Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
บทท ๒
การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ
การศกษาเรองความพงพอใจตอการใชอาคารและสถานทของนกศกษาหนวยวทยบรการ
คณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระอารามหลวง อ.สามพราน จ. นครปฐม ผศกษาไดทาการศกษา
คนควาเอกสาร แนวคด ทฤษฎ ตลอดจนผลงานวจยทเกยวของ เพอเปนกรอบในการศกษาดงน
๑. หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขง พระอารามหลวง
๒. ความสาคญของการบรหารงานอาคารสถานท
๓. การจดการอาคารสถานศกษา
๔. การใชประโยชนอาคารสถานท
๕. การบารงรกษาอาคารสถานท
๖. งานวจยทเกยวของ
๒. ๑. หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขง พระอารามหลวง
หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขง พระอารามหลวง ตงอย ณ ตาบลไรขง
อาเภอ สามพราน จงหวด นครปฐม เปนหนวยวทยบรการการศกษาระดบอดมศกษา ของ
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย คณะสงคมศาสตรทเกดจากปณธานของพระเดชพระคณ
พระอบาลคณปมาจารย อดตเจาอาวาส ผดารเรมกอต งดวยจดมงหมายตองการจดการศกษาใน
ระดบอดมศกษา ใหแกพระภกษสามเณรและบคคลทวไปไดมโอกาสทางการศกษาทสงขนและดวย
ความตงใจอนมงมนของทานพระเดชพระคณ พระราชวรยาลงการ เจาอาวาสวดไรขงองคปจจบน
รองประธานคณะกรรมการบรหารหนวยวทยบรการ ตองการสานตอเจตนารมณของทานผดารกอตง
หนวยวทยบรการ ดวยการผลกดนใหเกดวทยาลยสงฆ มจร. วดไรขงพระอารามหลวง อ.สามพราน จ.
นครปฐม
หนวยวทยบรการ มจร. วดไรขงพระอารามหลวง เปนสถาบนการเรยนรยคใหมทพรอมผลต
บณฑตใหเปนผทมทกษะความร ความชานาญในแตละวชาชพ สรางคนด มคณภาพ คณธรรม
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๘
จรยธรรม และ สงเสรมใหนกศกษาเปนผเชยวชาญในภาษาตางประเทศเพอเปนทรพยากรบคคลท
ทรงคณคาของสงคมไทย๑
หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขง พระอารามหลวง เปนสถาบนแหงการ
เรยนรยคใหมมความมงมนทจะผลตบณฑตใหเปนคนเกงมความร ทกษะ ความชานาญ ในแตละ
สาขาวชา สรางคนด มคณธรรม จรยธรรม และสามารถอยในสงคมอยางมความสข โดยบณฑตตอง
เปนบคคลทมงมนจะเรยนรและพฒนาตนเองอยตลอดเวลา เพอนาความร ความสามารถ เปนกาลง
สาคญในการพฒนาประเทศชาต ดงปรชญาของมหาวทยาลยทวา “จดการศกษาพระพทธศาสนา
บรณาการกบศาสตรสมยใหม พฒนาจตใจและสงคม”
๒.๑. ๑ วตถประสงคของหนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระอาราม
หลวง๒
๑. เพอผลตบณฑตและมหาบณฑต, มคณธรรม, จรยธรรม, บรณาการความร
ทางวชาการพระพทธศาสนากบศาสตรสมยใหมอยางมคณภาพ เพอสนองงานคณะสงฆ และ
ชวยเหลอสงคมในระดบทองถน, ระดบชาต และระดบนานาชาต
๒. เพอสงเสรมสนบสนนผบรหาร คณาจารย เจาหนาท และนสต ใหทางาน
วจยเพอพฒนาคณะสงฆ สงคม และประเทศชาต
๓ เพอสงเสรมสนบสนนผบรหาร คณาจารย เจาหนาท และนสต ใหเผยแผ
พระพทธศาสนาและบรการวชาการดานพทธศาสนาแกสงคม
๔ เพอสงเสรมสนบสนนผ บรหาร คณาจารย เจาหนาท และนสต ให
ตระหนกและเหนความสาคญในการทนบารงศลปะและวฒนธรรมในระดบทองถนและระดบชาต
๕ เพอผลตบณฑตและมหาบณฑต นาความรไปประยกตใชในชวตประจาวน
เพอแกปญหาและพฒนาสงคม โดยอาศยความรทางพทธศาสนาเปนรากฐานสาคญ
๑ หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระอารามหลวง, อ. สามพราน, จ. นครปฐม, ๒๕๕๖.
๒ ibid/เรองเดยวกน
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๙
๒.๑.๒ คณะและสาขาวชาในหนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระอาราม
หลวง อ.สามพราน จ. นครปฐม๓
๑. คณะสงคมศาสตร
ก. สาขาวชารฐประศาสนศาสตร
ข. การจดการเชงพทธ
ค. ประกาศนยบตร การบรหารกจการคณะสงฆ (ปบ.ส.)
๒.๑.๓ อาคารและสถานท
หนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระอารามหลวง ไดใชอาคาร
หอสมดประชาชนเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาบรมราชกมาร เปนอาคารเรยน ๔ ชน
โดยใชชอวา อาคารเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาบรมราชกมาร ประกอบไปดวย
หองสมดและหองเรยนททนสมยมหองปฏบตการเฉพาะสาขาวชาทพรอมดวยอปกรณในการสอน
และสงอานวยความสะดวกทเพยบพรอม มหนวยงานสงเสรมทางดานวชาการเชน สานกหอสมดท
เปนศนยทรพยากรสารสนเทศในรปแบบของ หนงสอวารสาร วดทศน ดสกเกตเทปคาสเซททมระบบ
การสอสาร มฐานขอมลในรปของซดรอมและออนไลนผานเครอขายอนเตอรเนต ภายในอาคารยง
ประกอบไปดวยหองประชมและหองสมมนาเพอรองรบการจดงาน และ กจกรรมประเภทตางๆ ท
สามารถบรรจนกศกษาไดมากกวา ๕๐๐ คน
นอกจากอาคารเรยนททนสมยแลวทางหนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขง
พระอารามหลวง ไดปรบปรงขยายหองเรยนภายในอาคารตามขอเสนอแนะของคณะกรรมการ สกอ.
หรอสานกงานคณะกรรมการอดมศกษาเพอสงเสรมใหนกศกษาทากจกรรมทางวชาการ และการ
พฒนาศกยภาพทแสดงออกถงความเปนผนาผตามทด ทางหนวยวทยบรการจงไดจดเตรยมสถานทให
เพยงพอเพอรองรบนกศกษาในการเรยนรในรปแบบบรณาการการศกษาคนควา และการปฏบตจรง
ภายในหนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระอารามหลวง ยงจดใหมสวนพกผอน
หนาอาคารเรยนภายใตแมกไม บรรยากาศทรมรนจดภมทศน สงแวดลอมทเหมาะแก การเรยนรใหแก
๓ ibid/เรองเดยวกน
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๐
นกศกษาทกตารางนว ในพนทของหนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระอาราม
หลวง อ.สามพราน จ. นครปฐม
๒.๑.๔ การตรวจรบรองมาตรฐานหนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระ
อารามหลวง อ.สามพราน จ. นครปฐม
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๔๐ มาตรา ๘๑ กาหนดใหมกฎหมาย
เกยวกบการศกษาแหงชาต จงไดมการยกรางพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ ซงมผล
บงคบใชตงแตวนท ๒๐ สงหาคม ๒๕๔๐ เปนตนมา ในหมวด ๖ วาดวยมาตรฐานและการประกน
คณภาพการศกษา มาตรา ๔๙ ไดกาหนดใหมสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ
การศกษา เรยกโดยยอวา "สมศ." มฐานะเปนองคการมหาชน ซงประกาศในราชกจจานเบกษา เลมท
๑๑๗ ตอนท ๙๙ก เมอวนท ๓ พฤศจกายน ๒๕๔๓ และมผลบงคบใชต งแตวนท ๔ พฤศจกายน
๒๕๔๓โดยใหมวตถประสงคเพอพฒนาเกณฑและวธการประเมนคณภาพภายนอก และทาการ
ประเมนผลการจดการศกษาเพอใหมการตรวจสอบคณภาพของสถานศกษา โดยคานงถงความมง
หมาย หลกการ และแนวทางการจดการศกษาในแตละระดบตามทกาหนดไวในกฎหมายวาดวย
การศกษาแหงชาต โดยใหมการประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาทกแหงอยางนอยหนงครง
ในทก ๕ ป นบตงแตการประเมนครงสดทาย และเสนอผลการประเมนตอหนวยงานทเกยวของและ
สาธารณชน นอกจากนไดกาหนดไวในบทเฉพาะกาลวาจะตองจดใหมการประเมนคณภาพภายนอก
ของสถานศกษาทกแหง ภายในหกปนบตงแตวนทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒
ใชบงคบในการจดการศกษาใหมคณภาพนน จาเปนตองใชหลกการบรหารจดการ เชนเดยวกบการ
บรหารหรอดาเนนกจการตางๆ ทตองมการดาเนนงานใหเปนระบบครบวงจรโดยมขนตอนทสาคญ
ประการหนงคอ การประเมนผลเพอใหไดขอมลยอนกลบ อนจะสะทอนใหเหนถงผลการดาเนนงาน
