท มวลนาไหลผานไปในแตละตอนแมนา ซงสอดคลองกบการแบงตอนแมนาตามประกาศ กรมควบคมมลพษ เรอง กาหนดประเภทของแหลงนาในแมนาเจาพระยา และเมอนาผลการตรวจวดคณภาพนาในชวงเกดอทกภยปลาย พ.ศ. 2554 เปรยบเทยบหาความสมพนธกบผลการตรวจวดคณภาพนาในชวงเวลาเดยวกนของ พ.ศ. 2553 โดยใชโปรแกรมทางสถต Paired Samples t - Test ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 พบวา เหตการณอทกภยครงใหญ ไมสงผลกระทบทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสายเปลยนแปลงไป แตมผลกระทบตอคาออกซเจนละลาย (DO) เฉพาะบรเวณแมนาเจาพระยาตอนลางในชวงฤดหนาว ตงแตสถานตรวจวดคณภาพนา CH01 ถง CH15 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ ถงสะพานนนทบร จงหวดนนทบร)

ABSTRACT

Water Quality Monitoring in Chao Phraya River was conducted in 2011; 18 sampling stations from the estuary in Samutprakarn Province to the upstream in Nakornsawan Province. This research divided the river into 3 sections: 1) Lower Chaophraya from Pra Samut Chedi in Samutprakarn Province to Rama 7th Bridge in Bangkrouy, Nonthaburi Province 2) Central Chaophraya from Nonthaburi Bridge, Amphoe Muang, Nonthaburi Province to Pom Petch, Panancheng Temple, Amphoe Pranakornsriayuthaya, Pranakornsriayuthaya Province and 3) Upper Chaophraya from Chaophraya Crossing Bridge, Amphoe Muang, Angthong Province to Dechatiwong Bridge, Nakornsawan Province. 3 seasons were covered; twice in summer, once in rainy season, and once in winter. Water samples were analyzed in the Regional Environmental Office 6 Laboratory. Chemical parameters were Dissolved Oxygen, Biological Oxygen Demand and Ammonia. Biological parameters were Total Coliform Bacteria and Fecal Coliform Bacteria. Results of water quality analysis shown that 78% of the river did not meet the Surface Water Quality Standards. Only 22% met their classification. None had the higher water quality than the standards. Hypothesis of water quality - distance - season correlations were tested. Statistical analysis One – way ANOVA at 0.05 level of significance showed that water quality did not affect by seasonal variation but affected by distances as the water flows through each section according to the Chaophraya River Classification by Pollution Control Department. Another Hypothesis of water quality between the great flood in 2011 and the same period in 2010 were also tested. Statistical analysis Paired Samples t – Test at 0.05 level of significance showed that the great flood did not affect water quality of the whole Chaophraya River. However, Dissolved Oxygen was affected during winter in the lower section between the sampling station CH01 to CH15 (Pra Samut Chedi in Samutprakarn Province to Nonthaburi Bridge in Nonthaburi Province)

Title of Thesis Water Quality Monitoring in Chao Phraya River

Author Mr. Siripol Kamphaengthong

Degree Master of Science (Environmental Management)

Academic Year 2014

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไปได ดวยความอนเคราะหจากบคคลหลายทานทไดใหความกรณา ชแนะแนวทางในการศกษาวจย ใหความชวยเหลอในดานขอมล ขอแนะนา ขอคดเหน ตลอดจนเปนกาลงใจทมคณคายงตอผเขยน ผเขยนขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.บญจง ขาวสทธวงษ อาจารยทปรกษา และอาจารย ผควบคมวทยานพนธของผเขยน กรณาสละเวลาใหคาปรกษา และชแนะ อนเปนประโยชนตอการทาวทยานพนธฉบบนในทกขนตอน ดวยความเอาใจใสอยางดยง เปนความร ประสบการณ ททรงคณคามากในชวต ตลอดจนใหกาลงใจแกผเขยนตลอดมา รวมถงทานศาสตราจารยเกยรตคณ พลเรอเอก ดร.วรวฒน วงษดนตร และทานผชวยศาสตราจารย ดร.วรางคณา ศรนล ทกรณาพจารณาตรวจสอบวทยานพนธใหถกตองสมบรณยงขน ขอขอบพระคณคณาจารย แหงสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ผถายทอดความรและสรางประสบการณใหแกผเขยน รวมถงเจาหนาทของคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอมทกทาน ในความชวยเหลอในดานตางๆ ทเกยวของในการศกษาเปนอยางด ขอขอบคณเพอนๆทรกทกคนของผเขยน สาหรบกาลงใจและความชวยเหลอทมใหมาโดยตลอด ขอขอบพระคณ ผอานวยการสวนแหลงนาจด กรมควบคมมลพษ ดร.เชาวน นกอย, คณทพยอาภา ยลธรรมธรรม, คณเอกลกษณ เยนเปยม, คณรงเรอง ชนชม, สานกงานสงแวดลอมภาคท 4 (นครสวรรค), ผอานวยการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) ดร.อาพนพนธ พนทกนก,คณสรยา วรวฒน, คณอารย แกวเขยว, คณศภฤกษ ดวงขวญ, คณโชคชย รกษสงข, คณพนาวลย จนทรสระค และเจาหนาทในสานกงานทกทาน สาหรบขอมล คาแนะนา และกาลงใจ ตลอดจนอปกรณตรวจวดตางๆ ซงทาใหการศกษาครงนสาเรจเปนทเรยบรอย ขอขอบคณ ดร.ปณดา ลลพนง ผเปนแรงใจ เคยงขาง คอยใหคาปรกษา ทาใหวทยานพนธฉบบนเปนมากกวาวทยานพนธสาหรบชวตของผเขยน ทายสด ผเขยนขอขอบพระคณ และขอมอบความสาเรจทงหมดจากการทาวทยานพนธฉบบนแด นายกาพล กาแพงทอง, นางศรสดา กาแพงทอง และนางสาวกมลสดา กาแพงทอง ผเปน คณพอ คณแม และพสาวทเคารพรกยงของผเขยน คอยชวยสงเสรมสนบสนน กระตนเตอน และเปนกาลงใจ ตลอดจนเปนแรงใจทสาคญยงของผเขยนตลอดมา จนทาใหการศกษาครงนประสบผลสาเรจไดตามทตงใจ

ศรพล กาแพงทอง

สารบญ

หนา

บทคดยอ (3) ABSTRACT (5) กตตกรรมประกาศ (6)

สารบญ (7) สารบญตาราง (9) สารบญภาพ

(11)

บทท 1 บทนา 1 1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 2 1.3 ขอบเขตการศกษา 3 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3 1.5 นยามศพททใชในการศกษา 4

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 10 2.1 ทบทวนวรรณกรรม 10 2.1.1 ลมนาเจาพระยา 10 2.1.2 แหลงกาเนดของแมนาเจาพระยา 12 2.1.3 แมนาเจาพระยา 13 2.1.4 ลกษณะภมอากาศแมนาเจาพระยา 14 2.1.5 ลกษณะทางธรณวทยาและภมศาสตรแมนาเจาพระยา 15 2.1.6 ลกษณะการใชพนทดนลมนาเจาพระยา 15 2.2 แนวทางการประเมนคณภาพนาในปจจบน 18 2.3 งานวจยทเกยวของ 28

(8)

บทท 3 วธศกษา 32 3.1 กรอบแนวความคด 32 3.2 สมมตฐานการศกษา 33 3.3 วธการศกษา 33

บทท 4 ผลการศกษา 41 4.1 ผลการประเมนคณภาพนาในแมนาเจาพระยา 41 4.2 การประเมนผลคณภาพนาตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน 74 4.3 ผลการทดสอบสมมตฐาน 4.4 การตอบโจทยวจย

79 82

บทท 5 สรป อภปราย และขอเสนอแนะ 87 5.1 สรป 89 5.2 อภปราย 99 5.3 ขอเสนอแนะ

103

บรรณานกรม 106 ภาคผนวก 110

ภาคผนวก ก คมอทดสอบตวอยางนา 110 ภาคผนวก ข ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2537) 138 ภาคผนวก ค ประกาศกรมควบคมมลพษ เรอง กาหนดประเภทของแหลงนา

ในแมนาเจาพระยา 146

ประวตผเขยน 150

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 คามาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน 19 2.2 คาเกณฑประเมนคณภาพนาในแหลงนาผวดนตาม WQI 2.3 สตรสมการในการคดคะแนนของ DO 2.4 สตรสมการในการคดคะแนนของ BOD 2.5 สตรสมการในการคดคะแนนของ TCB 2.6 สตรสมการในการคดคะแนนของ FCB 2.7 สตรสมการในการคดคะแนนของ NH3 - N

21 22 23 24 25 26

3.1 จดเกบตวอยางนาในแมนาเจาพระยา 3.2 วธการตรวจวเคราะหรายดชนชวดคณภาพนา ของหองปฏบตการสานกงาน สงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) และหองปฏบตการกรมควบคมมลพษ

36 39

3.3 คามาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน 5 ดชน 40 4.1 คาออกซเจนละลายในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดนครสวรรคถงจงหวด สมทรปราการ ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

47

4.2 คาบโอดในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการถงจงหวด นครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

53

4.3 คาแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวด สมทรปราการถงจงหวดนครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

60

4.4 คาฟคอลโคลฟอรมแบคทเรยในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการ ถงจงหวดนครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

67

4.5 คาแอมโมเนย – ไนโตรเจนในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการถง จงหวดนครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

73

4.6 การประเมนผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลาง ตงแตจงหวดสมทรปราการ ถงจงหวดนนทบร

76

(10)

4.7 การประเมนผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลาง ตงแตจงหวดนนทบร ถงจงหวดพระนครศรอยธยา

77

4.8 การประเมนผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนบน จงหวด พระนครศรอยธยาถงจงหวดนครสวรรค

78

4.9 One - way ANOVA แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธระหวาง ระยะทางกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

79

4.10 แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธระหวาง ระยะทางกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

80

4.11 One - way ANOVA แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธระหวาง ฤดกาลกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

81

4.12 แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธระหวาง ฤดกาลกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา 4.13 คาดชนคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลางในชวงฤดหนาว พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ณ สถานตรวจวดคณภาพนา CH01 ถง CH12 4.14 คาดชนคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลางในชวงฤดหนาว พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ณ สถานตรวจวดคณภาพนา CH15 ถง CH20 4.15 คาดชนคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนบนในชวงฤดหนาว พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ณ สถานตรวจวดคณภาพนา CH21 ถง CH32 4.16 แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธของคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

ในชวงฤดหนาวระหวางป พ.ศ.2553 และพ.ศ.2554 4.17 แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธของคณภาพนาในแมนา เจาพระยาตอนลาง และตอนกลาง ในชวงฤดหนาว ณ สถานตรวจวด คณภาพนา CH01 ถง CH15 ระหวาง พ.ศ.2553 และพ.ศ.2554

81

84

85

86

87

88

5.1 คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลางเฉลยรายสถาน พ.ศ. 2554 95 5.2 คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลางเฉลยรายสถาน พ.ศ. 2554 96 5.3 คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนบนเฉลยรายสถาน พ.ศ. 2554

97

 

สารบญภาพ

ภาพท หนา

2.1 แผนทแสดงอาณาเขตลมนาเจาพระยา 11 2.2 แผนทแมนาเจาพระยา และการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2554 2.3 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ DO เปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑ

คณภาพนา 2.4 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ BODเปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑ

คณภาพนา 2.5 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ TCBเปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑ

คณภาพนา 2.6 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ FCBเปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑ

คณภาพนา 2.7 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ NH3–Nเปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑ

คณภาพนา

17 22

23

24

25

26

3.1 กรอบแนวความคดในการศกษา 32 3.2 แผนทแสดงสถานเกบตวอยางนาในแมนาเจาพระยา 35 3.3 เครองมอเกบตวอยางนา Kemmerer Depth Sampler 38 4.1 คาออกซเจนละลายในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการ

ถงจงหวดนครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554 46

4.2 คาบโอดในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการ ถงจงหวดนครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอนพ.ศ. 2554

52

4.3 คาแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวด สมทรปราการถงจงหวดนครสรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

59

4.4 คาแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวด สมทรปราการถงจงหวดนครสรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอนพ.ศ. 2554

66

(12)

4.5 คาแอมโมเนย– ไนโตรเจนในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการ ถงจงหวดนครสรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

72

5.1สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยา พ.ศ. 2554 90 5.2สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลาง พ.ศ.2554 91 5.3สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลาง พ.ศ.2554 92 5.4สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนบน พ.ศ.2554 93 5.5แผนทแสดงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

และการใชประโยชนทดน พ.ศ.2554

98

 

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

แมนาเปนแหลงนาผวดนทมความสาคญ มนษยใชประโยชนจากแมนาในดานสงคม เศรษฐกจ โดยเฉพาะชมชนใกลแมนาใชนาในแมนาเพอการอปโภคบรโภค การเกษตรกรรม การประมง และการคมนาคม เปนตน ในอดตแมนาสายตางๆ ของประเทศไทยมคณภาพดไมเกดปญหาเนาเสย เนองจากประชากรมจานวนนอย ปรมาณของเสยทระบายลงสแมนามปรมาณไมมาก แตปจจบนมการเพมขนของจานวนประชากรอยางรวดเรว ชมชนขยายตว การพฒนาทางดานอตสาหกรรม และการเรงผลผลตทางการเกษตร ทาใหเกดปญหาคณภาพนาเสอมโทรมลงอยางรนแรง แหลงนาคณภาพด ปลอดภยตอการอปโภคบรโภค ลดนอยลง ซงโดยปกตคณภาพนาในแมนา จะเปลยนแปลงตามปจจยสงแวดลอมตางๆ อาท สภาพภมอากาศ สภาพภมประเทศ ลกษณะทางธรณวทยา ตลอดจนกจกรรมของสงมชวตตางๆ บรเวณนน (นราธป เพยรจรง, 2543)

แมนาเจาพระยาเปนแมนาสายหลกทมความสาคญทางเศรษฐกจการพาณชย สงคม คณภาพชวต ฯลฯ สายหนงของประเทศไทย เกดจากการรวมตวของแมนา 4 สาย คอ แมนาปง แมนาวง แมนายม และแมนานาน ไหลมาบรรจบกนทปากนาโพ อาเภอเมอง จงหวดนครสวรรค รวมถงแมนาสะแกกรง ซงไหลมาบรรจบทจงหวดชยนาท แมนาปาสกไหลมาบรรจบกบแมนาเจาพระยาทปอมเพชร จงหวดพระนครศรอยธยา และไหลผานทราบลมตอนกลางของประเทศ ผานจงหวดอทยธาน ชยนาท สงหบร อางทอง พระนครศรอยธยา ปทมธาน นนทบร กรงเทพมหานคร แลวไหลลงสอาวไทยตอนบนทจงหวดสมทรปราการ รวมระยะทาง 380 กโลเมตร (กรมควบคมมลพษ, 2554) ครอบคลมพนทประมาณ 162,000 ตารางกโลเมตร (มณทพย ทาบกานอน, 2527) ปจจบนคณภาพนาในแมนาเจาพระยา มคาตากวามาตรฐานทกาหนด ซงมสาเหตสาคญมาจากแหลงกาเนดมลพษ 4 แหลงกาเนด ไดแก ชมชน โรงงานอตสาหกรรม การเพาะเลยงสตวนา และฟารมสกร ทาใหเกดนาเสยรวมทงหมดประมาณ 4.0 ลานลกบาศกเมตรตอวน คดเปนปรมาณความสกปรกในรปบโอด (BOD Loading) ทงสน 128,031 กโลกรมตอวน โดยมาจากชมชน รอยละ 73 โรงงานอตสาหกรรม รอยละ 10 เพาะเลยงสตวนา รอยละ 9 และฟารมสกร รอยละ 8 (กรมควบคมมลพษ, 2554) อกทง

2

 

เนองจากแมนาเจาพระยาไหลลงสทะเลจงไดรบอทธพลของนาขน-นาลง ซงความเคมของนาทะเล สงผลกระทบโดยตรงตอคณภาพนา เมอเกดการไหลยอนกลบของนา (Backwater Effect) โดยจะมผลกระทบครอบคลมพนทตงแตบรเวณปากแมนาเจาพระยา ขนไปทางเหนอนาจรดเขตอาเภอบางไทร จงหวดพระนครศรอยธยา รวมระยะทางประมาณ 117 กโลเมตร (อารยน รตนพนธ, 2547) นาทะเล ทหนนสงยงเปนอปสรรคตอการระบายความสกปรกของนาใหไหลชาลง โดยเฉพาะชวงฤดแลง จากการใชประโยชนจากนาในแมนาเจาพระยาในกจกรรมตางๆ ตามทกลาวมาแลวขางตน เปนสาเหตใหคณภาพนาของแมนาเจาพระยาเปลยนแปลงไป และมแนวโนมเสอมโทรมลง ซงอาจสงผลกระทบตอการใชประโยชนจากแหลงนาไดในอนาคต ประกอบกบในชวงปลายป พ.ศ. 2554 เกดเหตการณมหาอทกภยครงใหญ สงผลใหระดบนาในแมนาเจาพระยาตลอดทกชวงตอนแมนาสง และมปรมาณนามากผดปกตจากทกป ดงนน จงมความนาสนใจเปนอยางยงทจะศกษาวาเหตการณอทกภยดงกลาวสงผลกระทบตอคณภาพนาของแมนาเจาพระยาหรอไม อนง ทางราชการไดดาเนนการตดตงสถานตรวจวดคณภาพนา ตงแตจงหวดนครสวรรค ถงจงหวดสมทรปราการ รวม 18 สถาน จงเปนทนาสนใจศกษาวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยา ทสถานตรวจวดตางๆมคณภาพตามดชนคณภาพนาทวไป แตกตางกนอยางไร

1.2 วตถประสงคของการศกษา

1.2.1 เพอศกษาความแตกตางของคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ระหวางสถานเกบตวอยางตางๆ ตงแตตนแมนาจนถงทายแมนา กอนไหลออกสทะเลอาวไทย โดยใชเกณฑการประเมนมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 โดยใชดชนชวดคณภาพนาทสาคญ 5 ดชน ไดแก ปรมาณออกซเจนละลาย (DO) บโอด (BOD) แอมโมเนย - ไนโตรเจน (NH3 - N) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB)

1.2.2 เพอศกษาปจจยเวลา คอ ฤดกาล ทมผลตอคณภาพนา ระหวางสถานเกบตวอยางตางๆ

3

 

1.3 ขอบเขตการศกษา 1.3.1 ดานเนอหา ศกษาคณภาพนา ณ สถานเกบตวอยางนาแมนาเจาพระยา 18 สถาน โดยใชเกณฑมาตรฐาน

คณภาพนาในแหลงนาผวดน ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 โดยใชดชนชวดคณภาพนาทสาคญ จานวน 5 ดชน ไดแก ปรมาณออกซเจนละลาย (DO) บโอด (BOD) แอมโมเนย - ไนโตรเจน (NH3 - N) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB)

1.3.2 ดานพนท ระหวางตนนาแมนาเจาพระยา ทจงหวดนครสวรรค จนถงปลายนาทจงหวดสมทรปราการ 1.3.3. ดานเวลา ศกษาคณภาพนาในแมนาเจาพระยาสาหรบป พ.ศ. 2554 ในฤดกาลตางๆ ไดแก ฤดฝน (เดอน

มถนายนถงเดอนตลาคม) ฤดหนาว (เดอนพฤศจกายนถงเดอนมกราคม) และฤดรอน (เดอนกมภาพนธถงเดอนพฤษภาคม)

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.4.1 ทาใหทราบถงการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ตามเกณฑการประเมน

คณภาพนาในแหลงนาผวดนโดยใชดชนชวดคณภาพนาทสาคญ 5 ดชน ไดแก ปรมาณออกซเจนละลาย (DO) บโอด (BOD) แอมโมเนย - ไนโตรเจน (NH3 - N) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) 1.4.2 ทาใหทราบถงความแตกตางของคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ระหวางสถานเกบตวอยางตางๆตงแตตนนาแมนาเจาพระยา ทจงหวดนครสวรรค จนถงปลายนาทจงหวดสมทรปราการ กอนไหลออกสทะเลอาวไทย

1.4.3 สามารถนาผลการศกษาทได เปนขอมลพนฐานในการจดการคณภาพนาของแมนาเจาพระยาตอไป

4

 

1.5 นยามศพททใชในการศกษา

1.5.1 นาผวดน นาผวดน หมายถง ทรพยากรธรรมชาตทใชแลวไมหมดไป สามารถทดแทนได โดยธรรมชาตแลวนาจะหมนเวยนเปนวฏจกร มการเปลยนแปลงจากสถานะหนงไปเปนอกสถานะหนง ตงแตไอนาผนแปรเปนสภาพเมดฝน ฝนทเกดขนนนจะตกลงสผวโลกและจะถกเกบไว ในดน แหลงนา (ลานา อางเกบนา ทะเลสาบ และทะเลหรอมหาสมทร) และในตนไม แลวนาเหลานนจะระเหยเปนไอนาสบรรยากาศ ซงถามความเยนเพยงพอ มแกนฝนดดความชนและมไอนา ปรมาณทเพยงพอกจะตกเปนฝน วนเวยนอยในวฏจกร เชนนตลอดไป ในขณะทฝนตกนนพชจะดดซบไวสวนหนง และบางสวนจะซมลงในดนไปถงชนดนทนาผานไมได จะถกกกเกบ อยบนดนชนนน กลายเปนแหลงนาใตดน แตบางสวนไมสามารถซมผานผวดนไดทนท ประกอบกบสภาพพนททมความลาดเอยงจงไหลบาหนาดนสแมนา ลาธาร ทะเล หรอมหาสมทร โดยแปรเปนแหลงนาผวดน ซง Meinzer (1949) ทาการประเมนวฏจกร ของนาทภาวะสมดลโดยเฉลยแลว พบวา ในหนงวนนาระเหยจากทะเล และมหาสมทร ปรมาณ 875 ลกบาศกกโลเมตร นาปรมาณนตกลงมาเปนฝนในเขตทะเลและมหาสมทร ปรมาณ 775 ลกบาศกกโลเมตร ทเหลออก 100 ลกบาศกกโลเมตร จะถกพดพาเขาหาแผนดนโดยรวมกบไอนาทไดจากการคายนาของใบพช และการระเหย ปรมาณ 165 ลกบาศกกโลเมตร รวมเปน 265 ลกบาศกกโลเมตร จากนนจะตกลงมาเปนฝน เมอถงพนดนจะไหลจากทสงลงสทตา บางสวนจะถกดดไปใชโดยพช บางสวนซมลงสใตดน แตจะมนาสวนหนงประมาณ 100 ลกบาศกกโลเมตร ถกถายเทกลบลงสทะเลโดยแมนาหรอ ลาธารสายตาง ๆสาหรบนาทแผนดนใหกบบรรยากาศ จานวน 165 ลกบาศกกโลเมตรตอวนนน ประมาณรอยละ 90 เปนนาทไดจากการคายนาของพช สวนทเหลอเกดจากการระเหยโดยความรอนจากดวงอาทตย ในปจจบนภาวะสมดลของวฏจกรนากาลงไดรบผลกระทบจากการพฒนาทางการเกษตรกรรม และอตสาหกรรม การตดไมทาลายปา เพอเพมพนททาการเกษตรกรรม และอตสาหกรรม เปนสาเหตททาใหปรมาณนาทแผนดนเคยใหกบบรรยากาศ โดยการคายนาของใบพชและการระเหยมปรมาณลดลงไปดวย (เปยมศกด เมนะเศวต, 2536) ซง Hewlett และ Nutter (1969) รายงานวา มปรมาณนาจดบนผวโลกทงหมดรอยละ 2.86 แตทมนษยสามารถนามาใชประโยชนไดจรงมเพยงรอยละ 0.62 เทานน โดยแบงเปนนาในดนรอยละ 0.61 นาตามแหลงนาทะเลสาบรอยละ 0.009 นาในแมน ารอยละ 0.001 และนาในบรรยากาศรอยละ 0.001 ซงแสดงให เหนวา นาในโลกนมสวนทนามาใชไดอยางจากด และถาแหลงนาเกดเนาเสยมคณภาพเสอมโทรมจนเกดสภาพมลพษ ทาใหเกดความไมเหมาะสมตอการใชประโยชนในดานตางๆ ในขณะทนาทมคณภาพดและเหมาะสมไวใช นบวนจะหายากยงขน ดงนน มนษยจงควรใชนาใหเกดประโยชนใหมากทสด

5

 

ขณะเดยวกนควรจะตองมการเฝาระวง และอนรกษแหลงนาอยางถกตอง ทงนจะเปนประโยชนสนองความตองการของมนษยไดนนตองมคณสมบตพรอม ทงในดานปรมาณ คณภาพ และระยะเวลาของการไหลของนา (นวต เรองพานช, 2511)

1.5.2 คณภาพนา เกษม จนทรแกว (2526) กลาววา คณภาพนา หมายถง ความเหมาะสมของนาเพอใชในกจกรรมของมนษย กลาวอกนยหนง หมายถง คณภาพนานนจะเปนไปตามวตถประสงคของมนษยทจะใชเฉพาะกจหรอเปนกรณไป เชน คณภาพนาเพอใชดมยอมตองมคณภาพสงหรอดทสด สวนคณภาพนาเพอการเกษตรกรรมยอมมคณภาพตากวา เปนตน ซงคณภาพนาของแหลงนาธรรมชาตโดยทวไปจะเปลยนแปลงไปมากหรอนอยขนอยกบสวนประกอบตางๆ ทเจอปนอยในนา และสภาพแวดลอมในแตละทองถนทแตกตางกน เชน สภาพภมประเทศ ลกษณะทางธรณวทยา การใชทดนตลอดจนการทากจกรรมตางๆ ของสงมชวตทเกยวของกบนา ซงกองมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม (2533) ไดแบงคณภาพนาออกเปนลกษณะใหญๆ ได 3 ลกษณะ คอ

1.5.2.1 คณภาพนาทางกายภาพ (Physical Characteristics) เกดจากสงเจอปนททาใหลกษณะทางกายภาพแตกตางกน ซงลกษณะทางกายภาพน สามารถสมผสไดดวยประสาทสมผสทง 5 ไดแก การดมกลน ชมรส ดส และสมผสดวยผวหนง ขอมลสาคญทบงบอกคณภาพนาทางกายภาพ คอ ส กลน รส ความขน อณหภม ของแขงแขวนลอย การนาไฟฟา และลกษณะทางกายภาพอนๆ ไดแก ความหนาแนน ความหนด เปนตน

1.5.2.2 คณภาพนาทางเคม (Chemical Characteristics) เกดจากการมแรธาตตางๆ และสารเคมละลาย หรอเจอปนกบนาธรรมชาต ซงทาใหคณภาพของนาเปลยนแปลงไป และไมปลอดภยทจะใชดม เพราะสารบางตวเปนพษตอมนษย คณสมบตของคณภาพนาทางเคมทสาคญไดแก ความกระดาง ความเปนกรดดาง ออกซเจนละลายในนา บโอด ตะกว แคดเมยม โครเมยม ปรอท เหลก แมงกานส ทองแดง สงกะส และวตถมพษ ไดแก กลมออรกาโนคลอรน ซงประกอบดวย DDT, Alfa BHC, Dieldrin, Aldrin, Heptachlor, Heptachlor Epoxide และ Endrin เปนตน

1.5.2.3 คณภาพนาทางชวภาพ (Biological Characteristics) มดชนบงชทสาคญ คอ จลนทรยทเจอปนอยในนา และเปนสาเหตสาคญอยางหนงททาใหเกดการเปลยนแปลงของสารเคมหรอสงเจอปนทอยในนา ซงทาใหนามลกษณะเปลยนแปลงไป นอกจากนนแลว อาจมจลนทรยททาใหเกดโรคปนอยดวย เชน แบคทเรย โปรโตซว แอจจ ฟงไจ ไวรส และพยาธ ทาใหมผลกระทบตอสขภาพอนามยของผทนานาไปบรโภค ตวอยางแบคทเรยททาใหเกดโรค เชน แบคทเรยในตระกลซลโมเนลลา (Salmonella) ชเจลลา (Shigella) และวบรโอ (Vibrio) แบคทเรยทกอโรคเหลาน

6

 

กระจายไดงาย โดยทางเดนอาหารและนา การแพรกระจายของโรคมกเกดจากการปนเปอนจากสงปฏกลของคน และสตวเลอดอน ซงอาจมการแพรกระจายโดยทางตรง หรอทางออม ทาใหเกดการระบาดของโรคตดตอจากแบคทเรย เชน โรคไทฟอยด โรคพาราไทฟอยด โรคอจจาระรวง อหวาตกโรค บด ฯลฯ การวเคราะหคณภาพนาทางแบคทเรย จงเปนการใหขอมลเบองตนเกยวกบคณภาพนาทางชวภาพ (นฤมล ตปนยะกล, 2535)

1.5.3 การประเมนคณภาพนา

ประเมนตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2537) โดยใชคาดชนคณภาพนา ทงทาง เคม และชวภาพ จานวน 2 กลม 5 ดชน (พารามเตอร: Parameter) พนฐานสาคญ ไดแก

1.5.3.1 กลมท 1 พารามเตอรทตองตรวจสอบในภาคสนามหรอตรวจสอบทนทพรอมกบการเกบตวอยาง เนองจากพารามเตอรเหลานมการเปลยนแปลงไดงายมาก จงจาเปนตองตรวจวดทนท ไมสามารถเกบตวอยางวเคราะหในหองปฏบตการได พารามเตอรทตรวจวด คอ คาออกซเจนละลาย (Dissolved Oxygen: DO) คอ ปรมาณออกซเจนละลายนาในแหลงนา ซงเปนคาทมความจาเปนตอการหายใจของพชและสตวนา ปรมาณออกซเจนละลาย มหนวยเปน มลลกรมตอลตร (mg/L) แหลงนาทเหมาะแกการดารงชวต การขยายพนธ และการอนรกษสตวนา ควรมคา DO ไมตากวา 5 mg/L ทงนโดยทวไปสตวนาสวนใหญจะดารงชวตอยไดอยางปกตทระดบคา DO ไมตากวา 3 mg/L อยางไรกตาม ถาปรมาณออกซเจนละลายนามคาตากวา 2 mg/L จะไมเหมาะตอการดารงชวตของสตวนา แหลงนาโดยเฉพาะอางเกบนาบางแหงอาจตรวจวดคา DO ไดสงเกนกวา 10 mg/Lในเวลากลางวน แสดงใหเหนวา อาจมการเจรญเตบโตทผดปกตของสาหรายในแหลงนา (Algae Bloom) เปนเหตใหเกดการผลตคาออกซเจนละลายทมากเกนปกต อาจเปนอนตรายตอสตวนาทาใหเกดโรค Gas Bubble Disease โดยจะเกดฟองกาซขนในระบบหมนเวยนโลหต ขณะทในชวงเวลากลางคนออกซเจนละลายเหลานนจะลดตาลงมากเนองจากการหายใจของสาหรายทาใหแหลงนาขาดออกซเจนกะทนหน ซงอาจเปนเหตใหสตวนาขาดอากาศหายใจตายได คาออกซเจนละลาย บอกใหทราบวา นามความเหมาะสมเพยงใดในการดารงชวตของสตว และพชในนา ตลอดทงการเปลยนแปลงทเกดขนในนาวา อยในภาวะทมออกซเจน หรอท ไมมออกซเจน ซงเปนดชนบอกคณภาพของนาในแหลงนานน (ณรงค ณ เชยงใหม, 2525) โดยตราบใดทปรมาณการใชออกซเจน และการเตมออกซเจนยงสมดลอย แหลงนาจะไมเนาเสย แตถาการใชออกซเจนมมากกวาการเตมออกซเจน จะทาใหปรมาณออกซเจนลดลง เกดสภาพไรอากาศ ทาใหสงมชวตตางๆ ดารงอยไมได ยกเวนแบคทเรยทไมใชอากาศ ขณะเดยวกนในสภาพทมออกซเจน

7

 

เพยงพอ แบคทเรยกลมทใชอากาศจะยอยสลายสารอนทรย และสารอนนทรยตางๆ ทมอยในแหลงนานน (สรน ทพพากร, 2527) อนงปรมาณออกซเจนทละลายในนา ไดจากการละลายของกาซออกซเจนทมอยในอากาศ และจากกระบวนการสงเคราะหดวยแสงของพช ซงปรมาณการละลายออกซเจนในระยะเวลาใดเวลาหนงนน ขนอยกบความกดอากาศ อณหภมของนา ปรมาณคลอไรดในนา ปรมาณการละลายของออกซเจนจะเพมขน เมออณหภมของนาลดลง ความกดอากาศทเพมขนจะ ทาใหความสามารถในการละลายออกซเจนในนามากขน และการละลายของออกซเจนจะคอยๆ ลดลง เมอนานนเขาใกลทะเล ในทานองเดยวกนในนาเสย คาอมตวของออกซเจนทละลายจะนอยกวา ในนาสะอาด (กรมอนามย, 2539)

1.5.3.2 กลมท 2 พารามเตอรทไมสามารถตรวจวดในภาคสนามได จะตองเกบรกษาตวอยางไวกอน และนามาตรวจสอบหรอวเคราะหในหองปฏบตการ ไดแก 1) คาความสกปรกในรปสารอนทรยหรอบโอด (Biochemical Oxygen Demand: BOD) คอ คาทบงบอกถงปรมาณออกซเจนทจลนทรยใชในการยอยสลายสารอนทรยในแหลงนา แหลงนาทมคาบโอดมากยอมแสดงวา มความสกปรกมาก เนองจากจลนทรยตองใชออกซเจนจานวนมากในการยอยสลายสารอนทรยหรอสงปฏกลสงผลใหปรมาณออกซเจนละลาย (DO) ในแหลงนาลดลง และอาจเกดความเนาเสยได โดยทวไปแหลงนาผวดนทอนรกษไวสาหรบการดารงชวตของสตวนา และการผลตประปาขนพนฐานไมควรมคาบโอดเกนกวา 1.5 mg/L ถาจะอนรกษไว เพอกจกรรมดานการเกษตรไมควรมคาบโอดเกน 2.0 mg/L สวนแหลงนา ทจะอนรกษไวใชประโยชนเพอกจกรรมดานการอตสาหกรรมไมควรมคาบโอดเกนกวา 4.0 mg/L

การหาปรมาณออกซเจนทแบคทเรยตองการใชในกระบวนการยอยสลายสารอนทรยชนดทยอยสลายไดภายใตภาวะทมออกซเจนทอณหภม 20 ± 1 องศาเซนตเกรดในเวลา 5 วน ทงนเพราะเปนอณหภมทใกลเคยงกบของนาทวๆไป และแบคทเรยเจรญเตบโตไดชา ทอณหภมน (กรมอนามย, 2539) ซง กรรณการ สรสงห (2549) กลาววา คาบโอดจะบอกใหทราบถง ปรมาณการเจอปนของอนทรยสารทมอยในนา และเปนการวดความสามารถของแหลงนาทจะกาจดความสกปรกโดยธรรมชาต นอกจากน คาบโอดจะบอกถงกาลงความสามารถของนาในรปของออกซเจน ซงแบคทเรยตองการใช ถามสารอนทรยในนามากออกซเจนจะถกใชในกระบวนการทางชวเคมมากขน ทาใหคาบโอดสง แตถาสารอนทรยมปรมาณนอย กระบวนการยอยสลายกจะมนอย ทาใหคาบโอดตา ดงนน คาบโอด จะเปนดชนบอกถงความสกปรกของนา และเปนดชนตรวจสอบการระบายของเสยลงแหลงนาอกดวย (กรมอนามย, 2539) ซง Hawker และ Linter (1974) รายงานวา การเพมจานวนของแบคทเรยในแหลงนาจดจะมความสมพนธโดยตรงกบการเพมของสารอนทรยในแหลงนานนๆ ดวย การชะลาง (Erosion) เกดจากการทฝนตกถงผวหนาดน เมดฝนทจะทาลาย

8

 

เมดดนผวหนา แตกกระจายเปนเมดเลกๆ ซงจะไปอดรดนทาใหนาซมผานผวหนาดนไดนอยลง เกด Surface Flow และไหลไปตามผวหนาดนลงสทตา (เกษม จนทรแกว, 2526) ซงฝนจะชะลางจลนทรยและสงสกปรกตางๆ บนพนดนลงสแหลงนาไดมากขน จนทาใหเกดมลพษในนาได โดยเฉพาะการทฝนตกหนกหลงจากทผานระยะเวลาแหงแลงมานาน นาฝนจะชะลางจลนทรยหนาดนลงสแหลงนาไดมากขน แตภายหลงทฝนตกตดตอกนเปนประจา จะมผลทาใหแบคทเรยลดลง จากการศกษาของ สรน ทพพากร (2527) เกยวกบโคลฟอรมแบคทเรยในหวยแมราก จงหวดเชยงใหม พบวา ปจจยททาใหแบคทเรยมปรมาณสงมากในแหลงนาทสาคญ คอ ปรมาณนาฝน และกจกรรมของมนษย

2) ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (Total Coliform bacteria: TCB) คอ กลมแบคทเรยชนดหนง ซงสวนใหญอาศยอยในลาไสมนษยหรอสตว แตบางครงอาจพบในบรเวณอน อาท ในพช ดน เมลดธญพช เปนตน การตรวจแบคทเรยชนดนในแหลงนาจะแสดงถง ความเสยงตอการปนเปอนหรอแพรกระจายของเชอโรคในระบบทางเดนอาหารในแหลงนา อาท โรคอหวาต บด ไทฟอยด หรออจจาระรวง เปนตน ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด มหนวยวดเปน เอมพเอนตอ 100 มลลลตร (MPN/100 mL) ตามมาตรฐานคณภาพนาแหลงนาผวดน กาหนดใหแหลงนาทเหมาะจะนามาใชในการผลตประปา และสามารถวายนา เลนกฬาทางนาได ไมควรมคาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดเกนกวา 5,000 MPN/100 mL ขณะทแหลงนาทเหมาะจะอนรกษไวเพอใชสาหรบกจกรรมการเกษตรกรรม ไมควรมคาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดเกนกวา 20,000 MPN/100 mL

3) ปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (Fecal Coliform bacteria: FCB) คอ ปรมาณเชอโรคแบคทเรยกลมโคลฟอรม ทมอยในอจจาระของมนษย และสตวเลอดอน การตรวจพบแบคทเรยชนดนในแหลงนา จะบงชเฉพาะหรอยนยนเพมขน จากคาการตรวจวดปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด วาแหลงนานนมโอกาสปนเปอนหรอมการแพรกระจายของเชอโรคททาใหเกดโรคในระบบทางเดนอาหารสง สวนใหญแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมจะตรวจพบมากในแหลงนาทไหลผานชมชนทระบายนาทงสแหลงนาโดยตรง ปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม มหนวยวดเชนเดยวกบปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ตามมาตรฐานคณภาพแหลงนาผวดน แหลงนาทเหมาะจะนามาใชในการผลตประปา และสามารถวายนาหรอเลนกฬาทางนา ไมควรมคาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมเกนกวา 1,000 MPN/100 mL ขณะทแหลงนาทเหมาะจะอนรกษไว เพอสาหรบกจกรรมการเกษตรกรรมไมควรมคาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม เกนกวา 4,000 MPN/100 mL

9

 

แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมมลกษณะคณสมบต เชนเดยวกบแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด แตมความสามารถในการหมกยอยนาตาลแลคโทสทอณหภม 44.5 ± 0.2 องศาเซลเซยส และใหผลผลตเปนกรดและแกสภายในเวลา 24 ชวโมง สามารถมชวตอยนอกลาไสของคนและสตวเลอดอนไดหลายวน โดยขนกบความเหมาะสมของสภาพแวดลอม แบคทเรยกลม ฟคอลโคลฟอรมทสาคญ ไดแก Escherichia Coli นฤมล ตปนยะกล (2535) รายงานวา การใชแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมเปนดชนในการปนเปอน เนองจาก

(1) มแหลงกาเนดมาจากอจจาระของคนและสตวเลอดอน (2) โดยทวไปแลวจะไมพบในนาบรสทธ มกปนเปอนอยในนา ทมการ

ปนเปอนของแบคทเรยกอโรค และมจานวนแปรผนตรงตามจานวนของแบคทเรยกอโรค (3) มความคงทนตอสภาพแวดลอมมากกวาแบคทเรยทกอโรค (4) วธการตรวจวเคราะหทาไดงายและสะดวก

4) ปรมาณแอมโมเนย -ไนโตรเจน (NH3-N) คอ ปรมาณแอมโมเนยทอยในรปของไนโตรเจนทงหมด มความสาคญในการบงชสภาพความสกปรกของแหลงนาทเกดจากของเสยหรอนาทงทมสวนประกอบของไนโตรเจน เชน โปรตนในสารประกอบในรางกาย พช สตว อจจาระ ปยคอก เปนตน โดยเฉพาะนาทงจากแหลงชมชน ฟารมสกร หากตรวจพบวา แหลงนามปรมาณแอมโมเนย -ไนโตรเจนสง แสดงวา แหลงนามการปนเปอนจากมลพษสง และอาจเปนพษตอการดารงชวตของสตวนา ตามมาตรฐานคณภาพนา แหลงนาผวดน ปรมาณแอมโมเนย -ไนโตรเจน ในแหลงนาไมควรมคาเกนกวา 0.5 mg/L

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงน เปนการศกษาการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎและผลงานการวจยทเกยวของ เพอเปนพนฐานและเปนแนวทางในการวจยโดยคานงถงปจจยทมอทธพลตอการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ทงทางดานภมอากาศ ภมศาสตร และการใชประโยชนทดน บรเวณรมฝงแมนาเจาพระยา ดงน

2.1 ทบทวนวรรณกรรม 2.2 แนวทางการประเมนคณภาพนา 2.3 แนวทางการประเมนคณภาพนาในปจจบน 2.4 งานวจยทเกยวของ

2.1 ทบทวนวรรณกรรม

2.1.1 ลมนาเจาพระยา อาพน อยคงคราม (2534) ไดระบไวในการศกษาเรองความผนแปรของปรมาณตะกว ในแมนาเจาพระยา จากจงหวดนครสวรรคถงจงหวดสมทรปราการ เกยวกบลมนาเจาพระยา (Chao Phraya Watershed) วาเปนลมนาทเกดจาก ลมนาปง ลมนาวง ลมนายม และลมนานาน ไหลมา รวมกนท อาเภอเมอง จงหวดนครสวรรค มพนทรบนาทงหมด 45,000 ตารางกโลเมตร รปแบบของ ลาธารเปนแบบ Dendritic ม Form Factor เทากบ 0.23 ซงมคานอยกวาหนง แสดงวา รปรางของลมนามลกษณะคอนขางไปทางรปสเหลยม (Rectangular - Shaped Basin) ความยาวของลานาประมาณ 380 กโลเมตร สวนคาสมประสทธความหนาแนน (Compactness Coefficient) เทากบ 1.58 แสดงใหเหนวา รปรางลมนามลกษณะคอนขางผดปกต (คาเทากบหนงเปนพนทวงกลม) สวนการไหลของนาในลมนาเจาพระยา จะไหลจากทศเหนอไปทางทศใต ดงภาพท 2.1

11

ภาพท 2.1 แผนทแสดงอาณาเขตลมนาเจาพระยา แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554.

