VSAE - Actuariaatcongres 2015Thema: Grenzen vervagen

Martijn Vos

2

Inhoud

� Introductie

� Culturele verschillen

� Waar gaan we naar toe? Grenzen vervagen?

� Welke kansen zijn er? Wie wordt de top-actuaris van de toekomst?

Sociale en culturele verschillen in het internationale landschap, uitgelicht

3

Wie ben ik en waar kan ik over praten?

� Meer dan 350 cliënten met in totaal $2 biljoen in AuM

� Meer dan 50 cliënten met > $10 miljard in AuM

Noord-AmerikaEuropa

Azië / Oceanië

RBA geen AAG

4

Wie zijn jullie en willen we dat nog veranderen?

Wie zijn jullie:

� Studie met een grote baanzekerheid en een aantrekkelijk salaris

� Maar ook: slim & minst begrepen beroep van Nederland

� Wat is je rol ten opzichte van accountants?

� Wat wil je worden?

5

Wat zijn de grote pensioenlanden?

6

Zit daar nog een trend in?

7

We gaan van DB naar DC

Nederland??

8

Financieel of Sociaal Systeem

� Financieel systeem � “DC”:

o iedereen heeft eigen potje, zoals in DC (individuele eigendomsrechten)

o wordt vaak collectief uitgevoerd

o beperkte verdeling van middelen tussen deelnemers

o Mogelijkheid tot inzet voor andere doeleinden: zorg/wonen

� Sociaal systeem �generatiesolidariteit � Buffers � “DB”:

o vette jaren: buffers/graanschuren aanleggen:

oud sponsort jong (niet “opeten”)

o magere jaren: Buffers “opeten” en tekorten (beperkt) toestaan:

jong sponsort oud

o bestuurlijke vrijheid voor evenwichtige belangenbehartiging

o vooraf vastgelegde regels, ruimte om hier vanaf te wijken

9

Culture verschillen

� Van oudsher pensioen gezien als een sociaal contract

� Ingevuld vanuit de cultuur van een land:

� UK: gedane toezeggingen zijn hard, inclusief indexatie;

� Nederland: ‘zachte rechten’ – polderen

� Duitsland: grotere eerste pijler

� Australië: individueel DC

� Komt ook terug in lokale regelgeving / toezicht / fiscale behandeling:

� Nederland herstelplan wanneer dekkingsgraad < 105%

� US belasting betalen over ‘surplus’

� Overgang van sociaal naar financieel contract maakt dat grenzen vervagen, maar er zijn meer factoren

10

Voorbeeld Zwitserland

� Traditioneel, hoge levensstandaard, gedegen, ….

� Twee pensioensystemen:

� Leistungsprimat – DB

� Beitragsprimat – DC

� Meer dan 3000 pensioenfondsen, wereldwijde corporates

� Beleggingsbeleid onderhevig aan restricties

� Discussie over rekenrente en minimaal (gegarandeerd) rendement

� Bij dekkingsgraad tussen 90% - 100%: “Sanierung”

11

Voorbeeld Zwitserland

� Disconteringsvoet of rekenrente (FRP4) bestaat uit:

2/3 * the 20-year average of the Pictet BVG-25 benchmark (portefeuille)

+ 1/3 * CH Government yield (max 4.5%) -0.5% (rounded to 0.25% steps)

� Nederlandse professoren maken gehakt van elkaar over een hele andere rekenrente discussie

0.0%

1.0%

2.0%

3.0%

4.0%

5.0%

2013 2015 2017 2019 2021 2023

FRP 4 forward looking scenarios

95%

90%

75%

50%

25%

10%

5%

12

Maar oeps de werkelijke rente…

� Looptijden tot 12 jaar, negatieve rente. Wie wil er sparen voor later?

� Actuarissen vereniging heeft gepleit voor een minimum van 0%

� Mindestzins (minimaal gegarandeerd rendement), na referendum, vastgesteld op 1.75%

-1.0%

0.0%

1.0%

2.0%

3.0%

0.25 5 10 15 20 25 30

Maturity

Yield Curve CH

Jan15

Dec13

13

Voorbeeld UK

� Bijna alle defined benefit pensioenfondsen zijn gesloten, nieuwe opbouw is defined contribution.

� Ze zijn nog niet geliquideerd omdat de werkgever altijd verantwoordelijk blijft, de indexatie is ‘onvoorwaardelijk’

� Dit heeft geleid tot:

� Buy-out market (verzekeraars nemen verplichtingen over);

� Longevity swaps (lang leven risico wordt afgedekt);

� Interest rate hedges met bonds met lange looptijden;

� In UK hebben pensioenfondsen vooral ook te maken met het negatieve sentiment over de ‘city’.

