E DREJTA E UNIONIT EUROPIAN

E DREJTA E UNIONIT EUROPIAN

1.Qka jane vendimet e BE dhe ne cilin grup te burimeve juridike te se drejtes bejne pjes :

Vendimet jane akte konkrete juridike me te cilat rregullohen te drejtat individuale dhe obligimet ,nuk kane obligim te pergjithshem por zbatohen ndaj atyre te cileve ju adreohen perkatsisht shteteve antare personave juridik dhe fizik rregullimi I qeshtjeve te ndryshme ne sferen e veprimtarise se BE behet me miratimin e vendimeve te insitucioneve ,bejne pjes ne grupin e burimeve sekondare.

2.Qka nenkupton kriteri politik I kopenhages :

Me kriterin politik te kopenhages nenkuptojme qe shtetet te jene demokratike te respektojne te drejtat e minoriteteve ,lirute dhe te drejtat e njeriut dhe te mos kene probleme me shtetet fqinje.

3.Qeshte parimi I proporcionalitetit:Eshte parim themelore ne te drejten e BE sipas te cilit BE mund te veproj ne mase te duhur qe te arrihen objektivat e saj , pra ky parim bazohet ne ate se niveli I ushtrimit te pushtetit nuk duhet ti tejkaloj aksionete e duhura per arritjene qellimit te pushtetit eshte e nevojshme qe te arrihet nje marrdhenje e balansuar midis objektivave dhe mjeteve qe do te thote se parimi I proporcionalitetit percakton qellimin e veprimit.

4.Qeshte parimi I subsidiaritetit :Paraqet parimin themelore organizativ I cili garanton se vendimet merren sa me afer qytetareve , formalisht parimi I subsidiaritetit zbatohet ne ato sfera ku nuk ka kompetenca te vetme ,ndersa ne menyre jo formale zbatohet ne diskutimet gjate percaktimit te asaj se cilat kompetenca duhet ti jepen BE dhe cilat duhet ti mbajne shtet anetare .

Ekzistojne disa kritere per zbatimin e keti parimi :

Aksioni duhet te jete I domosdoshem pasi me veprimin e qeverive te shteteve anetare nuk mund te arrihen objektivat. Aksioni duhet te arrije vlerat e duhura . Vendimet duhet te merren sa me afer qyteteareve . Aksioni duhet te siguroje liri me te madhe per individet.

Ky parim zbatohet vetem ne sferat e kompetences se ndare midis shteteve anetare dhe BE por jo ne sferta ku BE ka kompetencat e vetme.

5.Rregulloret:

Jane akte me te rendesishme juridike te cilat miratohen nga insitucionet e BE dhe ato posedojne nje fuqi detyruese dhe jane identike me ligjet e shteteve ,ato jane drejtpersedrejti te zbatushme ne ter teritorin e BE dhe jane te obligushme per te gjitha shtetet anetare personat juridik dhe fizik dhe pas hyrjes ne fuqi behen pjese e

6.Direktivat : legjislacionit nacional te shteteve anetare.Jane akte te insitucioneve te BE me karakter detyrues ,direktivat jane te obligueshme per nga rezultati qe duhet te arrihet dhe obligojne vetem shtetet anetare por jo edhe individet ,direktivat duhet ti implementojne legjislacionin e shteteve anetare .

7.Vendimet :

Jane akte konkrete juridike me te cilat rregullohen te drejtat individuale ,vendimet nuk kane obligime te pergjithshme por zbatohen ndaj atyre te cilave ju adresohen perkatsishte shteteve anetare personave juridik dhe fizik dhe bejne pjese e grupin e burimeve sekondare .

8.Qfar marrveshjesh nenshkruan BE me vendet jo anetare dhe me organizatat tjera nderkombetare :

Marreveshjet e Asocimit Marrveshjet e Bashkpunimit Marrveshjet e Tregtise.

9.Cilat jane kater lirite themelore qe e perbejne pjesen e pergjithshme te tregut te brendshem te bashkimit europian: Liria e qarkullimit te mallrave Liria e qarkullimit te sherbimeve Liria e qarkullimit te njerzve Liria e levizjes se lire te kapitaleve.

10.Qka nenkuptoni me bashkvendosje si procedure e nxjerrjes se vendimeve Brenda BE dhe ne cilat raste shfrytezohet kjo procedure:Procedura e bashkvendosjes eshte procedure legjislative e cila ka role qendror ne sistemin e miratimit te vendimeve ne BE.Sipas kesaj procedure komisoni ben propozim kshillit te ministrve dhe parlamentit europian diskutojne ate dhe madje munde te parashikojne edhe ndryshime te propozimit dhe se fundi vendimi perfundimisht miratohet nga keshilli dhe parlamenti.

Kjo procedure zbatohet:

Gjate miatimit te vendimeve per raste te diskriminimit Liris se levizjes se puntoreve Te drejtene e banimit Tregun e perbashket Punesimin dhe aftesimin professional Mbrojtjen e shendetit te njeriut Mjedisin jetsore.

11.Burimet primare te se drejtes se UE:

Traktati I Parisit 1951 Traktati I Romes 1957 Traktati I Mastrihtit 1991 Traktati I Amsterdamit 1997 Traktati I Nices-----------2001 Traktati I Lisbones-------2007.12.Qka jane mendimet dhe reomandimet e BE ne cilin grup te burimeve te se drejtes bejne pjese:

Mendimet dhe rekomandimet jane akte me karakter jo detyrues me ane te te cilave organete BE japin rekomandime apo shprehin mendime per qeshtje te caktuara pandaj sit e tilla nuk kane efekt apo nuk I obligojne shtetet anetare qe te marrin ndonje veprim per implementimin e tyre mirepo edhe pse nuk kane fuqi juridike eshte e natyrshme qe te merren parasysh nga ana e insitucioneve te BE bejne pjese ne grupin e burimeve sekondare .

13.Cili eshte dallimi ne mes te direktivave dhe vendimeve te BE:

Si direktivat ashtu edhe vendimet qe te dyte kane karakter detyrues mirepo dallimi qendron ne ate se direktivat obligojne vetem shtetet anetare por jo individet ,ndersa vendimet jane te detyrueshme vetem ndaj atyre qe ju adresohet shteteve anetare personave juridik dhe fizik per dallim nga direktivat vendimet nuk shpallen ne gazeten zyrtare te BE por hyne ne fuqi me dorezimin e tyre tek te adresuarit.14.Kriteri ekonomik I kopenhages:

Kriteri I kopenhages eshte kushte qe shtetet te behen anetare te UE keto kritere ishin:

Ekzistimi I insitucioneve stabile qe garantojne demokracine sundimin e ligjit Te drejtat e njeriut dhe mbrojtjen e te drejtave te pakicave Ekzistimi I ekonomise funksionale te tregut Konkurenca ne tregun e brendshem te UE Aftesia e vendit kandidat qe ti pranoj detyrimet politike, ekonomike te UE.

15.Kriteri juridik I kopenhages:Me kriterin juridik te kopenhages kuptojme te gjitha shtetet te cilat deshirojne te jene pjese e BE duhet qe legjislacionin e BE ta inkorporojne ne legjislacionin e vendit te vet pra ligjet te cilat miratojne duhet te jene ne pajtim me legjislacionin e BE.16.Cili eshte dallimi ne mes reomandimeve dhe vendimeve te BE:

Vendimet jane akte konkrete juridike nuk kane obligim te pergjithshem por zbatohen vetem ndaj atyre te cilet ju adresohen ,dallimi me rekomandime qendron se keto nuk kane karakter obligues nuk I obligojne shtetet anetare qe te marrin ndonje veprim per implementimin e tyre.

17.Cili eshte dallimi ne mes te komunitetit europian dhe bashkimit europian:Dallimi eshte se komunitetit europian perbehet nga te gjitha shtetet e evropes ndersa bashkimi europian e perbejne vetem shtetet anetare te ketij unioni.

18.Cili eshte dallimi ne mes te bashkimit europian dhe keshillit te europes:

Bashkesia europiane eshte nje rend juridik I veqante ,eshte nje subject juridik I llojit te veqante sui generis.Ndersa keshilli I europes mund te perkufizohet si nje organizate me funksion politik u themelua me 05.05.1949 dhe sherben si instrument per bashkpunimin ndershtetrore te vendeve anetare.

19.Cili eshte dallimi ne mes te parlamentit dhe kshillit europian:

Dallimi eshte se parlamenti perfaqson interesin e qytetareve te evropes ndersa kshilli euopian perfaqson vetem interesat e shteteve te antarsuara ne BE.20.Cilat jane llojet e burimeve te se drejtes se BE:

Ne pergjithsi dallojme burime juridike :

Te shkruara dhe Te pashkruaraNe grupin e burimeve te shkruara bejne pjese :

Burimet primare Burimet sekondare

Ne grupin e burimeve te pa shkruara bejne pjese:

Rregulloret e pakodifikuara te krijuara nga praktika gjyqsore Parimet e pergjithshme te se drejtes Te drejtat dhe lirite e njeriut Rregullat zakonore.

21.Burimet sekondare te se drejtes se UE jane:

Rregulloret Direktivat Vendimet Rekomandimet.

22.Cilat jaane kriteret per antarsim ne BE:

Kriteri politik Kriteri ekonomik Kriteri juridik Sipas kriterit te madritit eshte edhe administrative.

23.Keshilli I ministrave :Keshilli I ministrave eshte organ kryesor vendimarres I BE,sikurse parlamenti europian ehe keshilli eshte krijuar nga dispozitat e traktateve themeluse te BE gjate viteve 50 .Keshilli perbehte nga perfaqsuesi I shteteve anetare dhe ne takimet e tij merr pjese nje minister nga secila qeveri te shteteve anetare te BE varsishte prej natyres se qeshtjeve qe do te diskutohen ne takim.

Keshilli ushtron gjashte funksione themelore :

Miraton normat juridike te BE. Koordinon politikat e eprgjithshme ekonomike te shteteve anetare Lidhe marrveshje nderkombetare Aprovon buxhetin e BE sebashku me parlamentin europian Kordinon bashkpunimin midis gjykatave dhe forcave policore te shteteve anetare ne qeshtje penale.

24.Komisioni europian:

Komisioni eshte nje organ I pavarur politikisht I cili perfaqsoninteresat e BE propozon akte normative ne parlament dhe ne keshill administron dhe zbaton politikat e BE si dhe buxhetin eshte mbrojtes I traktateve sebashku me gjykaten e drejtsise se BE ne marrdheniet nderkombtare.25.Marrveshja per themelimin e BE permban kater funksione themelore te komisionit europian:

Propozon akte normative ne parlament dhe ne keshill Administron dhe zbaton politikat e BE si dhe buxhetin Eshte mbrojtes I traktateve Perfaqson bashkimin europian ne marrdheniet nderkombtare.

26.Cili eshte dallimi ne mes rregulloreve dhe direktivave te BE:

Nese nje marrdhenje rregullohet me rregullore atehere shtetet antare nuk duhet te miratojne ligje pasi edhe rregulloret kane veprim te drejtperdrejte ne sistemin juridik te shteteve anetare ,ndersa nese marrdhenja rregullohet me directive atehere shteti obligohet ta implementoje ate permes mjeteve dhe formave qe do ti zgjidhe aji vete .Per dallim nga rregulloret direktivat nuk krijojne te drejta dhe obligime per personat fizik rregulloret kane veprim te drejtperdrejte ne rastet kur shteti anetar ka nerrmarr masat e nevojshme per implementimin e tye.

27.Pelqimi:

Kjo procedure ishte sjelle me aktin unik europian dhe sipas kesaj keshilli duhet te siguroj pelqimin e parlamentit europian perpara se te miratohen akte te caktuara te cilat kane te bejne separi me pranimin e antareve te rinje dhe lidhjen e marrveshjeve per asocim.Kjo procedure zbatohet per marrveshjet nderkombetare si dhe ne:

Detyrat e posqme te bankes qendrore evropiane Ndryshimet ne statutin e sistemit evropian te bankave qendrore Fondeve strukturore dhe te kohezionit Procedures se vetme zgjedhore per parlamentin evropian Qasjes se shteteve te reja anetare Votimit te kryetarit dhe antareve te tjere te komisionit.

28.Cilat jane funksione e parlamentit europian:

Ushtrimi I pushtetit legjislativ ne bashkpunim me kshillin Ushtrimi I kontgrollit demokratik mbi te gjitha insitucionet e BE Ushtrimi I kontrollit te buxhetit te BE Edrejta qe te miratoj ose refuzoj miratimin e buxhetit ne tersi.29.Cilat jane organet ndihmse te bashesise evropiane: Komiteti ekonomik dhe social Komiteti I regjioneve Banka evropiane per investime Banka qendrore evropiane.

30.Cilat jane procedurat me te cilat miratohen vendimet ne BE: Konsulltimi Bashkepunimi Bashkevendosja Pelqimi.

31.Cilat jane padite e BE:

Padite lidhur me hkeljen e kontrates themeluse Padite lidhur me anulimin e akteve ligjore Padite lidhur me mosveprimin e organeve te BE Padite lidhur me pergjegjsine e bashksive.

