บทที่ 2 ศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู · บทที่ 2 ศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู ขอบเขตเนื้อหา

บทท 2

ศาสนาพราหมณ - ฮนด

ขอบเขตเนอหา

2.1 ความเปนมา

2.2 ศาสดา

2.3 คมภรในศาสนา

2.4 หลกค าสอนส าคญ

2.5 นกายในศาสนา

2.6 พธกรรมส าคญ

2.7 สญลกษณของศาสนา

2.8 ฐานะปจจบนของศาสนา

แนวคด

1. พฒนาการของศาสนาพราหมณ - ฮนด แบงออกเปน 4 ยค คอ ยคอารยน

ยคพระเวท ยค พราหมณะ และยคฮนด

2. ศาสนาพราหมณ-ฮนด ไมมศาสดาผกอตงเหมอนศาสนาอนๆ เพราะค าสอน

ตางๆ พวกพราหมณหรอฤๅษผศกดสทธไดยนหรอฟงมาจากพระเจาดวยตนเอง แลวมการ

จดจ าไวและถายทอดตอกนทางความทรงจ า

3. คมภรส าคญในศาสนาพราหมณ-ฮนด แบงออกเปน 2 สวน คอ 1) สวนท

เปนศรต ไดแก คมภรพระเวททง 4 คอ ฤคเวท ยชรเวท สามเวท และอาถรรพเวท 2) สวนท

เปนสมฤต ไดแก คมภรทปราชญทางศาสนาไดแตงขนเพออธบายเนอหาและสนบสนนให

การศกษาคมภรพระเวทเปนไปโดยถกตอง เชน คมภรอปนษท คมภรมนศาสตร คมภรปราณะ

คมภรภควทคตา มหากาพยมหาภารตะและมหากาพยรามายณะ เปนตน

4. หลกค าสอนส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด คอ หลกค าสอนเรองอาศรม

หรอวธปฏบตของพราหมณ 4 ประการ หลกค าสอนเรองตรมรต หลกค าสอนเรองปรมาตมน

หรอพรหมนและชวาตมน หลกค าสอนเรองการหลดพนหรอโมกษะ

5. นกายส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด ม 4 นกาย คอ นกายไวษณวะหรอ

ไวษณพ นกายไศวะ นกายศกต และนกายตนตระ

6. พธกรรมส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนด ประกอบดวย กฎส าหรบวรรณะ

พธประจ าบาน พธศราทธ และพธบชาเทวดา

24 | ศาสนาพราหมณ-ฮนด

7. สญลกษณของศาสนาพราหมณ-ฮนด คอ เครองหมาย โอม ทหมายถง

สญลกษณแหงพลงทง 3 คอ พระพรหม พระวษณ และพระศวะ

8. ขบวนการปฏรปศาสนาพราหมณ-ฮนด คอ สมาคมพรหมสมาช สมาคม

อารยสมาช สมาคมกฤษณะมชชน ขบวนการสรโวทย

วตถประสงคการเรยนร

เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายความเปนมาของศาสนาพราหมณ-ฮนดได

2. อธบายคมภรส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดได

3. อธบายหลกค าสอนส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดได

4. อธบายนกายส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดได

5. อธบายพธกรรมส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดได

6. อธบายสญลกษณของศาสนาพราหมณ-ฮนดได

7. อธบายฐานะปจจบนของศาสนาพราหมณ-ฮนดได

กจกรรมการเรยน

1. การบรรยาย

2. การอภปรายกลมยอย

3. การบนทกการเรยนรในแฟมสะสมผลงาน

สอการสอน

1. เอกสารประกอบการสอน

2. ใบสรปการเรยนรประจ าบทท 2

3. แฟมสะสมผลงาน

4. สออเลกทรอนกสทกประเภท

การประเมนผล

1. ประเมนจากการรวมท ากจกรรมกลม

2. ประเมนจากการสรปการอภปราย

3. ประเมนจากใบสรปการเรยนรและแฟมสะสมผลงาน

ศาสนาขนแนะน า | 25

2.1 ความเปนมา

ศาสนาพราหมณมววฒนาการทางประวตศาสตรอนยาวนาน นบตงแตการเรม

ต งถนฐานของชาวอารยนเรมต งถนฐานในชมพทวป ตอมาในสมยหลงพทธกาล

ศาสนาพราหมณไดววฒนาการมาเปนศาสนาฮนดหรอพราหมณใหม ซงมหลกค าสอนทผดแผก

แตกตางไปจากตนก าเนดเดมของศาสนาน จงนบวาศาสนาพราหมณเปนศาสนาทมอายยาวนาน

ทสดของโลกศาสนาหนง ศาสนาพราหมณ-ฮนดเปนศาสนาทแตกตางจากศาสนาอนในโลกเพราะเปน

ศาสนาทไมมศาสดาผกอตง เพราะมจดเรมตนมาจากความเชอวามเทพเจาผมอ านาจเหนอ

ธรรมชาต เปนผสรางสรรพสง ตอมาชาวอารยนผท าหนาทตดตอกบเทพเจา ไดสอนหลกการ

เรองก าเนดของสรรพสงวา เทพเจาหรอพระพรหม เปนผสรางสรรพสงในลกษณะตางๆ ตอมา

สรรพสงทพระพรหมสรางกตกอยภายใตการควบคมของเทพเจาองคอนๆ ดวย ท าใหมเทพเจา

มากมายและท าหนาทตางๆกนในทสด ศาสนาพราหมณหรฮนดจงกลายมาเปนศาสนาประเภท

พหเทวนยมในปจจบน

เนองจาก ศาสนาพราหมณ-ฮนด มววฒนาการมาเปนเวลาอนยาวนาน ท าให

แนวความคดทางศาสนาแตกตางกนออกไปมาก ดงนน การศกษาประวตความเปนมาและ

พฒนาการของศาสนาพราหมณ - ฮนด โดยแบงออกเปนยคตางๆ ดงตอไปน

2.1.1 ยคอารยน

เดมทเดยวชมพทวปหรอดนแดนทเปนประเทศอนเดยในปจจบน เปนทอยของ

พวกชนพนเมองเรยกวา ฑราวฑ (Dravidian) ซงมเผายอยอกหลายเผา มรปรางเลก ผวด า เชน

เผามองโกลอยด เผาเปรโตออสเตรลอยด และเผาเนกรตอย เปนตน1 ตอมาชนชาตใหมคอ

พวกอนโด-ยโรเปยน (Indo-European) อพยพมาตงถนฐานอยตามลมแมน าสนธ จงเรยกชอ

ชนชาตใหมนวา พวกสนธ สนนษฐานวาคงจะเปนเพราะตงถนฐานอยทลมน าสนธ แตชนชาต

อนเรยกเพยนไปเปนอนดส (Indus)บาง ฮนด (Hindu) บางและกลายเปนอนดยาหรออนเดย

(India) ในยคหลงๆ2 เมออพยพมาตงถนฐานอยในบรเวณลมแมน าสนธ คงคาและยมนาแลว

กปรากฏวาเจรญกวาคนพนเมอง

1 สมคร บราวาส, ปรชญาพราหมณในสมยพทธกาล (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพแพรพทยา, 2516), หนา 3-4. 2ส วรรณา ส จจาว รวรรณ และคณะ , อารยธรรมตะวนออกและตะวนตก

(กรงเทพมหานคร : ส านกพมพโอเดยนสโตร, 2522), หนา 63.


