1

ปญหากฎมายเกยวกบการบงคบใชยอนหลงของ

พระราชบญญตความรบผดทางละเมด

ของเจาหนาท พ.ศ. 2539

รงโรจน ภขาว

ศาสตราจารย ดร.ไพศษฐ พพฒนกล

บทคดยอ

ในหวขอนจะเปนการศกษาขอกฎหมายทเกดขนจากการน าพระราชบญญตความรบผด

ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาใชบงคบยอนหลงกบการกระท าละเมดทเกดขนกอน

พระราชบญญตดงกลาวใชบงคบ โดยมงเนนศกษาและวเคราะหปญหาขอกฎหมายทเกดขนกบ

การบงคบใชยอนหลงของพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

เปนกรณศกษา วเคราะหและศกษาเปรยบเทยบกบหลกกฎหมายยอนหลงและหลกความรบผดของรฐ

ในระบบกฎหมายของสหรฐอเมรกา สาธารณรฐฝรงเศส สหพนธสาธารณรฐเยอรมน และประเทศ

ไทย เพอทจะไดน าพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาใชบงคบ

ใหเปนไปในทศทางเดยวกน จากการศกษาพบวา ปญหาทเกดขนกบการบงคบใชพระราชบญญต

ความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 วาจะมผลบงคบกบการกระท าละเมดทเกดขน

กอนหรอไม เปนปญหาเรองความมผลยอนหลงของกฎหมาย เนองจากไมปรากฏบทเฉพาะกาล

ทจะเปลยนผานระบบความรบผดของรฐทแตเดมใหน าประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาใชบงคบ

โดยสามารถแยกพจารณาปญหาขอกฎหมายทเกดขนกบการบงคบใชยอนหลงของพระราชบญญต

ความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ออกเปน 3 ปญหา ดงน ปญหาการบงคบใช

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ยอนหลงกบการกระท าละเมด

ทเกดขนกอนพระราชบญญตดงกลาวใชบงคบ ปญหาการแยกกฎหมายวธสบญญตและสารบญญต

ในพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 และการบงคบใชยอนหลงในสวน

สารบญญต และปญหาการบงคบใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

ในคดของศาลปกครอง

ดงนน ภายหลงจากทไดศกษาวเคราะหและเปรยบเทยบแลว ผเขยนจงเสนอให

มการแกไขเ พมเตมพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

ในสวนทเกยวกบการบงคบใชยอนหลงของพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

นกศกษาหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขานตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

ทปรกษาวทยานพนธ

197

2

พ.ศ. 2539 โดยบญญตใหบทบญญตแหงพระราชบญญตน ใหใชบงคบแกความรบผดทางละเมด

ของเจาหนาททงปวง ซงคางพจารณาอยในกระบวนการออกค าสงใหรบผด หรอคางช าระอยในศาล

เมอวนใชพระราชบญญตน หรอทไดยนตอศาลภายหลงวนนน ไมวาเหตแหงการกระท าละเมด

จะไดเกดขนกอนหรอหลงวนใชนน และพระราชบญญตนในสวนของสารบญญตใหสามารถใชบงคบ

ยอนหลงกบการกระท าละเมดทเกดขนกอนพระราชบญญตนใชบงคบ แตตองไมกระทบกระเทอน

กบความรบผดของเจาหนาทรฐทไดรบการพจารณาพพากษาโดยถงทสดแลว และไมเปนเหตทจะ

น ามาขอใหพจารณาพพากษาคดใหมได รวมทงใหพระราชบญญตนมผลใชบงคบยอนหลงโดยไมตอง

อยภายใตหลกการคมครองความเชอโดยสจรต

1. บทน า

เดมความรบผดทางละเมดของเจาหนาทตองบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

อนเปนระบบทมงหมายแตจะไดเงนครบโดยไมค านงถงความเปนธรรม จนบางครงกลายเปนปญหา

ในการบรหาร เพราะเจาหนาทไมกลาตดสนใจด าเนนงานเทาทควร เพราะเกรงความรบผดชอบ

ทจะเกดแกตน เพอแกไขปญหาดงกลาวจงมการประกาศใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมด

ของเจาหนาท พ.ศ. 2539 แตพระราชบญญตดงกลาวมไดก าหนดบทเฉพาะกาลเพอบงคบใช

ในชวงเปลยนผานกฎหมายระหวางการบงคบใชกฎหมายเกาไปสการบงคบใชกฎหมายใหม

จงท าใหเกดปญหาในการบงคบใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

และมการสงเรองใหคณะกรรมการกฤษฎกาพจารณา โดยคณะกรรมการกฤษฎกาไดแยก

การพจารณาในเรองดงกลาวเปน 2 สวน ดงน

1) ในสวนทเปนสารบญญต เชน ความรบผดในทางละเมด สทธไลเบย ความรบผด

อยางลกหนรวม ฯลฯ เหนวาใหเปนไปตามหลกเกณฑแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

วาดวยละเมด ซงเปนกฎหมายทใชในขณะทมการท าละเมด

2) ในสวนทเปนวธสบญญต เชน ขนตอนการตงคณะกรรมการสอบขอเทจจรง

การพจารณาของผมอ านาจสงการ การรายงานกระทรวงการคลงเพอตรวจสอบ การแจงผลการ

พจารณา ฯลฯ ใหด าเนนการตามหลกเกณฑแหงพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของ

เจาหนาท พ.ศ. 2539 และระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบตเกยวกบความ

รบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เพราะหลกเกณฑการปฏบตตามระเบยบเดมถกยกเลกแลว

ตอมา ประเดนปญหาดงกลาวนนไดรบการพจารณาพพากษาโดยศาลฎกาวา

ความรบผดทางละเมดของผท าละเมดทเกดขนกอนพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของ

เจาหนาท พ.ศ. 2539 ใชบงคบนน จะตองอยภายใตบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย เนองจากพระราชบญญตดงกลาวมไดมบทบญญตใหใชบงคบแกคดละเมดทเกดขนกอน

พระราชบญญตฉบบนมผลใชบงคบ

198

3

แตอยางไรกด ในประเดนปญหาดงกลาวนน ศาลปกครองไดมแนวค าพพากษา

แตกตางไปจากศาลฎกา โดยแบงออกเปน 2 แนวทาง ดงน

ก) การทจะพจารณาวาการกระท าของเจาหนาทเปนการกระท าละเมดหรอไม

และเปนการกระท าในการปฏบตหนาทหรอไม ตองพจารณาจากบทบญญตในสวนท เปน

สารบญญตตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 โดยไมอาจแยก

บทบญญตในสวนทเปนสารบญญตและวธสบญญตออกจากกนเพอใชบงคบกรณละเมดซงเกดขน

กอนพระราชบญญตฉบบนใชบงคบได

ข) เมอพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ไมม

บทเฉพาะกาลก าหนดหลกเกณฑทใชบงคบแกการกระท าละเมดของเจาหนาททเกดขนกอนวนท

พระราชบญญตฉบบนมผลใชบงคบ กรณจงตองพจารณาตามหลกกฎหมายทวไปโดยจะตองแยก

พจารณาหลกเกณฑของกฎหมายเปนสองสวน คอ หลกเกณฑในสวนทเปนสารบญญตใหเปนไป

ตามหลกเกณฑในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงเปนกฎหมายทใชในขณะทกระท าละเมด

แตหลกเกณฑในสวนทเปนวธสบญญตจะตองเปนไปตามหลกเกณฑแหงพระราชบญญตความรบผด

ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 และระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยหลกเกณฑการปฏบต

เกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 เนองจากหลกเกณฑปฏบตเดมไดถก