12

2.1.2 แหลงกาเนดของแมนาเจาพระยา แมนาเจาพระยาเปนแมนาทเกดจากแมนาสสายทางภาคเหนอ ไดแก แมนาปง แมนาวง

แมนายม และแมนานาน ตนกาเนดของแมนาดงกลาว เกดจากเทอกเขาทางภาคเหนอ Nedeco (1965) ไดศกษาลกษณะของเทอกเขาทางภาคเหนอของประเทศไทย พบวา ดานทศตะวนตกจะเปนตนกาเนดของลมนาปง และลมนาวง ซงมความยาวประมาณ 500 กโลเมตร และ 220 กโลเมตร ตามลาดบ ชนดของหนจะเปนหนแกรนต และหน Gneiss ชวงหบเขามความลกสงสดประมาณ 10-20 เมตรตอกโลเมตร (ความลกทเพมขนตอกโลเมตร) กระแสนาจะไหลผานหบเขาทลกและกวางในชวงฤดฝน พดพาตะกอนตางๆ ลงมามากมาย ดงนน การพดพาตะกอนเขาสลมนาปง และลมนาวงจงเปนตะกอนทมาจากหนอคน ซงสวนใหญจะเปนตะกอนจากดนทรายเปนจานวนมาก แมนาวงจะไหลมารวมกบแมนาปง เปนแมนาสายเดยวกนทประมาณ 40 กโลเมตร เหนอจงหวดตาก เมอรวมกนแลวยงคงเรยกวาแมนาปง จากนนกจะไหลเขาสทราบกวางใหญปลายทางคอทปากนาโพ จงหวดนครสวรรค กระแสนาในชวงนจะไหลชาลง เกดการตกตะกอน ทาใหเกดดนทรายบนฝง และเกาะกลางนา การพดพาตะกอนจะลดนอยลง ดวยเหตนดนทรายจงเกดการทบถมกนเปนจานวนมากบรเวณปากแมนาปง ดานทศตะวนออกจะเปนตนกาเนดของลมนายม และลมนานาน มความยาวประมาณ 500 กโลเมตร และ 490 กโลเมตร ตามลาดบ ชนดของหนจะเปนหนทราย หนดนดาน และหนปน ลมนายม และลมนานานมแนวของลานา คอนขางจะแคบ และลก รมฝงจะสง ฉะนน กระแสนาทพดพาตะกอนเขาสลมนายม และลมนานาน จงคอนขางแรงและเปนตะกอนดนทมาจากหนปน หนทราย ตลอดจนหนดนดาน ซงจะเปนดนเหนยว และตะกอนละเอยด สาหรบลมนายมและลมนานานจะไหลมารวมกนทปากนาโพ จงหวดนครสวรรค บรเวณปากแมนาจะเปนดนเหนยว และดนตะกอนละเอยด เมอลมนาปง ลมนายม และลมนานาน ไหลมารวมกนทจงหวดนครสวรรค บรเวณปากลมนาปง จะเกดความลกของทรายททบถมกนประมาณ 42 เซนตเมตรตอกโลเมตร สวนปากลมนายม และลมนานาน จะเปนดนเหนยว และดนตะกอน ความลกของดนททบถมกนประมาณ 9 เซนตเมตรตอกโลเมตร ทาใหกระแสนาพดพาตะกอนของลมนาปงสงกวาลมนายม และลมนานาน ฉะนน จงพบวา แมนาเจาพระยา ตงแตใตจงหวดนครสวรรคลงมาจนถงจงหวดพระนครศรอยธยา จะมดนทรายจากปากแมนาปง ซงดนทรายนจะสะสมตามรมฝง และเกาะกลางนาเปนจานวนมาก สวนทางตอนใตจงหวดพระนครศรอยธยาลงมาจนถงปากแมนาเจาพระยาจะเปนดนเหนยว และดนตะกอนละเอยด สาเหตดงกลาวเนองจากไดรบอทธพลจากแมนาลาคลองตางๆ ทไหลมารวมกบแมนาเจาพระยาทจงหวดพระนครศรอยธยาตลอดจนทราบลมกรงเทพมหานครกเปนดนตะกอนและดนเหนยว ดนดงกลาวจะถกกระแสนาพดพาไปตกตะกอนปากแมนาจนทาใหเกดสนดอนในบรเวณปากแมนา

13

แมนาเจาพระยาบรเวณนมการตกตะกอนสงเนองมาจากมการไหลของกระแสนาชาลงเพราะไดรบอทธพลจากนาทะเลหนน ความลาดเทของแมนาเจาพระยาในชวงกรงเทพมหานคร ประมาณ 5 - 6 เซนตเมตรตอกโลเมตร และบรเวณใกลปากแมนา ความลาดเทประมาณ 2 เซนตเมตรตอกโลเมตร ซงนบไดวาเปนความลาดชนทนอยมาก ดงภาพท 2.2

2.1.3 แมนาเจาพระยา แมนาเจาพระยา เปนแมนาสายหลกสายหนงของประเทศไทย รวมตวจากแมนาสายหลก

4 สายจากภาคเหนอ ไดแก แมนาปง แมนาวง แมนายม และแมนานาน โดยไหลมารวมตวกนทปากนาโพ รวมเปนสายเดยว และไหลออกสอาวไทยทปากนา จ.สมทรปราการ โดยเรยกรวมวา "แมนาเจาพระยา" แมนาอนเปนสญลกษณหนงของแผนดนสยาม (กรมควบคมมลพษ, 2554)

สาหรบทมาของชอ "เจาพระยา" นน ไมมหลกฐานปรากฏชด สมเดจฯกรมพระยา ดารงราชานภาพ ทรงบนทกไวในพระราชพงศาวดารฉบบพระราชหตถเลขาวา “ทเราเรยกกนวาปากนาเจาพระยาทกวนน แตโบราณเรยกวาปากนาพระประแดง ภายหลงเมอแผนดนงอก หางออกไปไกลเมองพระประแดงจงเรยกวา ปากนาบางเจาพระยา”

สจตต วงษเทศ และ ภวดล สวรรณด (2542) กลาวถงแมนาเจาพระยาตามคาบอกเลาของ ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช วาเรมตนทจดรวมของแมนานาน และแมนาปง ทปากนาโพ นครสวรรค ไปสนสดไหลออกทะเลทปากนาเมองสมทรปราการ ตาบลตรงทแมนานไหลออกทะเลนนเคยมชอวา "เจาพระยา" ชอตาบลนนกเลยใชเรยกชอแมนาทงสายวา "แมนาเจาพระยา" เชนเดยวกบทเอาชอตาบลทแมนาสายอนๆ ไหลออกสทะเลเรยกเปนชอแมนา เชน แมนาบางปะกง แมนาทาจน แมนาแมกลอง เปนตน

เอนก นาวกมล (2551) ไดระบไวในวารสารเมองโบราณวา แมนาเจาพระยาเรมตนนบตงแตจงหวดนครสวรรคไหลผานจงหวดตางๆ ในภาคกลางรวม 9 จงหวด และไหลลงสอาวไทยทอาเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ มความยาวประมาณ 380 กโลเมตร ความกวางประมาณ 200-400 เมตร ตอนบนของแมนาบรเวณอาเภอเมอง จงหวดชยนาท (กโลเมตรท 277 จากปากแมนา) มเขอนเจาพระยา ซงเปนเขอนกกเกบนาเพอการชลประทาน ตลอดลานามคลองตางๆ ทไหลมารวมกบแมนาเจาพระยา เชน คลองลพบร คลองบางแกว คลองบางบาล คลองบางหลวง รวมทงแมนาปาสก ทไหลมาบรรจบกบแมนาเจาพระยา ทอาเภอเมอง จงหวดพระนครศรอยธยา (บรเวณกโลเมตรท 142 จากปากแมนา) เนองจากแมนาเจาพระยาไหลลงสทะเลทจงหวดสมทรปราการดงกลาว จงทาใหการขนลงของนาทะเลมอทธพลตอการไหลของนา ตลอดจนคณภาพของนาในบรเวณปากแมนาเจาพระยา ซงอทธพลดงกลาวจะมากหรอนอยนนขนอยกบปรมาณของนาในแมนาเปนสาคญ

14

2.1.4 ลกษณะภมอากาศแมนาเจาพระยา Royal Irrigation Department (1987) ไดศกษาลกษณะทางกายภาพของแมนาเจาพระยาไว ดงน แมนาเจาพระยาตงอยในเขตอากาศรอน มลมมรสม (Tropical Monsoon Cyclones) พดผาน ซงลกษณะเชนนทาใหเกดฤดฝน ฤดหนาว และฤดแลง ในชวงฤดฝนจะมลมมรสมตะวนตกเฉยงใตจากมหาสมทรอนเดย พดผานในชวงเดอนมถนายนถงเดอนตลาคม ทาใหมความชนสง ฝนจะตกมาก ประกอบกบมลมพายหมน (Tropical Cyclones) ทเกดในมหาสมทรแปซฟกตอนใตเคลอนเขาสลมนา ในชวงเดอนกนยายนถงเดอนตลาคม ทาใหมฝนตกตดตอกนนาน ในชวงฤดหนาว เดอนพฤศจกายนถงเดอนมกราคม จะมอากาศเยนและแหงแลงเพราะ ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอจากประเทศจนพดผาน ฝนจะนอย ความชนตา ในชวงฤดรอน เดอนกมภาพนธถงเดอนพฤษภาคม จะมอากาศรอนชน อาจเกดพายฤดรอน จากความแตกตางระหวางอณหภมเหนอพนดนบรเวณลมนา และพนนาเหนอทะเลอาวไทยตอนบน ปรมาณฝนตกในลมนาแตละปเฉลย 1,400 มลลเมตร จากทางทศตะวนตกไปทศตะวนออกเฉยงเหนอ ในชวงฤดฝนจะมปรมาณฝน ถงรอยละ 85 ของปรมาณฝนตกทงหมด สาหรบในชวงทมลมพายหมน จะมปรมาณนาฝนเกน 100 มลลเมตรตอวน อณหภมของแมนาเจาพระยาในชวงฤดฝนมคาตงแต 27-32 องศาเซลเซยส ชวงฤดหนาว มคาตงแต 20-27 องศาเซลเซยส การระเหยของนาในลมนาเจาพระยาจะระเหยสงสดในเดอนเมษายน และระเหยตาสด ในเดอนสงหาคมถงเดอนกนยายน โดยเฉลย 100-250 มลลเมตรตอเดอน ความผนแปรของการระเหยของนาคอนขางตา (คอนขางคงท) ปรมาณของนาแมนาเจาพระยาจะขนอยกบฤดกาล (ปรมาณฝนตก) เนอทรบนาฝนประมาณ 45,000 ตารางกโลเมตร นาในแมนาเจาพระยาจะเรมสงขนในเดอนเมษายน และสงสดในเดอนกนยายนหรอตลาคม

15

2.1.5 ลกษณะทางธรณวทยาและภมศาสตรแมนาเจาพระยา นพนธ ธระชยกลพานช (2544) ไดศกษาสภาพธรณเทคนคของลมนาเจาพระยาตอนลาง พบวา แมนาเจาพระยาเปนแมนาเกาในยคไพลสโตซน เปนหนงแควหลกของแมนาซนดาเหนอ รวมสมยกบแมนาแมกลอง และแมนาพมดวง - ตาป ตอมาในตนยคโฮโลซน นาทะเลเพมสงขนจากการละลายของนาแขง ทาใหขอบเขตแมนาเจาพระยาหายไป เนองจากพนทลมนาเจาพระยาเกอบทงหมดจมอยใตอาวไทยโบราณ จากนนจงเรมการทบถมของดนตะกอนใหมอกครงเปนแมนาเจาพระยาในปจจบน

บรเวณทราบแถบลมแมนาเจาพระยาเปนทราบกวางใหญ แบงยอยออกเปนสองตอน คอ ตอนเหนอในลมแมนาปง แมนาวง แมนายม และแมนานาน และตอนใตในลมแมนาเจาพระยา แมนาทาจนและแมนาบางประกง แผนดนของลมแมนาเจาพระยาทงหมดนน สวนใหญเปน ทงนากวางใหญ มคลองทขดตอเนองกนอยมากมาย เวลาหนานาหลากจนทวมพนดน กจะนานาทวมทงนา พดพาเอาดนเลน ทมธาตอาหารเปนตะกอนมาใหพนดน ทาใหพนทราบทงหมดมความอดมสมบรณ เหมาะสมกบการทานาปลกขาวเปนสวนใหญ ถอเปนแหลงทเปนอขาวอนาของประเทศไทย สวนทเปนปากแมนาทอยในแมนาเจาพระยานน จะเกดมดนดอนสามเหลยมตอเนองเปนอนเดยวกน เกดเกาะ นอยใหญเปนระย ๆ ทาใหเกดปรากฏการณแผนดนนาไหล ทรายมลในแมนาสายใหญ และดวยเหตทแมนาเจาพระยานนไหลคดเคยวไปมาจนเกดพนทเกาะขนาดใหญไดกลายเปนแหลงทอดมสมบรณ ดวยมแมนาลอมรอบ และพนทเกาะนนไดตงราชธาน คอ กรงศรอยธยา กรงธนบร และกรงรตนโกสนทร ตามลาดบ การตงถนฐานบานเมองของคนสยามหรอคนไทยนน ไดมความรความชานาญ และประสบการณตอภมประเทศทมแมนาลาคลองหลายสายหลายแคว ซงเปนแหลงมปลาชกชม และไหลผานลงสทะเล ทาใหพนทอดมสมบรณดวยเรอกสวนไรนา ซงมขาวและพชพนธธญญาหารเพาะปลกไดมากมายหลายชนด จนมคากลาววา "ในนามปลาในนามขาว" และแมนานนจะเปนเสนทาง ทผคนไดใชอาศยสญจรไปมาตดตอกนไดโดยสะดวกโดยใชเรอเปนพาหนะ ดงนน คนไทยจงไดตงบานเมองเปนหลกแหลงอยรมแมนาลาคลอง เมองใหญ และราชธานของอาณาจกรตางๆ ไดตงอย รมแมนาทงสน เชน กรงสโขทยตงอยรมฝงแมนายม นครพงคหรอเชยงใหมตงอยรมฝงแมนาปง กรงศรอยธยาตงอยรมฝงแมนาเจาพระยา กรงธนบรและกรงเทพมหานครกไดสรางเมองอยรมฝงแมนาเจาพระยา เชนเดยวกน

2.1.6 ลกษณะการใชพนทดนลมนาเจาพระยา วไลวรรณ โกยทอง (2540) ไดกลาวลกษณะการใชประโยชนทดน ในงานวจยเรอง อทธพล

ของฤดกาลตอคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ถงอาชพเกษตรกรรมของคนไทยนน ไดอาศยนาจากแมนา

16

เจาพระยา และลาคลองตางๆ เขาไปชวยการทานา รจกสรางระหดวดนา หรอหาวธนานาจานวนมาก จากแมนาใหไหลเขาสทองนานบพนไร พนทนาจะขดดนยกคนทาเปนขอบกน ใหนาคงอยเลยงตนขาว การพลกพรวนดนไดใชแรงกระบอลากไถ อนเปนเครองมอสาคญในการทานาปลกขาว ซงคนไทย ไดเรยนรการเพาะตนกลา สาหรบนาลงไปปลกเรยงกนในพนทนาอยางมระเบยบ การเตบโตของตนขาวนน ตองอาศยนาหลอเลยงใหขาวออกรวงและใหมเมลดขาวสทองจานวนมากมาย แมวาในปจจบนนจะมการเพาะปลกพชไรอยางอน เชน ขาวโพด มนสาปะหลง ออย ถวเหลอง เปนตน การทานาปลกขาวกยงเปนความชานาญและอาชพหลกของคนไทย ปจจบนพนทดนลมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดนครสวรรคลงไปถงปากแมนาเจาพระยา สวนใหญเปนพนททไดรบการพฒนาแลว โดยสดสวนของการใชพนท ดงน พนทเพาะปลกจะมมากถง รอยละ 70 หรอประมาณ 31,500 ตารางกโลเมตร ทดนดงกลาวใชเปนทนาประมาณ รอยละ 70 หรอประมาณ 22,000 ตารางกโลเมตร โดยแบงเปนนาดา รอยละ 20 หรอประมาณ 4,200 ตารางกโลเมตร นาหวาน รอยละ 30 หรอประมาณ 17,800 ตารางกโลเมตรพนทปาจะอยตามแนวจากทศตะวนออกไปทางทศตะวนตกของลมนามประมาณ รอยละ 20 หรอประมาณ 9,000 ตารางกโลเมตร พนทวางเปลา พนทแหลงนา และพนทอนๆ มประมาณรอยละ 10 หรอประมาณ 4,500 ตารางกโลเมตร ซงในพนทสวนนจะใชในการพฒนาอตสาหกรรมเปนสวนใหญจากการใชพนทดนบรเวณลมนาเจาพระยาดงกลาว กรมควบคมมลพษ (2554) ไดแบงเขตพนทตามสภาพการใชประโยชนของทดนในกจกรรมหลกๆไว ดงน เขตเกษตรกรรม สวนใหญอยในชวงเจาพระยาตอนบน และตอนกลาง จะมบางในพนทอยในชวงลางของแมนาแถบจงหวดสมทรปราการ สภาพทวๆไปของเขตนเปนสวนผลไม ทงนา และบานเรอนจะหนาแนนตามรมฝงแมนาและเขตตวเมอง เขตปาไม สวนใหญอยในชวงเจาพระยาตอนบน ในเขตจงหวดนครสวรรค ชยนาท และทางตอนเหนอของจงหวดพระนครศรอยธยา ในเขตอาเภอภาช และอาเภออทย เขตอตสาหกรรม เปนเขตทอยชวงตอนลางของแมนา มโรงงานอตสาหกรรมขนาดยอมและอตสาหกรรมในครวเรอน สวนใหญจะอยในเขตราษฎรบรณะ (กรงเทพมหานคร) ในสวนอาเภอพระประแดง อาเภอพระสมทรเจดย และอาเภอเมอง (จงหวดสมทรปราการ) สวนใหญเปนโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญ เขตชมชน ตวเมอง ยานการคา เปนเขตอยชวงตอนกลางและชวงตอนลางของแมนา โดยเฉพาะจงหวดนนทบรและกรงเทพมหานครเปนเขตทประชากรอาศยอยหนาแนน ดงภาพท 2.2

17

ภาพท 2.2 แผนทแมนาเจาพระยา และการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2554 แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554.

18

2.2 แนวทางการประเมนคณภาพนาในปจจบน 2.2.1 ประเมนคณภาพนาตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน มาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ซงกาหนดเกณฑสงสด ตามการแบงประเภทคณภาพนาตามการใชประโยชน ออกเปน 5 ประเภท ดงน 2.2.1.1 ประเภทท 1 ไดแก แหลงนาทมสภาพตามธรรมชาตโดยปราศจากนาทงจากกจกรรมทกประเภท และสามารถเปนประโยชนเพอ

1) การอปโภคและบรโภคตองผานการฆาเชอโรคตามปกตกอน 2) การขยายพนธตามธรรมชาตของสงมชวตระดบพนฐาน 3) การอนรกษระบบนเวศนของแหลงนา

2.2.1.2 ประเภทท 2 ไดแก แหลงนาทไดรบนาทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถเปนประโยชนเพอ

1) การอปโภคและบรโภคตองผานการฆาเชอโรคตามปกต และผานกระบวนการปรบปรงคณภาพนาทวไปกอน

2) การอนรกษสตวนา 3) การประมง 4) การวายนาและกฬาทางนา

2.2.1.3 ประเภทท 3 ไดแก แหลงนาทไดรบนาทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถเปนประโยชนเพอ 1) การอปโภคและบรโภคโดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกต และผานกระบวนการปรบปรงคณภาพนาทวไปกอน 2) การเกษตร

2.2.1.4 ประเภทท 4 ไดแก แหลงนาทไดรบนาทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถเปนประโยชนเพอ 1) การอปโภคและบรโภคตองผานการฆาเชอโรคตามปกต และผานกระบวนการปรบปรงคณภาพนาเปนพเศษกอน 2) การอตสาหกรรม

19

2.2.1.5 ประเภทท 5 ไดแก แหลงนาทไดรบนาทงจากกจกรรมบางประเภท และสามารถเปนประโยชนเพอการคมนาคม

กาหนดคามาตรฐานเฉพาะในแหลงนาประเภทท 2-4 สาหรบแหลงนาประเภทท 1 ใหเปนไปตามธรรมชาต และแหลงนาประเภทท 5 ไมกาหนดคา ดงตารางท 2.1 ตารางท 2.1 คามาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน

ลาดบ

ดชนคณภาพนา

คาทาง สถต

หนวย

การแบงประเภทคณภาพนาตาม การใชประโยชน

ประเภท 1

ประเภท 2

ประเภท 3

ประเภท 4

ประเภท 5

1. ส กลน และรส (Color, Odor and Taste)

- ธ ธ ธ ธ -

2. อณหภม (Temperature) ซ๐ ธ ธ ธ ธ - 3. ความเปนกรดและดาง (pH) - ธ 5.0 - 9.0 5.0 - 9.0 5.0 - 9.0 - 4. ออกซเจนละลาย (DO) P20 มก./ล. ธ < 6.0 < 4.0 < 2.0 - 5. บโอด (BOD) P80 มก./ล. ธ > 1.5 > 2.0 > 4.0 - 6. แบคทเรยกลมโคลฟอรม

ทงหมด P80 เอม.พ.เอน

/100 มล. ธ > 5,000 > 20,000 - -

(Total Coliform Bacteria) 7. แบคทเรยกลมฟคอลโคล

ฟอรม P80 ,, ธ > 1,000 > 4,000 - -

(Fecal Coliform Bacteria) 8. ไนเตรท - ไนโตรเจน (NO3-N) มก./ล. ธ > 5.0 - 9. แอมโมเนย - ไนโตรเจน

(NH3-N) ,, ธ > 0.5 -

10. ฟนอล (Phenols) มก./ล. ธ > 0.005 - 11. ทองแดง (Cu) ,, ธ > 0.1 - 12. นคเกล (Ni) ,, ธ > 0.1 - 13. แมงกานส (Mn) ,, ธ > 1.0 - 14. สงกะส (Zn) ,, ธ > 1.0 -

20

ตารางท 2.1 (ตอ)

ลาดบ

ดชนคณภาพนา

คาทางสถต

หนวย

การแบงประเภทคณภาพนาตาม การใชประโยชน

ประเภท 1

ประเภท 2

ประเภท 3

ประเภท 4

ประเภท 5

15. แคดเมยม (Cd) ,, ธ > 0.005* > 0.05**

-

16. โครเมยมชนดเฮกซาวาเลนซ ,, ธ > 0.05 - (Cr Hexavalent)

17. ตะกว (Pb) ,, ธ > 0.05 - 18. ปรอททงหมด (Total Hg) ,, ธ > 0.002 - 19. สารหน (As) ,, ธ > 0.01 - 26. อลดรน (Aldrin) ,, ธ > 0.1 - 27. เฮปตาคลอรและเฮปตาคลอ

อปอกไซด (Heptachlor& ,, ธ > 0.2 -

Heptachlorepoxide) 28. เอนดรน (Endrin) ,, ธ ไมสามารถตรวจพบไดตาม

วธการตรวจสอบทกาหนด -

แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2552. หมายเหต: ธ เปนไปตามธรรมชาต

ธ อณหภมของนาจะตองไมสงกวาอณหภมตามธรรมชาต เกน 3 องศาเซลเซยส * นาทมความกระดางในรปของ CaCO3 ไมเกนกวา 100 มลลกรมตอลตร ** นาทมความกระดางในรปของ CaCO3 เกนกวา 100 มลลกรมตอลตร < ไมนอยกวา > ไมมากกวา

- ไมไดกาหนด ๐ซ องศาเซลเซยส P20 คาเปอรเซนตไทลท 20 จากจานวนตวอยางนาทงหมดทเกบมาตรวจสอบอยาง

ตอเนอง

21

P80 คาเปอรเซนตไทลท 80 จากจานวนตวอยางนาทงหมดทเกบมาตรวจสอบอยางตอเนอง

มก./ล. มลลกรมตอลตร มล. มลลลตร มคก. ไมโครกรม MPN เอม.พ.เอน หรอ Most Probable Number

2.2.2 ประเมนคณภาพนาผวดนโดยใชคาดชนคณภาพนาผวดนทวไป (General Water Quality Index: WQI )

สวนแหลงนาจด สานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ ไดพฒนาวธการประเมนคณภาพนาในแหลงนาผวดน เพอใชในการสอสารเพอเผยแพรคณภาพนาใหแกประชาชนทวไป โดยมหลกการพฒนามาจากดชนคณภาพนาทวไป (WQI) ทมหนวยเปนคะแนน 0-100 คะแนน แลวนามาปรบเทยบการคานวณคะแนนกบมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน 5 ดชน ไดแก ออกซเจนละลายนา (Dissolved Oxygen: DO), ความสกปรกในรปสารอนทรย (Biological Oxygen Demand: BOD), แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (Total Coliform Bacteria: TCB), แบคทเรยกลมฟคลโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria: FCB) และแอมโมเนย – ไนโตรเจน (Ammonia - Nitrogen: NH3- N) โดยมเกณฑการประเมนคณภาพนาตาม WQI เปรยบเทยบกบมาตรฐานคณภาพนาและเกณฑคณภาพนาแสดงดงตารางท 2.2 โดย

คะแนนรวม = คาเฉลยของคะแนนทง 5 ดชน – คะแนนพเศษ

ตารางท 2.2 คาเกณฑประเมนคณภาพนาในแหลงนาผวดนตาม WQI

เกณฑคณภาพนา คะแนนรวม เทยบไดกบมาตรฐานแหลงนาผวดนประเภท ด 71 - 100 2 พอใช 61 - 70 3 เสอมโทรม 31 - 60 4 เสอมโทรมมาก 0 - 30 5

แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554.

22

การคดคะแนนของแตละดชนมาจากคาคณภาพนาในมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาประเภทท 2 - 4 ประกอบกบ การประมวลผลทางสถตของคณภาพนาในแหลงนาผวดนในรอบ 10 ป เพอใหการคานวณคะแนนสอดคลองกบระดบคณภาพนาของแหลงนาในประเทศไทย การคานวณคะแนนของดชนตางๆ มสมการดงน

2.3.2.1 ออกซเจนละลายนา (Dissolved Oxygen, DO)

ภาพท 2.3 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ DO เปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑคณภาพนา แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554. ตารางท 2.3 สตรสมการในการคดคะแนนของ DO

คา DO (mg/l) สตรสมการในการคดคะแนน 0.0 – 4.0 15.25 × (คา DO) + 0.1667 4.1 – 6.0 5 × (คา DO) + 41 6.1 – 8.4 12.083 × (คา DO) – 1.5 8.5 – 8.9 -78 × (คา DO) + 755.2 9.0 – 11.2 -13.043 × (คา DO) + 177.09

11.3 – (>=15.3) -7.561 × (คา DO) + 115.68

แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554.

23

2.2.2.2 ความสกปรกในรปสารอนทรย (Biological Oxygen Demand, BOD)

ภาพท 2.4 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ BOD เปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑคณภาพนา แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554. ตารางท 2.4 สตรสมการในการคดคะแนนของ BOD

คา BOD (mg/l) สตรสมการในการคดคะแนน 0.0 – 1.5 -19.333 × (คา BOD) + 100 1.6 – 2.0 -20 × (คา BOD) + 101 2.1 – 4.0 -15 × (คา BOD) + 91

4.1 – (>=8.8) -6.4583 × (คา BOD) + 56.833 แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554.

24

2.2.2.3 แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (Total Coliform Bacteria, TCB)

ภาพท 2.5 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ TCB เปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑคณภาพนา แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554. ตารางท 2.5 สตรสมการในการคดคะแนนของ TCB

คา TCB (MPN/100ml) สตรสมการในการคดคะแนน 0.0 – 5,000 -0.0058 × (คา TCB) + 100

5,100 – 20,000 -0.0007 × (คา TCB) + 74.333 21,000 – 160,000 -0.0002 × (คา TCB) + 65.286

> 160,000 -8E-06 × (คา TCB) + 32.292 แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554.

25

2.2.2.4 แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria, FCB)

ภาพท 2.6 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ FCB เปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑคณภาพนา แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554. ตารางท 2.6 สตรสมการในการคดคะแนนของ FCB

คา FCB (MPN/100ml) สตรสมการในการคดคะแนน 0.0 – 1,000 -0.029 × (คา FCB) + 100

1,001 – 4,000 -0.0033 × (คา FCB) + 74.333 4,001 – 90,000 -0.0003 × (คา FCB) + 62.395

> 90,000 -1E-05 × (คา FCB) + 32.208 แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554.

