2.3 TIEÁNG OÀN VAØ CHAÁN ÑOÄNG TRONG SAÛN XUAÁT

Ñònh nghóa:

Tieáng oàn: laø nhöõng aâm thanh gaây khoù chòu, quaáy roái söï laøm vieäc vaø nghæ ngôi cuûa con ngöôøi. Veà maët vaät lyù, aâm thanh laø nhöõng dao ñoäng soùng cuûa moâi tröôøng ñaøn hoài, gaây ra bôûi söï dao ñoäng cuûa caùc vaät theå, khoâng gian trong ñoù coù soùng aâm lan truyeàn goïi laø tröôøng aâm.

- AÙp suaát dö trong tröôøng aâm goïi laø aùp suaát aâm p ñôn vò laø dyn/cm2 hay laø bar.

- Cöôøng ñoä aâm I laø soá naêng löôïng soáng truyeàn qua dieän tích beà maët 1 cm2, vuoâng goùc vôùi phöông truyeàn soùng trong 1 giaây erg/cm2.s hoaëc w/cm2.

Cöôøng ñoä aâm vaø aùp suaát aâm lieân heä vôùi nhau theo bieåu thöùc: laø maät ñoä cuûa moâi tröôøng, g/cm3.

- Ñeå ñaùnh giaù caûm giaùc nghe, chæ nhöõng ñaëc tröng vaät lyù cuûa aâm laø chöa ñuû vì tai chuùng ta phaân bieät caûm giaùc nghe khoâng theo söï taêng tuyeät ñoái cuûa cöôøng ñoä aâm (hay aùp suaát aâm) maø theo söï taêng töông ñoái cuûa noù.

-Vì theá ngöôøi ta khoâng ñaùnh giaù cöôøng ñoä aâm vaø aùp suaát aâm theo ñôn vò tuyeät ñoái maø theo ñôn vò töông ñoái vaø duøng thang logarit thay cho thang thaäp phaân ñeå thu heïp phaïm vò trò soá ño.

- Khi ñoù ta coù möùc cöôøng ñoä aâm ño baèng ñeâxiben (dB).

Trong ñoù : – Cöôøng ñoä aâm I0 – Cöôøng ñoä aâm ôû ngöôõng nghe ñöôïc hay coøn goïi laø

möùc khoâng

0

lg10I

ILI dB

Möùc khoâng I0 laø möùc cöôøng ñoä aâm toái thieåu maø tai ngöôøi coù khaû naêng caûm nhaän ñöôïc, tuy nhieân ngöôõng nghe ñöôïc thay ñoåi theo taàn soá .

Töông töï ta coù möùc aùp suaát aâm:

dB p0 – ngöôõng quy öôùc 2.10-5 N/m2.

Möùc coâng suaát aâm: dB

W0 – ngöôõng khoâng hay ngöôõng quy öôùc W0 = 10-12

Dao ñoäng maø tai ngöôøi coù theå nghe ñöôïc coù taàn soá töø 16 – 20 Hz ñeán 16 – 20 kHz. Giôùi haïn naøy khoâng gioáng nhau tuøy theo löùa tuoåi vaø traïng thaùi cuûa cô quan thính giaùc.

Dao ñoäng aâm coù taàn soá döôùi 16 – 20 Hz tai ngöôøi khoâng theå nghe ñöôïc goïi laø haï aâm, coøn dao ñoäng coù taàn soá treân 16 – 20 kHz cuõng khoâng nghe ñöôïc goïi laø sieâu aâm.

0

lg20p

pLp

0

lg10W

WLW

Chaán ñoäng: laø dao ñoäng cô hoïc cuûa caùc vaät theå ñaøn hoài sinh ra khi troïng taâm hoaëc truïc ñoái xöùng cuûa chuùng bò xeâ dòch trong khoâng gian. (Hoaëc do söï thay ñoåi coù tính chu kyø hình daïng maø chuùng coù ôû traïng thaùi tónh).