32.Parlameti evropian:Ka 785 anetare te cilet zgjidhen drejtperdrejte nga qytetaret e BE qe nga viti 1979 dhe eshte organi me I madh .Palamenti mund te amendoje dhe te bllokoj legjislacionin ne fushat te cilat mbulohen nga procedura e bashkevendimarjes te cilat aktualisht perbejne e akteve legjislative te BE.Parlamenti miraton gjithashtu edhe presidentin gjithashtu edhe presidentin e komisionit zgjedhore nga keshilli europian edhe antaret e tjere te komisionit qe emrohen nga presidenti.Parlamenti mund te miratoj nocionin e mosbesimit I gjithe komisoni duhet te jape dorheqjen .33.Komisioni europian:

Eshte I vetmi ogan qe ka te drejtene iniciatives ligjvense ne fushat qe mbulohen nga shtylla e pare ose komunitare , Per fushat qe mbulohen nga shtylla e dyte dhe shtylla e trete komisioni ndane pushtetin e iniciatives ligjvense me keshillin evropiane Keshilli I bashkimit evropjane ashtu edhe parlamenti evropian jane qe te dy ne gjendje qe te kerkojne formalisht qe komisioni te inicioje per nje qeshtje te caktuar Konsiderohet si ruajtes I traktateve ,competence e cila perfshine pergjegjsine per te filluar procedurat e shkeljes ne gjykaten evropjane te drejtsise kunder shteteve anetare Komisioni negocion edhe marrveshjet e tregtise dhe marreveshjet e tjera nderkombetare ne emer te BE duke vepruar ne bashkpunim te ngushte me keshillin e bashkimit evropian Komisioni rregullon konkurencen e bashkimit evropian duke shqyrtuar dhe nderrmarr procedura kunder kompanive qe shkelin legjislacionin e BE mbi konkurencen Komisioni monitoron perputhshmerine e veprimtarise se shteteve antare te traktateve dhe legjislacionin e dyte te BE. Vendimet ne komision merren kolektivisht.

34.Tri pariemt themelore qe percaktohen me traktatin kushtetues jane: Konferaliteti Subsidiariteti Proporcionaliteti.

35.Insitucionet kryesore vendimarrese sipas traktatit te mastrihtit jane:

Keshilli evropian Keshilli I ministrave Komisioni evropian Parlamenti evropian Gjykata e se drejtes Gjykata e auditoreve.

36.Traktati themelore per unionin evopian percakton taksativisht keto lloje te legjislacionit te dyte keto jane:

Rregullorja Direktiva Vendimi Rekomandimi Mendimi.

37.Keshilli I bashkimit evropian:Eshte nje organ qeverisje qe sebashku me parlamentin evropian formon pushtetin legjislativ te BE,keshilli I bashkimit evopian perbehet nga ministrat e qeverive te qdo vendi anetar te BE keshilli ka nje president dhe nje sekretar te pergjithshem presidenti I keshillit eshte nje minister I shtetit qe mbane presidencen e radhes te keshillit ,sekretari I pergjithshem eshte kreu I sekretariatit te keshillit I zgjedhur unanimisht nga shtetet antare

38.Kompetencat e presidentit te keshillit evropian :

Ta kryesoj keshillin

Te siguroj vazhdimsine e punes se keshillit ne bashkpunim me kryetarin e komisionit evropian dhe mbi bazen e punes se keshillit per qeshtje te pergjithshme. Siguron kohezionin dhe konsensusin Brenda keshillit evropian Prezanton nje raport para parlamentit evropian pas secilit takim.

39.Procedura e pelqimit zbatohet per marrveshjet nderkombetare ne :

Detyrat e posaqme te bankes qendrore evropiane Ndryshimet ne statutin e sistemit evropian te bankes qendrore dhe Fondeve struktuore dhe te kohezionit Procedures se vetme zgjedhore per palamentin evropian Qasjes se shteteve te reja anetare Votimit te ryetarit dhe te anetareve te tjere te komisionit.

40.Gjykata evopiane e drejtesise roli dhe kompetecat pas hyrjes se traktatit te lisbones ne fuqi:Gjykata siguronzbatimin e plote dhe uniforme te se drejtes se UE, deri ne traktain e e lisbones gjykata kishte competence vetem per qeshtjet e shtylles se pare tani ka competence edhe per disa qeshtje te shtylles se dyte dhe te trete ka juridiksion per mosmarrveshjt ne mes te shteteve antare insitucioneve te UE kompanive dhe individeve .Traktati I lisbones rrite fuqine e gjykates me zbatimin dhe rishikimin e vendimeve rritet juridiksioni I gjykates ne qeshtjet penale por ende gjykata mbetet pa competence ne marrjen ne rastet e policies dhe sigurise se perbashket .

41.Qka nenkuptojme me pelqim si procedure e nxjerrjes se vendimeve Brenda BE dhe per cilat raste realizohet kjo procedure:Kjo procedure zbatohet per marrveshje nderkombetare si dhe me detyrat e posaqme te bankes qendrore evropiane ndryshimin ne statusin e sistemit evropian te bankes qendrore fondeve strukturore dhe te kohezionit procedures se vetme zgjedhore per parlamentin evropian qasjes se shteteve te reja antare votimit te kryetarit dhe te antareve te tjere te komisionit.42.Qka nenkuptoni me lirine e qarkullimit te kapitalit si njera nder lirite themelore te tregut te brendshem te BE:

Liria e qrkullimit te kapitalit perben nje perparsi per krijimin e nje tregu te madh evropian eshte fjala per te vendosur transferim te lire kapitalesh per te zhdukur qdo dallim ne tregti qka nenkupton rregullat per inevestim trajtim.

43.Qka eshte mekanizmi percjelles I procesit te stabilizim asocimit:

Procesi I stabilizim asocimit perben nje politike afrimi e cila reflekton rendesine politike dhe strategjike te ballkanit per BE.Procesi I stabilizim asocimit me ane te istrumenteve te marrveshjes se stabilizim asocimit partneritetit evropian dhe programit te asistences cards ndihmon secilin rend te plotsoje kriteret e kopenhages dhe te parapara sipas fitimit te te te drejtes se antarsimit ne BE.Procesi I stabilizim asocimit u formua me 1999 qellimi I tij eshte formimi I nje stabiliteti politik dhe rritja ekonomike ngjashem me procesin e zgjerimit procesi I stabilizim asocimit eshte I nderlidhur ngushte me kushtet ekonomike dhe politike .44.Cili eshte qellimi I krijimit te bashkesise ekonomike evropiane.

Bashkpunimi ekonomiko-evropian u krijua me traktatin e romes 1957 qellimet kryesore te kesaj bashkesie ishin: Integrimi me I fuqishem ekonomiko evropian Krijimi I tregut te perbashket evropian Zhvillimi harmonic I akt shteteve ekonomike Heqja e barierave doganore Aplikimi I doganave te perbashketa .

45.Raporti I te drejtes se BE me te drejten e brendshme te vendeve antare :

Nenkupton harmonizimin e ligjeve nocioneve rregulloreve te shteteve antare te BE me vete te drejten e bashkesise evropiane.

46.Qka nenkuptojme me te drejten e BE:Me te drejten e BE kuptohet tersia e te gjithe normave traktateve rregulloreve ,direktivave te cilat hartohen ne kuader te BE.

47.Cilat ishin tri bashkesite e para evropiane:

Bashkesia evropiane per thengjill dhe qelik Bashkesia ekonomike evropiane Euroatomi.

48.Shpjegoni proceduren e bashkevendosje:

Eshte procedure legjislative e cila ka rol te qendror ne sistemin e miratimit te vendimeve ne BE sipas kesaj procedure komisioni bene propozimin keshilli I ministrave dhe parlamenti evropian diskutojne edhe ndryshime te propozimin keshilli I ministraeve dhe parlamenti evropian diskutojne ate dhe me te mund te parashikojne edhe ndryshime te propozimit dhe se fundi vendimi perfundimisht nga keshilli dhe parlamenti.49.Si e shpjegoni lirine e qarkullimit te mallrave ne BE:

Qarkullimi I mallrave eshte njera nder parimet themelore te BE se tregut te perbashket dhe te qarkullimit te lire te shteteve antare qka nenkuptone levizjen e lire dhe te plote te mallrave pa tarifa doganore dhe pa bariera Brenda treut te BE.

50.Qeshtjet kryesore qe shtrohen ne gjykaten evropiane te drejtsise jane:

Procedura per shkelje te detyrimeve qe rrjedhin nga traktatet Procedura per anulimin e nje vendimi Procedura per mosveprim nga ana e organeve Procedura per shqyrtimin e qeshtjeve paraprake.

51.Qka kuptoni me te drejten e BE:

Me te drejten e BE kuptohet tersia e te gjitha normave traktateve rregullave vendimeve direktivave te cilat zbatohen ne kuader te BE.52.Shpjegoni dallimin ne mes te keshillit evropian dhe keshillit te evropes:

Ne keshillin evropian bejne pjese vetem krytaret e shteteve qeverive te shteteve antare varsishte prej rregullimit shtetror ndresa keshilli I evropes eshte organizate e tere shteteve te evropes.

53. Cili eshte qellimi I krijimit te euroatomit:Ne konferencen nderqeveritare te mesines ne vitin 1955 ishte arrirur marrveshja per te shkuar drejt integrimit me te thelluar dhe me te gjere ekonomik si qellime kryesore te ketij plani ishin percaktuar themelimi I bashkesise ekonomike si qellime kryesore te ketij plani ishin percaktuar themelimi I bashkesise ekonomike integrimi me I fuqishem ekonomik evropian ,krijimi ishte vene integrimi evropian e jo ai politik.

54.Misionet e BE-se ne Republiken e Kosoves :

1. instrumenti I asistences se para antarsimit.2. binjakzimi I programeve ekonomike.3. eulex .4. osebe.5. zyra e nderlidhjes e komisionit evropian pran kuvendite te Kosoves.

6. perfaqsuesit civil.

55.Qka nenkupton me bashkpunim si procedure e nxjerrjes se vendimeve brenda BE-se dhe per te cilat raste shfrytezohet kjo procedure:Bashkpunimi perfshine konsulltimin e parlamentit deri ne momentin kur keshilli duhet ta miratoj aktin pra vendimet merren ne bashkpunim te te gjitha insitucioneve te BE-se.Kjo procedure zbatohet me percaktimine modaliteteve te procedures se mbikqyrjes multilaterale per shkak te realizimit te politikes ekonomike te shteteve antare ne perputhje me objektivat e BE-se percaktimin e perkufizimeve per zbatimin e ndaleses se masave per harmonizimin e sepecifikimeve teknike te parave te veta te parashikuara per qarkullim .56.Qka nenkuptojme me lirine e qarkullimit te sherbimeve si njera nder lirite themelore te tregut te brendshem te BE-se:

Me qellim qe sherbimet te kishin mundesi te merrnin pjese ne krijimin e tregut te madhe u desht te krijoheshin dy liri themelore:

1. liria e shitjes se sherbimeve d.m.th mundesi per te ofruar nje sherbim ne nje shtet tjeter. 2. liria e vendosjes se sherbimeve d.m.th mundesi per nje shites sherbimesh qe te vendoset jashte vendit te tij origjines .Krijimi I ketyre dy lirive shprehet me miratimin e shume udhezimeve te veqanta te lidhura per trgun financen me industrine me reklamen me komunikimin ;

ne sektorin e transporteve hapja e tregjeve te energjise ne fushen financiare direktivat mbi sherbimet e investimit per shoqerite e sigurimit.

57.Qka kuptojme me aquis komunitare:

Akuis komunitare nenkuptojme tersine e rregullave normave te UE-se qe ngerthen ne vete burimet e se drejtes se UE-se perfshire te gjitha traktatet dhe normat e UE-se.

58.Cili eshte roli I zyres se komisionit evropian ne Republiken e Kosoves:

Jep mbeshtetje dialogut te perhershem teknik e politik me atributet e Kosoves per ti ofruar keshilla dhe udhzime mbi politika te shendosha , jep ndihme ne pjesmarrjen e Kosoves ne nismat rajonale dhe ato te gjera si marrveshjet te lira te evropes lindore dhe qendrore dhe ato per energji dhe ne funksion te gjitha mjetet per zgjerim .59.Qka eshte plani I veprimit per partneritet evropian:

Plani I veprimit per partneritet perdoret per komunikimin e brendshem per harmonizimin e raporteve midis kryeministrit dhe bashkesise nderkombetare ne mes kryeministrit dhe antareve te qeverise ne mes ministrave dhe personelit te tyre mardheniet ne mes trupave qeveritare ne mes qeverise komunitetit te biznesit dhe partnereve social per komunikim me media si dhe me publikun e gjere me gjithe qytetaret dhe komunikimi I jashtem , komunikimi me bashkesine nderkombtare.