ทผานมาวาบรรลเปาหมายทกาหนดไวเพยงใด รวมท งมจดออนหรอปญหาในเรองใดบางทตอง
ปรบปรงแกไข เพอใหการวางแผนและการดาเนนงานระยะตอไปบรรลเปาหมายอยางมคณภาพและ
ประสทธภาพ ดวยเหตน จงจาเปนทจะตองใหความสาคญกบการประเมนผล โดยเฉพาะการประเมน
คณภาพภายนอกจากหนวยงานทเปนกลาง เพราะจะทาใหเกดกลไกในการตรวจสอบอยางจรงจง
รวมทงกระตนใหหนวยงานทจดการศกษาตงแตระดบชาตถงหนวยงานทเลกทสด คอสถานศกษา
และภายในหองเรยนตองมการประเมนตนเองเพอพฒนาการจดการศกษาใหมคณภาพอยางตอเนอง
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๑
ตลอดเวลาหนวยวทยบรการคณะสงคมศาสตร มจร. วดไรขงพระอารามหลวง ไดรบการตรวจรบรอง
มาตรฐานโดยสานกงานรบรองมาตรฐาน และ ประเมนคณภาพการศกษา (องคกรมหาชน) ระดบ
สถาบนระดบกลมสาขาวชา รฐประศาสนศาสตร และสาขาวชาการจดการเชงพทธ ตงแตวนท ๒๕
สงหาคม ๒๕๕๓ เปนตนมา
๒.๒. ความสาคญของการบรหารงานอาคารสถานท
การบรหารงานอาคารสถานท หมายถง การทผบรหารใชทรพยากรทมอยดาเนนงานอาคาร
สถานท รวมกบบคลากรในหนวยวทยบรการใหบรรลเปาหมายทกาหนดไว ประเภทและขอบขาย
ของงานอาคารสถานท การทผบรหารจะสามารถบรหารงานอาคารสถานทไดอยางมประสทธภาพนน
จาเปนทจะตองทราบขอบขายของงานวา ครอบคลมถง ลกษณะงานใดบาง โดยทวไปแลวงานอาคาร
สถานทจะมขอบขายครอบคลมลกษณะงาน ๕ อยาง ดงตอไปน
๑. การจดสรางอาคารสถานท อนรวมถงการวางผงบรเวณทตงอาคาร การควบคมการ
กอสราง การตกแตงจดระเบยบ ใหเปนไปตามหลกการจดอาคารสถานทของโรงเรยนตลอดจนการรอ
ถอนอาคารสถานท
๒. การใชอาคารสถานท หมายถง การกาหนดวางแผนการใชอาคารสถานทใหเกด
ประโยชนใชสอยมากทสดตอการเรยนการสอนโดยตรง ตอการเกดการเรยนรนอกหองเรยนของ
นกเรยน และตอชมชน
๓. การบารงรกษาอาคารสถานท การประดบตกแตงและซอมแซมอาคารสถานทใหคง
สภาพเดม หรอ เพมเตมเพอใหประโยชน โดยคมคาทสด
๔. การควบคมดแลอาคารสถานท คอ การควบคมดแลโดยทวไป เปนการกากบตดตาม
ผลการใช การบารงรกษา การตกแตง รวมถงการควบคมการปฏบตงานอาคารสถานทใหเปนไปตาม
กฎ ระเบยบ ขอบงคบและแบบแผนของทางราชการ ทเกยวของ
๕. การประเมนผลการใชอาคารสถานท เปนการดาเนนการประเมนผลการใชเพอการ
ปรบปรงและเปลยนแปลงแนวทางการดาเนนงานดานนใหเหมาะสมเพอประโยชนสงสด และเพอ
เกบขอมลสาหรบการวางแผนดาเนนงานอาคารสถานทของปถดไป
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๒
งานอาคารสถานทเปนปจจยทสาคญอยางหนงทชวยใหสถานศกษาดาเนนงานไดโดยสะดวก
ผบรหารจงจาเปนตองใหความสาคญตองานดานนไมนอยไปกวาดานอนๆ ภายในสถานศกษา อาคาร
สถานทของสถานศกษาจงเปนแหลงทชวยสนบสนนการเรยนรของผเรยนและการสอนของครผสอน
ใหเปนแหลงถายทอดวทยาการของชมชน งานบรหารอาคารสถานทจงเปนงานทสาคญทผบรหาร
ตองพจารณาพนจวเคราะหและบรหารใหเกดประโยชนสงสด สาหรบงานบรหารอาคารสถานท
สามารถแยกพจารณาได ๕ สวนดงน ๔
๒.๒.๑. อาคารเรยน
อาคารเรยนควรใชไดดทกฤดกาล ถกสขลกษณะ จานวนและขนาดของอาคาร
พอเหมาะกบนกเรยนนกศกษา การบรหารอาคารควรคานงถงประโยชนใชสอย ไมมงเอาแตความ
สวยงามเปนหลก แตงมงไปในทางประโยชนใชสอยทจะเกดผลดแกการเรยนการสอน ความสะดวก
และความปลอดภย อาคารเรยนควรดดแปลงไดหลายอยางไมวาจะเปนผนงกนหองหรอวสดอปกรณ
ทเกยวกบตวอาคารตองดดแปลงแกไขเพมเตมไดงาย มแสงสวางพอสมควร ผบรหารจะตองคานง
กอนกอสรางเพอใหขยายอาคารไดสะดวกทงแนวตงและแนวนอน บรรยากาศภายในอาคารตอง
เหมอนบาน รมรน ผนงทาสเยนตา พนไมลน โตะเกาอใชสะดวก เหมาะสาหรบทจะศกษาเลาเรยน
ทกอยางตองทนทานตอการใชงาน ไมวาจะเปนอาคารสถานทหรอเครองใชไมสอย และตองสมบรณ
แบบ ควรมอาคารและเครองใชไมสอยสมบรณครบถวน นอกจากนควรคานงถงความปลอดภยใหแก
นกเรยนนกศกษา ไมวาจะเปนฝาผนง ลกกรงระเบยงหรอบรเวณบนไดควรสรางใหมนคงแขงแรง
และปลอดภยเปนพเศษเพอปองกนนกเรยนนกศกษาตกหลนลงไปไดรบอนตรายในการออกแบบ
อาคารถาวร นอกจากจะคานงถงความแขงแรงของโครงสรางและความสะดวกสบายในการใชอาคาร
แลว ยงจะตองคานงถงอายการใชงานของอาคารนนๆ ดวยวา มความมนคงแขงแรงพอทจะใชงาน
ดวยความปลอดภยไดเปนเวลานานเทาใด เมอพจารณาถงคาของเงน คาเสอมราคาของอาคาร ความ
ยงยากในการซอมแซม และอปสรรคตอการใชงานแลว อาคารทมอายใชงานไดตงแต ๑๐ ถง ๓๐ ป
โดยไมตองทาการซอมแซมขนาดใหญถอไดวาคอนขางประหยด แตจะใหดอายการใชงานของอาคาร
๔ กรมสามญศกษา: กระทรวงศกษาธการ. ๒๕๔๐.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๓
ควรอยระหวาง ๓๐ ถง ๕๐ ป และจะถอวาประหยดทสด คอ ออกแบบและกอสรางใหอาคารนนๆ ม
อายการใชงานเกน ๕๐ ปขนไป๕
๒.๒.๒. หองเรยน
การจดหองเรยนควรใหยดหยนไดตามความเหมาะสม หองเรยนควรเปนหองใหญ
หรอกวาง เพอความสะดวกในการโยกยายโตะเกาอเพอจดเปนรปรางตางๆ เพอประโยชนในการเรยน
การสอน ถาเปนหองเลกๆ หลายๆ หองตดกน ควรทาฝาเลอนเพอเหมาะแกการทาหองใหกวาง การ
จดหองเรยนเพอเสรมสรางความรทกดาน ควรจดอปกรณในการทากจกรรมหรอหนงสออาน
ประกอบทนาสนใจไวตามมมหอง เพอนกเรยนจะไดคนควาทากจกรรมหรอตดรปภาพและผลงาน
ตางๆ ไวเพอใหเกดการเรยนร ควรจดหองเรยนใหมสภาพแวดลอมทด ไดแก สภาพแวดลอมทาง
กายภาพ สตปญญา อารมณและสงคม ซงมอทธพลตอความเปนอยและการเรยนของนกเรยนนกศกษา
เปนอนมาก อาจารยผสอนมสวนชวยเสรมสรางสภาพแวดลอมใหดได เชน คอยใหคาแนะนาในการ
อานหนงสอ คนควา แกปญหา และผสอนควรสรางบรรยากาศในหองเรยนไมใหเครยด เปนกนเอง
กบผเรยน ใหผเรยนรสกมความปลอดภย สะดวกสบายเหมอนอยทบาน การจดหองเรยนเพอ
เสรมสรางลกษณะนสยทดงาม ปลกฝงใหนกเรยนนกศกษารจกรกษาความสะอาด ตงแตพนหองเรยน
โตะ มานง ขอบประตหนาตาง กระดาน แปรงลบกระดาน ฝาผนง เพดาน มมหอง รวมทงถงขยะตอง
หมนทง เพอไมใหมกลนเหมนและเปนบอเกดของเชอโรคได
ทบวงมหาวทยาลยไดกาหนดเกณฑมาตรฐานเกยวกบหองบรรยายและหองสมมนา (หอง
ขนาดเลกทใชตว) ในชวงแผนพฒนาการศกษา ระยะท ๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๔๔) ดงน๖
หองบรรยายขนาดความจ ๓๐๐ คน ๐.๙ ตารางเมตร ตอคน
หองบรรยายขนาดความจ ๒๐๐ คน ๐.๙ ตารางเมตร ตอคน
หองบรรยายขนาดความจ ๑๐๐ คน ๑.๐ ตารางเมตร ตอคน
หองบรรยายขนาดความจ ๕๐ คน ๑.๑ ตารางเมตร ตอคน
๕ อรณชย ชยเสร, (๒๕๓๔). การวบตของอาคาร สาเหตและการแกไข. กรงเทพฯ: บรษทเอเชยเพรส จากด. ๖ สานกนโยบายและแผนอดมศกษา, (๒๕๓๗). เกณฑมาตรฐานกลางสาหรบการจดทาโครงการพฒนา
การศกษาของสถาบนอดมศกษาในชวงแผนพฒนา ระยะท ๘ (พ.ศ.๒๕๔๐ – ๒๕๔๔ ) ทบวงมหาวทยาลย.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๔
หองบรรยายขนาดความจ ๒๕ คน ๑.๕ ตารางเมตร ตอคน
หองสมมนาหรอหองตวขนาดความจ ๓๐ คน ๑.๘ ตารางเมตร ตอคน
๒.๒.๓. หองพเศษ
หองพเศษมความสาคญตอการเรยนการสอนมาก เพราะเปนทจดกจกรรมการเรยน
การสอนไวเปนพเศษ รวมทงหองปฏบตการตางๆ ทสนบสนนการสอน หองดงกลาวจงควรจดใหม
วสด อปกรณครบถวน นอกจากนสถานศกษาควรจดใหมหองพยาบาล หองสมด หองดนตร หอง
พสด หองธรการ ฯลฯ เพออานวยความสะดวกใหแกนกเรยนนกศกษา รวมทงบคลากรทเกยวของ
๒.๒.๔. อาคารประกอบ
อาคารประกอบ หมายถงอาคารทใชประโยชนอยางอน เชน หองประชมหรอโรง
อาหาร สถานศกษาบางแหงอาจใชรวมกนดงนนควรมลกษณะโปรงโลง เพอระบายกลนไดด โรง