ยกเลกไปแลว

ฉะนน ปญหาความรบผดทางละเมดของเจาหนาท ผท าละเมดทเกดขนกอน

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ใชบงคบนน จะตองอยภายใต

บงคบของกฎหมายใดยงมความเหนทแตกตางกนและขดแยงกนอย ผเขยนจงไดศกษาเพอหา

แนวทางแกไขปญหาดงจะกลาวตอไป

2. ปญหากฎหมายเกยวกบการบงคบใชยอนหลงของพระราชบญญตความรบผด

ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 และแนวทางแกไขปญหา

2.1 ปญหาการบงคบใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

ยอนหลงกบการกระท าละเมดทเกดขนกอนพระราชบญญตดงกลาวใชบงคบ

เมอท าการศกษาคนควาค าพพากษาของศาลปกครองจะพบวาพระราชบญญตความรบผด

ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 สามารถน ามาใชบงคบยอนหลงได แตจะยอนหลงไดแคไหน

หรอวธการใด ยงเปนเรองทเหนตางกนอยในหลกการใชกฎหมายยอนหลง ซงไมวาจะเปนไปตาม

แนวค าวนจฉยใดของศาลปกครองสงสดทเกยวกบการน าพระราชบญญตความรบผดทางละเมด

ของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาใชบงคบกบขอเทจจรงทเกดขนกอนนน ตางกเปนค าวนจฉยทเกด

จากการตความแตกตางกนไป แตกเปนไปตามหลกกฎหมายยอนหลงทงของตางประเทศและ

ของประเทศไทยดวยกนทงค เพยงแตแนวทางหนงดจะเครงครดในเรองการปรบใชกฎหมาย

อยางตรงไปตรงมา เชน ค าพพากษาศาลปกครองสงสดท อ. 609/2555 เปนกรณทศาลปกครองสงสด

199

4

ไมใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ยอนหลงในสวนของสารบญญต

เนองจากพระราชบญญตดงกลาวไมไดก าหนดบทเฉพาะกาลใหน ามาใช ซงเปนการใชกฎหมายยอนหลง

แบบประเทศฝรงเศส

สวนอกแนวทางหนงเปนแนวทางทปรบใชกฎหมายเพอใหเปนไปตามเจตนารมณ

ของกฎหมายเปนส าคญและเปนแนวทางทสรางความเปนธรรมไดมากกวา เชน ค าพพากษา

ศาลปกครองสงสดท อ. 358-360/2549 เปนกรณทศาลปกครองสงสดไดใชพระราชบญญต

ความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ยอนหลง แมวาพระราชบญญตดงกลาวจะ

ก าหนดใหเกดผลทางกฎหมายไปในอนาคต (พระราชบญญตดงกลาวทตราขนมาใหมไดก าหนด

วนทจะใชบงคบไวอยางชดเจน) เนองจากถอวาเปนกรณทเหตการณใดเหตการณหนงไดเกดขน

ในขณะทใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อนเปนกฎหมายเกา แตเมอจะตดสนคดนน

เปนเวลาทพระราชบญญตดงกลาว อนเปนกฎหมายใหมประกาศใชบงคบแลว ซงเปนไปตาม

หลกการของการมยอนผลหลงไมแท ของประเทศเยอรมน และกรณนกยงตรงกบขอหามมใหใช

กฎหมายยอนหลงเฉพาะในคดอาญาเทานน ซงเปนขอหามตามประเทศสหรฐอเมรกา รวมทง

เปนการบงคบใชกฎหมายใหมทเปนกฎหมายเฉพาะทใหความเปนธรรมมากกวากฎหมายเดม

ทเปนกฎหมายทวไป ตามแนวความคด Savigny ทกลาวไววา “กฎหมายใหมมกจะตราข นมา

ภายใตสมมตฐานวาเปนกฎหมายทดกวากฎหมายเดม ดงนน ความมประสทธผลของกฎหมายใหมน

จะถกน าไปใชกบกรณตางๆ ใหมากทสด เพอจะท าใหประโยชนจากการปรบปรงกฎหมายเดม

สงผลตอกรณตางๆ มากทสดดวยเชนกน”