Chấn động đöôïc ñaëc trong bôûi ba thoâng soá sau: -Bieân ñoä dòch chuyeån , - Bieân ñoä cuûa vaän toác - Bieân ñoä cuûa gia toác Möùc ñoä vaän toác dao ñoäng:

Trong ñoù = 5.10-8 m/s – ngöôõng quy öôùc cuûa bieân ñoä vaän toác dao ñoäng.

Caùc beà maët dao ñoäng bao giôø cuõng tieáp xuùc vôùi khoâng khí xung quanh noù laøm cho lôùp khoâng khí ñoù bò dao ñoäng taïo thaønh soùng aâm vaø gay ra moät aùp suaát aâm.

Quan heä giöõa beà maët dao ñoäng naøo ñoù vaø aâm cuûa noù phaùt ra theå hieän theo phöông trình sau:

1. AÛnh höôûng cuûa tieáng oàn vaø chaán ñoäng ñeán cô theå con ngöôøi

a. Tieáng oàn: Tieáng oàn aûnh höôûng tröôùc heát ñeán heä thaàn

kinh trung öông, sau ñoù ñeán heä thoáng tim maïch vaø nhieàu cô quan khaùc, cuoái cuøng ñeán cô quan thính giaùc.

Taùc duïng gaây khoù chòu cuûa tieáng oàn phuï thuoäc vaøo caùc tính chaát vaät lyù cuûa noù.

AÛnh höôûng cuûa tieáng oàn ñeán cô theå con ngöôøi coøn phuï thuoäc vaøo thôøi gian tieáp xuùc tieáng oàn, vaøo ñoä nhaïy caûm rieâng cuûa moãi ngöôøi. vaøo lôùp tuoåi, vaøo traïng thaùi söùc khoûe vaø giôùi tính: nam hay nöõ.

AÛnh höôûng cuûa tieáng oàn ñeán cô quan thính giaùc: Laøm vieäc trong ñieàu kieän thöôøng xuyeân coù tieáng

oàn, ñoä nhaïy caûm cuûa thính giaùc giaûm, ngöôõng nghe

taêng leân, nhaát laø ôû taàn soá cao Ñeå baûo veä thính giaùc, ngöôøi ta qui ñònh thôøi gian chòu

ñöôïc toái ña taùc ñoäng cuûa tieáng oàn trong moãi ngaøy phuï thuoäc vaøo möùc oàn khaùc nhau qua baûng 3.5

Baûng 3.5Thôøi gian taùc ñoäng (soá giôø trong ngaøy) Möùc oàn (dB)

8 90 6 92 4 95 3 97 2 100 1,5 102 1,0 105 0,5 110

Tieáng oàn taùc ñoäng thôøi gian daøi phaùt trieån thaønh beänh lyù gaây naëng tai vaø ñieác.

Cöôøng ñoä toái thieåu cuûa tieáng oàn coù theå gaây ra taùc duïng meät moûi ñoái vôùi cô quan thính giaùc phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn taàn soá cuûa noù ÔÛ giai ñoaïn ñaàu: thaáy uø tai, ñau ñaàu, choùng maët, buoàn noân. Veà sau, caùc hieän töôïng treân naëng theâm, daãn ñeán maøng nhó daøy vaø hôi loõm vaøo trong ñöa ñeán beänh naëng tai.

Möùc ñoâï haï thaáp ñoä nhaïy caûm cuûa tai tæ leä thuaän vôùi thôøi gian laøm vieäc trong phaân xöôûng oàn. Trong khoaûng 3-5 naêm ñaàu, ñoä nhaïy caûm cuûa tai seõ giaûm nhanh hôn nhieàu so vôùi nhöõng naêm sau.