ฝกงานควรสรางใหหางไกลจากอาคารเรยนพอสมควร เพอจะไดไมมเสยงรบกวนในหองเรยน
หองนาหองสวมควรมจานวนหองมากพอกบจานวนผใชงาน โดยเฉลยสวมชาย 1 ทตอผเรยน ๔๐ คน
สวมหญง ๑ ทตอผเรยน ๒๕ คน และทปสสาวะชาย ๑ ทตอผเรยน ๓๐ คน ถามจานวนนอยก
จดระบบใชใหทวกน
๒.๒.๕. บรเวณสถานศกษา
บรเวณสถานศกษามความสาคญไมนอยไปกวาตวอาคาร ปจจบนบรเวณสถานศกษา
มปญหาเกยวกบการเพมจานวนอาคารเรยน และจานวนผเรยน บรเวณโรงเรยนจงควรจดใหเกด
ประโยชน และการใชงานใหค มคาทสด และ ควรปลกไมดอกไมประดบเพอความสวยงาม
โดยเฉพาะหนาอาคารเรยน บรเวณทจดเปนทพกผอน ควรมจานวนมานงใหเพยงพอ บรเวณสนาม
กฬา ถาเปนไปไดควรแยกสนามกฬาแตละประเภทแยกออกจากกน เพอความสะดวกของผใชงาน
กลาวโดยสรป ความสาคญของการบรหารอาคารสถานทเปนเปนกจกรรมทมนษยไดคดคน
ขน เพอกาหนดอนาคตของการจดการ การบรการ และประสานงานของบคคล หรอกลมบคคลให
ดาเนนการเกยวกบอาคารสถานท และสภาพแวดลอมอยางมกระบวนการบรหาร คอ การศกษา สภาพ
ปญหาและความตองการ การวางแผน การดาเนนการตามแผน และการประเมนผล ซงเปนเรองสาคญ
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๕
ทผบรหารตองพนจวเคราะหถงการใชประโยชนจากอาคารสถานททชวยสนบสนนการเรยนรของ
ผเรยน และการสอนของผสอน รวมทงเปนแหลงวชาการแกชมชนดวย
เปยมศกด เหลาอน (๒๕๔๖)๗ ไดอธบายความสาคญของการบรหารอาคารสถานทจะม
ประสทธภาพได จะตองดาเนนตามขนตอนทง ๔ ของกระบวนการ คอ การศกษาสภาพปจจบนของ
ปญหา และความตองการ การวางแผน การดาเนนการตามแผน และการประเมนผล เชนเดยวกบการ
บรหารงานอนๆ ดงน
๑. ศกษาสภาพปจจบน ปญหาและความตองการในเบองตนของการบรหารงานอาคาร
สถานท ผบรหารจะตองปฏบตใหเปนไปตามขนตอนแรกของกระบวนการการบรหาร โดยรวบรวม
ขอมลดานอาคารสถานทจากระบบขอมลของสถานศกษา และหาขอมลหลายๆ ดานทเกยวของ ซง
อยางนอยทสดจะตองประกอบดวยขอมล ๓ ประเภท คอ
๑.๑ สภาพปจจบนของอาคารสถานท และทรพยากรทเกยวของ เชน จานวนอาคาร
สงปลกสรางทมอยแลว พนทบรเวณโรงเรยน สภาพพนท จานวนผเรยน และจานวนบคลากร
๑.๒ แนวโนมของการเปลยนแปลง เชน การเพมหรอลดของจานวนนกเรยน
งบประมาณทคาดวาจะไดรบการเปลยนแปลงดานตางๆ ในทองถนซงเกยวพนถงสถานศกษาดวย
๑.๓ ปญหา และขอจากด ซงไดจากการศกษาขอมลเบองตน เชน ขอจากดพนท
ขอจากดดานงบประมาณ หรอปญหาอนๆ ทสงผลตอการดาเนนงาน เมอไดขอมล และปญหากนามา
วเคราะหนามาวเคราะห โดยใหบคลากรสถานศกษามสวนรวมเพอสรปเปนความเปนความตองการ
ของสถานศกษาทจะแกปญหา หรอพฒนาดานอาคารสถานทเพอดาเนนการขนตอไป
๒. การวางแผน เมอรความตองการดานอาคารสถานทวาจะแกปญหา หรอพฒนา
อยางไร แคไหน จากการปฏบตในขนตอนท 1 แลวกเรมดาเนนขนตอนท ๒ คอ จดใหมการวางแผน
และเขยนโครงการ เพอแกปญหา หรอ เพอบรรลความตองการดานอาคารสถานทนนๆ ในการ
วางแผนดานอาคารสถานท ผบรหารตองคานงถงสงตอไปน
๗ เปยมศกด เหลาอน, (๒๕๔๖).ปญหาและความตองการดานอาคารสถานทโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรม
สามญศกษาจงหวดขอนแกน. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สานกงานบณฑตศกษา สถาบนราชภฏเลย
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๖
๒.๑ ใหบคลากรในสถานศกษา และบคลากรในชมชนซงมสวนรวมในการใช
ประโยชน และมสวนรวมรบผดชอบดานอาคารสถานท ไดมสวนรวมอยางจรงจงในการวางแผนดาน
อาคารสถานท
๒.๒ ในการวางแผนดานอาคารสถานท จะตองใหอาคารสถานทนนๆ สามารถใช
ประโยชนไดหลายทาง หรอจะเปนแบบอเนกประสงคกทาได การพฒนาอาคารสถานทนนๆ กจะ
ไดผลผลคมคากบการลงทน
๒.๓ เปนการอานวยประโยชนตอการพฒนาของผเรยนในดานตางๆ ใหมากทสด
คอ ใหประโยชนตอการจดกจกรรมดานการเรยนการสอนโดยตรง และสงเสรมสนบสนนการเรยน
การสอน และกลอมเกลาลกษณะนสยใหเปนไปตามจดมงหมายของหลกสตรโดยทางออม
๓. การดาเนนงานตามแผน ในขนตอนนผบรหารตองกากบ ตดตาม และควบคมดแล
ใหการดาเนนงานเปนไปตามแผนทวางไวในขนตอนท ๒ การดาเนนงานดานอาคารสถานทจะดาเนน
ไปโดยราบรน และมประสทธภาพพอสมควร หากผบรหารยดแนวทางในการปฏบตงานดงน
๓.๑ ปลกฝงใหบคลากรในสถานศกษามความรสกวาตนเองมสวนรวมเปนเจาของ
ซงตองมความรบผดชอบตอการดาเนนงานของสถานศกษา
๓.๒ ใหผเรยนมสวนรบผดชอบตอการดาเนนงานดานอาคารสถานทในสวนท
สามารถจะทาได ซงจะชวยปลกฝงนสยการทางาน และเกดความภาคภมใจในสถานศกษาของตน
๓.๓ ปลกฝงใหชมชนตระหนกวา สถานศกษาเปนสมบตของชมชน และใหชมชนม
สวนรวมในการดาเนนงานดานอาคารสถานทเทาทจะเปนไปได ในขนตอนนผบรหารตองให
บคลากรหลายๆ ฝายมสวนรวมในการดาเนนงานดานอาคารสถานทดวย
๔. การประเมนผลการดาเนนงานดานอาคารสถานท เปนขนตอนสดทายทจะชวยให
ผบรหารไดทราบวาการดาเนนงานเปนไปตามแผนและดาเนนไปดวยดเพยงใด เพอเปนแนวทางการ
ปรบปรงแกไขในระหวางการดาเนนงาน และเปนขอมลสาหรบการพจารณาวางแผนดาเนนงานในป
ถดไป การประเมนผลงานดานอาคารสถานทตองทาเปนระยะๆ และสมาเสมอตามระยะเวลาท
กาหนดไวในแผนงาน โดยใชเทคนควธการสาคญตางๆ เชน การทาตารางกาหนดเวลาประเมนไว
อยางชดเจนในแตละโครงการ การทาตารางกาหนดการใชอาคาร สถานทและบนทกผล มการตรวจ
ดแลอยางสมาเสมอ และใหผเรยนมสวนรวมในการประเมนผล เชน การแบงหนาทรบผดชอบแลว
รายงานผล ซงจะเปนสวนหนงของการศกษา กลาวโดยสรป กระบวนการในการบรการงานอาคาร
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๗
สถานท เปนสวนสาคญทใหการบรหารงานดานนเกดประสทธภาพ และประสทธผลไดดอกวธหนง
เพราะจดเรมตนจะตองมการศกษาสภาพปญหาและความตองการ มการวางแผน มการดาเนนงานตาม
แผน และมการประเมนผล จงจะสามารถนากลบไปใชได
๒.๓. การจดการอาคารสถานศกษา
การจดอาคารสถานทควรคานงถงสภาพเดมของบรเวณใหมาก ซงสภาพเหลานหากไดรบ
การปรบปรงเปลยนแปลง หรอตกแตงใหสวยงาม และเออประโยชนไดเหมาะสมและการจดสราง
อาคารใหเหมาะสมกบสภาพทมอยแลว จะเปนการประหยดคาใชจายและกาลงคน กาลงงาน ทงจะม
สวนปลกฝงการรกธรรมชาต อนเปนคณสมบตทพงประสงคใหเกดขนในตวผเรยนไดเปนอยางด
๒.๓.๑. นโยบายการปฏรปการศกษาดานอาคารสถานทของกระทรวงศกษาธการ
กระทรวงศกษาธการไดกาหนดแนวนโยบายการปฏรปการศกษาดานอาคาร สถานท เพอปรบเปลยน
งานดานอาคารสถานททกแหงในสงกด ซงมอายการใชงานเฉลยไมตากวา ๑๐ ป ใหมสภาพความ
พรอมสนบสนนการจดกจกรรมการเรยนการสอน โดยมแนวปฏบตดงน ๘
๑. บรเวณโรงเรยนดาเนนการเกยวกบการปรบปรงพฒนาพนทตงโรงเรยน
ทงหมด พนทไมนอยกวา ๖ ไร ขนไปหรอมพนทประมาณ ๑๐ ตารางวาตอนกเรยน 1 คน มการจดทา
แผนทตงอาคารเรยน อาคารประกอบ สวนหยอม แปลงเกษตร สระนา สนามกฬาตางๆ เตมรปแบบม
การออกแบบ และปรบปรงสภาพแวดลอมใหรมรนสวยงาม มการปลกไมดอก ไมประดบ อนรกษ
และพฒนาสงแวดลอม และใชพนทบรเวณโรงเรยนใหเกดประโยชนสงสด
๒. อาคารเรยนเปนอาคารเรยนตามมาตรฐานของกระทรวงศกษาธการ จะตอง
เปนอาคารสถานทกอสรางดวยวสดทคงทน ซงมขนาดหองเรยนไดมาตรฐาน อยางนอย กวาง ๗
เมตร ยาว ๙ เมตร ถกสขลกษณะ จานวนหองเพยงพอกบจานวนนกเรยน สะดวก ปลอดภย แสงสวาง
เพยงพอ สามารถดดแปลงใชประโยชนไดหลายอยาง มการปรบปรง ตกแตง ทาสตวอาคารใหมให
เปนปจจบน มปายประกาศ ปายนเทศไวเหมาะสม การวางแผนใชอาคารสถานท การทาแผนจดสราง