เมอการปรบใชหลกกฎหมายยอนหลงของศาลปกครองในเรองดงกลาวแบงออกเปน

สองแนวทาง ซงไมวาจะเปนการปรบใชในแนวทางใดตางกเปนการปรบใชและตความตามหลก

กฎหมายยอนหลงทงของตางประเทศและของประเทศไทยดวยกนทงค เพยงแตเหนตางกนอยในเรอง

การน าหลกกฎหมายยอนหลงมาปรบใชเทานน อนจะท าใหเกดปญหาเรองของการปรบใช

หลกกฎหมายไมมผลยอนหลง

2.2 ปญหาการแยกกฎหมายวธสบญญตและสารบญญตในพระราชบญญตความรบผด

ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 และการบงคบใชยอนหลงในสวนสารบญญต

การทผรางพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ไมก าหนด

บทเฉพาะกาลใหใชพระราชบญญตดงกลาวยอนหลงกบเหตการณทเกดขนกอนพระราชบญญต

ดงกลาวใชบงคบ ผรางอาจมเจตนาวาพระราชบญญตดงกลาว เปนสารบญญตทงฉบบ และใหเปน

หนาทของผใชกฎหมายทจะตองตความน าพระราชบญญตดงกลาวมาใชบงคบ ซงคณะกรรมการ

กฤษฎกาและศาลปกครองไดตความไปในแนวทางเดยวกนวา พระราชบญญตดงกลาวแบงออกเปน

วธสบญญตซงสามารถใชบงคบไดทนทและมผลยอนหลงกบขอเทจจรงทเกดขนมาแลวในอดต

เนองจากไมมบทเฉพาะกาลก าหนดไวเปนอยางอน และสารบญญตซงไมสามารถใชบงคบยอนหลงได

เวนแตจะมบทเฉพาะกาลก าหนดไวเปนอยางอน

200

5

แตอยางไรกด ในสวนสารบญญตตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของ

เจาหนาท พ.ศ. 2539 ยงเปนปญหาวาจะสามารถน ามาใชบงคบยอนหลงไดหรอไม ซงในเรอง

ดงกลาวนน แนวค าพพากษาของศาลปกครองยงม 2 แนวทาง โดยแนวทางแรกใหใชยอนหลงได

เชน ค าสงศาลปกครองสงสดท 638/2548 และท 331/2546 กบค าพพากษาศาลปกครองสงสด

ท อ. 22/2553 สวนแนวทางทสองไมสามารถใชยอนหลงได เนองจากไมมบทเฉพาะกาล เชน

แนวค าสงศาลปกครองสงสดท 809/2551 และท 33/2546 กบค าพพากษาศาลปกครองสงสด

ท อ. 887/2556 ท อ. 609/2555 ท อ. 37/2555 ท อ. 214/2549 ท อ. 276/2549 และ

ท อ. 329/2549

โดยปญหาในสวนนเปนเรองของการตความวาสารบญญตจะใชยอนหลงไดหรอไม

หากตความตามประเทศฝรงเศสกรณนยอนหลงไมได เพราะไมมบทเฉพาะกาลก าหนดไว แตหาก

ตความตามประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศเยอรมนแลว สามารถยอนหลงได เนองจากไมใช