ชาวอารยนในชมพทวปยกยองธรรมชาตขนเปนเทพ เชนดวงอาทตย ดวงจนทร

ทองฟา พาย ฝน เปนตน โดยเชอวาความเปนไปของชวตมนษยขนอยกบอ านาจของเทวะ

ถาปรารถนาจะใหหรอไมใหเทพแสดงฤทธเดช กตองออนวอนใหเทพอ านวยสงทตนปรารถนา

จงเกดมพธเซนสรวง สงเวยและออนวอน และมบคคลผท าพธดงกลาว เรยกวา พราหมณ

นอกจากเทพเจาทมอยในธรรมชาตแลว ชาวอารยนยงเชอวาบรรพบรษทตายไปแลวกมอ านาจ

เชนเดยวกบเทพเจาดวยในการทจะใหคณและโทษแกลกหลาน จงตองสงเวยบวงสรวง

เชนเดยวกน นอกจากนยงเชอวา พอแมทไมมบตรจะตกนรกชอ ปตระ ถาไมมลกชายท าพธเซน

สรวงบชาดวงวญญาณของตน ดงนน ลกชายจงเปนทปรารถนาของชาวชมพทวปมาจนทกวนน

เมอชาวอารยนเขามาปกครองดนแดนชมพทวปแลว คนพนเมองทไมยอมอพยพ

หนไปเมอพายแพสงครามกจะยอมเปนทาส เรยกวา ทสย ของชาวอารยน สวนชาวอารยนกถอ

ตววาเจรญกวาคนพนเมอง จงไมอยากจะหน การปะปนทางเชอชาตเกดขน จงไดหามไมใหม

การสมสกนระหวางชาวอารยนกบชาวพนเมอง และสงวนอาชพส าคญๆและมเกยรตไวส าหรบ

ชาวอารยน ส าหรบชาวอารยนนนแบงออกเปน 3 พวกตามต าแหนงหนาทซงมฐานะไมเทาเทยม

กน สวนชนพนเมองเดมนนมฐานะต าทสด และประกอบอาชพทชาวอารยนไมปรารถนาแลว

ในทสดจงกลายมาเปนระบบวรรณะ (Caste system) ขนมา3 ไดแก

1) วรรณะพราหมณ ไดแก ชาวอารยนทมหนาทเลาเรยนวชาการเวทมนตร

กระท าพธกรรมตางๆ และสงสอนผอน

2) วรรณะกษตรย ไดแก ชาวอารยนทมหนาทปกครองและรกษาบานเมอง

3) วรรณะไวศยะ ไดแก ชาวอารยนทมอาชพหนาทในการท ากสกรรม การคาขาย

และเสยภาษ ชาวอารยนกลมนเปนผควบคมระบบเศรษฐกจของสงคม

4) วรรณะศทร ไดแก พวกชนพนเมองเดมทถกกดข และถกกดกนในดานอาชพ

และสงคม ถกเหยยดหยามวาเปนพวกทาสหรอทสย เพราะไมมอาชพทจะท า จงจ าเปนตองคอย

รบใชพวกอารยน ไดรบคาจางพอยงชพเลกๆนอยๆ

2.1.2 ยคพระเวท : ยคสมยแหงคมภรพระเวท

ชาวอารยนไดพฒนาการนบถอเทพเจาใหมระเบยบแบบแผนดยงขน มพธกรรม

ตางๆ มากมายและมความวจตรพสดารมากยงขน พราหมณผท าพธไดรบการยกยองมากยงขน

ในฐานะเปนผทสามารถตดตอกบเทพเจาได ยคพระเวทเปนยคเรมตนของวรรณคดของ

ชาวอารยน เพราะมการแตงคมภรขนโดยพวกพราหมณ ซงเปนการวบรวมบทสวดออนวอน

เทพเจาทใชกนอยในวงศตระกลขนเปนหมวดหม เรยกวา เวท หรอวทยา หมายถงความรตางๆ

3 เมธา เมธาวทยกล, ศาสนาเปรยบเทยบ (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพโอเดยน

สโตร, 2525), หนา 174.


เปนความรจากสวรรคทพวกฤาษ ไดยนไดฟงมาจากพระพรหม ซงวธการเชนนเรยกวา ศรต

คมภรพระเวทม 3 หมวดจงเรยกวา ไตรเพทหรอ ไตรเวท ตอมาในปลายสมยพราหมณะ มการ

แตงเพมอกคมภรหนง คอ อาถรรพเวท ในสมยพระเวทยงไมมตวอกษร คมภรตางๆจงยงคงเปนการน าสบทอดกนมาจาก

การทองจ าปากเปลาสบๆมา เรยกวา มขปาฐะ คมภรพระเวทถอวาเปนคมภรศกดสทธท

พระเจาประทานลงมา หามคนนอกศาสนาเรยน พวกพราหมณ กษตรย และไวศยะเทานน

ทเรยนได พวกศทรเรยนไมไดเลย พวกสตรในวรรณะสงทงสามกเรยนไมได

ในยคพระเวทชาวอารยนนบถอเทพเจา 3 กลม คอ

1) เทพเจาบนพนโลก ไดแก พระปฤถว พระอคน พระยม พระพฤหสบด เปนตน

2) เทพเจาในอากาศ ไดแก พระอนทร พระมารต พระวาย เปนตน 3) เทพเจาบนสวรรค ไดแก พระวรณ พระอาทตย เทพอษา เทพราตร เปนตน

4

เทพเจาเหลานเปนใหญในหนาทของตน ไมขนตอกนและกน เทพเจาทไดรบ

การยกยองมากทสด คอ พระอนทร เปนเทพเจาแหงสงคราม พระวรณเปนเทพเจาแหง

การเกษตร พระพฤหสบดเปนเทพเจาแหงวชาความร

2.1.3 ยคพราหมณะ : ยคสมยแหงคมภรพธกรรม

สมยพราหมณะ เปนสมยทชนวรรณะพราหมณเรองอ านาจ มอทธพลเหนอวรรณะ

อนๆ เพราะเปนผมอ านาจผกขาดในการประกอบพธกรรมตางๆ ประชาชนใหความนบถอวา

เปนผศกดสทธ เปนสอกลางระหวางมนษยกบพระเจา เปนผก าหนดชะตากรรมของประชาชน

เพราะเปนผตความค าสอนในคมภรพระเวทเอง คนในวรรณะอนไมมโอกาสไดศกษาคมภร

พระเวท การทพราหมณไดรบการยกยองอยางสงท าใหพวกพราหมณหลงอ านาจ เรมมองคนใน

วรรณะอนต าตอยกวาตน เพราะเชอมนวา พระเจาสรางวรรณะพราหมณมาจากพระโอษฐของ

พระเจาซงเปนอวยวะสงสง และเพราะถอวา การทจะเปนพราหมณนนท าไดยากมาก ตองม

คณธรรมตางๆมากมาย

พวกพราหมณยกยองพระศวะ และพระนารายณใหมศกดสงเสมอกบพระพรหม

จงเรยกวา ตรมรต มประเพณ พธกรรม และธรรมเนยมตางๆ ใหมๆ เกดขนมากมาย เชน

การสงวนวรรณะ ไมยอมสมสคบหาสมาคมกบคนในวรรณะอนๆ สามไมยอมรบประทาน

อาหารกบภรรยา มลทธยกยองสตวบางชนด เชน โค ในฐานะพาหนะของพระศวะ จนเกด

แนวคดเรองการน าวตถทเกดจากวว (ปญจโคมย) มาเปนวตถมงคลในการประกอบพธกรรม

ทางศาสนา นอกจากนยงนบถอลง และง อกดวย

4 หลวงวจตรวาทการ, ศาสนาสากล เลม 2 (กรงเทพมหานคร : อษาการพมพ,

2546), หนา 348-349.


ในสมยนเชอวา พระพรหมเปนผสรางสรรพสงในจกรวาล พระพรหมไดสราง

มนษยโดยแบงภาคจากพระองคเอง ดงน

1) พวกพราหมณสรางมาจากปากของพระพรหม ใหมหนาทสงสอน

2) พวกกษตรย สรางมาจากแขนของพระพรหม ใหมหนาทรบ

3) พวกไวศยะสรางมาจากสะโพก (พระโสณ) ใหมหนาทท างานหนก

4) พวกศทร สรางมาจากเทา ใหมหนาทรบใชวรรณะอนๆ5

เนองจากพวกพราหมณพากนคดคนพธกรรมตางๆมากมาย และแตละพธกม

คาใชจายท าใหประชาชนพากนเบอพธกรรมไมอยากปฏบตตาม ยคนพวกพราหมณพากนละทง

การศกษาเลาเรยนและขาดคณธรรมของการเปนพราหมณ หนมากอบโกยผลประโยชนจากการ

ประกอบพธกรรมทประชาชนจ าใจตองปฏบตตาม เพราะกลวพระเจาจะลงโทษตามค าขของ

พวกพราหมณ ในปลายสมยพราหมณะ พวกพราหมณไดแตงคมภรขนมาอกเลมหนง คอ

อาถรรพเวท โดยอาศยพนฐานจากคมภรพระเวทสามคมภรแรก โดยแตงเปนคาถาอาคมเพอ

สวดท าพธใหเกดอาถรรพตางๆ นอกจากนยงมคมภรส าคญอกคมภรหนง คอ คมภรอปนษท

ซงเปนอรรถาธบายเนอความในคมภรพระเวท ไดกอใหเกดความเหนแตกแยกออกไปเปน

ระบบปรชญาอก 6 ส านก คอ ปรชญาสางขยะ โยคะ มมางสา นยายะ ไวเศษกะ และเวทานตะ

สรปไดวา ยคพราหมณะ ชาวอารยนยงคงเชอและนบถอเทพเจา และเพอให

เทพเจาโปรดปรานจงมพธกรรมการบวงสรวงทวจตรพสดารมากยงขนท าใหพวกพราหมณม

บทบาทส าคญในการท าพธดงกลาว จนท าใหเปนวรรณะทไดรบการยกยองนบถออยางมาก

ในสงคม ในยคนพระพรหมมบทบาทมากกวาเทพเจาองคอนในฐานะเปนผสรางสรรพสง

ในจกรวาล

2.1.4 ยคฮนด : ยคสมยการปรบเปลยนแนวคดใหม

สมยฮนดเปนสมยทความเชอยงคงเหมอนเดมเชนยคทผานมา แตความคดทาง

ปรชญามความลมลกขน เปนแนวความคดใหม เพราะเปนยคทมการแขงขนกนระหวางศาสนา

เพราะในยคนไดเกดศาสนาใหม คอ ศาสนาเชนและพทธศาสนา จนท าใหศาสนาพราหมณตอง

ปรบกระบวนการในการสอนศาสนาใหมจนตองเรยกตนเองใหมวา ศาสนาฮนด โดยความคด

ในยคฮนด มดงตอไปน

1) โลกเปนสวนหนงของพรหมน ไมมความเปนจรง เปนเพยงสงทสะทอนออกมาจากพรหมนเทานน

5 เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาเปรยบเทยบ, พมพครงท 8 (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพสขภาพใจ, 2546), หนา 62.