รอถอนอาคารสถานท รวมทงการใชอาคารสถานท ใหคมคากบสภาพของโรงเรยนและชมชน
๘ กรมสามญศกษา: กระทรวงศกษาธการ. ๒๕๔๐.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๘
๓. อาคารประกอบเปนสงปลกสรางอนๆ เชน อาคารอเนกประสงค โรง
ฝกงาน โรงอาหาร หองสวม เรอนเพาะชา รว ถงเกบน าฝน ฯลฯ กอสรางดวยวสดทคงทนถาวร
สะอาด สะดวก ปลอดภย อยในสถานทเหมาะสม มการปรบปรงตกแตงทาสสวยงาม และเหมาะกบ
ประโยชนใชสอย การวางแผนการใชประโยชนของอาคารประกอบ การทาแนวสราง และรอถอน
อาคารประกอบรวมทงการใชอาคารประกอบใหคมคาและเกดประโยชนสงสด
๔. การจดโรงเรยนและสถานศกษาใหเปนปจจบน เปนการบารงรกษาอาคาร
สถานท อาคารเรยน อาคารประกอบ และสงกอสรางตางๆ โดยการซอมแซมตกแตงทาส ใหสวยงาม
มสภาพใหมอยเสมอ ใชการไดดตลอดเวลา
๕. การสขาภบาลเปนการทาใหโรงเรยนสะอาด ถกสขลกษณะ ปราศจากฝ น
ละออง และมลภาวะ มทกาจดขยะมลฝอย มน าดม น าใชสาหรบนกเรยนตลอดป มการจดอาหาร
กลางวนใหนกเรยนรบประทานทสะอาด ปลอดภย และเพยงพอ
๖. หองสมด หากเปนโรงเรยนขนาดเลกควรจดเปนมมหนงสอภายใน
หองเรยนตางๆ และหากเปนโรงเรยนขนาดใหญ มหองเรยนหรออาคารเพยงพอควรจดแยกตางหาก
โดยเฉพาะจดใหสะอาดสวยงาม มการจดหนงสอเขาหองสมดใหเหมาะสมกบจานวนนกเรยน และ
สภาพโรงเรยนมการซอมแซม บารงรกษาหนงสอทชารด มการจดกจกรรมใหนกเรยนไดใชหองสมด
เปนประจา ใหนกเรยนไดใชบรการหองสมด
๗. หองคอมพวเตอร ควรเปนหองทปรบปรงขนใชโดยเฉพาะกจกรรมการ
เรยนการสอนคอมพวเตอรเปนพเศษ หากเปนโรงเรยนขนาดเลก อาคารและหองไมเพยงพอใหใช
รวมกบหองพเศษอนๆ เชน ใชรวมกบหองปฏบตการทางภาษา ตองสะอาด ปราศจากฝ นละออง และ
มการตดตงพดลมใหเยนสบายเพอการบารงรกษาเครองคอมพวเตอร
๘. หองปฏบตการทางภาษาควรเปนหองทปรบปรงขนใชเฉพาะกจกรรมการ
สอนภาษาตางประเทศ เนองจากตองใชการสอนผานเครองเสยง เทป วดโอ โดยผานหฟง ตองจดให
สะอาด ปราศจากฝ นละออง ตดตงพดลมใหเยนสบาย มโตะนงเรยน และหฟงทพอเพยงกบผเรยน
๙. หองแนะแนว ตองเปนหองเพอจดกจกรรมแนะแนว หากไมมหองท
เพยงพอกสามารถจดรวมกบหองพเศษอนๆ ได เชน จดรวมกบหองพยาบาล หองสมดหรอหอง
สหกรณ ฯลฯ แตตองเปนมมสงบ เพอความสะดวกในการใหคาปรกษาแกนกเรยน
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๑๙
๑๐. หองพยาบาล หากโรงเรยนขนาดเลกอาคารไมพอ สามารถใชรวมกบหอง
อนได แตตองเงยบสงบเพราะเปนสวนทบคลากรตองไดรบการปฐมพยาบาล และพกผอน จงตอง
สะอาด สวยงาม อากาศถายเทไดด มปายนเทศโปสเตอร เกยวกบสขภาพ หองนา หองสวม อยในหอง
เดยวกน
๑๑. สนามกฬา จดใหมสนามกฬาเพยงพอกบความตองการและเหมาะสม เชน
สนามฟตบอล วอลเลยบอล สนามเดกเลน ตลอดทงจดใหมเครองเลนภายในสนามทเหมาะสม
๑๒. หองพเศษอนๆ ควรจดใหมหองพเศษอนๆ ตามสภาพ และตามศกยภาพ
ของสถานศกษา เชน หองโสตทศนปกรณ ศนยสอ และอปกรณ หองจรยธรรม ฯลฯ
๒.๓.๒. การบรหารอาคารสถานศกษา ขอมลเกยวกบสถานศกษานบวาเปนสงทจาเปน เพอ
เปนขอสนเทศในการบรหารจดการอาคารสถานท ขอมลแรกทควรทราบคอผงบรเวณหลก เพอจะได
ทราบวาแตละหลงเปนอาคารอะไรบาง ใชเรยนหรอบรการแกผเรยนในเรองอะไร มความสงกชน ม
ทางขนลงใดบาง ตลอดจนอปกรณทใชในอาคาร เชน โทรศพทภายใน ระบบปองกนเพลงไหม และ
สญญาณเตอนภยตางๆ เปนตน๙ การทาแผนภมแนะนาการใชอาคารสถานท เปนสงทจาเปนอยางยง
ทงนเพอประโยชนในการควบคม การตรวจสอบ การซอมบารง และการประเมนผล การใชงานใน
ระยะทสมควร เพอจดใหมการปรบปรงพฒนาอาคารสถานทใหเหมาะสมยงขนตอไป ซงแผนภม
เกยวกบอาคารสถานททสาคญ มดงน๑๐
๑. แผนภมบรเวณสถานศกษา ลกษณะของแผนภมจะทาใหทราบถงขนาด
ของทดน ทศทางและจานวนอาคารตลอดจนหนาทของอาคารแตละหองอยางชดเจน รวมทงทางเชอม
ระหวางอาคาร บรเวณทรถบรการจะมาสงของ เปนตน
๒. แผนภมของอาคาร อาคารแตละหลงจะตองแสดงแผนภมไวทโถงบนได
หรอ บรเวณหนาหนาลฟตเพอสะดวกตอการคนหา หองทเปดสอนวชาเฉพาะแปลนอาคารทกชน จะ
แสดงรวมไว ทชนลาง เพอทาใหผมาเยอนสามารถมองหาหองทตองการไดทนท และในแตละชน
๙ ibid/เรองเดยวกน ๑๐ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, (๒๕๓๗). ประมวลสาระชดวชาการบรหารทรพยากรการศกษาหนวย
ท ๑๓ -๑๕ กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๐
ควรตดตงแบบแปลนของชนนนไวตางหากอกดวย แผนภมแตละชนนอกจากจะบอกถง ทางเดน ทาง
เชอม บนได หองน า และหองตางๆ แลวจะบอกทางหนไฟไวใหดวย โดยบางอาคารอาจเรยกวา
“ทางออกฉกเฉน” อาคารบางหลงอาจบอกถงทตงของเครองดบเพลงเคม หรออาจระบตาแหนงสาย
ดบเพลง ซงมกจะตดตงไวใกลหองบนไดหรอลฟต สาหรบอาคารขนาดใหญจะบอกตาแหนงหอง
สวทชตดไฟฟาไวในแตละชน เพอสะดวกแกการแกไขเมอเกดไฟฟาดบ เปนตน สาหรบเลขทประจา
หอง นยมใชเลขทของอาคารเปนตวแรก สวนตวทสองเปนเลขทของชน สวนเลขสดทายจะเปนตว
เลขทหอง เพอสะดวกแกการคนหา
๓ แผนภมการใชอปกรณในอาคาร สวนมากแลวเมอมการตดตงอปกรณตางๆ
นอกจากจะมการสาธตการใชงานแลว บรษทผผลตจะใหแผนภมการใชงานมาดวย เชน เครองยอ
ขยายเอกสาร เครองขยายเสยง โทรศพทภายใน เปนตน แผนภมเหลานจะตองตดไวใกลกบอปกรณ
เครองใชทกชน เพอความสะดวกในกรณทเจาหนาทรบผดชอบไมมาทางาน คนอนจะสามารถ
ดาเนนการแทนได
๒.๓.๓. การควบคมตรวจสอบอาคารสถานศกษาเปนงานทตองทาตอเนองจากการบรหาร
อาคารสถานศกษา โดยเปนงานของคณะทางานทผบรหารตงขนเพอดแลการใชงานอาคารสถานท
เปนรายวน รายสปดาห โดยงานแรกตองทาเอกสารเพอควบคมการใชอาคารเพอการศกษาในขนตน
วาการใชหองตางๆ นน สามารถดาเนนการใชไดตามแผนอตรากาลงอาคารทไดเสนอไวกอนการ
กอสรางสถานศกษาหรอไมอยางไร เชน หองเรยนจะใชงานใหไดถง ๙๐เปอรเซนตของเวลาท ง
สปดาห และหองทดลองวทยาศาสตรและหองปฏบตการฝกงานนน กาหนดไววาจะใชงานไดถง ๗๕
เปอรเซนตของเวลาทงสปดาห ไดมการจดตารางสอนใหใชหองไดมากนอยเพยงใด ทงนคณะทางาน
ตองสรางแบบฟอรมขนมา เพอวดความถของการใชงานหองเรยน หองทดลองและหองบรการทก
หอง สงทจาเปนในการตรวจสอบอาคารสถานศกษามดงน๑๑
๑. การตรวจสอบการใชอาคาร สถานศกษาจะตองมแปลนอาคารทกชน ซง
แสดงแผนผงหองเรยน หองประกอบทกหอง และมการกาหนดเลขทไวอยางครบถวน เพอสะดวกใน
๑๑ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, (๒๕๓๗). ประมวลสาระชดวชาการบรหารทรพยากรการศกษา
หนวยท ๑๓ -๑๕ กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๑
การกรอกแบบฟอรมในการตรวจสอบการใชงานจรงของหองทกหองเปนรายสปดาห ทงนเพอให
ผบรหารทราบวาอตราการใชหองนนทาไดต าหรอสงกวาเกณฑอยางไร
๒. การตรวจสอบมาตรฐานอาคาร ในการออกแบบอาคารสถานศกษาจาเปนท
จะตองยดเกณฑมาตรฐานของสานกนายกรฐมนตร พ.ศ. ๒๕๒๔ไวเปนแบบฉบบ เนองจากเกณฑ
มาตรฐานระบใหหองเรยน หองทดลอง หรอหองบรการจะตองออกแบบตามขนาดเนอทตอคนให
เหมาะสม
๓. การตรวจสอบทวไป เจาหนาทซงรบผดชอบดานอาคารสถานทจะตองเดน
ตรวจอาคารสถานท โดยทวๆ ไปอยางสมาเสมอ เพอความสะอาดเรยบรอยของสถานท ซงเปนวธการ
ใหผอนไดชวยตรวจสอบอกทางหนงดวย การตรวจสอบดานสาธารณปโภค เชน การใชน า การใช
ไฟฟา กเปนสงทควรทาเพอเปาหมายของการประหยดคาใชจายรายเดอน
๒.๓.๔. การประเมนผลอาคารสถานศกษา เมออาคารสถานศกษาไดใชงานตามระยะเวลาอน
สมควรแลว จะตองมการศกษาขอดขอเสยของการใชงานวาแนวคดของการวางผงหลก การออกแบบ