60.Cili eshte qellimi I kijimit te baskesise evropiane per thengjill dhe qelik:

Idete e para per krijimin e nje bashkesie evropiane I dha ministry I puneve te jashtme te Frances Robert Shuman mirepo nisma e tyre filloi me krijimin e bahkesise per thengjill e qelik me 05maj 1951 dhe hyrjes ne fuqi ne prill 1953 qellimi kryesore ishte qe Franca dhe Gjermania te lidhin marrveshje lidhur me shqyrtimin e ketyre pasurive natyrore te cilat shpesh ishin burim I konflikteve politike.61.Qka eshte raporti I pogresit I komisionit euopian:

Jane raporte qe nxjerren nga komisioni evropian per secilin vende te ballkanit perendimor te kyqur ne procesin e stabilizim asocimit .Qellimi eshte qe permes raportit te progresit te vlersoje gjendjen specifike ne fushen e integrimeve evropiane per secilin vende qofte vend kandidat apo kandidat potencial per antarsim ne BE.

62.Qka nenkuptojme me konsulltim dhe per cilat raste shfrytezohet kjo procedure :Konsulltimi eshte procedure e vendimarrjes ne insitucionet e BE-se ndodhe kur keshilli miraton ligjislacionin duke u bazuar ne propozimin e komisionit pas konsulltimit te bere ne parlamentin dhe insitucionet e tjera siq jane:

Komiteti ekonomiko social dhe

I rajoneve .

Kjo procedure zbatohet vetem per vendimet qe kane te bejene me marrveshjet dhe zgjerimin e BE-se rishikimin e traktateve , nenshkrimin e marrveshjeve te jashtme , diskriminimin ,civilizimin e unionit , vizat ,azilin migrimet , transportin , rregullat e konkurences.63.Numeroni simbolet e UE-se:

Flamuri .

Hymni .

Dita e evropes.

64.numeroni shtyllat e BE-se:

Komuniteti evropian

Politika e jashtme dhe e sigurise se perbashket

Bashkpunimi gjyqesore dhe policore per qeshtje penale.

65.Cili eshte roli I avokateve te pergjithshem ne gjykaten evropiane te drejtsise:

Kane per detyre te japin mendimin e tyre per qeshtjet qe paraqiten per zgjidhje ne gjykaten evropiane te drejtsise , gjyqtaret dhe avokatet e pergjitshem emrohen me marrveshje te perbashket te te gjitha shteteve antare per nje mandate gjashte vjeqare I cili mund te perseritet edhe per nje ose dy periudha te memtutjeshme tre vjeqare.

66.Cili eshte roli I misionit te eulexit ne Kosove dhe cilat jane kompetencat e tij:

Eulexi llogaritet si zbatues dhe monitorues I zbatimit te ligjit ne kosove nga policia prokuroria dhe gjykaktat . Eulexi ofron ndihme ne luftimin e krimeve ne procedurat gjyqesore dhe zbatushmerine .

67.Cila eshte perberja e gjyqtareve te gjykates evropiane te drejtsise :Eshte e perbere nga nje gjyqtare prej secilit shtet anetare duke siguruar ne ket menyre perfaqsimin e sistemeve ligjore te te gjitha shteteve antare te BE-se .

Gjykata perbehet nga 27 gjyqtare dhe 8 avokat ata emrohen me marrveshje te perbashket te te gjitha shteteve antare per nje mandate 6 vjeqare I cili mund te perseritet per nje ose dy periudha te metutjeshme tre vjeqare.

68.Numeroni shtetet themeluse te komunitetit evropian:

Gjermania

FrancaItalia

Belgjika

Holanda

Luksemburgu

69.Fazat e antarsimit te plote :

Si mase e pare stimuluese politike eshte heqja e vizave per shtetasit e vendit qe eshte ne proceduren e anetarsimit te plote.

70.Instrumentet per antarsim ne BE:

Qe nga themelimi I BE-se e drei me sote ndaj vendve qe synonin te antarsoheshin ishin aplikuar tri instrumente :

marrveshjet per asocim marrveshjet europa marrveshjet per stabilizim asocim.71.Qka eshte cards :

Nga anglishtja community asistence for reconstruction development and stabilization eshte programi I UE-se per mbeshtetjen e vendeve te ballkanit perendimore ne rindertimin zhvillimin dhe stabilizimin e ketyre vendeve dhe te rajonit ne tersi.72.Pakti I stabilitetit per evropen juglindore :

Pakti I stabilitetit vjen si project postkonfliktual apo si nje model I rikthimit te stabilitetit paqes prosperitetit demokracise , pakti I stabilitetit eshte nje zyre kordinuese e ketyre perpjekjeve nderkombetare me seli ne Bruksel dhe ka 28 nenpunes pakti I stabilitetit eshte nje mekanizem me I gjere politik ekonomik dhe sigurise per te shpier perpara qellimet kruciale per evropen juglindore si :

Zgjidhjet rajonale

Dinamiken sociale

Zhvillimin afatgjat rajonal

Iniciativat e reja te perbashkta rajonale.

73.Taiex:Asistenca teknike dhe shkembimi I informacionit taiex eshte instrument I drejtoratit te pergjithshem per zgjerim te komisionit evropian I ndihmon vendet e ballkanit lidhur me perafrimin e legjislacionit aplikimin dhe perdorimin e legjislacionit te BE-se.74.Dallimi ne mes te bashkimit evropian dhe keshillit te evropes :

Bashkesia evropiane eshte nje rende juridik I veqante eshte nje subject juridik I llojit te veqant sui generis , ndersa keshilli I evropes mund te perkufizohet si nje oganizate me funksion politik u themelua me 05.05.1949 sherben si instrument per bashkpunim ndershtetrore te vendeve antare.

75.Qka paraqet eurozona :

Eurozona paraqet hapsiren e shteteve te cilat kane pranuar valuten euro ne kuader te BE-se e kane pranuar te gjitha shtetet e BE-se me perjashtim Suedine dhe Danimarken por nuk do te thote se nuk mund te pranoj edhe shtetet qe nuk jane antare te BE-se si p.sh KOSOVA.

76.Zyra e komisionit evropian :

Ne Republiken e Kosoves I ndihmon qe ti raportoj bashkimit evropian per rrjedhen qe ndodhin ne Republiken e Kosoves si politika ekonomike 77.Cilat jane kompetencat e gjykates evropiane te drejtsise sipas traktatit te lisbones :Deri ne traktatin e lisbones gjykata kishte competence vetem per qeshtjet e shtylles se pare e tani ka competence edhe per qeshtjet e shtylles se dyte dhe te trete ka juridiksion per mosmarrveshjet ne mes shteteve antare insistucioneve te UE-se kompanive dhe individve e me kete traktat eshte rritur fuqia e gjykates ne zbatimin dhe rishikimin e vendimeve rritet juridiksioni I gjykates ne qeshtjet penale por ende gjykata mbetet pa competence ne marrjen me rastet e policies dhe sigurise se perbashket.

78.Qka nenkuptojme me nocionin supernacionalitet :Me nocionin supernacionalitet nenkuptojme te drejten e nje organizate internacionale qe ne menyre te pavarur nga vullneti I shteteve antare ne lemenjte te caktuar ne baze te kompetencave perkatse te nxjerre norma juidike te detyrushme per shtetet antare qe do te thote se BE-ja mund te nxjerre vendime detyruse edhe kunder vullnetit te nje shteti apo disa shteteve antare .

79. Funksionet e kshillit te ministrave: miraton normat uridike te BE-se. kordinon politikat e pergjithshme ekonomike te shteteve antare. lidhe marrveshje nderkombtare ne emer te BE-se me shtete ose organizata nderkombetare aprovon buxhetin e BE-se sebashku me parlamentin evropian . zhvillon politiken e jashtme dhe te sigurise se perbashket te bashkimit kordinon bashkpunimin midis gjykatave dhe forcave policore te shteteve antare.

1.Cilat jane lirite themelore te Tregut te Brendshem te UE-se ?

Tregu i brendshm n UE paraqet nj hapsir ose teritorr pa kufi, n t cilin sigurohen: e drejta e lvizjes s lir t individve, mallrave, kapitalit dhe shrbimeve t njohura me emrin 4 Lirit n UE , pa respektimin e t cilave nuk ka treg t brendshm.Traktati pr KEE-n paraqet nj nga burimet m t rndsishme t s drejts s Komuniteteve dhe shpeshher emrohet si Traktati i Tregut t Prbashkt . Formimi i tregut t prbashkt ishte kufizuar nga realizimii katr lirive:

1. lvizja e lir e mallrave: parashikohet si baz e Komunitetit Ekonomik Evropian. Unioni Doganor prfshin tregtin e mallrave dhe parashikon eliminimin e t dhnave doganore n marrdhniet midis shteteve antare si dhe prcaktimin e tarifs s prbashkt doganore n marrdhniet me vendet e treta.

2. lvizja e lir e kapitalit: Nnkupton detyrime pr shtetet antare q t ndrmarrin masa pr t eliminuar t gjitha kufizimet e lvizjes s kapitalit i cili u takon personave q banojn n shtetet antare si dhe fardo diskriminimi q bazohet n prkatsin nacionale t shtetit t qndrimit dhe n shtetin ku sht investuar kapitali.

3. lvizja e lir e shrbimeve : Nnkupton lirin e shprnguljes s qytetarve nga njri shtet antar n nj shtet tjetr si dhe lirin e punsimit , ushtrimit t veprimtaris profesionale.

4. lvizja e lir e fuqis puntore: Nnkupton eliminimin e fardo diskriminimi t puntorve nga shtetet antare

2.Cili eshte dallimi ne mes te rekomandimeve dhe udhzimeve ?

Dallimi esencial i tyre eshte se udhzimi ka karakter detyrues per shtetin te cilit i adresohet ndersa rekomandimet nuk e kane kete efekt por paraqiten ne forme te nje propozimi.

3.Nga cili organ i BE-se emerohen komisionet,sa eshte numri i tyre dhe fare interesash perfaqesojne ate me faktin e te qenurit anetare te Komisionit Evropian ?

Komisioneret zgjidhen nga presidenti i komisionit evropian i cili ne bashkpunim me shtet antare bejne zgjedhjen e komsionerve tjer dhe me pas ia dergojne parlamentit evropian perberjen e komisionit ku aty aprovohet,dmth organi i BE qe i emeron komisioneret eshte Parlamenti Europian.Komisioneret perfaqsojn dhe mbrojne intereset e perbashketa te bashkesis evropiane dhe kan nje vend te posaqem ne menagjimin e aktiviteteve te integrimit evropian.Komisioni evropian perbehet nga 27 komisioner(cdo shtet antar ka 1 komisioner).P.s. Presidentin e komisionit e zgjedhin qeverit e shteteve antare ku bihet dakord per personin qe do ta udhheq komisionin me nje mandat 5 vjeqar.

4.Cila eshte procedura e votimit ne Keshillin Evropian ?

Procedura e votimi:Marrja e vendimeve ne keshill mund te behet ne 3 lloje procedura:me shumice votash ,me shumice te kualifikuar dhe ne menyre unanime. Propozimi I akteve ne shumicen e rasteve behet nga ana komisiont, ku pas votimit te aktit ne keshille duhet te kerkohet pelqimi nga ana e parlamentit evropian. Te drejten ne iniciativ keshilli e ka vetem ne raste te ralla si p,sh ne qeshtjen e perdorimit te gjuheve

5.Bashkevendosja si procedure e nxjerrjes se vendimeve brenda UE-se shfrytzohet per keto raste :

Kjo procedur zbatohet gjat miratimit t vendimit pr:

1. rastevet diskriminimit 2.liris s lvizjes 3.t drejts s banimit4.tregut t prbashkt 5.mjedisin jetsor.

N procedurn e bashkvendosjes Kshilli vendos doher m shumic t kualifikuar votash , Parlamenti vendos me shumic t thjesht votash ndrsa n Komunitetin pr Prafrim q t pranohet teksti i prbashkt krkohet votimi i shumics s antarve.

6.Cka nnkuptoni me kriterin juridik te Kopenhages ?

Kriteri juridik:Nenkuptojme kriterin te cilin duhet ta plotesoj ne shtet I cili kerkon te behet anetare e BE-se,kriter I cili kerkon harmonizimin e legjislacionit kombetar me ate te UE-se.Miratimi i trsishm i acquis communautaire (legjislacioni primar dhe sekondar , aktvendimeve t Gjykats Evropiane t Drejtsis , deklaratave dhe rezolutave t BE-s, masave q merren mbi politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris , masat mbi drejtsin dhe punt e brendshme, marrveshjet ndrkombtare q ka lidhur BE-ja si dhe marrveshjet e lidhura ndrmjet shteteve antare n fushn e veprimit t BE-s);

7.Cfare te drejtash themelore prcakton Karta e te Drejtave Themelore te UE-se ?

Dinjiteti njerzor, E drejta e jets, E drejta pr integritetin e njeriut, Ndalimi i torturs dhe i trajtimit apo dnimit njerzor ose degradues, Ndalimi i skllavris dhe puns s detyruar, E drejta e tubimit dhe e bashkimit, E drejta pr liri dhe siguri ,E drejta pr arsimim ,E drejta e prons, E drejta pr t krkuar strehim,Liria pr artin dhe shkencn etj

8.Cka nnkupton me Dialogun e procesit te Stabilizim Asocimit ?

Procesi i Stabilizim-Asociimit (SAP), i miratuar dhe vn n fuqi m 1999, sht korniza e politikave t Bashkimit Europian pr Ballkanin Perndimor, n kuadr t s cils zhvillohet procesi i integrimit t ktyre shteteve n BE deri n antarsimin e tyre t plot. Ky proces ka tri qllime strategjike:

-Stabilizimin dhe tranzicionin drejt nj ekonomie t lir dhe konkurrente t tregut.-Promovimin e bashkpunimit rajonal.