26

2.2.2.5 แอมโมเนย – ไนโตรเจน (Ammonia – Nitrogen, NH3– N)

ภาพท 2.7 คามาตรฐานแหลงนาผวดนของ NH3– N เปรยบเทยบกบคะแนนตามเกณฑคณภาพนา แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554. ตารางท 2.7 สตรสมการในการคดคะแนนของ NH3– N

คา NH3– N (mg/l) สตรสมการในการคดคะแนน 0.0 – 0.22 -131.82 × (คา NH3) + 100 0.23 – 0.50 -35.714 × (คา NH3) + 78.857 0.51 – 1.83 -22.556 × (คา NH3) + 72.278

>1.83 -6.1024 × (คา NH3) + 42.167 แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554. ในสวนของคะแนนพเศษ เปนการนาคาคะแนนเฉลยมาเทยบกบเกณฑคณภาพนา หากผลการประเมนคะแนนเฉลย พบวา ไมสอดคลองกบมาตรฐาน จะใชคาคะแนนพเศษปรบใหอยในชวงคามาตรฐานระดบเดยวกน โดย หากคณภาพนาไมตางกน คะแนนพเศษ = 0, ถาตางกน 1 ระดบ คะแนนพเศษ = 10, ถาตางกน 2 ระดบ คะแนนพเศษ = 15, ถาตางกน 3 ระดบ คะแนนพเศษ = 20

27

ตวอยางการประเมนคณภาพนาผวดนโดยใชคาดชนคณภาพนาผวดนทวไป (WQI) ผลคณภาพนาจากสถาน CH 20 (บรเวณวดพนญเชงวรวหาร ต.คลองสวนพล จ.พระนครศรอยธยา) ซงอยในแมนาเจาพระยาตอนกลาง ณ วนท 20 ธนวาคม พ.ศ. 2554 มคาดชนทตรวจวดได คอ คาออกซเจนละลาย (DO) เทากบ 5.1 mg/L, คาบโอด (BOD) เทากบ 1.8 mg/L, คาแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) เทากบ 1,700 MPN/100 mL, คาแบคทเรยกลมฟคอล โคลฟอรม (FCB) เทากบ 1,300 MPN/100 mL และคาแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3– N) เทากบ 0.53 mg/L ประเมนโดยใชคาดชนคณภาพนาผวดนทวไป (WQI) ประเมนไดดงน

(1) คาออกซเจนละลาย (DO) เทากบ 5.1 mg/L จากตารางท 2.3 อยในชวง 4.1 – 6.0 mg/L จงใชสตร 5 × (คา DO) + 41 ซงคานวณไดดงน 5 × (5.1) + 41 ไดผลลพทเทากบ 66.5

(2) คาบโอด (BOD) เทากบ 1.8 mg/L จากตารางท 2.4 อยในชวง 1.6 – 2.0 mg/L จงใชสตร -20 × (คา BOD) + 101 ซงคานวณไดดงน -20 × (1.8) + 101ไดผลลพทเทากบ 65.0

(3) คาแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) เทากบ 1,700 MPN/100 mL จากตารางท 2.5 อยในชวง 0 – 5,000 MPN/100 mL จงใชสตร -0.0058 × (คา TCB) + 100 ซงคานวณไดดงน -0.0058 × (1,700) + 100ไดผลลพทเทากบ 90.14

(4) คาแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) เทากบ 1,300 MPN/100 mL จากตารางท 2.6 อยในชวง 1,001 – 4,000 MPN/100 mL จงใชสตร -0.0033 × (คา FCB) + 74.333 ซงคานวณไดดงน -0.0033 × (1,300) + 74.333 ไดผลลพทเทากบ 70.043

(5) คาแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3– N) เทากบ 0.53 mg/L จากตารางท 2.7 อยในชวง 0.51 – 1.83 mg/L จงใชสตร -22.556 × (คา NH3) + 72.278 ซงคานวณไดดงน -22.556 × (0.53) + 72.278 ไดผลลพทเทากบ 60.32332

(6) จากสตรคานวณ คะแนนรวม = คาเฉลยของคะแนนทง 5 ดชน – คะแนนพเศษ คาเฉลยของคะแนนทง 5 ดชน (66.5 + 65.0 + 90.14 + 70.043 + 60.32332) ÷ 5 มคาเทากบ 70.401264 หรอ 70

(7) จากตารางท 2.2 คาเฉลยของคะแนนทง 5 ดชน มคาเทากบ 70 ซงอยในชวง 61 – 70 เทยบไดกบมาตรฐานแหลงนาผวดนประเภทท 3 หรอคณภาพนาอยในเกณฑพอใช

(8) จากผลการประเมนตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนาผวดน จะพบวา คณภาพนาจากสถาน CH 20 จดอยในประเภทท 5 ซงมคาคณภาพนาแตกตางกนถง 2 ระดบ คดเปนคาคะแนนพเศษ เทากบ 15

(9) ดงนนจากขอ (6) คะแนนรวม = 70 – 15 = 55

28

(10) จากตารางท 2.2 คะแนนรวมจากการคานวณ มคาเทากบ 55 ซงอยในชวง 31 – 60 เทยบไดกบมาตรฐานแหลงนาผวดนประเภทท 4 หรอคณภาพนาอยในเกณฑเสอมโทรม

2.3 งานวจยทเกยวของ

มณทพย ทาบกานอน (2525: 5-9) ไดทาการศกษาเรอง “คณภาพนาแมนาเจาพระยา” โดยใชขอมลจากการสารวจ และวเคราะหคณภาพนาของสานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต จาก พ.ศ. 2521 ถง พ.ศ. 2525 พบวา การหนนของนาทะเล มอทธพลตอคณภาพนาของแมนาเปนระยะทางถง 60 กโลเมตร จากปากแมนาในชวงฤดแลง แตจะมอทธพลนอยลงในชวง ฤดฝน โดยจะมอทธพลเฉพาะในระยะทาง 10 กโลเมตร จากปากแมนาเทานน

มณทพย ทาบกานอน (2527: 9-14) ไดทาการศกษาเรอง “คณภาพนาของลาคลองทเชอมตอกบแมนาเจาพระยา” ทาการศกษาคณภาพนาของลาคลอง 20 คลองทเชอมตอกบแมนาเจาพระยา ระหวางเดอน กรกฎาคม และสงหาคม 2525 เปรยบเทยบขอมลคณภาพนาจากการสารวจคณภาพนาแมนาเจาพระยาใน พ.ศ. 2524 และ พ.ศ. 2525 พบวา ปรมาณออกซเจนละลายในบรเวณ เขตกรงเทพมหานครมคาตากวา 1 mg/L ปรมาณบโอด พบวา มคาสงในชวงกโลเมตรท 20 และกโลเมตรท 60 อาจเนองมาจากนาเสยจากชมชนและอตสาหกรรมในเขตกรงเทพมหานคร คาบโอดทพบสงทสด (7 มลลกรมตอลตร) ในชวงนาลง สาเหตเนองมาจากในชวงฤดรอน นาคลองทมความสกปรกสงมาก ไหลลงสแมนาในชวงนาลง แตนาแมนาจะไหลลงสคลองในชวงนาขน

อาพน อยคงคราม (2534: 22-24) ไดทาการวจยเรอง “ความผนแปรของปรมาณตะกว ในแมนาเจาพระยา จากจงหวดนครสวรรคถงจงหวดสมทรปราการ” ทาการวจย ชวง พ.ศ. 2523 ถง พ.ศ. 2532 (รวม 10 ป) โดยแบงแมนาเจาพระยาออกเปน 2 ชวง คอ แมนาเจาพระยาตอนบน จากจงหวดนครสวรรคถงจงหวดปทมธาน และแมนาเจาพระยาตอนลางจากจงหวดนนทบรถงจงหวดสมทรปราการ รวมทงสน 26 สถาน จากการวจย พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยา ตรวจพบตะกวในแมนา รอยละ 67 จากคาเฉลยจานวน 212 ครง ในจานวนดงกลาวพบ ตะกวมคาสงเกนมาตรฐาน รอยละ 22 และ พ.ศ. 2529 พบการปนเปอนทกสถาน โดยโรงงานอตสาหกรรมเปน ตวปจจยสาคญทมผลตอการตรวจพบปรมาณตะกวในแมนา วไลวรรณ โกยทอง (2540: 15-22)ไดทาการวจยเรอง “อทธพลของฤดกาลตอคณภาพนาในแมนาเจาพระยาทมผลทางดานสาธารณสข” การวจยไดแบงชวงแมนาเจาพระยาออกเปน 3 ตอน คอ ตอนบน ตอนกลาง และตอนลาง และแบงฤดกาลออกเปน 3 ฤด คอ ฤดฝน ฤดรอน และฤดหนาว ผลการศกษา ระหวาง พ.ศ. 2536 - 2538 พบวา คาโคลฟอรมแบคทเรย และคาฟคลโคลฟอรมแบคทเรย มความผนแปร

29

ไปตามฤดกาล ทง 3 ตอนแมนา โดยมคาสงกวามาตรฐานกาหนดเกอบทกจดเกบตวอยาง และมคาสงกวามาตรฐานกาหนดสงสดถง 120 เทา และ 400 เทาตามลาดบ นราธป เพยรจรง (2543: 87-98) ไดทาการวจยเรอง “การเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาบางปะกง” ทาการเกบตวอยางนาเดอนละ 1 ครง ระหวางเดอนมกราคม ถงเดอนธนวาคม 2542 บรเวณสถานเกบตวอยางทงสน 13 สถาน จากการวจย พบวา คณภาพนาททาการตรวจสอบ โดยเฉลยทงหมด อยในเกณฑมาตรฐานแหลงนาธรรมชาต มเพยงคาเฉลย ความนาไฟฟา ของแขงละลายนาทงหมด และความเคม ทเกนคามาตรฐานกาหนด เนองจากไดรบอทธพลจากการรกลา ของนาทะเลตามฤดกาล สาหรบการเปลยนแปลงคณภาพนาระหวางสถานเกบตวอยางตางๆ พบวา สวนใหญมลกษณะการเปลยนแปลงทคลายคลงกน โดยมแนวโนมคาคณภาพนาเพมสงขน ทงนขนอยกบสภาพแวดลอม เชน ลกษณะการใชประโยชนทดน กจกรรมตางๆ ของมนษย และลกษณะ ภมประเทศ เปนตน อยางไรกตามโดยภาพรวม คณภาพนาในแมนาบางปะกง จดเปนนาทยงคงมคณภาพด อยในเกณฑปกตของแหลงนาธรรมชาตทวไป ซงสามารถเอออานวยประโยชนตอการ ใชสอยในดานตางๆ ตอไป นพนธ ธระชยกลพานช (2544: 52-55) ไดทาการวจยเรอง “สภาพธรณเทคนคของลมแมนาเจาพระยาตอนลาง” ไดแบงฤดกาลจากอทธพลลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอในชวงเดอนตลาคมถงกมภาพนธ และลมมรสมตะวนตกเฉยงใตในชวงเดอนมนาคมถงเดอนกนยายน ออกไดเปน 3 ฤด ดงน (1) ฤดฝน เรมเมอลมมรสมตะวนตกเฉยงใตพดปกคลมประเทศแลว คอ ตงแตเดอนพฤษภาคมเปนตนไป และไปสนสดในเดอนตลาคม เมอลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอพดเขามาแทนทลมตะวนตกเฉยงใต (2) ฤดหนาว เรมตงแตกลางเดอนพฤศจกายนไปจนถงเดอนกมภาพนธ ในระยะนลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอพดปกคลมประเทศไทย ทาใหอณหภมลดลงโดยทวไป อากาศจะหนาวเยน ปรมาณฝนตกนอย (3) ฤดรอน เรมตงแตเดอนกมภาพนธไปจนถงเดอนพฤษภาคม ในระยะนดวงอาทตยกาลงเคลอนผานเสนศนยสตรขนไปทางซกโลกเหนอ พนดนจะสะสมความรอนไวและรอนขน ลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอมกาลงออนและคอนขางแปรปรวน ปรมาณฝนตกโดยทวไปยงคงนอยทาใหอากาศรอนอบอาว โดยเฉพาะอยางยงในเดอนเมษายน วจารย สมาฉายา (2546: 1-8) ไดทาการศกษาทศวรรษแมนาเจาพระยา...แนวโนม และการเปลยนแปลงประเมนคณภาพนาแมนาเจาพระยาในรอบ 10 ป (พ.ศ. 2536-2545) พบวา มแนวโนมทจะเสอมโทรมลง โดยคณภาพนาทเปนปญหา ไดแก แอมโมเนย ไนเตรท และแบคทเรยกลมฟคอล โคลฟอรม จากการประเมนปรมาณของเสยในภาพรวมทงลมนา พบวา สวนใหญ รอยละ 70 มาจาก ภาคชมชน รอยละ 25 มาจากภาคอตสาหกรรม และรอยละ 5 มาจากภาคเกษตรกรรม โดยในพนทเขตอตสาหกรรมจงหวดสมทรปราการ รอยละ 70 มาจากภาคอตสาหกรรม แผนการจดการคณภาพนา

30

ในแหลงนาจงใหความสาคญกบการลดคาบโอด แอมโมเนย และแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมในทกรอบ 10 ป และมงเนนทการควบคมแหลงกาเนดมลพษ โดยการจดทาระบบบาบดนาเสย โดยผลจากการศกษาแบบจาลองคณภาพนาประเมนผลของการใชแผนการจดการคณภาพนาดงกลาว พนทตอนบนของจงหวดพระนครศรอยธยา จะมคาบโอดทลดลง รอยละ 50-60 และโคลฟอรมลดลงมากกวา รอยละ 85 คา DO ในพนทกรงเทพมหานครจะเพมขนจากระดบตากวา 1 มลลกรมตอลตรเปน 3.2 มลลกรมตอลตร สงผลใหคณภาพนาโดยรวมไดมาตรฐานทกาหนดไว Paramee Suparb (2003: 110-131, 166-174) Estimation of regional biogeochemical fluxes of nitrogen in the Chao Phraya river basin ศกษาวฏจกรไนโตรเจนในลมนาเจาพระยาในชวงเดอนเมษายน พ.ศ. 2542 ถงเดอนมนาคม พ.ศ. 2545 โดยประเมนการไหลเขาระบบ จากการตกสะสมจากฝนและฝนละออง (Atmospheric Deposition) การตรงไนโตรเจนโดยธรรมชาต การใชปยเคม ปยอนทรย และการไหลออกจากระบบจากการไหลของแมนา ดไนตรฟเคชน (Denitrification) การระเหยในรปแอมโมเนย และการดดซมไนโตรเจนของพช ผลการศกษาความสมพนธของไนโตรเจนจากกจกรรมมนษยและคณภาพนา พบวา ปรมาณไนไตรทและแอมโมเนยในแมนาเจาพระยามความสมพนธทชดเจน (Strong Correlations) กบความหนาแนนของประชากร จงสรปไดวา ชมชนเมอง และเกษตรกรรมเปนกจกรรมหลกในการผลตไนโตรเจนลงสแหลงนา การลดมลพษทางนาจงควรใชการวางแผนการใชประโยชนทดน Sinsupan Thitiphon (2004: 29 - 61) Material Flux Analysis (MFA) for planning of domestic wastes and wastewater management: case study in Pak Kret Municipality, Nonthaburi, Thailand ไดศกษาการไหลของมวลสารในรปสารอาหารทลงสแหลงนาผวดน โดยการจดทาผงการไหลของไนโตรเจนจากภาคการเกษตร และภาคชมชนของเทศบาลเมองปากเกรด ผลการศกษา พบวา ในแตละวนมไนโตรเจนในขยะอนทรยถกขนถายไปยงหลมฝงกลบ 540 กโลกรม และในรปนาเสยจากครวเรอนทปลอยลงสแหลงนาผวดน นาใตดน และดน 1,000 ตน กจกรรมหลกทปลอยมลสารไนโตรเจนมาจากภาคครวเรอน ดงนน แนวทางการนาไนโตรเจนกลบมาใชใหมจงอยทภาคครวเรอน งานวจยนเสนอแนวทางการลดมลสารไนโตรเจนทลงสแหลงนา โดยการสรางระบบบาบดนาเสย การทาปยหมกจากขยะอนทรย และการนาทงชมชนทผานการบาบดแลวกลบมาใชใหมในพนทการเกษตร Leelapanang Pinida (2010) Material Flow Analysis of Nitrogen through Food Production and Consumption for Watershed Management in Chaophraya River Delta, Thailand ไดวเคราะหผงการไหลของไนโตรเจน เพอเชอมโยงการปลอยมลพษจากกจกรรมการบรโภคและอปโภคในลมนาเจาพระยา ใน พ.ศ. 2550 เพอเสนอแนะแนวทางการจดการปลอยมลพษ ตงแตตนทางการผลตถงปลายทางการ

31

อปโภคบรโภค และปลอยมลพษในรปนาเสยและขยะ ผลการวเคราะห พบวา ไนโตรเจน (Total Nitrogen) ถกปลอยลงสแหลงนาปละ 116,739 ตน โดยกจกรรมหลกอยในภาคเกษตรกรรม โดยเฉพาะการเพาะปลก และเพาะเลยงสตวนา ในฤดแลง และฤดฝนมรปแบบการไหลของมลสารทคลายคลงกน โดยจะแตกตางกนชดเจนเฉพาะกจกรรมการเพาะปลก และในแตละจงหวดจะมกจกรรมหลกทแตกตางกน โดยชมชนเมอง ไดแก กรงเทพมหานคร จะพงพาผลผลตการเกษตรจากพนทเกษตรกรรมในจงหวดอน และพบวา ครงหนงของกจกรรมการผลตในลมนาเจาพระยาเปนไปเพอการสงออกไปยงพนท อน กลาวคอ ครงหนงของมลพษเกดขนจากกจกรรมการผลตเพอสงออก การลดมลพษทางนาจงสามารถ ลดไดทตนทาง โดยการนานาเสยจากภาคปศสตวและการเพาะเลยงสตว นามาใชเปนปยในพนทการเกษตร จะสามารถลดการปลอยไนโตรเจนไดถงปละ 53,726 ตน เมอรวมกบการนาของเสยจากภาคครวเรอนมาผลตปยอนทรย จะเพมสดสวนการใชปยอนทรย (ลดสดสวนการใชปยเคม)ในภาคการเกษตร จากรอยละ 13 เปนรอยละ 47

บทท 3

วธศกษา

การศกษาวจยเรอง “ การเฝาระวงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ” เปนการวจยเชงปรมาณ ซงมกรอบแนวคด ดงน

3.1 กรอบแนวความคด

จากการศกษางานวจยทเกยวของ พบวา ฤดกาล และระยะทางทมวลนาไหลผานมผลตอการเปลยนแปลงคณภาพนา จงแบงการศกษาแมนาเจาพระยาออกเปน 3 ตอน คอ เจาพระยาตอนลาง ตอนกลาง และตอนบน และทาการเกบตวอยางนาตลอดทงป ครอบคลมทง 3 ชวงฤด ไดแก ฤดฝน ฤดหนาว และฤดรอน เพองายตอการวเคราะหและเปรยบเทยบคณภาพนาในแตละชวงตอนแมนาเจาพระยาทมวลนาไหลผาน รวมถง เพอนาขอมลมาวเคราะห เปรยบเทยบความสมพนธระหวางความแตกตางของฤดกาลกบคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ดงภาพท 3.1 ตวแปรตาม ตวแปรอสระ ภาพท 3.1 กรอบแนวความคดในการศกษา

 

คณภาพนาในแมนาเจาพระยา

ระยะทางทมวลไหลผาน ฤดกาล

33

3.2 สมมตฐานการศกษา

3.2.1 ระยะทางมความสมพนธกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา 3.2.2 ฤดกาลมความสมพนธกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

3.3 วธการศกษา

3.3.1 การเลอกพนทในการศกษา 3.3.1.1 เลอกพนทในการศกษาคณภาพนาบรเวณแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวด

นครสวรรคถงจงหวดสมทรปราการ อาณาเขตครอบคลมพนท 9 จงหวด คอ จงหวดนครสวรรค จงหวดชยนาท จงหวดสงหบร จงหวดอางทอง จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดปทมธาน จงหวดนนทบร กรงเทพมหานคร และจงหวดสมทรปราการ มความยาวทงสน 380 กโลเมตร

เนองจากแมนาเจาพระยาเปนแมนาสายยาว และมกจกรรมตามสภาพการใชประโยชนของทดนแตกตางกน จงแบงการศกษาคณภาพนาในแมนาเจาพระยาออกเปน 3 ชวง คอ แมนาเจาพระยาตอนบน แมนาเจาพระยาตอนกลาง และแมนาเจาพระยาตอนลาง ดงน

1) แมนาเจาพระยาตอนบน ไดแก จงหวดนครสวรรค จงหวดชยนาท จงหวดสงหบร และจงหวดอางทอง มสภาพการใชประโยชนของทดนเปนแหลงเกษตรกรรมจานวนมาก มแหลงชมชน และแหลงอตสาหกรรมบางเลกนอย

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง ไดแก จงหวดพระนครศรอยธยา จงหวดปทมธาน และอาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร มสภาพการใชทดน เปนแหลงเกษตรกรรม จานวนมาก มแหลงชมชน และแหลงอตสาหกรรมคอนขางหนาแนน

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง ไดแก อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร กรงเทพมหานคร และจงหวดสมทรปราการ มสภาพการใชประโยชนของทดนเปนแหลงชมชน และแหลงอตสาหกรรมจานวนมาก

3.3.1.2 การศกษาคณภาพนา เพอใหทราบถงการเปลยนแปลงคณภาพนาจงเลอกเกบตวอยางนาจากแมนา

เจาพระยาตามสถานทกาหนดไว เบองตนใหครอบคลมทกฤดกาลทงในชวงฤดน าหลาก และชวงฤดนานอยตลอดทงป โดยดาเนนการเกบไตรมาสละ 1 ครง ตงแตเดอนมกราคม 2554 ถงเดอนธนวาคม 2554 รวมเปนระยะเวลา 1 ป

34

3.3.2 การเลอกจดเกบตวอยางนา แมนาเจาพระยาตอนบน เกบทจงหวดนครสวรรค จานวน 2 จด คอ จดตนแมนาเจาพระยา บรเวณสะพานเดชาตวงศ 1 จด และเกบจดบรเวณสะพานสมเดจพระวนรตน ซงนาในแมนาเจาพระยา ตรงจดนจะผานการระบายนาจากยานอตสาหกรรม เกษตรกรรมและตวเมองยานการคาในตวเมองนครสวรรค สาหรบในจงหวดชยนาท และจงหวดสงหบร เกบจงหวดละ 2 จด (เลอกจดทมการระบายนาจากบรเวณตวเมองยานการคา) จงหวดอางทอง เกบ 1 จด (เลอกจดเกบทมการระบายนาจากพนทเกษตรกรรม และการเพาะเลยงปลากระชง) รวมจดเกบแมนาเจาพระยาตอนบนทงสน 7 จด แมนาเจาพระยาตอนกลาง เกบทจงหวดพระนครศรอยธยา จานวน 2 จด คอ บรเวณวดพนญเชงวรวหาร (จดเชอมตอกบแมนาปาสก) และบรเวณโรงงานอตสาหกรรมกระดาษบางปะอน ในจงหวดปทมธาน เกบ 2 จด โดยจดเกบตวอยางจะอยเหนอจดสบนาดบ เพอการประปาสาแล จานวน 1 จด และอยตรงจดสบนาดบเพอการประปาสาแล จานวน 1 จด เพอเปนการเฝาระวงแหลงนาดบเพอการประปาสาหรบกรงเทพมหานคร และปรมณฑล และจดเกบนากอนจะไหลผานตวเมองนนทบร บรเวณสะพานนนทบร จานวน 1 จด รวมจดเกบแมนาเจาพระยาตอนกลางทงสน 5 จด แมนาเจาพระยาตอนลาง เนนจดเกบใกลยานอตสาหกรรม ตวเมองยานการคา โดยเกบทจงหวดนนทบร บรเวณสะพานพระรามทเจด จานวน 1 จด กรงเทพมหานคร จานวน 3 จด และจงหวดสมทรปราการ 2 จด (เนองจากมระยะทางของแมนาชวงนสนแตหนาแนนไปดวยโรงงานอตสาหกรรมและชมชนเมอง) รวมจดเกบแมนาเจาพระยาตอนลางจานวนทงสน 6 จด ดงภาพท 3.2 และตารางท 3.1

35

ภาพท 3.2 แผนทแสดงสถานเกบตวอยางนาในแมนาเจาพระยา แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ, 2554.

36

ตารางท 3.1 จดเกบตวอยางนาในแมนาเจาพระยา

รหส สถานตรวจสอบ

ระยะทางจากปากแมนา (กม.)

ชวงแมนา (ตอน)

CH01 พระสมทรเจดย จ.สมทรปราการ 7.0 ลาง CH03 หนาทวาการอาเภอพระประแดง จ.สมทรปราการ 18.0 ลาง CH06 ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร 28.7 ลาง CH08 สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร 34.5 ลาง CH10 สะพานพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร 48.0 ลาง CH12 สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จ. นนทบร 58.0 ลาง CH15 สะพานนทบร อาเภอเมอง จ.นนทบร 83.0 กลาง CH16.1 จดสบนาดบเพอการประปาสาแล จ. ปทมธาน 95.7 กลาง CH17 ทานาวดหงส จ. ปทมธาน 101.0 กลาง CH18 โรงงานกระดาษบางปะอน จ.พระนครศรอยธยา 123.6 กลาง CH20 วดพนญเชงวรวหาร ต.คลองสวนพล จ.พระนครศรอยธยา 142.4 กลาง CH21 สะพานขามแมนา อ.เมอง จ. อางทอง 183.0 บน CH24 สะพานขามแมนาเจาพระยา ต.บางพทรา อ.เมอง

จ. สงหบร 227.0 บน

CH25 บรเวณใตตลาด อ. อนทรบร จ. สงหบร 244.0 บน CH27 เขอนเจาพระยา ต. บางหลวง อ. สรรพยา จ. ชยนาท 277.0 บน CH28 CH30 CH32

ศาลากลาง ต.ในเมอง อ.เมอง จ. ชยนาท สะพานสมเดจพระวนรตน อ.พยหะคร จ.นครสวรรค สะพานเดชาตวงศ อ.เมองนครสวรรค จ.นครสวรรค

286.0 331.0 376.4

บน บน บน

แหลงทมา: สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร), 2553.

37

3.3.3 การเกบตวอยางนา

3.3.3.1 เกบตวอยางนาในแมนาเจาพระยา จานวน 18 สถาน เกบทกสถาน ปละ 4 ครง ทาการเกบนาดวยวธการเกบแยก (Grab Sampling) กลาวคอ เปนการเกบตวอยางนาเพยงครงเดยว ทเวลาใดเวลาหนง (ชวงนาลงตาสดตามคาพยากรณของกรมอทกศาสตร กองทพเรอ) ทระดบความลก 1 เมตรจากผวนา ณ กงกลางลานา (ทงนเนองจากแมนาเจาพระยาเปนแหลงนาดบเพอการประปา ทางการประปาจะฝงทอสบนาจากระดบผวนาลงไป 1 เมตร) 3.3.3.2 การเกบตวอยางนาเพอวเคราะหหาคาดชนคณภาพนา โดยใชเครองเกบตวอยางนาแบบ Kemmerer Depth Sampler ขนาด 2 ลตร หยอนลงในนา รอจนนาเตมจงยกขน เพอถายตวอยางนาลงในขวดเกบตวอยางนา 3.3.3.3 การเกบตวอยางนา เพอว เคราะหหาคาดชนคณภาพนา ใชน าตวอยาง ลางภาชนะบรรจพลาสตกชนด Polyethylene Bottle 2 - 3 ครงกอนเทนาตวอยางจากเครองเกบตวอยางนา ลงในขวดพลาสตก ขนาดความจ 4 ลตร 1 ขวด เพอนาไปวเคราะหหาบโอด (BOD) ขวดพลาสตกขนาด 1 ลตร รกษาคณภาพนาตวอยางโดยการเตมกรดซลฟรกเขมขน 1 : 1 ปรมาตร 5 มลลลตร เขยาใหเขากนเพอนาไปวเคราะหหาแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 - N) ในสวน การเกบตวอยาง เพอวเคราะหหาแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และแบคทเรยกลม โคลฟอรมทงหมด (TCB) จะดาเนนการกอนเกบตวอยางนา เพอวเคราะหหาดชนคณภาพนาอน ขณะทเกบตวอยางควรสวมถงมอเพอปองกนการปนเปอน ในการเกบตวอยางนาใหเปดฝาขวด ใตนาเกบตวอยางนา ทความลกประมาณ 30 เซนตเมตร โดยบรรจขวดแกวขนาด 150 มลลลตร ทผานการฆาเชอดวยหมอนงอดไอนา ทอณหภม 160 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 ชวโมง เกบนา ใหเหลอทวางไวประมาณ 2.5 เซนตเมตร หรอ 1 นว จากปากขวด เพอความสะดวกในการ เขยาตวอยางกอนวเคราะห ปดฉลากภาชนะบรรจตวอยางนาทงหมด เขยนชอสถาน วนเวลาทเกบ รกษาตวอยางโดยการแชในถงเกบตวอยางนาซงปดฝาสนท และควบคมอณหภมไมเกน 4 องศาเซลเซยส แลวนาไปตรวจวเคราะหในหองปฏบตการตอไป

38

ภาพท 3.3 เครองมอเกบตวอยางนา Kemmerer Depth Sampler แหลงทมา: สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร), 2553. มาตรฐานการควบคมคณภาพตวอยางในภาคสนาม การควบคมคณภาพตวอยางในภาคสนามเปนการตรวจวดตวอยางในลกษณะทเปนจรง ขอมลทไดจะใชเปนขอมลทบงชใหทราบถงความถกตองของวธการเกบตวอยาง ความเสถยรของตวอยาง ความสะอาดของภาชนะบรรจ ซงจะเปนขอมลทบอกถงสภาวะขณะเกบตวอยาง ซงนาไปสผลของการวเคราะหทถกตองแมนยา วธการวเคราะหในภาคสนามมการควบคมคณภาพตวอยาง ดงน 1) Field Blank คอ การตรวจสอบการปนเปอนจากสภาพแวดลอมโดยใชภาชนะบรรจนากลนนาไปในภาคสนาม แลวเปดภาชนะทภาคสนามในสภาพแวดลอมเดยวกบตวอยางทจะเกบทา Field Blank จานวน 1 ตวอยางตอการวเคราะหตวอยางในวนนน

2) Preservation Blank คอ การตรวจการปนเปอนจากสารเคมทใชในการรกษาตวอยาง โดยนาภาชนะบรรจนากลน ซงเตมสารเคมทใชในการรกษาตวอยางสารเคมทใชใน การรกษาตวอยางควรเปนชนดทมความบรสทธสง แลวนามาทาการวเคราะหทา Preservation Blank จานวน 1 ตวอยางตอการวเคราะหตวอยางในวนนน

3) Trip Blank คอ การตรวจสอบใหทราบถงการปนเปอนของภาชนะบรรจ การปนเปอนจากการขนสงหรออนๆ ทอาจเกดขนได โดยใชภาชนะบรรจนากลนนาไปในภาคสนามโดยไมเปดฝาภาชนะนน แลวนากลบมาทหองปฏบตการทา Trip Blank จานวน 1 ตวอยาง ตอการวเคราะหตวอยางในวนนน

39

3.3.4 การวเคราะหหาคาดชนบงชคณภาพนา 3.3.4.1 การวเคราะหในภาคสนามดาเนนการวเคราะหคณภาพนา ดงตอไปน การวเคราะหหาคาออกซเจนละลาย (DO) โดยการอานผลจากเครองมอตรวจวดคณภาพนาภาคสนาม (U 10) ซงประกอบดวย หววดแบบจมลงไปในนา โดยจมในตาแหนงและระดบความลกเดยวกบเครองเกบตวอยางนา และตวมเตอรอานผลแบบตวเลข สามารถอานคา DO ไดทนท มหนวยเปนมลลกรมตอลตร (mg/L) เครองมอตรวจวดคณภาพนาภาคสนาม HORIBA รน U 10 สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) ทาการสงสอบเทยบ ณ หองปฏบตการ บรษท เพทโทร-อนสตเมนท จากด ซงไดรบการรบรองตามมาตรฐาน ISO 17025 เปนประจาทกป ปละ 1 ครง และในแตละครงกอนทาการตรวจวดภาคสนาม เจาหนาทจะทาการปรบเทยบและบารงรกษาเครองมอตามขนตอนทผผลตแนะนา เพอประกนความนาเชอถอของคาการตรวจวดทไดทกครง 3.3.4.2 การวเคราะหในหองปฏบตการ

ดาเนนการวเคราะหคณภาพนาโดยวธทดสอบอางองจาก Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater. 21st Edition. American Public Health Association. ในดชนคณภาพนา ดงตารางท 3.2 และภาคผนวก ก

ตารางท 3.2 วธการตรวจวเคราะหรายดชนชวดคณภาพนา ของหองปฏบตการสานกงาน สงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) และหองปฏบตการกรมควบคมมลพษ

ดชนบงชคณภาพนา วธทใชในการตรวจวเคราะห

1. บโอด (Biochemical Oxygen Demand) Azide Modification (200C,5 days) 2. แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (Total Coliform Bacteria) Multiple Tube Technique 3. แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (Fecal Coliform Bacteria) Multiple Tube Technique 4. แอมโมเนย – ไนโตรเจน (Ammonia - Nitrogen) Phenate

แหลงทมา: สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร), 2553.

40

3.3.5 วธการประเมนคณภาพนา ประเมนคณภาพนาแตละสถาน โดยใชดชนชวดคณภาพนาทสาคญ ทไดแบงประเภทไวชดเจนแลว ในเกณฑมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน ตามประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ซงกาหนดเกณฑสงสด ตามการแบงประเภทคณภาพนา ตามการใชประโยชน ออกเปน 5 ประเภท ดงตารางท 3.3 ตารางท 3.3 คามาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน 5 ดชน

หมายเหต: ธ เปนไปตามธรรมชาต

MPN เอม.พ.เอน หรอ Most Probable Number

3.3.6 การวเคราะหขอมล ใชโปรแกรมทางสถตในการวเคราะหขอมลเพอพสจนสมมตฐาน ไดแก One – way ANOVA และ

Paired Samples t - Test ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05

ลาดบ

ดชนคณภาพนา

หนวย

การแบงประเภทคณภาพนาตาม การใชประโยชน

ประเภท 1

ประเภท 2

ประเภท 3

ประเภท 4

ประเภท 5

1. ออกซเจนละลาย (DO) mg/L ธ 6.0 4.0 2.0 - 2. บโอด (BOD) mg/L ธ 1.5 2.0 4.0 - 3. แบคทเรยกลมโคลฟอรม

ทงหมด (TCB) MPN/100 mL ธ 5,000 20,000 - -

4.

5.

แบคทเรยกลมฟคอล โคลฟอรม (FCB) แอมโมเนย (NH3)

MPN/100 mL

mg/L

ธ

0.5

1,000

0.5

4,000

0.5

-

0.5

- -

 

บทท 4

ผลการศกษา

4.1 ผลการประเมนคณภาพนาในแมนาเจาพระยา สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) เปนหนวยงานสงกดสานกงานปลดกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รบผดชอบพนท 6 จงหวดในภาคกลางตอนลาง ไดแก จงหวดสมทรปราการ นนทบร ปทมธาน พระนครศรอยธยา อางทอง และสงหบร โดยมหนาท ความรบผดชอบในการตดตามตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพสงแวดลอม พรอมทงจดทาสรปรายงาน ประเมนผลการตรวจวเคราะหคณภาพสงแวดลอม เพอประเมนสถานการณและใชเปนขอมลในการเฝาระวงปองกนและแกไขปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหทนตอเหตการณ โดยสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 ทาการตดตามตรวจสอบคณภาพนาของแมนาสายหลกในพนทรบผดชอบอยางตอเนอง อาท แมนาเจาพระยา แมนานอย แมนาปาสก แมนาลพบร และคลองเชอมตอแมนาเจาพระยา เปนตน โดยสานกงานฯไดดาเนนการเกบตวอยางนาสงตรวจวเคราะหทหองปฏบตการของสานกงานฯ พรอมทงจดทารายงานการตดตามตรวจสอบฯขอเสนอแนะแนวทางการเฝาระวงและรกษาแหลงนาประจาป

สาหรบคณภาพนาในแมนาเจาพระยา สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) ไดจดทาโครงการตดตามตรวจสอบและวเคราะหคณภาพนา รวมกบสานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ เพอเกบเปนขอมลรายป และสามารถนาไปใชในการบรหารจดการลมนาเจาพระยาตอไป

การตดตาม เฝาระวงคณภาพนาแหลงนาบรเวณแมนาเจาพระยา ทงหมด 18 สถาน ดงภาพท 4.1 โดยวางแผนเกบตวอยางนา 4 ครงตอป คอ ครงท 1 (วนท 21 - 24 กมภาพนธ 2554) ครงท 2 (วนท 23 - 26 พฤษภาคม 2554) ครงท 3 (วนท 22 - 25 สงหาคม 2554) และครงท 4 (19 - 23 ธนวาคม 2554) ไดกาหนดสถานตรวจสอบคณภาพนา โดยแบงเปนชวงท 1 (ตอนลาง) ม 7 สถาน ชวงท 2 (ตอนกลาง) ม 5 สถาน และชวงท 3 (ตอนบน) ม 6 สถาน ดงตารางท 2.1

ผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยา จานวน 5 พารามเตอร ไดแก ปรมาณออกซเจนละลาย (DO) บโอด (BOD) แอมโมเนย - ไนโตรเจน (NH3 - N) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) ประเมนผลคณภาพนาตามฤดกาลและระยะทาง (ตอนแมนา) ไดดงน

42

 

4.1.1 ปรมาณออกซเจนละลาย 4.1.1.1 ฤดรอน

1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา

มความผนแปรอยในชวง 4.8-6.6 mg/L มคาเฉลยเทากบ 5.8 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธ และเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของคาออกซเจนละลายอยในชวง 5.1 - 6.6 mg/L มคาเฉลยเทากบ 6.0 mg/L โดยมจานวนสถานเกบตวอยาง ทมคาปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 6.0 mg/L) 3 สถาน คอ CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) และ CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 43 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และพบวา ม 4 สถานเกบตวอยาง ทคาออกซเจนละลาย ผานเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงค จงหวดนครสวรรค) หรอคดเปนรอยละ 57 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของคาออกซเจนละลาย อยในชวง 4.8 – 6.5 mg/L มคาเฉลยเทากบ 5.6 mg/L โดยมจานวนสถานเกบตวอยางทมคาปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 6.0 mg/L) 4 สถาน คอ CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 57 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และพบวา ม 3 สถานเกบตวอยาง ทคาออกซเจนละลาย ผานเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) และ CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) หรอคดเปนรอยละ 43 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา ม

ความผนแปรอยในชวง 3.1 - 4.9 mg/L มคาเฉลยเทากบ 3.9 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธและเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของคาออกซเจนละลายอยในชวง 3.1 - 4.9 mg/L มคาเฉลยเทากบ 3.9 mg/L โดยมจานวนสถานเกบตวอยาง ทมคาปรมาณ

43

 

ออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 4.0 mg/L) 3 สถาน คอ CH 15 (สะพานนนทบร) CH 17 (ทานาวดหงส จงหวดปทมธาน) และ CH 18 (โรงงานกระดาษบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา) คดเปนรอยละ 60 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และพบวา ม 2 สถานเกบตวอยาง ทคาออกซเจนละลาย ผานเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ CH 16.1 (จดสบนาดบเพอการประปาสาแล จงหวดปทมธาน) และ CH 20 (วดพนญเชงวรวหาร จงหวดพระนครศรอยธยา) หรอคดเปนรอยละ 40 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

การเก บต วอย างในเด อนพฤษภาคม พบวา มความผ นแปรของค าออกซเจนละลาย อยในชวง 3.2-4.9 mg/L มคาเฉลยเทากบ 4.0 mg/L โดยมจานวนสถานเกบตวอยางทมคาปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 4.0 mg/L) 3 สถาน คอ CH 15 (สะพานนนทบร) CH 16.1 (จดสบนาดบ เพอการประปาสาแล จงหวดปทมธาน) และ CH 17 (ทานาวดหงส จงหวดปทมธาน) คดเปนรอยละ 60 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และพบวา ม 2 สถานเกบตวอยาง ทคาออกซเจนละลาย ผานเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ CH 18 (โรงงานกระดาษบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา) และ CH 20 (วดพนญเชงวรวหาร จงหวดพระนครศรอยธยา) หรอคดเปนรอยละ 40 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา

มความผนแปรอยในชวง 0.4 - 3.7 mg/L มคาเฉลยเทากบ 2.3 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธและเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของคาออกซเจนละลายอยในชวง 0.4-3.7 mg/L มคาเฉลยเทากบ 2.6 mg/L โดยมจานวนสถานเกบตวอยางทมคาปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 2.0 mg/L) 2 สถาน คอ CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 33 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และพบวา ม 4 สถานเกบตวอยาง ทคาออกซเจนละลาย ผานเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) หรอคดเปนรอยละ 67 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

44

 

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของคาออกซเจนละลาย อยในชวง 0.5 - 3.3 mg/L มคาเฉลยเทากบ 2.0 mg/L โดยมจานวนสถานเกบตวอยางทมคาปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 2.0 mg/L) 3 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) และ CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 50 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และพบวา ม 3 สถานเกบตวอยาง ทคาออกซเจนละลาย ผานเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) หรอคดเปนรอยละ 50 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

4.1.1.2 ฤดฝน 1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554 พบวา

มความผนแปรอยในชวง 4.0 - 5.5 mg/L มคาเฉลยเทากบ 4.5 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 6.0 mg/L) ทกสถาน คดเปนรอยละ 100 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554 พบวา

มความผนแปรอยในชวง 4.5 - 5.5 mg/L มคาเฉลยเทากบ 4.9 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณออกซเจนละลาย ผานมาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 4.0 mg/L) ทกสถานคดเปนรอยละ 100 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554 พบวา

มความผนแปรอยในชวง 4.3 - 5.8 mg/L มคาเฉลยเทากบ 5.0 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณออกซเจนละลายผานมาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 2.0 mg/L) ทกสถานคดเปนรอยละ 100 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

45

 

4.1.1.3 ฤดหนาว 1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา

มความผนแปรอยในชวง 4.6 - 6.0 mg/L มคาเฉลยเทากบ 5.4 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนนพบวา ปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 6.0 mg/L) 6 สถาน คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงศ) คดเปนรอยละ 85 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด มเพยงสถานเกบตวอยาง CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) ทมคาออกซเจนผานเกณฑมาตรฐานกาหนด หรอคดเปนรอยละ 15 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา

มความผนแปรอยในชวง 2.5 - 5.1 mg/L มคาเฉลยเทากบ 3.5 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถานและในจานวนน พบวา ปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 4.0 mg/L) 3 สถาน คอ CH 15 (สะพานนนทบร) CH 16.1 (จดสบนาดบเพอการประปาสาแล จงหวดปทมธาน) และ CH 17 (ทานา วดหงส จงหวดปทมธาน) คดเปนรอยละ 60 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ม 2 สถานเกบตวอยาง คอ CH 18 (โรงงานกระดาษบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา) และ CH 20 (วดพนญเชงวรวหาร จงหวดพระนครศรอยธยา) ทคาออกซเจนผานเกณฑมาตรฐานกาหนด หรอคดเปนรอยละ 40 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณออกซเจนละลาย ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา

มความผนแปรอยในชวง 1.3 - 2.5 mg/L มคาเฉลยเทากบ 1.9 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณออกซเจนละลาย ตากวามาตรฐานกาหนด (ไมตากวา 2.0 mg/L) 3 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) และCH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 50 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 3 สถานเกบตวอยาง คอ CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทคาออกซเจนผานเกณฑมาตรฐานกาหนด หรอคดเปนรอยละ 50 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.1 และตารางท 4.1