2) วญญาณทงหลายเกดมาจากพรหมนหรอพระพรหม แลวถอก าเนดเรอยไปเพราะกรรม จนกวาจะบรรลความหลดพน หรอโมกษะ ซงเปนการกลบไปสพรหมนนนเอง

3) ถาปรารถนาจะเขาถงความหลดพน ตองละทงการด าเนนชวตแบบชาวบาน ออกไปอยปาเปนนกบวช

4) คตเรองการสรางโลก และการสรางโลกใหมของพระเจา เพอท าลายระบบ

การเวยนวายตายเกดของวญญาณทงหลาย เมอสรางโลกใหมอก ธาตตางๆกชมนมกนขนใหม

วญญาณทงหลายซงกลบไปรวมกบพรหมน กจะออกจากพรหมนมาเกดเปนสตวโลกอกเปน

การเรมระบบใหม

จากทกลาวมาขางตน สรปไดวา ศาสนาพราหมณเรมตนจากลทธประจ าเผาพฒนา

มาเปนศาสนาประจ าเผาอารยนซงอพยพมารบชนะชาวเผาพนเมองทเรยกวา ทราวฑหรอทสย

ไดขบไลพวกชนเผาเจาของดนแดนเดมออกไปแลวตงถนฐานทอยครอบครองลมน าสนธและ

คงคาไดผสมผสานความเชอของทองถนใหเขากบความเชอของตน ท าใหเกดแนวความคดเรอง

วรรณะ ตอมาในยคพระเวทเปนยคทมพฒนาการการนบถอพระเจาใหมระเบยบแบบแผนมาก

ยงขนจนกระทงเกดการรวบรวมบทสวดออนวอนพระเจาตางๆ เรยกวาคมภรพระเวท ในยค

พราหมณะเปนยคทวรรณะพราหมณมอ านาจสงสดเพราะเปนผผกขาดการท าพธกรรมตางๆ

มการแตงคมภรพระเวทขนอกหนงคมภรคอ อาถรรพเวท และคมภรอปนษทซงเปนรากฐาน

ของแนวคดทางปรชญาทส าคญ ในยคสดทายคอยคฮนดเปนยคทระบบแนวความคดทาง

ปรชญามความสขมลมลกยงขนมากกวาเดม เปนยคทมการแขงขนกนระหวางศาสนา คอเกด

ศาสนาใหม คอ ศาสนาเชนและพทธศาสนา จนท าใหศาสนาพราหมณตองปรบกระบวนการ

ในการสอนศาสนาใหมจนตองเรยกตนเองใหมวา ศาสนาฮนด จากทกลาวมาขางตน สรปเปนแผนภม เพอความเขาใจงายดงน


แผนภมภาพท 2-1 พฒนาการของศาสนาพราหมณ-ฮนด

2.2 ศาสดา

ศาสนาพราหมณ-ฮนด ไมมศาสดาผกอตงเหมอนศาสนาอนๆ เพราะค าสอน

ตางๆ พวกพราหมณหรอฤๅษผศกดสทธไดยนหรอฟงมาจากพระเจา เรยกวา ศรต ดวยตนเอง

แลวมการจดจ าไวและถายทอดตอกนทางความทรงจ า

2.3 คมภรในศาสนา คมภรส าคญในศาสนาพราหมณ-ฮนด แบงออกเปน 2 สวนดวยกน คอ

2.3.1 สวนทเปนศรต แปลตามรปศพทวา ไดยน ไดฟง ไดแก คมภรทถอวาได

ยนไดฟงมาจากพระผเปนเจาโดยตรง ไมมผแตง เปนสจธรรมทมความจรงแท เพราะเปน

ค าสอนของพระเจา เปนประมวลความรตางๆอนเปนความรทางศาสนาและสงศกดสทธ เปน

บทสวดสรรเสรญออนวอน พธกรรมเพอการบชาพระเจา เวทมนตคาถา และกวนพนธ

อนไพเราะ บนทกดวยภาษาสนสกฤต เรยกวา คมภรพระเวท แบงออกเปน 4 คมภรหรอหมวด

เรยกวา สงหตา คอ

ยคฮนด (4)

ยค

พราหมณะ(3)

ยคพระเวท(2)

ยคอารยน(1)

พฒนาการของ

ศาสนา

พราหมณ-ฮนด


1) ฤคเวท เปนคมภรเกาแกทสด เปนบทสวดหรอมนตสรรเสรญออนวอน

พระผเปนเจา บทสวดในคมภรฤคเวทเปนบทรอยกรอง

2) ยชรเวท เปนคมภรทเปนคมอประกอบพธกรรมของพราหมณ ซงเปนบท

รอยแกวทอธบายวธการประกอบพธกรรม บวงสรวงและการท าพธบชายญ

3) สามเวท เปนคมภรทรวบรวมบทสวดมนต ซงเปนบทรอยกรอง ใชส าหรบ

สวดในพธถวายน าโสมและขบกลอมเทพเจา

4) อาถรรพเวท เปนคมภรทแตงขนใหมในปลายสมยพราหมณ เปนคาถาอาคม

มนตขลงศกดสทธ ส าหรบท าพธขบไลเสนยดจญไร และอปมงคลใหกลบมาเปนมงคล

น าความชวรายไปบงเกดแกศตร

คมภรพระเวท แมจะมจ านวน 4 เลม แตกเรยกวา ไตรเพทหรอไตรเวท เพราะ

พวกพราหมณไดแตงคมภรอาถรรพเวท ขนมาในภายหลงยคพระเวท

พระเวทแตละคมภรแบงออกเปน 2 ภาค เรยกวา กาณฑะหรอกณฑ ไดแก

1) กรรมกาณฑะ เปนภาคทมเนอหาเกยวกบพธกรรมการบชา

2) ชญาณกาณฑะ เปนภาคทมเนอหาเกยวกบความรหรอปรชญาเกยวกบ

ความจรงสงสด ไดแก พรหมน อาตมนและโลกทเปนสงทปรากฏออกมาจากพรหมน

นอกจากน คมภรพระเวทแตละคมภรยงแบงออกเปน 4 ตอนเชนเดยวกน คอ

1) มนตระ เปนสวนทรวบรวมมนตรตางๆ ส าหรบเปนบทบรกรรมและขบกลอม

ออนวอน สดดเทพเจา ในพธกรรมบชาบวงสรวง

2) พราหมณะ เปนบทรอยแกว หรอเรยงความ อธบายระเบยบการประกอบ

พธกรรมตางๆ ไวอยางละเอยด

3) อารณยกะ เปนบทรอยแกว ใชเปนคมอการปฏบตของพราหมณ ทตองการ

ด ารงชวตเปนผอยปา (วนปรสถ) เพอหาความสขสงบ ตดขาดจากการอยครองเรอน

4) อปนษท เปนตอนสดทายแหงพระเวท เปนสวนทเปนแนวคดทางปรชญา

อยางลกซง เปนบทสนทนาโตตอบ อธบายถงธรรมชาตและจกรวาล วญญาณของมนษย

การเวยนวายตายเกด กฎแหงกรรม

สวนทเปนมนตระ และพราหมณะ จดอยในภาคกรรมกาณฑะ ส วนอรณยกะและ

อปนษทอยในชญาณกาณฑะ

2.3.2 สวนทเปนสมฤต แปลตามรปศพทวา สงทจ าไวได จงเปนคมภรทจดจ าและ

ถายทอดกนสบตอมา ไดแก คมภรทปราชญทางศาสนาไดแตงขนเพออธบายเนอหา และ


สนบสนนใหการศกษาคมภรพระเวทเปนไปโดยถกตอง เชน คมภรอปนษท คมภรมนศาสตร

คมภรปราณะ คมภรภควทคตา มหากาพยมหาภารตะและมหากาพยรามายณะ เปนตน6

จากทกลาวมาขางตน สรปเปนแผนภม เพอความเขาใจงายดงน

แผนภมภาพท 2-2 คมภรส าคญในศาสนาพราหมณ – ฮนด

2.4 หลกค าสอนส าคญ

หลกค าสอนส าคญในศาสนาพราหมณ-ฮนด มดงตอไปน

2.4.1 อาศรม หรอวธปฏบตของพราหมณ 4

คมภรพราหมณะและอรณยกะ ไดบญญตวถชวตส าหรบบคคลทจะเปนพราหมณ

โดยสมบรณ โดยก าหนดเกณฑอายคนไว 100 ป แบงชวงของการใชชวตไว 4 ตอนๆ ละ 25 ป

ชวงชวตแตละชวงเรยกวา อาศรม หรอ วย ม 4 ขนตอน ดงน

1) ขนพรหมจรรย

ในขนตอนน เดกชายในตระกลพราหมณ กษตรยและไวศยะทมอายครบ 8 ป

จะตองเขาพธอปานยน คอ ใหพราหมณผทรงคณวฒสวมสายธร า หรอยชโญปวต เปนการ

6 Warren Matthews, World Religions (USA : Wadsworth Cengage Learning,

2010), p. 69.