Tuy nhieân, ôû moãi ngöôøi khaùc nhau, taùc haïi cuûa tieáng oàn coù khaùc nhau

AÛnh höôûng cuûa tieáng oàn ñeán caùc cô quan khaùc: Heä thaàn kinh: Tieáng oàn coù cöôøng ñoä cao vaø trung bình kích thích maïnh heä

thoáng thaàn kinh trung öông, gaây ra caùc roái loaïn veà chöùc naêng thaàn kinh vaø thoâng qua heä thoáng thaàn kinh taùc ñoäng ñeán caùc cô quan vaø caùc heä thoáng khaùc cuûa cô theå.

Tieáng oàn maïnh thöôøng gaây cho coâng nhaân chöùng beänh ñau ñaàu, choùng maët, caûm giaùc sôï haõi, söï böïc boäi voâ côù, traïng thaùi thaàn kinh khoâng oån ñònh. Döôùi taùc duïng cuûa tieáng oàn, cô theå con ngöôøi xaûy ra haøng loaït thay ñoåi, bieåu hieän qua söï roái loaïn traïng thaùi bình thöôøng cuûa heä thoáng thaàn kinh.

Tieáng oàn, ngay caû khi khoâng ñaùng keå (50 ÷70 dB) cuõng taïo ra moät taûi troïng ñaùng keå leân heä thoáng thaàn kinh cuûa con ngöôøi. Taûi troïng naøy laâu daàn coù theå ñaït ñeán trò soá raát lôùn, ñaëc bieät ñoùi vôùi nhöõng ngöôøi laøm vieäc trí oùc.

Heä tim maïch: Laøm roái loaïn nhòp tim. Daï daøy: laøm giaûm söï tieát dòch vò, roái loaïn chöùc naêng bình

thöôøng cuûa daï daøy Beänh cao huyeát aùp: ngöôøi ta xaùc nhaän raèng beänh cao huyeát

aùp coù lieân quan ñeán söï caêng thaúng lieân tuïc heä thoáng thaàn kinh trong quaù trình soáng vaø hoaït ñoäng.

Tieáng oàn quaù möùc laøm xaûy ra hieän töôïng che laáp tieáng noùi, laøm môø caùc tín hieäu aâm thanh, söï trao ñoåi thoâng tin khoù khaên aûnh höôûng ñeán saûn xuaát vaø an toaøn lao ñoäng. Vôùi nhöõng lao ñoäng phöùc taïp caàn lao ñoäng trí oùc nhieàu hôn thì aûnh höôûng cuûa tieáng oàn lôùn hôn, chaát löôïng cuûa coâng vieäc giaûm nhieàu hôn.

b. Chaán ñoäng: Theo hình thöùc taùc ñoäng chia ra: Chaán ñoäng chung: gaây dao ñoäng cuûa caû cô theå. Chaán ñoäng cuïc boä : gaây dao ñoäng moät phaàn cô theå. Khi nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa chaán ñoäng ñeán cô theå,

ngöôøi ta thaáy neáu taàn soá cuûa chaán ñoäng xaáp xæ vôùi taàn soá dao ñoäng rieâng cuûa cô theå seõ taïo ra söï coäng höôûng, noù seõ gaây ra caùc bieán chuyeån veà sinh lyù, beänh lyù saâu saéc.

Tö theá ñöùng laøm vieäc aûnh höôûng nhieàu ñeán coäng höôûng Caùc nghieân cöùu cho thaáy heä thoáng thaàn kinh vaø tim maïch laø

nhöõng boä phaän nhaïy caûm vôùi chaán ñoäng. Chaán ñoäng coù theå gaây ra nhöõng thay ñoåi trong hoaït ñoäng cuûa tim.

Nhieàu nhaø nghieân cöùu cho bieát, döôùi aûnh höôûng cuûa chaán ñoäng, con ngöôøi nhanh choùng caûm thaáy ueå oaûi vaø thôø ô laõnh ñaïm.