Perspektivn Evropiane.

Prmes ktij procesi BE i ndihmon dhe i shrben si udhrrfyes secilit vend n procesin e zhvillimit t tyre, n mnyr q kur t bhen antar t plot t jen n gjendje t vn n jet standardet europiane, duke i mundsuar secilit q t jet n gjendje t luaj rolin e tijsi antar me t drejta dhe obligime t plota.

9.Rregullorja si akt juridik qe nxirret nga institucionet e BE-se ka keto karakteristika :

a. Nuk ka efekt juridik te drejtperdrejte,eshte burim sekondar i te drejtes se UE-se,ka fuqi me te ulet se ligjet e vendeve anetare ;b. Ka fuqi juridike te njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare,eshte burim primar i te drejtes se UE-se;c.+ Ka efekt juridik te pergjithshem,eshte akt i institucioneve te BE-se me efekt te drejtprdrejt dhe bene pjese ne te drejten institucionale te BE-se;

10.Roli kryesor ne mbikqyrjen perkatesisht mbrojtjen e Traktateve te UE-se i takon institucionit ne vijim.

a.Gjykates se Drejtesise se BE-seb.Keshillit te Ministravec.Parlamentitd.+Komisionit Evropiane.Te gjithave te cekura me larte

1.Konsultimi si procedure e nxjerrjes se vendimeve brenda UE-se shfrytzohet per keto raste:

- rishikimin e traktateve- nnshkrimin e marrveshjeve t jashtme- asociacionin dhe zgjerimin e BE-s- policin dhe bashkpunimin juridik n shtjet penale- diskriminimin- civilizimin e Unionit- bujqsin- vizat , azilin migrimet dhe transportin- rregullat e konkurencs- politikn ekonomike dhe tatimet.

2.Cka nnkupton me Efektin Direkt te se drejtes se BE-se dhe cili ishte rasti tipik ne praktiken gjyqesore te BE-se qe karakterizon kete :

Efekti direkt:Paraqitet si doctrine e re e se drejtes supranacionale evropiane,u ngrit ne baze te praktikes gjyqesore te gjykates se drejtesise. Kjo obligon te gjitha palet nenshkruese te traktatit te Romes qe te respekton dhe zbatoj ne teritorin e tyre edhe qoft kur vendimi gjyqsor sht kundr shtetit ku,posaqerisht nenin 12 te tij.rasti tipik ishte kompania holandeze ,,Van Gennd en Loos.

3.Cilat jane komponentet kryesor te lirise se qarkullimit te njerzve ?

Me lirine e qarrkullimit te njerzve nenkuptojme levizjen e lire te qytetarve te BE-se neper shtetet antare te BE-se pa kurfare pengesash administrative. Komponentet kryesore te tij jane :

a)qarkullimi I pumetorve dheb)lirija e vendosjes

4.Cilet jane funksionet kryesore te Parlamentit Evropian ?

Parlamenti Evropian sht organi i vetm i zgjedhur drejtprdrejt q prfaqson interesat e popujve t shteteve antare t BE-s dhe prbn kshtu organin e vetm legjitim t BE-s. Parlamenti Evropian sht institucioni i vetm i BE-s , antart e t cilit zgjidhen drejtprdrejt nga shtetasit e tyre .Prandaj PE-ja gzon shkalln m t lart t legjitimitetit demokratik ndr t gjitha institucionet e BE-s.

Parlamenti Evropian i zhvillon punimet e tij n Franc, Belgjik dhe Luksemburg.Funksionet e Parlamentit Evropian:

- Ai ushtron pushtetin legjislativ n bashkpunim me Kshillin e Ministrave- Miraton buxhetin e BE-s;- Ushtron kontroll demokratik mbi institucionet e tjera t BE-s;- Miraton marrveshje t rndsishme ndrkombtare.

5.Cka nnkupton roli ndrqeveritar i institucioneve te UE-se ?

Roli nderqeveritar Paraqet bashkpunimin tradicional qeveritar ku strukturat mbikombetare karakterizohen nga dorezimi substancial I autoritetit te shtetit ,por e cila nuk kerkon heqjen e sovranitetit.Nje shembull tipik te bashkpunimit nderqeveritar paraqet kshilli evropian ,ndersa organizata e pare mbikombetare evropiane ishete BEQC-ja

6.Cka kuptoni me kriterin ekonomik te Kopenhages ?

Ekonomike : ekszistimi i ekonomis funksionale dhe efikase t tregut , kapaciteti pr t prballuar konkurrencn dhe ligjet e tregut brenda BE-s

7.Cilat jane karakteristikat te e Rregulloreve te UE-se ?

Karakteristik themelore e rregullores sht ajo se ajo sht obligative pr t gjitha shtetet antare t UE-s. Dhe ajo paraqitet ne forme te nje akti te pergjithshem

8.Cilat jane te drejtat apo lirite tjera qe e bene Karten e te Drejtave Themelore te UE-se qe te jene me avancuar se sa aktet tjera juridike nderkombetare te ksaj natye :

Jane: e drejta ne jete, ndalimi I tortures dhe ndshkimeve a trajtimeve njerzore, e drejta ne liri dhe siguri, e drejta ne gjykim te drejt dhe te paanshm, lirija shprehjes, mendimit, e ndrgjegjes dhe e religjionit, e drejta ne arsim, e drejta ne shfytezimin te papenguar te pasurise, e drejta ne zgjedhej te lira, e drejta ne pune, e drejta ne mbrojtje sociale , mbrojtja e te drejtave te pakicave kombetare etj.

9.Traktati i Lisbones ne mesin e institucioneve themelore te BE-se ka renditur (rrethoni pergjigjen e sakte)

a.Bashkesine Ekonomike Evropianeb.Banken Qendrore Evropianec.Komunitetin Evropiand.Unionin Evropiane.Parlamentin Evropianf.Asnjeren nga keto

10.Perfaqesimi aktual i Republikes se Kosoves ne Procesin e Stabilizim Asocimit realizohet permes :

a. Procesit te Stabilizim Asocimitb.+Mekanizmit Percjelles te Stabilizim Asocimitc. Dialogut te Procesit te Stabilizim Asocimitd. Liberalizimit te Vizave

1.Cilat jane aktet juridike qe rradhiten ne te drejten dytesore apo institucionet te UE-se ?

Urdheresat,Direktivat,Vendimet,Rekomandimet

2.Cka nnkupton parimi i Subsidaritetit ?

Parimi i subsidiaritetit paraqet parimin themelor organizativ i cili garanton se vendimet merren sa m afr qytetarve dhe i njjti parim prdoret si instrument pr prforcimin e rolit t qytetarve n proceset euro-integruese. Parimi i subsidiaritetit sht futur n BE prmes traktatit t Mastrihit.

3.Permendni kriteret formale, qe nje shtet duhet te plotsoj per tu anetarsuar ne UE (shpjegoni njeren prej tyre me hollsisht)

Kriter formal jane :kriteri juridik,ekonomik,administrative dhe politikMe kriterin juridik nenkuptojme kriterin te cilin duhet ta plotesoj ne shtet I cili kerkon te behet anetare e BE-se,kriter I cili kerkon harmonizimin e legjislacionit kombetar me ate te UE-se.me fjale te tjera duhet te jetesohet Aqui Commmnitaire.

4.Shpjegoni dallimin ndermjet vendimeve dhe direktivave te UE-se ?

Dallimi ne mes te vendimeve dhe direktivave qendron ne ate se vendimet jane te detyrueshme ne te gjitha elementet e veta, ndersa direktivat jane te detyrueshme vetem lidhur me qllimin qe duhet te realizoje adresati.

5.Cka nnkupton liria e qarkullimit te mallrave ?

Lzivja e lire e mallrave realizohet npermjet tri momenteve kyqe q jan:bashkimi doganor(heqja e detyrimeve dhe e taksave me efekt t njjte n tregun e prbashkt dhe vendosja e nj tarife t prbashkt doganore pr shkmbimet e mallrave me vendet e tjera joantare te Be-s).Ndalimi i masave fiskale t brendshme diskriminuese pr mallrat e importuara.Ndalimi i kufizimeve sasiore mes shkmbimeve ndrkomunitare dhe masave me efekt ekuivalent.

6.Permendni te pakten 5(pese) liri fundamentale te cilat i garanton Karta e te Drejtave Themelore te UE-se (nenet 6-19 te Kartes) ?

E drejta pr tu martuar dhe pr t krijuar familje, Liria e mendimit, ndrgjegjes dhe fes, Liria e shprehjes dhe e informimit, E drejta e tubimit dhe e bashkimit, Liria pr artin dhe shkencn, E drejta pr arsimim,Mbrojtja n rast largimi, dbimi apo ekstradimi, E drejta pr t krkuar strehim, E drejta e prons.Liria e siprmarrjes dhe E drejta pr t zgjedhur profesionin dhe e drejta pr punn

7.Cilat jane kompetencat themelore te Keshillit Evropian dhe nga cili nivel i perfaqesuesve te shteteve anetare perbehet ?

Funksioni i Kshillit Evropian sht q t orientoj n koahe , politikat e BE-s.Kshilli Evropian sjell vetm vendime politike . Ai nuk ka fuqi t sjell vendime ligjvnse sikurse Kshilli i BE-s dhe Parlamentit Evropian.Kshillit Evropian mund ti vishen kto funksione:- ndrtues kushtetues;- arbitrimi politik;- vendos pr kahet e prgjithshme mbi shtjet ekonomike dhe t politiks sociale si dhe t politiks s jashtme evropiane;vendimet me rndsi qensore pr BE-n de facto i sjell vetm Kshilli Evropian veanrisht pr shtje kontestuese t karakterit financiar dhe institucional

8.Cila nga institucionet ne vijim nuk merr pjese ne asnjeren nga procedurat e vendimmarrjes ne kuadr te UE-se

a. Keshilli i Ministraveb.+ Gjykata e se Drejtesise se UE-sec. Komisioni Evropiand. Parlamenti Evropiane. Asnjera prej tyre

9.Cka nnkupton bashkpunimi si procedure legjislative ne kuadr te BE-se dhe per cilat raste zbatohet ?

Bashkpunimi:Eshte procedure legjistlative I cili ka rol qendror ne sistemin e miratimit te vendimeve ne BE.Komisioni e ben propozimin,keshilli I ministrave dhe parlamenti diskutojne dhe madje mund te parashikojn nje ndryshim te propozimit dhe se fundivendimi miret bashkarisht nga keshilli dhe parlamenti. Zbatohet ne keto raste: .raste te diskriminimit,.punesimin dhe aftesimin professional ,lirise se levizjes se punetorve,mbrojtjen e shendetit te njeriut ,te drejten e banimit,punen hulumtuese-shkencor ,tregun e perbashket mjedisin jetesore etj

10.Njeri nder parimet e mposhtme bene pjese ne parimet e veanta te se Drejtes se UE-se (rrethoni pergjigjen e sakte)

a.+ Parimi i Propocionalitetitb. Parimi i harmonizimit te legjislacionit me ate te BE-sec. Parimi i Vetevendosjesd. Parimi i unanimitetit ne marrjen e vendimeve

1.Nga cili organ i BE-se emerohen komisioneret dhe cfare interesash perfaqesojne ata me faktin e te qenurit anetare te Komisionit Evropian ?

Komisioneret zgjidhen nga presidenti i komisionit evropian i cili ne bashkpunim me shtet antare bejne zgjedhjen e komsionerve tjer dhe me pas ia dergojne parlamentit evropian perberjen e komisionit ku aty aprovohet,dmth organi i BE qe i emeron komisioneret eshte Parlamenti Europian.Komisioneret perfaqsojn dhe mbrojne intereset e perbashketa te bashkesis evropiane dhe kan nje vend te posaqem ne menagjimin e aktiviteteve te integrimit evropian.Komisioni evropian perbehet nga 27 komisioner(cdo shtet antar ka 1 komisioner).P.s. Presidentin e komisionit e zgjedhin qeverit e shteteve antare ku bihet dakord per personin qe do ta udhheq komisionin me nje mandat 5 vjeqar.

2.Permend karakteristikat e direktivave te UE-se ?

Jan akte individuale juridike t cilat jan t obligushme vetm pr sa i prket qllimeve dhe rezultateve q duhet t arrihen , ndrsa forma dhe mjetet prmes t cilave do realizohet kjo u sht ln n dor autoriteteve kompetente t shteteve t cilave iu sht adresuar.Dmth direktivat jan t obligushme pr nga rezultati q duhet t arrihet dhe obligojn vetm shtetet antare por jo individt , pr aq koh sa ato nuk jan implementuar n legjislacionin nacional.

3.Cilat jane dallimet esenciale ne mes te Kartes se te Drejtave Themelore te BE-se dhe Kartes Evropiane per te Drejtat dhe Lirite Themelore te Njeriut ?