คมภรสมฤต

แตงขนเพออธบายเนอหาและ

สนบสนนใหศกษาคมภรพระเวท

1. ฤคเวท

2. ยชรเวท

3. สามเวท

4. อาถรรพเวท

คมภรศรต


ประกาศตนเปนพรหมจาร เปนการประกาศตนวาเปนนกเรยน หรอแปลตามศพทวาผมความ

ประพฤตประเสรฐ จนอายครบ 25 ป พรหมจารมหนาทดงน (1) ตงใจเรยนวชาการในวรรณะของตน

(2) เชอฟงและปฏบตตามค าสงสอนของครอาจารย

(3) ไมยงเกยวกบเรองเพศ

(4) ไมคบกบเพศตรงกนขาม

(5) เมอส าเรจการศกษาแลวตองท าพธเกศานตสนสกา (ตดผม) และพธ

ครทกษณามอบสงตอบแทนครอาจารย

2) ขนคฤหสถ

ในขนตอนน พรหมจารผผานอาศรมท 1 แลว กกลบมาสบานของตน ชวย

พอ-แมท างาน แตงงานเปนหวหนาครอบครว ประกอบอาชพเลยงครอบครว ท าการบชาเทวดา

ทกเชาค า ชวตอยภายใตการควบคมของเทพเจา จงตองกระท าแตสงทดงาม อยในชวงอาย

26-50 ป 3) ขนวานปรสถ

ในขนตอนน คฤหสถผตองการแสวงหาความสงบสขทางใจ กจะออกจาก

ครอบครวไปอยในปาบ าเพญสมาธ โดยอาจจะกลบมาสครอบครวอกกได อยในชวงอาย

51-75 ป 4) ขนสนยาส

ในขนตอนน พราหมณทปรารถนาความหลดพน เรยกวา โมกษะ จะออกจาก

ครอบครวไปอยปา ออกบวช เพอปฏบตธรรมขนสง และไมกลบมาสโลกยวสยอกเลย เมอบวช

แลวจะสกไมได บ าเพญสมาธแสวงหาความหลดพน อยในชวงอายตงแต 76 ปขนไป7

2.4.2 หลกค าสอนเรองตรมรต

เทพเจาทส าคญในศาสนาพราหมณ-ฮนด ไดแก พระพรหม พระศวะ และ

พระนารายณ รวมเรยกวา ตรมรต เทพเจาแตละองคมหนาท ดงตอไปน

1) พระพรหม

พระพรหมเปนผสรางมนษยและสรรพสงทงหลายในโลก ในแนวคดยคแรกๆ

พระพรหมมลกษณะทไมมตวตน แตครนเวลาตอมา พวกพราหมณไดพบขอบกพรองวา เมอ

พระพรหมไมมตวตน ประชาชนเคารพบชาไมได พวกพราหมณจงไดก าหนดใหพระพรหมม

ตวตน ม 4 พกตร สามารถมองดไดทวทศ และเพอใหประชาชนไดเคารพบชา ดงนน ลกษณะ

7 เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาเปรยบเทยบ, หนา 68-70


ของพระพรหมจงเปนทงนามธรรมและรปธรรม กลาวคอ พระพรหมทมลกษณะเปนนามธรรม

นน หมายถงสงทเปนแกนแทของสรรพสงในจกรวาล สวนพระพรหมทเปนรปธรรมเปน

เทพเจาผยงใหญ เปนผสรางโลกและสรรพสง พระพรหมมพระชายาชอพระสรสวด ซงเปนเทพ

แหงวาจาและการศกษาเลาเรยน เปนผอปถมภศลปะวทยาทงปวง

2) พระศวะ พระศวะ เปนเทพเจาแหงการท าลาย มหลายชอ เชน อศวร รทระ และ

นาฏราช เปนตน ประทบอยทภเขาไกรลาส มโคนนทเปนพาหนะ และมศวลงคเปนเครองหมาย

ของพลงแหงการสรางสรรค

ลกษณะของพระศวะเปนรปฤๅษ ม 4 กร นงหมหนงสตว ประทบนงบนหนง

เสอโครง ถออาวธตรศล ธน และคทาหวกะโหลกมนษย หอยพระศอดวยประค ารอยดวย

กะโหลก มงเปนสงวาล พระศอมสด าสนท กลางพระนลาฏมพระเนตรดวงท 3 ถาพระศวะ

ลมพระเนตรดวงท 3 เมอใด ไฟจะไหมโลกเมอน น เหนอพระเนตรดวงท 3 มรป

พระจนทรครงซก

พระศวะมพระชายาชออมา ซงมหลายลกษณะและมรายชอเรยก เชน ปารวตเทว

ผเปนธดาแหงหมวตหรอหมาลย ทรคาเทวผเปนเจาแมแหงสงคราม และกาลเทวผมกายสด า

เปนตน

3) พระวษณหรอพระนารายณ

พระวษณหรอพระนารายณ เปนเทพเจาผรกษาและคมครองโลกใหเปนสข

พระนารายณเปนเทพเจาทมพลงทางท านบ ารงโลก เมอเวลาใดโลกเกดยคเขญ เมอเวลานน

พระนารายณจะเสดจไปชวยบ าบดทกข ปราบยคเขญ เรยกวา อวตาร

พระนารายณประทบอยในเกษยรสมทร มพระยาอนนตราชเปนบลลงก ทรงครฑ

เปนพาหนะ มพระชายาชอ ลกษม ผเปนเทพแหงความงาม ผอ านวยโชคลาภ ความมงคง และ

ผมใจเมตตาปราณ เมอพระนารายณอวตารลงมาเปนวามนาม ปรศราม และพระราม

พระชายาลกษมกเสดจลงมาเปนนางปทมาหรอกมลา นางธรณ และนางสดาตามล าดบ

พระนารายณจะอวตารลงมาจากสวรรคและเกดเปนสตวหรอมนษยตางๆ เพอ

ชวยเหลอโลกเรยกวา นารายณอวตาร จ านวน 10 ปาง ดงตอไปน

(1) มตสยาวตาร ลงมาเกดเปนปลา เพอปราบยกษชอ หยครวะ ซงท าใหมนษย

หลงผดจนเกดน าทวมโลก

(2) กรมาวตาร ลงมาเกดเปนเตาในเกษยรสาคร (ทะเลน านม) ใหหลงรองรบ

ภเขาชอ มนทาระ เทวดาใชล าตวพญานาคมาตอกนท าเปนเชอกผกภเขาเพอใชเปนสายโยง

ส าหรบดงภเขาใหเคลอนไหว เพอกวนน าในมหาสมทรจนกลายเปนน าอมฤต


(3) วราหาวตาร ลงมาเกดเปนหมปา เพอปราบยกษ หรณยากษะ ผจบโลกกดให