Chaán ñoäng aûnh höôûng ñeán thò giaùc: khi chaán ñoäng ôû 10’ vôùi taàn soá 4 Hz vaø bieân ñoä 0,5 mm laøm cho giôùi haïn cuûa tröôøng nhìn môû roäng ra. Ngöôïc laïi, sau 20’ thì tröôøng nhìn seõ thu heïp, bò loaïn saéc, nhìn maøu xanh thaønh maøu naâu traéng. Ñoä nhìn tinh cuûa maét seõ bò haï thaáp khi vôùi taàn soá chaán ñoäng 20 Hz vaø bieân ñoä 1,6 mm: haï thaáp ñoä tinh cuûa maét ñeán 40%.

Chaán ñoäng coøn coù taùc haïi ñeán ñau khôùp xöông vaø roái loaïn tuyeán sinh duïc.

Khi taùc ñoäng cuøng moät luùc cuûa tieáng oàn vaø chaán ñoäng, seõ coù taùc ñoäng xaáu ñeán cô theå, nhanh choùng meät moûi vaø giaûm khaû naêng lao ñoäng, deã xaûy ra tai naïn lao ñoäng.

2. Caùc bieän phaùp phoøng choùng tieáng oàn vaø chaán ñoäng

a. Bieän phaùp chung: Khi qui ñònh xaây döïng nhaø maùy (vò trí maët baèng), moät

trong nhieàu khaâu phaûi quan taâm laø tieáng oàn vaø chaán ñoäng. Vò trí cuaû nhaø maùy phaûi caùch ly khu vöïc coù nhieàu

tieáng oàn vaø chaán ñoäng. Maët baèng cuûa nhaø maùy qui hoaïch khu laøm vieäc phaùt ra

tieáng oàn vaø chaán ñoäng phaûi ôû cuoái chieàu gioù, xa nôi vaên phoøng vaø khu vöïc laøm vieäc tónh cuûa coâng nhaân.

Haïn cheá söï lan truyeàn tieáng oàn vaø chaán ñoäng. Trong moät phaân xöôûng saûn xuaát, neáu coù moät soâ maùy

moùc vaø thieát bò gaây tieáng oàn vaø chaán ñoäng phaûi boá trí veà moät goùc, coù vaùch ngaên, coøn ñieàu kieän daây chuyeàn saûn xuaát khoâng cho pheùp thì phaûi coù höôùng ñieàu khieån rieâng cho coâng nhaân hoaëc phoøng hoä caù nhaân toát.

b. Giaûm tieáng oàn vaø chaán ñoäng taïi nôi xuaáât hieän: Ñaây laø bieän phaùp choáng oàn chuû yeáu. Bieän phaùp naøy

bao goàm vieäc laép raùp chính xaùc maùy moùc, thieát bò vaø söû duïng, baõo döôõng ñuùng möùc. Thay theá caùc maùy moùc, thieát bò tieân tieán ít gaây tieáng oàn vaø chaán ñoäng.

Nguyeân nhaân gaây oàn: Do caáu truùc maùy: va chaïm, ma saùt, ñaëc ñieåm maùy Do cheá taïo khoâng chính xaùc, ñieàu chænh khoâng ñuùng khi

laép raùp. Söû duïng, chaêm soùc khoâng ñuùng möùc. Do quaù trình coâng ngheä (thieát keá, gia coâng) chöa hoaøn

thieän. Duøng vaät lieäu chöa chuù yù ñeán giaûm tieáng oàn

Giaûm tieáng oàn baèng caùch: Hieän ñaïi hoùa thieát bò vaø quaù trình coâng ngheä: - Khoâng ñeå hieän töôïng coäng höôûng sinh ra khi maùy laøm

vieäc baèng caùch duøng vaät lieäu ñaøn hoài hay löu yù caùc khoái löôïng chuyeån ñoäng.