Dallimi ne mes Kartes se te Drejtave Themelore te BE-se dhe Konventes eshte se Karten e interpreton dhe zbaton Gjykata Evropiane e BE-se dhe ka fusheveprim brenda shteteve anetare te BE-se, kurse Konventa interpretohet dhe zbatohet nga Gjykata Evropiane per te Drejtat e Njeriut, qe eshte organ i vecante ne kuader te Keshillit te Evropes.

4.Cka nenkuptojme me shumice te kualifikuar te marrjes se vendimeve ne Keshillin e Ministrave te UE-se ?

Me shumicen e kualifikur nenkuptojme ate menyre te marejes se vendimeve, ku fuqia votuese e shteteve tek votimi me shumic t kualifikuar sht e pabarabart pasi shtetet jan t kualifikuara sipas numrit t popullsis e jo sipas fuqis ekonomike.

5.Bashkepunimi si procedure e nxjerrjes se vendimeve brenda UE-se shfrytzohet per keto raste :

Bashkpunimi:Eshte procedure legjistlative I cili ka rol qendror ne sistemin e miratimit te vendimeve ne BE.Komisioni e ben propozimin,keshilli I ministrave dhe parlamenti diskutojne dhe madje mund te parashikojn nje ndryshim te propozimit dhe se fundivendimi miret bashkarisht nga keshilli dhe parlamenti. Zbatohet ne keto raste: .raste te diskriminimit,.punesimin dhe aftesimin professional ,lirise se levizjes se punetorve,mbrojtjen e shendetit te njeriut ,te drejten e banimit,punen hulumtuese-shkencor ,tregun e perbashket mjedisin jetesore etj

6.Cka nnkuptoni me kriterin ekonomik te Kopenhages ?

Ekonomike : ekszistimi i ekonomis funksionale dhe efikase t tregut , kapaciteti pr t prballuar konkurrencn dhe ligjet e tregut brenda BE-s;

7.Cfare te drejtash themelore prcakton Karta e te Drejtave Themelore te UE-se ?

Dinjiteti njerzor, E drejta e jets, E drejta pr integritetin e njeriut, Ndalimi i torturs dhe i trajtimit apo dnimit njerzor ose degradues, Ndalimi i skllavris dhe puns s detyruar, E drejta e tubimit dhe e bashkimit, E drejta pr liri dhe siguri ,E drejta pr arsimim ,E drejta e prons, E drejta pr t krkuar strehim,Liria pr artin dhe shkencn etj

8.Cka nnkupton me Planin e Veprimit per Partneritet Evropian ?

Pr t jetsuar Procesin e Stabilizim-Asociimit n Ballkanin Perndimor, prfshiredhe Kosovn, n qershor 2004 Kshilli Evropian miratoi Partneritetin Evropian prKosovn, si instrumentin e par q prcakton prioritetet kryesore afatshkurtra dheafatmesme pr tu adresuar nga institucionet e Kosovs drejt arritjes s perspektivsevropiane. Me qllim t zbatimit t ktyre prioriteteve, n janar 2004 Qeveria eKosovs miratoi Planin e par t Veprimit pr implementimin e PartneritetitEvropian. Q nga ai vit, ky dokument kryesor strategjik i Republiks s Kosovs printegrim n BE rishikohet do vit dhe implementimi i prioriteteve q parasheh shtbaza kryesore n rrugn e Kosovs drejt Bashkimit Evropian

9.Rregullorja si akt juridik qe nxirret nga institucionet e UE-se ka keto karakteristika :

a. Ka efekt juridik te drejtprdrejt,eshte burim primar i te drejtes se UE-se,ka fuqi te njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare te UE-seb.+Ka fuqi juridike te njejte me ate te ligjeve te vendeve anetare,eshte burim sekondare i te drejtes se UE-se nxirret nga institucionet e UE-se dhe ka efekt juridik te pergjithshemc. Nuk ka efekt juridik te pergjithshem,eshte akt i institucioneve te UE-se me efekt jo te drejtperdrejte dhe bene pjese ne te drejten institucionale te UE-se

10.Procedurat e vendimmarrjes ne kuadr te UE-se realizohen pa pjesmarrjen e institucionit te UE-se ne vijim :

a. Keshillit te Ministrave te UE-seb.+ Gjykates se Drejtesise se UE-sec. Parlamenti Evropiand. Komisionit Evropiane. Te gjitheve te cekura me larte

1.Cilat jane burimet e se Drejtes se UE-se, roli dhe hierarkia e tyre juridike ?

a.Traktati pr themelimin e Komunitetit Evropian pr Thngjill dhe celik (BETHC)b.Traktati pr themelimin e Komunitetit Ekonomik Evropian (KEE)c.Traktati pr themelimin e Komunitetit Evropian pr Energji Brthamore (EUROATOM)d.Akti Unik Evropiane.Traktati i Mastrihtitf.Traktati i Amsterdamitg.Traktati i Nicsh.Traktati i Lisbons.

2.Cka nnkupton parimi i supremacise se Drejtes se UE-se ?

Parimi i supremacise nen kupton supremacine apo dominimin e akteve nderkombetare ndaj ligjeve lokale dhe kushtetutave te shteteve europianesi akte nderkombetare jane konventat , traktatet apo marreveshjetqe dominojne mbi ligjet kombetare

3.Cka paraqet Kriteri Politik i Kopenhages ?

Politike: institucione stabile t cilat garantojn demokraci , sundimin e ligjit , respektimin e t drejtave t njeriut dhe t drejtat e pakicave si dhe pranimin e objektivave politike t BE-s;kriteri politik:esht kriter formal per antarsim I cili kerkon funksinonimin e demokracise parlamentare dhe egzistimin e stabilitetit politik,institucionet stabile,sundimin e ligjit,luftes kunder korupsionit,gjyqesise se pavarur,respektimin e te drejtave te njeriut dhe te pakicave

4.Cilat jane funksionet kryesore te Gjykates se Drejtesise se UE-se ?

Gjykata e Drejtsis sht krijuar n vitin 1952 me Traktatin e Komunitetit Evropian t Qymyrit dhe elikut. Detyre e saj sht t siguroj q e drejta e BE-se t interpretohet dhe t zbatohet n mnyre uniforme n t gjitha shtetet antare. Gjithashtu, Gjykata ka pushtetin e zgjidhjes s mosmarrveshjeve gjyqsore ndermjet shteteve antare, institucioneve t Bashkimit, personave fizike dhe juridike. Gjykata e ka selin e saj n Luksemburg . Prbrja e gjykats s drejtsis . Zakonisht emrohen aq gjyqtar sa shtete antare jan n Komunitetet Evropiane pra 27 gjykats. Mandati i gjykatsve zgjat 6 vjet , pr do 3 vjet bhet rizgjedhja e gjysms nga prbrja e gjykatsve. Gjykata ndihmohet nga 8 avokat t prgjithshm , t cilt kan pr detyr t japin mendimin e tyre pr shtjet q shtrohen pr zgjidhje prpara gjykats. Mendimet e tyre jepen publikisht dhe duhet t jen t paanshme. Gjyqtaret dhe avokatet e prgjithshm emrohen me marrveshje t prbashkt t t gjith shteteve antare, pr nj mandat gjashte-vjear, i cili mund t riprtrihet me nj ose dy periudha t mtejshme tre-vjeare.

Kompetencat

Gjyakata sht kompetente t diskutoj dhe vendos pr dy kategori lndsh: lnd pr qshtje paraprake n krkes t gjykatave t shteteve antare dhe lnd q jan n kompetenc t drejtprdrejt.

Padit t cilat mund t paraqiten para Gjykats jan:- procedura pr padi t drejtprdrejta (padi pr shkelje t traktateve)- padit pr anulim- padit pr mosveprim- padi pr kompensim t dmit- padit pr shkelje t kompetencave zyrtareN procedurat e tjera bjn pjes edhe procedura e marrjes s vendimeve pr shtje paraprake , procedura e ekspertizs.

Roli i Gjykats

Gjykata e KE-s pa dyshim paraqet nj nga institucionet m t rndsishme dhe m me ndikim t komuniteteve . Roli i saj n sigurimin e funksionimit normal t proceseve integruese dhe n zgjidhjen e shtjeve parimore lidhur me zhvillimin e tyre sht tepr i rndsishm .N sistemin institucional t Komuniteteve , Gjykata paraqet mbrojtsin themelor t s drejts , shtyll e integrimit n t ciln njkohsisht zhvillohet e drejta e komuniteteve

5.Cka nnkupton liria e qarkullimit te kapitalit si njera nder lirite themelore te Tregut te brendshem te UE-se ?

Lvizja e lir e kapitaleve tregu i prbashkt nuk mund t realizohej pa prmbushjen e nj lirie themelore siq sht ajo e qarkullimit t kapitaleve e cila lidhet drejtprdrejt me realizimin e bashkimit ekonomik dhe monetar.Sipas nenit 56 t TBE jan t ndaluara t gjitha kufizimet e qarkullimit t kapitaleve ndrmjet shteteve antare dhe ndrmjet shteteve t BE-s dhe shteteve t treta.Liria e qarkullimit t kapitalit prfshin :mobilitetin e paras dhe kapitaleve,liberalizimin e pagesave,liberalizimin e tregut t sigurimeve,krijimin e nje tregu t prbashkt pr shrbimet financiare.

6.Te drejtat e shtetasve,jane nje nga parimet esenciale te Kartes se te Drejtave themelore te UE-se, prmendni disa nga keto te drejta qe shtetasit i gezojne ?

Te drejtat e shtetasve,jane nje nga parimet esenciale te Kartes se te drejtave themelore te UE-se.Permendi disa nga to te drejta qe shtetasi I gezon:

1.e drejta per te zgjedhur dhe e drejta per tu zgjedhur ne parlamentin evropian2. e drejta per te zgjedhur dhe e drejta per tu zgjedhur ne zgjedhjet vendore3.e drejta e miradministrimit

7.Cka nnkupton roli supranacional i institucioneve te UE-se ?

Me supranacinalitet kuptojme te drejten e nje organizate internacionale(UE-ja) qe ne mrnyre te pavarur nga vullneti I shteteve anetare ne lemije te caktuar ne baze te kompetencave perkatese te nxjer norma juridike te detyrueshem per shtetet anetare.Organet e UE-se qe kan karakter supranacinal jane :Parlamenti Evropian ,Komisioni Evropian,Gjykata Evropiane e Drejtsis dhe Gjykata e Auditorve. Rasti I pare ishte rasti VAN GEND EN LOSS

8.Cili ishte qellimi i miratimit te Traktatit Kushtetues ?

Qellimi i miratimit te traktit kushtetues ishte : afrimi i qytatrve europian sa me afer institucioneve evropiane, zhvillimi i Ue si nje faktor stabilizues ne rendin boteror , qe politika europiane te organizohet ne nje strukture unike , krijimi i nje kushtetue unike per te gjitha shtetet antare te UE , berja e nje rendi kushtetues evropian.

9.Cili nga pareimet e mposhtme bene pjese ne parimet e veanta te se Drejtes se UE-se ?

a. Parimi i harmonizimit te legjislacionitb.+ Parimi i subsidaritetitc. Parimi i plqimit ne UEd. Parimi i bashkevendimite. Parimi i bashkpunimit

10.Karakteristika te perbashketa ne mes Rregulloreve dhe Traktateve te UE-se jane :

a. Kane efekt juridik te ngjashem me kushtetutat e vendeve anetareb.+ Kane efekt juridik te drejteperdrejte dhe te pergjithshemc. Nuk zbatohen drejteperdrejte ne te gjitha vendet anetare por vetem atyre qe ju adresohend.Jane burime sekondare te se Drejtes se UE-se

1.Pelqimi si procedure e njerrjes se vendimeve brenda UE-se shfrytzohet per keto raste:Procedura e plqimit ishte sjell me AUE- n dhe sipas saj Kshilli duhet t siguroj plqimin e Parlamentit Evropian prpara se t miratohen akte t caktuara , t cilat kan t bjn s pari me pranimin e antarve t rinj dhe lidhjen e marrveshjeve pr asociim. Kategoria e marrveshjeve ndaj t cilave zbatohet ajo u rrit dukshm me zgjerimin e BE-s dhe tani zbatohet n shum marrveshje ndrkombtare si dhe n:

1. detyrat e posame t Banks Qndrore Evropiane2. ndryshimet n Statutin e sistemit Evropian t Bankave Qndore3. fondeve strukturore dhe t kohezionit4. procedurs s vetme zgjedhore pr Parlamentin Evropian5. qasjes s shtetve t reja ntare6. votimit t Kryetarit dhe t antarve tjer t Komisionit.

Sipas ksaj procedure Kshilli mund t miratoj legjislacionin bazuar n propozimin e Komisionit Evropian pas marrjen s plqimit nga Parlamenti Evropian (plqimi krkon shumic absolute t votave). Madje Parlamenti ka mundsi juridike t pranoj ose refuzoj do propozim mirpo nuk ekzistojn mekanizma juridik pr t propozuar ndryshime. Procedura sht e ngjashme me konsultimin pr dallim nga fakti se Parlamenti nuk mund ta ndryshoj propozimin por duhet ose ta pranoj ose ta refuzoj propozimin.

2.Cka nnkupton me Efektin Direkt te se drejtes se BE-se ?