จมน าทะเล โดยใชเขยวดนใหโลกพนน า สตวโลกจงไดเกดมา

(4) นรสงหาวตาร ลงมาเกดเปนสตวครงคนครงสงห เพอปราบยกษชอ

หรณยกศป ผไดพรจากพระพรหมวาจะไมมใครฆาใหตายได จงกอความเดอดรอนทว 3 โลก

(5) วามนาวตาร ลงมาเกดเปนคนคอมผมฤทธ เพอปราบยกษชอ พล มใหม

อ านาจครองโลกทงสาม และไดไลยกษพลใหไปอยใตบาดาล

(6) ปรศรามาวตาร ลงมาเกดเปนรามผมขวานเปนสญลกษณ เปนบตรของ

พราหมณ พยายามปองกนไมใหกษตรยมอ านาจเหนอวรรณะพราหมณ ไดช าระโลกถง 21 ครง

เพอท าลายกษตรย

(7) รามาวตาร ลงมาเกดเปนพระราม (รามจนทร) ในมหากาพยรามายณะ

เพอปราบทาวราพณหรอทศกณฐ

(8) กฤษณาวตาร ลงมาเกดเปนพระกฤษณะ ผมผวกายด า เปนสารถขบรถศกให

อรชนเพอปราบคนชวในมหากาพยมหาภารตะ

(9) พทธาวตาร ลงมาเกดเปนพระพทธเจา ประกาศหลกธรรมชวยมนษยใหพน

ทกขซงเปนการปฏรปค าสอนของศาสนาพราหมณ เหตผลทศาสนาฮนดดงเอาพระพทธเจามา

เปนอวตารปางหนงของพระนารายณนน นบเปนการกลนพระพทธศาสนาอกวธหนง

(10) กลกยาวตาร หรออศวาวตาร ลงมาเกดเปนบรษอาชาไนยหรออศวน

ผขมาขาว (กลก) ถอดาบอนมฤทธมแสงแปลบปลาบดงดาวหาง เพอปราบคนชวและสถาปนา

ระบบธรรมะขนใหมในโลก8

ศาสนาพราหมณ-ฮนดเชอวา โลกมการเกดขน ตงอย และสลายไปในทสด

การบชาเทพเจาทง 3 องคเหลานเปนลกษณะของบคลาธษฐาน เปนการบชาเพอใหรแจง

สภาวธรรม 3 ประการ นนคอการเกดขน ตงอย และสลายไปของโลกนนเอง

2.4.3 หลกค าสอนเรองปรมาตมนหรอพรหมน และชวาตมน

ศาสนาพราหมณ-ฮนด เชอวา ปรมาตมน บางครงเรยกวา พรหมน ปรมาตมนกบ

พรหมจงเปนสงเดยวกน มฐานะเปนวญญาณดงเดมหรอความจรงสงสดของโลกและสรรพสง

ในโลก เพราะสรรพสงมาจากปรมาตมนหรอพรหมน ด ารงอย และในทสดกจะกลบคนส

ความเปนหนงเดยวกบปรมาตมนหรอพรหมน

8 สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, พมพครงท 10 (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพรวมสาสน, 2541), หนา 291-292.


ปรมาตมนหรอพรหมน เปนสงทเกดขนเอง ไมมรปรางปรากฏ มอยในสงทงหลาย

ทงปวง เปนศนยรวมแหงวญญาณทงปวงเปนความจรงแทหรอสจธรรมเพยงสงเดยว สวนโลก

และสรรพสงลวนเปนสงทไมมอยจรง เปนเพยงมายาหรอภาพลวงตาทมอยเพยงชวครงคราว

เทานน

สวนชวาตมนหรอบางครงเรยกวาอาตมน เปนตวตนยอย หรอวญญาณทมอยใน

สงมชวตไมวาจะเปนมนษยหรอสตว วญญาณของมนษยและสรรพสตวยอมเกดมาจากวญญาณ

สากลคอปรมาตมนหรอพรหมน เมอวญญาณทออกมาจากปรมาตมนหรอพรหมนแลวตองเขา

ไปสงสถตอยในรปแบบตางๆของสงมชวตนบชาตไมถวนและตองมลกษณะสภาวะทไม

เหมอนกนจนกวาจะเขาถงความหลดพน กระบวนการนเรยกวา การเวยนวายตายเกดหรอ

สงสารวฏ ดงนน การทอาตมนหรอชวาตมนยอยนเขาไปรวมกบปรมาตมนหรอพรหมน จงจะ

เรยกวา การพนจากทกข ไมมการเวยนวายตายเกดอกตอไป

2.4.4 หลกค าสอนการหลดพนหรอโมกษะ

ศาสนาพราหมณ-ฮนด เชอวา วญญาณเปนอมตะจงไมตายตามรางกาย การตาย

เปนเพยงวญญาณออกจากรางกาย เพราะรางกายเดมไมสามารถอาศยอยได วญญาณกจะไป

ถอเอารางใหม หรอทเรยกวา เกดใหม ดจคนสวมเสอผาทเกาคร าครา ไปหาชดใหมสวมใส

เรยกวา สงสารวฏ เวยนวายตายเกดอยร าไปตราบทยงไมบรรลความหลดพน หรอโมกษะ

ชาวฮนดเชอวา โมกษะเปนจดหมายสงสดของชวต ผเขาถงโมกษะจะไปอยกบพระพรหม

ชวนรนดร ไมตองมาเวยนวาย ตายเกดอกตอไป การปฏบตเพอบรรลโมกษะนน มหลกปฏบต

4 ประการ คอ

1) กรรมมรรค (กรรมโยคะ) คอ การปฏบตดวยการประกอบการงานตามหนาท

ดวยความขยนขนแขง แตท างานดวยจตใจสงบ ไมหวงผลตอบแทนใดๆ ผปฏบตเรยก

กรรมโยคน

2) ชยานมรรค (ชยานโยคะ) คอ การปฏบตเพอใหเกดความรแจงเหนจรงวา

วา ปรมาตมนเปนสงเดยวทมอย วญญาณทมอยในแตละบคคล (ชวาตมน) เปนอนหนง

อนเดยวกนกบปรมาตมนหรอวญญาณสากล

3) ภกตมรรค (ภกตโยคะ) คอ ความจงรกภกดตอเทพเจาทตนเคารพนบถอ

ผปฏบตเรยกวา ภกตโยคน

4) ราชมรรค (ราชโยคะ) คอ การปฏบตเกยวกบการฝกทางใจ บงคบใจใหอยใน

อ านาจดวยการบ าเพญโยคะ ผปฏบตเรยกวา ราชโยคน9

9 Warren Matthews, World religions, (USA : Wadsworth Cengage Learning,

2010), p. 80-83.