- Duøng vaät lieäu choáng oàn nhö chaát deûo, cao su, nhöïa,...(maï croâm hay queùt maët caùc chi tieát baèng sôn).

- Boïc maët caùc thieát bò chòu chaán ñoäng vôùi bieân ñoä lôùn baèng caùc vaät lieäu huùt hoaëc giaûm chaán ñoäng coù noäi ma saùt lôùn (nhö bitum, cao su, toân, amiaêng, chaát deûo,...).

- Qui hoaïch thôøi gian laøm vieäc cuûa caùc xöôûng oàn vaø haïn cheá soá löôïng coâng nhaân trong ñoù.

c. Caùch chaán ñoäng vaø huùt chaán ñoäng: Caùch chaán doäng: laø phöông phaùp ngaên chaën söï lan

truyeàn cuûa chaán ñoäng töø nôi phaùt sinh ñeán moâi tröôøng xung quanh.

Cuï theå coù hai phöông phaùp cô baûn: Phöông phaùp goái töïa: maùy ñaët treân caùi giaûm chaán. Ví duï: maùy ñöôïc ñaët treân neàn loø xo, cao su, neàn caùt,... Phöông aùn treo: maùy ñöôïc treo treân boä phaän giaûm chaán Muoán taêng hieäu quaû caùch chaán ñoäng thì taàn soá dao ñoäng

rieâng cuûa maùy treân boä giaûm chaán phaûi nhoû hôn taàn soá cuûa löïc kích thích nhieàu (f0 < fktù).

Huùt chaán ñoäng: Tìm caùc vaät lieäu coù tính ñaøn hoài deûo, coù toån thaát

trong lôùn ñeå phuû leân maët caùc maùy moùc, thieát bò coù dao ñoäng lôùn.

Hình 3.2. Thiết bị cách runga) Nền có rãnh b) đệm đàn hồi

Hình 3.3 Sơ đồ cách rung động cho thiết bị

a) Phương án gối tựab) Phương án treoc) Cách rung động cả theo phương ngang và phương thẳng đứng

Hình 3.4 Các loại thiết bị giảm rung.a) Các giảm rung bằng lò xo.

b) Đệm cao su có sóngc) Đệm cao su có lỗ

Hình 3.5 Lắp đặt thiết bị có tấm đệm đàn hồi tại chổ ống qua tườnga) Bơm nước b) Quạt gió

Hình 3.6 Bạc hút rung động đặt ở ổ đỡ 2 gối trục.

Hình 3.7 Sơ đồ truyền âm khi gặp vật cản

Hình 3.8 Chỏm hút âm

Hình 3.9 Buồng tiêu âm

Hình 3.10 Tấm tiêu âm

1. thành tấm; 2. Vật liệu hút âm; 3. tấm đục lỗ hoặc lưới sắt; 4. ống đẫn hơi

Hình 3.11 Ống tiêu âma) tiết diện tròn ( 1- vỏ ống; 2. vật liệu hút âm; 3. ống đục lỗ hoặc lưới cắt);b) tiết diện vuông (1. ống dẫn; vỏ bộ tiêu âm; 3. thành đục lỗ; 4. vải thủy tinh; 5, vật lệu hút

âm).

d. Giaûm tieáng oàn treân ñöôøng lan truyeàn: Naêng löôïng aâm lan truyeàn trong khoâng khí khi bò ngaên

chaën laïi thì seõ gaây ra: moät phaàn naêng löôïng phaûn xaï laïi, moät phaàn naêng löôïng xuyeân qua vaø moät phaàn bò haáp thuï.

Söï phaûn xaï vaø huùt naêng löôïng aâm phuï thuoäc vaøo taàn soá vaø goùc tieáng oàn cuûa soùng aâm, tính chaát vaät lyù cuûa taám chaén (vaø keát caáu).