14

Voorbeeld Zwitserland

� Bedrijf met pensioenfondsen in 32 landen

� Valt niet onder lokale wet- en regelgeving

� Council bestaat uit 14 sponsorlanden

� Wetenschap en financiën

� Discount rate 3% reëel, inflatie verwachting 1%, premie is daarop gebaseerd;

15

Voorbeeld CorporateInternationaal bedrijf met pensioenfondsen in 32 landen

� Met een Corporate (IFRS) bril op is het grootste risico rente risico (mismatch assets/liabilities)

� Het laatste jaar is het resterende rente risico lager geworden, maar het spread/credit risico juist toegenomen.

� Kunnen we impact van de pensioenfondsen op de balans van de onderneming beperken?

Dec 2014 Dec 2014 versus Dec 2013

16

Economic scenarios

Assets CH

Assets US

Assets UK

Assets DE

Liabilities CH

Liabilities US

Liabilities UK

Liabilities DE

Pension fundsOther financial

obligations Business

Corporate debt CHF

Corporate debt USD

Corporate debt GBP

Corporate debt JPY

Sales

Expenses

Lines of business

Pension funds total Other financial obligations total

Corporate model

P&L, balance sheet, rating, …

Business total

1

23

4

5

€

SFr

$

£

¥

£

SF

r, $

, £, €, ¥

$

SFr

SF

r, $

, £, €, ¥

Beyond pension analysis

Corporate pension analyse

17

Internationaal perspectief

� Grenzen beginnen te vervagen

� In de traditionele pensioenlanden door de corporates:

� Sociaal Contract – Arbeidsvoorwaarde

� DB naar DC

� Accountants standaard voor balance sheet – cash per lokale regelgeving

� Omvang van de pensioenen en de vergrijzing helpen ook niet mee.

� Nieuwe pensioenlanden behoefte om aan te sluiten bij een internationale standaard

� Sociaal naar Financieel Contract leidt tot nog meer DefinedContribution

� Is er dan geen lol meer te beleven in Nederland?

18

We kunnen i.p.v. 300 fondsen 12 miljoen deelnemers adviseren

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

140%

160%

26 31 36 41 46 51 56 61

Re

pla

cem

en

t ra

tio

Leeftijd

Replacement ratio (% eindsalaris)

75% - 95% VaR

50% - 75% VaR

25% - 50% VaR

5% - 25% VaR

gemiddelde

� De hoogte van het pensioen op pensioendatum is afhankelijk van de (conditionele) indexaties en (conditionele) hoogte van de opbouw.

19

Generatie effecten

� Grotere onzekerheid voor jongeren omdat:

� Uitkeringen verder in de tijd liggen

� Onzekerheid over zowel indexatie als opbouw

� Pensioenresultaat op fondsniveau “gemiddelde” van pensioenresultaat per generatie.

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

110%

120%

130%

25 jaar 40 jaar 55 jaar 70 jaar 85 jaar Fonds

Haalbaarheidstoets(pensioenresultaat obv standaard rente)

2.5% - 5% 5% - 25% 25% - 50% Mediaan 50% - 75% 75% - 95% 95% - 97.5%

20

Inkomsten en uitgaven gepensioneerde

� Het vrij besteedbare inkomen is zeer afhankelijk van de hoogte van het netto pensioen.

� Bij een tegenvallend pensioen wordt er wel deels gecompenseerd door een hogere huurtoeslag en zorgtoeslag en lagere belastingen /premies over AOW en pensioen.

Inkomsten Uitgaven

Netto pensioen

Zorgtoeslag

Huurtoeslag

Huishoudelijke uitgaven

Woonlasten

Netto AOW 2

Netto AOW 1

Vrij besteedbaar

Overig

Vervoer

Verzekeringen

Reserveringsuitgaven

21

Haalbaarheidstoets (HBT)Kader en belang

� Positionering haalbaarheidstoets door wetgever

� Voor pensioenfondsen een belangrijk instrument met als doel:

� Inzicht in effecten (financiële) opzet, inzicht in zelf gekozen normering (ondergrens)

� Expliciete aandacht voor verwachtingen en risico’s

� Onderbouwing evenwichtigheid beleid

� Onderbouwing realistisch en haalbaar premiebeleid

� Grondslag voor communicatie op individuele basis naar deelnemer

� (Signaal) functie

� Wordt niet meer voldaan aan eigen normering, dan signaal afgeven

� Over uitkomsten verantwoording afleggen en communiceren

� De haalbaarheidstoets vervangt de continuïteitsanalyse

22

Inhoud haalbaarheidstoets

� De haalbaarheidstoets bevat een stochastische prognose over 60 jaar

� Doorrekening op basis van een uniforme scenarioset

� Elk kwartaal geleverd door DNB

� De set bevat slechts twee beleggingscategorieën -> mapping

� De verwachtingen en risico’s omtrent het pensioenresultaat worden bepaald op basis van:

� O.a. vanuit de feitelijke financiële positie:

� Verwacht pensioenresultaat op fondsniveau -> Mediaan

� Hiervoor stelt het fonds een ondergrens vast

� Pensioenresultaat op fondsniveau in slecht weer scenario (5%)

� Hiervoor stelt het fonds maximale afwijking t.o.v. de mediaan vast

23

Haalbaarheidstoets – in perspectief

� We hebben in Nederland principle based toezicht

� Aanname dat je 60 jaar lang het huidige beleid handhaaft, en iets kan zeggen over de wereld over 60 jaar

� HBT is geen instrument om risicohouding te bepalen maar een instrument om risicohouding vast te leggen

� HBT uitkomst kan wel gebruikt worden om inzicht te geven in “generatie verschuivingen” ten gevolg van beleidsaanpassingen.

� HBT geeft geen inzicht in generatie evenwichtigheid, dat hangt af van in het verleden ingelegde premies vs. in de toekomst te verkrijgen aanspraken

� Hier heb je hele goede, communicatieve actuarissen voor nodig om dit aan de bestuurders uit te leggen.

24

Nederland - Kern thema’s pensioendialoog

Bron: SZW

25

SolidariteitHerverdeling

� Welke herverdeling is wenselijk binnen collectieve pensioenen?

� Geen, herverdeling is een taak van de overheid

� Alleen Langleven

� Discretionaire herverdeling bij onvoorziene omstandigheden

� Open spreiding en buffers zijn toegestaan

� Niet-actuariële premies vanwege risicodeling met toekomstige opbouw (doorsneepremie)

� Mogen in de collectieve pensioenen risico’s verhandeld worden die niet op de markt verhandeld worden?

� Afweging

� Moeilijke collectieve besluitvorming vs.

� Verzachten marktfalen (subjectieve waardering, intergenerationele solidariteit, verzekeren van niet in de marktverzekerbare risico’s)

26

Collectiviteit

� Wat wil je collectief doen: beleggen, uitvoeren, verzekeren,..

� Met wie wil je in een collectief.

� Zijn huidige solidariteitskringen (lees pensioenfondsen) nog logisch?

� Handhaven huidige fondsen?

� Moeten we naar 1 algemeen pensioenfonds?

� Andere collectieven?

� Of volledig naar individuele pensioenopbouw?

� Keuze vrijheid t.a.v. welk collectief?

27

Katoco analyses (“DC haakje”)

� Onderzoek naar mogelijkheid om in DC contracten na pensioenleeftijd beleggingsrisico te nemen om daarmee een beter pensioenresultaat te verkrijgen, tegen acceptabele risico’s

� Voorwaarde: geen ex ante herverdeling (gesloten contracten dus)

� Geanalyseerde componenten

� Na pensioenleeftijd beleggingsrisico nemen

� Spreiden van marktschokken

� Inkoop in een collectief (direct, geleidelijk, op plt)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85

Verdeling vermogen Doorbeleggen na pensioendatum

Vastrentende

waarden

aandelen

28

Katoco analyses

� Doorbeleggen na pensioen en het spreiden van marktschokken leidt tot een hoger pensioen tegen acceptabele risico’s

� Merk op: een marktconforme assetmix (50% zw/ 50% vrw) leidt tot een aanzienlijk hoger pensioenresultaat (+/- 120%) dan “bestaande DC” staffels.

� Dit pensioen resultaat is in individueel DC ook haalbaar => afbouw naar hogere exposure risicovolle assets

Gedurende uitkeringsperiode

Mediaan pensioenresultaat 87% 92% 95%Kans op nominaal korten - 31% 9%

Gemiddelde korting indien korting - 2.7% 0.8%

Kans indexatie < prijsinflatie 70% 51% 47%

29

Analyses Netspar(CPB, SZW, DNB, AFM, APG, PGGM, Cardano, Ortec,..)

� Een collectief contract kan (mbt financiële verzekerbare risico’s)

� Bij een gesloten spreidingsmechanisme geen welvaartswinst toevoegen.

� Bij een open spreidingsmechanisme (+buffers) wel welvaartswinst toevoegen

� De hoogte van deze welvaartswinst hangt af van de lengtewaarover gespreid wordt ( keerzijde: discontinuiteitsrisico’s en politieke risico’s.)