แผนภมภาพท 2-3 หลกค าสอนส าคญในศาสนาพราหมณ – ฮนด

2.5 นกายในศาสนา นกายในศาสนาพราหมณ-ฮนด มอย 4 นกายใหญๆ มรายละเอยด ดงตอไปน

1) นกายไวษณวะ หรอไวษณพ

ผกอตงนกาย คอ ทานนาถมน ด าเนนการเผยแผลทธอยทางภาคใตของ

อนเดย เปนนกายทบชาพระวษณหรอพระนารายณ เชอการอวตารหรอการลงมาเกดเพอ

ชวยเหลอมวลมนษยของพระวษณหรอพระนารายณ เชน การอวตารลงเปนพระรามใน

มหากาพยรามายณะ เปนพระกฤษณะในคมภรภควทคตา และเปนพระพทธเจา เปนตน

นกายนเนนหนกการนบถอในพระวษณหรอพระนารายณวาส าคญกวาเทพเจาองคอน หนาท

อาศรมหรอวธปฏบตของพราหมณ

ตรมรต

ปรมาตมนหรอพรหมน และชวาตมน

การหลดพนหรอโมกษะ

ขนพรหมจรรย

ขนคฤหสถ

ขนวานปรสถ

ขนสนยาส

พระพรหม

พระศวะ

พระวษณหรอพระนารายณ

หลกค าสอน


ของพระนารายณไมใชเพยงรกษาโลกใหด ารงอยเทานน แตยงเปนผสรางและผท าลายโลก

อกดวย นกายนจงเปนเอกนยม นบถอพระวษณเพยงองคเดยว ยบเอาลกษณะและความเชอใน

พระเจาทง 3 มารวมไวในพระวษณองคเดยว

ในพทธศตวรรษท 19 นกายไวษณวะ ไดแยกแยกออกเปน 2 สาขาใหญ คอ

เตงกไล ซงเปนนกายฝายใต กบ วฑกไล ซงเปนนกายฝายเหนอ10 นอกจากนยงแตกแยก

ออกเปนนกายยอยอก 3 นกาย คอ

(1) นกายรามานช มสญลกษณประจ าคอ มดลก (จด) และเครองหมายเปน

ขดเสนสขาว 2 เสนทหนาผาก โดยขดจากตนผมลงมาจรดคว และมเสนขวางทดงจมก

(2) นกายมาธวะ มความเชอวา สงทเกดจากสงทไมมอยจรง ยอมเปนไปไมได

เพราะทกสงทกอยางตองมแหลงก าเนดของมน

(3) นกายวลลภะ ไมถอการบ าเพญพรตและการทรมานตนเหมอนนกายอน

นกายนเขยนหนาผากเปน 4 แบบ คอ 1) ขดเสนค 2 ขาง แตมจดหรอดลกตรงกลาง 2) เขยน

เปนรปเกอกมาแตมจดหรอดลกตรงกลาง 3) เขยนเปนรปเกอกมาและขดเสนตรงเสนหนง

ตรงกลาง 4) เขยนเปนรปไข11

2) นกายไศวะ

นกายนถอวา พระศวะเปนผสรางโลก เปนแกนแทของจกรวาล การนบถอของ

นกายนม 2 ลกษณะ คอ

(1) นบถอและบชาลงคะ หรอ ศวลงค คอ เครองหมายเพศบรษ เปนเครอง

แทนพระศวะในฐานะเปนผสรางโลกและสรรพสง

(2) นบถอและบชาโคนนท ซงเปนพาหนะของพระศวะ เปนผใหน านมและเนอ

แกมนษย เปรยบเหมอนเปนมารดาของคนอนเดย เปนสตวศกดสทธของชาวฮนด

สญลกษณของคนทนบถอนกายน คอ การใชขเถาของขววเขยนหนาผากเปนเสน

และจดดลก 4 แบบ คอ 1) ขดเสนทหนาผาก 2 ขด แตมดลกขางใต 2) เขยนเสน 3 ขด แตม

ดลกใหญตรงกลาง 3) เขยนเปนรปสเหลยม 4) เขยนเปนรปพระจนทรครงเสยวแตมดลกตรง

กลาง12

10 สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, หนา 288. 11

เมธา เมธาวทยกล, ศาสนาเปรยบเทยบ, 187. 12

เรองเดยวกน


นกายไศวะน ภายหลงแตกแยกออกเปนนกายยอยใหญๆ 2 นกาย13 คอ

1) นกายกาศมรไศวะ หรอ กษมไศวะ เปนนกายฝายเหนอ เกดขนในแควน

แคชเมยร เชอวา พระศวะเปนเทพเจาสงสดองคเดยว และทรงแฝงอยในสรรพสง

2) นกาย ลงคายต เปนนกายฝายใต มศวลงคเปนสญลกษณ กอตงโดย

ทานลกลศะซงนกายนเชอกนวาเปนพระมเหศวร คอ การอวตารเปนครงสดทายของพระศวะ

3) นกายศกต

ค าวา ศกต แปลวา ความสามารถ อ านาจ พลง ความสงสง บคคลผมพลง

ดงกลาวคอเทวหรอเทพเจาผหญง นกายนจงนบถอมเหสของมหาเทพทง 3 องค การนบถอ

ศกตหรอมหาเทวไมไดแยกออกเปนนกายเอกเทศ แตแฝงอยในนกายไศวะ และไวษณวะ

นนเอง กลาวคอ ในนกายไศวะกนบถอพระชายาของพระศวะซงมเพยงองคเดยวแตมหลายชอ14

เชน อมา กาล ทรคา เปนตน สวนนกายไวษณวะกนบถอพระนางลกษมซงเปนพระชายาของ

พระวษณหรอพระนารายณ นกายทนบถอพระพรหมกนบถอพระนางสรสวดซงเปนมเหสของ

พระพรหม เปนตน

แตโดยทวไปคนสวนใหญจะนบถอพระนางอมายงกวาเทพองคอนๆ เพราะ

พระนางเปนมเหสของพระศวะซงเปนเทพเจาทคนเกรงกลว ดงนน พระนางอมาจงม

พระนามหลายอยาง คกบพระศวะ เชน มหาเทว คกบมหาเทพ โยคน คกบมหาโยคชคนมาตร

(มารดาของโลก) คกบอศวร ทรคา หรอไภรวคกบไภรวะ (ผนากลว) กาล (ผท าลาย) คกบ

มหากาล เปนตน15

การบชาของนกายศกตแปลกกวาการบชาของนกายอนๆ เชน ตดคอแพะบชา

เจาแมกาล หรอการประกอบพธกรรม นกายศกตแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

(1) ทกษณาจาร คอ พวกบชาดานขวา หมายถง ผนบถอนกายศกตทบชาพระศวะ

พระวษณ พระกฤษณะและพระชายาในฐานะเปนมหาเทพ ไมใชดวยความพงพอใจตอพระเทว

ในแงกามารมณ มการท าพธอยางเปดเผย สภาพ ไมลามกอนาจาร ตามค าสอนในคมภรปราณะ

(2) วามาจาร คอ พวกบชาดานซาย หมายถง ผ นบถอนกายศกตทบชา

พระนางทรคามากกวาพระศวะ บชาพระนางราธามากกวาพระกฤษณะ และบชาพระนางลกษม

มากกวาพระวษณ นกายนบชาพระเทวทรคาไมใชในฐานะพระชายาของมหาเทพ แตในฐานะ

พระเทวทเปนประธานในการรวมเพศ และพธใหเกดฤทธเดช การบชาตองท าพธในทลบ

13 สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, หนา 293. 14

เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาเปรยบเทยบ, หนา 89. 15

สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, หนา 387-389.


ตามพธทเรยกวา ปญจมการ หรอ ม 5 ประการ คอ 1) มทยะ หรอมชชะ คอ น าเมา 2) มางสะ

คอ เนอสตว ตลอดทงมตสยะ เนอปลาสด 3) มนตระ คอ บทสวดทจะท าใหเกดความก าหนด

4) มทระ คอ การแสดงทายวยวน และ 5) ไมถน คอ เสพเมถนหรอการรวมเพศ16

เพราะเชอ

กนวา เจาแมทรคา หรอเจาแมกาลทรงโปรดการบชายญและการเสพเมถน ดงนน การประกอบ

กจดงกลาวจงท าใหพระนางพอพระทย และอกจดประสงคหนงกเพอใหเบอหนายในกาม โดยสนองความตองการใหเตมทกจะมาถงจดเบอหนาย แบบหนามยอกเอาหนามบง

4) นกายตนตระ

ค าวา ตนตระ แปลวา พธการ แบบแผน หรอกฎเกณฑ หมายถงแบบแผนของ

พธกรรมตางๆ ของฮนดยคหลงพทธกาล นกายนเกดมาจากการนบถอศกตฝายซาย เนนหนก

ไปในทางกามารมณ การบชาศกตทเปนลกษณะเดนเฉพาะของนกายนคอ การท าพธ ใหศกต

หรอมหาเทพทเปนสามพอใจ ไดแก การเรมตนดวยการพรรณนาคณแหงความรกความใคร

ของสตรและบรษแลวจบลงดวยการเสพเมถน พธกรรมดงกลาวเปนของพวกวามาจารนหรอ

กาฬจกร เพราะจะตองประกอบพธในเวลาเทยงคนของขางแรม ผเปนศาสนกจะพากนมาชมนม

กนหนาเทวรปของพระอมาเทวหรอเจาแมทรคา แลวเรมกระท าพธกรรมตามขนตอนของ ม ทง

5 (ปญจมการ)17 ดงกลาวแลว


16 เรองเดยวกน, หนา 487.

17 เมธา เมธาวทยกล, ศาสนาเปรยบเทยบ, หนา 192.