Caùc phöông phaùp giaûm oàn treân ñöôøng lan truyeàn: Duøng vaät lieäu xoáp, coù loã ñeå haáp thu tieáng oàn Duøng buoàng huùt aâm, loàng huùt aâm Treo caùc choûm huùt aâm nôi oàn aøo Duøng oáng tieâu aâm nhö ÑCÑT. Duøng hieän töôïng giao thoa ñeå giaûm tieáng oàn cuïc boä. Nguyeân taéc: Thu tieáng oàn nhôø micro. Khueáùch ñaïi tieáng oàn roài böùc xaï qua loa nhöng ngöôïc

pha neân noù taïo tröôøng aâm giao thoa ôû vuøng gaàn ñaàu ngöôøi laøm vieäc: coù vuøng yeân tónh vaø vuøng taêng cöôøng.

Caùch naøy chæ môùi naèm treân lyù thuyeát vì vaäy vuøng yeân tónh raát heïp maø vuøng taêng cöôøng roäng.

e. Choáng tieáng oàn khí ñoäng:OÁng tieâu aâmTaám tieâu aâmHoäp tieâu aâm

3. Bieän phaùp phoøng hoä caùc nhaân: Ñaây laø moät bieän phaùp raát hieäu nghieäm neáu bieát söû

duïng hôïp lyù. Duïng cuï caù nhaân choáng oàn bao goàm: nuùt bòt tai, caùi

che tai, bao oáp tai. Ngoaøi ra, ngöôøi ta coøn duøng daây, gaêng tay, boïc neäm,

xoáp, cao su,... ñeå daäp taét chaán ñoäng baûo veä söùc khoûe cho coâng nhaân.

2.4 PHOØNG CHOÁNG BUÏI TRONG SAÛN XUAÁT1. Ñònh nghóa vaø phaân loaïi A. Ñònh nghóa: Buïi laø taäp hôïp nhieàu haït coù kích thöôùc lôùn,

nhoû khaùc nhau toàn taïi laâu trong khoâng khí döôùi daïng buïi hay buïi laéng vaø caùc heäâ khí duøng nhieàu pha nhö hôi, khoùi, muø khi nhöõng haït buïi naèm lô löûng trong khoâng khí goïi laø aerozon khi chuùng ñoäng laïi treân beà maët vaät theå naøo ñoù goïi laø aerogen.

B. Phaân loaïi: Ngöôøi ta phaân loaïi theo 3 caùch sau ñaây: + Theo nguoàn goác + Theo kích thöôùc haït buïi: Nhöõng haït coù kích thöôc nhoû

hôn 10 m goïi laø buïi bay, nhöõng haït coù kích thöôùc lôùn hôn 10 m ñöôïc goïi laø buïi laéng, nhöõng haït buïi coù kích thöôùc lôùn hôn 10 m rôi coù gia toác trong khoâng khí, nhöõng haït coù kích thöôùc töø 0,1 ñeán 10 m rôi vôùi vaän toác khoâng ñoåi goïi laø muø, caùc haït töø 0,001 ñeán 0,1 m goïi laø khoùi chuùng chuyeån ñoïâng Brao trong khoâng khí, buïi thoâ coù kích thöôùc lôùn hôn 50 m chæ baùm ôû loå muõi khoâng gaây haïi cho phoåi, buïi töø 10 m ñeán 50 m vaøo saâu hôn nhöng vaøo phoåi khoâng ñaùng keå, nhöõng haïy buïi coù kích thöôùc nhoû hôn 10 m vaøo saâu trong khí quaûn vaø phoåi coù taùc haïi nhieàu nhaát.

Nhöõng haït buïi vaøo taän phoåi qua ñöôøng hoâ haáp coù 70 % laø nhöõng haït 1 m, gaàn 30 laø nhöõng haït töø 1 – 5 m. Nhöõng haït töø 5 - 10m chieám tæ leä khoâng ñaùng keå.