� In een collectief is welvaartswinst te boeken ten opzichte van individuele pensioencontracten door het (intergenerationeel) verhandelen van niet op financiële markten verhandelbaar risico’s binnen een pensioenfonds (b.v. inflatierisico en langlevenrisico )

� Een individueel pensioencontract kan beter maatwerk bieden in de toedeling van financiële risico’s dan mogelijk is in collectieve contracten.

30

Disconteringsvoet

0.0%

0.5%

1.0%

1.5%

2.0%

2.5%

3.0%

3.5%

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Looptijd

Rentecurve per 31-12-2014

marktrente

UFR-rente

� De disconteringscurve voor de waardering van pensioenverplichtingen is niet gelijk aan de marktcurve.

� Voor langere looptijden wordt een Ultimate Forward Rate toegepast, die de curve richting een waarde van 4,2% beweegt.

31

Marktrente vs. UFR – basis scenario

� Het verschil in rentegevoeligheid per looptijd tussen beleggingen (swaps voor RA) en verplichtingen veroorzaakt dekkingsgraadvolatiliteit/ balansrisico

� De UFR rentegevoeligheid is afhankelijk van de hoogte en vorm van de marktrente (swapcurve) waarop de UFR is gebaseerd

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

18,000

20,000

5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75

DV

01 V

PV

pe

r b

ucke

t

Buckets

Rentegevoeligheid VPV: Swap vs UFR

Swap

UFR

5 1.00

10 1.00

15 1.00

20 3.20

25 2.02

30 0.70

35 0.34

40 0.15

45 0.09

50 0.05

55 0.02

60 0.01

65 -

70 -

75 -

Ratio DV01

Swap vs UFR

per bucket

Duration VPV - Marktrente: 30- UFR: 23

32

Wie wordt de winnende actuaris?

� Iemand met verstand van zijn vak, die lol in zijn vak heeft, en het ook uit wil dragen. Kijkt ook naar de (culturele) achtergrond.

� Dat gaat steeds internationaler, ik denk dat de grenzen vervagen. Enerzijds door convergentie van het systeem.

� Ik moet nog zien of ik mijn pensioen haal in de pensioen sector. Net als alle andere vakgebieden zullen er voortdurend innovaties zijn, en hoe gaat het verder met de financiële sector

� Doe je dit nog wel in je huidige context (pensioen, leven, schade) of wordt het nog meer risicomanagement (CERA) of nog weer andere vakgebieden (Infrastructuur, Communicatie, Big data, …)

� We gaan het zien, te beginnen met vandaag! En let op: aan het einde van de dag gaan we al leveren!

33

� The Netherlands, RotterdamBoompjes 40, 3011 XB Rotterdam

P.O. Box 4074, 3006 AB Rotterdam

Tel: +31 (0)10 700 50 00

Fax: +31 (0)10 700 50 01

E-mail: info@ortec-finance.com

Web: www.ortec-finance.com

� United Kingdom, London23 Austin Friars, London EC2N 2QPTel: +44 (0)20 3178 39 13Fax: +44 (0)20 3178 61 64 E-mail: info@ortec-finance.comWeb: www.ortec-finance.co.uk

� The Netherlands, AmsterdamBarajasweg 10, 1043 CP AmsterdamTel: +31 (0)20 700 97 00Fax: +31 (0)20 700 97 01E-mail: info@ortec-finance.comWeb: www.ortec-finance.com

� Switzerland, PfäffikonPoststrasse 4, 8808 Pfäffikon SZTel: +41 (0)55 410 38 38Fax: +41 (0)55 410 80 36E-mail: info@ortec-finance.comWeb: www.ortec-finance.ch

Contact

� (010) 700 56 19

Drs. Martijn Vos, RBA

� Martijn.vos@ortec-finance.com

Partner & Managing Director

Pensioen Risk Management

34

The information contained in this communication is confidential and may be legally privileged. It is intended solely for the use of the individual recipient. If you are not the intended recipient you are hereby notified that any disclosure, copying, distribution or taking any action in reliance on the contents of this information is strictly prohibited and may be unlawful. Ortec Finance is neither liable for the proper and complete transmission of the information contained in this communication nor for any delay in its receipt. The information in this communication is not intended as a recommendation or as an offer unless it is explicitly mentioned as such. No rights can be derived from this message. This communication is from Ortec Finance, a company registered in Rotterdam, The Netherlands under company number 24421148 with registered office at Boompjes 40, 3011 XB Rotterdam, The Netherlands. All our services and activities are governed by our general terms and conditions which may be consulted on www.ortec-finance.com and shall be forwarded free of charge upon request.

Disclaimer