46

 

47

 

ตารางท 4.1 คาออกซ เจนละลายในแมน า เจาพระยา ตงแตจงหวดนครสวรรคถงจงหวด สมทรปราการ ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

DO(mg/L) ฤดรอน ฤดรอน ฤดฝน ฤดหนาว

Station 21 - 24 ก.พ. 54 23 - 26 พ.ค. 54 22 - 25 ส.ค. 54 19 - 23 ธ.ค. 54

CH01 3.7 0.5 4.3 1.9

CH03 3.6 1.1 4.5 1.4

CH06 3.4 1.8 4.9 1.3

CH08 1.6 2.6 5.0 2.0

CH10 0.4 2.9 5.8 2.2

CH12 2.6 3.3 5.4 2.5

CH15 3.1 3.4 4.5 2.5

CH16.1 4.0 3.6 4.5 3.1

CH17 3.9 3.2 4.7 2.7

CH18 3.5 4.7 5.4 4.0

CH20 4.9 4.9 5.5 5.1

CH21 6.6 6.5 5.1 5.8

CH24 6.4 6.4 5.5 5.8

CH25 6.3 6.2 4.3 4.8

CH27 5.8 4.9 4.0 5.5

CH28 5.1 5.8 4.5 6.0

CH30 5.9 4.9 4.0 4.6

CH32 6.0 4.8 4.2 5.0

48

 

4.1.2 บโอด 4.1.2.1 ฤดรอน

1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปร

อยในชวง 0.4 - 2.0 mg/L มคาเฉลยเทากบ 1.1 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธและเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของปรมาณบโอด อยในชวง 0.4 - 2.0 mg/L มคาเฉลยเทากบ 1.2 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 1.5 mg/L) 1 สถาน คอ CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) คดเปนรอยละ 14.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 6 สถาน คอ สถานเกบตวอยาง CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค) มปรมาณบโอดอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 85.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของปรมาณบโอด อยในชวง 0.7 - 1.4 mg/L มคาเฉลยเทากบ 1.1 mg/L และไมพบสถานทมปรมาณบโอด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 1.5 mg/L) ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปร

อยในชวง 0.3 - 1.6 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.8 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธ และเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของปรมาณ บโอดอยในชวง 0.3 - 0.8 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.5 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 2.0 mg/L) ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของปรมาณ บโอดอยในชวง 0.6 - 1.6 mg/L มคาเฉลยเทากบ 1.0 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถาน ทมปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 2.0 mg/L) เชนกน ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

49

 

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความ

ผนแปรอยในชวง 0.9 - 9.0 mg/L มคาเฉลยเทากบ 3.5 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธและเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรอยในชวง 2.0 - 9.0 mg/L มคาเฉลยเทากบ 4.8 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวาปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4.0 mg/L) 3 สถาน คอ CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 50 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 3 สถานเกบตวอยาง คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณบโอด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 50 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.9 – 4.9 mg/L มคาเฉลยเทากบ 2.3 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4.0 mg/L) 1 สถาน คอ CH 03 (หนาทวาการอาเภอ พระประแดง จงหวดสมทรปราการ) คดเปนรอยละ 16.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 5 สถานเกบตวอยาง คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณบโอด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 83.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

4.1.2.2 ฤดฝน 1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปร

อยในชวง 0.3 - 1.2 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.9 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณบโอด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 1.5 mg/L) ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

50

 

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปร

อยในชวง 0.2 - 0.8 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.6 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากวา 2.0 mg/L) ดงภาพท 4.2 และ ตารางท 4.2

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดฝน ใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอย

ในชวง 0.8 - 2.6 mg/L มคาเฉลยเทากบ 1.5 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4.0 mg/L) ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

4.1.2.3 ฤดหนาว 1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปร

อยในชวง 0.7 - 2.5 mg/L มคาเฉลยเทากบ 1.1 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนนพบวา ปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 1.5 mg/L) 1 สถาน คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) คดเปนรอยละ 14.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 6 สถาน คอ สถานเกบตวอยาง CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค) มปรมาณบโอดอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 85.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปร

อยในชวง 1.8 - 2.5 mg/L มคาเฉลยเทากบ 2.2 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณบโอด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 2.0 mg/L) 3 สถาน คอ CH 15 (สะพานนนทบร) CH 16.1 (จดสบนาดบเพอการประปาสาแล จงหวดปทมธาน) และ CH 18 (โรงงานกระดาษบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา) คดเปนรอยละ 60 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ม 2 สถานเกบตวอยาง คอ CH 17 (ทานาวดหงส จงหวดปทมธาน) และ CH 20 (วดพนญเชงวรวหาร จงหวดพระนครศรอยธยา) ทมปรมาณบโอดอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 40 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

51

 

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณบโอด ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปร

อยในชวง 1.8 - 2.5 mg/L มคาเฉลยเทากบ 2.2 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณบโอดสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4.0 mg/L) 1 สถาน คอ CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 16.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 5 สถานเกบตวอยาง คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณบโอด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 83.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.2 และตารางท 4.2

52

 

53

 

ตารางท 4.2 คาบโอด ในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการถงจงหวดนครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

BOD(mg/L) ฤดรอน ฤดรอน ฤดฝน ฤดหนาว

Station 21 - 24 ก.พ. 54 23 - 26 พ.ค. 54 22 - 25 ส.ค. 54 19 - 23 ธ.ค. 54

CH01 2.0 3.2 2.6 3.3

CH03 2.7 4.9 2.0 0.9

CH06 9.0 1.8 1.7 5.5

CH08 7.2 1.6 0.8 2.2

CH10 5.8 1.1 1.1 1.7

CH12 2.2 0.9 0.8 2.4

CH15 0.8 1.3 0.7 2.5

CH16.1 0.4 0.7 0.5 2.5

CH17 0.5 0.6 0.8 1.8

CH18 0.7 0.9 0.6 2.3

CH20 0.3 1.6 0.2 1.8

CH21 0.7 0.8 0.3 2.5

CH24 2.0 0.7 0.9 0.8

CH25 0.9 1.2 0.6 0.8

CH27 1.3 0.9 0.9 0.9

CH28 0.4 1.2 1.1 0.7

CH30 1.4 1.4 1.2 1.4

CH32 1.4 1.4 1.2 0.8

54

 

4.1.3 แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด 4.1.3.1 ฤดรอน

1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดรอนใน

พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 200 - 50,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 8,624 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธ และเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของปรมาณ แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด อยในชวง 200 - 50,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 11,240 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 5,000 MPN/100 mL) 3 สถาน คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค ) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงค จ งหวดนครสวรรค ) คด เปน รอยละ 42.8 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 4 สถาน คอ สถานเกบตวอยาง CH 24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) และ CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) มปรมาณแบคทเรยกลม โคลฟอรมทงหมดอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 57.2 ของจานวนสถาน เกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของปรมาณ แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดอยในชวง 200 - 24,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 6,007 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนนพบวาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 5,000 MPN/100 mL) 2 สถาน คอ CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงค จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 28.8 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 5 สถาน คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) สถานเกบตวอยาง CH 24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) และ CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) มปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทงหมด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 71.2 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

55

 

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 200 - 54,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ10,810 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธและเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของปรมาณ แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดอยในชวง 2,300 - 54,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 14,700 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแบคทเรยกลม โคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL) ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของปรมาณ แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดอยในชวง 200 - 13,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 6,920 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL) เชนกน ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดรอนใน

พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 1,300 - 160,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 34,745 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธ และเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรอยในชวง 1,300 - >160,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 17,840 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL) 4 สถาน คอ CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) คดเปนร อยละ 66.7 ของจ านวนสถาน เกบต วอย างท งหมด และม 2 สถาน เกบต วอย าง คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) และ CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) ทมปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทงหมด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปน รอยละ 33.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

56

 

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรอยในชวง 7,000 - 92,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 48,833 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL) 4 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) และ CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 66.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 2 สถานเกบตวอยาง คอ CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 33.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3 4.1.3.2 ฤดฝน 1) แมนาเจาพระยาตอนบน

จากการศกษาปรมาณแบคท เรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 400 - 24,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 7,204 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 5,000 MPN/100 mL) 2 สถาน คอ CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 28.6 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 5 สถาน คอ สถานเกบตวอยาง CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) และ CH 28 (ศาลากลาง จงหวดชยนาท) มปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 71.4 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดฝนใน

พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 490-4,900 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 2,510 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL) ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

57

 

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554

พบวา มความผนแปรอยในชวง 1,300 - 24,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 9,933 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL) 1 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) คดเปนรอยละ 16.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 5 สถานเกบตวอยาง คอ CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 83.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

4.1.3.3 ฤดหนาว 1) แมนาเจาพระยาตอนบน

จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 920 - 24,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 19,905 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลม โคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 5,000 MPN/100 mL) 2 สถาน คอ CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงค จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 28.6 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 5 สถาน คอ สถานเกบตวอยาง CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) และ CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) มปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทงหมด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 71.4 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 780 - 17,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 5,536 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL) ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

58

 

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด ชวงฤดหนาวใน

พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 7,000 - >160,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 26,600 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL) 4 สถาน คอ CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 66.7 ของจานวนสถาน เกบตวอยางทงหมด โดยสถาน CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) มปรมาณ แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด มากกวา 160,000 MPN/100 mL และม 2 สถานเกบตวอยาง คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 33.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.3 และตารางท 4.3

59

 

60

 

ตารางท 4.3 คาแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการถง จงหวดนครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

Total Coliform Bacteria (MPN/100 mL)

ฤดรอน ฤดรอน ฤดฝน ฤดหนาว

Station 21 - 24 ก.พ. 54 23 - 26 พ.ค. 54 22 - 25 ส.ค. 54 19 - 23 ธ.ค. 54

CH01 1,300 92,000 24,000 13,000

CH03 4,900 54,000 4,900 35,000

CH06 160,000 92,000 1,400 160,000

CH08 24,000 7,000 17,000 24,000

CH10 35,000 35,000 11,000 54,000

CH12 24,000 13,000 1,300 7,000

CH15 54,000 1,400 450 17,000

CH16.1 2,300 200 4,900 780

CH17 7,000 7,000 2,200 3,300

CH18 2,300 13,000 3,300 4,900

CH20 7,900 13,000 1,700 1,700

CH21 7,900 1,700 400 930

CH24 1,100 450 4,600 920

CH25 200 400 450 4,900

CH27 780 200 680 1,400

CH28 1,700 24,000 3,300 24,000

CH30 50,000 2,300 24,000 3,000

CH32 17,000 13,000 17,000 24,000

61

 

4.1.4 แบคทเรยกลมฟคอลโลคลฟอรม 4.1.4.1 ฤดรอน

1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดรอนใน

พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 200 - 24,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 3,539 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธ และเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของปรมาณ แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมอยในชวง 200 - 11,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 2,671 MPN/100 mL จากสถาน เกบตวอย าง 7 สถาน และในจ านวนน พบว า ปรมาณ แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 1,000 MPN/100 mL) 4 สถาน คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH 24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) และ CH 32 (สะพาน เดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 57.1 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และอก 3 สถาน คอ สถานเกบตวอยาง CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) และ CH 28 (ศาลากลาง จงหวดชยนาท) มปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 42.9 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม อยในชวง 200 - 24,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 4,407 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 1,000 MPN/100 mL) 2 สถาน คอ CH 28 (ศาลากลาง จงหวดชยนาท) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 28.8 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 5 สถาน คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) สถานเกบตวอยาง CH 24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) และ CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) มปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปน รอยละ 71.2 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4

62

 

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดรอนใน

พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 180 - 11,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 2,441 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธ และเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของปรมาณ แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม อยในชวง 200 - 11,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 4,300 เอมพ เอนตอ 100 มลล ลตร จากสถาน เกบตวอย าง 5 สถาน และในจ านวนนพบว า ปรมาณ แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) 2 สถาน คอ CH 15 (สะพานนนทบร) และ CH 20 (วดพนญเชงวรวหาร จงหวดพระนครศรอยธยา) คดเปนรอยละ 40 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ม 3 สถานเกบตวอยาง คอ CH 17 (ทานาวดหงส จงหวดปทมธาน) CH 16.1 (จดสบนาดบเพอการประปาสาแล จงหวดปทมธาน) และ CH 18 (โรงงานกระดาษบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา) มปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 60 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของปรมาณ แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม อยในชวง 180 - 1,100 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 582 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4 3) แมนาเจาพระยาตอนลาง

จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 450 - 160,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 22,804 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธ และเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรอยในชวง 450 - >160,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 35,075 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) 4 สถาน คอ CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวากรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) คดเปนรอยละ 66.7 ของจานวนสถาน เกบตวอยางท งหมด โดยสถาน CH 06 (ทาเรอกรงเทพ

63

 

เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) มปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด มากกวา 160,000 MPN/100 mL และม 2 สถานเกบตวอยาง คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) และ CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) ทมปรมาณ แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 33.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรอย ในชวง 2,300 - 24,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 10,533 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจ านวนน พบว า ปรมาณแบคท เร ยกลมฟคอลโคลฟอรมส งกว ามาตรฐานก าหนด (ไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) 5 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 10 (สะพาน พระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 83.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 1 สถานเกบตวอยาง คอ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 16.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4 4.1.4.2 ฤดฝน

1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดฝนใน

พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 200-5,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 1,837 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 1,000 MPN/100 mL) 3 สถาน คอ CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 42.9 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 4 สถาน คอ สถานเกบตวอยาง CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) และ CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) มปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 57.1 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4

64

 

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554

พบวา มความผนแปรอยในชวง 200 - 1,700 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 1,016 MPN/100 mL สถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554

พบวา มความผนแปรอยในชวง 400-17,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 6,275 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนนพบวาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) 3 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 50 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 3 สถานเกบตวอยาง คอ CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปน รอยละ 50 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4 4.1.4.3 ฤดหนาว 1) แมนาเจาพระยาตอนบน

จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 200 - 2,300 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 886 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 1,000 MPN/100 mL) 2 สถาน คอ CH 28 (ศาลากลาง จงหวดชยนาท) และ CH 32 (สะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 28.6 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด อก 5 สถาน คอ สถานเกบตวอยาง CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) และ CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) มปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 71.4 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4

65

 

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดหนาวใน

พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 200 - 1,300 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 832 MPN/100 mL จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4 3) แมนาเจาพระยาตอนลาง

จากการศกษาปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 2,300 - 92,000 MPN/100 mL มคาเฉลยเทากบ 21,683 MPN/100 mL จากสถาน เกบตวอย าง 6 สถาน และในจ านวนน พบว า ปรมาณ แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) 5 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 83.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 1 สถาน เกบตวอยาง คอ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมอยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 16.7 ของจานวนสถาน เกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.4 และตารางท 4.4

66

 

 

67

 

ตารางท 4.4 คาแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการถง จงหวดนครสวรรค ชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

Fecal Coliform Bacteria (MPN/100 mL)

ฤดรอน ฤดรอน ฤดฝน ฤดหนาว

Station 21 - 24 ก.พ. 54 23 - 26 พ.ค. 54 22 - 25 ส.ค. 54 19 - 23 ธ.ค. 54

CH01 450 11,000 7,900 7,900

CH03 1,100 7,900 3,300 7,900

CH06 160,000 11,000 1,100 92,000

CH08 7,900 7,000 17,000 13,000

CH10 17,000 24,000 7,900 7,000

CH12 24,000 2,300 450 2,300

CH15 11,000 400 200 780

CH16.1 1,300 180 1,700 200

CH17 1,100 780 780 1,100

CH18 200 450 1,300 780

CH20 7,900 1,100 1,100 1,300

CH21 4,900 200 200 200

CH24 1,100 450 4,600 200

CH25 200 200 200 400

CH27 200 200 680 200

CH28 200 24,000 780 2,300

CH30 1,100 800 1,400 700

CH32 11,000 5,000 5,000 2,200

68

 

4.1.5 แอมโมเนย – ไนโตรเจน 4.1.5.1 ฤดรอน

1) แมนาเจาพระยาตอนบน จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554

พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.05 - 0.64 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.24 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธและเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ )

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน อยในชวง 0.05 - 0.34 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.16 mg/L จากสถาน เกบตวอยาง 7 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน อยในชวง 0.14 - 0.64 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.32 mg/L และในจานวนน พบวา มสถานทมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจนสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) เพยงสถานเดยว คอ CH 32 (สะพานเดชาตวงค จงหวดนครสวรรค) คดเปนรอยละ 14.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด สวนอก 6 สถาน คอ CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) สถานเกบตวอยาง CH 24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) CH 25 (ตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) CH 27 (เขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท) CH 28 (ศาลากลางจงหวดชยนาท) และ CH 30 (สะพานสมเดจพระวนรตน จงหวดนครสวรรค) มปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 85.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5

2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554

พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.02 - 0.34 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.19 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธและเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรของปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน อยในชวง 0.02-0.24 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.10 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5

69

 

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรของปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน อยในชวง 0.15 - 0.34 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.27 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแอมโมเนยสงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) เชนกน ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5 3) แมนาเจาพระยาตอนลาง

จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดรอนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.22 - 2.35 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.72 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน (เกบตวอยางสถานละ 2 ครง ในเดอนกมภาพนธและเดอนพฤษภาคม ตามลาดบ)

การเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.22 - 2.35 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.97 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) 4 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) และ CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 66.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 2 สถานเกบตวอยาง คอ CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) ทมปรมาณแอมโมเนย อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 33.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5

การเกบตวอยางในเดอนพฤษภาคม พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.36 - 0.59 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.47 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) 2 สถาน คอ CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) และ CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) คดเปนรอยละ 33.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 4 สถานเกบตวอยาง คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) มปรมาณแอมโมเนย อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 66.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5

70

 

4.1.5.2 ฤดฝน 1) แมนาเจาพระยาตอนบน

จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.05 - 0.36 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.23 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแอมโมเนย สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5 2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง

จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.04 - 0.22 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.14 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแอมโมเนย สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5

3) แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดฝนใน พ.ศ. 2554

พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.13 - 0.49 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.31 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และไมพบสถานทมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5

4.1.5.3 ฤดหนาว 1) แมนาเจาพระยาตอนบน

จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.25 - 0.48 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.36 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 7 สถาน และไมพบสถานใดทมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5 2) แมนาเจาพระยาตอนกลาง

จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.38- 0.66 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.53 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 5 สถาน และในจานวนนพบวา ปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) 4 สถาน คอ CH 15 (สะพานนนทบร) CH 16.1 (จดสบนาดบเพอการประปาสาแล จงหวดปทมธาน) CH 18 (โรงงานกระดาษบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา) และ CH 20 (วดพนญเชงวรวหาร จงหวดพระนครศรอยธยา) คดเปนรอยละ 80 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ม 1 สถานเกบตวอยาง คอ CH 17 (ทานาวดหงส จงหวดปทมธาน) ทมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน

71

 

อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 20 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5 3) แมนาเจาพระยาตอนลาง

จากการศกษาปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน ชวงฤดหนาวใน พ.ศ. 2554 พบวา มความผนแปรอยในชวง 0.45 - 1.10 mg/L มคาเฉลยเทากบ 0.68 mg/L จากสถานเกบตวอยาง 6 สถาน และในจานวนน พบวา ปรมาณแอมโมเนย สงกวามาตรฐานกาหนด (ไมมากกวา 0.5 mg/L) 5 สถาน คอ CH 01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH 03 (หนาทวาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH 06 (ทาเรอกรงเทพ เขตยานนาวา กรงเทพมหานคร) CH 08 (สะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กรงเทพมหานคร) และ CH 12 (สะพานพระรามเจด อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร) คดเปนรอยละ 83.3 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด และม 1 สถานเกบตวอยาง คอ CH 10 (สะพานพระพทธยอดฟา เขตสมพนธวงศ กรงเทพมหานคร) ทมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน อยในเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ คดเปนรอยละ 16.7 ของจานวนสถานเกบตวอยางทงหมด ดงภาพท 4.5 และตารางท 4.5

72

 

 

73

 

ตารางท 4.5 คาแอมโมเนย – ไนโตรเจนในแมนาเจาพระยา ตงแตจงหวดสมทรปราการถง จงหวดนครสวรรคชวงฤดหนาว ฤดฝน และฤดรอน พ.ศ. 2554

NH3 - N (mg/L) ฤดรอน ฤดรอน ฤดฝน ฤดหนาว Station 21 - 24 ก.พ. 54 23 - 26 พ.ค. 54 22 - 25 ส.ค. 54 19 - 23 ธ.ค. 54

CH01 1.11 0.45 0.49 0.62 CH03 1.01 0.55 0.33 0.80 CH06 2.35 0.42 0.29 1.10 CH08 0.33 0.59 0.32 0.53 CH10 0.79 0.36 0.30 0.45 CH12 0.22 0.42 0.13 0.60 CH15 0.24 0.29 0.22 0.54

CH16.1 0.04 0.31 0.04 0.66 CH17 0.02 0.34 0.13 0.38 CH18 0.10 0.27 0.18 0.55 CH20 0.10 0.15 0.11 0.53 CH21 0.15 0.14 0.05 0.43 CH24 0.12 0.21 0.20 0.35 CH25 0.23 0.34 0.23 0.35 CH27 0.09 0.31 0.07 0.33 CH28 0.05 0.34 0.28 0.36 CH30 0.17 0.25 0.42 0.48 CH32 0.34 0.64 0.36 0.25

74

 

4.2 การประเมนผลคณภาพนาตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน

4.2.1 แมนาเจาพระยาตอนลาง คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลางตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน กาหนดไว

เปนแหลงนาประเภทท 4 จดเปนแหลงนาทมคณภาพนาเสอมโทรม ผลการทดสอบคณภาพนา ตามฤดกาลเมอนามาประเมนแตละสถาน พบวา สวนใหญ คดเปนรอยละ 58 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด เปนแหลงนาประเภทท 5 จดเปนแหลงนาทมคณภาพนาเสอมโทรมมาก ซงตากวาเกณฑมาตรฐาน โดยมดชนบงชทสาคญ ไดแก แอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 - N) คาออกซเจนละลาย (DO) และคาบโอด (BOD) ยกเวนผลการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทเกบในชวงฤดฝนของสถาน CH01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) CH08 (สะพานกรงเทพฯ) และ CH10 (สะพานพระพทธยอดฟาฯ) ทมผลคณภาพนาเปนไปตามมาตรฐานกาหนด (แหลงนาประเภทท 4) เปนรอยละ 29 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด และสถาน CH03 (หนาททาการอาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ) CH06 (ทาเรอกรงเทพฯ) และ CH12 (สะพานพระรามท 7 อ.บางกรวย จงหวดนนทบร) ทมผลคณภาพนาสงกวาเกณฑมาตรฐานกาหนด คอ เปนแหลงนาประเภทท 3 จดเปนแหลงนาทมคณภาพนาพอใช โดยคดเปนรอยละ 13 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด ดงตารางท 4.6 4.2.2 แมนาเจาพระยาตอนกลาง

คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลางตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน กาหนดไวเปนแหลงนาประเภทท 3 จดเปนแหลงนาทมคณภาพนาพอใช ผลการตรวจวดคณภาพนาตามฤดกาล เมอนามาประเมนแตละสถาน พบวา รอยละ 60 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด มผลคณภาพนาทตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด จดเปนแหลงนาประเภทท 4 และ 5 (เสอมโทรมและเสอมโทรมมาก ตามลาดบ) โดยรอยละ 40 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด เปนแหลงนาประเภทท 4 มดชนบงชทสาคญ ไดแก คาออกซเจนละลาย (DO) แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) และแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) ซงสวนใหญคดเปนรอยละ 80 ทไดจากการตรวจวดตวอยางแตละสถานชวงฤดรอนในวนท 21 กมภาพนธ 2554 และรอยละ 60 ไดจากการตรวจวดตวอยางแตละสถานชวงฤดรอนในวนท 24 พฤษภาคม 2554 ในสวนผลคณภาพนาทตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนดอกรอยละ 20 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด เปนแหลงนาประเภทท 5 ซงสวนใหญคดเปนรอยละ 80 ไดจากการตรวจวดตวอยางของแตละสถาน ในชวงฤดหนาวในวนท 20 ธนวาคม 2554 โดยมดชนบงชทสาคญ ไดแก แอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) และอกรอยละ 40 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด มผลคณภาพนาเปนไปตาม

75

 

มาตรฐานกาหนด (แหลงนาประเภทท 3) ซงไดจากการตรวจวดตวอยางของทกสถานชวงฤดฝน ในวนท 23 สงหาคม 2554 มดชนบงชทสาคญ ไดแก คาบโอด (BOD) คาออกซเจนละลาย (DO) แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) และแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) ดงตารางท 4.7

4.2.3 แมนาเจาพระยาตอนบน คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนบนตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดนกาหนดไว

เปนแหลงนาประเภทท 2 จดเปนแหลงนาทมคณภาพนาด ผลการตรวจวดคณภาพนาตามฤดกาล เมอนามาประเมนแตละสถาน พบวา รอยละ 86 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด มผลคณภาพนาทตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด จดเปนแหลงนาประเภทท 3, 4 และ 5 (พอใช, เสอมโทรม และเสอมโทรมมาก ตามลาดบ) โดยสวนใหญ คอ รอยละ 50 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด เปนแหลงนาประเภทท 3 มดชนบงชทสาคญ ไดแก คาออกซเจนละลาย (DO) และแบคทเรยกลมฟคลโคลฟอรม (FCB) ผลคณภาพนาทตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนด อกรอยละ 32 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมดเปนแหลงนาประเภทท 4 มดชนบงช ทสาคญ ไดแก แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) และแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) และมเพยงรอยละ 4 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด ทมผลคณภาพนาตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนด (แหลงนาประเภทท 5) ซงไดจากการตรวจวดตวอยางนาของสถาน CH 32 (สะพานเดชาตวงศ อาเภอเมอง จงหวดนครสวรรค) ชวงฤดรอนในวนท 2พฤษภาคม 2554 เนองจากมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) เกนเกณฑมาตรฐานกาหนด ในสวนผลคณภาพนาทเปนไปตามมาตรฐานกาหนด คดเปนเพยงรอยละ 14 ของการตรวจวดตวอยางคณภาพนาทงหมด ไดจากการตรวจวดตวอยางสถาน CH 21 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดอางทอง) CH 24 (สะพานขามแมนาเจาพระยา จงหวดสงหบร) ชวงฤดรอน ในวนท 24 พฤษภาคม 2554 และ CH 25 (บรเวณใตตลาดอนทรบร จงหวดสงหบร) ชวงฤดรอนในวนท 21 กมภาพนธ 2554 และในวนท 24 พฤษภาคม 2554 โดยมดชนบงชทสาคญไดแก คาบโอด (BOD) คาออกซเจนละลาย (DO) แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) และแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม(FCB) ดงตารางท 4.8

76

 

ตารางท 4.6 การประเมนผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลาง ตงแตจงหวดสมทรปราการถง จงหวดนนทบร

รหสสถาน

วนทเกบ NH3-N DO BOD TCB FCB คณภาพนา มาตรฐาน ดชนทสาคญ

CH01

21/02/2011 1.11 3.7 2.0 1,300 450 5 4 NH3-N 23/05/2011 0.45 0.5 3.2 92,000 11,000 5 4 DO 22/08/2011 0.49 4.5 2.6 24,000 7,900 4 4 BOD TCB FCB 19/12/2011 0.62 1.9 3.3 13,000 7,900 5 4 NH3-N

CH03

21/02/2011 1.01 3.6 2.7 4,900 1,100 5 4 NH3-N 23/05/2011 0.55 1.1 4.9 54,000 7,900 5 4 NH3-N DO BOD

22/08/2011 0.33 4.5 2.0 4,900 3,300 3 4 DO BOD FCB

19/12/2011 0.80 1.4 0.9 35,000 7,900 5 4 NH3-N

CH06

21/02/2011 2.35 3.4 9.0 160,000 160,000 5 4 NH3-N BOD

23/05/2011 0.42 1.8 1.8 92,000 11,000 5 4 DO

22/08/2011 0.29 4.9 1.7 1,400 1,100 3 4 DO BOD FCB

19/12/2011 1.10 1.3 5.5 160,000 92,000 5 4 NH3-N DO

CH08

21/02/2011 0.33 1.6 7.2 24,000 7,900 5 4 DO BOD

23/05/2011 0.59 2.6 1.6 7,000 7,000 5 4 NH3-N

22/08/2011 0.32 5.0 0.8 17,000 17,000 4 4 FCB 19/12/2011 0.53 2.0 2.2 24,000 13,000 5 4 DO

CH10

21/02/2011 0.79 0.4 5.8 35,000 17,000 5 4 NH3-N DO BOD 23/05/2011 0.36 2.9 1.1 35,000 24,000 4 4 DO TCB FCB 22/08/2011 0.30 5.8 1.1 11,000 7,900 4 4 FCB 19/12/2011 0.45 2.2 1.7 54,000 7,000 4 4 BOD

CH12

21/02/2011 0.22 2.6 2.2 24,000 24,000 4 4 DO BOD TCB

FCB 23/05/2011 0.42 3.3 0.9 13,000 2,300 4 4 DO 22/08/2011 0.13 5.4 0.8 1,300 450 3 4 DO

19/12/2011 0.60 2.5 2.4 7,000 2,300 5 4 NH3-N

หมายเหต: 2 = แหลงนาประเภทท 2 3 = แหลงนาประเภทท 3

4 = แหลงนาประเภทท 4 5 = แหลงนาประเภทท 5

77

 

ตารางท 4.7 การประเมนผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลาง ตงแตจงหวดนนทบรถง จงหวดพระนครศรอยธยา

รหสสถาน

วนทเกบ NH3-N DO BOD TCB FCB คณภาพนา มาตรฐาน ดชนทสาคญ

CH15

22/02/2011 0.24 3.1 0.8 54,000 11,000 4 3 DO TCB FCB 24/05/2011 0.29 3.4 1.3 1,400 400 4 3 DO 22/08/2011 0.22 4.5 0.7 450 200 3 3 DO 20/12/2011 0.54 2.5 2.5 17,000 780 5 3 NH3-N

CH16.1

22/02/2011 0.04 4.0 0.4 2,300 1,300 3 3 DO FCB 24/05/2011 0.31 3.6 0.7 200 180 4 3 DO 23/08/2011 0.04 4.5 0.5 4,900 1,700 3 3 DO FCB 20/12/2011 0.66 3.1 2.5 780 200 5 3 NH3-N

CH17

22/02/2011 0.02 3.9 0.5 7,000 1,100 4 3 DO

24/05/2011 0.34 3.2 0.6 7,000 780 4 3 DO

23/08/2011 0.13 4.7 0.8 2,200 780 3 3 DO

20/12/2011 0.38 2.7 1.8 3,300 1,100 4 3 DO

CH18

22/02/2011 0.10 3.5 0.7 2,300 200 4 3 DO

24/05/2011 0.27 4.7 0.9 13,000 450 3 3 DO TCB 23/08/2011 0.18 5.4 0.6 3,300 1,300 3 3 DO FCB 20/12/2011 0.55 4.0 2.3 4,900 780 5 3 NH3-N

CH20

22/02/2011 0.10 4.9 0.3 7,900 7,900 4 3 FCB

24/05/2011 0.15 4.9 1.6 13,000 1,100 3 3 DO BOD TCB FCB

23/08/2011 0.11 5.5 0.2 1,700 1,100 3 3 DO FCB 20/12/2011 0.53 5.1 1.8 1,700 1,300 5 3 NH3-N

หมายเหต: 2 = แหลงนาประเภทท 2 3 = แหลงนาประเภทท 3

4 = แหลงนาประเภทท 4 5 = แหลงนาประเภทท 5

78

 

ตารางท 4.8 การประเมนผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนบน จงหวดพระนครศรอยธยาถง จงหวดนครสวรรค

รหสสถาน

วนทเกบ NH3-N DO BOD TCB FCB คณภาพนา มาตรฐาน ดชนทสาคญ

CH21

23/02/2011 0.15 6.6 0.7 7,900 4,900 4 2 FCB

25/05/2011 0.14 6.5 0.8 1,700 200 2 2 DO BOD TCB FCB 24/08/2011 0.05 5.1 0.3 400 200 3 2 DO

21/12/2011 0.43 5.8 2.5 930 200 3 2 DO BOD

CH24

23/02/2011 0.12 6.4 2.0 1,100 1,100 3 2 BOD FCB

25/05/2011 0.21 6.4 0.7 450 450 2 2 DO BOD TCB FCB 24/08/2011 0.20 5.7 0.9 4,600 4,600 4 2 FCB

21/12/2011 0.35 5.8 0.8 920 200 3 2 DO BOD

CH25

23/02/2011 0.23 6.3 0.9 200 200 2 2 DO TCB FCB 25/05/2011 0.34 6.2 1.2 400 200 2 2 DO BOD TCB FCB 24/08/2011 0.23 5.5 0.6 450 200 3 2 DO 21/12/2011 0.35 4.8 0.8 4,900 400 3 2 DO

CH27

24/02/2011 0.09 5.8 1.3 780 200 3 2 DO 26/05/2011 0.31 4.9 0.9 200 200 3 2 DO 25/08/2011 0.07 4.3 0.9 680 680 3 2 DO 16/12/2010 0.33 5.5 0.9 1,400 200 3 2 DO

CH28

24/02/2011 0.05 5.1 0.4 1,700 200 3 2 DO 26/05/2011 0.34 5.8 1.2 24,000 24,000 4 2 TCB FCB 25/08/2011 0.28 4.0 1.1 3,300 780 3 2 DO 16/12/2010 0.36 6.0 0.7 24,000 2,300 4 2 TCB

CH30

24/02/2011 0.17 5.9 1.4 50,000 1,100 4 2 TCB 26/05/2011 0.25 4.9 1.4 2,300 800 3 2 DO 25/08/2011 0.42 4.0 1.2 24,000 1,400 4 2 TCB 16/12/2010 0.48 4.6 1.4 3,000 700 3 2 DO

CH32

24/02/2011 0.34 6.0 1.4 17,000 11,000 4 2 FCB 26/05/2011 0.64 4.8 1.4 13,000 5,000 5 2 NH3-N 25/08/2011 0.36 4.2 1.2 17,000 5,000 4 2 FCB 16/12/2010 0.25 5.0 0.8 24,000 2,200 4 2 TCB

หมายเหต: 2 = แหลงนาประเภทท 2 3 = แหลงนาประเภทท 3

4 = แหลงนาประเภทท 4 5 = แหลงนาประเภทท 5

79

 

4.3 ผลการทดสอบสมมตฐาน

การทดสอบสมมตฐานตามทกาหนดไว 2 สมมตฐาน เพอวเคราะหตวแปรตาง ๆโดยใชโปรแกรมทางคณตศาสตร คานวณคาทางสถต One-Way ANOVA ทระดบความเชอมน 0.05 เพอศกษาความสมพนธของตวแปร ดงน 4.3.1 วเคราะหความสมพนธระหวางระยะทางกบคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

สมมตฐานท 1 ระยะทางมความสมพนธกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา สมมตฐานทางสถต

H0: μ1 = μ2 = μ3

H1: μ1 ≠ μ2 ≠ μ3 อยางนอย 1 ค

โดยท

μ1 หมายถง คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนบน (นครสวรรค-พระนครศรอยธยา)

μ2 หมายถง คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลาง (พระนครศรอยธยา-นนทบร)

μ3 หมายถง คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลาง (นนทบร-สมทรปราการ)

ผลการทดสอบสมมตฐานท 1 ดงตารางท 4.9 วเคราะหขอมลโดยใช One-Way ANOVA ในการทดสอบ พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลางและตอนลาง มความแตกตางกน เนองจากมคา Significant เกนกวาระดบนยสาคญกาหนด (P = 0.00) ดงนน จงสรปไดวา ระยะทาง ทมวลนาไหลผานมผลทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาเปลยนแปลงไป ตารางท 4.9 One - way ANOVA แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธระหวางระยะทางกบ

การเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 6.7E+9 2 3338110665 10.622 .000 Within Groups 1.1E+11 357 314257518 Total 1.2E+11 359

80

 

ตารางท 4.10 แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธระหวางระยะทางกบการเปลยนแปลงคณภาพนา ในแมนาเจาพระยา

(I)Zone (J)Zone

Mean Difference

(I-J) Std.

Error Sig.

95% Confidence Interval

Lower Bound

Upper Bound

1 2 9315.3765* 2400.289 .000 4594.8930 14035.8600 3 8999.7695* 2205.337 .000 4662.6859 13336.8531 2 1 -9315.3765* 2400.289 .000 -14035.8600 -4594.8930 3 -315.6070 2321.050 .892 -4880.2558 4249.0418 3 1 -8999.7695* 2205.337 .000 -13336.8531 -4662.6859 2 315.6070 2321.050 .892 -4249.0418 4880.2558

หมายเหต: *The mean difference is significant at 0.05 level. 4.3.2 วเคราะหความสมพนธระหวางฤดกาลกบคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

สมมตฐานท 2 ฤดกาลมความสมพนธกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา สมมตฐานทางสถต

H0 : μ1 = μ2 = μ3 = μ4

H1 : μ1 ≠ μ2 ≠ μ3 ≠ μ4 อยางนอย 1 ค

โดยท

μ1 หมายถง คณภาพนาในแมนาเจาพระยาในฤดหนาว

μ2 หมายถง คณภาพนาในแมนาเจาพระยาในฤดฝน

μ3 หมายถง คณภาพนาในแมนาเจาพระยาในฤดรอน (พฤษภาคม 2554)

μ4 หมายถง คณภาพนาในแมนาเจาพระยาในฤดรอน (กมภาพนธ 2554)

ผลการทดสอบสมมตฐานท 2 ดงตารางท 4.11 วเคราะหขอมลโดยใช One-Way ANOVA ในการทดสอบ พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาในแตละฤดกาลไมมความแตกตางกน เนองจาก

81

 

มคา Significant เทากบ 0.260 ดงนน จงสรปไดวา ฤดกาลทเปลยนไปไมมผลทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาเปลยนแปลง ตารางท 4.11 One-way ANOVA แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธระหวางฤดกาลกบการ เปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 1.3E+09 2 443916764 1.345 .260 Within Groups 1.2E+11 356 330152823 Total 1.2E+11 359

ตารางท 4.12 แสดงผลการเปรยบเทยบความสมพนธระหวางฤดกาลกบการเปลยนแปลงคณภาพนา ในแมนาเจาพระยา

(I) SEASON

(J) SEASON

Mean Difference

(I-J) Std.