Efekti direkt:Paraqitet si doctrine e re e se drejtes supranacionale evropiane,u ngrit ne baze te praktikes gjyqesore te gjykates se drejtesise. Kjo obligon te gjitha palet nenshkruese te traktatit te Romes qe te respekton dhe zbatoj ne teritorin e tyre edhe qoft kur vendimi gjyqsor sht kundr shtetit ku,posaqerisht nenin 12 te tij.rasti tipik ishte kompania holandeze ,,Van Gennd en Loos

3.Cilat jane risite qe ka sjelle Traktati i Lisbones ?

Risite qe ka sjell traktati i Lisbones jane qe te kete me shume demokraci dhe transparence,te kete me shume te drejta,te kete me teper efikasitet dhe te kete me shume ndikim nderkombetare

4.Cilat jane funksionet kryesore te Komisionit Evropian ?

Komisioni Evropian ushtron katr funksione themelore :

1. propozon aktet normative n Parlament dhe n Kshill ;2. prfaqson Komunitetin si brenda shteteve antare ashtu edhe n arenn ndrkombtare;3. mbikqyr zbatimin e traktateve dhe siguron funksionimin e tyre4. si organ ekzekutiv menaxhon dhe zbaton politikat evropiane si dhe administron buxhetin.

Komisioni Evropian luan nj rol t rndsishm n implementimin e politikave t jashtme si dhe politikave t tjera.

Struktura organizative e Komisionit Evropian- politike : e prbr nga komisionert , ku secili prej tyre sht prgjegjs pr nj resor;- administrative: e prbr nga stafi i Komisionit Evropian q sht i organizuar n departamente t njohura ndryshe edhe si Drejtori t Prgjithshme dhe nga shrbime t specializuara.

5.Cilat jane dallimet Esenciale ne mes te direktivave dhe vendimeve te UE-se ?

Dallimi ne mes te vendimeve dhe direktivave qendron ne ate se vendimet jane te detyrueshme ne te gjitha elementet e veta, ndersa direktivat jane te detyrueshme vetem lidhur me qllimin qe duhet te realizoje adresati

6.Cka kuptoni me kriterin juridik te Kopenhages ?

Kriteri juridik:Nenkuptojme kriterin te cilin duhet ta plotesoj ne shtet I cili kerkon te behet anetare e BE-se,kriter I cili kerkon harmonizimin e legjislacionit kombetar me ate te UE-se. Miratimi i trsishm i acquis communautaire (legjislacioni primar dhe sekondar , aktvendimeve t Gjykats Evropiane t Drejtsis , deklaratave dhe rezolutave t BE-s, masave q merren mbi politikn e prbashkt t jashtme dhe t siguris , masat mbi drejtsin dhe punt e brendshme, marrveshjet ndrkombtare q ka lidhur BE-ja si dhe marrveshjet e lidhura ndrmjet shteteve antare n fushn e veprimit t BE-s);

7.Cilat jane karakteristikat e Traktateve te UE-se ?karakterisitkat e traktatateve te UE jane se permbjan dispoziatat themeltare te BE , permbajn aktet juridike qe i percaktojn te drejtat dhe detyrimet e shteteve antare , percaktojn politikat monetare dhe kompetencat e organeve te Be , percaktojn parimet e Ue ku p.sh parimi i proprcionaliteti eshte futur me traktatin e Mastritit , percaktojn identifikimin e qytetarit europian etj

8.Cilat jane dallimet esenciale ne mes te Kartes se te Drejtave Themelore te UE-se dhe Kartes Evropiane per te Drejtat dhe Lirite Themelore te Njeriut ?

Dallimi ne mes Kartes se te Drejtave Themelore te BE-se dhe Konventes eshte se Karten e interpreton dhe zbaton Gjykata Evropiane e BE-se dhe ka fusheveprim brenda shteteve anetare te BE-se, kurse Konventa interpretohet dhe zbatohet nga Gjykata Evropiane per te Drejtat e Njeriut, qe eshte organ i vecante ne kuader te Keshillit te Evropes

9.Bashkepunimi si procedure e Vendimmarrjes ne kuadr te BE-se realizohet nga :

a. Nga bashkpunimi i te gjitha institucioneve te BE-seb. Nga bashkpunimi i te gjitha vendeve anetare te BE-sec. Komisioni,Keshilli Evropian dhe Parlamenti Evropiand.+ Komisioni Evropian, Keshilli i Ministrave te BE-se dhe Parlamenti Evropian

10.Direktivat mund te kene efekt te drejteperdrejte atehere kur :

a. Publikohen ne gazeten zyrtareb.+ Nga ana e shteteve qe u adresohen nuk permbushen brenda afatit ta paraparec. Kur arrihet qellimi i tyred. Kur hyjne ne fuqi se bashku me rregulloret

1.Cilat jane burimet primare te se Drejtes se UE-se dhe pse konsiderohen si te tilla ?

BURIMET PRIMARE T DREJTS S BE-S jan:a.Traktati pr themelimin e Komunitetit Evropian pr Thngjill dhe celik (BETHC)b.Traktati pr themelimin e Komunitetit Ekonomik Evropian (KEE)c.Traktati pr themelimin e Komunitetit Evropian pr Energji Brthamore (EUROATOM)d.Akti Unik Evropiane.Traktati i Mastrihtitf.Traktati i Amsterdamitg.Traktati i Nicsh.Traktati i Lisbons.

2.Cka nnkupton parimi i Propocionalitetit ?

Parimi i proporcionalitetit sht parim themelor i s drejts s BE-s sipas t cilit BE-ja mund t veproj n mas t dhur q t arrihen objektivat e saj.Objektiviteti kryesor sht q ti jepet rndsi mbrojtjes s lirive dhe t drejtave themelore t individve kur ato nuk respektohen nga ana e institucioneve t Komunitetit.Ky parim bazohet n qndrimin se niveli i ushtrimit t pushtetit nuk duhet ti kaloj aksionet e duhura pr arritjen e qllimit t pushtetit.Sipas ktij parimi , shteti mund tiu urdhroj masa qytetarve n at pjes q sht e nevojshme, q n interes publik t arrihen objektivat , mirpo nse me masn e dhn dshirohet q t arrihet objektiv tjetr ather ajo do t anulohet.Proporcionaliteti sht me rndsi t veqant n sfern e ekonomis dhe tregut t prbashkt t BE-s.

3.Cka paraqet kapaciteti absorbues si kriter joformal per anetaresim ne UE ?

Keshilli evropian ne samitin e vitit 2006 per kapacitetin absorbues te UE-se qartesoj se:se pari duhet te rifomulohet gjuha e kopenhages te vititi 1993 dhe ne vend te emrit kapacitet absorbues duhet te perdoret emertimi kapacitet intergrues. Ne presidencen finladeze ne gjysmen e dyte te vitit 2006 kishte percaktuar se kapaciteti intergrues esht ma shum kriter I mbrendshem per vete UE sesa kriter I jashtem qe kishte te bente me shtetet aspirante

4.Cilat jane funksionet kryesore te Bankes Qendrore Evropiane ?

Funksionet kryesore te Bankes Qendrore Jane:a)veprimet kryesore te rifinancimit ,me ane te te cilave paraja futet ne sistemin banker me ane te ankanditb)lehtesira dispozitash:depotizimi nga bankat privatec)sherbime matzhinale te huadhenies: duke iu mundesuar bankave private huad) pregaditja pofesinale e unionit valuator evropiane) krijimin e bshkpunimit ne mes te bankave qendrore nacinalef)krijimin e politike se ardhshme unike te kapitali te BQE-se etj

5.Cfare lloje te kufizimeve ishin shfaqur fillimisht ne lirine e lvizjes se mallrave dhe qfare kufizimesh shfaqen tani ?

Llojet e kufizimeve qe ishin shfaqur ma heret kane qene te karakterit sasior qe do te thote qe nuk esht lejuar futja e pa kontrolluar te mallrave ne vend,ndersa sote malli mund te kufizohet atehere kur ai mall nuk iplotesone kriteret apo standardet evropiane per futjen e saj ne tregun evropian

6. A eshte pengese formale Karta e te Drejtave Themelore te BE-se qe nje ceshtje te dergohet ne Gjykaten Evropiane per te Drejtat e Njeriut (nese po pse ? nese jo pse ?)

Nese nje qeshtje dergohet ne Gjykaten Evropiane per te Drejtat e Njeriut, Karta nuk paraqitet pengese pasiqe edhe vet ne Preambule te Kartes theksohet se, ne Karten e te Drejtave Themelore te BE-se behet permbledhja e te drejtave dhe lirive themelore prej traditave kushtetuese dhe detyrimeve nderkombetare qe jane te perbashketa per shtetet anetare nga Konventa Evropiane per te Drejtat e Njeriut dhe per kete shkak nuk eshte pengese.

7.Cili ka qene qellimi i miratimit te Traktatit Kushtetues ?

Qellimi i miratimit te traktit kushtetues ishte : afrimi i qytatrve europian sa me afer institucioneve evropiane, zhvillimi i Ue si nje faktor stabilizues ne rendin boteror , qe politika europiane te organizohet ne nje strukture unike , krijimi i nje kushtetue unike per te gjitha shtetet antare te UE , berja e nje rendi kushtetues evropian.

8.Cka nnkupton roli i supranacional i institucioneve te UE-se ?

Me supranacinalitet kuptojme te drejten e nje organizate internacionale(UE-ja) qe ne mrnyre te pavarur nga vullneti I shteteve anetare ne lemije te caktuar ne baze te kompetencave perkatese te nxjer norma juridike te detyrueshem per shtetet anetare.Organet e UE-se qe kan karakter supranacinal jane :Parlamenti Evropian ,Komisioni Evropian,Gjykata Evropiane e Drejtsis dhe Gjykata e Auditorve. Rasti I pare ishte rasti VAN GEND EN LOSS

9.Njeri nder parimet e mposhtme bene pjese ne parimet e veanta te se Drejtes se UE-se

a. Parimi i vendimmarrjes unanimeb. Parimi i Substituimit Zevendesimitc. Parimi i validitetit ne UEd.+ Parimi i Propocionalitetit

10.Karakteristika e perbashket ne mes Rregulloreve dhe Direktivave te UE-se eshte :

a. Kane efekt juridik te ngjashem me kushtetutat e vendeve anetareb. Kane efekt juridik te drejteperdrejte dhe te pergjithshemc. Nuk zbatohen drejteperdrejte ne te gjitha vendet anetare por vetem atyre qe ju adresohend. Jane burime sekondare te se Drejtes se UE-se qe nxirren nga vendet anetare te BE-see.+ Bejne pjese ne te drejten institucionale te BE-se

NOCIONI DHE KARAKTERISTIKAT THEMELORE T S DREJTS S BE-s

E drejta e Bashkimit Evropian si nocion teorik prfshin trsin e parimeve evropiane dhe institutet themelore t prbashkta t s drejts, t cilat karakterizojn traditn juridike t shteteve t Evrops Perndimore. E drejta e BE-s paraqet sistem t pavarur juridik. Sistemi juridik i BE-s karakterizohet me origjinalitetin e vet si pr nga burimet ashtu edhe pr nga objektivat dhe instrumentet pr realizimin e tyre. Pr nga prmbajtja ajo sht e drejt e prbashkt pr shtetet antare, e formuar rreth rregullave q kan t bjn me tregun e prbashkt, i cili ka karakter t tregut t prbashkt t qdo shteti antar dhe ku zhduken t gjitha dallimet rreth natyrs, subjekteve ose lokacionit t marrdhnieve juridike. Ndrsa e drejta q i rregullon kto marrdhnie bhet e drejt e brendshme e prbashkt e ktyre marrdhnieve.

Pr nga prmbajtja e drejta e BE-s prfshin traktatet themeluese t komuniteteve, prkatsisht BE-s, aktet juridike t institucioneve t BE-s si dhe praktik gjyqsore t Gjykats Evropiane t Drejtsis.

E drejta e Unionit Evropian

E drejta e UE eshte dege e re, dinamike dhe multidisiplinare. E drejta e UE eshte nje sistem i normave juridike. Keto norma nuk i nxjerr nje shtet, por nje entitet i perbere prej disa shteteve. E drejta e UE merret me studimin e: normave qe i nxjerrin organet dhe institucionet e UE vendimeve te Gjykates Evropiane te se drejtes.

Natyra juridike e se dret s UE-s

E drejta e Unionit Evropjan paraqet nj rregullator juridik t marrdhnieve n mes 27 shteteve antare. Zbatimi i ksaj s drejte zmadhohet me rritjen e UE. T drejtn e Unionit n mnyr direkte e zbatojn institucionet e Unionit dhe shteteve antare. Me t drejtn e UE-s n mnyr direkte rregullohen marrdhniet n mes shteteve t Unionit, n mes t shteteve dhe Unionit si dhe marrdhniet e personave fizik dhe juridik me institucionet e UE-s. Gjithashtu me t drejtn e UE rregullohen mardheniet e UE me shtetet e treta me t cilat sht nnshkruajtur marrveshje pr asociim dhe bashkpunim ekomomik. E drejta e UE paraqet nj sistem t veant juridik sui generis e cila me karakteristikat e veta dallohet ose veohet nga e drejat ndrkombtare dhe nga sistemet juridike t shteteve antare.