อาคารเรยน อาคารประกอบ ฯลฯ วาสงผลด หรอควรจะพฒนาเพมเตมอยางไรบาง หรอเพอจะได
ขอมลทจะนาไปใชในโอกาสทจะสรางอาคารใหมตอไป วธการประเมนขนอยกบความตองการวดผล
เกยวกบเนอหาทตองการประเมน โดยจะตองมการสรางเครองมอในการประเมนสาหรบผสอน
ผเรยน ผดแลรกษา และผมหนาทเกยวของกบสถานศกษา โดยผลทไดจะไดนามาเฉลยความเทยงตรง
ในการประเมน เครองมอทใชจะพฒนาบนพนฐานของสาระสาคญในเรองปรมาณจากอตราสวน
ระหวางผเรยนกบเนอทอาคาร คาใชจายในการกอสรางตอรายหวของผเรยน จานวนตารางเมตรของ
อาคารของแตละประเภทอาคาร ประโยชนทควรจะไดรบ ตลอดจนอายการใชงานของอาคารในแง
ของเศรษฐกจ เปนตน บางครงอาจสรางเครองมอ เพอประเมนผลงานออกแบบของสถาปนกในแง
ของประโยชนใชสอย ทงนอาจไดผลในแงของการเปลยนแนวคด ของการวางผงบรเวณสถานศกษา
ในอนาคต ซงสถานศกษาสวนมากมกจะมปญหาเรองขาดแคลนทดน การยอมใชอาคารทางสงจะขน
ไดสงกชน จงจะไมเกดอปสรรคตอการเคลอนยายเปลยนหองของผเรยน ในบางครงอาจประเมนผล
ในแงทวาผลงานกอสรางทเกดขนตรงตามเปาหมายทคณะทางานไดวางไวแตตนหรอไม
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๒
การประเมนการใชประโยชนอาคารและสงอานวยประโยชนทสรางขน มขนตอนดงน๑๒
๑. จะตองสรางเครองมอทเหมาะสมมาใช
๒. มกระบวนการในการประเมน
๓. รวบรวมขอมลจากผลการประเมน
๔. ปอนขอมลใหผใชประโยชนจากผลการประเมนนน
การเลอกวธการประเมน สามารถทาไดหลายวธ เชน การใชแบบสารวจ การสงเกต การ
สมภาษณ การวดทศนคต เปนตน สวนระยะเวลาของการประเมนนนจะขนอยกบ ความตองการของ
ผบรหารทจะตองการ ความถอยางไร เชน ประเมนผลการทางานของสถาปนก ประเมนเพยงครงเดยว
กจะทราบผล แตการประเมนเพอทราบมาตรฐานการใชอาคารตองทาหลายครง บคคลทจะทางานน
อาจตงเปนคณะบคคล หรอในรปของกรรมการ ไดผลจากการประเมน จะชวยชปญหาของความไม
สะดวก ความไมปลอดภย อาคารไมเอออานวยประโยชนตอการเรยน เปนตน
ในการการวดประสทธภาพของการใชอาคารนนบางครงจาเปนตองอาศยการคานวณอตรา
การใชหอง (Room Utilization) ดวย ซงหมายถง คาคานวณไดเปนรอยละของอตราสวนระหวาง
จานวนเวลาทใชหองใน ๑ สปดาห กบจานวนคาบทควรใชหองไดอยางเตมทใน ๑ สปดาห โดยใช
สตรดงน๑๓
จานวนคาบทใชหองจรงใน 1 สปดาห
อตราการใชหอง = X ๑๐๐
จานวนคาบทควรใชหองไดอยางเตมทใน สปดาห
การจดบรเวณเพอการเรยนรนบเปนสงสาคญมากขนเปนลาดบ ผทเกยวของกบงานวางแผน
งานดานอาคารสถานทไดเตรยมแผนไวแตแรกตอการเปลยนแปลงทจะมในอนาคต มการยดหยน
ตงแตผงบรเวณหลกรวมถงตวอาคาร ซงพรอมทจะเปลยนแปลงหรอเพมหนาทใชสอยให มากขน
๑๒ กรมสามญศกษา: กระทรวงศกษาธการ. ๒๕๔๐. ๑๓ สานกนโยบายและแผนอดมศกษา, (๒๕๓๗). เกณฑมาตรฐานกลางสาหรบการจดทาโครงการพฒนา
การศกษาของสถาบนอดมศกษาในชวงแผนพฒนา ระยะท ๘ (พ.ศ.๒๕๔๐ – ๒๕๔๔ ) ทบวงมหาวทยาลย.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๓
การพฒนาใหบรเวณโรงเรยนเกดความงามเกดจากความแตกตางจากการปลกตนไมประดบ การจด
สระน า และสนามหญาในระยะแรก แตในระยะหลงน การออกแบบอาคาร ทางเทา และบรเวณ
พกผอน จะมความคลองจองกนไปหมด โดยตองยอมรบวา อาคารเองกคองานประตมากรรมชนหนง
ซงแฝงไวท งความงามและประโยชนใชสอยรวมอยดวยกน ดงนน การจดภายในอาคารในสมย
ปจจบนจงพยายามใหเกดความสมพนธกบภายนอก กลาวคอ งามทงอาคาร สวยทงการจดภายใน และ
เหมาะสมเขากนไดกบธรรมชาตของตนไม ใบหญาโดยรอบอาคาร จงกลาวไดวา สถาปนกไดจด
สงแวดลอมทดสาหรบการเรยนการสอน ในการจดการดานระบบสาธารณปโภคและสงแวดลอม สง
ทควรพจารณา มดงน๑๔
๑. ระบบสาธารณปโภค เปนเรองทสถานศกษาจะตองมรายจายทกเดอน การจดระบบ
ไฟฟา ประปา โทรศพททด หมายถง การควบคมรายจายเพอการนโดยทงหมด ตวอยางเชน ไฟฟาควร
มการตดมเตอรเพอควบคมการใชกระแสไฟฟาแตละอาคาร เพอใหทราบปรมาณไฟฟาวาอาคารแตละ
หลงมการใชไฟฟามากนอยอยางไร การใชน าประปากเชนกน ควรมการตดมเตอรเพอวดการใชน า
ทกอาคาร สาหรบโทรศพทจะมการแยกระบบโทรศพทเพอการสอสารภายในและโทรศพทภายนอก
อาจมการควบคมการใชโทรศพททางไกลโดยไดมการกาหนดเครองทใชโทรศพททางไกลไดเฉพาะ
เครองทจาเปน ในการโทรศพทแตละครงจะตองมการกรอกแบบฟอรม
จานวนคาบทใชหองจรงใน ๑ สปดาห
จานวนคาบทควรใชหองไดอยางเตมทใน l สปดาห แสดงระยะเวลาการพด และสถานท
ตดตอสาหรบการสงโทรสารจะมเอกสารบนทกการสงอยในเครองอยแลวจงทราบไดวา มการใชวน
ละกครง หากสถานศกษาทใชระบบประปาบาดาล จะมคาใชจายคาเครองสบน าเพมขน รวมทงคา
ซอมและดแลเครองสบ ทอจายนา ซงควรมการแตงตงเจาหนาทดแลเรองนโดยเฉพาะ
๒. สงแวดลอม สงทจะเอออานวยใหผสอนและผเรยนมกจกรรมการเรยนการสอนทด
เพมขดความสามารถในการเรยนรมากขน ไดแก การถายเทอากาศ การควบคมเสยงรบกวน แสงสวาง
และการใชสทเหมาะสม
๒.๑. การถายเทอากาศ โดยปกตอณหภมของรางกายมนษยจะอยประมาณ ๓๕-
๓๗ องศาเซลเซยส ถาอากาศรอนจะมผลใหหลอดเลอดขยายตว เหงอออก การรบร และความจาจะ
๑๔ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, (๒๕๓๗). ประมวลสาระชดวชาการบรหารทรพยากรการศกษาหนวยท ๑๓ -๑๕ กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๔
ลดลง อาจทาใหเกดอารมณหงดหงด กลามเนอในรางกายอาจเกดความเครยดได การจดอาคารใหม
อากาศถายเท ไดสะดวก จงเปนเรองจาเปน โดยเฉพาะการปลกตนไมใหมากพอทจะกรองกาซ
คารบอนไดออกไซด และฝ นละออง เพอใหสถานศกษามอากาศทด อณหภมเหมาะสมตอการเรยน
และการสอน การตด พดลมดดอากาศออกจากหองเรยนจะเปนหนทางหนงทชวยใหการถายเทอากาศ
เปนไปไดมากขน
๒.๒. การควบคมเสยงรบกวน หองเรยนควรมเสยงรบกวนไมเกน ๓๕ เดซเบล
หองประชมเสยงไมควรเกน ๓๐ เดซเบล และหองทางานเสยงรบกวนไมควรเกน ๕๐ เดซเบล ถาดง
มากกวานจะเกดความราคาญ ความเครยด อาจทาใหเกดอาการปวดศรษะ ขาดสมาธในการทางาน
การใชวสดดดซบเสยงบรเวณผนงและเพดานหองจะชวยลดเสยงสะทอน สถานศกษาบางแหง ยอม
จายคาตดเครองปรบอากาศเพอลดปญหาเรองเสยงรบกวน แตจะตองจายคาไฟฟาสงขน
๒.๓. แสงสวาง ระดบความสวางหรอความเขมของแสง เพอใหการอานหนงสอ
การมองดกระดานไดชดเจน มการกาหนดความสวางไว เชน การเขยนหนงสอตองการความสวาง ๑๔
ฟตแรงเทยน ซงเปนหนวยวดความเขมของแสงจากความสวางของเทยนมาตรฐาน ๑ เลม ตกลง บน
พนหางจากเทยน ๑ ฟต ดงจะไดแสดงความตองการความสวางบรเวณตางๆ ดงน
- หองเรยน หองสมด ความตองการความสวาง ๓๐-๗๐ ฟตแรงเทยน
- หองปฏบตการ ความตองการความสวาง ๑๐๐ ฟตแรงเทยน
- หองธรการ ความตองการความสวาง ๓๐-๑๕๐ ฟตแรงเทยน
- หองคหกรรม ความตองการความสวาง ๑๕๐ ฟตแรงเทยน
- หองครว ความตองการความสวาง ๕๐ ฟตแรงเทยน
ความสวางของหองเรยนในปจจบน ตองการเครองปรบแสงได เชน การสอนดวยภาพสไลด
การฉายวดโอ เครองฉายภาพ อาจตองการลดความสวางลงไป เพอใหผเรยนไดดจอภาพไดชดเจนขน
๒.๔. ส ในการใชสทใชในสถานศกษามผลกระทบทสาคญมากเพราะสจะสราง
ปฏกรยาตอผเรยนในรปแบบตางๆ เชน สบางประเภทจะทาใหเกดความสข ความสดชน ความสงบ
ความนากลว สสามารถกระตนอารมณของเดกๆ ไดเปนอยางด การพจารณาในการใชสใน
สถานศกษาจงเปนเรองคอนขางสาคญทเดยว ไมควรใชสแกจดหรอเขมจดภายในหองเรยน จะทาให
เกดความรสกบบรด นาราคาญ และอาจรบกวนสายตา การใชสทตดกน จะเกดแสงสะทอนไมเทากน