+ Theo taùc haïi coù theå phaân ra: Buïi gaây nhieãm ñoäc; buïi gaây dò öùng; vieâm muõi, hen, vieâm hoïng buïi gaây ung thö; buïi gaây nhieãm truøng; buïi gaây xô phoåi

C. Tính chaát lyù hoùa cuûa buïi: Ñoä phaân taùn: laø traïng thaùi cuûa buïi trong khoâng khí phuï thuoäc vaøo troïng

löôïng haït buïi vaø söùc caûn khoâng khí. Söï nhieãm ñieän cuûa buïi: Döôùi taùc duïng cuûa moät ñieän tröôøng maïnh caùc haït buïi bò nhieãm

ñieän vaø seõ bò cöïc cuûa ñieän tröôøng huùt vôùi nhöõng vaän toác khaùc nhau tuøy thuoäc kích thöôùc haït buïi.

Tính chaát chaùy noå cuûa buïi: Caùc haït buïi caøng nhoû mòn dieän tích tieáp xuùc vôùi oâ xy caøng lôùn,

hoaït tính hoùa hoïc caøng maïnh deã boác chaùy trong khoâng khí. Tính laéng traàm nhieät cuûa buïi: Cho moät luoàng khoùi ñi qua moät oáng daãn töø vuøng noùng chuyeån

sang vuøng laïnh hôn phaàn lôùn khoùi laéng treân beà maët oáng laïnh, hieän töôïng naøy laø do caùc phaàn töû khí giaûm vaän toác töø vuøng noùng sang vuøng laïnh.

2. Taùc haïi cuûa buïi: Buïi gaây nhieàu taùc haïi cho con ngöôøi vaø tröôùc heát laø beänh veà

hoâ haáp, beänh ngoaøi da, beänh treân ñöôøng tieâu hoùavv... Khi chuùng ta thôû nhôø coù loâng muõi vaø maøng nieâm dòch cuûa

ñöôøng hoâ haáp maø nhöõng haït buïi coù kích thöôùc lôùn hôn 5 m bò döõ laïi ôû hoùc muõi tôùi 90%. Caùc haït buïi nhoû hôn theo khoâng khí vaøo taän pheá nang, ôû ñaây buïi ñöôïc caùc lôùp thöïc baøo bao vaây vaø tieâu dieät khoaûng 90 % nöõa, soá coøn laïi ñoïng ôû phoåi gaây ra moät soá beänh buïi phoåi vaø caùc beänh khaùc.

Beänh silicose laø beänh do phoåi bò nhieãm buïi silic ôû thôï khoan ñaù, thôï moû, thôï laøm goám söù, vaät lieäu chòu löûa,...Beänh naøy chieám 40 – 70 % trong soá caùc beänh veà phoåi. Ngoaøi ra coøn coù beäânh asbestose (nhieãm buïi amiaêng) aluminose (buïi boxit, ñaát seùt), athracose (nhieãm buïi than), siderose (buïi saét).

Beänh ñöôøng hoâ haáp: vieâm muõi, hoïng, pheá quaûn, vieâm teo muõi do buïi croâm, asen.

Beänh ngoaøi da: buïi gaây kích thích da, beänh muïn nhoït, lôû loeùt nhö buïi voâi, thieác, thuoác tröø saâu. Buïi ñoàng gaây nhieãm truøng da raát khoù chöõa, buïi nhöïa than gaây söng taáy.

Chaán thöông maét buïi vaøo maét gaây kích thích maøng tieáp hôïp, vieâm mi maét, nhaøi quaït, moäng thòt. Buïi axit hoaëc kieàm gaây boûng maét vaø coù theå daãn tôùi muø maét.

Beänh ôû ñöôøng tieâu hoùa buïi ñöôøng, boät ñoäng laïi ôû raêng gaây saâu raêng, kim loaïi saéc nhoïn vaøo daï daøy gaây toån thöông nieâm maïc, roái loaïn tieâu hoùa.