BURIMET E DREJTS S BE-S

N prgjithsi ekzistojn tre burime t s drejts s BE-s:

Marrveshjet pr themelimin e Komuniteteve

Legjislacioni sekondar

Parimet e prgjithshme.

N prgjithsi dallojm:

Burime juridike t shkruara ku bjn pjes burimet primare

Dhe burimet e pashkruara siq jan: rregullat e pa kodifikuara t krijuara nga praktika gjyqsore, parimet e prgjithshme t s drejts, t drejtat dhe lirit themelore t njeriut dhe rregullat zakonore.

Burimet sekondare.

Traktatet themeltare te UE (burimi kryesor i UE)

Jane pese traktate kryesore:Traktati i Parisit mbi Bashkimin Evropian per thengjill dhe celik 1951Traktati i Evropes mbi Bashkimin Ekonomik Evropian dhe mbi Euroatomin-1957Traktati i Mastrihtit mbi Unionin Evropian- 1991Traktati i Amsterdamit 1997Traktati i Nices 2000.Prej ketyre traktateve burojne dhe nxjerren akte te tjera juridike te UE.

BURIMET PRIMARE T DREJTS S BE-S jan:

a.Traktati pr themelimin e Komunitetit Evropian pr Thngjill dhe celik (BETHC)

b.Traktati pr themelimin e Komunitetit Ekonomik Evropian (KEE)

c.Traktati pr themelimin e Komunitetit Evropian pr Energji Brthamore (EUROATOM)

d.Akti Unik Evropian

e.Traktati i Mastrihtit

f.Traktati i Amsterdamit

g.Traktati i Nics

h.Traktati i Lisbons.

a, Traktati themelimit t Komunitetit Evropian pr thngjill dhe elik (BETH) 1951Paraqet traktatin e par t komunitetit evropian i cili u lidh nga 6 vendet e Evrops perndimore me 18 prill 1951 n Paris (Franca, Rf e Gjermanis, Italia, Belgjika, Holanda, Luksemburgu). Ky traktat ishte rezultat i iniciativs s Qeveris Franceze, drejtuar qeveris Gjermane rreth propozimit pr t bashkuar prodhimin e thngjillit dhe elkut t ktyre dy vendeve, si mundsi pr t vendosur bazamentin e krijimit t nj komuniteti ekonomik evropian q m pas do t shtrihej edhe n shtetet tjera. Komuniteti i themeluar me kt traktat kishte pr qllim krijimin e nj tregu t prbashkt t thngjillit dhe elikut dhe lidhur me kt edhe krijimin e institucioneve t prbashkta pr realizimin e ktij objektivi dhe garantimin e respektimit t detyrimeve t shteteve antare q dilnin nga traktati.

Traktati pr realizimin e qllimeve t lartprmendura parashikonte krijimin e nj Autoriteti t Lart, Asambles s Prbashkt, Kshillit t Ministrave dhe Gjykats s Drejtsis.

b.Traktati pr themelimin e Komunitetit Ekonomik Evropian (KEE)

Traktati i KEE- s ishte nnshkruar me 27 mars 1957 nga prfaqsuesit e lart t gjasht shteteve antare t BETH- s n Rom. Ky traktat kishte pr qllim krijimin e nj tregu t prbashkt duke prfshir ekonomin n trsi, t gjitha degt e industris, transportin, bujqsin, tregtin. Ky treg bazohej n krijimin e nj Unioni Doganor duke eliminuar taksat doganore mes shteteve antare dhe kufizimet n eksportin dhe importin e mallrave si dhe prcaktimin e tarifs doganore t prbashkt dhe politiks s prbashkt tregtare ndaj shteteve t treta.

Ky traktat ka karakter t traktatit korniz dhe prmban m tepr parime t prgjithshme mbi politikat e tregut t prbashkt si dhe rregulla procedurale pr kompetencat e organeve t prbashkta.

ka sht tregu i brendshm n UE?

Pazari i brendshm n UE paraqet nj hapsir ose teritorr pa kufi, n t cilin sigurohen: e drejta e lvizjes s lir t individve, mallrave, kapitalit dhe shrbimeve t njohura me emrin 4 Lirit n UE, pa respektimin e t cilave nuk ka treg t brendshm.

Traktati pr KEE-n paraqet nj nga burimet m t rndsishme t s drejts s Komuniteteve dhe shpeshher emrohet si Traktati i Tregut t Prbashkt.

Formimi i tregut t prbashkt ishte kufizuar nga realizimii katr lirive:

1. lvizja e lir e mallrave: parashikohet si baz e Komunitetit Ekonomik Evropian. Unioni Doganor prfshin tregtin e mallrave dhe parashikon eliminimin e t dhnave doganore n marrdhniet midis shteteve antare si dhe prcaktimin e tarifs s prbashkt doganore n marrdhniet me vendet e treta.

2. lvizja e lir e kapitalit: nnkupton detyrime pr shtetet antare q t ndrmarrin masa pr t eliminuar t gjitha kufizimet e lvizjes s kapitalit i cili u takon personave q banojn n shtetet antare si dhe fardo diskriminimi q bazohet n prkatsin nacionale t shtetit t qndrimit dhe n shtetin ku sht investuar kapitali.

3. lvizja e lir e shrbimeve : nnkupton lirin e shprnguljes s qytetarve nga njri shtet antar n nj shtet tjetr si dhe lirin e punsimit, ushtrimit t veprimtaris profesionale.

4. lvizja e lir e fuqis puntore: nnkupton eliminimin e fardo diskriminimi t puntorve nga shtetet antare.

Qllimet dhe detyrat e Komunitetit (Unionit )Ekonomik Evropian

Detyrat e Unionit Ekonomik Evropian jan disa: nprmjet krijimit t nj pazari t prbashkt dhe nprmjet harmonizimit t politiks ekonomike t shteteve antare t siguroj nj zhvillim t ekonomis n suaza t krejt UE, zhvillim permanent dhe t barabart t ekonomive, rritjen e stabilitetit t UE, rritjen e standardit jetsor si dhe zhvillimin e marrdhnieve ndrmjet shteteve. N nenin 3 t ksaj marrveshje jan prcaktuar instrumentet nprmjet t cilave realizohen kto qllime:

Heqja e doganave n mes shteteve antare, dmth. heqja kuantitative dhe ndalesave t tjera gjat importit

dhe eksportit t mallrave;

- Krijimin e nj politike t prbashkt n fushn e komunikacionit dhe bujqsis;- Vendosjen e nj regjimi i cili do t siguroj konkurenc t lir n tregun e prbashkt;

Prshtatjen dhe barazimin e juridiksioneve t brendhshme t shteteve n mas q sht e nevojshme pr

funksionimin e pazarit t prbashkt;

Krijimi i nj Fondi Social Evropian pr prmirsimin e shtjes s punsimit dhe standardin jetsor;

- Krijimi i nj Banke t Investimeve me mjetet e s cils do t ndikohet n rritjen e fuqis ekonomike t

shteteve, d.m.th. shtetet marrin pr detyr t sigurojn dhe zbatojn detyra q dalin nga kontratat .

c. Traktati pr themelimin e Komunitetit Evropian pr Energji Brthamore (EUROATOM)

EUROATOM-i ishte themeluar njkohsisht me krijimin e KEE-s me qllim q t kontribonte n ngritjen dhe zhvillimin e shpejt t industrive brthamore. N preambuln e ktij traktati ndr t tjerat theksohet se energjia brthamore paraqet burim t rndsishm i cili do t siguroj zhvillim t industris s fuqishme brthamore do t stimulohet progresi teknologjik q do t oj n rritjen e mirqenies s qytetarve.

d. Akti Unik Evropian

Akti Unik Evropian u nnshkrua m 17 shkurt 1986 n Luksemburg dhe me 28 shkurt 1986 n Hag. Me t u bn ndryshime n traktatet themeluse t tre komuniteteve, pr t kontribuar n prparimin e integrimit evropian.N prambuln e Aktit ndr t tjera thuhet se shtetet antare jan t vendosura t prmirsojn situatn ekonomike dhe sociale me zgjerimin e politikave t prbashkta, me parashtrimin e objektivave t reja dhe me funksionimin m t mir t tregut t prbashkt prmes krijimit t kushteve pr realizimin e detyrimeve t institucioneve t komunitetit t cilat m s miri do ti prgjigjen interesave t komunitetit.

e. Traktati i Mastrihtit

N takimin e Kshillit Evropian t dats 9 dhe 10 dhjetor 1991 n Mastriht, shefat e shteteve dhe Qeverive, Ministrat e Punve t Jashtme dhe antart e Komisionit Evropian nga t gjitha shtetet antare, u diskutua Propozim/Traktati i cili kishte marr prkrahjen e duhur ndrsa nnshkrimi i tij ishte br me datn 7 shkurt 1992.BE sipas traktatit sht union politik sui Generis (i llojit t veqant).Pr nga struktura Traktati i Mastrihit prbhet nga 7 kapituj, t shoqruar nga 17 protokolle dhe 33 deklarata. Prveq Kshillit Evropian q nuk sht juridikisht nj institucion n kuptimin e Traktatit, katr institucione jan t prbashkta pr Bashkimin dhe pr Komunitetet:

Parlamenti Evropian, Kshilli, Komisioni dhe Gjykata e Drejtsis.

BE mbshtetet n tre shtyllla:

1. komunitare KE, KEQC, EUROATOM

2. politika e jashtme dhe e siguris s prbashkt

3. bashkpunimi n fushat e drejtsis dhe t punve t brendshme.

1. Shtylln e par realizimi i funksioneve bhet me prcaktimin e politikave dhe miratimin e vendimeve nga institucionet e BE-s , gj kjo q shpreh shenja t strukturs federale t bazuar n bartjen e kompetencave nga vet shtetet antare(funksionet ekonomike , politikn e arsimit , kulturs, etj.)

2. N shtylln e dyt politikat e prbashkta realizohen prmes bashkpunimit ndrqeveritar , q do t thot se politika e prbashkt e jashtme dhe e siguris realizohen me nj bashkpunim sistematik t shteteve antare e jo me delegimin e kompetencave.

3. Shtylla e tret prfshin bashkpunim sistematik n fushn e jurisprudencs dhe punve t brendshme.

Procedura e Komunitetit n shtylln e par prdor instrumentet juridike t detyrushme dhe procedurat e bazuara ne traktatet e Roms. Ndrsa dy shtyllat tjera jan zakonisht n kompetenc t Kshillit Evropian dhe Kshillit t BE-s dhe kan karakter ndrqeveriat.

f. Traktati i Amsterdamit

Zbatimi i traktatit t Mastrihit dshmoi se ai nuk sht dokument i prsosur dhe se duhet t prshtatet dhe rishikohet dhe t gjenden mnyra t reja pr zgjidhjen e shtjeve kyqe pr t cilat shtetet antare kishin qndrime t ndryshme.

Italia e cila ishte kryesuse e radhs s BE-s q ngritit procedur prpara Parlamentit Evropian dhe Kshillit pr thirrjen e Konferencs Ndrqeveritare pr t rishqyrtuar Traktatin e Mastrihit.

Nj Konferenc e till ishte hapur me 23 masrs 1996 n Torino.

Takimi solli rezulatat dhe u pranuan propozime nga shtetet antare, institucionet dhe ekspertt. Veqanrisht u trajtuan kto qshtje:

qytetari t jet n qendr t vmendjes s Unionit

unioni t siguroj rol m aktiv n aktivitetet ndrkombtar edhe botrore

institucionet duhet ti prshtaten ambient pr funksionim t suksesshm dhe pas pranimit t shteteve t reja.

Me 2 tetor 1997 n Amsterdam ishte nnshkruuar nga prfaqsuesit e lart t shteteve antare, i ashtuquajturi Traktati i Amsterdamit pr ndryshime t traktatit t BE-s, traktatet me t cilat jan themeluar komunitetet evropiane dhe nj sr aktesh lidhur me to.

Risit q ai parashikon kan t bjn me:

Ndryshimet n shtylln e tret t Be-s

Ndryshimet n shtylln e dyt

Ngritja e nivelit t aktiviteteve lidhur me politikn e punsimit

Ndryshime n kompetencat e institucioneve

T drejtat themelore dhe mos-diskriminimi

Lvizja e lir e personave , siguria dhe drejtsia

Prfshirja e marrveshjeve Shengen n kuadr t BE-s.

Mesazhi i ktij Traktati sht q Komuniteti nuk duhet t bazohet mbi interesat ekonomike t shteteve antare dhe funksionimit n baz t maredhnieve ekonomike, por prforcimi i dimensionit social dhe respektimi i t drejtave t njeriut e paraqesin BE-n si union te t gjith qytetarve dhe n kt mnyr bhet realitet ideja pr identitetin evropian t qytetarve t saj dhe shtetsis evropiane.

g. Traktati i Nics

N samitin e shefave t shteteve dhe qeverive ne Nic 2001 u nnshkrua Traktati i Nics me t cilin ishte rishikuar Traktati i Amsterdamit ku u prforcua pozita e BE-s dhe kompetencat e institucioneve t saj.