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๕
ทาใหสายตาตองทางานหนก ทาใหเกดลาในการอานหนงสอ การใชสออน จะชวยใหเกดความรสก
พกผอน และเปนการเพมแสงสวางใหแกภายในอาคาร ซงสเขยว เปนสทยอมรบกนวา ใหความรสกท
พกผอนเกดอารมณทผอนคลาย แตกตองพจารณาอกครงวา เขยวอยางไรจงจะเหมาะกบบรรยากาศ
ของการศกษา
การพจารณาขอกาหนดการใชเนอทอาคารเรยนเพอการเรยนการสอนใหกระจางนนจะ ชวย
ใหเกดความเขาใจอนดระหวางสถาปนกกบนกการศกษาซงจะตองระบจดมงหมายและความตองการ
การใชอาคารเพอการออกแบบทถกตองตามความประสงคไดมากทสดซงควรจะตองมการระบถง
กจกรรมการเรยนตาง ๆ ทจะบรรจไวในอาคารทจะออกแบบ จานวนชวโมงเรยนหรอหองเรยนหอง
ใชประโยชนอนๆ นอกจากหองเรยน เปนตน โดยทวไปการออกแบบเพอการสรางอาคารเรยนนน จะ
มเปาหมายอยทความพยายามเสรมสรางงานวชาการในสถาบนเปนหลกสาคญ เพอใหการกาหนดการ
ใชอาคารเพองานวชาการเปนไปตามวตถประสงคทตงไวมขอพจารณาดง ตอไปน
๑. เหตผลของการสรางอาคาร จะตองระบเหตผลของการสรางอาคารใหชดเจนวา
ทาไมจะตองสราง ตงใจจะใชทาอะไร และตองการใหอาคารนนรบใชทว ๆ ไปอะไรบาง เปนตน
๒. การสรางโรงเรยนใหม จะตองศกษาประวตของชมชนและประชาชนหรอเยาวชน ท
ตองการรบการศกษาและพจารณาถงทาเลของการตงโรงเรยนทมระยะเหมาะสมทผเรยนสวนใหญ จะ
มาเรยนไดสะดวกและประหยดเพยงใด
๓. แผนงานวชาการ การพจารณาถงแผนงานวชาการควรจะตองพจารณาเปน ๓
ลกษณะดวยกนคอ
๓.๑. แผนงานหลกสตร สถาปนกจะตองพจารณาออกแบบอาคารใหสอดคลอง
กบปรชญาของโรงเรยน และตามจดมงหมายของแผนงานทเกยวกบการเรยนการสอนของ
สถานศกษา
๓.๒. วธการสอน จะตองพจารณาถงวธการสอนในสถานศกษา เชน การสอนเปน
คณะ จะตองมหองประชมกลมใหญ และยงตองมหองประชมกลมยอย ๆ ประกอบอกหลายหอง หรอ
การสอนเปนกลมทเรยนรวมกนโดยมตองมฝากน เปนตน ซงวธสอนนจะมผลถงการออกแบบทวาง
เพอการเรยนการสอนมาก
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๖
๓.๓. แผนงานอนทสนบสนนงานวชาการ สถานททาการหรอทางานของบคคล
ฝายตางๆ ทสนบสนนงานวชาการกจาเปนตองพจารณาดวย เชน คณะบรหารสถานศกษา หรอระดบ
รองและผชวย เปนตน
๔. กจกรรมการเรยนการสอน ในสวนทเกยวกบการจดเนอทการใชเพอกจกรรมการ
เรยนการสอนแบบน กมกจะหมายถงหองเรยนปกต หองทดลองปฏบตการ โรงฝกงาน และอน ๆ การ
พจารณากาหนดเนอทเพอกจกรรมตาง ๆ นน มความยากลาบากพอสมควร กมหลกในการพจารณาได
บางดงตอไปน
๔.๑. กาหนดกจกรรมตาง ๆ ใหแนนอน
๔.๒. วางแผนการใชอาคารเพอกจกรรมตางๆวาจะใชหองใดเพอกจกรรมใด และ
ควรอยตรงไหนเชน หองวาดภาพ หองอาน หองเขยน ซงสถาปนกมองไมออกวาหองทออกแบบแต
ละหองเขาจะทาอะไรกนบางในแตละหอง จงตองอาศยคณะทางานทตงขนชวยใหรายละเอยดได
๔.๓. ควรทราบจานวนของผใชเชน ครกคน นกเรยนและผอนทจะใชแตละหอง
๔.๔. การแบงกลมผเรยนและผสอนของกจกรรมในแตละหอง
๔.๕ จดใหมความสมพนธระหวางกจกรรมตางๆ โดยจะตองพจารณาเพอความ
สะดวกและประหยดในการจดกจกรรมตาง ๆ ใหเกดความสมพนธกน
๔.๖. ตองพจารณาการกาหนดขนาดหองตางๆ ตามขนาดมาตรฐานของพนทแต
ละอยาง
๒.๔ การใชประโยชนอาคารสถานท
Elsbry (อางถงในวจตร ตจนทก, ๒๕๓๗)๑๕ ไดกลาวถงงานบรหารอาคารสถานท
ของผบรหารสถานศกษาวามประสทธภาพหรอไมควรพจารณาจากงานดงตอไปนซงประกอบดวย
๑. การสรางและจดอาคารสถานทเพมเตม
๒. การปรบปรงซอมแซมตามวาระ
๓. การใชสภายในหองเรยน
๑๕ วจตร ตจนทก, (๒๕๓๗). การบรหารโรงเรยน. กรงเทพฯ: เอส. ซ. ว.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๗
๔. การเลอกใชเครองใชและเครองตกแตงตางๆ
๕. การดแลความสะอาดเรยบรอยของอาคารสถานท
๖. การจดหองเรยนใหอยในสภาพทถกลกษณะอนามย
๗. การจดทเชดมอและการทาความสะอาด
๘. การเดนตรวจสอบอาคารสถานทเปนระยะๆ
๙. การจดใหมหองเกบสมภาระและอปกรณ
๑๐. การจดและดแลหองเรยน
๑๑. การจดทากระดานดา
๑๒. การตกแตงหองเรยน
๑๓. การดแลพนอาคาร
๑๔. การระบายอากาศ
๑๕. การดแลสนามและบรเวณสถานศกษา
สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (๒๕๓๐)๑๖ ไดจาแนกงานอาคารสถานท
เปนการจดสานกงาน หองธรการ หองพกคร หองพยาบาล หองประชม และหองอนๆ รวมทงการดแล
รกษา ปรบปรงอาคารสถานทและอปกรณประจาโรงเรยนใหอยในสภาพทเรยบรอย ซงสามารถ
แบงยอยได ๕ งาน ดงนนประสทธภาพการบรหารงานอาคารสถานทของผบรหารจงควรดจาก
ความสาเรจในการบรหารงานดงนคอ
๑. การจดสรางอาคารสถานท อนรวมถงการวางผงบรเวณทตงอาคาร การควบคมดแลการ
กอสราง การตกแตงจดระเบยบใหเปนไปตามหลกการจดอาคารสถานทของสถานศกษา ตลอดการรอ
ถอนอาคารสถานท
๒. การใชอาคารสถานท คอ การกาหนดการวางแผนการใชอาคารสถานทใหเกดประโยชน
มากทสดตอการเรยนการสอนโดยตรง ตอการเกดการเรยนรนอกหองเรยนของผเรยนและตอชมชน
๑๖ สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, (๒๕๓๐). การเรยนรสงแวดลอม. กรงเทพฯ: กองวจย
การศกษา สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๘
๓. การบารงอาคารสถานท การประดบตกแตง และซอมแซมอาคารสถานทใหคงสภาพเดม
หรอเพมเตมเพอใหเกดประโยชนโดยคมคาทสด
๔. การควบคมดแลอาคารสถานท คอ การควบคมดแลโดยทวไป เปนการกากบตดตามผล
การใชการบารงรกษาการตกแตง รวมถงการควบคมปฏบตงานอาคารสถานท ใหเปนไปตาม
กฎระเบยบ ขอบงคบและแบบแผนทางราชการทเกยวของ
๕. การประเมนผลการใชอาคารสถานทเปนการดาเนนการประเมนผลการใชเพอปรบปรง
และเปลยนแปลงแนวทางการดาเนนงานดานนใหเหมาะสม เพอประโยชนสงสดและเพอเกบขอมล
สาหรบวางแผนดาเนนงานอาคารสถานทของปถดไป
คณลกษณะของสถานศกษาทพงประสงคในแงของอาคารสถานทนนจะตองสนองประโยชน
ใชสอยไดสงสด กลาวคอ ตองมลกษณะสาคญ ๑๐ ประการตอไปน๑๗
๑. มความเพยงพอ (adequacy) หมายถง มความเพยงพอในดานตาง ๆ เชน อาคาร หองเรยน
หองใชประโยชนตาง ๆ วสด สนามเลนและพกผอน สวมและอน ๆ
๒. มความเหมาะสม (Suitability) กลาวคอจะตองมความเหมาะสมในดานทตงของอาคาร
สถานท ลกษณะของพนท และการจดอาคารสถานท เปนตน
๓. มความปลอดภย (Safety) ตองมความปลอดภยจากอบตเหต อคคภย วาตภย มรสมและ
อนๆ
๔. มสขลกษณะ (Healthfulness) อยหางไกลจากอากาศเปนพษ แกสพษ ซองโสเภณ และ
อนๆ
๕. ระยะทางทตดตอและใชสอย (Accessibility) ทตงของสถานศกษาจะตองไมไกลจาก
ชมชนหรอจากจดตางๆในบรเวณทสาคญ รวมท งไมหางไกลจากสงอานวยประโยชนทจะให
ประโยชนตอสถานศกษา เชน หองสมดสาธารณะ และอนๆ ทงนรวมทงสงอานวยประโยชนตางๆ
ในสถานศกษา เชน สวมไมไกลตวอาคารเกนไป
๖. มความยดหยน (Flexibility) จะตองมการเอออานวยตอการเปลยนแปลงและเอออานวยตอ
การใชอปกรณการเรยนการสอน รวมทงเครองใชตางๆ ในสถานศกษาได
๑๗ เมธ ปลนธนานนท, (๒๕๒๘). การบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร: พทกษอกษร.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๒๙
๗. มประสทธภาพ (Efficiency) คอการไดใชประโยชนจากอาคารสถานทและสงอานวย
ความสะดวกตางๆ มาก แตใชทรพยากรหรอปจจยนอยทสดหรอคมคาทสด
๘. มความประหยด (Economy) หมายถงอาคารสถานทและสงอานวยประโยชนตางๆ นนม
ความประหยด เชน ประหยดในการซอม บารงรกษา การเคลอนยาย และอนๆ
๙. สามารถขยบขยายได (Expansibility) หมายถงการออกแบบอาคารสถานทซงสามารถ