แผนภมภาพท 2-4 นกายในศาสนาพราหมณ – ฮนด

2.6 พธกรรมส าคญ

ศาสนาพราหมณ-ฮนด เปนศาสนาทมพธกรรมเปนสวนประกอบส าคญอยางหนง

ของศาสนา เพราะชาวฮนดทกวรรณะยอมมขนบธรรมเนยมประเพณเฉพาะทตองประพฤต

ตามทก าหนดไวส าหรบวรรณะของตน และกฎประเพณสวนรวม ทตองปฏบตส าหรบทกชน

วรรณะ โดยแบงออกเปน 4 หมวด ดงน

2.6.1 กฎส าหรบวรรณะ

ศาสนาฮนดมกฎส าหรบวรรณะใหปฏบตอยางเครงครดหลายเรอง เชน

1) กฎเกยวกบการแตงงาน จะแตงงานนอกวรรณะของตนไมได แตผชายเปน

พราหมณจะแตงงานกบผหญงในวรรณะอนได เรยกวา อนโลม สวนผหญงเปนพราหมณจะ

แตงงานกบผชายวรรณะอนไมได เรยกวาปฏโลม

นกายไวษณวะหรอไวษณพ

นกายไวษณวะหรอไวษณพ

นกายศกต

นกายตนตระ

นกายในศาสนา เตงกไล

วฑกไล

รามานช

มาธวะ

วลลภะ

กาศมรไศวะ/

กษมไศวะ

ลงคายต


2) กฎเกยวกบอาหารการกน มขอก าหนดวาสงใดกนได สงใดกนไมได และ

ขอก าหนดวาบคคลในวรรณะใดปรงอาหารใหคนวรรณะใดกนไมได เชน วรรณะพราหมณไม

กนอาหารทคนวรรณะอนท า เปนตน

3) กฎเกยวกบการประกอบอาชพ ตองประกอบอาชพทก าหนดไวส าหรบคนใน

วรรณะนนๆเทานน

4) กฎเกยวกบสถานทอยอาศย ในสมยโบราณมกฎหามชาวฮนดมถนฐาน

บานเรอนนอกเขตประเทศอนเดย และหามเดนเรอในทะเล แตปจจบนไมถอกนแลว

2.6.2 พธประจ าบาน

พธนเปนพธทก าหนดไวในคมภรมานวธรรมศาสตร หรอมนศาสตรเรยกวา พธ

สงสการ เปนพธกรรมทคนในวรรณะกษตรย วรรณะพราหมณและวรรณะไวศยะจะตองท าโดย

มพราหมณหรอนกบวชเปนผท าพธ จ านวน 12 ประการ คอ

1) ครรภาธาน เปนพธทจดขนเมอทราบวาตงครรภ ถดจากวนววาห

2) ปงสวน เปนพธปฏบตตอเดกในครรภทเขาใจวาเปนเพศชาย

3) สมนโตนยน เปนพธตดผมหญงมครรภ เมอตงครรภได 4, 6 หรอ 8 เดอน

4) ชาตกรรม พธคลอดบตร

5) นามกรรม พธตงชอเดก ในวนท 12 หรอ 14 ถดจากวนคลอด

6) นษกรมณ พธน าเดกออกไปดแสงอาทตยยามเชา เมออายได 4 เดอน

7) อนนปราศน พธปอนขาวเดก เมออายได 7 เดอนหรอ 8 เดอน

8) จฑากรรม พธโกนผมไวจก เมออายได 3 ขวบ

9) เกศานตกรรม พธตดผม ถาเปนวรรณะพราหมณตดเมออาย 16 ป

ถาวรรณะกษตรย ตดเมออาย 22 ป ถาวรรณะพราหมณตดเมออาย 24 ป

10) อปานยน พธเขารบการศกษา พวกวรรณะพราหมณ กษตรย แพศย จะตอง

ท าพธเขารบการศกษา และเมออาจารยในส านกนนๆ รบเดกไวแลวกจะสวมสายธร า หรอ

ยชโญปวต ผทไดสวมสายนแลวกเรยก วา ทวชหรอทชาชาต ไดแก เกด 2 ครง คอครงแรกเกด

จากครรภมารดา และครงท 2 เกดจากการสวมสายยชโญปวต สวนพวกศทรและจณฑาลเปน

เอกชาต คอ เกดครงเดยวไมอาจเปนทวชาตได

11) สมาวรรตน พธกลบบาน จดขนเมอเดกหนมส าเรจการศกษาและเตรยมตว

กลบบาน

12) ววาหะ พธแตงงาน

พธสงสการทง 12 ประการ ถาเปนผหญงหามท าพธอปานยนอยางเดยว นอกนน

ท าไดหมด และหามสวดคมภรพระเวท เพราะเปนคมภรศกดสทธทสงวนเฉพาะผชาย และคน

บางวรรณะเทานน


ในปจจบนนชาวฮนดผเปนทวชาตคงปฏบตอยใน 4 พธเทานน คอ พธนามกรรม

พธอนน ปราศน พธอปานยน และพธววาหะ ทเหลอนอกนนไมใครปฏบตกนแลว ยกเวนผท

เครงครดจรงๆ เทานน18

2.6.3 พธศราทธ

พธศราทธเปนพธท าบญอทศใหมารดาบดา หรอบรรพบรษผลวงลบไปแลว

ในเดอน 10ตงแตวนแรม 1ค า ถงวนแรม 15 ค า การท าบญอทศนเรยกอกอยางหนงวา บณฑะ

2.6.4 พธบชาเทวดา ชาวฮนดมเทพเจาทเคารพมากมายหลายองค ผทเกดในวรรณะสงสมยกอนไดบชา

พระศวะและพระวษณ เปนตน เวลาตอมาเกดลทธอวตารขน มการบชาพระกฤษณะและ

พระรามขนอก แตบคคลในวรรณะต ามกถกกดกนมใหรวมบชาเทพเจาของบคคลในวรรณะสง

ดงนน บคคลในวรรณะต าจงตองสรางเทพเจาของตนเองขน เชน เจาแมกาล เทพลง เทพง

เทพเตา รกขเทพ เทพชาง เปนตน การท าพธบชานนกมความแตกตางกนออกไปตามวรรณะ

แตบคคลในวรรณะสงมพธในการบชาพอจะก าหนดได ดงน

1) สวดมนตภาวนา สนานกาย ช าระและสงเวยเทวดาทกวน ส าหรบผเครงครดในศาสนาตองท าเปนกจวตร สวนพวกทไดรบการศกษาแผนใหมมกไมคอยปฏบตกน

2) พธสมโภช ถอศล และวนศกดสทธ เชน ลกษมบชา วนบชาเจาแม

ลกษม สรสวดบชา วนบชาเจาแมสรสวด ทรคาบชา วนบชาเจาแมทรคา เปนตน ซงอาจ

แตกตางกนออกไปในแตละนกายและทองถน

3) การไปนมสการบ าเพญกศลตามเทวาลยตางๆ เพอแสดงความเคารพเทพเจา

ทตนนบถอ


แผนภมภาพท 2-5 พธกรรมในศาสนาพราหมณ – ฮนด

18 สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, หนา 277-278.

พธกรรม

กฎส าหรบวรรณะ

พธประจ าบาน

พธศราทธ

พธบชาเทวดา


2.7 สญลกษณของศาสนา

สญลกษณของศาสนาพราหมณ-ฮนด ทส าคญและเปนกลางๆ ททกนกายยอมรบ

กคอ เครองหมายอนเปนอกษรเทวนาคร ทอานวา โอม ค าวา โอม เปนค าทศกดสทธทสดใน

ศาสนาพราหมณ-ฮนด อนหมายถงพระเจาทง 3 คอ

อ อกษร ไดแก พระวษณหรอพระนารายณ

อ อกษรไดแก พระศวะหรอพระอศวร

ม อกษรไดแกพระพรหม

เพราะฉะนน การน าอกษรทง 3 คอ อ+อ+ม

เทากบ โอม สญลกษณดงกลาวนบางครงเรยกวา

สวสต หรอ สวสตกะ

เครองหมาย โอม สญลกษณแหงพลงทง 3

จงหมายถง พระพรหม พระวษณ และพระศวะ

แหลงทมา : ภาพสญลกษณ http://www.siamganesh.com/brahmahindu.html

2.8 ฐานะปจจบนของศาสนา

นบตงแตอนเดยถกจกรวรรดอสลามปกครอง ตงแตครสตศตวรรษท 13

ศาสนาพราหมณ-ฮนด จงไมไดรบการอปถมภ และขาดการปรบปรงพฒนา จนเกอบจะลม

สลาย สาเหตหลกเนองจากคนวรรณะพราหมณ ลมหลงในอ านาจและผลประโยชน และตอมา

อนเดยตกเปนอาณานคมขององกฤษในป ค.ศ. 1857 เปนเวลา 200 ป ยงท าใหศาสนา

พราหมณ-ฮนด ขาดเอกภาพ เพราะถกผปกครองกดข ศาสนาพราหมณ-ฮนดแทบจะไมม

บทบาทเหมอนเดม แตกมขบวนการปฏรปศาสนาพราหมณ-ฮนดขนมา ท าการปรบปรง

จดบกพรองตางๆ โดยประยกตค าสอนในคมภรพระเวทใหใชไดกบชวตประจ าวนอยาง

กลมกลน ขบวนการตอสน าไปสทางการเมอง เพอเรยกรองเอกราชจากองกฤษ ขบวนการปฏรป

ศาสนาเหลาน19 ไดแก

19 Lewis M. Hopfe, Mark R.Woodward, Religions of the World (New Jersey :

Upper Saddle river, 2007), p. 98-101.

http://www.siamganesh.com/brahmahindu.html


2.8.1 สมาคมพรหมสมาช

ทาน ราม โมหน รอย เปนผกอตงสมาคมนเกดขน เมอ พ.ศ. 2371 ณ เมอง

กลกตตา ประเทศอนเดย โดยหลกการส าคญของสมาคมพรหมสมาช คอ

1) เทพเจาผยงใหญมองคเดยวคอ พระพรหม ทรงมตวตน แตไมเคยอวตาร

ลงมาเปนอะไรเลย

2) อาตมน เปนอมตะ ไมมวนตาย

3) บคคลสามารถบรรลความหลดพนได โดยการส านกผด และท าความด

4) ปฏเสธค าสอนเรองการเวยนวายตายเกด (สงสาร) และระบบวรรณะ

5) สนบสนนใหหญงหมายแตงงานได และออกกฎหมายหามชายมภรรยา

หลายคน และหามท าพธสตต (Suttee) กลาวคอ พธทหญงหมายตองกระโดดเขากองไฟตาย

ตามสาม

ในป พ.ศ. 2408 สมาคมนไดแตกแยกเปน 2 สาขา คอ

1) อาทพรหมสมาช ม ระพนทรนาถตะกอร เปนผน า สาขานมงรกษาหลกการ

ดงเดมของสมาคมไว ไมเปลยนแปลง

2) สาธารณพรหมสมาช ม เกษบจนทรเสน เปนผน า สาขานมการปรบปรง

เปลยนแปลงหลกการบางอยาง เชน การประดษฐสญลกษณของนกายนขนมาใหม เปนรป

ตรศล ไมกางเขนและดวงจนทรเสยว เปนเชงรวม 3 ศาสนา คอ ฮนด ครสต อสลาม

เขาดวยกน และบางครงทานเกษบจนทรเสนกแสดงตนวาเปนอนหนงอนเดยวกบพระเยซครสต

เปนตน20

2.8.2 สมาคมอารยสมาช

ทาน สวาม ทยานนทะ สรสวด เปนผกอตงสมาคมนขน เมอ พ.ศ. 2418 ณ เมอง

บอมเบย ประเทศอนเดย หลกการใหญของสมาคมน คอ

1) ถอหลกค าสอนในคมภรพระเวทเปนพนฐานของการปฏบต

2) ศกษาคมภรพระเวทอยางจรงจง

3) น าศาสนาพราหมณ-ฮนด ขนมาเปนอดมการณของชาต

4) เทพเจาสงสดมเพยงหนงเดยว คอ พระพรหม

5) ปฏเสธระบบวรรณะ ทฤษฎอวตารและกมารสมรส

6) การอนญาตใหหญงหมายแตงงานใหมได21

20 สชพ ปญญานภาพ, ประวตศาสตรศาสนา, หนา 308-309.