3. Caùc bieän phaùp phoøng choáng: a. Bieän phaùp chung: Cô khí hoùa vaø töï ñoäng hoùa quaù trình saûn xuaát. AÙp duïng caùc bieän phaùp vaâïn chuyeån baèng hôi, maùy huùt, baêng taûi trong

ngaønh deät, ngaønh than bao kín thieát bò vaø coù theå laø caû daây chuyeàn saûn xuaát khi caàn thieát.

b. Thay ñoåi phöông phaùp coâng ngheä: Trong xöôûng ñuùc laøm saïch baèng nöôùc thay cho laøm saïch baèng

caùt, duøng phöông phaùp öôùt thay cho phöông phaùp khoâ trong coâng nghieäp saûn xuaát xi maêng, trong ngaønh luyeän kim boät thay phöông phaùp troän khoâ baèng phöông phaùp troän öôùt

Thay vaät lieäu coù nhieàu buïi ñoäc baèng vaät lieäu ít ñoäc Thoâng gioù huùt buïi trong caùc xöôûng coù nhieàu buïi. c. Ñeà phoøng buïi chaùy noå: Theo doõi noàng ñoä buïi ôû giôùi haïn noå ñaëc

bieät chuù yù tôùi caùc oáng daãn vaø maùy loïc buïi, chuù yù caùch ly moài löûa. d. Veä sinh caù nhaân: söû duïng quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng, maët naï

khaåu trang theo yeâu caàu veä sinh caån thaän hôn khi coù buïi ñoäc, buïi phoùng xaï.

Chuù yù khaâu veä sinh caù nhaân trong vieäc aên uoáng huùt thuoác, traùnh noùi chuyeän nôi laøm vieäc. Cuoái cuøng laø khaâu khaùm tuyeån ñònh kyø cho caùn boä coâng nhaân vieân laøm vieäc trong moâi tröôøng nhieàu buïi phaùt hieän sôùm caùc beänh do buïi gaây ra.

Hình 3.12. Các Loại mặt nạ chống bụi

a) Mặt nạ có màng lọc bằng giấyb) Mặt nạ có phin lọc bằng bông.c) Mặt nạ có phin lọc bằng giấy dạng tấm.d) Mặt nạ có phin lọc bằng phớt.e) Khẩu trang chống bụi có phin lọc bằng vải tổng hợp đặt giữa hai lớp vải dệt kim.g) Mặt nạ có màng lọc bằng giấy.

Hình 3.13. Phương tiện cá nhân bảo vệ cơ quan hô hấpa) Mặt nạ phòng độc; b) Mặt nạ có ống cao su cách ly, được dùng khi sửa chữa bên trong máy, thành ống khói ; c) Mặt nạ cách ly có bình ôxy.

Hình 3.14. Trang phục làm việc Hình 3.15. Mặt trùm cho thợ làm nơi có nhiều bụi sạch nơi có bụi cát

Hình 3.16. Phương tiện bảo vệ cơ quan thính giác. a) Nút tai; b) mũ; c) nút tai ; d) bao tai.

4. Kieåm tra buïi: + Phaûi tieán haønh kieåm tra trong nhieàu

giai ñoaïn ñieån hình cuûa quaù trình saûn xuaát (kieåm tra theo ca kíp vaø kieåm tra theo muøa).

+ Phöông phaùp troïng löôïng: phöông phaùp töông ñoái ñôn giaûn vaø keát quaû töông ñoái chính xaùc. Thieát bò bao goàm: bôm huùt buïi (ñaët trong moâi tröôøng saûn xuaát), löu löôïng keá vaø boä phaän loïc.

+ Phöông phaùp ñieän: cho buïi laéng trong ñieän tröôøng cao theá vaø duøng kính hieån vi ñeå ñeám caùc haït buïi.

+ Phöông phaùp quang ñieän: xaùc ñònh noàng ñoä buïi baèng teá baøo quang ñieän.