ขยายได มการเตรยมการขยายตวไดพอสมควร ซงสามารถขยายไดงายและสนเปลองนอย ทงนรวมถง
การขยายพนทดนในสถานศกษานนๆ ดวย
๑๐. มรปรางทสวยงาม (Appearance) จะตองมการวางผงบรเวณสถานศกษาไดอยางสวยงาม
และเหมาะสมกบสภาพแวดลอมตางๆ มการตกแตงบรเวณ หองเรยนและอน ๆ ใหเปนทชนชมของผ
พบเหนอยตลอดเวลาการกาหนดการใชอาคารเรยน
๒.๕. การบารงรกษาอาคารสถานท
ผ บรหารทดจะตองใหคาแนะนาและควบคมการบารงรกษาอาคารสถานท หรออาจ
มอบหมายใหผชวยดาเนนการกได ซงผบรหารทมประสทธภาพควรจะมลกษณะดงน ๑๘
๑. มการกาหนดงานทมอบหมายหรอย า ถงกาหนดงานทมอบหมายและความ
รบผดชอบเฉพาะอยางของผดแลสถานท หรอนกการภารโรงแตละคน ซงผบรหารจะรดวาใคร ทา
อะไร ทตรงไหน
๒. มการตรวจตราทวบรเวณอาคารเรยนและสนามหรอพนทของสถานศกษาอยาง
สมาเสมอเปนประจา โดยมงทจะสงเกตดความสะอาดเรยบรอยและสภาพการซอมแซมสงตางๆ
แมวาผบรหารจะมงานอนๆ ทสาคญกวานนทจะตองกระทาการตาม ผบรหารจะตองใหความสนใจ
และเอาใจใสตออาคารสถานทของสถานศกษาโดยการแบงเวลาใหกบการตรวจตรานอยาง เหมาะสม
อยางนอยอาทตยละครงกยงด ผบรหารจะตองหาทางใหนกเรยน คร หรอคนอนๆ ใหความสนใจทจะ
รายงาน ปญหาขดของตางๆ เกยวกบอาคารสถานททเกดขน ตอหวหนาผดแลอาคารสถานทหรอ
ผบรหาร โรงเรยน อาคารสถานทควรจะไดรบการดแลซอมแซมบารงรกษาอยตลอดเวลา เพอจะไดด
๑๘ ibid/เรองเดยวกน
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๓๐
ไมเกาและใชงานไดดอยตลอดเวลา ผทมสวนเกยวของกบการซอมแซมบารงรกษาอาคารสถานทม
ดงน๑๙
๑. บคลากรในโรงเรยน ผบรหารจะตองเปนนกซอมทคงเสนคงวา ทนททไดพบเหนสง
ใดชารดเลกๆ นอยๆ ตองรบมอบหมายใหเจาหนาทจดการซอมแซมใหเสรจเรยบรอย ถาทาในทนท
ทพบจะใหดเปนงานซอมแซมเลกๆ นอยๆ ไมสนเปลองเงนทองมากมาย แตถาปลอยทงไวใหชารด
ทรดโทรมมาก นานๆ ปจงจะซอมครงหนง จะดเปนงานใหญเกนกาลงเจาหนาทจะซอมแซมได
๒. การใหชมชนมสวนรวมในการบารงซอมแซมรกษา ชมชนมประโยชนตอสถาบน
เปน อยางมาก อาจจะเปนการรวมกนพฒนาสถาบน เชน ทาความสะอาด พฒนาสนามหรอปลกตนไม
บรจาคแรงกายซอมสรางอาคารเรยน หรอบรจาคทรพยเปนคาใชจายซอมแซม ขณะเดยวกน
สถาบนการศกษาจะตองมน าใจตอบแทนชมชนดวยสงทจาเปนพนฐาน (Basic Needs) สาหรบ
สถานศกษาทควรเอาใจใสเปนอนดบแรกควรจะเปนสงทเปนรปธรรม คอ เหนไดดวยตาเปลา ไดแก
สงสาคญ 3 ประการ๒๐
ก. โรงอาหาร หรอสถานทรปแบบใดๆ กได ทจดไวสาหรบผเรยนรบประทาน
อาหาร อาจมบรการอาหารควบคไปกบสถานทดวย หรอจะอยในรปของโรงเรยนจดเอง หรอมแมคา
มาขายในโรงอาหารของโรงเรยนทดจะกอใหเกดความสาเรจทดและมความสาคญแกผเรยน คอ ม
อาหารทดรบประทาน เปนการเสรมสขภาพพลานามย และมการฝกสขนสยในการรบประทาน และ
การรกษาความสะอาดเกยวกบการรบประทานอาหาร
ข. สถานทเลนกฬา หรอสถานทพกผอนในยามวางจากการเรยน อาจอยในรปใดๆ ก
ไดตามความเหมาะสมและขอจากดของสถานทไมจาเปนจะตองอยในรปแบบมาตรฐาน แตมบรเวณ
จดใหนกเรยนไดพกผอน เลนเกม กฬา ตามความเหมาะสมกบวย สถานทเชนนจะชวยใหนกเรยนได
พกผอน เลน ระหวางพกเรยน เปนการคลายเครยด ไดฝกสขนสยทางกฬา และสงเสรมสขภาพ
๑๙ ประจวบ อนเศยร, (๒๕๒๘). การศกษาการบรหารงานทปฏบตจรงและทควรปฏบตของคณะกรรม การ
บรหารงานกลมโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา เขตการศกษา ๒. วทยา นพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาบรหารการศกษา. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยทกษณ.
๒๐ วลลภ กนทรพย, (๒๕๓๕). “ความตองการพนฐานของโรงเรยน”. วจยสนเทศ. ๑๒(๑๓๖), กองรอยทางการศกษา. กระทรวงศกษาธการ.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๓๑
ค. หองสมด อาจอยในรปมาตรฐานหรอรปแบบใดๆ กไดตามความเหมาะสมและ
ขอจากดของสถานท หองสมดจะเอออานวยประโยชนตอนกเรยน คอเสรมสรางความร สรางนสยรก
การอาน และไดพกผอนคลายเครยดลกษณะการใชประโยชนอาคารสถานทไววา เปนการกาหนดการ
วางแผนการใชอาคารสถานทใหเกดประโยชนมากทสดตอการเรยนการสอนโดยตรง ตอการเรยนร
นอกหองเรยนของผเรยนและตอชมชน ตลอดจนการประเมนผลการใชอาคารสถานท เปนการ
ดาเนนการประเมนผลการใช เพอการปรบปรงและเปลยนแปลงแนวทางการดาเนนงานดานนให
เหมาะสม
เพอประโยชนสงสด และเพอเกบขอมลสาหรบวางแผนดาเนนงานอาคารสถานทของปถดไป
ซงแนวทางสาหรบผบรหารจะตองปฏบต มดงน๒๑
๑. รวมกบบคลากรในสถานศกษาและชมชนแกปญหาการขาดแคลนอาคารสถานท ใน
กรณทงบประมาณจากทางราชการไมเพยงพอ
๒. ดาเนนการวางแผนการใชอาคารสถานทโดยใหบคลากรในสถานศกษามสวนรวม
๓. จดใหมแผนผงบรเวณสถานศกษาและหองเรยน
๔. จดใหมการทาตารางแสดงการใชสถานท
๕. ใหบรการดานสถานทแกชมชนในกจกรรมทเกยวของ
๖. ตรวจสภาพอาคารสถานทอยางสมาเสมอ
๗. ตรวจตารางการใชอาคารสถานทใหเปนไปตามขอตกลงรวมกนระหวางบคลากรใน
สถานศกษา
การบรหารงานดานการใชประโยชนอาคารสถานทเปนงานควบคมการใชอาคารสถานท
ไดแก๒๒
๑. การดาเนนการจดสรรการใชอาคารสถานท
๒. การทาโปรแกรมการใชอาคารสถานททไมอยในความรบผดชอบของหนวยงาน
๒๑สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, (๒๕๓๐). การเรยนรสงแวดลอม. กรงเทพฯ: กองวจย
การศกษา สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต. ๒๒ บญชวย จนดาประพนธ, (๒๕๓๖). การบรหารอาคารสถานทและสงแวดลอม. กรงเทพฯ: โรงพมพการ
ศาสนา.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๓๒
๓. การวางแผนการใชอาคารสถานทใหเกดประโยชนใชสอยมากทสด
๔. การใชสถานทสาหรบการปฐมนเทศ
๕. การใชสถานทเพอชมชน
๖. การใชสถานทจดกจกรรมตางๆ
๗. การจดงานตางๆ
สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (๒๕๓๐)๒๓ ไดจาแนกงานอาคารสถานท
เปนการจดสานกงาน หองธรการ หองพกคร หองพยาบาล หองประชม และหองอนๆ รวมทงการดแล
รกษา ปรบปรงอาคารสถานทและอปกรณประจาโรงเรยนใหอยในสภาพทเรยบรอย ดงน น
ประสทธภาพการบรหารงานอาคารสถานทของผบรหารจงควรดจากความสาเรจในการบรหารงาน
ดงนคอ
๑. การจดสรางอาคารสถานท อนรวมถงการวางผงบรเวณทตงอาคาร การควบคมดแล
การกอสราง การตกแตงจดระเบยบใหเปนไปตามหลกการจดอาคารสถานทของสถานศกษา ตลอด
การ รอถอนอาคารสถานท
๒. การใชอาคารสถานท คอ การกาหนดการวางแผนการใชอาคารสถานทใหเกด
ประโยชนมากทสดตอการเรยนการสอนโดยตรง ตอการเกดการเรยนรนอกหองเรยนของผเรยน และ
ตอชมชน
๓. การบารงอาคารสถานท การประดบตกแตง และซอมแซมอาคารสถานทใหคงสภาพ
เดมหรอเพมเตมเพอใหเกดประโยชนโดยคมคาทสด
๔. การควบคมดแลอาคารสถานท คอ การควบคมดแลโดยทวไป เปนการกากบตดตาม
ผลการใชการบารงรกษาการตกแตง รวมถงการควบคมปฏบตงานอาคารสถานท ใหเปนไปตาม
กฎระเบยบ ขอบงคบและแบบแผนทางราชการทเกยวของ
๕. การประเมนผลการใชอาคารสถานทเปนการดาเนนการประเมนผลการใชเพอ
ปรบปรงและเปลยนแปลงแนวทางการดาเนนงานดานนใหเหมาะสม เพอประโยชนสงสดและเพอ
เกบขอมลสาหรบวางแผนดาเนนงานอาคารสถานทของปถดไป
๒๓ สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต, (๒๕๓๐). การเรยนรสงแวดลอม. กรงเทพฯ: กองวจยการศกษา สานกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๓๓
๒.๖. งานวจยทเกยวของ
ฐตยา เนตรวงษ (๒๕๕๑)๒๔ ไดทาการศกษาเรองการศกษาความพงพอใจของนกศกษาตอ
การใชอาคารสถานทของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต โดยมวตถประสงคเพอศกษาสภาพการใช
อาคารสถานท การใชประโยชนอาคารเรยน และความพงพอใจในการใชอาคารสถานทของนกศกษา
มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ผลการศกษาพบวา สภาพการใชงานอาคารสถานทของนกศกษา
มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต สภาพการใชงานของอาคารและสถานทโดยภาพรวมยงไมสมบรณแต
พอใชการได การใชประโยชนอาคารสถานทพบวา ภาพรวมการใชประโยชนอาคารและสถานทยงม
การใชประโยชนนอย ความพงพอใจตอการใชอาคารสถานทของนกศกษาอยในระดบมาก
อภรด กจธนะเสร (๒๕๔๕)๒๕ ไดทาการศกษาเรองประสทธภาพในการใหบรการตอปญหา
และความตองการของผใชในศนยบรการเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยรามคาแหง โดยม
ว ตถประสงคในการศกษาเพอศกษาประสทธภาพการใหบรการของศนยบรการเทคโนโลย
สารสนเทศ ของมหาวทยาลยรามคาแหง ผลการศกษาพบวา ผมาใชบรการศนยบรการเทคโนโลย
สารสนเทศ มหาวทยาลยรามคาแหงสวนใหญมทศนคตตอประสทธภาพในการใหบรการ สภาพ
ปญหา และความตองการใชบรการดานตางๆ ไมแตกตางกน และสภาพภมหลงของผมาใชบรการไม
มความสมพนธกบทศนคตโดยรวมของผมาใชบรการ ผมาใชศนยบรการเทคโนโลยสารสนเทศ
มหาวทยาลยรามคาแหงสวนใหญมความคดเหนตอการใหบรการโดยรวมอยในระดบทพงพอใจตอ
การใหบรการ
จานง ประสานวงค (๒๕๔๕)๒๖ ไดทาการศกษาถงสภาพและปญหาการบรหารอาคาร
สถานทในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดสกลนคร ผลการศกษาพบวา โรงเรยน
๒๔ ฐตยา เนตรวงษ, (๒๕๕๑). การศกษาความพงพอใจของนกศกษาตอการใชอาคารสถานทของ
มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. งานวจยคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. ๒๕อภรด กจธนะเสร, (๒๕๔๕). ประสทธภาพในการใหบรการตอปญหาและความตองการของผใชใน
ศนยบรการเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยรามคาแหง. การคนควาแบบอสระศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง.
๒๖ จานง ประสานวงค, (๒๕๔๕). สภาพและปญหาการบรหารอาคารสถานทในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดสกลนคร. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สถาบนราชภฏสกลนคร.
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๓๔
มธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดสกลนคร มสภาพการบรหารอาคารสถานทโดยรวมและ
รายดานอยในระดบปานกลาง และมปญหาการบรหารอาคารสถานทโดยรวมและรายดานอยในระดบ
ปานกลาง สาหรบขนาดโรงเรยนทมขนาดตางกน มสภาพการบรหารอาคารสถานทและปญหาการ
บรหารอาคารสถานทไมตางกน
เปยมศกด เหลาอน (๒๕๔๖)๒๗ ไดทาการศกษาเรองปญหาและความตองการดานอาคาร
สถานทโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดขอนแกน ผลการวจยพบวา ปญหาดาน
อาคารสถานทโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดขอนแกน ตามสถานภาพของ
บคลากร และผทเกยวของ จานวน ๕ ดาน โดยภาพรวมมปญหาอยในระดบปานกลาง เรยงลาดบ
คาเฉลยสงสด ไปหาคาเฉลยนอยทสด คอ ดานการจดสภาพแวดลอมภายในโรงเรยน ดานบรเวณหรอ
สถานทตงโรงเรยนดานการจดระบบสาธารณปโภคในโรงเรยน ดานการบารงรกษาอาคารสถานท
สอ ครภณฑ และดานอาคารเรยน อาคารประกอบสอ ครภณฑ สวนปญหาดานอาคารสถานท
โรงเรยนมธยมศกษาสงกดกรมสามญศกษา จงหวดขอนแกน ตามขนาดโรงเรยนจานวน ๕ ดาน โดย
ภาพรวมมปญหาอยในระดบปานกลาง เรยงลาดบคาเฉลยสงสดไปหาคาเฉลยนอยทสดคอ ดานอาคาร
เรยน อาคารประกอบ สอ ครภณฑ ดานการจดสภาพแวดลอมภายในโรงเรยน ดานการบารงรกษา
อาคารสถานท สอและครภณฑ ดานการจดระบบสาธารณปโภคในโรงเรยน และดานบรเวณหรอ
สถานทตงโรงเรยน สาหรบเรอง ความตองการดานอาคารสถานทโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรม
สามญศกษา จงหวดขอนแกน ตามสถานภาพของบคลากรและผทเกยวของ จานวน ๕ ดาน โดย
ภาพรวมมความตองการอยในระดบมาก เรยงลาดบคาเฉลยสงสดไปหาคาเฉลยนอยทสด คอ ดานการ
จดระบบสาธารณปโภคในโรงเรยน ดานอาคารเรยน อาคารประกอบ สอ ครภณฑ ดานการ
บารงรกษาอาคารสถานท สอ และครภณฑ ดานบรเวณหรอสถานทต งโรงเรยน และดานการจด
สภาพแวดลอมภายในโรงเรยน สวนความตองการดานอาคารสถานทโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรม
สามญศกษา จงหวดขอนแกน ตามขนาดโรงเรยน โดยภาพรวมจานวน ๕ดาน มความตองการใน
๒๗ เปยมศกด เหลาอน, (๒๕๔๖).ปญหาและความตองการดานอาคารสถานทโรงเรยนมธยมศกษา สงกด
กรมสามญศกษาจงหวดขอนแกน, วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา สานกงาน
บณฑตศกษา สถาบนราชภฏเลย
พระมหาโยตะ ปยตโต (ชยวรมนกล) บทท ๒ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ / ๓๕
ระดบมาก เรยงจากคาเฉลยสงสดไปหาคาเฉลยนอยทสดคอ ดานการจดระบบสาธารณปโภคใน
โรงเรยน ดานอาคารเรยน อาคารประกอบ สอ ครภณฑ ดานบรเวณหรอสถานทตงโรงเรยน ดานการ
บารงรกษาอาคารสถานท สอ และครภณฑ และดานการจดสภาพแวดลอมภายในโรงเรยน
Jeanne Merie Grum Bursheim (1993)๒๘ ไดศกษาถงความสมพนธระหวางการจด
สงแวดลอมทางการเรยนแบบรวมกลมกบวฒนธรรมการทางานทไดผลในโรงเรยนในมหาวทยาลย
มนโซตา โดยมวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธระหวางการจดการสงแวดลอมในการเรยนแบบ
รวมกลมกบวฒนธรรมการทางานในโรงเรยนในดานการจดการโรงเรยนและหมวดวชาแบบใดทมผล
ตอวฒนธรรมการทางานในโรงเรยน ผลการศกษาพบวาความสมพนธระหวางการจดการสงแวดลอม
ในการเรยนแบบรวมกลมกบวฒนธรรมการทางานในโรงเรยนในดานการจดการโรงเรยนม
ความสมพนธในทางบวกอยางมนยสาคญระหวางการเรยนแบบรวมกลมกบวฒนธรรมการทางาน
แบบใหผลผลต และไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญในเรองขนาดละประเภทวชาชพของ
โรงเรยน
Fred Anthony Campisano (1992)๒๙ ไดศกษาตวแบบเชงทฤษฎทเกยวของกบผลกระทบของ
สงแวดลอมของททางานในโรงเรยนมธยมสอนศาสนาทมหาวทยาลยแหงรฐอรโซนา โดยม
วตถประสงคเพอสรางตวแบบเชงทฤษฎเกยวกบผลกระทบของททางานในโรงเรยนมธยมศกษาจส
ตอททมตอมตสงแวดลอมททางานและพฤตกรรมของคนทางาน ผลการศกษาพบวา ถาโรงเรยน
ตองการบรรลประสทธผลขององคกร ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนเปนไปตามเปาหมายของ
โรงเรยน การมอบหมายงานทเหมาะกบคร และครตงใจทางาน ครใหญจะตองจดสงแวดลอมใหเออ
ตอการเสรมสรางความคดรเรม ลดการกาหนดงานทจะกอใหเกดความกากวมในบทบาทหนาทและ
การขดแยงในการทางาน ควรใหมความสมดลระหวางระบบราชการกบความคดอสระในวชาชพคร
ครใหญตองเลอกครทเหมะสมกบสภาพแวดลอมในการทางานของโรงเรยน
๒๘ Bursheim, Jeanne Merie Grum. (1993). The Relationship Between Cooperative Learning School
Environment and Productive School Work Cultures (Effective Schools). Minnesota: University of Minnesota. ๒๙ Campisano, Fred Anthony. (1992). A Theoretical Model for the Effects of the School Work
Environment in Jesuit High School (Work Environment). Arizona: Arizona State University.