Error Sig.

95% Confidence Interval

Lower Bound Upper Bound

1 2 -2060.4431 2708.640 .447 -7387.3895 3266.5033 3 3204.8426 2708.640 .238 -2122.1038 8531.7889 4 -596.5137 2708.640 .826 -5923.4601 4730.4327 2 1 2060.4431 2708.640 .447 -3266.5033 7387.3895 3 5265.2857 2708.640 .053 -61.6607 10592.2321 4 1463.9294 2708.640 .589 -3863.0169 6790.8758 3 1 -3204.8426 2708.640 .238 -8531.7889 2122.1038 2 -5265.2857 2708.640 .053 -10592.2321 61.6607 4 -3801.3562 2708.640 .161 -9128.3026 1525.5902 4 1 596.5137 2708.640 .826 -4730.4327 5923.4601 2 -1463.9294 2708.640 .589 -6790.8758 3863.0169 3 3801.3562 2708.640 .161 -1525.5902 9128.3026

หมายเหต: *The mean difference is significant at 0.05 level.

82

 

4.4 การตอบโจทยวจย

จากวกฤตการณมหาอทกภยชวงปลาย พ.ศ. 2554 (ชวงฤดหนาว) สงผลใหระดบนาในแมนาเจาพระยาตลอดทกชวงตอนแมนาสง และมปรมาณนามากผดปกตจากปทผานมา จงมความนาสนใจเปนอยางยงทจะศกษาวาเหตการณอทกภยดงกลาวสงผลกระทบตอคณภาพนาในแมนาเจาพระยาหรอไม

เพอตอบโจทยวจยในครงน จงนาผลการตรวจวดคณภาพนา ตามตารางท 4.13 – 4.15 ในแตละดชน ไดแก ออกซเจนละลาย (DO) บโอด (BOD) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) และแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) ระหวาง พ.ศ. 2553 (เกบตวอยางวนท 10 , 16 – 19 พฤศจกายน) และ พ.ศ. 2554 (เกบตวอยางวนท 16 , 19 – 21 ธนวาคม) มาเปรยบเทยบหาความสมพนธ โดยใชโปรแกรมคานวณคาทางสถต Paired Samples t - Test ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาชวงฤดหนาวระหวาง พ.ศ. 2553 และพ.ศ. 2554 ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต เนองจากทกดชนมคา Significant มากกวา 0.05 ดงน ออกซเจนละลาย (DO) มคา Significant เทากบ 0.836 บโอด (BOD) มคา Significant เทากบ 0.523 แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) มคา Significant เทากบ 0.593 แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) มคา Significant เทากบ 0.777 และแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) มคา Significant เทากบ 0.501 ดงตารางท 4.16 ดงนนจงสรปไดวาเหตการณอทกภยครงใหญทเกดขนในชวงปลาย พ.ศ.2554 ไมสงผลกระทบทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสายเปลยนแปลงไปจาก พ.ศ.2553

ถงแมวาผลการเปรยบเทยบคณภาพนาในแมนาเจาพระยาระหวาง พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ตลอดทงสายพบวาไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต แตเมอพจารณาวเคราะหผลการตรวจวดคณภาพนาในลกษณะเดยวกนเปนรายตอนกลบพบวาในแตละดชนมความแตกตางกนอยางเหนไดชด โดยเฉพาะแมนาเจาพระยาตอนลาง ทสถาน CH01 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ) ถง สถาน CH15 (สะพานนนทบร) จงนาผลการตรวจวดคณภาพนาระหวาง พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ในแตละดชน ไดแก ออกซเจนละลาย (DO) บโอด (BOD) แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) และแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) ตงแต สถาน CH01 ถง CH15 ตงแตปากแมนาเจาพระยา ณ อาเภอพระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ ถงสะพานนนทบร จงหวดนนทบร ซงสถานทงหมดจะตงอยในชวงแมนาเจาพระยาตอนลาง ยกเวนสถาน CH15 จะเปนสถานลางสดทตงอยในชวงแมนาเจาพระยาตอนกลาง (ตามตารางท 4.13 และ 4.14) มาเปรยบเทยบหาความสมพนธ โดยใชโปรแกรมคานวณ

83

 

คาทางสถต Paired Samples t - Test ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตงแตจงหวดสมทรปราการถงจงหวดนนทบรในฤดหนาวระหวาง พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต จากออกซเจนละลาย (DO) ทมคา Significant เทากบ 0.000 (นอยกวา 0.05) ในสวนดชนอนๆ ลวนมคา Significant มากกวา 0.05 ดงน บโอด (BOD) มคา Significant เทากบ 0.312 แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) มคา Significant เทากบ 0.203 แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) มคา Significant เทากบ 0.074 และแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) มคา Significant เทากบ 0.934 ดงนนจงสรปไดวาเหตการณอทกภยครงใหญทเกดขนในชวงปลาย พ.ศ.2554 ไดสงผลกระทบทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตงแตจงหวดสมทรปราการถงจงหวดนนทบรเปลยนแปลงไปจาก พ.ศ.2553 ดงตารางท 4.17

84

 

ตารางท

4.13

คาดช

นคณภ

าพนาใน

แมนาเจา

พระยาตอน

ลางในช

วงฤด

หนาว

พ.ศ.

2553

และ พ

.ศ. 25

54 ณ

สถานต

รวจวดค

ณภาพนา

CH0

1 ถง C

H12

NH3 -

N

พ.ศ.

2554

0.62

0.80

1.10

0.53

0.45

0.60

พ.ศ.

2553

1.29

0.84

0.66

0.50

0.55

0.36

FCB พ.

ศ. 25

54

7,900

7,900

92,00

0

13,00

0

7,000

2,300

พ.ศ.

2553

780

4,900

1,300

200

450

200

TCB พ.

ศ. 25

54

13,00

0

35,00

0

160,0

00

24,00

0

54,00

0

7,000

พ.ศ.

2553

780

4,900

6,300

450

3,300

680

BOD พ.

ศ. 25

54

3.3

0.9

5.5

2.2

1.7

2.4

พ.ศ.

2553

1.2

2.2

2.0

1.4

1.7

1.7

DO พ.ศ.

2554

1.9

1.4

1.3

2.0

2.2

2.5

พ.ศ.

2553

3.6

2.7

2.0

2.8

3.2

3.5

รหสส

ถาน

CH01

CH03

CH06

CH08

CH10

CH12

85

 

ตารางท

4.14

คาดชน

คณภาพน

าในแม

นาเจา

พระยาตอน

กลางในชว

งฤดห

นาว พ

.ศ. 25

53 แล

ะ พ.ศ.

2554

ณ สถานต

รวจวดค

ณภาพนา

CH1

5 ถง C

H20

NH3 -

N

พ.ศ.

2554

0.54

0.66

0.38

0.55

0.53

พ.ศ.

2553

0.36

0.24

0.33

0.49

0.33

FCB พ.

ศ. 25

54

780

200

1,100

780

1,300

พ.ศ.

2553

200

180

3,300

200

180

TCB พ.

ศ. 25

54

17,00

0

780

3,300

4,900

1,700

พ.ศ.

2553

450

680

3,300

780

610

BOD พ.

ศ. 25

54

2.5

2.5

1.8

2.3

1.8

พ.ศ.

2553

3.4

3.4

4.3

3.5

2.9

DO พ.ศ.

2554

2.5

3.1

2.7

4.0

5.1

พ.ศ.

2553

4.3

3.2

4.8

4.4

3.5

รหสส

ถาน

CH15

CH16

.1

CH17

CH18

CH20

86

 

ตารางท

4.15

คาดชน

คณภาพน

าในแ

มนาเจ

าพระยาตอ

นบนใ

นชวงฤด

หนาว

พ.ศ.

2553

และ พ

.ศ. 25

54 ณ

สถานต

รวจวดค

ณภาพนา

CH2

1 ถง C

H32

NH3 -

N

พ.ศ.

2554

0.43

0.35

0.35

0.33

0.36

0.48

0.25

พ.ศ.

2553

0.38

0.35

0.43

0.51

0.28

0.22

0.45

FCB พ.

ศ. 25

54

200

200

400

200

2,300

700

2,200

พ.ศ.

2553

180

450

3,300

17,00

0

160,0

00

400

1,400

TCB พ.

ศ. 25

54

930

920

4,900

1,400

24,00

0

3,000

24,00

0

พ.ศ.

2553

610

4,900

7,900

54,00

0

160,0

00

1,300

5,000

BOD พ.

ศ. 25

54

2.5

0.8

0.8

0.9

0.7

1.4

0.8

พ.ศ.

2553

1.0

1.9

1.2

1.9

1.1

2.1

1.9

DO พ.ศ.

2554

5.8

5.8

4.8

5.5

6.0

4.6

5.0

พ.ศ.

2553

4.5

3.4

3.4

3.8

3.9

3.6

4.3

รหสส

ถาน

CH21

CH24

CH25

CH27

CH28

CH30

CH32

87

 

ตารางท

4.16

แสดงผล

การเป

รยบเทย

บความส

มพนธ

ของคณภ

าพนา

ในแม

นาเจา

พระยาในช

วงฤด

หนาว

ระหว

าง พ

.ศ.25

53 แล

ะพ.ศ.

2554

Sig

. (2-ta

iled)

.836

.523

.593

.777

.501

df 17

17

17

17

17

t -.210

.652

-.544

.288

-.688

Paire

d Diff

eren

ces

95%

Con

fiden

ce In

terva

l of

the D

iffer

ence

Uppe

r .6534

1

.9417

6

1979

7.704

96

2508

4.785

15

.0849

5

Lowe

r

-.797

85

-.497

32

-3356

3.260

52

-1906

7.007

38

-.167

17

Std.

Erro

r Mea

n

.3439

3

.3410

4

1264

5.883

85

1046

3.424

62

.0597

5

Std.

Devia

tion

1.459

17

1.446

93

5365

1.941

34

4439

2.551

03

.2534

9

Mea

n -.072

22

.2222

2

-.688

2.777

78

3008

.8888

9

-.041

11

Paire

d Sam

ples T

est

DO_5

3 - D

O_54

BOD_

53 - B

OD_5

4

TCB_

53 - T

CB_5

4

FCB_

53 - F

CB_5

4

NH3-N

_53 -

NH 3-N

_54

Pair

1

Pair

2

Pair

3

Pair

4

Pair

5

88

 

ตารางท

4.17

แสด

งผลก

ารเปรยบเทย

บความส

มพนธ

ของคณภาพน

าในแ

มนาเจ

าพระยาตอ

นลาง

และ

ตอนก

ลาง ใ

นชวงฤด

หนาว

ณ สถ

านตรวจวด

คณภาพน

า CH0

1 ถง C

H15 ร

ะหวาง พ

.ศ.25

53 แล

ะพ.ศ.

2554

Sig. (2

-taile

d)

.000

.312

.074

.203

.934

df 6 6 6 6 6

t 7.298

-1.10

5

-2.15

6

-1.42

8

-.086

Paire

d Diff

eren

ces

95%

Con

fiden

ce In

terva

l of

the D

iffer

ence

Uppe

r

1.583

25

.8503

2

5645

.4421

6

1251

7.340

27

.3142

6

Lowe

r .7881

8

-2.25

032

-8939

9.727

88

-4761

7.340

27

-.337

12

Std.

Erro

r Mea

n

.1624

6

.6335

8

1942

1.453

62

1228

7.872

26

.1331

0

Std.

Devia

tion

.4298

4

1.676

31

5138

4.336

37

3251

0.654

15

.3521

6

Mea

n

1.185

71

-.700

00

-4187

7.142

86

-1755

0.000

00

-.011

43

Paire

d Sam

ples T

est

DO_5

3 - D

O_54

BOD_

53 - B

OD_5

4

TCB_

53 - T

CB_5

4

FCB_

53 - F

CB_5

4

NH3-N

_53 -

NH 3-N

_54

Pair

1

Pair

2

Pair

3

Pair

4

Pair

5

บทท 5

สรป อภปราย และขอเสนอแนะ

5.1 สรป การเฝาระวงและตดตามตรวจสอบคณภาพนาบรเวณแมนาเจาพระยา ประจาปงบประมาณ พ.ศ. 2554 ทาการเกบตวอยางนา จานวน 18 สถาน ตลอดทงสาย ตงแตปลายแมนากอนไหลลงสอาวไทยตอนบน ณ จงหวดสมทรปราการจนถงตนแมนา ณ จงหวดนครสวรรค แบงชวงตอนแมนา ตามประกาศกรมควบคมมลพษ เรองกาหนดประเภทของแหลงนาในแมนาเจาพระยา ออกเปน 3 ตอน ไดแก แมนาเจาพระยาตอนลาง ตงแตบรเวณพระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ จนถงสะพานพระรามท 7 อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร กโลเมตรท 7 - 58 (ตามมาตรฐานคณภาพนา ในแหลงนาผวดน กาหนดใหเปนแหลงนาประเภทท 4) แมนาเจาพระยาตอนกลาง ตงแตสะพานนนทบร อาเภอเมอง จงหวดนนทบร ถงปอมเพชร วดพนญเชงวรวหาร อาเภอพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา กโลเมตรท 58 - 142.4 (ตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน กาหนดใหเปนแหลงนาประเภทท 3) และแมนาเจาพระยาตอนบน ตงแตสะพานขามแมนาเจาพระยา อาเภอเมอง จงหวดอางทอง ถง สะพานเดชาตวงศ จงหวดนครสวรรคกโลเมตรท 142.4 - 376.4 (มาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดนกาหนดไวเปนแหลงนาประเภทท 2) เกบตวอยางครอบคลม 3 ฤดกาล คอ ฤดรอน 2 ครง ฤดฝน และฤดหนาว อยางละ 1 ครง นามาทดสอบหาคณภาพนา โดยหองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) ทงทางดานเคม ไดแก DO, BOD, NH3 - N และชวภาพ ไดแก TCB, FCB และนาผลคณภาพนาทตรวจวดไดในแตละสถาน มาทาการประเมนคณภาพนาตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน พบวาสถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสายสวนใหญมคณภาพตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนด ถงรอยละ 78 มเพยง รอยละ 22 เทานนทมคณภาพนาเปนไปตามมาตรฐานคณภาพนากาหนด และไมมบรเวณสถานใดทมคณภาพนาสงกวาเกณฑมาตรฐานกาหนด ดงภาพท 5.1

สาหรบการทดสอบหาความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคณภาพนากบระยะทาง (ชวงตอนแมนา) และฤดกาล ผลการทดสอบสมมตฐานโดยใชโปรแกรมทางสถต One – way ANOVA ทระดบความเชอมน 0.05 พบวา ฤดกาลทเปลยนไปไมมผลทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยา

90

เปลยนแปลง แตการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยาขนอยกบระยะทางทมวลนา ไหลผานไปในแตละตอนแมนา ซงสอดคลองกบการแบงตอนแมนาตามประกาศกรมควบคมมลพษ เรอง กาหนดประเภทของแหลงนาในแมนาเจาพระยา และเมอนาผลการตรวจวดคณภาพนาในชวงเกดอทกภยปลายป พ.ศ. 2554 เปรยบเทยบหาความสมพนธกบผลการตรวจวดคณภาพนาในชวงเวลาเดยวกนของป พ.ศ. 2553 โดยใชโปรแกรมทางสถต Paired Samples t - Test ทระดบนยสาคญ 0.05 พบวา เหตการณอทกภยครงใหญ ไมสงผลกระทบใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสายเปลยนแปลงไป แตมผลกระทบตอคาออกซเจนละลาย (DO) เฉพาะบรเวณแมนาเจาพระยาตอนลางในชวงฤดหนาว ตงแตสถานตรวจวดคณภาพนา CH01 ถง CH15 (พระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ ถงสะพานนนทบร จงหวดนนทบร)

ภาพท 5.1 สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยา พ.ศ. 2554

จากการศกษา เมอฤดกาลไมมผลกบการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสาย จงทาการวเคราะหหาคาเฉลยรวมคณภาพนาของทกฤดกาลในแตละสถาน แตยงคงวเคราะห แยกชวงตอนทง 3 ตอนทมผลตอการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา ดงตอไปน

5.1.1 สรปผลการเฝาระวงคณภาพนาแมนาเจาพระยาตอนลาง พ.ศ. 2554 จากผลคณภาพนาเฉลยในแตฤดกาล ของสถานเกบตวอยางนาทง 6 สถาน พบวา นาใน

แมนาเจาพระยาตอนลาง บรเวณสถาน CH01 CH03 และ CH06 (ตงแตบรเวณพระสมทรเจดย

91

จงหวดสมทรปราการ กโลเมตรท 7 จนถงบรเวณทาเรอกรงเทพฯ เขตยานนาวา กโลเมตรท 28.7 มคณภาพตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด จดเปนแหลงนาประเภทท 5 (ตามมาตรฐานคณภาพนาแหลงนาผวดน กาหนดใหเปนแหลงนาประเภทท 4) เนองจากมปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจนเกนเกณฑมาตรฐานกาหนด เมอพจารณาตามการใชประโยชนทดน พบวา บรเวณดงกลาวเปนเขตตวเมองยานการคาและยานอตสาหกรรมทหนาแนน ซงนาทงจากชมชน ตลาดสด โดยสวนใหญ และอตสาหกรรมบางประเภท จะมแอมโนเนยปนเปอนในปรมาณสง อนเปนสาเหตใหคณภาพนาเสอมโทรมลง ในสวนบรเวณ สถาน CH08 CH10 และ CH12 (ตงแตบรเวณสะพานกรงเทพฯ เขตดาวคะนอง กโลเมตรท 34.5 จนถงบรเวณสะพานพระรามท 7 อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร คณภาพนาจดเปนแหลงนาประเภทท 4 เปนไปตามมาตรฐานคณภาพนากาหนด ดงภาพท 5.2, 5.5 และตารางท 5.1

ภาพท 5.2 สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลาง พ.ศ. 2554

5.1.2 สรปผลการเฝาระวงคณภาพนาแมนาเจาพระยาตอนกลาง พ.ศ. 2554 จากผลคณภาพนาเฉลยในแตฤดกาล ของสถานเกบตวอยางนาทง 5 สถาน พบวา นาใน

แมนาเจาพระยาตอนกลาง บรเวณสถาน CH15 CH16.1 และ CH17 และ CH18 (ตงแตบรเวณสะพานนนทบร อาเภอเมอง จงหวดนนทบร กโลเมตรท 83 จนถงบรเวณโรงงานกระดาษบางปะอน จงหวดพระนครศรอยธยา กโลเมตรท 123.6 มคณภาพตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด จดเปนแหลงนาประเภทท 4 (ตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน กาหนดใหเปนแหลงนา

92

ประเภทท 3) เนองจากมปรมาณออกซเจนละลายนาตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด เฉพาะสถาน CH 18 คณภาพนาตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด เนองจากมปรมาณ แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดสงเกนเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด เมอพจารณาตามการใชประโยชนทดน พบวา บรเวณดงกลาวสวนใหญเปนเขตตวเมองยานการคาและเกษตรกรรม นาทงจากแหลงกาเนดมลพษดงกลาว อาจมการปนเปอนของสงสกปรก และธาตอาหารทเหมาะสม ในการเจรญเตบโตของแบคทเรย ซงใชออกซเจนในการยอยสลายสงสกปรกและแรธาตเหลานน ตลอดจนอาจมการปนเปอนของมลสตวในการทาปศสตว อนเปนสาเหตทาใหคาออกซเจนในนาลดลง และปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทงหมดจากมลสตวทเพมสงขน ทาใหคณภาพนาในบรเวณสถานดงกลาวเสอมโทรมลง มเพยงสถานเกบตวอยาง CH20 (บรเวณปอมเพชร วดพนญเชงวรวหาร อาเภอพระนครศรอยธยา กโลเมตรท 142.4) เทานน ทมคณภาพนาจดเปนแหลงนาประเภทท 3 เปนไปตามมาตรฐานคณภาพนากาหนด เนองจากมชมชนหนาแนนนอยกวาสถานอน ๆ และพนทสวนใหญเปนพนทเกษตรกรรม ดงภาพท 5.3, 5.5 และตารางท 5.2

ภาพท 5.3 สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลาง พ.ศ. 2554

5.1.3 สรปผลการเฝาระวงคณภาพนาแมนาเจาพระยาตอนบน พ.ศ. 2554 จากผลคณภาพนาเฉลยในแตฤดกาล ของสถานเกบตวอยางนาทง 7 สถาน พบวา คณภาพนา

ในแมนาเจาพระยาตอนบนทกสถานมคณภาพตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด จดเปนแหลงนาประเภทท 3 (ตามมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน กาหนดใหเปนแหลงนาประเภทท 2) ยกเวนสถาน CH28 (บรเวณศาลากลาง จงหวดชยนาท กโลเมตรท 286) และ CH32 (บรเวณสะพานเดชาตวงศ อาเภอเมอง จงหวดนครสวรรค) มคณภาพนาตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด

93

ถง 2 ระดบ คอ จดเปนแหลงนาประเภทท 4 เนองจากมปรมาณออกซเจนละลายนา ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด และแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม ไมเปนไปตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนด โดยเฉพาะสถาน CH28 และ CH32 เมอพจารณาตามการใชประโยชนทดน พบวา บรเวณดงกลาว สวนใหญเปนเขตตวเมองยานการคาหนาแนนกวาสถานอน เปนสาเหตสาคญ ทชใหเหนวา นาทงจากชมชนมอทธพลตอการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยามากทสด ดงภาพท 5.4, 5.5 และตารางท 5.3

ภาพท 5.4 สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนบน พ.ศ. 2554

5.1.4 สรปผลการเฝาระวงคณภาพนาแมนาเจาพระยารายฤดกาล พ.ศ. 2554 จากผลการศกษาในครงนจะทาใหทราบวาฤดกาลทเปลยนไปไมมผลตอการเปลยนแปลง

คณภาพนาในแมนาเจาพระยา และเมอนาผลคณภาพนามาเปรยบเทยบรายดชนตรวจวดคณภาพนาทสาคญ 5 ดชน พบวา

5.1.4.1 ออกซเจนละลาย (DO) คาออกซเจนละลายในแมนาเจาพระยามคาตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนดตลอดชวง

ตอนแมนาเฉลยถงรอยละ 51 โดยมคาตากวามาตรฐานมากทสดในชวงฤดหนาว ถงรอยละ 66 ของสถานตรวจวดทงหมด 18 สถาน และมคาตากวาเกณฑมาตรฐานนอยทสดในชวงฤดฝน คอ รอยละ 39

5.1.4.2 บโอด (BOD) คาบโอดในแมนาเจาพระยามคาตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนดตลอดชวงตอนแมนา

เฉลยรอยละ 14 โดยมคาตากวามาตรฐานมากทสดในชวงฤดหนาว ถงรอยละ 28 ของสถานตรวจวดทงหมด 18 สถาน และพบวา ไมมคาตากวาเกณฑมาตรฐานเลยในชวงฤดฝน

94

5.1.4.3 แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) คาแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมดในแมนาเจาพระยามคาตากวาเกณฑมาตรฐาน

กาหนดตลอดชวงตอนแมนาเฉลยรอยละ 31 โดยมคาตากวามาตรฐานมากทสดในชวงฤดรอนชวงทมการเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ ถงรอยละ 44 ของสถานตรวจวดทงหมด 18 สถาน และมคาตากวาเกณฑมาตรฐานนอยทสดในชวงฤดฝน คอ รอยละ 16

5.1.4.4 แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) คาแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรมในแมนาเจาพระยามคาตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนด

ตลอดชวงตอนแมนา เฉลยรอยละ 41 โดยมคาตากวามาตรฐานมากทสดในชวงฤดรอนชวงทมการเกบตวอยางในเดอนกมภาพนธ ถงรอยละ 55 ของสถานตรวจวดทงหมด 18 สถาน และมคาตากวาเกณฑมาตรฐานนอยทสดในชวงฤดฝน คอ รอยละ 33

5.1.4.5 แอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 - N) คาแอมโมเนย – ไนโตรเจนในแมนาเจาพระยามคาตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนด

ตลอดชวงตอนแมนาเฉลยรอยละ 22 โดยมคาตากวามาตรฐานมากทสดในชวงฤดหนาว ถงรอยละ 50 ของสถานตรวจวดทงหมด 18 สถาน และพบวา ไมมคาตากวาเกณฑมาตรฐานเลยในชวงฤดฝน

จากการเปรยบเทยบผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยาในแตละฤดกาลตามดชนบงชคณภาพนาทสาคญ ทง 5 ดชน จะเหนไดวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาสวนใหญจะมคณภาพตากวา เกณฑมาตรฐานกาหนด ในชวงฤดทมปรมาณนาในแมนานอย คอ ชวงฤดหนาว และฤดรอน ตามลาดบ และคณภาพนาจะดขนหรอสงกวาเกณฑมาตรฐานสวนใหญในชวงฤดฝนหรอฤดนาหลาก ซงอาจเกดจากการเจอจางของปรมาณนาในแมนาเจาพระยา ทาใหคาความสกปรกลดตาลงไปดวย

95

ต

ารางท

5.1 คณ

ภาพน

าในแ

มนาเจ

าพระยาตอ

นลางเฉลย

รายส

ถาน พ.ศ.

2554

การใชป

ระโยชน

ทดน

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะยาน

อตสาหก

รรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะยาน

อตสาหก

รรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะยาน

อตสาหก

รรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะยาน

อตสาหก

รรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะยาน

อตสาหก

รรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะยาน

อตสาหก

รรม

หมายเหต:

4 =

แหล

งนาประเภทท

4

5

= แหล

งนาประเภทท

5

ดชนท

สาคญ

NH3 -

N

NH3 -

N

NH3 -

N

FCB

DO B

OD

TCB

FCB

DO F

CB

มาตรฐาน

4 4 4 4 4 4

คณภาพน

า

5 5 5 4 4 4

FCB

(MPN

/100 m

L)

6,812

5,050

66,02

5

11,22

5

12,22

5

7,262

TCB

32,57

5

24,70

0

103,3

50

18,00

0

33,75

0

11,32

5

BOD

(mg/L

)

3.4

2.6

4.5

3.0

2.4

1.6

DO

(mg/L

)

2.6

2.6

2.8

2.8

2.8

3.4

NH3 -

N

(mg/L

)

0.67

0.67

1.04

0.44

0.48

0.34

ทตงส

ถาน

พระส

มทรเจ

ดย อ.เมอง

จ.ส

มทรป

ราการ

หนาทวาการอาเภ

อพระปร

ะแดง

จ.ส

มทรป

ราการ

ทาเทยบ

เรอกรงเท

พ จ.ก

รงเทพม

หานค

ร

สะพา

นกรงเทพฯ

จ.ก

รงเทพม

หานค

ร

สะพา

นพทธ

ยอดฟ

า จ.ก

รงเทพม

หานค

ร

สะพา

นพระรามห

ก อ.บ

างกรวย

จ.นน

ทบร

รหส

สถาน

CH01

CH03

CH06

CH08

CH10

CH12

96

ต

ารางท

5.2 คณ

ภาพน

าแมน

าเจาพ

ระยาตอ

นกลางเฉ

ลยรายส

ถาน พ.ศ.

2554

การใชป

ระโยชน

ทดน

ตวเมองยานก

ารคา

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะเกษ

ตรกรรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะเกษ

ตรกรรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะเกษ

ตรกรรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะเกษ

ตรกรรม

หมายเหต:

3 =

แหล

งนาประเภทท

3

4

= แหล

งนาประเภทท

4

ดชนท

สาคญ

DO

DO

DO

DO

DO T

CB

FCB

มาตรฐาน

3 3 3 3 3

คณภาพน

า

4 4 4 4 3

FCB

(MPN

/100 m

L)

3,095

845

940

682

2,850

TCB

18,21

2

2,045

4,875

23,50

0

6,075

BOD

(mg/L

)

1.3

1.0

0.9

1.1

1.0

DO

(mg/L

)

3.4

3.8

3.6

4.4

5.1

NH3 -

N

(mg/L

)

0.32

0.26

0.22

0.28

0.22

ทตงส

ถาน

สะพา

นนนท

บร ต

.บานให

ม

อ.ปากเกร

ด จ.น

นทบร

จดสบ

นาดบ

เพอก

ารปร

ะปา

สาแล

จ.ปท

มธาน

ทานา

วดหง

ษ ต.บางเต

ย อ.ส

ามโคก จ

.ปทม

ธาน

โรงงานกระด

าษบางป

ะอน

จ.พ

ระนค

รศรอยธยา

ปอมเพช

ร

จ.พระนค

รศรอยธยา

รหส

สถาน

CH15

CH16

.1

CH17

CH18

CH20

97

ตารางท

5.3 ค

ณภาพ

นาแม

นาเจา

พระยาตอน

บนเฉลย

รายส

ถาน พ.ศ.

2554

การใชป

ระโยชน

ทดน

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะเกษ

ตรกรรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะเกษ

ตรกรรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะเกษ

ตรกรรม

ตวเมองยานก

ารคาแล

ะเกษ

ตรกรรม

ตวเมองยานก

ารคา

ตวเมองยานก

ารคา

แล

ะปาไม

ตวเมองยานก

ารคา

หมายเหต:

2 =

แหล

งนาประเภทท

2

3

= แหล

งนาประเภทท

3

4

= แหล

งนาประเภทท

4

ดชนท

สาคญ

TCB

FCB

FCB

DO

DO

FCB

DO T

CB

FCB

มาตรฐาน

2 2 2 2 2 2 2

คณภาพน

า

3 3 3 3 4 3 4

FCB

(MPN

/100 m

L)

1,375

1,588

250

320

6,820

1,000

5,800

TCB

10,93

0

1,768

1,488

765

13,25

0

19,82

5

17,75

0

BOD

(mg/L

)

1.1

1.1

0.9

1.0

0.8

1.4

1.2

DO

(mg/L

)

6.0

6.1

5.7

5.1

5.2

4.8

5.0

NH3 -

N

(mg/L

)

0.19

0.22

0.29

0.20

0.26

0.33

0.40

ทตงส

ถาน

สะพา

นขามแม

นาเจา

พระยา

อ.เมอ

ง จ.อา

งทอง

สะพา

นขามแม

นาเจา

พระยา

อ.เมอ

ง จ.สงห

บร

บรเวณ

ใตตล

าดอน

ทรบร

อ.อ

นทรบ

ร จ.สงห

บร

เขอน

เจาพร

ะยา ต

.บางหล

วง

อ.สรรพย

า จ.ชยน

าท

ศาลากล

าง ต

.ในเมอง

อ.เมอ

งชยน

าท จ.ชยนาท

สะพา

นสมเดจ

พระวนร

ตน

อ.พยห

ะคร จ

.นครสว

วรค

สะพา

นเดช

าตวงค อ

.เมอง

จ.น

ครสว

รรค

รหส

สถาน

CH21

CH24

CH25

CH27

CH28

CH30

CH32

98

98

ภาพท 5.5 แผนทแสดงคณภาพนาในแมนาเจาพระยาและการใชประโยชนทดน พ.ศ. 2554

99

5.2 อภปราย จากการรายงานสถานการณคณภาพนาผวดน พ.ศ. 2553 สานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ ดาเนนการตดตามตรวจสอบคณภาพนาแหลงนาสาคญทวประเทศ จานวน 52 แหลงนา แบงเปน แมนาสายสาคญ 48 สาย และแหลงนานง 4 แหลง ปละ 4 ครง โดยตรวจวดคณภาพนา 3 เดอนตอครง ผลการตดตามตรวจสอบคณภาพนา พ.ศ. 2553 ในแมนาสายสาคญ 48 สาย และแหลงนานง 4 แหลง (กวานพะเยา บงบอระเพด หนองหาร และทะเลสาบสงขลา) จากจดตรวจวดคณภาพนา จานวน 366 จดตรวจวด โดยประเมนจากมาตรฐานคณภาพนาแหลงนาผวดน พบวา คณภาพนาอยในเกณฑด คดเปนรอยละ 22 พอใช และเสอมโทรม คดเปนรอยละ 39 เมอเปรยบเทยบคณภาพนาในชวง 3 ป ตงแต พ.ศ. 2551-2553 พบวา คณภาพนาโดยรวมมแนวโนมเสอมโทรมขน พจารณาจากคณภาพนาทอยในเกณฑเสอมโทรมเพมขนตอเนอง เมอเปรยบเทยบคณภาพนา พ.ศ. 2553 กบ พ.ศ. 2552 พบวา แหลงนาทอยในเกณฑดหรอพอใชของ พ.ศ. 2552 ขยบลงไปอยในเกณฑเสอมโทรม พ.ศ. 2553 มทงหมด 10 แหลงนา โดย 9 แหลงนาเนองจากพารามเตอร BOD มคาเพมขน แสดงถง ความสกปรกของแหลงนาโดยรวมทเพมขน อก 1 แหลงนา คอ แมนาชมพร เนองจากพารามเตอร FCB มคาเพมขน แสดงถงการปนเปอนจากนาทงชมชนเปนสาคญ ทงนนาเสยจากแหลงกาเนดหลก ไดแก ชมชน เกษตรกรรม และอตสาหกรรม แหลงนาทอยในเกณฑเสอมโทรมของ พ.ศ. 2552 ขยบขนไปอยในเกณฑพอใช พ.ศ. 2553 มทงหมด 4 แหลงนา เนองจากพารามเตอร BOD มคาลดลง สวนแมนาเลย เนองจากพารามเตอร TCB, FCB มคาลดลง ในขณะทแหลงนาทอยในเกณฑดของ พ.ศ. 2552 ขยบลงไปอยในเกณฑพอใช พ.ศ. 2553 มทงหมด 9 แหลงนา สวนใหญเนองจากพารามเตอร BOD และ FCB มคาเพมขน จากรายงานผลการตดตามตรวจสอบคณภาพนาผวดน พ.ศ. 2553 สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) ตดตามตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพนาบรเวณแมนาเจาพระยา จานวน 17 สถาน ใน พ.ศ. 2553 โดยมการเกบตวอยางนาจานวน 4 ครง พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาสวนใหญ อยในเกณฑเสอมโทรมมาก คดเปนรอยละ 47.06 รองลงมาอยในเกณฑเสอมโทรม คดเปนรอยละ 41.18 และอยในเกณฑพอใช คดเปนรอยละ 11.76 ตามลาดบ โดยแหลงนาทมคณภาพอยในเกณฑเสอมโทรมมาก คอ แมนาเจาพระยาตอนลาง ชวงตงแต สะพานพระรามหก จนถงบรเวณพระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ เทยบกบงานวจย พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยา พ.ศ. 2554 สวนใหญ อยในเกณฑเสอมโทรมถงรอยละ 50 รองลงมาอยในเกณฑพอใช คดเปนรอยละ 33 และเสอมโทรมมาก คดเปนรอยละ 17 ของจานวนสถานตรวจวด 18 สถาน และเมอเปรยบเทยบระหวางชวงตอนแมนาระหวาง พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ในงานวจยน พบวา

100

5.2.1 แมนาเจาพระยาตอนลาง จากการตดตามตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพนา ใน พ.ศ. 2553 พบวา คณภาพนาในแมนา

เจาพระยา ตงแตสะพานพระรามหก ถงพระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ เมอเทยบกบ เกณฑมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดน จดอยในประเภทท 5 (เสอมโทรมมาก) โดยมดชนบงชทสาคญ ไดแก ปรมาณออกซเจนทละลายในนา (DO) ซงมคาอยในชวง 1.5 - 2.7 mg/L ปรมาณความสกปรกในรปสารอนทรย (BOD) มคาอยในชวง 3.7 - 4.7 mg/L ปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) มคาอยในชวง 0.42 - 1.01 mg/L ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยทงหมด (TCB) มคาอยในชวง 42,475 - 90,850 MPN/100 mL และฟคลโคลฟอรมแบคทเรย (FCB) มคาอยในชวง 9,400 - 34,270 MPN/100 mL

คณภาพนาแมนาเจาพระยาตอนลาง รวม 6 สถาน เมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานคณภาพนาผวดนประเภทท 4 พบวา คณภาพนาเสอมโทรมกวาเกณฑมาตรฐาน ทง 6 สถาน ในสวนงานวจยน พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลาง อยในเกณฑ เสอมโทรมและเสอมโทรมมาก คดเปนรอยละ 50 เทากน และเมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานคณภาพนาผวดนประเภทท 4 พบวา คณภาพนาเสอมโทรมกวาเกณฑมาตรฐาน เพยง 3 สถาน และเปนไปตามเกณฑมาตรฐาน 3 สถาน จากสถานตรวจวดทงหมด 6 สถาน

5.2.2 แมนาเจาพระยาตอนกลาง

จากการตดตามตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพนา ใน พ.ศ. 2553 พบวา คณภาพนาแมนาเจาพระยาชวงน เมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดนจดอยในประเภทท 4 (เสอมโทรม) โดยมดชนบงชทสาคญ ไดแก ปรมาณออกซเจนทละลายในนา (DO) ซงมคา อยในชวง 3.0 - 4.6 mg/L ปรมาณความสกปรก ในรปสารอนทรย (BOD) มคาอยในชวง 1.4 - 2.3 mg/L ปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) มคาอยในชวง 0.13 - 0.30 mg/L ปรมาณแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) มคาอยในชวง 7,675-50,075 MPN/100 mL และแบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) มคาอยในชวง 890 - 23,938 MPN/100 mL

คณภาพนาแมนาเจาพระยาตอนกลาง รวม 5 สถาน เมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานคณภาพนาผวดนประเภทท 3 พบวา คณภาพนาเสอมโทรมกวาเกณฑมาตรฐาน ทง 5 สถาน คดเปนรอยละ 100 ในสวนงานวจยน พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลางอยในเกณฑเสอมโทรมและพอใช คดเปนรอยละ 80 และ 20 ตามลาดบ และเมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดนประเภทท 3 พบวา คณภาพนาเสอมโทรมกวาเกณฑมาตรฐานถง 4 สถาน และเปนไปตามเกณฑมาตรฐานเพยง 1 สถาน จากสถานตรวจวดทงหมด 5 สถาน

101

5.2.3 แมนาเจาพระยาตอนบน จากการตดตาม ตรวจสอบและเฝาระวงคณภาพนา ใน พ.ศ. 2553 พบวา คณภาพนาแมนา