21 เรองเดยวกน, หนา 309-311.


2.8.3 สมาคมกฤษณะมชชน

ทาน ศรรามกฤษณะ สวามวเวกานนทะ เปนผกอตงสมาคมนขน เมอ พ.ศ. 2440

สมาคมนยดหลกการประนประนอม ยอมรบค าสอนของทกศาสนาทมผนบถอในอนเดยวาไมม

ความขดแยงกน เปนศาสนาแหงความนรนดร เนนการเขาถงคมภรอปนษท และเนนหลก

อธบายพระเวท โดยมจดประสงคเพอสรางความสามคคในชาต ความเสมอภาคทางสงคม

เศรษฐกจ การบรการสงคม และเพอเขาถงพระเจา22

2.8.4 ขบวนการสรโวทย

ขบวนการนน าโดยทาน มหาตมะ คานธ ไดน าหลกอหงสา คอ การไมเบยดเบยน

มาเปนอดมการณ ใหปรากฏในบคคลและสงคม ขบวนการเหลาน นอกจากปฏรปศาสนาฮนด

แลวยงไดน าการตอสเพอเรยกรองเอกราชกลบคนมาจนส าเรจ ท าใหประเทศอนเดยไดรฐบาล

ทมาจากคนในศาสนาฮนดเปนผบรหารประเทศ แตเนองจากค าสอนอดมคตและรปแบบ

การด าเนนชวต รวมทงความเชอถอแตกตางกนของศาสนาตางๆ ทมอยในอนเดย เชน ศาสนา

ฮนด ศาสนาอสลาม ศาสนาซกข เปนตน จงเกดปญหาความขดแยงลกลามเปนการปะทะกน

อยางกวางขวางอยเสมอ เชน กรณมสยดปาปร ระหวางอสลามกบฮนด กรณการบกรก

วหารทองค า เมองอมฤตสระ ระหวางศาสนาซกขกบศาสนาฮนด เปนตน23


แผนภมภาพท 2-6 ขบวนการปฏรปศาสนาพราหมณ – ฮนด

22 เรองเดยวกน, หนา 311-312.

23 มหาวทยาลยธรรมกาย แคลฟอรเนย, DF 404 ศาสนศกษา (ปทมธาน :

มหาวทยาลยธรรมกาย แคลฟอรเนย, 2550), หนา 92.

ฐานะปจจบน

สมาคมพรหมสมาช

สมาคมอารยสมาช

สมาคมกฤษณะมชชน

ขบวนการสรโวทย

ราม โมหน รอย สวาม ทยานนทะ สรสวด ศรรามกฤษณะ สวามวเวกานนทะ มหาตมะ คานธ


แบบฝกหดประจ าบทท 2

ตอนท 1 ใหนกศกษาท าเครองหมายกากบาท (X) ลงหนาขอทถกตองทสด

1.คมภรของศาสนาพราหมณ-ฮนดทถอวาไดยนไดฟงมาจากพระเจาโดยตรง เรยกวา อะไร?

ก. คมภรยชรเวท ข.คมภรสมฤต

ค.คมภรศรต ง. คมภรฤคเวท

2. คมภรทนกปราชญาทางศาสนาพราหมณ-ฮนดแตงขนมาในภายหลง เรยกวา อะไร?

ก. คมภรศรต ข.คมภรสมฤต

ค.คมภรอาถรรพเวท ง. คมภรสงหตา

3. คมภรพระเวทในขอใดเปนคมภรทแตงขนภายหลงคมภรอนๆ?

ก. ฤคเวท ข.ยชรเวท

ค.อาถรรพเวท ง. สามเวท

4. ขอใดเปนองคประกอบสวนสดทายของคมภรพระเวท?

ก. พราหมณะ ข.อปนษท

ค.อารณยกะ ง. สงหตา

5. คมภรในขอใดเปนสวนทรวบรวมบทสวดออนวอนพระเจา?

ก. พราหมณะ ข.อปนษท

ค.อารณยกะ ง. สงหตา

6. การมอบสมบตใหบตรธดาแลวออกบวชปฏบตธรรม จดเปนขนตอนการด ารงชวตของ

ชาวพราหมณ-ฮนดในขอใด?

ก. พรหมจรรย ข.คฤหสถ

ค.วานปรสถ ง. สนยสตหรอสนยาส

7. การรแจงปรมาตมน แลวหลดพนจากการเวยนวายตายเกด เรยกวา อะไร?

ก. นพพาน ข.นรวาณ

ค.วโมกข ง. โมกษะ


8. การบรรลความหลดพนตามทศนะของศาสนาฮนด ตองปฏบตตามขอใด?

ก. กรรมโยคะ ข.ชญาณโยคะ

ค. ภกตโยคะ ง. ถกทกขอ

9. ลกษณะของมหาเทพ ในตรมรต ทมลกษณะแสดงถงการสนสดของโลก ไดแก เทพองคใด?

ก. พระพรหม ข.พระวษณ

ค.พระศวะ ง. พระนารายณ

10. มหาเทพทมครฑเปนพาหนะและสามารถอวตารลงมาชวยมวลมนษยได คอ เทพองคใด?

ก. พระนารายณ ข.พระวษณ

ค.พระศวะ ง. ขอ ก และ ข ถก

11. การฝกฝนทางใจ มงบงคบใจใหอยในอ านาจดวยการปฏบตโยคะ เรยกวา อะไร?

ก. กรรมโยคะ ข.ชญาณโยคะ

ค.ราชโยคะ ง. ภกตโยคะ

12. พธกรรมประจ าบาน 12 ประการทก าหนดไวในคมภรมานวศาสตร เรยกวา อะไร?

ก. อปานยน ข.สงสการ

ค. สมนโตยน ง. ปงสวน

13. ในปจจบน พธกรรมใดทชาวฮนดยงคงปฏบตกนอย?

ก. เกศานตกรรม ข.นามกรรม

ค. ววาหะ ง. ขอ ข และ ค ถก

14. พธเขารบการศกษา เรยกวา พธอะไร?

ก. อปานยน ข.สงสการ

ค. สมนโตยน ง. ปงสวน

15. พธกรรมในขอใดตรงกบพธท าบญอทศสวนกศลใหแกผตายตามธรรมเนยมของ

พทธศาสนา?

ก. พธสมาวรรตน ข.พธชาตกรรม

ค.พธศราทธ ง. พธมรณกรรม


16. นกายวฑกไล และนกายเตงกไล เปนนกายยอยของนกายในขอใด?

ก. ไศวนกาย ข.ไวษณวนกาย

ค. นกายศกต ง. นกายลงคายต

17. นกายทประกอบพธกรรมดวยปญจมการ คอ นกายใด?

ก. ไศวนกาย ข.ไวษณวนกาย

ค. นกายศกต ง. นกายลงคายต

18. ขบวนการทยดหลกอหงสา โดยการน าของมหาตมะ คานธ เรยกวาอะไร?

ก. ขบวนการพรหมสมาช ข.ขบวนการอารยสมาช

ค. ขบวนการกฤษณะมชชน ง. ขบวนการสวโรทย

19. ขบวนการทยดหลกประนประนอม ยอมรบวาค าสอนของทกศาสนาไมมความแตกตางกน

เรยกวา อะไร?



20. ขบวนการทเนนการศกษาคมภรพระเวท และน าศาสนามาเปนอดมการณของชาต

เรยกวาอะไร?



ตอนท 2 จงตอบค าถามตอไปน

1) จงอธบายคมภรทส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดมาพอเขาใจ?

2) จงอธบายหลกค าสอนเรอง อาศรม 4 มา พอเขาใจ นกศกษาเหนดวยกบหลก

ค าสอน ดงกลาวหรอไม? เพราะเหตใด?

3) นกายส าคญของศาสนาพราหมณ-ฮนดมนกายใดบาง แตละนกายมจดเนน

อยางไร? จงอธบายมาพอเขาใจ

Documents

บทที่ 2 ศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู · บทที่ 2 ศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู ขอบเขตเนื้อหา