Ky traktat hapi rrugn pr zgjerimin m t madh t parashikuar ndonjher t Unionit, nga aspekti i paqes s qndrushme, stabilitetit dhe prosperitetit t t gjitha shteteve demokratike t Evrops. Traktati i Nics shnoi nj faz t re n prgaditjen pr zgjerimin e BE-s dhe prfshirjen e vendeve t Evrops Qndore dhe Lindore. Ndryshimet rrnjsore q bri ky traktat kishin t bnin me:

prbrjen e Komisionit

shprndarjen e votave n Kshill

zgjerimin e votimit me shumic t kualifikuar

prforcimi i rolit t Parlamentit si bashk-legjislativ

ndarjen m efektive t detyrave t gjyqsorit

h. Traktati i Lisbons

Traktat i Lisbons u nnshkrua me 13 Dhjetor 2007. Me nnshkrimin e Traktatit t Lisbons shtetet antare t BE-s ran dakord jo vetm q t thjeshtzonin procesin e menagjimit dhe vendimarjes por hapen edhe rrug pr pranimin e antarve t rinj. Me Traktatin e Lisbons i cili hyri n fuqi pas ratifikimit nga shtetet antare me 1 dhjetor 2009, BE-ja u b me kryetar me nj mandat 2.5 vjeqar. Ky dokument dallon nga ai i mparshmi pr shkak t risive q parashikon:

m tepr transparenc dhe demokraci

m tepr efikasitet

m tepr t drejta

m tepr ndikim ndrkombtar.

Nj risi t prcaktuar n Taktatin e Lisbons paraqet edhe prfshirja e Parlamenteve nacionale n procesin e vendimmarrjes. Kjo nnkupton rritjen e demokracis n BE. Traktati i Lisbons pr her t par parashikon dispozita mbi ndryshimet klimaterike dhe politikn energjetike. Po ashtu Traktati i Lisbons prmban klauzoln e solidaritetit sipas s cils Unioni dhe shtetet antare do t veprojn bashkrisht n frymn e solidaritetit nse ndonj shtet antar bhet viktime e ndonj sulmi terrorist ose fatkeqsive natyrore.

BURIMET SEKONDAR T BE-S

a.Urdhresat

Urdhresat jan akte m t rndsishme juridike t cilat posedojn fuqi detyruese dhe q miratohen nga institucionet e Komuniteteve. Ato kan fuqi identike me ligjet e shteteve. Ato jan t drejtprdrejta t zbatushme n tr territorin e BE-s dhe jan t obligushme pr t gjitha shtetet antare, personat juridik dhe ata fizik.

b.Direktivat

Jan akte individuale juridike t cilat jan t obligushme vetm pr sa i prket qllimeve dhe rezultateve q duhet t arrihen, ndrsa forma dhe mjetet prmes t cilave do realizohet kjo u sht ln n dor autoriteteve kompetente t shteteve t cilave iu sht adresuar. Dmth direktivat jan t obligushme pr nga rezultati q duhet t arrihet dhe obligojn vetm shtetet antare por jo individt, pr aq koh sa ato nuk jan implementuar n legjislacionin nacional. Pr dallim nga urdhresat, direktivat duhet t implementohen n legjislacionin nacional t shteteve antare.

c. Vendimet

Vendimet jan akte konkrete juridike me t cilat rregullohen t drejtat individuale dhe obligime. Vendimet jan akte juridike q nuk kan obligim t prgjithshm por zbatohen vetm ndaj atyre t cilve iu adresohen, prkatsisht shteteve antare, kompanive ose personave fizik.

Vendimet dallojn nga urdhresat pr shkak se ato iu adresohen personave ose grupit t personave n prgjithsi. Pr dallim nga urdhresat edhe direktivat, vendimet nuk shpallen n Gazetn Zyrtare t BE-s por hyjn n fuqi me dorzimin e tyre deri tek t adresuarit.

d. Rekomandimet dhe mendimet

Jan dy lloje burimesh jo-obliguese , me t cilat institucionet e Komuniteteve shprehin opinionin e tyre ose rekomandojn direktiva pr zgjedhjen e shtjeve t caktuara n shtetet antare. Rekomandimet nuk kan fuqi juridike por vetm fuqi bindse.Kto kan vetm pesh politike.

Rekomandimet dhe mendimet edhe pse nuk kan fuqi obliguese juridike jan mjete efikase pr realizimin e proceseve integruse.

MARRVESHJET NDRKOMBTARE T BE-S

Marrveshjet ndrkombtare jan burim i tret i legjislacionit komunitar. Evropa sht e prfshir n marrdhniet ekonomike, sociale dhe politike me pjesn te tra t bots dhe pr kt arsye BE-ja nnshkruan marrveshje me vendet jo antare dhe me organizata t tjera ndrkombtare. Kjo mundsi parashikohet n vet traktatet themeluese ku sanksionohet shtrirja e bashkpunimit n fushn e tregtis ose industris, fushn sociale, etj.

Ekzistojn tre lloj marrveshjesh mes Komunitetit dhe vendeve jo antare:

- Marrveshja e asociimit: jan tre lloje t ndryshme t marrveshjes pr asocim:

1.marrveshje q prmban marrdhnie t veqanta mes disa antarve dhe shteteve jo antare

2.marrveshje pr prgaditjen pr antarsim n Komunitet ose pr krijimin e nj bashkimi doganor

3.marrveshja mbi zonen ekonomike evropiane.

- Marrveshjet e bashkpunimit- Marrveshjet e tragtis.

PARIMET E PRGJITHSME T S DREJTS S BE-S

Burimet e parimeve t prgjithshme t s drejts s BE-s jan:

Interpretimet e Gjykats Evropiane t Drejtsis

Dispozitat e traktateve themeluse

Parimet e s drejts nacionale

Parimet q dalin nga traktatet e lidhura nga shtetet antare.

Gjykata Evropiane e Drejtsis n praktikn e saj ndr t tjera prcaktoi disa PARIME T PRGJITHSHME juridike t s drejts s BE-s nga t cilat dallojm:

Parimi i trajtimit t njjt ose jodiskriminimi

Parimi i Proporcionaliteit

Parimi i Subsidiaritetit

Parimi i mbrojtjes s t drejtave themelore njerzore etj.

Parimi i trajtimit t njjt (jo diskriminimi)

N kuptimin e prgjithshm t tij nnkupton se personat n situata t ngjashme nuk duhet t trajtohen ndryshe prveq rasteve kur bhet fjal pr dallime q jan objektivisht t arsyeshme. Dispozotat e Traktatit t BE-s q ndalojn diskriminimin jane:

a. n baz t shtetsis

b. n baz t gjinis me theks t pagave

c. midis proshuesve dhe konsumatorve lidhur me bujqsine.

- ProporcionalitetiParimi i proporcionalitetit sht parim themelor i s drejts s BE-s sipas t cilit BE-ja mund t veproj n mas t duhur q t arrihen objektivat e saj. Objektiviteti kryesor sht q ti jepet rndsi mbrojtjes s lirive dhe t drejtave themelore t individve kur ato nuk respektohen nga ana e institucioneve t Komunitetit. Ky parim bazohet n qndrimin se niveli i ushtrimit t pushtetit nuk duhet ti kaloj aksionet e duhura pr arritjen e qllimit t pushtetit. Sipas ktij parimi, shteti mund tiu urdhroj masa qytetarve n at pjes q sht e nevojshme, q n interes publik t arrihen objektivat, mirpo nse me masn e dhn dshirohet q t arrihet objektive tjetr ather ajo do t anulohet.Proporcionaliteti sht parashikur n nnin 3 ku theksohet se: masat e BE-s nuk duhet ti kalojn kornizat e asaj q sht e nevojshme pr arritjen e objektivave t ktij traktati. Ky nen thekson gjithashtu se dy parime kan efekt akumulativ: subsidiariteti i cili prcakton kur duhet t ndrmerret veprimi i BE-s dhe proporcinaliteti i cili prcakton qllimin e veprimit t till.

Proporcionaliteti sht me rndsi t veqant n sfern e ekonomis dhe tregut t prbashkt t BE-s.

- Subsidiariteti

Parimi i subsidiaritetit paraqet parimin themelor organizativ i cili garanton se vendimet merren sa m afr qytetarve dhe i njjti parim prdoret si instrument pr prforcimin e rolit t qytetarve n proceset euro-integruese. Parimi i subsidiaritetit sht futur n BE prmes traktatit t Mastrihit. Sipas parimit t subsidiaritetit n sferat q nuk bjn pjes n kompetenc t vetme t Unionit, mund t veprohet vetm ather kur objektivat nuk mund t realizohen n mnyr t suksesshme me aksionet e ndrmarra t shteteve antare n nivel qndror ose lokal, gjat t cilave efekti m i mir mund t arrihet me veprimin e Unionit. Formalisht parimi i subsidiaritetit zbatohet n ato sfera ku BE-ja nuk ka kompetenca t vetme ndrsa n mnyr joformale zbatohet n diskutimet gjat prcaktimit t asaj se cilat kompetenca duhen ti jepen BE-s dhe cilat duhet t mbajn shtetet antare.

Koncepti i subsidiaritetit ka dimensioninet e vet politik dhe juridik.

Kriteret e ktij parimi jan:

a. (kriteri i mjaftushmris) aksioni duhet t jet i domosdoshm pasi me veprimin e qeverive t shteteve nuk mund t arrihen objektivat

b. (kriteri i prfitimit) aksioni duhet t arrij vlerat e duhura

c. (kriteri i afrsis me qytetart) vendimet duhet t merren sa m afr qytetarve

d. (kriterii autonomise) aksioni duhet t siguroj liri m t madhe pr individt.

Ky parim zbatohet vetm n sferat e kompetencs s ndar midis shteteve antare dhe BE-s , por jo n sferat ku BE-ja ka kompetenca t vetme.

- Mbrojtja e t drejtave themelore t njerit

do shtet antar sht nnshkrues i Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Obligimet e Unionit mbi t Drejtat e Njeriut prfshihen n nenin 6 t Traktatit t Amsterdamit.

T drejtat q jan pranuar nga Gjykata Evropiane e Drejtsis prfshijn:

a. t drejtn e pronsis

b. t drejtn religjioze

c. t drejtn e privatis jurisr-klient

d. gjykimin e drejt etj.

RAPORTI MES T DREJTS S BE-S DHE ASAJ NACIONALE

Shtetet antare veprojn sipas t njjtave rregullave dhe e drejta e BE-s duhet t ket t njjtn rndsi dhe efekt tek t gjitha shtetet antare.

Marrdhnia midis legjislacionit t komuniteteve dhe atij nacional karakterizohet me mundsin e ndeshjes s tyre ose konfliktit potencial. Nj situat e till krijohet doher kur dispozitat e drejts s BE-s krijojn t drejta dhe prcaktojn obligime t drejtprdrejta pr qytetart e BE-s, ndrkoh q prmbajtja e tyre bie ndesh me rregullat e s drejts nacionale. Duket se pas ksa ndeshje t thjesht fshihen dy shtje kryesore: Zbatimi i drejtprdrejt i t drejts s BE-s mbi t drejtn nacionale me t ciln gjendet n konflikt dhe supremacioni i s drejts s BE-se.

E drejta e BE-s mund t ekzistoj vetm nse ka efekt t drejtprdrejt dhe supremacion mbo t drejtn e shteteve antare.

Zbatimi i drejtprdrejt i drejts s BE-s

Zbatimi i drejtprdrejt nnkupton se legjislacioni i BE-s krijon t drejta dhe prcakton obligime t drejtprdrejta jo vetm pr institucionet e BE-s dhe pr shtet antare, por edhe pr qytetart e tyre. Efekti i drejtprdrejt i t drejts s BE-s ishte krijuar nga Gjykata Evropiane e Drejtsis.

Gjykata prcaktoi se traktatet jo vetm q krijon obligime pr individt n shtetet antare por mbron edhe t drejtat e tyre prpara gjykatave nacionale. Kjo nnkupton se BE-ja sipas kushteve t caktuara mund t krijoj t drejta pr individt n shtetet antare q do t mbrohen nga gjykatat nacionale.

Nj nga rezolutat e dukshme t Gjykats Evropiane t Drejtsis sht se prmes rasteve gjyqsore, legjislacioni i BE-s vihet n zbatim t drejtprdrejt pa marr parasysh rezistencn e disa shteteve antare, madje garanton ekzistencn e sistemit juridik t BE-s.Vlen t prmendet vendimi i Gjykats Evropiane t Drejtsis lidhur me rastin e par pr efektin e drejtprdrejt t s drejts s BE-s mbi t drejtn e shteteve antare, Van Gend en Loos (1963). Ndrmarrja Van Gend & loos krkoi n procedurat prpara organeve doganore n Holand t mos zbatohej legjislacioni nacional q sht n kundrshtim me t drejtn e BE-s. Gjykata vlersoi se krkesa sht e bazuar dhe se kontesti duhet zgjidhur me zbatimin e drejtprdrejt t s drejts s Be-s. N analizat e veta Gjykata theksoi se lidhur me arritjen e objektivave t BE-s, dispozitat e BE-s jan t drejtprdrejt t zbatushme pavarsisht legjislacionit t qdo shteti antar. Gjykata vrtetoi qndrimin n rastin Van Gend en Loos se Traktati pr KLee-n krijoi rendin e vet juridik, union e vetm i cili shkon m larg se or