เจาพระยาชวงน เมอเทยบกบเกณฑมาตรฐานคณภาพนาในแหลงนาผวดนจดอยในประเภทท 4 (เสอมโทรม) โดยมดชนบงชทสาคญ ไดแก ปรมาณออกซเจนทละลายในนา (DO) ซงมคา อยในชวง 5.2 - 7.3 mg/L ปรมาณความสกปรกในรปสารอนทรย (BOD) มคาอยในชวง 2.0 - 4.1 mg/L ปรมาณแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) มคาอยในชวง 0.14-0.28 mg/L ปรมาณแบคทเรยกลม โคลฟอรมทงหมด (TCB) มคาอยในชวง 3,758 - 33,000 MPN/100 mL และแบคทเรยกลมฟคอล โคลฟอรม (FCB) มคาอยในชวง 315 - 1,922 MPN/100 mL

คณภาพนาแมนาเจาพระยาตอนบน รวม 6 สถาน เมอเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานคณภาพนาผวดนประเภทท 2 พบวา คณภาพนาเสอมโทรมกวาเกณฑมาตรฐาน ทง 6 สถาน คดเปนรอยละ 100 ในสวนงานวจยน พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนกลาง อยในเกณฑเสอมโทรมและพอใช คดเปนรอยละ 71 และ 29 ตามลาดบ ซงมคณภาพนาตากวาเกณฑมาตรฐาน ทกสถาน หรอคดเปนรอยละ 100 จากสถานตรวจวดทงหมด 7 สถาน

เมอเปรยบเทยบผลการประเมนคณภาพนาในแมนาเจาพระยา กบแมนาสายตางๆ ทวประเทศของ สานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ ใน พ.ศ. 2553 รวมถงผลการประเมนคณภาพนาในแมนาเจาพระยา พ.ศ. 2553 กบ ผลการประเมนคณภาพนาในแมนาเจาพระยา พ.ศ. 2554 ของงานวจยเลมน พบวา คณภาพนาของแมนาเจาพระยา ตลอดจนแมนาสายสาคญ ทวประเทศ กาลงอยในสภาพเสอมโทรม และมแนวโนมเสอมโทรมขนทกป โดยสาเหตสาคญสวนใหญมาจากนาทงชมชน รวมทงนาทงจากกจกรรมอนๆ ไดแก กจกรรมดานอตสาหกรรม และเกษตรกรรม ทระบายลงสแหลงนาโดยไมมการบาบดนาอยางเหมาะสม

5.2.3 การเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยาจากเหตการณอทกภย พ.ศ.2554 จากวกฤตการณมหาอทกภยชวงปลาย พ.ศ. 2554 (ชวงฤดหนาว) สงผลใหระดบนาใน

แมนาเจาพระยาตลอดทกชวงตอนแมนาสง และมปรมาณนามากผดปกตจากปทผานมา จงนาผลการตรวจวดคณภาพนาแตละดชนระหวาง พ.ศ. 2553 (เกบตวอยางวนท 10 , 16 – 19 พฤศจกายน) และ พ.ศ. 2554 (เกบตวอยางวนท 16 , 19 – 21 ธนวาคม) มาเปรยบเทยบหาความสมพนธ โดยใชโปรแกรมทางสถต Paired Samples t - Test ทระดบความเชอมน 0.05 พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาชวงฤดหนาวระหวาง พ.ศ. 2553 และพ.ศ. 2554 ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต เนองจากทกดชนมคา Significant มากกวา 0.05 ดงน ออกซเจนละลาย (DO) มคา Significant เทากบ 0.836 บโอด (BOD) มคา Significant เทากบ 0.523 แบคทเรยกลมฟคอลโคลฟอรม (FCB) มคา

102

Significant เทากบ 0.593 แบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) มคา Significant เทากบ 0.777 และแอมโมเนย – ไนโตรเจน (NH3 – N) มคา Significant เทากบ 0.501 ดงนนจงสรปไดวาเหตการณอทกภยครงใหญทเกดขนในชวงปลาย พ.ศ.2554 ไมสงผลกระทบทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสายเปลยนแปลงไปจาก พ.ศ.2553

อยางไรกตามจากการลงพนทเกบตวอยางนาของผวจย พบวาใน พ.ศ. 2553 ไดเกดอทกภย ในชวงเวลาใกลเคยงกน แตเกดเฉพาะรมฝงแมนาเจาพระยาตอนกลาง และไมสงผลกระทบตอปรมาณนารนแรงเหมอน พ.ศ. 2554 ซงเกดอทกภยรมฝงแมนาเจาพระยาทกชวงตอนตลอดแมนาทงสาย

ถงแมวาผลการเปรยบเทยบคณภาพนาในแมนาเจาพระยาระหวาง พ.ศ. 2553 และพ.ศ. 2554 ตลอดทงสายพบวาไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต แตเมอพจารณาวเคราะหผลการตรวจวดคณภาพนาในลกษณะเดยวกนเปนรายตอนกลบพบวาในแตละดชนมความแตกตางกนอยางชดเจน โดยเฉพาะแมนาเจาพระยาตอนลาง และตอนกลาง ตงแตสถาน CH01(พระสมทร-เจดย จงหวดสมทรปราการ) ถง สถาน CH15 (สะพานนนทบร) จงนาผลการตรวจวดคณภาพนา ระหวางพ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 ในแตละดชน ของสถานดงกลาว ตงแตปากแมนาเจาพระยา ณ อาเภอพระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ ถงสะพานนนทบร จงหวดนนทบร มาเปรยบเทยบหาความสมพนธ โดยใชโปรแกรมคานวณคาทางสถต Paired Samples t - Test ทระดบนยสาคญทางสถต 0.05 พบวา คณภาพนาในแมนาเจาพระยาตงแตจงหวดสมทรปราการถงจงหวดนนทบร ในฤดหนาวระหวาง พ.ศ. 2553 และพ.ศ. 2554 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

จากผลการทดสอบความสมพนธทางสถต ซงพบวา เหตการณอทกภยครงใหญทเกดขนในชวงปลาย พ.ศ.2554 ไมสงผลกระทบทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสายเปลยนแปลงไปจาก พ.ศ.2553 แตเหตการณอทกภยกลบสงผลกระทบตอคาออกซเจนละลาย ทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาเฉพาะตงแตจงหวดสมทรปราการถงจงหวดนนทบร ระหวาง พ.ศ. 2553 และพ.ศ. 2554 มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต โดยสถานทงหมดตงแต สถาน CH01 ถง สถาน CH15 จะอยในชวงแมนาเจาพระยาตอนลาง ยกเวนสถาน CH15 จะเปนสถานลางสดของชวงแมนาเจาพระยาตอนกลาง ซงทงหมดจะเปนพนทรบนาอทกภยทไหลบาหนาดนพดพาตะกอน และความสกปรกจากพนดนรมสองฝงแมนา และกวางออกไปตามทนาทวมถง ผานการใชประโยชนทดนสวนใหญจากชมชนเมอง พนทเกษตรกรรม และปศสตว ซงเปนปจจยสาคญททาใหคาออกซเจนละลายของป พ.ศ. 2553 และ พ.ศ. 2554 แตกตางกน

103

5.3 ขอเสนอแนะ สาหรบงานวจยน ผวจยเปนเจาหนาทของสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) มภารกจโดยตรงในการเฝาระวงคณภาพนาในแมนาเจาพระยา รวมถงแหลงกาเนดมลพษตางๆ ในพนท รบผดชอบ 6 จงหวดลมแมนาเจาพระยาตอนลาง ไดแก จงหวดสงหบร อางทอง พระนครศรอยธยา ปทมธาน นนทบร และ สมทรปราการ ความถในการเกบตวอยางนาเพอทาการตรวจวดและประเมนผล ไมสามารถดาเนนการไดทกเดอนตลอดทงป เนองจากขอจากดดานงบประมาณและบคลากร ทาใหผลขอมลทไดเปนเพยงตวแทนแตละฤดกาล รายไตรมาสเทานน อาจไมเพยงพอตอการวเคราะหหาความสมพนธระหวางฤดกาลกบการเปลยนแปลงคณภาพนาตลอดทงปได อยางไรกตาม ผวจยมความคดเหนเรองผลการวเคราะหจากงานวจยทไดวา ฤดกาลทเปลยนไปไมมผลตอการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาเจาพระยานน มความเปนไปได เนองจากปจจบนทางภาครฐไดมการบรหารจดการนาเพอการชลประทาน ผานทางเขอนเจาพระยา จงหวดชยนาท ประตระบายนาอาเภอบางบาล จงหวดพระนครศรอยธยา และประตระบายนาคลองลดโพธ จงหวดสมทรปราการ ซงทาหนาทในการควบคมและรกษาระดบปรมาณนาในแมนาเจาพระยาไมใหมความแตกตางกนในแตละฤดกาล อนเปนสาเหตหลก ททาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาไมมความแตกตางกนในแตละฤดกาล

จากปจจยตางๆ ทเปนสาเหต ทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาเสอมโทรมลง จงควร มการรณรงคใหประชาชนลดการใชนาเพอลดนาเสย และมการจดการนาเสยทตนทางโดยการบาบด นาเสยทบานเรอน นานาทบาบดแลวกลบมาใชประโยชน องคกรปกครองสวนทองถนมการจดสรางระบบบาบดนาเสยรวมชมชน และดาเนนงานระบบบาบดนาเสยรวมทมอยใหมประสทธภาพ จดเกบคาบรการบาบดนาเสยเพอมรายได ในการดแลและบารงรกษาระบบ หรอสงเสรมใหมการบาบดนาเสยในบานเรอนเบองตนโดยใชถงบาบดสาเรจรป สงเสรมใหผประกอบการประยกตใชเทคโนโลยการผลตทสะอาดเพอลดการใชทรพยากรพลงงาน และลดการเกดของเสยและนาเสย และมการบาบดนาเสยกอนระบายออกสสงแวดลอม ควบคมการระบายนาทมคณภาพตาออกจากทางนาชลประทานหรอพนทการเกษตรเพอลดผลกระทบตอแหลงนา พรอมทงกากบดแลและเขมงวดในการบงคบใชกฎหมายใหแหลงกาเนดมลพษตองมระบบบาบดนาเสยและระบายนาทงใหเปนไปตามมาตรฐานควบคมการระบายนาทงทกาหนด ดานการเกษตรกรรม ลดการใชปยเคม สงเสรมการนาของเสยมาทาปยอนทรย หรอกาซชวภาพ ทงนการนานาทบาบดแลวจากระบบบาบดรวมมาใชในการเกษตร กเปนการลดปรมาณนาทงทจะระบายลงแหลงนาสาธารณะ

104

ในสวนการประเมนผลคณภาพนาในงานวจยนแตกตางจากกระประเมนผลของสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) ทงชวงเวลาในการเกบตวอยางนาทนามาใชประเมนผล และวธการประเมนคณภาพนา ดงน

5.3.1 ชวงเวลาการเกบตวอยางนามาทาการประเมนผล สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) นาผลคณภาพนาทเกบตามปงบประมาณนนๆ

มาประเมนผล เชน ผลคณภาพนาในแมนาเจาพระยา พ.ศ. 2553 จะใชขอมลจากการเกบตวอยางนา ตงแต เดอนตลาคม 2552 ถงเดอนกนยายน 2553 เนองจากมขอจากดบงคบตามเวลาปงบประมาณ แตในสวนงานวจยน ใชชวงเวลาตามปปฏทน กลาวคอ ใชผลคณภาพนาจากการเกบตวอยางนา ตงแตเดอน มกราคม 2554 ถงเดอนธนวาคม 2554 เปนตน อยางไรกตามทงสองวธสามารถนามาใชเปรยบเทยบดแนวโนมผลคณภาพนารายปของแตละวธไดเชนกน

5.3.2 วธการประเมนผลคณภาพนา สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) นาผลคณภาพนาในดชน แอมโมเนย – ไนเตรเจน

(NH3 - N) มาประกอบการพจารณาประเมนผลเทานน แตไมนาผลการทดสอบแอมโมเนย – ไนโตรเจนเปนเกณฑการประเมน เนองจากมคาเกณฑมาตรฐานกาหนดไวกวางเกนไป (ไมเกน 0.5 mg/L) ซงจะมผลทาใหสถานตรวจวดทมคาแอมโมเนย – ไนเตรเจน เกนเกณฑมาตรฐานเพยงเลกนอย ไม ถกประเมนใหมคณภาพน า เสอมโทรมมากในทนท แตจะดดชนคณภาพน าตว อน ๆ ประกอบดวย ในสวนงานวจยนยดหลกเกณฑการประเมนตามมาตรฐานคณภาพนาแหลงนาผวดนเปนหลก โดยพจารณาทกดชนใหมความสาคญเทากน หากในตวอยางนาในสถานใดทมคาดชน ตวใดตวหนงตากวาเกณฑมาตรฐาน และไมพจารณาปรมาณวาตากวาเทาใด คณภาพนาในตวอยางนาสถานนนจะถกประเมนใหมคณภาพนาตากวาเกณฑมาตรฐานฯ ทนท ตวอยางเชน ผลคณภาพนาจากสถาน CH 20 (บรเวณวดพนญเชงวรวหาร ต.คลองสวนพล จ.พระนครศรอยธยา) ซงอยในแมนาเจาพระยาตอนกลาง มเกณฑมาตรฐานคณภาพนาผวดนกาหนดไวเปนประเภทท 3 ณ วนท 20 ธนวาคม พ.ศ. 2554 มคาดชนทตรวจวดได คอ คาออกซเจนละลาย (DO) เทากบ 5.1 mg/L (เกณฑมาตรฐานกาหนดไวไมตากวา 4.0 mg/L), คาบโอด (BOD) เทากบ 1.8 mg/L (เกณฑมาตรฐานกาหนดไวไมมากกวา 2.0 mg/L), คาแบคทเรยกลมโคลฟอรมทงหมด (TCB) เทากบ 1,700 MPN/100 mL (มเกณฑมาตรฐานกาหนดไวไมมากกวา 20,000 MPN/100 mL), คาแบคทเรยกลม ฟคอลโคลฟอรม (FCB) เทากบ 1,300 MPN/100 mL (เกณฑมาตรฐานกาหนดไวไมมากกวา 4,000 MPN/100 mL) และคาแอมโมเนย – ไนเตรเจน (NH3 - N) เทากบ 0.53 mg/L (มเกณฑมาตรฐาน

105

กาหนดไวไมมากกวา 0.5 mg/L) สถานเกบตวอยางนา CH 20 เมอพจารณาประเมนผลตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนาผวดน จะพบวา คณภาพนาจากสถาน CH 20 จดอยในประเภทท 5 เนองจาก มคาแอมโมเนยสงกวามาตรฐานกาหนด แตเมอพจารณาประเมนผลตามวธสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) โดยไมนาผล แอมโมเนย ทเปนดชนเดยวทมคาสงกวาเกณฑฯ เพยงเลกนอย คอมคาสงกวา 0.03 mg/L มาเปนเกณฑการประเมน จะทาใหคณภาพนาจากสถานเกบตวอยาง CH 20 จดอยในประเภทท 3 และคณภาพนาเปนไปตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนาแมนาเจาพระยาตอนกลางทกาหนดไวทนท

ในสวนการวจยครงตอไป เมอพจารณาคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตลอดทงสาย ใน พ.ศ. 2554 พบวา สถานการณคณภาพนาในแมนาเจาพระยา โดยสวนใหญตากวาเกณฑมาตรฐานกาหนดทง 3 ตอนของแมนา คณภาพนาทเสอมโทรมลง มสาเหตสาคญมาจากการใชประโยชนทดนบรเวณรมฝงแมนา มความจาเปนอยางยงทจะตองศกษาถงความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคณภาพนา ในแมนาเจาพระยากบการใชประโยชนทดนในบรเวณใกลเคยง โดยทาการศกษาวจยตามแบบงานวจยนเปนรายปอยางตอเนอง เพอดแนวโนมคณภาพนาทเปลยนแปลงไปในแตละสถานเกบตวอยาง นาผลคณภาพนาทไดมาประเมนผลเปรยบเทยบเปนรายป หากมสถานเกบตวอยางใดทมสถตคณภาพนาตากวาเกณฑมาตรฐานคณภาพนากาหนดซาหลายป จะชใหเหนวา การจดการการใชประโยชนทดนในบรเวณนนยงไมเหมาะสมเพยงพอ จงควรดาเนนการศกษาการใชประโยชนทดนบรเวณดงกลาว เพอหาแหลงกาเนดมลพษทเปนสาเหตใหคณภาพนาในบรเวณนนเสอมโทรม สามารถเปนประโยชนใหภาครฐสามารถเขามาวางแผนจดการแกไขแหลงกาเนดมลพษนน ตามมาตรการทหนวยงานตางๆ มอานาจ และดาเนนการรวมกบประชาชนในทองถนดงกลาวไดอยางมประสทธภาพตอไป และจากทพบวาเหตการณอทกภยครงใหญใน พ.ศ. 2554 สงผลทาใหคณภาพนาในแมนาเจาพระยาตอนลางและตอนกลางตงแตปากแมนา จงหวดสมทรปราการถงจงหวดนนทบรเปลยนแปลงไป เนองจากเปนพนทรบนาจากเหตการณอทกภยทพดพาความสกปรกและตะกอนดนจากพนทตนนามาสะสมไว ซงอาจทาใหแมนาเจาพระยาตอนลางเกดการทบถมตนเขนเปนอปสรรคตอการระบายนา และการคมนาคมขนสงตางๆ จงเปนทนาสนใจทจะศกษา ถงลกษณะ และปรมาณการทบถมของตะกอนดงกลาว ทจะมผลตอความถ และวธการในการ ขดลอก เพอไมใหเกดผลกระทบตอคณภาพนาทงในแมนาเจาพระยา และในทะเลอาวไทยตอนบน ตอไปในอนาคต

บรรณานกรม

กรมควบคมมลพษ. 2552. พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 8 พ.ศ. 2537 เรอง กาหนด มาตรฐานคณภาพนาแหลงนาผวดน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพองคการทหารผานศก. กรมควบคมมลพษ. 2554. เอกสารประกอบการสมมนาทบทวนการกาหนดประเภทแหลงนาผวดน แมนาเจาพระยาและแมนาทาจน. กรงเทพมหานคร: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม. กรมควบคมมลพษ และสมาคมวศวกรรมสงแวดลอมแหงประเทศไทย. 2544. ศพทบญญตและ นยามสงแวดลอมนา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเรอนแกวการพมพ. กรมชลประทาน. 2553. ขอมลรปตดตามยาวลานา แมนาเจาพระยาสายหลกโครงการศกษาวาง ระบบและตดตงระบบโทรมาตร เพอการพยากรณนาและเตอนภยลมนาเจาพระยา. คนวนท 19 พฤศจกายน 2554 จาก  http://www.scadachaopraya.com/page/pageGraph4.aspx กรมอนามย. 2539. คมอการตรวจวเคราะหคณภาพสงแวดลอมในหองปฏบตการ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. กรรณการ สรสงห . 2549. เคมของนา นาโสโครกและการว เคราะห . กรงเทพมหานคร : คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม. กองมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม. 2533. รายงานคณภาพนาแมนาเจาพระยา ป 2533. กรงเทพมหานคร: สานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและ การพลงงาน. กจจา จตรภรมย. 2547. การตรวจสอบตดตามคณภาพนาในลมนาลาพระเพลงตอนบนโดยใช ดชนรวม. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. เกษม จนทรแกว. 2526. หลกการจดการลมนา. กรงเทพมหานคร: ภาควชาอนรกษวทยา คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. เกษม จนทรแกว และสามคค บณยะวฒน. 2532. หลกและแนวทางปฏบตในการจดการและบรหาร ลมนา. กรงเทพมหานคร: การจดการลมนาประยกต คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

107

คณะกรรมการวชาการสาขาวศวกรรมสงแวดลอม ประจาป 2545-2546 วศวกรรมสถานแหง ประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ. 2545. คมอวเคราะหนาและนาเสย. กรงเทพมหานคร: บรษท จดทอง จากด. คเนศ อภกมลกล. 2535. การพฒนาดชนคณภาพนาของแมนาบางปะกง. วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล. ณรงค ณ เชยงใหม. 2525. มลพษสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร. ดสต วงษลวนงาม. 2545. การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตรในการกาหนดตาแหนงจด ตรวจสอบคณภาพนาในลมนาแควนอย. วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล. นราธป เพยรจรง. 2543. การศกษาการเปลยนแปลงคณภาพนาในแมนาบางประกง. วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. นฤมล ตปนยะกล. 2535. การวเคราะหคณภาพนาทางแบคทเรย. กรงเทพมหานคร: กองอนามย สงแวดลอม กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. นฤมล ตปนยะกล และวนน มากนต. 2538. คมอปฏบตการตรวจวเคราะหคณภาพนาทางแบคทเรย. กองอนามยสงแวดลอม กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. นพนธ ธรชยกลพานช. 2544. สภาพธรณเทคนคของลมแมนาเจาพระยาตอนลาง. วทยานพนธ ปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. นวต เรองพานช. 2511. รายงานการเกบขอมลงานวจยลมนาหวยคอกมา ดอยปย จงหวดเชยงใหม. กรงเทพมหานคร: แผนกอนรกษวทยา คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. เปยมศกด เมนะเศวต. 2536. แหลงนากบปญหามลพษ. กรงเทพมหานคร: สานกพมพจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. มณทพย ทาบกานอน. 2525. การศกษาคณภาพนาคลองเชอมตอแมนาเจาพระยา. กรงเทพมหานคร: กองมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม สานกคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต. มณทพย ทาบกานอน. 2527. การศกษาคณภาพนาแมนาเจาพระยา. กรงเทพมหานคร: กอง มาตรฐานคณภาพสงแวดลอม สานกคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต. มนสน ตณฑลเวศน. 2546. คมอวเคราะหคณภาพนา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. วจารย สมาฉายา. 2546. ทศวรรษแมนาเจาพระยา...แนวโนมและการเปลยนแปลง. คนวนท 19 พฤศจกายน 2554 จาก http://www.pcd.go.th

108

วไลวรรณ โกยทอง. 2540. อทธพลของฤดกาลตอคณภาพนาในแมนาเจาพระยาทมผลทางดาน สาธารณสข. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. วสาขา ภจนดา. 2553. ระเบยบวธวจยและสถตดานสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: คณะพฒนา- สงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร). 2553. รายงานผลการตดตามตรวจสอบคณภาพนาผวดน. นนทบร: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร). 2553. คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงาน สงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร). นนทบร: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. สานกจดการคณภาพนา. 2551. รายงานฉบบสมบรณโครงการประเมนศกยภาพการรองรบมลพษ ของแมนาเจาพระยา. กรงเทพมหานคร: กรมควบคมมลพษ. สานกจดการคณภาพนา. 2552. คมอการตดตามตรวจสอบและประเมนผลคณภาพนาในแหลงนาจด ผวดน. กรงเทพมหานคร: กรมควบคมมลพษ. สานกจดการคณภาพนา. 2553. รายงานสถานการณคณภาพนาผวดน. กรงเทพมหานคร: กรม ควบคมมลพษ. สรน ทพพากร. 2527. การฟอกตวของนาทางแบคทเรยในหวยแมราก บรเวณโครงการหลวงพฒนา ตนนาหนวยท 1 (ทงจอ) อ.แมแตง จ.เชยงใหม. กรงเทพมหานคร: วทยานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สจตต วงษเทศ และภวดล สวรรณด. 2542. บางเจาพระยาสแมนาเจาพระยา แมนาเจาพระยา มารดาแหงสยามประเทศ. กรงเทพมหานคร: มตชน. อเนก นาวกมล. 2551. บางเจาพระยา. วารสารเมองโบราณ. 24 (มกราคม - มนาคม): 12. อารยน รตนพนธ. 2547. การศกษาระดบนาในรอบปของแมนาเจาพระยาตอนลางภายใตอทธพล ของนาขนนาลงดวยแบบจาลอง ISIS. กรงเทพมหานคร: วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อาพน อยคงคราม. 2534. การศกษาความผนแปรของปรมาณตะกวในแมนาเจาพระยาจากจงหวด นครสวรรค ถงจงหวดสมทรปราการ. กรงเทพมหานคร: วทยานพนธปรญญามหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. American Public Health Association. 2005. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater. 21st Edition. Washington. D.C.: American Public Health Association.

109

Hawker, L.E. and A.H. Linter. 1974. Microoganism function form and environment. London: Willian and Clowers & Sons. Hewlett, J.D. and W.L. Nutter. 1969. An outline of Forest Hydrology. Athen: University of Geogia Press. Leelapanang P. 2010. Material Flow Analysis of Nitrogen through Food Production and Consumption for Watershed Management in Chaophraya River Delta, Thailand. Doctoral dissertation, The University of Tokyo. Meinzer, O.E. 1949. Hydrology. New York: Dover Publication. Nedeco. 1965. Siltation of the Bangkok Port Channel Volume 2 Netherlands Engineering Consultants. Delft – the Netherland the Hague: W.D. Meinema. Paramee S. 2003. Estimation of Regional Biogeochemical Fluxes of Nitrogen in the Chao Phraya river basin. Doctoral dissertation, King Mongkut’s University of Technology Thonburi. (In Thai) Royal Irrigation Department. 1987. Flood Forecasting System in the Chao Phraya River Basin (Interim Report). Bangkok Thailand. Sinsupan T. 2004. Material Flux Analysis (MFA) for Planning of Domestic Wastes and Wastewater Management: case study in Pak Kret Municipality, Nonthaburi, Thailand. Master’s Thesis, Asian Institute of Technology. (In Thai)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ภาคผนวก

 

 

 

 

ภาคผนวก ก

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

8-1

บทท 8 แอมโมเนย (Ammonia : NH3)

โดยวธฟเนต (Phenate Method)

ผรวบรวม นายศรพล กาแพงทอง นกวชาการสงแวดลอมปฏบตการ

นางสาววราภรณ โตสงห นกวชาการสงแวดลอม นางสาวนภาพร วศวกล ผคดคน วจย

1. หลกการ (Principle)

หลกการวเคราะหแอมโมเนยโดยวธฟเนต (Phenate Method) คอ แอมโมเนยในรปสารละลายหรอในตวอยางนาจะทาปฏกรยากบไฮโปคลอไรท (Hypochlorite) และฟนอล (Phenol) โดยมโซเดยมไนโทรปรสไซด (Sodium nitroprusside) เปนตวเรงปฏกรยา จะไดสารประกอบเชงซอนสนาเงน (indophenol) นาไปวดดวยเครองสเปกโตรโฟโตมเตอร ทความยาวคลน 640 นาโนเมตร (nm)

2. เครองมอและอปกรณ (Apparatus) 2.1 เครองสเปกโตรโฟโตมเตอร(spectrophotometer) ทความยาวคลน 640 nm กบควเวท

หรอ light path ขนาด 1 cm 2.2 ขวดรปชมพ (erlenmeyer flask) ขนาด 125 mL 2.3 ขวดปรบปรมาตร (volumetric flask) ขนาด 25 , 50 และ100 mL อยางละ 1 ใบ 2.4 ปเปต (pipette) ขนาด 5 25 และ 50 mL อยางละ 1 อน 2.5 หลอดหยดพลาสตก (dropper) 2.6 กรวยกรอง (funnel) 2.7 กระดาษกรอง (glass-fiber filter) What man No. 1 หรอ GF/C 2.8 พาราฟลม (parafilm) 2.9 เครองวดความเปนกรด-ดาง (pH meter) 2.10 เครองกวนสารละลายแมเหลก (magnetic stirrer) พรอมแทงคนแมเหลก(magnetic bar) 2.11 บกเกอร (beaker) ขนาด 100 mL จานวนเทาตวอยาง 2.12 ปเปตอตโนมต (Auto pipette) ขนาด 100-1000 µL และ 1-10 mL

3. น ายาเคม (Reagents) 3.1 นากลน DI (Deionized Water) ใชสาหรบเตรยมสารละลายแบลงค สารละลายมาตรฐาน และการเจอจางตวอยาง นากลนทใชควรไดจากการกลนใหมๆ 3.2 สารละลายฟนอล (Phenol solution) ชง ฟนอล (Phenol, C6H6O) 5 g ละลายในเอทธลแอลกอฮอล (ethyl alcohol, C2H5OH) ปรมาตร 50 mL ใหเตรยมใชแตละอาทตย

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

8-2

ขอควรระวง ในการเตรยม Phenol solution ควรทาในตดดควนและสารพษ (Hood) สวมถงมอ แวนตา และหนากาก (mask) เพอปองกนไอกรด และสารระเหย 3.3 สารละลายโซเดยมไนโทรปรสไซด (Sodium nitropruusside solution) 0.5% นาหนก/ปรมาตร (w/v) ชง โซเดยมไนโทรปรสไซดไดไฮเดรต (Sodium nitropruusside dihydrate, Na2Fe (CN)5NO.2H2O) 0.5 g ละลายในนากลน DI และปรบปรมาตรเปน 100 mL ดวยนากลน DI ในขวดปรบปรมาตร เกบสารละลายนในขวดแกวสชา โดยสารละลายมอาย 1 เดอน

3.4 สารละลายอลคาไลนซเตรท (Alkaline citrate solution) ชง ไตโซเดยมซเตรทไดไฮเดรต (Trisodium citrate dihydrate, {C3H4OH(COONa)3.2H2O})

ชนด analytical reagent grade 20 g และโซเดยมไฮดรอกไซด (Sodium hydroxide, NaOH) ชนด analytical reagent grade 1 g ละลายในนากลน DI และปรบปรมาตรเปน 100 mL ดวยนากลน DI ในขวดปรบปรมาตร 3.5 โซเดยมไฮโปคลอไรต (Sodium hypochlorite) ใช Sodium hypochlorite solution เขมขนประมาณ 5% ทมขายตามทองตลาด เชน คลอรอก (Clorox) ไฮเตอร เปนตน เพอใหความเขมขนของคลอไรดมากกวา 1.5 นอรมล (N) ควรซอทผลตขนใหม ๆ แตอยางไรกตามตองตรวจสอบความแรงของสาร( standardization) ทจะใชกอนตามขอ 4.1 และควรเตรยมใหมทก ๆ 2 เดอน 3.6 สารละลายออกซไดซ (Oxidizing solution) ผสมสารละลายอลคาไลนซเตรท 100 mL และโซเดยมไฮโปคลอไรต 25 mL เขาดวยกน หรอในอตราสวน 4:1 ( ตามตารางท 1) สารละลายนควรเตรยมใหมทกวน

ตารางท 1. สดสวนของสารละลายอลคาไลนซเตรท และสารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรด ในการเตรยม สารละลายออกซไดสซงด (Oxidizing solution)

Alkaline citrate solution (mL)

Sodium hypochlorite solution (mL)

ปรมาตรรวม (mL) จานวนตวอยาง (2.5 mL/1 ตย.)

4 1 5 2 8 2 10 4 12 3 15 6 16 4 20 8 20 5 25 10 24 6 30 12 40 10 50 20 80 20 100 40 100 25 125 50

3.7 สารละลายมาตรฐานแอมโมเนย (Standard ammonium solution) ความเขมขน 1000 mg /L

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

8-3

ชง NH4Cl 3.819 g (อบทอณหภม 100 °C เปนเวลา 2 ชวโมง และทงใหเยนในตดดความชนอยางนอย 30 นาท) ละลายในนากลน DI และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลน DI ในขวดปรบปรมาตร

1.00 mL = 1 mg – N = 1.22 mg – NH3 หรออาจใชสารละลายมาตรฐานสาเรจรป 3.8 สารละลายมาตรฐานแอมโมเนย (Standard ammonium solution) ความเขมขน 100 mg /L ปเปตสารละลายมาตรฐานแอมโมเนย ความเขมขน 1000 mg/L ปรมาตร 10 mL ลงในนากลน DI และปรบปรมาตรเปน 100 mL ดวยนากลน DI ในขวดปรบปรมาตร

3.9 สารละลายโซเดยมไธโอซลเฟต (Sodium triosulfate, (Na2S2O3.5 H2O)) ความเขมขน 0.1 นอรมล (N) ชงโซเดยมไธโอซลเฟต (Sodium triosulfate, (Na2S2O3.5 H2O)) 12.5 g ละลายในนากลน DI และปรบปรมาตรเปน 500 mL ดวยนากลน DI ในขวดปรบปรมาตร

4. ข นตอนการทดสอบ 4.1 การ Standardize โซเดยมไฮโปคลอไรต ดวยสารละลายโซเดยมไธโอซลเฟต (Sodium

triosulfate, (Na2S2O3.5 H2O)) ความเขมขน 0.1 N 4.1.2 ชงโพแทสเซยมไอโอไดด (Potassium iodide, KI) 2 g ละลายในนากลน DI 50 mL ใน erlenmeyer flask 4.1.3 เตมสารละลายคลอรอก (Clorox) หรอไฮเตอร 1 mL และกรดไฮโดรคลอรกเขมขน conc. Hydrochloric acid, conc. HCl) 4.1.4 ไตรเตรทดวยสารละลายโซเดยมไธโอซลเฟต ความเขมขน 0.1 N จนกระทงสารละลายเปลยนจากสเหลองเปนไมมส ถาไตรเตรทแลว ใชสารละลายโซเดยมไธโอซลเฟต นอยกวา 12 mL แสดงวา คลอรอก (Clorox) หรอไฮเตอร เสอมสภาพ ไมสามารถนามาใชวเคราะหหาแอมโมเนยได

4.2 การเตรยมตวอยาง นาตวอยางมาปรบ pH ไดเปนกลาง....... ตวอยาง fix pH ดวย.........ปรบ.......หรอ......................... นาตวอยางทเกบมาใหมๆ กรองดวยกระดาษกรอง whatman No.1 เพอไมใหตวอยางมตะกอนและสารแขวนลอย ซงมผลตอการทดสอบดวยเครองสเปกโตรโฟโตมเตอร ทใชหลกการดดกลนแสงทสองผานตวอยาง 4.3 การเตรยม calibration curve 4.3.1 นานากลน DI เทใสขวดปรบปรมาตร100 mL ประมาณ 50 mL จานวน 5 ขวด

4.3.2 ปเปตสารละลายมาตรฐานแอมโมเนย ความเขมขน 100 mg/L ปรมาตร 0.0, 0.10, 0.50, 1.00 และ2.00 mL ลงในขวดปรบปรมาตรขนาด 100 mL ตามลาดบ ปรบปรมาตรเปน 100 mL ดวยนากลน DI ในขวดปรบปรมาตร จะไดอนกรมของสารละลายมาตรฐาน ซงมความเขมขนของแอมโมเนย 0.0, 0.10, 0.50, 1.00และ 2.00 mg - N/L ตามลาดบ และทาการทดสอบเหมอนตวอยาง

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

8-4

ตารางท 2. ปรมาตรในการเตรยมสารละลายมาตรฐานทความเขมขนตางๆ จาก stock std ………….100

ความเขมขนของสารละลายมาตรฐาน ทตองการ

(mg /L)

ปรมาตรของสารละลายท

ตองการ (mL)

ความเขมขนของสารละลายมาตรฐาน

(stock) ทใช (mg /L)

ปรมาตรของสารละลายมาตรฐาน (stock) ทใช

(ml)

100 100 1000 10 2 100 100 2*=2000 l

1.5 100 100 1.5 1 100 100 1*=1000 l

0.5 100 100 0.5*=500 l 0.3 100 100 0.3 0.2 100 100 0.2 0.1 100 100 0.1*=100 l 0.05 100 100 0.05*=50 l 0.01 100 100 0.01

4.4 การทดสอบตวอยาง 4.4.1 ตวงตวอยางนาทผานการปรบ pH ใหเปนกลางและกรองแลว 25 mL ใสลงใน erlenmeyer flask ขนาด 125 mL 4.4.2 เตม สารละลายฟนอล ปรมาตร 1 mL เขยาใหเขากน 4.4.3 เตม สารละลายโซเดยมไนโทรปรสไซด ปรมาตร 1 mL เขยาใหเขากน 4.4.4 เตม สารละลายออกซไดซ ปรมาตร 2.5 mL เขยาใหเขากน 4.4.5 ปดตวอยางดวยพาราฟลมแลวตงทงไวใหเกดสทอณหภมหอง 22- 27 °Cในทแสงไมจาอยางนอย 1 ชวโมง สทเกดขนจะอยตวภายใน 24 ชวโมง 4.4.6 นาตวอยางมาวดคา absorbance ทความยาวคลน 640 nm เทยบกบกราฟมาตรฐาน 4.4.7 เตรยมแบลงค และทาการทดสอบเหมอนตวอยาง การเจอจางตวอยาง กรณความเขมขนตวอยางสงกลาวกราฟมาตรฐาน ใหทาการเจอจางตวอยางจากขวดตวอยางทเตรยม เชน ตองการเจอจางลง 10 เทา ก pipet ……….จากขวดตวอยางมา 2.5 ml แลว make Volue เปน 25 ml เปนตน แลวนาไปวดคาไดเลย

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

8-5

ข นตอนการทดสอบ

ตวงตวอยางนาทผานการกรองแลวมา 25 mL ใส erlenmeyer flask ขนาด 125 mL

เขยาใหเขากน

เขยาใหเขากน

เขยาใหเขากน และปดตวอยางดวยพาราฟลม ทงไวใหเกดสท 22 - 27 ๐C ในทแสงไมจา อยางนอย 1 ชวโมง

นาตวอยางมาวดคา absorbance ทความยาวคลน 640 nm อานคาและบนทกผล

เตม Phenol solution 1 mL

เตม Sodium nitropruusside solution 1 mL

เตม Oxidizing solution 2.5 mL

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

8-6

4.5 การคานวณ

คา absorbance ทวดไดจากเครอง เมอเทยบกบกราฟมาตรฐานท Plot ระหวางคา absorbance กบคาความเขมขน จะไดคา ammonia as N มหนวยเปน mg/L 4.6 การควบคมคณภาพ 4.6.1 ทดสอบ method blank นานากลน DI ทดสอบตามขนตอนการทดสอบตวอยาง (นากลน DI ทใชควรเปนนาทกลนใหม)

4.6.2 ทดสอบ QC check standard - ทดสอบสารมาตรฐานแอมโมเนยจากแหลงทแตกตางจากแหลงทใชเตรยม

กราฟมาตรฐาน โดยเลอกความเขมขนใกลจดกลางของ calibration curve เชน ถาเตรยมความเขมขน 0.6 mg/L นานากลน DI เทใสขวดปรบปรมาตร100 mL ประมาณ 50 mL ปเปตสารละลายมาตรฐานแอมโมเนย ความเขมขน 100 mg/L ปรมาตร 0.3 mL และปรบปรมาตรเปน 100 mL ดวยนากลน DI ในขวดปรบปรมาตร

เกณฑการยอมรบ : ± 10% ของคาจรง (true value) - ทดสอบ QC check standard กอนเรมทดสอบตวอยาง และทดสอบทก ๆ

10 ตวอยาง

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-1

บทท 11 บโอด ( Biological Oxygen Demand: BOD)