เรองโทษทางอาญาและเปนประโยชนตอผเกยวของทงหมด อนเปนปญหาในเรองดลพนจในการ

ตความวาจะใหเปนไปในแนวทางใด ซงการแกไขปญหาดงกลาวนนสามารถท าไดโดยก าหนด

ระบไวใหชดเจนในตวบทของพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

หรอก าหนดบทเฉพาะกาลใหชดเจนวาจะใหใชยอนหลงหรอไมยอนหลง อนจะท าใหปญหาในเรอง

การตความดงกลาวไดรบการแกไข

2.3 ปญหาการบงคบใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

ในคดของศาลปกครอง

การน าพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาใชในการ

วนจฉยคดนน ศาลปกครองยงเหนตางกนอยเปน 2 แนวทาง คอ สามารถใชบงคบยอนหลงได

ทงหมด กบ ใชบงคบยอนหลงไดบางสวน แตความเหนดงกลาวนนตางกเปนไปตามหลกกฎหมาย

ยอนหลงทงของตางประเทศและของประเทศไทย จงท าใหเหนวาการตความของศาลปกครองยง

ไมเปนทยตในปญหาน

แตอยางไรกด หากพจารณาในขณะทเจาหนาทไดมการกระท าละเมดนน เจาหนาทได

ปฏบตหนาทดวยความระมดระวงมากกวาวญญชนจะพงกระท า เนองจากในขณะนนเพยงแค

กระท าละเมดธรรมดากตองรบผดชดใชคาเสยหายแลว อกทง ยงเปนการรบผดเฉพาะตว ซงเปนเรองท

เจาหนาทคนนนไดรบรถงผลจากการกระท าตามทกฎหมายก าหนดไวแลววาจะตองไดรบผลอยางไร

อนท าใหเจาหนาทเชอโดยสจรตใจไดวาหลกเกณฑความรบผดใหเปนไปตามประมวลกฎหมาย

แพงและพาณชย และเมอมการประกาศใชพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

พ.ศ. 2539 แตไมไดก าหนดบทเฉพาะกาลไว จงเปนกรณทกฎหมายไมไดมบทบญญตก าหนดไว

โดยชดเจนวาใหพระราชบญญตดงกลาวมผลใชบงคบยอนหลงไดหรอไม ซงกระทบตอความเชอ

โดยสจรตของเจาหนาทดงทกลาวมาขางตนวาจะใชกฎหมายใดบงคบกบความรบผดทางละเมด

ทเกดขน

201

6

ฉะนน การน าพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาใช

บงคบยอนหลงกบการกระท าละเมดทเกดขนกอนกบเจาหนาท จงไมไดกระทบกบการคมครอง

ความเชอโดยสจรตของเจาหนาท เนองจากกฎหมายเปลยนแปลงไปในทางทเปนคณกบเจาหนาท

ท าใหไมจ าเปนตองคมครองความเชอโดยสจรตทเจาหนาทเชอวาจะตองรบผดตามประมวลกฎหมาย

แพงและพาณชย

3. ขอเสนอแนะ

ผเขยนไดศกษาวเคราะหแตละปญหาแลวเหนวา ควรแกไขเพมเตมบทบญญตแหง

พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 ดงน

3.1 แกไขเพมเตมพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

บญญตใหบทบญญตแหงพระราชบญญตนใหใชบงคบแกความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

ทงปวง ซงคางพจารณาอยในกระบวนการออกค าสงใหรบผด หรอคางช าระอยในศาล เมอวนใช

พระราชบญญตน หรอทไดยนตอศาลภายหลงวนนน ไมวาเหตแหงการกระท าละเมดจะไดเกดขน

กอนหรอหลงวนใชนน

3.2 แกไขเพมเตมพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

บญญตใหพระราชบญญตนในสวนของสารบญญตใหสามารถใชบงคบยอนหลงกบการกระท าละเมด

ทเกดขนกอนพระราชบญญตนใชบงคบ แตตองไมกระทบกระเทอนกบความรบผดของเจาหนาทรฐ

ทไดรบการพจารณาพพากษาโดยถงทสดแลว และไมเปนเหตทจะน ามาขอใหพจารณาพพากษา

คดใหมได

3.3 แกไขเพมเตมพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539

บญญตใหพระราชบญญตนมผลใชบงคบยอนหลงโดยไมตองอยภายใตหลกการคมครองความเชอ

โดยสจรต

202

7

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กรพฆน ผลพฤกษ. บทความวชาการ เรอง ความรบผดทางละเมดของหนวยงานในระดบสหรฐ

ตามกฎหมายวาดวยความรบผดทางละเมดของรฐแหงสหรฐ (Federal Tort

Claims Act) ของประเทศสหรฐอเมรกา.

ชาญชย แสวงศกด. (2555). ค าอธบายกฎหมายเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทและ

ความรบผดชอบของรฐโดยปราศจากความผด (พมพครงท 8 ). กรงเทพฯ : วญญชน.

ชาญชย แสวงศกด. (2558). ค าอธบายกฎหมายเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทและ

ความรบผดชอบของรฐโดยปราศจากความผด (พมพครงท 9). กรงเทพฯ : วญญชน.

ช านาญ จนทร เรอง. (2550). ข อคางคาใจในค าว น จฉยคดยบพรรค .<http://www.pub-

law.net/Publaw/view.asp? PublawIDs=1112>

เชดวฒ สนพมลบรณ. สรปผลการคนควาหลกกฎหมายยอนหลงกบการบงคบใชพระราชบญญต

ความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 กบการกระท าละเมดทเกดขนกอน :

ศกษาเปรยบเทยบระหวางหลกกฎหมายเยอรมนและไทย.

ณฎฐพล สกลเมฆา. บทความวชาการ เรอง หลกกฎหมายวาดวยความรบผดทางละเมดของเจาหนาท

ในระบบกฎหมายของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน

ธานนทร กรยวเชยร และวชามหาคณ. (2548). การตความกฎหมาย (พมพครงท 4 ).

กรงเทพฯ : ชวนพมพ.

บรรเจด สงคะเนต. (2534). อ านาจฟองคดปกครองในระบบกฎหมายไทย. (วทยานพนธ

นตศาสตรมหาบณฑต. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

บรรเจด สงคะเนต. (2552). หลกพนฐานเกยวกบสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษย (พมพ

ครงท 3). กรงเทพฯ : วญญชน.

ประภาพรรณ อดมจรรยา. (2521). กฎหมายไมมผลยอนหลง (วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต). กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พรพชญ วงศวฒนศานต. (2554). หลกความมนคงแนนอนแหงนตฐานะ (วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พนศกด ไวส ารวจ. (2530). ความรบผดของฝายปกครองในฝรงเศส. วารสารกฎหมายปกครอง

เลม 6. กรงเทพฯ : ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

มานตย วงศเสร. (2550). หลกการคมครองความเช อถอหรอความไววางใจโดยสจรตของ

ประชาชน (Vertrauensschutzprinzip). วารสารวชาการศาลปกครอง. 1. 41-42.

203

8

รอยต ารวจโท ณฐพงษ บปผเวส. (2553). ปญหากฎหมายยอนหลง (วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วรเจตน ภาครตน. (2555 ). กฎหมายปกครองเปรยบเทยบ : ความรบผดของรฐในระบบ

กฎหมาย เยอรมน ฝรงเศส และองกฤษ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วรนาร สงหโต. (2553). บทความ เรอง การคมครองความเชอโดยสจรตในกรณยกเลกเพกถอนค าสง

ทางปกครองในระบบกฎหมายเยอรมน. วารสารกฎหมายปกครอง. 27. 2.

วรพจน วศรตพชญ. (2541). กฎหมายวาดวยความรบผดทางละเมดของเจาหนาท. วารสาร

นตศาสตร 28, 2 .

วรยา เจยมศร. (2553). ปญหาการตราและการบงคบใชกฎหมายยอนหลงกรณการเพกถอนสทธ

เลอกตง (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. (2540). บนทก เรอง การน าหลกการตามพระราชบญญตความรบ

ผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. 2539 มาใชบงคบกบการกระท าละเมดของเจาหนาท

กอนบงคบใช กฎหมาย. กรงเทพฯ : ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา.

ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา. (2540). บนทก เรอง หารอการปฏบตเกยวกบความรบผดทาง

ละเมดของเจาหนาท. กรงเทพฯ : ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา.

อดลย อดมผล. (2530). ปจจยทมผลกระทบตอการตความกฎหมายอาญา. (วทยานพนธ

มหาบณฑต). กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อมร จนทรสมบรณ. (2516). หลกทวไปของกฎหมายไมมผลยอนหลง. กฎหมายไทย : เลมขาราชการ.

กรงเทพฯ : มงคลการพมพ.

อษณย ลวไลกลรตน. (2551). ผลกระทบของการพพากษาเพกถอนกฎโดยใหมผลยอนหลง :

ศกษาค าพพากษาศาลปกครองสงสดกรณ กฟผ. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).

กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เอกบญ วงศสวสดกล.(2552). การบงคบใชกฎหมายยอนหลง. พมพครงท 1 .กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

204