ผรวบรวม

นายศรพล กาแพงทอง นกวชาการสงแวดลอมปฏบตการ นางสาวตวงพร แปนพม นกวชาการสงแวดลอมปฏบตการ

นางสาววราภรณ โตสงห นกวชาการสงแวดลอม

1. หลกการ (Principle) บโอด เปนการวดความสกปรกของนาคดเปรยบเทยบในรปของปรมาณออกซเจน (O2) ทลดลงเนองจากจลชพจาพวกแบคทเรย (Bacteria) นาไปใชในกระบวนการยอยสลายสารอนทรย(organic) โดยการหาคาความตางของปรมาณออกซเจนทละลายในตวอยางนาทวดไดวนแรก (DO0) กบปรมาณออกซเจนทละลายในตวอยางนาเดยวกนทเกบไวในตควบคมอณหภม (incubator) 20 ± 1°C เปนเวลา 5 วน (DO5)

BOD = DO0 - DO5

DO0 = คาออกซเจนละลายในนาทไตเตรตไดในวนแรก DO5 = คาเฉลยออกซเจนละลายในนาทไตเตรตได หลงจากเกบไวในตควบคมอณหภม 20 ± 1 C เปนเวลา 5 วน

2. เครองมอและอปกรณ (Apparatus) 2.1 ขวดบโอด ขนาด 300 mL พรอมจกแกว และฝาพลาสตกทปดไดสนท 2.2 ขวดวดปรมาตร (volumetric flask) ขนาด 100 ml จานวน 2 ใบ 2.3 บวเรต (burette) ขนาด 50 ml จานวน 1 อน 2.4 ขวดรปชมพ (erlenmeyer flask) ขนาดความจ 500 mL 2.5 ตควบคมอณหภม (incubator) ควบคมอณหภมท 20+ 1 C 2.6 ปเปต (pipette) ขนาด 10 ml จานวน 4 อน 2.7 กระบอกตวง (cylinder) ขนาด 1000 mL

2.8 อปกรณเตมอากาศ 2.9 ขวดวดปรมาตร ขนาด 200 ml (ปรบปรมาตรเปน 201 ml) จานวน 1 ใบ 2.10 กานจก

3. น ายาเคม (Reagents) 3.1 นากลน (Distilled Water : DW) 3.2 Sulfuric acid เขมขน (conc.H2SO4) 3.3 Sulfuric acid (H2SO4) ความเขมขน 1 N ปเปต conc.H2SO4 ปรมาตร 2.8 mL ลงในนากลน และปรบปรมาตรเปน 100 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-2

3.4 Starch solution ชงแปง (Soluble starch) ชนด laboratory grade 20 g และ salicylic acid (C7H6O3) 2 g (เพอกนไมใหแปงบด) ละลายในนากลนรอน 1000 mL 3.5 Manganese sulfate solution

ชง Manganese sulfate tetrahydrate (MnSO4.4H2O) 480 g หรอManganese sulfate dihydrate (MnSO4.2H2O) 400 g หรอ Manganese sulfate monohydrate (MnSO4.H2O) 364 g ละลายในนากลน จากนนนาไปกรอง และปรบปรมาตรเปน 1000 mL สารละลายนจะตองไมเกดสกบนาแปงเมอเตม potassium iodide solution ในสภาพทเปนกรด 3.6 Alkali – Iodide – Azide solution ชง Sodium hydroxide (NaOH) 500 g หรอ Potassium hydroxide (KOH) 700 g และ Sodium iodide (NaI) 135 g หรอ Potassium iodide (KI) 150 g ละลายในนากลน และเตมโซเดยมเอไซด (NaN3) (ชง NaN3 10 g ละลายในนากลน 40 mL) ลงในสารละลาย Alkali – Iodide และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร 3.7 Standard sodium thiosulfate titrant ความเขมขน 0.025 N ชง Sodium thiosulfate pentahydrate (Na2S2O3.5H2O) 6.205 g และ Sodium hydroxide (NaOH) 0.4 g ละลายในนากลนและปรบปรมาตรเปน1000 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร standardize กบ Standard potassium bi-iodate solution 3.8 Standard potassium bi-iodate solution ความเขมขน 0.025 N

ชง Potassium bi-iodate [KH(IO3)2] 812.4 mg ละลายในนากลน และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร 3.9 Magnesium sulfate solution

ชง Magnesium sulfate heptahydrate (MgSO4.7H2O) 22.5 g ละลายในนากลนและปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร 3.10 Calcium chloride solution

ชง Calcium chloride (CaCl2) 27.5 g ละลายในนากลนและปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร 3.11 Ferric chloride solution

ชง Ferric chloride hexahydrate (FeCl3.6H2O) 0.25 g ละลายในนากลนและปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร 3.12 Phosphate buffer solution

ชง Potassium dihydrogen phosphate (KH2PO4) 8.5 g Dipotassium hydrogen phosphate (K2HPO4) 21.75 g และDisodium hydrogen phosphate heptahydrate (Na2HPO4.7H2O) 33.4 g และAmmonium chloride (NH4Cl) 1.7 g ละลายในนากลน 500 mL และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร สารละลายนจะมคา

pH เทากบ 7.2 3.13 Glucose-Glutamic acid solution

ชง Glucose และ Glutamic acid ชนด reagent grade (อบทอณหภม 103 oC เปนเวลา 1 ชวโมง) อยางละ 0.15 g ละลายในนากลน และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลนในขวด

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-3

ปรบปรมาตร สารละลายนควรเตรยมใหมทกครง เวนแตจะเกบไวในสภาวะทปลอดเชอ ในททมอณหภมนอยกวาหรอเทากบ 4 oC 3.14 Sodium hydroxide (NaOH) ความเขมขน 1 N ชง NaOH 40 g ละลายในนากลน และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร 3.15 Sulfuric acid ความเขมขน 1 N

เตม Conc. H2SO4 ปรมาตร 28 mL ลงในนากลนประมาณ 600 mL และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ในขวดปรบปรมาตร เกบในขวดแกวสชาทอณหภมหอง 3.16 Sodium sulfite solution ชง Sodium sulfite (Na2SO3) 1.575 g ละลายในนากลน และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ในขวดปรบปรมาตร (สารละลายนจะตองเตรยมใหมทกครง)

4. ข นตอนการทดสอบ 4.1 การ Standardize Standard sodium thiosulfate titrant ดวย Standard potassium bi-iodate solution ความเขมขน 0.025 N 4.1.1 ชง Potassium iodide (KI) ประมาณ 2 g ละลายในนากลนประมาณ 100 – 150 mL 4.1.2 เตม conc.H2SO4 ปรมาตร 0.5 mL 4.1.3 เตม Standard potassium bi-iodate solution ปรมาตร 20 mL 4.1.4 ปรบปรมาตรเปน 200 mL ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร 4.1.5 นาไปไตเตรตกบ Standard sodium thiosulfate titrant โดยใชนาแปงเปน indicator เมอถงจดยต (end point) สารละลายจะเปลยนจากสนาเงนเปนสารละลายไมมส 4.1.6 คานวณความเขมขนของ Standard sodium thiosulfate titrant จากสตร

N1V1 = N2V2 โดย N1 = N ของ Standard sodium thiosulfate titrant

V1 = ปรมาตรของ Standard sodium thiosulfate titrant ทใชในการไตเตรต

N2 = N ของ Standard potassium bi-iodate solution V2 = ปรมาตรของ Standard potassium bi-iodate solution

4.2 การเตรยมตวอยาง 4.2.1 นาตวอยางนามาวด pH ถาไมอยในชวง 6.0-8.0 ใหปรบ pH ใหอยในชวง 7.0-7.2 โดยการเตม 1 N H2SO4 หรอ 1 N NaOH โดยปรมาณของ 1 N H2SO4 หรอ 1 N NaOH ทใชปรบ pH ตองไมทาใหตวอยางนามปรมาตรเกน 0.5% ของปรมาตรเดม 4.2.2 ในกรณทตวอยางนามคลอรนตกคาง (residual chlorine) จาเปนจะตองกาจดออกกอน โดยปกตคลอรนตกคางจะลดลงเองเมอต งตวอยางทงไว 1 – 2 ชวโมง แตในตวอยางทคลอรนตกคางปรมาณมากๆ จะตองกาจดโดยเตม Sodium sulfide solution ซงปรมาณทจะตองเตมลงไปหาไดจากการนาตวอยางนาปรมาตร 100 – 1000 mL เตม H2SO4 1 + 50 (H2SO4 1 mL + นากลน

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-4

50 mL) 10 mL เตม Potassium iodide solution 10 mL (ชง Potassium iodide 10 g ละลายในนากลน 100 mL) จากนนไตเตรต ดวย Standard sodium thiosulfate titrant 0.025 N โดยใชนาแปงเปน indicator จะทราบปรมาณของ Standard sodium thiosulfate titrant ทตองเตมในตวอยางนา หลงจากเตม Sodium sulfide solution ตามปรมาณทคานวณไดในตวอยางนาแลวกวนใหเขากน ตงทงไว 10 – 20 นาท (ขอควรจา : ปรมาณ Sodium sulfide solution ทมากเกนไปจะทาใหความตองการออกซเจน และการตอบสนองตอ Organic chloramine compound ชาลง ซงจะสงผลตอการทดสอบตวอยาง) 4.2.3 ในกรณทตวอยางนามสารพษเจอปนอยปรมาณมากจะฆาเชอแบคทเรยตาย เชน นาทงจากโรงงานชบโลหะ โรงงานผลตสารเคม เปนตน จะตองศกษาวธกาจดออกกอน 4.2.4 กรณตวอยางนาทมความเขมขนของ DO มากกวาจดอมตวท 20 ๐C ซงสามารถพบไดในนาตวอยางทมอณหภมตาหรอในแหลงนาทเกดกระบวนการสงเคราะหแสง (photosynthesis) เพอปองกนการสญเสยปรมาณออกซเจนระหวางการบมจงตองลดปรมาณ DO ลงโดยการนาตวอยางไปแชเยนทอณหภม 20±3 ๐C ในภาชนะปด แลวนาไปเขยา หรอเตมอากาศ จากนนนาไปกรอง 4.2.5 กรณตวอยางนาทม Hydrogen peroxide ปนเปอน โดย Hydrogen peroxide ในนาเสยจะมาจากกระบวนการฟอกสของโรงงานอตสาหกรรมบางประเภท เชน โรงงานกระดาษ บอบาบดของโรงงานทอผา สาหรบการวเคราะห BOD ใหนานาตวอยางใสภาชนะเปดแลวเขยาเพอให Hydrogen peroxide สลายตว หลงจากนนใหตรวจดปรมาณ peroxide ทสลายตวไปโดยใช Peroxide specific test strip วดความเขมขนของ DO ตลอดระยะเวลาการเขยา ระยะเวลาการเขยาควรอยในชวง 1-2 ชวโมง ทงนตองขนกบปรมาณของ Hydrogen peroxide (ปฏกรยา peroxide จะเกดขนอยางสมบรณเมอคา DO ไมเพมขนภายในชวง 30 นาท

4.3 การทดสอบตวอยาง การทดสอบตวอยางม 2 วธ ไดแก วธโดยตรง (direct method) และวธทาให เจอจาง ( Dilution Method ) 4.3.1 วธโดยตรง (direct method) ใชในกรณตวอยางนามคา BOD นอยกวา 7 mg/L ไดแก นาประเภท แมนา คลอง บง สระ ฯลฯ 4.3.1.1 นานาตวอยางทปรบปรงแลวตามขอ 4.2 ประมาณ 1- 1.5 L มาปรบอณหภมใหได 20 ± 3 C 4.3.1.2 เตมอากาศใหมออกซเจน(O2) ละลายอมตว(ใชเวลาประมาณ 20–30 นาท) 4.3.1.3 รนนาตวอยางลงในขวด BOD จนเตม 3 ขวดปดจกใหสนทดใหแนใจวา มนาหลอทปากขวด นาขวดหนงมาหาคา DO0 กอน อก 2 ขวดนาไปเกบไวใน Incubator ควบคมอณหภมท 20+ 3 C เปนเวลา 5 วน เมอครบกาหนดนามาหาคา DO5 4.3.1.4 การหาคาออกซเจนละลาย (DO)

การหาคาออกซเจนละลายจากตวอยางนาซงเกบไวในขวด BOD ขนาด 300 mL ทาไดดงตอไปน

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-5

- เตม Manganese Sulfate Solution 1 mL และ Alkali – Iodide – Azide solution 1 mL ลงในขวด BOD ทใส นาตวอยางโดยใหปลายปเปตอยเหนอผวนาตวอยางเลกนอย ปดจกขวดระวงอยาใหมฟองอากาศผสมใหเขากนโดยควาขวดขนลง 15 ครง

- ตงทงไวใหตกตะกอนจนไดปรมาณนาใส 1/2 ของขวด - เตม conc.H2SO4 1mL ปดจกขวดกอนตะกอน (Oxidised floc) จะลนออกจากปากขวดเขยากลบไปกลบมาประมาณ 15 ครง - ถาใชขวด BOD ทมความจ 300 mL ตองตวงตวอยางจากขวดปรมาตร 201 mL เพอนาไปไตเตรต (ปรมาตรตวอยางนมคาเทากบปรมาตรนาตวอยางเรมตน 200 mL) เนองจากมการสญเสยนาตวอยางจากขวดบโอดโดยการแทนทของสารละลายเคมทเตมลงไปทงสน 2 mL ดงนน ปรมาตรตวอยางซงใชในการไตเตรตจงควรเทากบ 200 x 300 = 201 mL (300 - 2) - ไตเตรตกบสารละลายมาตรฐานโซเดยมไธโอซลเฟต 0.025 N จนกระทงสารละลายมสเหลองออน เตมนาแปง 1 mL จะไดสารละลายสนาเงนเขม ไตเตรตตอไปจนกระทงสนาเงนหายไป 4.3.1.5 บนทกปรมาตรของสารละลายโซเดยมไธโอซลเฟตทใชสาหรบการไตเตรต (สารละลายมาตรฐานโซเดยมไธโอซลเฟต 1 mL มคาเทากบออกซเจนละลาย 1 mg/L)

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-6

ขนตอนการทดสอบโดยวธตรง

นาตวอยางนาทปรบปรงแลวมาปรบอณหภมใหได 20±3 º C

เตมอากาศใหม O2 ละลายอมตว (ใชเวลาประมาณ 20-30 นาท)

รนตวอยางใสขวด BOD จนเตม ตวอยางละ 3 ขวด เคาะไลฟองอากาศออกใหหมด และปดจกใหสนท

1 ขวดนามาหาคา DO0 บนทกคา

2 ขวด เกบใน incubator ทอณหภม 20 ± 1°C 5 วน

นามาหาคา DO5 บนทกคา

คานวณ และรายงานผลการทดสอบ

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-7

4.3.2 วธทาใหเจอจาง ( Dilution Method ) ใชในกรณทนาตวอยางมความสกปรกสง (มคา BOD มากกวา 7 mg/L) จาเปนจะตองทาใหตวอยางนามความสกปรกเจอจางลง โดยใชนาผสมเจอจาง (dilution water) และควรทาหลายๆ ความเขมขน(อยางนอย 2 ความเขมขน) เชน ถานาตวอยางมการปนเปอนสง สกปรก สดาคลา ใหทดสอบตามวธท 2 และเลอกทา dilution ท 10 – 100 % 4.3.2.1 การคดเลอกและเกบรกษานาเพอใชเจอจาง นาทใชสาหรบเจอจางควรมาจากแหลงทเหมาะสม เชน นากลน และควรเปนนากลนทปราศจากโลหะหนกโดยเฉพาะทองแดงและสารพษจาพวกคลอรน ซงจะรบกวนการทดสอบบโอด การเกบรกษานาเจอจางควรเกบในภาชนะทสะอาดและไมควรเกบไวนานเกน 24 ชวโมง หลงจากเตมสารอาหาร แรธาต และบฟเฟอร แลว และหลกเลยงการใชนาเจอจางทมคาบโอดของ Blank มากกวา 0.2 mg/L 4.3.2.2 การเตรยมนาผสมเจอจาง ( Dilution water ) - นานากลนทปราศจากสารมพษ ( กลนจากเครองกลนแกว ) มาปรบอณหภมใหอยระหวาง 20 + 3 C และปรบ pH เปนกลาง ปรบคณภาพใหเหมาะกบการดารงชวตของ จลชพ โดยเตมสารละลายอาหารฟอสเฟตบฟเฟอร, แมกนเซยมซลเฟต, แคลเซยมคลอไรด และ ไอรออน (III) คลอไรดอยางละ 1 mL ตอนากลน 1 L

- เตมอากาศใหมออกซเจนละลายอมตว อยางนอย 1 ชวโมง ( มคาDO อยระหวาง 8 - 9 mg/L) 4.3.2.3 การเตรยมหวเชอจลชพ ( Seed ) 1) หลกพจารณาในการเตมหวเชอ

ในการทดสอบหาคาบโอด จาเปนจะตองมปรมาณจลนทรยทมากพอทจะยอยสลายสารอนทรยได ดงนนในการเตรยมหวเชอจลชพมหลกพจารณาดงน - นาเสยจากชมชน นาคลอง นาแมนาทปนเปอนและมปรมาณจลนทรยสง ไมจาเปนตองเตมหวเชอจลชพเพม สามารถทาเจอจางไดเลยตามวธท 4.3.2 - นาทงทผานการบาบดจากโรงงานอตสาหกรรม โรงพยาบาลทผานกระบวนการฆาเชอ นาทงทมอณหภมสง นาทมคาปรมาณจลนทรยตา เชนนาเสยจากระบบบาบดชนดแอนแอโรบค ตองเตมหวเชอจลชพชนดแอโรบคเพม

2) วธเตรยมหวเชอ ตวง Dilution Water ปรมาตร 500 mL เตมกลโคส 1% ปรมาตร 5 mL เตมอากาศใหมออกซเจนละลายอมตวตลอดเวลา และเตมจลชพสาเรจรป 1 แคปซล หรอเขยเชอจลชพซงเพาะเชอเอง จาก Nutrient Agar Slant 1 หลอด ลงในนาดงกลาว ใชเวลาเพาะเชอ 1 ชวโมง ทอณหภมหอง จลชพจะเจรญเตบโตเตมทพรอมใชงาน (ควรใชงานใหหมดภายในระยะเวลา 6 ชวโมง) 3) วธเพาะเชอจลชพในอาหารเลยงเชอ(Nutrient Agar Slant) เตรยม Nutrient Agar Slant โดยชงสาร nutrient agar 23 g ละลายนากลนปรบปรมาตรเปน 1 L ตวงใสหลอดทมจกเกลยวหรอมฝาครอบ หลอดละ 10 mL นาไปนงฆาเชอ ท 121 C ความดน 15 ปอนดตอตารางนว ระยะเวลา 15 นาท กอนทวนจะแขงตวใหเอยงหลอดและเขยเชอจลชพประเภท aerobic bacteria ลงในอาหารเลยงเชอ Nutrient Agar Slant

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-8

เพาะเชอในต incubator อณหภม 37 C ระยะเวลา 48 ชวโมง สามารถเกบรกษาเชอไวใชงานไดนานโดยแชเยนทอณหภม 4-10 C 4.3.2.4 วธเลอกอตราสวนในการผสมเจอจาง เนองจากการทดสอบคา BOD อาศยปฏกรยาทางชวเคมโดยมจลนทรยเปนตวการยอยสลาย สภาวะแวดลอมจะมผลตอการทดสอบมากทาใหคา BOD มความผนแปรสง การทดสอบตวอยางหนงๆจงควรผสมเจอจางหลายๆความเขมขน (ไมควรนอยกวา 2 ความเขมขน) สวนอตราสวนการผสมเจอจางอาจประมาณตามชนดของตวอยางตามตารางท 1 จากสถตขอมลเดม หรอจากคาความเขมขนโดยประมาณ (ดตารางท 2 ) จากคา COD (Chemical Oxygen Demand) ของตวอยางนาเสยทตองการทดสอบ

ตารางท 1. Dilution and Type of Sample

เปอรเซนตทใชเจอจางตวอยางนาเสย ( % Dilution )

ชนดของตวอยางนา ( Type of sample )

0.0 - 1.0 Strong lndustrial Wastes 1 - 5 Raw and Settled Waste water 5 - 20 Biologically treated Effluent

10 - 100 polluted River Waters

ตารางท 2. BOD Measurable with Various Dilution of Sample

Using percent mixtures

% Dilution Range of BOD mg/L 0.01 50,000 - 70,000 0.02 10,000 - 35,000 0.05 4,000 - 14,000 0.1 2,000 - 7,000 0.2 1,000 - 3,500 0.5 400 - 1,400 1.0 200 - 700 2.0 100 - 350 5.0 40 - 140 10.0 20 - 70 20.0 10 - 35 50.0 4 - 14 100 0 - 7

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-9

ตวอยาง ถาตวอยางนาเสยมคาซโอด = 100 mg/L

คาบโอดโดยประมาณ = คา COD = 100 = 50 mg/L 2 2

เลอกอตราสวนทตองใชเจอจางตวอยางนาเสยจากตารางท 2 เพอใชทดสอบคา BOD ได 3 ความเขมขน คอ 5%, 10% และ 20% 4.3.2.5 ขนตอนการทดสอบวธทาใหเจอจาง - คอย ๆ รน dilution water ทไดจากขอ 4.3.2.2 ลงในกระบอกตวงขนาด 1,000 mLประมาณ 200 mLโดยใหนาคอย ๆ ไหลลงตามขางกระบอกตวง - เตมหวเชอจลชพทไดจากขอ 4.3.2.3 ลงในกระบอกตวง 2 mL - เตมตวอยางนาตามสวนทคานวณไดจากตารางท2 เชน 50 mL (5 %) - เตม dilution water ลงจนครบ 1,000 mL - กวนใหเขากนโดยใชแทงพลาสตกเสยบจกยางไวทปลายชกขนลงเบาๆ ระวงอยาใหเกดฟองอากาศ ประมาณ 20 ครง - คอย ๆ รนสารละลายทผสมเขากนดแลวนใสลงในขวด BOD ทแหงสะอาดจนเตม 3 ขวด ปดจกใหสนท ขวดหนงนาไปทดสอบหาคาDO0 อกสองขวดนาไปเกบใน incubator ทอณหภม 20±3 C เปนเวลา 5 วน กอนเกบ ใหตรวจดนาหลอทปากขวดและใชฝาพลาสตก (BOD Cap) ครอบปองกนนาระเหยและปองกนการสญเสยออกซเจน - หลงจาก incubate ทอณหภม 20±1 C ครบ 5 วนแลว นามาหาคาDO5 ตวอยางทใชไดจะตองมคาออกซเจนละลายเหลออยอยางนอย 1 mg/L และมการใชออกซเจน ไปอยางนอย 2 mg/L 4.3.2.6 การแกคาเนองจากการเตมหวเชอ ( Seed Correction Control )

ถามการใสหวเชอจะตองนาหวเชอมาทาใหเจอจาง (dilute) ประมาณ 5 – 20% แลวนาไป incubate เชนเดยวกบตวอยาง 5 วน แลวหาคา DO5 เลอกคาความเขมขนทมการใชออกซเจนระหวาง 40 – 70% (ดการคานวณ) การเตมหวเชอจะเตมกรณเจอจางตวอยางนาเสยนอยกวา 10% หรอกรณตวอยางนาเสยจากโรงงานอตสาหกรรมทมจลชพนอย

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-10

ขนตอนการทดสอบโดยวธท าใหเจอจาง 1. การเตรยมนาผสมเจอจาง

นานากลนมาปรบอณหภมใหได 20±3 º C และ pH ใหเปนกลาง

เตมสารละลายฟอสเฟตบฟเฟอร,แมกนเซยมซลเฟต,แคลเซยมคลอไรด และไอรออน (III) คลอไรด

อยางละ 1 mL ตอนากลน 1 L

เตมอากาศอยางนอย 1 ชวโมง (ใหมคา DO อยระหวาง 8-9 mg/L)

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-11

2. การเตรยมหวเชอจลชพ

ตวงนาเจอจาง ปรมาตร 500 mL

เตม 1 % กลโคส 5 mL

เพาะเชอ ประมาณ 1 ชวโมง

เตมอากาศใหมออกซเจนละลายอมตว

เตมจลชพสาเรจรป 1 แคปซล

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-12

3. การทดสอบ

เตมหวเชอจลชพ 2 mL

เตมตวอยางตามอตราสวนทคานวณ เชน 5 % เตม 50 mL

เตมนาผสมเจอจางลงในกระบอกตวงจนครบ 1000 mL

รนนาผสมเจอจางลงในกระบอกตวงขนาด 1000 mL ประมาณ 200 mL

กวนตวอยางใหเขากนโดยใชแทงพลาสตกเสยบจกยาง ขนลงเบาๆ อยาใหเกดฟองอากาศ ประมาณ 20 ครง

1 ขวดนามาหาคา DO0 บนทกคา

นามาหาคา DO5 บนทกคา

คานวณ และรายงานผลการทดสอบ

2 ขวด เกบใน incubator ทอณหภม 20 C 20 ± 1°C 5 วน

รนตวอยางใสขวด BOD จนเตม ตวอยางละ 3 ขวด เคาะไลฟองอากาศออกใหหมด และปดจกใหสนท

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

11-13

4.4 การคานวณ

4.4.1 วธโดยตรง

BOD ( mg/L ) = DO0 - DO5

DO0 = คา DO ของตวอยางทไตเตรตไดในวนแรก DO5 = คาเฉลย DO ของตวอยางทไตเตรตได หลงจากเกบใน incubator 5 วน

4.4.2 วธทาใหเจอจาง

BOD ( mg/L ) = [( DO0-DO5 ) – ( B1-B2) f ] x 100 P DO0 = คา DO ของตวอยางททาการเจอจางแลวในวนแรก DO5 = คาเฉลย DO ของตวอยางททาการเจอจางแลวเกบใน incubator 5 วน P = เปอรเซนตของตวอยางทใช ( เชน 5 % , 10 % ) B1 = คา DO ของ seed control ททาการเจอจางแลวในวนแรก B2 = คาเฉลย DO ของ seed control ททาการเจอจางแลวเกบใน incubator 5 วน f = อตราสวนของนาเชอ ( seed ) ในตวอยาง ตอ seed control

f = % นาเชอใน DO 0 ตวอยาง f = 0.2 % % นาเชอใน B1 10 %

4.5 การควบคมคณภาพ ควบคมคณภาพผลการทดสอบโดยใช กลโคส – กรดกลตามค (Glucose Glutamic Acid check) เนองจากนากลนทใชอาจมสารปนเปอนอยโดยเฉพาะทองแดงซงจะทาใหหวเชอมประสทธภาพลดลง มผลทาใหคา BOD ทไดตากวาความเปนจรง ควรตรวจสอบโดยใชสารอนทรยบรสทธททราบคา BOD แลว ซงไดแก กลโคส และกรดกลตามค กลโคสออกซไดซไดงายแตไมคงท ใชกบหวเชอทวๆไป แตสาหรบกรดกลตามคนนอตราการออกซไดซจะคงทและมสมบตคลายนาเสยจากชมชน 1. นาสารละลายกลโคส – กรดกลตามค 20 mL ใสกระบอกตวงขนาด 1000 mL และนามาทดสอบตามขอ 4.3.2.5 จากนนนามาหาคาออกซเจนทใชไป (oxygen depletion) และคา BOD นจะขนอยกบชนดของหวเชอทใสลงไป โดยมคามาตรฐาน BOD เทากบ 198 ± 30.5 mg/L 2. การตรวจสอบคณภาพนาผสมเจอจาง (dilution water control)

นานาผสมเจอจางมาทดสอบหาคาบโอด โดยเตมนาตวอยางทไมไดใสหวเชอลงในขวด BOD 3 ขวดแลวทดสอบหาคาบโอดตามขอ 4.3.1 ถาคณภาพนาด จะใหคา DO0 - DO5 ไมควรลดมากกวา 0.2 mg/L

3. การตรวจเพอควบคมคณภาพ ตรวจสอบการลดลงของออกซเจนและปรมาณออกซเจนคงเหลอ เมอผานการบมมา

เปนระยะเวลา 5 วน ตองมคาออกซเจนลดลง (DO0 - DO5) อยางนอย 2.0 mg/L และคาออกซเจนทเหลออยอยางนอย 1.0 mg/L

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

23-1

บทท 23-24 โคลฟอรมแบคทเรย และฟคลโคลฟอรมแบคทเรย

(Coliform Bacteria and Faecal Coliform Bacteria)

ผรวบรวม นางสาวจไรรตน มหาเทยน นกวชาการสงแวดลอม

นางสาววราภรณ โตสงห นกวชาการสงแวดลอม 1. หลกการ (Principle)

โคลฟอรมแบคทเรยสามารถยอย Lactose ไดทอณหภม 35 ± 0.5 °C ใหผลเปนกรด และแกส แตเนองจากแบคทเรยชนดอน และยสต สามารถยอย Lactose ไดเชนเดยวกน จงทาการทดสอบยนยนเพอบงชวาเปนโคลฟอรมแบคทเรย หรอฟคลโคลฟอรมแบคทเรย โดยถายเชอหรอของเหลวบางสวนจากอาหารเลยงเชอทเกดแกสลงในอาหารเลยงเชอ Brilliant-Green Lactose Bile Broth เพาะเชอทอณหภม 35 ± 0.5 °C และ EC medium เพาะเชอทอณหภม 44.5 ± 0.2 °C ทาใหแบคทเรยชนดอน และยสตจะถกยบยงไมใหเจรญเตบโต แกสทเกดขนในหลอดของอาหารเลยงเชอ Brilliant-Green Lactose Bile Broth จะเกดจากโคลฟอรมแบคทเรย และแกสทเกดขนในหลอดของอาหารเลยงเชอ EC medium จะเกดจากฟคลโคลฟอรมแบคทเรย จากนนนาจานวนหลอดทเกดแกสเทยบหาโคลฟอรมแบคทเรย และฟคลโคลฟอรมแบคทเรยจากตารางดชน MPN

2. เครองมอและอปกรณ (Apparatus) 2.1 เครองชง (balance analytical) ละเอยด 2 ตาแหนง 2.2 บกเกอร (beaker) พลาสตก ขนาด 2000 mL 2.3 หลอดทดลอง (test tube) ขนาด 20 X 150 mm พรอมฝาครอบอะลมเนยม 2.4 หลอดเดอรแฮม (durham tube) 2.5 กระบอกตวง (cylinder) ขนาด 1000 mL 2.6 เครองกวนแมเหลก ( magnetic stirrer ) พรอมแทงคนแมเหลก ( magnetic bar ) 2.7 เครองผสมสารละลาย (mixer) 2.8 ตะเกยงแอลกอฮอล 2.9 ตบมเพาะเชอ (incubator) อณหภม 35 °C และ44.5 °C 2.10 เครองนงฆาเชอ (autoclave)

3. น ายาเคม (Reagents) 3.1 อาหารเลยงเชอ Lactose broth (LB) 3.2 อาหารเลยงเชอ Brilliant green lactose bile broth (BGLB) 3.3 อาหารเลยงเชอ EC medium 3.4 Potassium dihydrogen phosphase (KH2PO4) 3.5 Magnesium sulfate heptahydrate solution (MgSO4.7H2O) ชง MgSO4.7H2O 60 g ละลายในนากลน และปรบปรมาตรเปน 1000 mL ดวยนา

กลนในขวดปรบปรมาตร

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

23-2

3.6 Sodium hydroxide solution ความเขมขน 1N (1 N NaOH) ชง Sodium hydroxide (NaOH) 40 g ละลายในนากลน และปรบปรมาตรเปน 1000 mL

ดวยนากลนในขวดปรบปรมาตร 3.7 นากลน (Distilled Water : DW)

4. ข นตอนการทดสอบ 4.1 การเตรยมอาหารเลยงเชอ

4.1.1 Lactose broth (LB) 4.1.1.1 ชง Lactose broth 13 g เตมนากลน 1000 mL นาไปผสมใหเปน

เนอเดยวกนโดยใชเครองกวนแมเหลกพรอมแทงคนแมเหลก แตถาเปนนาบรโภคจะใช Lactose broth เขมขนเปน 2 เทา คอ 26 g ในแถวแรก 4.1.1.2 ปเปต Lactose broth ใสในหลอดทดลอง หลอดละ 10 mL ใสหลอดเดอรแฮม และปดดวยฝาครอบอะลมเนยม 4.1.1.3 นาไปนงฆาเชอดวย autoclave ทอณหภม 121 °C เปนเวลา 15 นาท ความดน 15 psi 4.1.1.4 นาหลอดทดลองออกจาก autoclave ตงทงไวใหเยน และเกบในตเยน 4-10 °C 4.1.2 Brilliant-Green Lactose bile broth (BGLB)

4.1.2.1 ชง Brilliant-Green Lactose bile broth 40 g เตมนากลน 1000 mL นาไปปนใหเปนเนอเดยวกนโดยใชเครองกวนแมเหลกพรอมแทงคนแมเหลก

4.1.2.2 ปเปต Brilliant-Green Lactose bile broth ใสในหลอดทดลอง หลอดละ 10 mL ใสหลอดเดอรแฮม และปดดวยฝาครอบอะลมเนยม 4.1.2.3 นาไปนงฆาเชอดวย autoclave ทอณหภม 121 °C เปนเวลา 15 นาท ความดน 15 psi 4.1.2.4 นาหลอดทดลองออกจาก autoclave ตงทงไวใหเยน และเกบในตเยน 4-10 °C 4.1.3 EC medium (EC)

4.1.3.1 ชง EC medium 37 g เตมนากลน 1000 mL นาไปปนใหเปนเนอเดยวกนโดยใชเครองกวนแมเหลกพรอมแทงคนแมเหลก

4.1.3.2 ปเปต EC medium ใสในหลอดทดลอง หลอดละ 10 mL ใสหลอดเดอรแฮม และปดดวยฝาครอบอะลมเนยม 4.1.3.3 นาไปนงฆาเชอดวย autoclave ทอณหภม 121 °C เปนเวลา 15 นาท ความดน 15 psi 4.1.3.4 นาหลอดทดลองออกจาก autoclave ตงทงไวใหเยน และเกบในตเยน 4-10 °C

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

23-3

4.2 การเตรยมนาสาหรบใชเจอจาง (dilution water) 4.2.1 ชง Potassium dihydrogen phosphate 34 g ละลายในนากลน 500 mL ปรบพเอชใหได 7.2 ดวย 1 N NaOH และปรบปรมาตรเปน 1000 mL 4.2.2 นาสารละลายขอ 4.2.1 จานวน 1.25 mL และ Magnesium sulfate heptahydrate solution จานวน 5 mL เตมลงในนากลน 1 L 4.2.3 ปเปตสารละลายขอ 4.2.2 ใสในหลอดทดลอง หลอดละ 9 mL และปดดวยฝาครอบอะลมเนยม 4.2.4 นาไปนงฆาเชอดวย autoclave ทอณหภม 121 °C เปนเวลา 15 นาท ความดน 15 psi 4.2.5 นาหลอดทดลองออกจาก autoclave ตงทงไวใหเยน และเกบในตเยน 4-10 °C

4.3 วธการเจอจางตวอยาง

Dilution water

4.4 การทดสอบโคลฟอรมแบคทเรยและฟคลโคลฟอรมแบคทเรย

4.4.1 การทดสอบขนแรก (presumptive test) การทดสอบขนนเปนการตรวจ screen เบองตน เพอจะแยกโคลฟอรม

แบคทเรยออกจากแบคทเรยชนดอนๆ ในการทดสอบอาจใชระบบเลยงเชอแบบ 3 หลอด หรอแบบ 5 หลอด กบอนกรม 3 การเจอจาง คอ จานวนมลลลตรของตวอยางทตางกนเปนชด ๆ ดงน คอ 10 - 1 - 0.1 mg/L หรอ 1 - 0.1 - 0.01 mg/L หรอ 0.1 - 0.01 - 0.001 mg/L ทงนขนอยกบความสกปรกของตวอยางนา โดยมขนตอนตาง ๆ ดงน

4.4.1.1 นา Lactose broth ทเตรยมไวออกจากตเยน ตงทงไวทอณหภมหองขามคน (overnight) กอนการทดสอบ

4.4.1.2 นาตวอยางทแชเยนออกมาตงทงไวทอณหภมหอง 4.4.1.3 จดเรยง Lactose broth เปน 3 แถว ๆ ละ 5 หลอด 4.4.1.4 เขยนรหสตวอยาง และปรมาณตวอยางนาขางหลอดทดลอง เชน ถา

เปนกรณของนาจากแหลงนา จะใชอนกรม 3 การเจอจาง ไดแก 0.1 - 0.01 - 0.001 แถวท 1 ความเขมขนของตวอยางเทากบ 0.1 หรอ (10-1) แถวท 2 ความเขมขนของตวอยางเทากบ 0.01 หรอ (10-2) และแถวท 3 ความเขมขนของตวอยางเทากบ 0.001หรอ (10-3)

9 mL 9 mL 9 mL

ตวอยางนา 1 mL 1 mL 1 mL

อตราสวนเจอจาง 1 : 10 1 : 100 1 : 1000 หรอ 0.1 0.01 0.001

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

23-4

4.4.1.5 นาขวดตวอยางนามาเขยาขนลงเพอใหนาผสมเขากนไดด ประมาณ 20 ครง 4.4.1.6 เปดฝาขวดเกบตวอยาง และลนไฟทปากขวด ปเปตตวอยางนา จานวน 1 mL ใสในหลอดนาสาหรบใชเจอจางหลอดท 1 (ลนไฟทปากหลอดกอนปเปตตวอยางนาลงไปทกครง) แลวนามาผสมใหเขากนดวยเครอง mixer 4.4.1.7 ปเปตตวอยางนาจากหลอดนาสาหรบใชเจอจางหลอดท 1 จานวน 1 mL ใสในหลอดนาสาหรบใชเจอจางหลอดท 2 (ลนไฟทปากหลอดกอนปเปตนาตวอยางลงไปทกครง) แลวนามาผสมใหเขากนดวยเครอง mixer 4.4.1.8 ปเปตนาตวอยางจากหลอดนาสาหรบใชเจอจางหลอดท 2 จานวน1 mL ใสในหลอดนาสาหรบใชเจอจางหลอดท 3 (ลนไฟทปากหลอดกอนปเปตตวอยางนาลงไปทกครง) แลวนามาผสมใหเขากนดวยเครอง mixer 4.4.1.9 ปเปตตวอยางนาจากขอ 4.4.1.6 4.4.1.7 และ4.4.1.8 ใสใน Lactose broth แถวท 1 แถวท 2 และแถวท 3 ตามลาดบ โดยใสแถวละ 5 หลอด หลอดละ 1 mL (ลนไฟทปากหลอดกอนปเปตตวอยางนาลงไปทกครง) แลวนามาผสมใหเขากนโดยการเขยาประมาณ 5 ครง 4.4.1.10 นาหลอดทงหมดไปอบเพาะเชอในตบม เพาะเชอทอณหภม 35 ± 0.5 °C ภายในเวลา 24-48 ชวโมง 4.4.1.11 อานผลครงแรกเมอครบเวลา 24 ± 2 ชวโมง โดยสงเกตจากความขนและแกสทเกดขนในแตละหลอด ถาหลอดใดเกดแกสจะดไดจากการแทนทของอากาศในหลอดเดอรแฮม หรอมฟองปดเมอเขยาเบาๆ แสดงวา หลอดนนใหผลบวก ถาหลอดใดไมเกดแกส แสดงวาหลอดนนใหผลลบ ใหนากลบไปอบเพาะเชอในตบมเพาะเชอทอณหภม 35 ± 0.5 °C ตออก 24 ชวโมง และอานผลเชนเดยวกบครงแรก

แถวท 1 ความเขมขน 0.1

แถวท 2 ความเขมขน 0.01

แถวท 3 ความเขมขน 0.001

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

23-5

4.4.2 การทดสอบขนยนยน (confirm test) เนองจากการเกดแกสในการทดสอบขนแรกยงไมสามารถชชดไดวาแบคทเรยทอยในตวอยางนาเปนโคลฟอรมแบคทเรย หรอฟคลโคลฟอรมแบคทเรย ดงนนจงตองทดสอบยนยนโดยการถายเชอลงในอาหารเลยงเชอ Brilliant-Green Lactose Bile Broth เพาะเชอทอณหภม 44.5 ± 0.2 °C เพอทดสอบหาโคลฟอรมแบคทเรย และ EC medium เพาะเชอทอณหภม 35 ± 0.5 °C เพอทดสอบหาฟคลโคลฟอรมแบคทเรย โดยมขนตอนดงตอไปน 4.4.2.2 การทดสอบโคลฟอรมแบคทเรย 1) นาอาหารเลยงเชอ Brilliant-Green Lactose Bile Broth ทเตรยมไว เทากบจานวนหลอดทใหผลบวก และเรยงใหตรงกบหลอด Lactose broth ทใหผลบวก 2) เขยนรหสตวอยางทหลอดอาหารเลยงเชอ Brilliant-Green Lactose Bile Broth 3) เขยาหลอด Lactose broth ทใหผลบวก และปเปต Lactose broth 0.1 mL ใสในอาหารเลยงเชอ Brilliant-Green Lactose Bile Broth หลอดตอหลอดโดยวธปลอดเชอ 4) เขาตบมอณหภม 35 ± 0.5 °C นาน 24-48 ชม. 5) อานผลครงแรกเมอครบเวลา 24 ± 2 ชวโมง โดยสงเกตจากความขนและแกสทเกดขนในแตละหลอด ถาหลอดใดเกดแกสจะดไดจากการแทนทของอากาศในหลอดเดอรแฮม หรอมฟองปดเมอเขยาเบาๆ แสดงวา หลอดนนใหผลบวก ถาหลอดใดไมเกดแกส แสดงวาหลอดนนใหผลลบ ใหนากลบไปอบเพาะเชอในตบมเพาะเชอทอณหภม 35 ± 0.5 °C ตออก 24 ชวโมง และอานผลเชนเดยวกบครงแรก 4.4.2.3 การทดสอบฟคลโคลฟอรมแบคทเรย 1) นาอาหารเลยงเชอ EC medium ทเตรยมไวเทากบจานวนหลอดทใหผลบวก และเรยงใหตรงกบหลอด Lactose broth ทใหผลบวก 2) เขยนรหสตวอยางทหลอดอาหารเลยงเชอ EC medium 3) เขยาหลอด Lactose broth ทใหผลบวก และปเปต Lactose broth 0.1 mL ใสในอาหารเลยงเชอ EC medium หลอดตอหลอดโดยวธปลอดเชอ 4) เขาตบมอณหภม 44.5±0.2 °C นาน 24 ชม. 5) อานผลเมอครบเวลา 24 ± 2 ชวโมง โดยสงเกตจากความขนและแกสทเกดขนในแตละหลอด ถาหลอดใดเกดแกสจะดไดจากการแทนทของอากาศในหลอดเดอรแฮม หรอมฟองปดเมอเขยาเบาๆ แสดงวา หลอดนนใหผลบวก ถาหลอดใดไมเกดแกส แสดงวาหลอดนนใหผลลบ

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

23-6

ขนตอนการทดสอบโคลฟอรมแบคทเรยและฟคลโคลฟอรมแบคทเรย

นาตวอยางนาตงทงไวทอณหภมหอง

ใสในอาหารเลยงเชอ LB และอบเพาะเชอทอณหภม 35±0.5 °C 24 ชม.

เขยาตวอยางใหเปนเนอเดยวกน ประมาณ 20 ครง

จดเรยงอาหารเลยงเชอ LB เปน 3 แถว ๆ ละ 5 หลอด เขยนรหสตวอยาง และปรมาณตวอยางนาขางหลอดทดลอง

เจอจางตวอยางนาเปน 3 อนกรมการเจอจาง

อบเพาะเชอทอณหภม 35±0.5 °C ตออก 24 ชม.

ไมมฟองแกส

ไมมฟองแกส (-) มฟองแกส (+)

อาหารเลยงเชอ BGLB

อบเพาะเชอทอณหภม 35 ± 0.5 °C นาน 24-48 ชม.

มฟองแกส

อาหารเลยงเชอ EC medium

อบเพาะเชอทอณหภม 44.5 ± 0.2 °C

นาน 24 ชม.

ไมมฟองแกส(-)

ไมพบโคลฟอรมแบคทเรย หาคาโคลฟอรมแบคทเรย

ไมพบฟคลโคลฟอรมแบคทเรย

หาคาฟคลโคลฟอรมแบคทเรย

นาคาทไดไปเทยบกบตาราง MPN Index

ไมพบโคลฟอรม แบคทเรย

ทง มฟองแกส(+)

ไมมฟองแกส(-) มฟองแกส(+)

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

23-7

4.5 การคานวณ 4.5.1 การคานวณหาปรมาณโคลฟอรมแบคทเรย โดยนาจานวนหลอดทใหผลบวกจากอาหารเลยงเชอ Brilliant-Green Lactose Bile Broth มาเทยบคา MPN จากตาราง MPN Index ปรมาณโคลฟอรมแบคทเรยจะมหนวยเปน MPN/100 mL ทงน อนกรมของตวอยางตองเทากบ 10 1.0 0.1 mL 4.5.2 การคานวณหาปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรย โดยนาจานวนหลอดทใหผลบวกจากอาหารเลยงเชอ EC medium มาเทยบคา MPN จากตาราง MPN Index Table ปรมาณฟคลโคลฟอรมแบคทเรยจะมหนวยเปน MPN/100 mL ทงน อนกรมของตวอยางตองเทากบ 10 1.0 0.1 mL กรณทใชอนกรมของตวอยางเทากบ 1.0 0.1 0.01 mL คา MPN ทไดจะมคาเปน 10 เทาของคาทอานไดจากตาราง หรอถาใชอนกรมของตวอยางเทากบ 0.1 0.01 0.001 mL คา MPN ทไดจะมคาเปน 100 เทาของคาทอานไดจากตาราง เปนตน บางครงจานวนหลอดทใหผลบวกไมมอยในตาราง MPN Index จะตองหาคา MPN/100 mL โดยใชสตร MPN/100 mL = ผลรวมของจานวนหลอดทใหผลบวก × 100 (ผลรวมปรมาตรตวอยางนาทใชทดสอบทใหผลลบ × ผลรวมปรมาตรตวอยางนาทใชทกหลอด) 1/2

4.6 การควบคมคณภาพ ทาการทดสอบ method blank เชนเดยวกบการทดสอบตวอยาง เพอทดสอบการ

ปนเปอน (contaminate) ระหวางการทดสอบ

คมอทดสอบตวอยางนา หองปฏบตการสานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร)

23-8

เอกสารอางอง

American public Health Association. 2005. Standard Methods for the Examination of water and Wastewater. 21st Edition. American Public Health Association.

กรรณการ สรสงห. 2549. เคมของน า น าโสโครกและการวเคราะห. คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลย

ราชภฏจนทรเกษม, กรงเทพฯ

ภาคผนวก ข

234

ª√–°“»§≥–°√√¡°“√ ‘Ëß·«¥≈âÕ¡·Ààß™“μ‘©∫—∫∑’Ë ¯ (æ.». ÚıÛ˜)

ÕÕ°μ“¡§«“¡„πæ√–√“™∫—≠≠—μ‘ à߇ √‘¡·≈–√—°…“§ÿ≥¿“æ ‘Ëß·«¥≈âÕ¡·Ààß™“μ‘æ.». ÚıÛı

‡√◊ËÕß °”Àπ¥¡“μ√∞“π§ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”º‘«¥‘π

Õ“»—¬Õ”π“®μ“¡§«“¡„π¡“μ√“ ÛÚ (Ò) ·Ààßæ√–√“™∫—≠≠—μ‘ à߇ √‘¡·≈–√—°…“§ÿ≥¿“æ

 ‘Ëß·«¥≈âÕ¡·Ààß™“μ‘ æ.». ÚıÛı §≥–°√√¡°“√ ‘Ëß·«¥≈âÕ¡·Ààß™“쑪√–°“»°”Àπ¥

¡“μ√∞“π§ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”º‘«¥‘π ‰«â¥—ßμàÕ‰ªπ’È

À¡«¥ Ò∫∑∑—Ë«‰ª

¢âÕ Ò „πª√–°“»π’È

ç·À≈àßπÈ”º‘«¥‘πé À¡“¬∂÷ß ·¡àπÈ” ≈”§≈Õß ÀπÕß ∫÷ß ∑–‡≈ “∫ Õà“߇°Á∫

πÈ” ·≈–·À≈àßπÈ” “∏“√≥–Õ◊ËπÊ ∑’ËÕ¬Ÿà¿“¬„πº◊π·ºàπ¥‘π ´÷ËßÀ¡“¬§«“¡√«¡∂÷ß·À≈àßπÈ”

 “∏“√≥–∑’ËÕ¬Ÿà¿“¬„πº◊π·ºàπ¥‘π∫π‡°“–¥â«¬ ·μà‰¡à√«¡∂÷ßπÈ”∫“¥“≈ ·≈–„π°√≥’∑’Ë·À≈àßπÈ”

π—ÈπÕ¬Ÿàμ‘¥°—∫∑–‡≈„ÀâÀ¡“¬§«“¡∂÷ß·À≈àßπÈ”∑’ËÕ¬Ÿà¿“¬„𪓰·¡àπÈ”À√◊Õª“°∑–‡≈ “∫

ª“°·¡àπÈ”·≈–ª“°∑–‡≈ “∫„Àâ∂◊Õ·π«‡¢μμ“¡∑’Ë°√¡‡®â“∑à“°”Àπ¥

235

À¡«¥ Úª√–‡¿∑·≈–¡“μ√∞“π§ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”º‘«¥‘π

¢âÕ Ú „Àâ·∫àß·À≈àßπÈ”º‘«¥‘πÕÕ°‡ªìπ ı ª√–‡¿∑§◊Õ ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ò ·À≈àß

πÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ú ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Û ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ù ·≈–·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë ı

(Ò) ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ò ‰¥â·°à ·À≈àßπÈ”∑’˧ÿ≥¿“æπÈ”¡’ ¿“æμ“¡

∏√√¡™“μ‘‚¥¬ª√“»®“°πÈ”∑‘Èß®“°°‘®°√√¡∑ÿ°ª√–‡¿∑·≈– “¡“√∂‡ªìπª√–‚¬™πå‡æ◊ËÕ

(°) °“√Õÿª‚¿§·≈–∫√‘‚¿§‚¥¬μâÕߺà“π°“√¶à“‡™◊ÈÕ‚√§μ“¡ª°μ‘°àÕπ

(¢) °“√¢¬“¬æ—π∏ÿåμ“¡∏√√¡™“μ‘¢Õß ‘Ëß¡’™’«‘μ√–¥—∫æ◊Èπ∞“π

(§) °“√Õπÿ√—°…å√–∫∫𑇫»πå¢Õß·À≈àßπÈ”

(Ú) ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ú ‰¥â·°à ·À≈àßπÈ”∑’ˉ¥â√—∫πÈ”∑‘Èß®“°°‘®°√√¡∫“ß

ª√–‡¿∑·≈– “¡“√∂‡ªìπª√–‚¬™πå‡æ◊ËÕ

(°) °“√Õÿª‚¿§·≈–∫√‘‚¿§‚¥¬μâÕߺà“π°“√¶à“‡™◊ÈÕ‚√§μ“¡ª°μ‘

·≈–ºà“π°√–∫«π°“√ª√—∫ª√ÿߧÿ≥¿“æπÈ”∑—Ë«‰ª°àÕπ

(¢) °“√Õπÿ√—°…å —μ«åπÈ”

(§) °“√ª√–¡ß

(ß) °“√«à“¬πÈ”·≈–°’Ó∑“ßπÈ”

(Û) ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Û ‰¥â·°à ·À≈àßπÈ”∑’ˉ¥â√—∫πÈ”∑‘Èß®“°°‘®°√√¡∫“ß

ª√–‡¿∑·≈– “¡“√∂‡ªìπª√–‚¬™πå‡æ◊ËÕ

(°) °“√Õÿª‚¿§·≈–∫√‘‚¿§‚¥¬μâÕߺà“π°“√¶à“‡™◊ÈÕ‚√§μ“¡ª°μ‘

·≈–ºà“π°√–∫«π°“√ª√—∫ª√ÿߧÿ≥¿“æπÈ”∑—Ë«‰ª°àÕπ

(¢) °“√‡°…μ√

(Ù) ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ù ‰¥â·°à ·À≈àßπÈ”∑’ˉ¥â√—∫πÈ”∑‘Èß®“°°‘®°√√¡∫“ß

ª√–‡¿∑·≈– “¡“√∂‡ªìπª√–‚¬™πå‡æ◊ËÕ

(°) °“√Õÿª‚¿§·≈–∫√‘‚¿§‚¥¬μâÕߺà“π°“√¶à“‡™◊ÈÕ‚√§μ“¡ª°μ‘

·≈–ºà“π°√–∫«π°“√ª√—∫ª√ÿߧÿ≥¿“æπÈ”‡ªìπ摇»…°àÕπ

(¢) °“√Õÿμ “À°√√¡

236

(ı) ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë ı ‰¥â·°à ·À≈àßπÈ”∑’ˉ¥â√—∫πÈ”∑‘Èß®“°°‘®°√√¡∫“ß

ª√–‡¿∑ ·≈– “¡“√∂‡ªìπª√–‚¬™πå‡æ◊ËÕ°“√§¡π“§¡

¢âÕ Û §ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ò μâÕß¡’ ¿“æμ“¡∏√√¡™“μ‘ ·≈– “¡“√∂

„™âª√–‚¬™π剥âμ“¡¢âÕ Ú (Ò)

¢âÕ Ù §ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ú μâÕß¡’¡“μ√∞“π¥—ßμàÕ‰ªπ’È

(Ò) ‰¡à¡’«—μ∂ÿÀ√◊Õ ‘ËߢÕß∑’ˇ°‘¥®“°°“√°√–∑”¢Õß¡πÿ…¬å ÷Ëß®–∑”„Àâ  ’ °≈‘Ëπ

·≈–√ ¢ÕßπÈ”‡ª≈’ˬπ‰ªμ“¡∏√√¡™“μ‘

(Ú) Õÿ≥À¿Ÿ¡‘ (Temperature) ‰¡à Ÿß°«à“Õÿ≥À¿Ÿ¡‘μ“¡∏√√¡™“쑇°‘π Û

Õß»“‡´≈‡´’¬ 

(Û) §«“¡‡ªìπ°√¥·≈–¥à“ß (pH) ¡’§à“√–À«à“ß ı.-˘.

(Ù) ÕÕ°´‘‡®π≈–≈“¬ (DO) ¡’§à“‰¡àπâÕ¬°«à“ ˆ. ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ı) ∫’‚Õ¥’ (BOD) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ Ò.ı ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ˆ) ·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡‚§≈‘øÕ√å¡∑—ÈßÀ¡¥ (Total Coliform Bacteria) ¡’§à“‰¡à

‡°‘π°«à“ ı, ‡ÕÁ¡.æ’.‡ÕÁπ. μàÕ Ò ¡‘≈≈‘≈‘μ√

(˜) ·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡øï§Õ≈‚§≈‘øÕ√å¡ (Fecal Coliform Bacteria) ¡’§à“‰¡à

‡°‘π°«à“ Ò, ‡ÕÁ¡.æ’.‡ÕÁπ. μàÕ Ò ¡‘≈≈‘≈‘μ√

(¯) ‰π‡μ√μ (NO3) „πÀπ૬‰π‚μ√‡®π ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ ı. ¡‘≈≈‘°√—¡

μàÕ≈‘μ√

(˘) ·Õ¡‚¡‡π’¬ (NH3) „πÀπ૬‰π‚μ√‡®π ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .ı ¡‘≈≈‘°√—¡

μàÕ≈‘μ√

(Ò) øïπÕ≈ (Phenols) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .ı ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ÒÒ) ∑Õß·¥ß (Cu) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .Ò ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ÒÚ) 𑧇°‘≈ (Ni) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .Ò ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ÒÛ) ·¡ß°“π’  (Mn) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ Ò. ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ÒÙ)  —ß°– ’ (Zn) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ Ò. ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Òı) ·§¥‡¡’¬¡ (Cd) „ππÈ”∑’Ë¡’§«“¡°√–¥â“ß„π√Ÿª¢Õß CaCO3 ‰¡à‡°‘π°«à“

Ò ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√ ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .ı ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√ ·≈–„ππÈ”∑’Ë¡’§«“¡°√–¥â“ß

„π√Ÿª¢Õß CaCO3 ‡°‘π°«à“ Ò ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√ ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .ı ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

237

(Òˆ) ‚§√‡¡’¬¡™π‘¥‡ŒÁ°´“«“‡≈âπ∑å (Cr Hexavalent) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .ı

¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Ò˜) μ–°—Ë« (Pb) ¡’§à“‰¡à‡°‘π .ı ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Ò¯) ª√Õ∑∑—ÈßÀ¡¥ (Total Hg) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .Ú ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Ò˘)  “√ÀπŸ (As) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .Ò ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Ú) ‰´¬“‰π¥å (Cyanide) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .ı ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ÚÒ) °—¡¡—πμ¿“æ√—ß ’ (Radioactivity) ¡’§à“√—ß ’·Õ≈ø“ (Alpha) ‰¡à‡°‘π°«à“

.Ò ‡∫§‡§Õ‡√≈μàÕ≈‘μ√ ·≈–√—ß ’‡∫μ“ (Beta) ‰¡à‡°‘π°«à“ Ò. ‡∫§‡§Õ‡√≈μàÕ≈‘μ√

(ÚÚ)  “√¶à“»—μ√Ÿæ◊™·≈– —μ«å™π‘¥∑’Ë¡’§≈Õ√’π∑—ÈßÀ¡¥ (Total Organochlorine

Pesticides) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .ı ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ÚÛ) ¥’¥’∑’ (DDT) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ Ò. ‰¡‚§√°√—¡μàÕ≈‘μ√

(ÚÙ) ∫’ ‡Õ™´’™π‘¥·Õ≈ø“ (Alpha-BHC) ¡’§à“‰¡à ‡°‘π°«à“ .Ú

‰¡‚§√°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Úı) ¥‘≈¥√‘π (Dieldrin) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .Ò ‰¡‚§√°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Úˆ) Õ—≈¥√‘π (Aldrin) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .Ò ‰¡‚§√°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Ú˜) ‡Œªμ“§≈Õ√å (Heptachlor) ·≈–‡Œªμ“§≈Õ√åÕ’ªÕ°‰´¥å

(Heptachlorepoxide) ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ .Ú ‰¡‚§√°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Ú¯) ‡Õπ¥√‘π (Endrin) ‰¡à “¡“√∂μ√«®æ∫‰¥âμ“¡«‘∏’°“√μ√«® Õ∫∑’Ë°”Àπ¥

¢âÕ ı §ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Û μâÕß¡’¡“μ√∞“πμ“¡ ¢âÕ Ù ‡«âπ·μà

(Ò) ÕÕ° ‘‡®π≈–≈“¬ ¡’§à“‰¡àπâÕ¬°«à“ Ù. ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Ú) ∫’‚Õ¥’ ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ Ú. ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

(Û) ·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡‚§≈‘øÕ√å¡∑—ÈßÀ¡¥ ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ Ú, ‡ÕÁ¡.æ’.‡ÕÁπ.

μàÕ Ò ¡‘≈≈‘≈‘μ√

(Ù) ·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡øï§Õ≈‚§≈‘øÕ√å¡ ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ Ù, ‡ÕÁ¡.æ’.‡ÕÁπ.

μàÕ Ò ¡‘≈≈‘≈‘μ√

¢âÕ ˆ §ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ù μâÕß¡’¡“μ√∞“πμ“¡¢âÕ Ù (Ò) ∂÷ß (ı)

·≈– (¯) ∂÷ß (Ú¯) ‡«âπ·μà

(Ò) ÕÕ°´‘‡®π≈–≈“¬ ¡’§à“‰¡àπâÕ¬°«à“ Ú. ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

238

(Ú) ∫’‚Õ¥’ ¡’§à“‰¡à‡°‘π°«à“ Ù. ¡‘≈≈‘°√—¡μàÕ≈‘μ√

¢âÕ ˜ §ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë ı μâÕß¡’¡“μ√∞“πμË”°«à“§ÿ≥¿“æπÈ” „π

·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ù

¢âÕ ¯ °“√°”Àπ¥„Àâ·À≈àßπÈ”º‘«¥‘π·À≈àß„¥·À≈àßÀπ÷Ë߇ªìπª√–‡¿∑„¥μ“¡¢âÕ Ú

„À⇪ìπ‰ªμ“¡∑’Ë°√¡§«∫§ÿ¡¡≈æ‘…ª√–°“»„π√“™°‘®®“πÿ‡∫°…“

À¡«¥ Û«‘∏’°“√‡°Á∫μ—«Õ¬à“ß·≈–μ√«® Õ∫§ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”º‘«¥‘π

¢âÕ ˘ °“√‡°Á∫μ—«Õ¬à“ßπÈ”‡æ◊ËÕμ√«® Õ∫§ÿ≥¿“æμ“¡¢âÕ Û ∂÷ß ¢âÕ ˜ „Àℙ⫑∏’°“√

¥—ßμàÕ‰ªπ’È

(Ò) ·À≈àßπÈ”‰À≈ ´÷Ë߉¥â·°à ·¡àπÈ” ≈”§≈Õß ‡ªìπμâπ „À⇰Á∫∑’Ë®ÿ¥°÷Ëß°≈“ß

§«“¡°«â“ߢÕß·À≈àßπÈ”∑’Ë√–¥—∫°÷Ëß°≈“ߧ«“¡≈÷° ≥ ®ÿ¥μ√«® Õ∫ ‡«âπ·μà·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡

‚§≈‘øÕ√å¡∑—ÈßÀ¡¥·≈–·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡øï§Õ≈‚§≈‘øÕ√å¡ „À⇰Á∫∑’Ë√–¥—∫§«“¡≈÷° Û ‡´π쑇¡μ√

≥ ®ÿ¥μ√«® Õ∫

(Ú) ·À≈àßπÈ”π‘Ëß ´÷Ë߉¥â·°à ∑–‡≈ “∫ ÀπÕß ∫÷ß Õà“߇°Á∫πÈ” ‡ªìπμâπ „Àâ

‡°Á∫∑’Ë√–¥—∫§«“¡≈÷° Ò ‡¡μ√ ≥ ®ÿ¥μ√«® Õ∫ ”À√—∫·À≈àßπÈ”∑’Ë¡’§«“¡≈÷°‡°‘π°«à“ Ú ‡¡μ√

·≈–„À⇰Á∫∑’Ë®ÿ¥°÷Ëß°≈“ߧ«“¡≈÷° ≥ ®ÿ¥μ√«® Õ∫ ”À√—∫·À≈àßπÈ”∑’Ë¡’§«“¡≈÷°‰¡à‡°‘π Ú ‡¡μ√

‡«âπ·μà·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡‚§≈‘øÕ√å¡∑—ÈßÀ¡¥·≈–·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡øï§Õ≈‚§≈‘øÕ√å¡ „À⇰Á∫∑’Ë√–¥—∫

§«“¡≈÷° Û ‡´π쑇¡μ√ ≥ ®ÿ¥μ√«® Õ∫

®ÿ¥μ√«® Õ∫μ“¡ (Ò) ·≈– (Ú) ¢Õß·À≈àßπÈ”∑’Ë°”Àπ¥μ“¡¢âÕ ¯ „À⇪ìπ‰ªμ“¡∑’Ë

°√¡§«∫§ÿ¡¡≈æ‘…°”Àπ¥

¢âÕ Ò °“√μ√«® Õ∫§ÿ≥¿“æπÈ”μ“¡¢âÕ Û ∂÷ߢâÕ ˜ „Àℙ⫑∏’°“√¥—ßμàÕ‰ªπ’È

(Ò) °“√μ√«® Õ∫Õÿ≥À¿Ÿ¡‘ „Àℙ⇧√◊ËÕß«—¥Õÿ≥À¿Ÿ¡‘ (Thermometer) «—¥¢≥–

∑”°“√‡°Á∫μ—«Õ¬à“ßπÈ”

(Ú) °“√μ√«® Õ∫§à“§«“¡‡ªìπ°√¥·≈–¥à“ß „Àℙ⇧√◊ËÕß«—¥§«“¡‡ªìπ°√¥

·≈–¥à“ߢÕßπÈ” (pH meter) μ“¡«‘∏’°“√À“§à“·∫∫Õ’‡≈Á§‚μ√‡¡μ√‘° (Electrometric)

(Û) °“√μ√«® Õ∫§à“ÕÕ° ‘‡®π≈–≈“¬ „Àℙ⫑∏’Õ–‰´¥å‚¡¥‘ø™—Ëπ (Azide

Modification)

239

(Ù) °“√μ√«® Õ∫§à“∫’‚Õ¥’ „Àℙ⫑∏’Õ–‰´¥å‚¡¥‘ø™—Ëπ (Azide

Modification) ∑’ËÕÿ≥À¿Ÿ¡‘ Ú Õß»“‡´≈‡´’¬  ‡ªìπ‡«≈“ ı «—πμ‘¥μàÕ°—π

(ı) °“√μ√«® Õ∫§à“·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡‚§≈‘øÕ√å¡∑—ÈßÀ¡¥ ·≈–§à“·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡

øï§Õ≈‚§≈‘øÕ√å¡ „Àℙ⫑∏’¡—≈쑇æ‘È≈ ∑‘È«∫å ‡øÕ√凡π‡μ™—Ëπ ‡∑§π‘§ (Multiple Tube

Fermentation Technique)

(ˆ) °“√μ√«® Õ∫§à“‰π‡μ√μ„πÀπ૬‰π‚μ√‡®π „Àℙ⫑∏’·§¥‡¡’¬¡

√’¥—§™—Ëπ (Cadmium Reduction)

(˜) °“√μ√«® Õ∫§à“·Õ¡‚¡‡π’¬„πÀπ૬‰π‚μ√‡®π „Àℙ⫑∏’¥‘ ∑‘≈‡≈™—Ëπ

‡π  ‡≈Õ√å‰√‡´™—Ëπ (Distillation Nesslerization)

(¯) °“√μ√«® Õ∫§à“øïπÕ≈ „Àℙ⫑∏’¥‘ ∑‘≈‡≈™—Ëπ Ù - Õ–¡‘‚π·Õπ쑉æ√’π

(Distillation, 4-Amino antipyrene)

(˘) °“√μ√«® Õ∫§à“∑Õß·¥ß 𑧇°‘≈ ·¡ß°“π’   —ß°– ’ ·§¥‡¡’¬¡

‚§√‡¡’¬¡™π‘¥‡ŒÁ°´“«“‡≈âπ∑å ·≈–μ–°—Ë« „Àℙ⫑∏’Õ–μÕ¡¡‘§ ·Õ∫´Õæ™—Ë𠉥‡√Á§ ·Õ ‰æ‡√™—Ëπ

(Atomic Absorption - Direct Aspiration)

(Ò) °“√μ√«® Õ∫§à“ª√Õ∑∑—ÈßÀ¡¥ „Àℙ⫑∏’Õ–μÕ¡¡‘§ ·Õ∫´Õæ™—Ë𠂧≈¥å

‡«‡ªÕ√å ‡∑§π‘§ (Atomic Absorption-Cold Vapour Technique)

(ÒÒ) °“√μ√«® Õ∫§à“ “√ÀπŸ „Àℙ⫑∏’Õ–μÕ¡¡‘§ ·Õ∫´Õæ™—Ëπ ·°ä ´— 

‰Œ‰¥√¥å (Atomic Absorption - Gaseous Hydride)

(ÒÚ) °“√μ√«® Õ∫§à“‰´¬“‰π¥å‹ „Àℙ⫑∏’‰æ√‘¥’π ∫“√å∫‘∑Ÿ√‘§ ·Õ´‘¥

(Pyridine - Barbituric Acid)

(ÒÛ) °“√μ√«® Õ∫§à“°—¡¡—πμ¿“æ√—ß ’ „Àℙ⫑∏’‚≈«å ·∫Á§°√“«¥å

æ√ÁÕææÕ√å™—ËππÕ≈ ‡§“πå‡μÕ√å (Low Background Proportional Counter)

(ÒÙ) °“√μ√«®§à“ “√¶à“»—μ√Ÿæ◊™·≈– —μ«å™π‘¥∑’Ë¡’§≈Õ√’π∑—ÈßÀ¡¥ ¥’¥’∑’

∫’‡Õ™ ’™π‘¥·Õ≈ø“ ¥‘≈¥√‘π Õ—≈¥√‘π ‡Œªμ“§≈Õ√åÕ’ªÕ°‰´¥å ·≈–‡Õπ¥√‘π „Àℙ⫑∏’°ä“´ -

‚§√¡“‚μ°√“øïò (Gas - Chromatography)

¢âÕ ÒÒ °“√μ√«® Õ∫§à“ÕÕ°´‘‡®π≈–≈“¬„Àâ„™â§à“‡ªÕ√凴Áπ‰∑≈å∑’Ë Ú (20th Percentile

Value)  à«π°“√μ√«® Õ∫§à“∫’‚Õ¥’ ·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡‚§≈‘øÕ√å¡∑—ÈßÀ¡¥ ·≈–·∫§∑’‡√’¬°≈ÿà¡

øï§Õ≈‚§≈‘øÕ√å¡ „Àâ„™â§à“‡ªÕ√凴Áπ‰∑≈å∑’Ë ¯ ‚¥¬®”π«π·≈–√–¬–‡«≈“ ”À√—∫°“√‡°Á∫

μ—«Õ¬à“ßπÈ”¥—ß°≈à“« „À⇪ìπ‰ªμ“¡∑’Ë°√¡§«∫§ÿ¡¡≈æ‘…°”Àπ¥

240

¢âÕ ÒÚ °“√‡°Á∫μ—«Õ¬à“ßπÈ”μ“¡¢âÕ ˘ ·≈–°“√μ√«® Õ∫§ÿ≥¿“æπÈ”μ“¡¢âÕ Ò ®–

μâÕ߇ªìπ‰ªμ“¡«‘∏’°“√¡“μ√∞“π ”À√—∫°“√«‘‡§√“–ÀåπÈ”·≈–πÈ”‡ ’¬ (Standard Methods for

Examination of Water and Wastewater) ÷Ëß American Public Health Association ·≈–

American Water Works Association °—∫ Water Pollution Control Federation ¢Õß À√—∞Õ‡¡√‘°“

√à«¡°—π°”À𥉫â¥â«¬

ª√–°“» ≥ «—π∑’Ë Ú ¡°√“§¡ æ.». ÚıÛ˜

™«π À≈’°¿—¬

𓬰√—∞¡πμ√’

ª√–∏“π§≥–°√√¡°“√ ‘Ëß·«¥≈âÕ¡·Ààß™“μ‘

(ª√–°“»„π√“™°‘®®“πÿ‡∫°…“ ‡≈à¡ ÒÒÒ μÕπ∑’Ë Òˆ ß «—π∑’Ë ÚÙ °ÿ¡¿“æ—π∏å ÚıÛ˜)

ภาคผนวก ค

291

ª√–°“»°√¡§«∫§ÿ¡¡≈æ‘…‡√◊ËÕß °”Àπ¥ª√–‡¿∑¢Õß·À≈àßπÈ”„π·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“

¥â«¬ ª√–°“√§≥–°√√¡°“√ ‘Ëß·«¥≈âÕ¡·Ààß™“μ‘ ©∫—∫∑’Ë ¯ (æ.». ÚıÛ˜) ÕÕ°μ“¡

§«“¡„πæ√–√“™∫—≠≠—μ‘ à߇ √‘¡·≈–√—°…“§ÿ≥¿“æ ‘Ëß·«¥≈âÕ¡·Ààß™“μ‘ æ.». ÚıÛı

‡√◊ËÕß °”Àπ¥¡“μ√∞“π§ÿ≥¿“æπÈ”„π·À≈àßπÈ”º‘«¥‘π ¢âÕ ¯ ‰¥â„Àâ°√¡§«∫§ÿ¡¡≈æ‘…°”Àπ¥

ª√–‡¿∑¢Õß·À≈àßπÈ”º‘«¥‘π‚¥¬ª√–°“»„π√“™°‘®®“πÿ‡∫°…“ ©–π—Èπ ‡æ◊ËÕ„Àâ°“√‡ªìπ‰ªμ“¡

§«“¡„πª√–°“»¥—ß°≈à“« ·≈–‡æ◊ËÕª√–‚¬™πå„π°“√Õπÿ√—°…å§ÿ≥¿“æπÈ”„π·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“

°√¡§«∫§ÿ¡¡≈æ‘…®÷ß°”Àπ¥ª√–‡¿∑¢Õß·À≈àßπÈ”„π·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“ ‰«â¥—ßμàÕ‰ªπ’È

¢âÕ Ò „Àâ·∫àß·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“μ—Èß·μàÕߧåæ√– ¡ÿ∑√‡®¥’¬å Õ”‡¿Õæ√– ¡ÿ∑√‡®¥’¬å

®—ßÀ«—¥ ¡ÿ∑√ª√“°“√ ¢÷Èπ‰ª∑“ßμÕπ‡Àπ◊Õ®π∂÷ß®ÿ¥‡√‘Ë¡μâπ¢Õß·¡àπÈ”∑’ËÕ”‡¿Õ‡¡◊Õß ®—ßÀ«—¥

π§√ «√√§å ÕÕ°‡ªìπ Û ™à«ß ¥—ßμàÕ‰ªπ’È

(Ò) ·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“μ—Èß·μàÕߧåæ√– ¡ÿ∑√‡®¥’¬å Õ”‡¿Õæ√– ¡ÿ∑√‡®¥’¬å

®—ßÀ«—¥ ¡ÿ∑√ª√“°“√ ∑’Ë°‘‚≈‡¡μ√ ˜ ®“°ª“°·¡àπÈ”¢÷Èπ‰ª∑“ßμÕπ‡Àπ◊Õ®π∂÷ß»“≈“°≈“ß

®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õß ®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ ∑’Ë°‘‚≈‡¡μ√ ˆÚ ®“°ª“°·¡àπÈ”‡ªìπ™à«ß∑’Ë Ò

(Ú) ·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“μ—Èß·μ໓≈“°≈“ß®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’À≈—߇°à“ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õß

®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ ∑’Ë°‘‚≈‡¡μ√ ˆÚ ®“°ª“°·¡àπÈ”¢÷Èπ‰ª∑“ßμÕπ‡Àπ◊Õ®π∂÷ߪÑÕ¡‡æ™√

Õ”‡¿Õæ√–π§√»√’Õ¬ÿ∏¬“ ®—ßÀ«—¥æ√–π§√»√’Õ¬ÿ∏¬“ ∑’Ë°‘‚≈‡¡μ√ ÒÙÚ ®“°ª“°·¡àπÈ”

‡ªìπ™à«ß∑’Ë Ú

(Û) ·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“μ—Èß·μàªÑÕ¡‡æ™√ Õ”‡¿Õæ√–π§√»√’Õ¬ÿ∏¬“ ®—ßÀ«—¥

æ√–π§√»√’Õ¬ÿ∏¬“ ∑’Ë°‘‚≈‡¡μ√ ÒÙÚ ®“°ª“°·¡àπÈ”¢÷Èπ‰ª∑“ßμÕπ‡Àπ◊Õ ®π∂÷ß®ÿ¥‡√‘Ë¡μâπ

¢Õß·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õß ®—ßÀ«—¥π§√ «√√§å ∑’Ë°‘‚≈‡¡μ√ Û˜˘ ®“°ª“°·¡àπÈ”

‡ªìπ™à«ß∑’Ë Û

292

∑—Èßπ’È ¥—ߪ√“°Øμ“¡·ºπ∑’Ë∑⓬ª√–°“»π’È

¢âÕ Ú „Àâ·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“™à«ß∑’Ë Ò ‡ªìπ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ù

¢âÕ Û „Àâ·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“™à«ß∑’Ë Ú ‡ªìπ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Û

¢âÕ Ù „Àâ·¡àπÈ”‡®â“æ√–¬“™à«ß∑’Ë Û ‡ªìπ·À≈àßπÈ”ª√–‡¿∑∑’Ë Ú

ª√–°“» ≥ «—π∑’Ë ˜ ¡‘∂ÿπ“¬π æ.». ÚıÛ˜

ª°‘μ °‘√–«“π‘™

Õ∏‘∫¥’°√¡§«∫§ÿ¡¡≈æ‘…

(ª√–°“»„π√“™°‘®®“πÿ‡∫°…“ ‡≈à¡ ÒÒÒ μÕπ∑’Ë ˆÚ ß «—π∑’Ë Ù  ‘ßÀ“§¡ ÚıÛ˜)

293

ประวตผเขยน

ชอ – ชอสกล นายศรพล กาแพงทอง ประวตการศกษา วทยาศาสตรบณฑต (วนศาสตร) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ปทสาเรจการศกษา พ.ศ. 2546 ประวตการทางาน พ.ศ. 2546 - 2550 ผชวยหวหนาสวนปาเขากระยาง สานกงานอนรกษและพฒนาสวนปาพษณโลก องคการอตสาหกรรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2550 - 2556 นกวชาการสงแวดลอมปฏบตการ สานกงานสงแวดลอมภาคท 6 (นนทบร) กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม