8/4/2019 261469

1/160

TC.

MARMARA NVERSTES

GZEL SANATLAR ENSTTS

SNEMA-TV ANASANAT DALI

ZEK DEMRKUBUZ VE TUTUNAMAYANLARIBULUTA KONAN ARDI KUU

Yksek Lisans Tezi

Hazrlayan: Cafer Gebeta

stanbul, 2009

8/4/2019 261469

2/160

TC.

MARMARA NVERSTES

GZEL SANATLAR ENSTTS

SNEMA-TV ANASANAT DALI

ZEK DEMRKUBUZ VE TUTUNAMAYANLARIBULUTA KONAN ARDI KUU

Yksek Lisans Tezi

Hazrlayan: Cafer Gebeta

Tez Danman: Prof. Dr. Selahattin Yldz

stanbul, 2009

8/4/2019 261469

3/160

8/4/2019 261469

4/160

I

NSZ

Zeki Demirkubuz, yapt filmler ve hayattaki duruuyla benim gibi sinema

sanatna ilgi duyan birok gen iin model olan, rnek alnan bir isim. Zeki

Demirkubuz, sinemasna ilgi duyan ve kendisine referans alan biri olarak Demirkubuz

sinemasna daha geni bir ereveden; akademik bir bak asyla bakma istei tezimin

k noktas oldu. Zeki Demirkubuz karakterleri iin kullanlan tutunamayanlar

tanmlamasbalamnda, sinemasn irdelemek tez almamn ana eksenini oluturdu.

Tandm, birlikte altmve sinemasndan etkilendiimbirine kar objektif

olmann ilk etapta beni zorladn sylemeliyim. Bilimsel bir alma hazrlamam ve

bunun bende yaratt objektif olma kaygs belirleyici bir rol oynad iin bununla ba

etmem zor olmad.

Yine Zeki Demirkubuzun karakterleriyle, ok greceli olan, tutunamayanlar

kavram arasnda ba kurmak, bu kavramn iini doldurmak da beni zorlad. Grdm ki

ok popler bir kavram olmasna ramen tutunamayanlar -daha zel bir balamda

tutunamamak-, bilimsel bir dzlemde karlk bulup alt doldurulan bir kavram deil.

Daha ok sloganvari, kiisel tanmlamalarzerinden, gnlk dilde kullanlan bir tabir.

Zeki Demirkubuz hakknda grsel ve yazl basnda yer alan sylei, haber, yorum

bombardmanna karn kuramsal dzeyde, derinlikli kaynan olmamas da beni en ok

zorlayan konu oldu. Ruken ztrkn bin bir glkle edindiim kitab, hem Zeki

Demirkubuz ve sinemas hakknda yazlan ilk ve tek kitap olmas hem derli toplu

bilgilerin yer almas asndan son derece faydal bir kaynak oldu.

Zeki Demirkubuzla ilgili rastladm nitelikli sylei, haber ve yorumlarn yan

sra yeniden tek tek izlediim filmleride tez almam iin nemli bir kaynaka ilevi

grd. Aratrmamn erevesinin geni olmas buna karlk kiisel sebeplerden dolay

hazrlk iin ge balamam sre asndan beni zorlad. Kstl zamanda Zeki

Demirkubuzla ilgili kapsaml bir aratrmann ardndan kitaplarn okuduum Ouz

Atay, Camus, Dostoyevski gibi isimlerin yan sra Varoluuluk, Minimalizim gibi

8/4/2019 261469

5/160

II

kuramlar zerinde yeniden gemek, okumalar yapmak ardndan kendi bak amyla

btn bu bilgileri aktarmak sandmdan ok daha uzun birzaman ald. Youn i

tempomla birlikte zellikle son iki ayda geceli gndzl bir alma yapmam gerekli

oldu.

Yanmda ailem, dostlarm ve hocalarm olmasa ksa srede bu aratrmay

bitirmem kolay olmazd herhalde. Aratrmamn metin ksmnn yan sra snrl

olanaklar iinde ektiim tez filmim Buluta Konan Ard Kuu iinbandan sonuna

bana destek veren ablalarm ehriban ve Kezban Gebeta, benden yardmlarn hibir

zaman esirgemeyen arkadam Ozan Demir, Nilgn Atlgan,Zafer Yava, daym ArifKoar, dostlarm ve aileme minnet borluyum.

Aratrma almamn hem metin ksmnn hem tez filmimim hazrlk ve ekim

aamalar dahil btn srelerinde deerli grleriyle bana katkda bulunan, desteini

hi eksik etmeyen sevgili hocam Tez Danmanm Prof. Dr. Selahattin Yldza ve bana

emei geen tm hocalarma, ilgi ve alakalar iin ok teekkr ediyorum.

8/4/2019 261469

6/160

III

NDEKLER

NSZ ............................................................................................................................. I

NDEKLER............................................................................................................... III

ZET .............................................................................................................................. VI

SUMMARY ...................................................................................................................VII

GR .......................................................................................................................... VIII

1. TRKYEDE 1990LI YILLARDA SNEMA .......................................................... 1

1.1. 1990LI YILLARIN TRKYESNE GENEL BR BAKI ............................... 1

1. 2 1990 SONRASI TRK SNEMASI ................................................................... 4

1.2.1 GEN YNETMENLER KUAI VE ZEK DEMRKUBUZ............... 6

2. ZEK DEMRKUBUZ VE TUTUNAMAYANLARI ................................................ 8

2.1. ZEK DEMRKUBUZUN HAYATI.................................................................... 8

2.2. DNCE DNYASI........................................................................................ 12

2.3. SNEMA DL ..................................................................................................... 14

2.4. SNEMASINA ETK EDEN UNSURLAR......................................................... 16

2.4.1. BRESSON, TARKOVSK ETKS ........................................................... 17

2.4.2. LHAM KAYNAI DOSTOYEVSK ...................................................... 19

2.4.3. VAROLUULUK VE CAMUSNUN ETKS...................................... 21

2.4.4. DEMRKUBUZ VE MNMALZM ........................................................ 24

2.5. SNEMA ANLAYII........................................................................................... 25

2.6. AUTEUR BR YNETMEN OLARAK DEMRKUBUZ ................................. 26

2.7. DEMRKBUZ SNEMASININ SMGELER ................................................... 28

2.8. DEMRKUBUZ KARAKTERLERNN GENEL ZELLKLER ................... 40

2.9. EDEBYATTA TUTUNAMAYANLAR............................................................ 45

2.10. BR KAVRAM OLARAK TUTUNAMAMAK............................................... 49

2.11. TUTUNAMAMAK BALAMINDADEMRKUBUZ KARAKTERLER.... 51

8/4/2019 261469

7/160

IV

3. ZEK DEMRKUBUZ FLMLERNN ZMLEMES VE KARAKTERLERN

TAHLL ......................................................................................................................... 53

3.1. C BLOK ............................................................................................................... 53

3.1.1 KONUSU .................................................................................................... 53

3.1.2 ZMLEMES........................................................................................ 56

3.2. MASUMYET ..................................................................................................... 60

3.2.1. KONUSU ................................................................................................... 61

3.2.2. ZMLEMES....................................................................................... 65

3.3. NC SAYFA ............................................................................................... 70

3.3.1. KONUSU ................................................................................................... 70

3.3.2. ZMLEMES....................................................................................... 73

3.4. YAZGI ................................................................................................................. 77

3.4.1. KONUSU ................................................................................................... 78

3.4.2. ZMLEMES....................................................................................... 82

3.5. TRAF ................................................................................................................. 86

3.5.1. KONUSU ................................................................................................... 87

3.5.2. ZMLEMES....................................................................................... 89

3.6. BEKLEME ODASI .............................................................................................. 93

3.6.1. KONUSU ................................................................................................. 94

3.6.2. ZMLEMES..................................................................................... 96

3.7. KADER .............................................................................................................. 100

3.7.1. KONUSU ................................................................................................. 100

3.7.2. ZMLEMES..................................................................................... 105

4. BULUTA KONAN ARDI KUU FLM .......................................................... 111

4.1. KONUSU ........................................................................................................... 111

4.2. AMA ................................................................................................................ 111

4.3. SYNOPSS......................................................................................................... 114

4.4. EKM YNTEMLER VE BMSEL YAPI................................................ 115

4.4.1. MEKAN SEM..................................................................................... 115

4.4.2. OYUNCU SEM .................................................................................. 117

8/4/2019 261469

8/160

V

4.5. TREATMENT ................................................................................................... 119

4.6. SENARYO ......................................................................................................... 122

4.7. ALIMA TAKVM ....................................................................................... 128

4.8. EKM VE KURGU EKPMANLARI............................................................. 128

4.9. FLMN KNYES .......................................................................................... 129

SONU ......................................................................................................................... 130

KAYNAKA ............................................................................................................... 133

EK: DEMRKUBUZ FLMOGRAFS ...................................................................... 136

8/4/2019 261469

9/160

VI

ZET

Zeki Demirkubuz ve Tutunamayanlar adl tez almam genel olarak

Demirkubuzun sinema karakterlerini tutunamayanlar tanmlamas balamnda ele

almaktadr.

1990lyllarda GenYnetmenler Kua olarak nitelendirilen akm iinde

yer alan Zeki Demirkubuzun sinemasniyi tahlil etmenin en doru yolu, o dnemin

Trkiyesinin fotorafn yanstarak bunun sinemaya olan etkilerini ortaya koymak

olduundan tez almasnn ilk blm buna ayrlmtr. Bu erevede tez

almasnn Trkiyede 1990l Yllarda Sinema balkl ilk blmnde; 1990l

yllar Trkiyesi ele alnarak sosyal, kltrel, siyasal ve toplumsal dzlemde yaanan

deiimlere yer verilmitir. Bunun Trk sinemasna etkisinden sz edilerek Trk

sinemasna genel bir perspektif iinde baklm ve Gen Ynetmenler Kua

irdelenmitir.

almannZeki Demirkubuz ve Tutunamayanlar baln tayan ikinci

blmnde ise; Demirbuzun hayat, dnce dnyas, sinema dili, sinemasna etki edenunsurlar, sinema anlay, sinemasnn sembolleri, auteur olarak Demirkubuz ve sinema

karakterlerinin genel zellikleri ele alnmtr. Yine bu blmde tutunamayanlar ilk kez

Ouz Atayla gndeme geldiinden ncelikle edebiyatta, Ouz Atayn Tutunamayanlar

roman balamnda ele alnarak Atay ve Tutunamayanlar roman mercek altna

alnmtr. Tutunamayanlar kavramsal dzlemde tanmlandktan sonra Atayla

Demirkubuz karlatrlarak Zeki Demirkubuzun karakterlerinin bu balamda genel bir

tahlili yaplmtr.

nc blmde ise Demirkubuzun yedi filminin konusu anlatlarak

zmlemesi yaplmtr. Zeki Demirkubuz Filmlerinin zmlemesi ve Karakterlerin

Analizi balkl bu ksmda, ektii yedi filmindeki barol ve yan rollerdeki karakter

ele alnarak analiz edilmitir. Demirkubuzun son filmi Kskanmak henz gsterime

girmedii iin bu alma ierisinde yer almamtr.

8/4/2019 261469

10/160

VII

Tez almasnnson blmde Buluta Konan Ard Kuu adl filmim bu

erevede kurumsal ve biimsel zellikleriyle tartlm; filmimin amac, ortaya

konulma sreci, ekim teknikleri ve biimsel yaps anlatlmtr.

8/4/2019 261469

11/160

VIII

SUMMARY

My thesis named Zeki Demirkubuz ve Tutunamayanlar generally analyzes

Demirkubuzs cinema characters in relation to tutunamayanlar (those who cannot

survive).

Zeki Demirkubuz is placed in the current of Young Directors in the 1990s.

Therefore, the best way for me to be able to analyze his cinema was by reflecting the

geography of Turkey and its effects on cinema so the first part of the study was

allocated for this purpose. In this respect, in the first part of the study titled Cinema in

Turkey in 1990s, Turkey of 1990 was analyzed by evaluating changes experienced on

social, cultural, political and societal levels. Then, the effects of these on the Turkish

cinema were analyzed and the Turkish cinema was looked at from a general perspective

and The current of young directors was analyzed.

In the second part of the study titled Zeki Demirkubuz and Tutunamayanlar,

Demizkubuzs life, ideas, cinema language, the factors that affected his cinema, hisunderstanding of cinema, cinema symbols, Demirkubuz as an auteur, and the general

features of his cinema characters were analyzed. Again, since the concept of

tutunamayanlar came into attention for the first time with Ouz Atay, Atays novel

Tutunamayanlar and the concept of tutunamayanlar were analyzed. After defining

the concept of tutunamayanlar on a conceptual level, Atay and Demirkubuz were

compared and Demirkubuzs characters were analyzed in this respect.

In the third part, Demirkubuzs seven movies were described and analyzed. In

this section named The Analysis of Zeki Demirkubuz films and Characters, the

characters of seven lead and side roles in his seven films. Since Demirkubuzs latest

movie Kskanmak (Jealousy) has not been released yet, it was not included in this

study.

8/4/2019 261469

12/160

IX

In the last part of this study, the movie Buluta Konan Ard Kuu (The Thrush

that landed on a cloud) wasa discussed for its a conceptual and formal characteristics,

and the purpose of the movie, how long it took to shoot it, shooting techniques, and its

structural features were reported.

8/4/2019 261469

13/160

X

GR

Zeki Demirkubuz, filmleri ve hayattaki duruuyla benim gibi sinema sanatnailgi duyan birok gencin kendisine hep model ald, yknd bir isim olmutur.

Kendimi ifade etmenin en nemli yollarndan biri olarak grdm sinemayla ilk

anlaml balar kurmamda, Zeki Demirkubuzun nemli bir etkisi oldu. Filmleri,

yaptklar, projeleri, syledikleri daima ilgimi ekti; beni etkiledi. Kendimle yaptm

isel hesaplamalarda, hayata dair kafamda oluan soru iaretlerinin altn izmemde,

sinemaya bak amda, ektiim ksa filmlerde Zeki Demirkubuzun filmlerinin

etkisini ve dolayl olsa da katksn inkar etmem mmkn deil. Demirkubuzdanetkilenen ve kendisine referans olarak alan birok gencin yaad doal bir sre olsa

gerek. inde bulunduum dizi ve sinema piyasas nedeniyle kendisiyle tanma ve ksa

bir sre de olsa birlikte alma frsat da buldum.

Zeki Demirkubuz, benim - pek ok kii- iin hep hayatn kysnda, kaybeden,

tutunamayan kk insanlarn yklerini anlatan biri oldu. Bunu da hibir angajmana

yer vermeden, sahici olmaya alarak, hatta bunda srar ederek yapyordu. mazlum

poplizmi deildi yapt; sistemin ezdii insanlarn kendi ilerinde inanlmazkyclklar olduu gereini de filmlerinde tokat gibi yzmze arpyordu.

Yllar nce Ouz Atayn okuduum Tutunamayanlar roman, iimi actm,

gnlerce etkisinde kalmtm. Hep bir tutunamayan olarak algladm nedense Atay.

Farkl dnyalardan insanlar konu edinmesine ramen Demirkubuzun filmleri de bende

ayn etkiyi brakyordu. Tez konumu belirlerken, zerinde ok fazla dnmeye gerek

kalmamt; Zeki Demirkubuzun sinemasn ve karakterlerini tutunamamak kavram

balamnda ele almak istedim.

Tandm, birlikte altm daha da nemlisi etkilendiim Demirkubuz ve

sinemasna kar objektif olmann, bilimsel bir bak asyla bakmann beni balangta

biraz zorladn itiraf etmeliyim. Bilimsel bir alma yapmamn bende yaratt

objektif olma kaygs asl belirleyici olduu iin bununla ba etmem zor olmad.

8/4/2019 261469

14/160

XI

Demirkubuzu kiisel olarak tanmamn yan sra btn filmlerini defalarca

izlemi ve hakknda rastladm eyleri ilgiyle okuyan biri olarak sinemas hakknda

belli bir bilgi birikimim vard. Fakat bu altyap Demirkubuzun sinemasn kuramsal

dzeyde ele almak iin yeterli deildi. Btn filmlerini yeni batan izleyerek ie

baladm. Zeki Demirkubuzun internet sitesi, blogunun yan sra, televizyon, gazete,

edebiyat, sinema ve haber dergilerinde kendisiyle yaplan syleiler, hakknda kan

haberler, akademisyen, sinema ve ke yazarlarnn eletiri ve yorumlarnn ounu

okumaya altm. Grnrdeki kaynak bolluu ve bilgi bombardmanna karn

kuramsal dzeyde, nitelikli bilginin ok fazla olmamas beni zorlayan konu oldu.

Ruken ztrkn, Zeki Demirkubuzla ilgili yazd kitabnn kuramsal anlamda

bana katks oldu. Fakat yeterli deildi; kafamda birok soru iareti vard. Sinemasnn

beslendii damarlar net bir ekilde ortaya koymak gerekiyordu. Bunun iin de

Demirkubuzun etkilendii, benim de filmlerini ilgiyle izlediim Bresson, Tarkovski

gibi ynetmenler, Varoluuluk, Dostoyevski ve Camusla ilgi okumalar yapmam,

ynetmenlerin filmlerini izlemem gerekti.

Bresson, Tarkovski, Ouz Atay, Camus, Dostoyevski gibi isimlerin yan sra

Varoluuluk, Minimalizim gibi kuramlar zerinde yeniden gemek, okumalar yapmak

sandmdan ok daha uzun zaman ald. Fakat btn bu okumalar, Bresson,

Tarkovskinin filmlerini yeniden seyretmem Demirkubuzun sinemasna daha derinlikli

bakmam salad. Demirkubuzun dnce dnyas ve filmlerindeki Varoluu eleri

daha net kavram, Bresson ve Tarkovskinin etkilerini daha net grme olana elde

etmitim.

Hi kukusuz sinema bir lkenin siyasal, kltrel ve toplumsal tarihinin

yansmas. Bu nedenle Demirkubuz sinemasn felsefi damarnn yan sra daha iyi

kavramak iin 90 yllarn Trkiyesinin yaad sosyal ve kltrel deiimleri analiz

etmek, bunlarn o dnemin sinemasna etkilerini incelemek gerekiyordu. Siyasi tarih

merakmn yan sra o dnemlere bizzat ahit olmam daha kavramam salad. Sinema

aya iin yaptm okumalarn ardndan 90l yllarn Trk sinemas ve Ynetmen

8/4/2019 261469

15/160

XII

Sinemas diye tabir edilen ve Zeki Demirkubuzun da iinde yer ald akmn k

srecini kafamda daha net oturtabiliyordum.

90 yllarda etkisini net bir ekilde hissettiren tketim kltr, bireycilik, parann

ve hazzn ykselen deer olmas srecini Demirkubuzun hiletirilen kahramanlar,

hayatn ktlk ve acmaszln yanstan alttan alta da toplum ve sistem eletirisi

getiren sinemasnda daha net grebiliyordum.

Tutunamayanlar, Demirkubuzun karakterleri iin ska kullanlan benim de ok

yaktrdm bir nitelemeydi. Ouz Atay bu szc edebiyat dnyasna kazandrd

iin ondan balamak gerekiyordu. Atay zerine okumalar yapmaya baladm. Atayn da

Demirkubuz gibi Dostoyevski hayran olduunu rendiimde ardm biraz. Atay,

Demirkuz gibi alt snftan, sradan insanlar deil, st snftan insanlarn, aydnlarn

tutunamamasn anlatyordu. Okuduka grdm ki ister Atayn kahramanlar gibi aydn

ister Demirkubuzunkiler gibi sradan olsun kaderleri hep aynyd; sistemin dnda

kalm olmak, arklar iinde ezilmek, yabanclamann sonu olarak intihar etmek ya da

ldrmakHibir angajmana girmeden bireyi ve i dnyasn esas almalar gzmde

ikisini daha da yaknlatrd. Demirkubuzun karakterlerinin iyi bir ekilde analiz

etmenin yollarndan biri de tutunamamak kavramn tanmlamak, iini doldurmakt.

Peki ama son dnemlerin en popler deyimi olan tutunamamak ne demekti tam

olarak? Kimlerdi tutunamayanlar?

yi bildiimi zannettiim bir konu olmasna ramen Zeki Demirkubuzun

karakterleriyle, ok greceli olan, tutunamayanlar nitelemesi arasnda ba kurmak, bu

kavramn iini doldurmak da beni zorlad. Grdm ki gnlk dilde ska kullanlmasnaramen tutunamayanlar -daha genel balamda tutunamamak- sistematik bir ekilde

ele alnp ii doldurulan bir kavram deil. Daha ok sloganvari, kiisel tanmlamalar

zerinden, gnlk dilde kullanlan bir tabir. Tutunamamak kavramn, kendi bak

amdan geirip tanmlamaya altm.

8/4/2019 261469

16/160

XIII

Artk Demirkubuzun filmlerindeki karakterleri tahlil etmek ve zmlemeler

yapmak daha kolayd.Yaptm okumalar, izlediim filmlerin ardndan bu tanmlama

zerinden Demirbuzun ektii yedi filmdeki karakterleri daha objektifbir ekilde tahlil

etme olana elde ettim. Filmler hakknda kan eletirilerin yan sra Demirkubuzun

syleilerde filmleri ve karakterlerine dair anlattklarnn da deerlendirmelerime

nemli bir katks olduunu belirtmeliyim.

almann snrlarnn geni olmas nedeniyle ele aldm konularda mecburen

snrlamalara gittim. Fakat snrl da olsa bu alma Zeki Demirkubuzun sinema

karakterlerine tutunamamak kavram balamnda bakma abasdr diyebiliriz. ZekiDemirkubuz iin hep sylene gelen kaybedenlerin sinemacs tanmlamasnn iini

doldurmak iin mtevaz bir ura olarak deerlendirilebilir. Tez almamn,

ynetmenin sinemasna ilgi duyanlar, daha kuramsal dzeyde bakmak isteyenler iin iyi

bir referans olmasn mit ediyorum.

Tez almamn dier ksm olan Buluta Konan Ard Kuunda olunu,

hayata tutundurmaya abalayan bir annenin yksn anlatmaya altm. Dardan

baknca, tpk Demirkubuzun yaamn kysndaki, sradan, kk insanlar gibi onlar

da... Bir anne ve hasta olu Kck bir ard aacnn, bir anneyle oul iin hayata

tutunmann, sevgi ve mcadelenin anlam haline gelmesinin yksn anlatmaya

altm. Filmimdeki anne hayatn zorlamalarna direnen, varolmaya alan biri. Girdii

lm orucu nedeniyle saln kaybeden, annesine bal hale gelen, hayat

dntrmek amacyla kt yolda artk sadece izleyicisi olan oul karakteri ise,

Demirkubuzun edilgen erkek karakterleri balamnda dnlebilir. Haydarn lm

orucu sonucunda annesine tpk bir ocuk gibi baml hale gelmesini, filmin banda

yazdm bir metaforla anlatmaya altm:

anam beni bir daha dourduunda

elleri kll bir yaratktm.

stten kesildiinden,

8/4/2019 261469

17/160

XIV

emzirememiti memesinden

Haydar, inand politik dorular uruna cann kaybetmek pahasna sonuna

kadar giden biri olarak Demirkubuzun trajik erkek karakterlerine karlk gelebilir mi?

Bilmiyorum!.. Demirkubuzun karakterleri politik olmayan tipler. Oysa benim setiim

karakter politik biriydi. Bununla politik ya da lmpen, sistemin kurgulad formatta

insan olmaya direnmenin ya da bunu baaramamann bedelinin hep ayn; yitiklerin,

kaybedenlerin, tutunamayanlarn dnyasnda yer almak olduunu vurgulamaya altm.

Senaryodaki erkek karakterin politik biri olmas ardndan girdii lm orucu srecini

politik bir angajmana girmeden olduu gibi aktarmaya altm. Yine erkek karakterinlm orucundan sonra hastalanp annesiyle birlikte yaamaya balamas srecini de

duygu smrs yapmadan tamamen insani boyutuyla anlatmaya altm.

Oul karakterinin drt duvar arasnda baml olduu hayatn anlamlandran tek

ey ise bir ard aac, onun glgesi altnda gkyzn seyretmek. Son derece masum,

naif belki de hayatta hep daha fazlasn isteyen, yetinmek bilmeyen tketim kltrnn

insan iin ocuka! Yan komuRza, ise sistemin ezdii insanlarn kendi aralarndaki

kycln, zalimliin sembol. Evinin rutubet almas gerei, hakllk pay verse de

yal bir kadna hakaret eden, ard aacn yerinden skp atacak kadar zalim ve

vicdansz. Annenin yan komunun tm engellemelerine ramen yeniden ard aacn

dikmesiyle olunu yeniden yeertmesi, hayata tutundurmas arasnda sembolik bir

ba kurmaya altm.

8/4/2019 261469

18/160

1

1. TRKYEDE 1990LI YILLARDA SNEMA

Bir lkenin sinemas kukusuz o lkenin iinde bulunduu siyasal, kltrel ve

toplumsal ortamn yansmasdr. Dier bir ifadeyle; bir lkede toplumsal, siyasal,

kltrel hatta ekonomik balamda yaanan gelimelerden ve dnmden sinemasnn

etkilenmemesi mmkn deil. Ayn durum Trk Sinemas; daha zel bir ereveden

bakarsak 1990l yllarda Gen Ynetmenler Kua olarak nitelendirilen akm iinde

yer alan Zeki Demirkubuzun sinemas iin de geerli. Zeki Demirkubuz sinemas

kiisel olduu kadar iinde bulunduu dnem ve koullar itibariyle 1990lar

Trkiyesinin fotorafnn beyaz perdeye yanstmaktadr elbette. Peki 1990lardaTrkiye nasl sreten geiyordu? Bunun sinemaya etkileri nasl olmutu? Bu sorularn

cevab bir sonraki blmde ele alnmaya allmtr.

1.1. 1990LI YILLARIN TRKYESNE GENEL BR BAKI

12 Eyll 1980 Askeri darbesi ve ardndan balayan srele Trkiye yeni bir

dneme girdi. Toplumda bir depolitizasyon sreci yaanrken 1980 sonrasnda Turgut

zalla birliktebalayan serbest piyasa ekonomisi hzla yerlemeye balam; yrtlen

liberal ekonomi politikalaryla tketim kltr Trkiyeyi etkisi altna almaya

balamt.

Kitle iletiim aralar bu dnmde son derece nemli bir rol oynuyordu.

zellikle 1990larla birlikte alan zel televizyonlar, gazete, dergi satndaki art,

yeni bask tekniklerinin ortaya kmas ile internet gibi yenilikler dnme ivmekazandran en nemli etkenler arasndayd. Btn bunlarn sonucu olarak reklam

piyasasnn canlanmasyaanan deiimi simgelerken iletiim aralardnyay giderek

daha yakndan takip eden toplumzerinde nemli bir dnmyaratt.

1980lerden sonra kitle iletiimi alanndaki bu gelimeler, zellikle de

hareketlenen reklam sektrnn tketimi pompalanmasyla insanlarn arzu ve

8/4/2019 261469

19/160

2

beklentileri artt. Ksa yoldan keyi dnmek, iyi yaamak, her eyin en iyisini

kullanmak, nl ve herkes tarafndan tannan biri olmak, dnmeden-retmeden para

kazanmak, haz almak ykselen deerlerdi. Bu sylemler iselletirilirken bireycilik

de n plana kmaya balamt.

Bir yandan yeni zenginler ve bunlarn yeni yerleim ve elence mekanlar, bir

yandan da kentle btnleememi krsal kkenli kent insanlar... Ayr birer cumhuriyet

gibi olan site eklindeki yerleim yerlerinin lks alveri ve elence merkezlerinin

says artarken gecekondu mahalleri sonralar ise varo diye nitelendirilen yerler ise

hzla halka halka geliiyor; varolarda ne tam kyl ne de tam kentli ara bir kltrortaya kyordu. Bunun sonucu olarak snflar arasndaki uurum daha da bymt.

Televizyonda grdklerini alamayan, zenginlerin dnyasna ve yaam biimine

yknen ancak bir yandan da tepki duyan insan tipi yaygnlamt.

1990larda toplum 1980lerin getirdii serbestliin rahatlyla yenikavramlarla, yeni yzlerle ve yeni dnyayla karlamtr. Birbirindenrenkli, ok sesli, ok yzl ve dedikodulu TV kanallar, byk ehrinelence hayatlarnn renkli klar, daha rahat kabilen hayatn tm

rengini yaamak isteyen bir genlik, bir gnde parlayp ertesi gn snenpo p starlar, dzensiz yazlm ark szleri, Amerikan way of lifenndizelerinden, sinema salonlarndan, mzik kanallarndan, toplum hayatnagirmesi, konu komu dizileriyle yeralt dizilerinin ekranda boygstermesi, ok kanall radyo ve TVler, kolay yoldan para kazanmannin aln terinin out olmas gibi farkl alandaki deiimler 90larnehresini deitirirken ierik boalm grnm n plana kmtr.Sonuta kltrel deformasyon ve poplizm toplumsal deerlerin nnegemitir.1

1990lara baktmzda tketim kalplar zerinden deiime uraan bir

Trkiyenin yan sra eitli ynleriyle muhafazakarlam bir lke tablosu da ortayakar. Muhafazakar partilerin peinden gidilmi, dindarlk vurgular yaygnlam,

1 Nigar Psteki, 1990 Sonras Trk Sinemas (1990-2005),stanbul, Es Yaynlar, Ekim 2005,s. 23-24.

8/4/2019 261469

20/160

3

geleneksel kimliklerle szel bir ba kurulmutu. Fakat dier yandan lke, tketim

kalplar, dil ve gndelik ilikiler zerinden deiime uruyordu.2

Modernleme srecini tam olarak gerekletirmeden kresellemi, bir yandan

da postmodern bir toplum olmaya meyil eden bir Trkiye vardr. Kresellemeyle

birlikte hzla dnen Trkiyede, toplumsal ve siyasal alanda da birtakm

huzursuzluklar yaanyordu. Politik alanda koalisyonlarn, postmodern tartmalarnn

olduu dnemde, Trkiye btn ynleriyle deiiyordu. Belirsizlikler huzursuzluk

yaratm; bunlar Trkiyedeki ekonomik ve politik alandaki huzursuzluklarla yan yana

ilerliyordu.1990lar, d politikada ise Sovyetler Birlii (SSCB)nin ortadankalkmasnn blgesel dengeler zerindeki etkisinin yeni yeni hissedilmeye balad

yllard. Krfez Savann glgesinde balayan 90larda SSCBnin yklyla sona eren

souk sava srecinde Trkiyenin stratejik konumunun neminin azald kans

hakimdi. D politikasnda konumunu n planda tutan bir politika gden Trkiye , AB

bavurusu ve Krfez Krizi sonrasndaki tutumuyla Bat yanls politikasn

srdryordu.

1990l yllarn tamamna bakldnda Krt sorunu bu dnemin son eyreine

kadar nemli bir problem olarak kendisini hissettiriyordu. 90larn ikinci yarsna DYP-

RP koalisyonu ile balanmas nedeniyle muhafazakar akmlar da youn olarak

tartlyor; siyasal ve toplumsal yaam etkileyen 28 ubat sreci lkenin gndemine

oturuyordu. Bu srele birlikte Refahyol koalisyon hkmetiyle birlikte balayan

siyasal slam-laik kesim gerginlii hkmetin uyarlmasyla ksmen telenmi oldu.

zetle; 12 Eyll sonras yaanan depolitizasyon ve tketim kltrnn nedenolduu deformasyon sonucu, marjinal dncelere sahip, hayat farkl alglayan, de

dnc bir kuak yetiiyor; ehresi hzla deien Trkiyede salkl bir modernleme

yerine sahip olunan kltre yabanclama ve kltrel deerlerin yitirildii, yerine pozitif

kentsel deerlerin konulmad bir sre yaanyordu.

2Can Kozanolu, Yeni ehir Notlar, stanbul, letiim Yaynlar, 2001, s. 30.

http://www.tumgazeteler.com/haberleri/sovyetler-birligi/http://www.tumgazeteler.com/haberleri/sovyetler-birligi/http://www.tumgazeteler.com/haberleri/sovyetler-birligi/

8/4/2019 261469

21/160

4

1. 2. 1990LI YILLARDA TRK SNEMASI

Toplumsal dzlemde yaanan btn bu gelimelerden sinemann da

etkilenmemesi mmkn deildi. Nitekim yle de oldu. 1990lar Trkiye iin kolay

olmad gibi Trk sinemas iin de kolay gemedi.

1990lar balarken Trk sinemasnn ar bir bunalm iinde olduu ve

Amerikan sinemashakimiyeti altnda ezildiini gryoruz.

1989 ylnda Warner Bros-Trkiyenin kurulmas ve The Dangerous Liaisons

Tehlikeli likiler filminin Avrupayla hemen ayn anda gsterime kmasyla balayan

olay, hemen ardndan UIP-United International Pictures Grubunun da Trkiyede bro

amasyla gelimi, bu iki dev irket, Trkiyedeki yabanc film datmna yeni bir

boyut getirmiti. Amerikan film irketlerinin faaliyetlerine balamalar, Hollywood

filmlerinin dnya ile ayn anda Trkiyeye de gelmesini salamt.

Ayn yl iinde, zel TV yayn da yasal ve teknolojik altyaps olmamasna

ramen hayata gemi, ilk zel TV kanal Star, Show TV ve dier kanallar izleyerek

Trkiye hibir salam yasal, ahlak, estetik ve teknolojik denetimin varolmad zel TV

cenneti haline dnmt.

Tm bu olaylar dolayl ve dolaysz olarak Trk sinemasnn retimine ok ar

bir darbe vurdu. Birden devlet kanallarnn ciddi, tumturakl, hafiften otoriter, kuralc

ve konvansiyonel ehresi yerine zel televizyonculuunun ok daha zgr, neeli ve

popler yzn gren seyirci, ncelikle evine kapanp bu yeni TV anlaynn

nimetlerini tketmeye koyulmutur. Darya kp sinemaya gittiinde ise birdenbalayan yeni ve parlak Amerikan damgal filmleri izlemeyi semitir. Trk sinemas bu

iki yeni olgudan dolay seyircisini bakla kesilmi gibi birden yitirecektir.3

3 Atilla Dorsay, Sinemamzda k ve Rnesans Yllar (Trk Sinemas 1990-2004),stanbul, Remzi Kitabevi, Mart 2005, s.12.

8/4/2019 261469

22/160

5

TVnin renklenmesiyle ikinci ve nc kanallarn almasn 90larn banda

zel radyo-TV istasyonlarnn yayna gemeleri izlemi ve hemen devamnda da VCD

ve DVD teknolojilerinin Trkiyeye gelmesi zaten zor durumda olan sinemay daha da

zora sokuyordu. Trk Sinemas seyirci azl ve finansal sorunlar gibi problemlerle yz

yze kalmt. 1990-1996 arasnda 311 film evrilirken 74 tanesi gsterime girebildi.

Bylelikle 1990lara balarken krizde olan seyirciyle arasndaki balarn koptuu bir

sinema vard.4

90l yllarn ilk yarsndan itibaren ise Trk sinemasnda bir dnmyaanmaya; poplerlik kefedilmeye baland.Amerikan film irketleridatm ellerinde bulundurduklarndan Trk filmlerinin de tantmlarnda

birtakm deiiklerin ortaya ktklar grlmektedir. Ekonomik getiriler,sinemann nne geerken, toplumsal gerekler, sinemann ele ald temelsorun ya da konular olmaktan karak ticari amala yaklaan film ieriklerihaline gelmitirBu nedenle de filmlerin atlar kurulurken ticarigetirileri nemli bir konuma gelmitir. Popler kltre uygun ve seyircininbeklentisine hitap eden yaptlar, medyatik kiilerle de desteklenince ilgigrdkleri kar klmaz bir olgu olarak ortaya kmtr.

5

Kriz var sylemiyle balayan 90'l yllarda, uzun zamandr sinema salonlarna

uzak duran izleyici, yeniden sinema kaplarna yld.

1990l yllarn sonunda sinemayla, seyircisi arasndagiderek hzlanan ilikinin

balangcnda Berlin in Berlin (Sinan etin 1992) ve Amerikal(erif Gren 1993)

filmler yer alr. Bu filmler, tam anlamyla kn yaand Trk sinemasnda

1990larn ilk yarsnda bu emberi kran ilk filmler oldular.

Bu filmlerle balayan sre stanbul Kanatlarmn Altnda (Mustafa Altoklar

1995) ve Ekya (Yavuz Tugrul 1996) ile devam ederek Trk Sinemasna yeni bir

soluk kazandrd. Bylece Trk Sinemas, Amerikan tarz tantm kampanyalar ve

popler isimlerden oluan oyuncu kadrosuyla gie baarsn yakalayarak seyirciyle

arasnda tekrar bir kpr kuruyordu.

4 Nigar Psteki, a.g.k, s.31.5Nigar Psteki, a.g.k, s.32.

8/4/2019 261469

23/160

6

Ekyann 2.5 milyon izleyiciye ulamas Trksinemasnn 90larn bandaki

kt gidiatndan kurtulmasnn en somut iareti olmutu. zellikle son yllarda

karmza kan stanbul Kanatlarmn Altnda, Ar Roman, Ekya,

Propaganda, Kahpe Bizans, Gle Gle, Komser ekspir, Vizontele ve Her

ey ok Gzel Olacak gi bi yapmlar, teknik kaliteyi ne kararak, poplist bir

anlatm yolunun peinden gittiler. Bu yolla ulusal alanda prestijkazanan Trk sinemas,

uluslararas poplaritesini bu dnemde kazand. Bu filmler. ierik olarak fazla zengin

olmasalar da sradan izleyicileri saflarna alarak giede baar saladlar.

1. 2.1 GEN YNETMENLER KUAI VE ZEK DEMRKUBUZ

1990l yllarda poplere yakn duran bu filmlerin yannda alternatif sinema

araylar da kendisine yer buldu. 90 sonrasnda geleneksel Yeilam tarzna ve retim

biimine kar durarak kendi sinemasn oluturmaya alan, kendilerine yeni bir kulvar

aan bir kuak bulunuyordu. Popler kltrden ve kalplam hikaye anlatma

biiminden uzak duran, kiisel slu plarn oluturan bu ynetmenler, seyircibeenisinden ziyade kendilerini anlatma yollarn semilerdi.

Yeni kuak gen ynetmenlerin film retmedeki farkl tavrlar bamsz

olarak nitelendirilmelerine neden oldu. Ortaya kan rnler toplumun iindeki bireyi

inceleyen, sradan insann sunumunu yapan ve bir anlamda gerei yeniden reten

filmlerdi.6

Ecinsellik, trban ve Krt sorunu gibi birok konu ve tema, zellikle yeni kuakynetmenler tarafndan ilendi. Reis elik, Yeim Ustaolu, Handan peki, Kazm z

gibi ynetmenler tartlan konular filmlerine tadlar.

6Nigar Psteki, Trk Sinemasna Yeni Bir Bak:Ynetmen Sinemas, stanbul, EsYaynlar, Aralk 2005, s.14.

8/4/2019 261469

24/160

7

Politik yn ar basan, tartma ortam salamaya alan ynetmenlerin

yannda daha bireysel, kendi hayatlarndan, deneyimlerinden faydalanarak film eken

ynetmenler de yeni kuan nemli sinemaclar arasnda yer aldlar. Geleneksel

karakterlerin aksine marjinal ve anti-kahramanlar bu ynetmenlerin sinemasnda

belirleyici oldu. Bu ynetmenler kk btelerle yapm olduklar filmleriyle

yurtdnda zellikle Avrupadaki festivallerde adlarn duyurdular. Nuri Bilge Ceylan,

Serdar Akar, Dervi Zaim hatta yurtdnda yaayan Ferzan zpetek ve Fatih Akn gibi

ynetmenleri bu kategoriye sokabiliriz. Yeni kuak ynetmenler arasnda nemli bir

dier isim ise Zeki Demirkubuzdur. zellikle toplumda kendilerine yer bulamam

kk, sradan insanlarn hayatlarn filmlerinde konu edilen Demirkubuz, film retim

tarz ve kendine has sinema diliyle olduka farkl bir yerde durur.

8/4/2019 261469

25/160

8

2. ZEK DEMRKUBUZ VE TUTUNAMAYANLARI

Zeki Demirkubuzun sinemas iin sylenegelen tutunamayanlarn sinemas

nitelemesi tahlil etmeden nce Demirkubuzun sinemasna pek ok adan bakmakta

fayda var. Zira bu kanmzca hem tutunamayanlarn sinemas nitelemesinin iini

doldurmak hem de Zeki Demirkubuz sinemasnn daha iyi anlalmas iin son derece

gerekli. te yandan Zeki Demirkubuzun yaam yks ve dnce dnyas, hayata

bak asn iyi okumak da sinemasn daha iyi zmlemek asndan son derece

nemli.

2.1. ZEK DEMRKUBUZUN HAYATI

Zeki Demirkubuz,1 Ekim 1964te Ispartada dodu. Trkiyedeki herhangi bir

aileden farkl bir aile deildir onunkisi de... Babas halclkla urar, annesi ise ev

hanmdr. Drt kardein en bydr. lkokulu Ispartada okur. Ardndan Isparta

Gnen retmen Okuluna gider. Bu okul, Demirkubuzun hayatnda belirleyici bir rol

oynar. Siyasi fikirlerle ilk kez burada tanr. Sosyalist olmasnn tek nedeni ise

gururdur. Hep sosyalistler hakszla urar, ac eker, dvlrd. Ben de inandm

iin deil, onlar daha iyi insanlar olarak grdm, sevdiim iin hep yanlarnda yer

aldm diyecek kadar ak szldr.

Siyasi olaylara karr. Orta nc snftayken ilk kez hapse girer; iki gn yatar.

ki yl st ste kalnca yatllk hakk elinden alnr. Ailesi bir yl nce stanbula

yerlemitir. ki yl sonra da Demirkubuz stanbula gelir. Fakat okulla ba kesilmez.ki yl sonra siyasi koullarn biraz dzelmesi zerine Ispartadaki okula yeniden balar.

Ortaokulu bitir. Lise iin tekrar stanbuldaki ailesinin yanna yerleir. Fakat sadece lise

birin ilk dnemine kadar okuyabilir. Demirkubuzun politik ilgisi daha da artmtr.

80lere kadar fabrikada ve tekstil atlyelerinde iilik yapar.

8/4/2019 261469

26/160

9

12 Eylle birlikte 17 yandayken rgt yelii suundan yakalanr. 3 yl hapis

cezasna arptrlr. Fiziksel ve psikolojik ikence grr. Cezaevinin Demirkubuz

zerinde ok nemli bir etkisi olur. Entelektel birikimini bu srete edinir. Edebiyatla

ilk kez burada tanr. Btn edebiyat klasiklerini okur. zellikle Dostoyevskiden ok

etkilenir. Kendi deyimiyle, hayata, kendisine dair ilk sorular, ilk kukular bu

romandan sonra balar.7

Demirkubuz, hapis srecinde kendi kendine ngilizce de renir. Hapisten

ktktan sonra yepyeni bir Trkiyeyle karlar. Trkiyenin btn sosyal dokusunun

deimesiyle akna dnen, mahalle arkadalarnn selam vermekten ekindii biridirartk: 12 Eyll sonras, ierden ktmda iine dtm hayat ok artmt beni,

hibir ey zmemiti beni, onca ey zmemiti ama mahalleye gittiimde

arkadalarmn selam vermemeleri zmt.

8

Hapisten ktktan sonra 84-85 yllar arasnda el arabasyla Anadoluda

iportaclk yapmaya balar. zmir, Afyon, Aydn, Isparta, Burdur ve Denizlide

Masumiyet ve dier filmlerinde ska rastladmz taradaki otel odalarnda kalr, gezer

bir yandan da hayat izler. Bu dnemde insan ve hayat zerine dnen, bir yenilgi

sonras kendini ina eden aydn adayyla karlarz. Askere gitmek istemez, bunun tek

yolu da tekrar okula dnmektir. Bunun iinliseyi dardan bitirip niversite snavlarna

girer. nce filolojiyi kazanr fakat o yl gitmez. Sonra stanbul niversitesi Basn Yayn

Yksek Okuluna kaydolur. Hapishanede ngilizce renmesinin, okuyup-yazmasnn

bunda katks byktr kukusuz.

ykler yazar. Yazd bu ykleri gstermek iin bir gn Zeki ktenin yannagider; tanrlar. kten, Demirkubuzun yklerinibeenmez ama sinemaya balamas

onun sayesinde olur. Tanmann ardndan ktenbirlikte almak iin davet eder o da

bu teklifi kabul ederek Ses filminde asistan olarak almaya balar. Bylece 1986

7 S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 83.8Birgn Pazar, Zeki Demirkubuzla Hayata, Aydna, 12 Eyll Cuntasna ve Sinemaya Dair,15 Austos 2009.

8/4/2019 261469

27/160

10

ylnda Zeki ktenin asistan olarak sinemaya adm atar. Sinemay semesi ok bilinli

bir tercih deildir o dnem. Hangi ii yaptnn pek bir nemi yoktur. lk balarda ok

sevmez sinema ortamn. Hatta iki yl sonra brakp tekrar iportaclk yapmaya balar.

Sinema dnyasnn iinde tekrar yer alr. Tomris Giritliolu, Yavuz zkan, Firuzan

hatta Ferdi Tayfur gibi birok isme asistanlk yapar. Fakat o hep kendisini ktenin

asistan olarakgrr. 9 yl asistanlkve ynetmen yardmcl yaptktan sonra 1994te

ilk filmi C Bloku eker. Planl-programl bir srele deil de kendiliinden C Bloku

eker; Hibir hazrl yoktur. C Bloku ektii tarihTrkiyede byk 1994 krizinin

eikteolduu bir zamandr. Bir yanda Trkiyede derin bir siyasal kriz yaanrken, te

yanda entelektel planda byk bir kimlik bunalm, varolan toplumsal iddet ve

kszl aklayamayan bir krizin yaand sretir.

Gemiteki film anlatm tarzlarnn ve yklerin konularnn hibirisi artk

inandrclk tamad, sinematografik dilin tmden yetersiz kald, alay edildii,

itibarszlat bir dnemden geiliyordur. Yerli festivallerde byk dl alan filmler

dahi 50 binin altnda seyirci toplar. Demirkubuz bu koullarda byk lde dviz

zerinden borlanarak C Bloku eker, film bittiinde ald borlar Trk Liraszerinden tarihi devalasyon nedeniyle katna kar.

Demirkubuz, lk filminin Uluslararas stanbul Film Festivalinde ikincilikdl

almasnn ardndan tartmal bir konuma yaparak dl reddeder: 12 Eyll 1980

askeri darbesinden sonra Trkiyede 1 milyon insan bata olmak zere Trkiye halknn

ektii aclar ok pazarland ve yaygn olarak grmezden gelindii-yok sayld iin

bu dl reddediyorum.der. k byk bir aknlk yaratr, tartmalara neden olur.

Daha sonra filmin, Avrupa festivalleri bata olmak zere gsterim sreci baaryla

geer.9

Demirkubuz iin sinema gerek anlamda ikinci filmi, Masumiyetten(1997)

sonra balar. Kendisi her syleisinde aslnda Masumiyeti ekerken zgn bir sinema

dili ve insan anlay gelitirebildiinden sz eder. Nitekim Masumiyet gsterime

9Zahit Atam, Zeki Demirkubuz Sinemas zerine, Birgn Pazar, 21 Eyll 2008.

8/4/2019 261469

28/160

11

girdikten sonra Yeni Trk Sinemasnn ilk ve en baarl aykr rneklerinden birisi

olarak nitelendirilir. Masumiyeti yine baarl bir dier filmi nc Sayfa(1999) izler.

Demirkubuz,Venedik Film Festivali'nde gsterilen Masumiyet ve Locarno ile

Rotterdam da dahil olmak zere birok uluslararas festivalde gsterilen nc Sayfa

ile eletirmenlerin ve izleyicilerin dikkatini eker. Kamuoyunda Demirkubuzun

bilinirlii ve tannrl artar. Hatta kendi kulvarnda poplerleir.

Ardndan Karanlk stne ykler lemesinin ilk filmi olan ve her ikisi de

Cannes'da Belirli Bir Bak blmnde gsterilen Yazg ve tiraf 2001 ylnda

eker. 2003 ylnda ise Bekleme Odasn ynetir.

Bu filmler dierleri kadar baarl bulunmaz; vasat olarak nitelendirilir.

Demirkubuzun kendisini tekrar ettii eletirileri dile getirilir. Her ne kadar

Masumiyet ve nc Sayfa kadar ilgi ekmeseler de felsefi bir hesaplamay,

zellikle insann dnya zerindeki varln anlamlandrmaya ve anlamaya alan bir

dnsel sorgulamay ieren filmlerdir bunlar.

Demirkubuz, dier bir kn 2006da ektii Kader filmiyle yapar. Pekokeletirmene gre Zeki Demirkbuzun yeniden douunu simgeleyen bir filmdir. Zeki

Demirkubuz'un Kader filmi 2006 Antalya Altn Portakal Film Festivali'nde En yi

Film dln alr.imdiye kadar yedi filme imza atan Demirkubuzun son filmi ise

Kskanmak adn tayor.

Yazar Nahit Srr rikin 1946 ylnda yazd ayn adl romanndan

senaryolatrlan film, Kasmda sinemalarda gsterime girecek. Serhat Tutumluer,

Berrak Tznata ve Nergis ztrkn barollerini paylat film;masumiyet, vicdan,

tutku, kader gibi insan doasnn kiisel temalarn ileyen Zeki Demirkubuz'un

yorumuyla kskanl anlatyor. Kskanmak, Demirkubuz'un u ana dek yapt

filmlerden farkl zellikler tayor. Minimalist sinemann nclerinden saylan

ynetmen bu filmde ilk kez bir yapm irketiyle alm. Kskanmak, Yerli Film'in

yapmclnda hayata geiyor. Demirkubuzun ektii ilk dnem filmi ayn zamanda.

8/4/2019 261469

29/160

12

Oyuncular iin zel kostmlerin dikildii filmin btesinin 1 milyon dolar civarnda

olduu belirtiliyor.

2. 2. DNCE DNYASI

Ac ve insann ac ekmeye mahkum bir varlk olduu Demirkubuzun

hayata kar tavrnn temel elerini oluturur. Kendi deyiiyle acy deil, neden ac

ektiimizi anlatmaya alr. Eer varolu derdi varsa acnn insana bir anlam

verdiine inanr. Tabii bu elere Demirkbuzun ska szn ettii sululuk

duygusunu da eklemek gerek. nsan sulu domutur ve srekli su iler, bu adan

aslnda ilemedii sutan mahkum olsa bile, aslnda bu bir hakszlk deildir. nk

nasl olsa iledii su/sular vardr ve ceza onlara saylabilir.10

Ktlk ve iyilik de Demirkubuzun zerinde kafa yorduu ve filmlerinde iledii

temalardr. Ynetmen, insann znde ktlk zerine kurulu olduunu dnr. Ktlk,

iyilikten daha ok ilgisini eker. Bunun balca nedeni ktln ona gre iyilikten daha

ok anlalmaya muhta olmas. Demirkubuza gre iyilik tanmldr, bilinir ve bu binlerce

yldr byledir. Bugn ideolojilerin, dinlerin, insanlk idealleriyle ilgili olgularn hibirinde

ama, ideal kt deildir. Ahlak hepsinde ortak kavramdr. Hibirinde yalan, ktlk

savunulmaz. Ama esasnda bu ideoloji ya da dinlerin mevcudiyet nedenlerinin banda

ktlk vardr. deal iyiliin yolu ktl anlamaktan geer.

11

Demirkubuz kader meselesine de kafa yorar. Yazg adl bir filmi ekmesinin

dnda kzna da ayn ismi vermesi anlaml. Demirkubuza gre kader, zerinde

10 Atilla Dorsay, a.g.k, s. 207.11 Tuba zden, nsan Ruhunun Belgeselini ekiyorum(Sylei), Aksiyon Dergisi, Say: 624,20 Kasm 2006, s. 82.

8/4/2019 261469

30/160

13

yaadmz zemin, biz bunun iinde dnyaya geliyoruz. Burada bizim de

yapabileceimiz eyler en bata irademiz var. Ama btn bunlar etki edemediimiz,

dmzdaki zeminde gerekleiyor. "Depremi kadere benzetecek olursak, salam bir ev

yapmak da irademizi ifade ediyor. nsan her ne kadar kader karsnda gsz olsa da

yok saylmas doru deil. Misalden devam edecek olursak depreme mani olamasak da

salam ev yapma iradesine sahibiz. zetle kaderi dogma gibi ele alrsak insan hie

saym oluruz. Kaderi yok sayarsak bu defa da Bat'daki gibi insan hak etmedii kadar

merkez bir yerde konumlandrrz." diyor ynetmen.12

Tutkuyu da Zeki Demirkubuz filmlerinde ska dile getirir. nsan insan yapanen nemli duygu; tutku, Demirkubuza gre. Ona gre insanlar ikiye ayrlyor: Tutku

sahibi olanlar ve olmayanlar. Eer tutkusu yoksa akl olarak ne kadar zme ulasa ok

zeki olsa da Tanr inancnn bir kiide gelimeyecei kanaatinde: Gnah duygusuyla i

ie ya da sapk eilimlerle dahi ortaya ksa bir insan ancak tutkusu varsa Tanr inancna

yaklaabilir. eklinde konuuyor.

13

Demirkubuz, filmlerinde nedensizlik de nemli bir anlatm esi olarak n

plana kar. Zira ynetmen neden kadar, nedensizliin de insanolunun nemli bir yan

olduunu dnr. Demirkubuzun bu konudaki grleri ise yle:

nk insann doasbyle bir ey. Nietszchenin bir sz var: nsannakl bir varlk olduu kadar, akld bir varlk olduunu da kabul etmeninzaman geldi diye. Bu ok doru bir sz. Ne kadar akll olursak olalm, nekadar bilimsel bakarsak bakalm, bulduumuz cevaplarn, bulduumuznedenlerin bizi daha byk nedensizliklerin, daha byk sorularn eiinegetirdiini gryoruz. Bu, ok da bana ait bir ey deil. Ama ben bunufilmimi yazarken ve yaparken, zellikle baz durumlar olutururken sorun

ediyorum, hep aklmnbir kesinde tutuyorum. zellikle de filmin isminikoyarken ya da final sahnelerine karar verirken buna dikkat ediyorum. Hep

bir finalsizlikle, bir yere gitmeme hissiyle brakmaya alyorumhikyeyi14

12Tuba zden, a.g.e, s.83.13Tuba zden, a.g.e, s. 84.14Nadir perli, Frat Ycel, Zeki Demirkubuz AltyazSylei,Altyaz Dergisi, say 56,Kasm 2006.

http://derkenar.wordpress.com/2006/12/11/zeki-demirkubuz-altyazi-soylesi/http://derkenar.wordpress.com/2006/12/11/zeki-demirkubuz-altyazi-soylesi/http://derkenar.wordpress.com/2006/12/11/zeki-demirkubuz-altyazi-soylesi/http://derkenar.wordpress.com/2006/12/11/zeki-demirkubuz-altyazi-soylesi/http://derkenar.wordpress.com/2006/12/11/zeki-demirkubuz-altyazi-soylesi/

8/4/2019 261469

31/160

14

Demirkubuza gre vicdan ve vicdanla birlikte ortaya kan utan ve itiraf

duygusu da insanlk iin son derece nemli duygu. Kendimizi gerekletirirken nasl bir

karaktere sahip olacamz ya da olduumuz konusunda en belirleyici ey olarak vicdan

karmza kar. Vicdanla birlikte insanln en byk iki icad olduuna inand itiraf

ve utan duygusu olmadan insanln hibir sorununu zemeyeceini dnr.

Demirkubuz insann en byk ykmll ve sorumluluunun kendisine kar olduu

fikrindedir.

Sosyalist bir gemii olmasna karn Demirkubuz, filmlerinde politik konular

ne kartmaz. Kendisini, inansz ve her eyi sorgulayan biri olarak ifade edenDemirkubuza gre politik olmak bir tr dogma. Demirkubuzun dncesine gre bir

insan yalnz kendini sanat, sinema, edebiyat, felsefe gibi bir alanda ifade etmeye

balarsa o zaman hibir eyin klesi olmama, hibir eyin angajmanna girmemek

durumunda. Kendisini, insan ruhunun belgeselini yapmaya alan bir sinemac olarak

tarif eden Demirkubuz, daha ok insan doasna odaklanr.15

2. 3. SNEMA DL

Zeki Demirkubuz, film retim tarzyla kukusuz kendisine has bir ynetmen.

Bamsz sinemac kavramnn erevesini izen en nemli ynetmenlerden biri. Hem

piyasa retim ilikilerinden farkl bir yntemle kendi parasal kaynaklarn arlkl

olarak kulllanr hem de filmlerindeki temalarla ve konularla farkl bir yerdedir.

Demirkubuz, klielemi deyimle ticari sinemann dnda, bamsz, kiisel bir

sinemann peindedir.

Filmlerine nceleri Zeki Demirkubuz bamsz film ibaresini koyan ynetmen,

bununla kastettiinin finansal adan bamszlk deil, ruhsal adan bamszlk

olduunu sk sk tekrar eder. Filmlerini piyasann verilerine gre deil; kendi kiisel

15Zeki Demirkubuzla Sinemas zerine(sylei), http://www.sosyalistforum.org/sinema-amp-tiyatro-dunyasi/103-zeki-demirkubuzla-sinemasi-uzerine.html, 14 Temmuz 2007.

8/4/2019 261469

32/160

8/4/2019 261469

33/160

16

gereine, sanatnn kiisel szgecinden gemi insan gereine yaklamada rnek

abalar olma zelliini korurlar.17

Demirkubuz ilke olarak Amerikan usul bir ekim-kar ekim sralamasna

dayal kurguyu ieren klasik sinema anlayn yeler. Amerikan tarz anlatm ykmak

isteyen Yeni-Dalga sonras Avrupa sinemasnn(ve gnmzde de Uzakdou

sinemasnn) pek sevdii, konuan yerine dinleyeni gstermek, ana kiilii odak

noktasndan uzaklatrmak, hatta tmyle objektif d brakmak gibi zorlamalara

yeltenmez. Buna karlk, Avrupa sinemasndan zellikle tek ya da ikili konuma

sahnelerindeki kesintisiz ok uzun ekimleri alm gibidir.

18

Sinemasal yalnlk Demirkubuzun adeta temel zelliidir. nk sinemann,

hayatn kendisi gibi sslemesiz ve yaln olmas gerektiini dnr. Filmlerindeki

kahramanlarn hayatlarna uygun sakin, uzun erevelerle anlatr yksn. Mzik,

hareket, k gibi sinemasal eleri filmin derdini anlatacak kadar kullanr. Kamera

hareketi ok az, kurgu genellikle dmdz, aydnlatma olabildiince azdr.

2. 4. SNEMASINA ETK EDEN UNSURLAR

Zeki Demirkubuz sinemas deyince akla ilk gelen isim Dostoyevskidir. nl

Rus yazar, Demirkubuznun yaama bak as ve dnce dnyasnn ekillenmesinde

kendisine referans ald ve sinemasnda yansmasn bulan en nemli isim. Demirkubuz

sinemasn besleyen dier damarlar ise Varoluulukve nl Fransz dnr ve yazar

Camusdur. Yine sinema dnyasnn iindeki isimlerden Bresson, Tarkovski de en azyukardaki isimler kadar etkiliunsurlar arasnda bulunur.

17 Atilla Dorsay, a.g.k, s. 209.18 Atilla Dorsay, a.g.k, s.207.

8/4/2019 261469

34/160

17

2.4.1. BRESSON, TARKOVSK ETKS

Demirkubuz, tm sinemasal sslerden arnm yaln anlatma zellikleriyle adeta

Fransz sinemac Robert Bressonu artrr. Hikayeye yabanc ya da gereksiz olan

e gelip filme burnunu sokmaz. Buna, ok snrl tutulmu kadronun dnda kalan

gereksiz kiiler olduu kadar, ok zenli erevelemeler, mzik, gzelletirici bir

klandrma gibi sinemasal ssler de dahildir. Demirkubuz sinema tekniinin yan sra

ticari sinemann dndaki kiisel sinemasyla da Bressondan izler tar.

Bressonun en sevdii ynetmenler arasnda olmas tesadf olmasa gerek.

Bilindii gibi nl Fransz ynetmen Robert Bresson sinemasnn temel zelliklerinden

biri diyaloglarn, kamera hareketlerinin ve giderek oyuncu karakterlerinin son derece

kstl olmasdr. Oyuncu seimlerinde profesyonel olmayan oyuncular yeleyen ve

oyuncularn oynadklar rolde duygusalla izin vermeyen bir ynetmen olan

Bressonun filmleri bu adan ok nevi ahsna mnhasrdr. Sinema dili, sinemada

Minimalizm olarak da deerlendirilebilir.Bir rportajnda, hayatn iindeki basitlik ve

sradanlkta, Tanrnn adn anmaya gerek duymadan Onun varln grmenin

neminden bahseden Bresson iin tm filmleri byle bir arayn sembol

mahiyetindedir. Bu yzden Bresson sz konusu olduunda, onun filmlerini salt estetik

dzeydeki Minimalizmiyle deil, bu minimalizmin sebeplerini, yani Tanry hissetmek

ve hissettirmek isteyen bir insann abalar olarak grmeliyiz. Filmin ruhsallna

katlabilmek iin de belki debir teslimiyet ve ruhsal olarak filmdeki yaantya katlmak

gerekir.

Bresson filmleri hayatn kendisi kadar yava ya da hayatn kendisi kadar hzldr.Bylece sylendiinde ok skc sanlabilecek bir sinema yerine, son derece youn ve

insancl bir malzeme verir seyircisine. Sinema dnyasnn Dostoyevskisi olarak

nitelendirilen Bresson, erdem, masumiyet, su, lm - zellikle intihar -, tinsel adan

yeniden yaradl ve ry temalarn her filminde srarla iler. Bresson, ticari

sinemay, seyircinin beklentilerini umursamad gibi onu sayan ve seven seyircisinden

byk abalar bekler. 1945 yapm Boulogne Orman'nn Hanmlar, ynetmenin en

8/4/2019 261469

35/160

18

bilinen filmlerinden. Yankesici', 1962 Cannes Film Festivali'nde Jri zel dl

kazanan Jeanne d'Arc, 1966 yapm Rastgele Baltazar, 1967 yapm Moucette,

1974 ylnda yine Cannes'da FIPRESCI dl kazanan (Bresson dl reddetmiti)

Gln Lancelot'su ve Bresson tarzn en iyi yanstan filmlerden bir dieri ise 1983

yapm Paradr.19

Yine kimi eletirmenlerce Demirkubuzun filmleriyle, iletiimsizliin, yaama

skntsnn ve imkansz akn sinemacs olarak nitelendirilen talyan sinemac

Michelangelo Antonioni filmleri arasnda da benzerlikler kurulur. Demirkubuzun,

zellikle ilk filmi CBlokta Tlay karakterinin skntsn ve yalnzlk hissini anlatmakiin insansz, byk bloklarn kullanlmas, Antonioninin Leclisse/Gnbatm(1962)

filminin atmosferini artrr.

Varoluu felsefeyi filmlerinde yanstan Antonioni sosyal meseleleri, toplumsal

problemleri filmlerinde birer karakter almasna dntren ynetmenlerdendir.

Kiisel bir anlatm stili olan Antonioni genellikle zengin, evresinden soyutlanm,

yalnz bireylerin hayatnn skc ve anlamsz hale geliini anlatrfilmlerinde. Macera,

Gece, Gne Tutulmas;1960, 1961 ve 1962 yllarnda dnya sinemasna armaan

ettii filmdir. Ruh sal, duygusuzluk, soukluk temalar stne ilgin filmdir

bunlar. 1960ta Cannesda yuhalanmasna ramen Macera bugn herkese baeser

olarak kabul edilir. Blow Up, Zabrinski, Point ve Passeger da talya dnda

yapt dier nemli filmlerdir.20

Dostoyevskiden holanan ve filmlerinde Dostoyevskinin varoluuluuna

benzer bir varoluu tutum iinde olan Rus ynetmen Andrey Tarkovski deDemirkubuzun etkilendii ynetmenler arasnda bulunur. Dostoyevskinin edebiyatta

yapt derin ruhsal zmlemelere, bilinalt okumalarna benzer durumu Tarkovski

filmlerinde grmek mmkndr. Felsefede varoluuluun urat olumsallk,

19Mehmet Baydur, Sinema Yazlar, 1inci Bask, stanbul: letiim Yaynlar, 2004, s. 117-118.20Mehmet Baydur, a.g.k.,s.112.

8/4/2019 261469

36/160

19

zgrlk, ac, yabanclama, kt niyet, yazg, sorumluluk, vicdan, dnce ve eylem

arasndaki eliki gibi temel soru ve sorunlar Tarkovskinin filmlerinde dile gelir.

Tarkovski filmlerinde derin felsefi sorular ortaya atarak onlar yantlayan, dnyasna

kolay kolay girilemeyen ynetmenler arasndadr. Kurban(1986), z Src(1979),

Solaris(1972), vann ocukluu(1962) ve Ayna(1975) akla gelen en nemli

filmleri.

Sanat, ideale duyulan zlem olarak nitelendiren Tarkovskiye gre yalnzca

bir meta olarak tketilmek istenmeyen her trl sanatn amac kendine ve evresine,

hayatn ve insan varlnn anlamn aklamak, yani insanolunun bu gezegendekivarolu sebebini ve amacn gstermek olmal. Hatta belki de hi aklamaya bile

kalkmadan onlar bu soruyla kar karya getirmeli.21

Demirkubuzun en ok beendii ynetmenler arasnda ise yukarda da

deindiimiz Bresson, Tarkovski ve Antonioni gibi isimlerin yan sra Kieslowski, Ozu,

yeni Amerikan sinemasndan Gust Van Sant, zellikle Alexander Pane ve Trk

Sinemasndan Ylmaz Gney yer alr.

2. 4.2. LHAM KAYNAI: DOSTOYEVSK

Demirkubuzun sinematik dil bilgisi edebi geler tar. nk beslendii kaynak

temelde edebiyatn gcdr. Edebiyata ilgisi sinemadan ncedir; henz ynetmenlie

balamadan nce, edebiyat hayatnda yer etmeye balar. En ok da Dostoyevski

Kendisi iin temel referans olduunu her frsatta dile getirdii Dostoyevskiyle 17yanda, cezaevindeyken tanr. Hapisteyken Balzac, Stendhal dahil klasik edebiyatn

btn yazarlarn okur ama Dostoyevskinin etkisi baladr onda. En ok da Su ve Ceza

roman etkiler Demirkubuzu: Hayat ne biim e dedirten, merak ettiren baka bir

kitab daha okumama sebep olan ve bu aamaya kadar sren servenimin balangc

21 Adrey Tarkovski, Mhrlenmi Zaman, eviren Fsn Ant, stanbul: Agora Kitapl, s.27.

8/4/2019 261469

37/160

20

odur. Hayatm, arkadalarm ailemi onun kitaplaryla tandm.der. Hayata ve

kendisine dair ilk sorular, ilk kukular Su ve Ceza romandan sonra balar.

Hapisteyken iki roman denemesi yazar. Etkisinde kald Su ve Cezann devamn

yazar. Raskolnikov ve Sonyann hapisten ktktan sonraki hayatn 300-400 sayfada

anlatr. O gnden sonra Dostoyevsi kader gibi takip etmeye balar Demirkubuzu22

Dnya edebiyatnn gelmi gemi en byk yazarlarndan biri olan

Dostoyevski, su, ceza gibi kavramlar ekseninde insan ruhunun derinliklerini

romanlarna yanstr. Yeraltndan Notlar varoluu felsefenin edebiyattaki

yansmann ilk rnei olarak deerlendirilir.

Dostoyevskinin temel vurgularn sinemaya tamaya alr. Aklar karsnda

aresizleen, zavalllktan alayan kahramanlar Dostoyevski romanndan frlam

gibidir. ntiharlarn, lmlerin, amazlarn, atmalarn adresi sanki belli gibidir.

Dostoyevskideki diyaloglarn gc de onun filmlerinde kendini gsterir. Tm olup

bitenleri tpk Dostoyevskide olduu gibi olaylarn anlatmndan deil, diyaloglardan

(bazen on dakika sren) reniriz.

Dostoyevski iin insan ve insann yazgs temas her eyden nce bir zgrlk

temasdr. nsann yazgs ve aclar hep zgrlyle koulludur. zgrlk, onun

felsefesini anlamak iin bir anahtar grevi tar.23

Dostoyevskinin btn kahramanlar, hep blnm, paralanm insanlardr.

Kiiliin btnln kaybederler. Bir tr ikili yaam srrler. Blnmenin snrnda

insann dier beni, onun i ktl eytan olarak ayrlr ve kiileir. Dostoyevskinin

karakterlerinin her biri engelleri aar sonunda bu aba urunda yok olsalar bile.Karakterler, kendilerini zgrletirir ve lene kadar kendi setikleri hayatlar kiilik

zelliklerinin en ar noktalarna kadar yaarlar. Benliklerini paralamalar ve kendi

22idem ztrk, Bu ie El Yordamyla Baladm, Yaptka Bir ey rendim(Sylei),Notos yk, say 10, Haziran-Temmuz 2008, s. 47.23Notos yk,Dostoyevski Daha 1000 Yl Okunacak, Say 15, Nisan-Mays 2009, s. 44

8/4/2019 261469

38/160

21

kendilerini infaz etmeleri o dnemki yaamn dzenlenmi biimine kar yaplabilecek

en sert protestodur.

Su ilemek sorunu, neyin mubah olduu sorusuna yol amaktadr. Herey mubah mdr? . Sk sk deinmitir bu konuya. Su ve Cezannardnda bu yatar, byk apta Cinler ve Karamazov Kardelerde de ayney vardr. zgr adam u kmazla kar karyadr:Yaradlmda ahlakinormlar ve snrlar var mdr, yoksa kendi bama bir eyler yapabilirmiyim? zgrlk keyfi davrana dnt m bir kez kutsal ve yasak,hibir ey tanmaz olur; nk tanr varolmayp da insan varolsayd ozaman her ey mubah olabilirdi; insan diledii gibi tketebilirdi kendini.Ayn zamanda bu saplantnn kurban olur ve bunun zorbal altndazgrln ksa zamanda yitirebilirdi. Bu sreci Dostoyevski btn

gcyle ortaya koymutur.24

2. 4.3. VAROLUULUK VE CAMUSNUN ETKS

Su ve sululuk zerine younlaan Yazg , tiraf ve Bekleme Odas gibi

filmleri, Demirkubuzun esin kaynaklarndan birini daha aka belirler: Su ve

Cezann Dostoyevskisi ayn zamanda Albert Camus, Jean Paul Sartre ve Varoluuluk

akm. Camustan yapt uyarlamaya dayanan Yazg filminde, yaamn

anlamszlna inanan bir kk memurun(Serdar Orin), ilemedii bir cinayetle

sulandnda kendisini savunmayp yazgsna boyun eiini konu edinir. Bekleme

Odasnda, Su ve Cezay ekmeye hazrlanan, kendisine ve evresine yabanclam

bir ynetmenin film ekme srecini ve i skntsnn hikayesini filme alan Demirkubuz,

filmin barollerinde kendisi yer alr.Ynetmenin dier filmleri tiraf ve

Masumiyette de bireyin elikilerini, horlanmln, yabanclamasn ve isel

skntsn grmek mmkn.

Kkleri, S. Kierkegaard, Nietsche gibi dnrlere dayanmakla birlikte ada

felsefede J.P. Sartre, K. Jaspers, M. Heidegger ve G. Marcel gibi dnrler tarafndan

savunulmu olan Varoluuluk, bireyin deneyimini ve bu deneyimin tekilliini ve

biricikliini insan doasnn anlamnn temeli olarak gren bir felsefe akm. Varoluu

24a. g.e, s. 62.

8/4/2019 261469

39/160

22

felsefe geleneksel felsefenin ne srd gibi zn varolutan nce deil de varoluun

zden nce geldiini ne srlr. Baka bir deyile iradesi ve bilinci olan insann irade

ve bilinten yoksun nesneler dnyasna(dnyaya) frlatlm bulunduunu, kendisini

nasl oluturursa yle olacan, zn kendisinin belirleyeceini, bireylerin mutlak

irade zgrlne sahip bulunduunu, insann zgrle mahkum bulunduunu ve

olduundan tmyle farkl biri olabileceini dile getirir. Varoluuluk evrenin aklla

anlalabilir olan bir gelime dorultusunda olmayp, z itibariyle sama ve anlamsz

olduunu, evrene anlamn insan tarafndan verildiini ne srer.25

Sinema ise Varoluu felsefeyle ellili yllarda buluur. Yeni Dalgann Godard,Truffault, Chabrol ve Resnais gibi ynetmenleri Sartre ve Camus gibi bireyin varolusal

sanclarn, bunalm ve huzursuzluklarn yanstrlar. Yeni Dalga Sinemasnn en gl

olduu 1959-64 aras, ayn zamanda Sartre Varlouluunun gndemde olduu

yllardr. Godard ile birlikte tm Yeni Dalga Sinemasnn ve sinemaclarnn yks,

ayn zamanda kinci Dnya Savann hemen ardnda sinemayla birlikte varoluuluu

kefeden bir kuan yks olarak okunabilir. Bunun en somut rnei Godardn u

szlerindedir:nemli olan insanlarn varolduunu hissetmesidir. Gn boyuncageirdiimiz zamann drtte nde bu gerei hatrlayamayz:evremizi saran evlere

ya da trafik nn krmzsna dalmken, birden bire o anda varolduumuzu fark

ediveririz. Sartre da roman yazmaya byle balad. Zaten Bulant da o zaman

yazlmt.

26

Yeni Dalgayla balayan varoluu sinema ardndan Bergman, Antonioni,

Tarkovski ile devam ederek gnmze kadar devam eder. Trk Sinemasnda ise Zeki

Demirkubuzun yan sra zellikle mer Kavur Anayurt Oteliyle bireyin varolusal

trajedisine ve isel yolculuuna eilir.

25 Ahmet Cevizci, Felsefe Szl, Geniletilmi 2nci b.,Ankara: Ekin Yaynlar, Ekim 1997,s. 698-699.26Hakan Sava, Sinema ve Varoluuluk, stanbul: Altkrkbe Yayn, Eyll 2003, s. 197.

8/4/2019 261469

40/160

23

Demirkubuzun kitaplarn yanndan eksik etmedii ve sinemasna etki eden

nl Fransz dnr ve romanc Camusdan da sz etmek gerekir. Camus, nsann

yaradl nedeniyle ald byk sorumluluk sonucunda girmi olduu bunalmdan

kurtuluu konu edindii Yabancda bir hi uruna idama mahkum edilen topluma ve

kendine yabanclam Mersaultun yksn anlatr. Mersault, sevip sevmemek,

evlenip evlenmemek, Tanrya inanp inanmamak, bir hi yznden adam ldrp elini

kana bulamak gibi sorunlar kendine dert edinmeyen, annesinin lm dahil her eye

kaytsz yaklaan biridir: Anam lm bugn. Belki de dn, bilmiyorum. Kapc

tabutu kapamlar, ananz grmek isterseniz aaym dedi. Tabuta yaklarken durdum.

stemiyor musunuz? dedi. hayr diye karlk verdim. Bunu sylememeliydim diye

dndm. Niin? diye sordu. Bilmiyorum diye karlk verdim.27

Dnsel serveni iki ayr dneme ayrlan Camus, birinci dnemde dnyann

samal ve yaamn anlamszl konular ve dolaysyla sama kavram zerinde

younlar. kinci dnemde dnyann anlamszlna bakaldrmak, toplumu

deitirmek ktlkleri gidermek ve daha iyi bir dzen kurmak amacyla eylemde

bulunmak temalar zerinde durur. Ona gre dnyann kamalna, kanlmazyenilgiyi bile bile ktlklere kar kmak, yaama anlam katmaktan baka bir ey

deildir.

28

Demirkubuzun dnce dnyasnda, dolaysyla sinemasnda hayran olduu

Nietzschenin nihilist felsefesinin etkisinin olduunu da belirtmek gerekir.

27Albert Camus, Yabanc,eviren Vedat Gnyol, 9uncu Basm, stanbul: Can Yaynlar, 1999s. 11-14.28 Ahmet Cevizci, a.g.k, s.140.

8/4/2019 261469

41/160

24

2.4.4 DEMRKUBUZ VE MNMALZM

Demirkubuz ayn zamanda Minimalist sinemann Trkiyedeki ncleri arasnda

da yer alr. mza att dk bteli filmleri, yaln, sslemesiz anlatm, uzun

planlardan oluan ve bireyin i skntsn anlatan filmleriyle Minimalist sinemann

rneklerini verir.

Demirkubuz, kendisiyle yaplan bir syleide bu konuda unlar syler: Ben

kendimi illa bir yerde dnmek gerekirse hibir yerde gryorum. nk ben

minimalizme inanyorum, yoksullua inanyorum. Yani reel olmayan, rasyonel olmayan

her eye inanyorum29

Trkiyede de 1990 sonrasnda Minimalizm zellikle dk btelerle film

ekenbamsz ynetmenler tarafndan tercih edilen bir yaklam oldu. Demirkubuzun

yan sra Nuri Bilge Ceylan, Semih Kaptanolu, Minimalist yaklamn Trkiyedeki

nemli temsilci arasnda bulunur.

Minimalist sinema aslnda hayatn hzl dzenine,karmaasna bir bakaldrdr.

Ritmin, temponun yavalamas hatta durmas isteiyle dopdolu olduu iin varoluu

bir zellik de kazanr. Ozu ve Bresson'un at yolda dnyann eitli lkelerinden ok

farkl ynetmenlerin (Kiarostami, Tarkovsky, Kim-ki duk, Wong Kar Wai vb.)

katksyla zenginleen Minimalist sinema rnekleri, seyirciye Hollywood karmaas,

aaas ve gsteriinden uzak, geree olduka yakn ve yrek burkan, iirsel filmler

olarak dner. Minimalist anlatm biimi temelde avandgard sanat akm iinde

deerlendirilecek bir yaklam tarzdr. 1960l yllarda zellikle mimari ve tasarmdaki

karl minimali maksimize etme ilkesine dayanan bu yaklam, ksa srede dier

sanat dallarnca da benimsendi. Minimalist filmler, geleneksel anlatnn karsna

modernist anlaty koyar. Bu tarzda tercih edilen ey, hem kullanlan teknikte hem de

dramatik yapda doallk ve sadeliktir. Bireycilii ykselten bak asyla gnmz

29Yeni nsan Yeni Sinema, Zeki Demirkubuz ile Yeni Filmi ve Sinema zerine(sylei),say 5, Ekim 1998, s 116-117.

8/4/2019 261469

42/160

25

Minimalist sinema rnekleri, arlkl olarak bireyin i elikilerine odaklanr. Daha

ok, dk btelerle film eken ynetmeler tarafndan bu anlatm biiminin

benimseniyor.30

2. 5. SNEMA ANLAYII

Demirkubuz,sinema anlayn yle zetler:

tek ans olan sinema kiisel sinemadr Kiisel sinema ile kastettiim

toplumsal, sosyolojik, ulusal olmama durumu deil. Zaten doas itibarylakiisel olan bir ey bunlar da ierir. Bana gre her eyden ncetoplumsal olan, btn mazlumiyetine, edilgenliine ramen, faizm olmadurumudur. Toplum dediimiz olgu her eyden nce mdahale esinin n

planda olduu, birinin dedii gibi, sadece korunma duygusuyla en bataortaya km iktidarn ele geirilmesiyle, insan, bireyi yok etmekleeanlaml birkonuma dnmtr. Tarih bireyin toplumsal olana karsavamdr.31

Demirkubuz, sinemann bilin gtrmek, halk uyandrmak, gerekleri anlatmak

gibi bir ilevi olduuna inanmaz. Tarkovski, Bergman gibi byk auteurleri rnek

gstererek i yolculuklardan yana olduunu vurgular. Ynetmene gre kiisel olan

ayn zamanda toplumsaldr ama toplumsal olan kiisel deildir. Demirkubuz, eitli

syleilerinde toplumsal olann faizm ve dayatmac bir yan olduunu srarla

vurgular. Bu anlamda toplumcu sinema deildir yapt... Dolaysyla sistemleri ya da

byk anlatlar ilemek yerine sradan insanlar ve kk anlatlar yelemesi de

bundandr.

Peki Demirkubuzun filmlerini hangi tr iinde deerlendirmek daha doru?Ynetmenin filmlerini belli bir tr iinde deerlendirmek pek mmkn deil.

Demirkubuz, daha nce de vurguladmz gibi toplumcu sinema yapmaz. Genellikle

filmleri psikolojik drama olarak adlandrlabilir ama melodramn Masumiyet ve

30Glseren endur Atabek, Minimalist Sinema Nereye?,,http://www.koalakultur.com/?p=1633, 17 Temmuz 2009.31S.Ruken ztrk, a.g.k, s. 59.

http://www.koalakultur.com/?p=1633http://www.koalakultur.com/?p=1633

8/4/2019 261469

43/160

26

nc Sayfayla kara filmin kysndan getikleri de olur. Ynetmenin ifade ettii gibi

yaayan canl karakterler yoluyla yani tikel olanla iinde yaad topluma

gndermelerde bulunan, oradan da evrensele giden filmlerdir bunlar. Kiisel olan ne

kararak toplumsal olana ve insana dair syleyecekleri olan filmlerdir. Topluma ait

ykler ve eletiriler yapyor grlse de giderek kiiselleen sinemas karakterlerin

psikolojik durumlarn yanstr.

2.6. AUTEUR BR YNETMEN OLARAK DEMRKUBUZ

Filmlerinin her aamasnda grev alan Demirkubuz, kiisel sinema olarak

ifade ettii sinemasyla tam anlamyla yaratc bir ynetmendir(auteur).

Cahiers du Cinema dergisinde balayp ABDye Andrew Sarris eliyle giren

auteur tartmalar da kiisel olma anlayndan kn bulur. Film ynetmenlerini

yazara benzeten bu kuramn z Sarris tarafndan ncle indirgenir: Bir, auteur

teknik yeterlilie sahiptir; iki, ayrt edici bir kiisellii, kiisel biemi vardr; , filmde

ynetmenin malzemesiyle kiisellii arasndaki gerilimden doan anlam yatar. Kendine

has tarzn filmlerinde hissettiren ynetmendir, auteur. Yine bu kurama gre ynetmen,anlatmak istediini en iyi biimde anlatabilmek iin iyi bir teknie sahip olmaldr.

Bylelikle karndakinin anlayabildii kadar varsn durumu bir nebze krlm olur.

kinci olarak, filmi izleyen izleyiciler, filmin hangi ynetmene ait olduunu, filmin

biem zellikleriyle, fazla vakit gemeden kavrarlar. nk auteur sfatn alm bir

ynetmen, kendi imzasn filmlerinde bellieden ynetmendir. yi bir teknik ve belirgin

biem zellikleri de tam olarak yeterli deildir. Bir auteurun elinden kan bir filmin

derin anlamlara sahip olmas gereklidir.32

Kendisine has tarzn filmlerinin tmnde hissettiren Demirkubuz, bu alardan

bakarsak gerek bir auteurdur.

32S.Ruken ztrk,a.g.k, s.60.

8/4/2019 261469

44/160

27

Yine Bernard Dickin de belirttii gibi tm auteurlerin belli ortak noktalar

var: Bakalaryla ibirlii yapmak, almada farkllk aramak, motifleri yinelemek,

daha nceki almalarn ima etmek ve filmlerini zenginletirmek iin gemiten dn

almak gibi33

Demirkubuz bamsz bir ynetmen olarak olabildiince finansman sorununu

kendisini zer, filmlerini kendisi yazar. Baz filmlerinin grnt ynetmenlii ve

kurgusu da Demirkubuza aittir. Ortak alma arkadalar arasnda nc Sayfa ve

tirafta oynatt Baak Kklkaya, nc Sayfa ve Yazgda oynatt Serdar

Orin, ei Nur Hayat Kavrak, kardei Abdullah Demirkubuz, Masumiyet veYazgnn grnt ynetmeni Ali Utku ve eitli filmlerinde kk rollerde oynam

dier oyuncular saylabilir.

Auter ynetmenlerin almalarnn roman, oyun, zgn senaryo gibi pek ok

kayna olabilir. Demirkubuzun da alt filmizgn senaryolara dayanrken, Yazgda

Camusnun LEtranger(Yabanc)den esinlenmi, yl sonunda vizyona girmesi

beklenen Kskanmak ise Yazar Nahit Srr rikin ayn adl romanndan

senaryolatrarak ekmitir.

Tekrar bir auteuru rahatsz etmez. Gerek bir auteur () yalnzca eitlitrlerdeki temel temalar deil, ayn zamanda bu tr iindeki motifleriyineler yine Dickin szleriyle bir ynetmenin gndermeler yapmas,srekli ayn eyi sylemesi demek deildir. Ynetmen farkl balamdakendisine gnderme yapar. Auteurler zgnlk sorunsalyla rahatszedilmezler, nk onlar kendilerini bir gelenein paras olarak grrler.Gemiten dn alrken ona sayg borlarn da derler, onu almazlar. Bukonuda Demirkubuzun filmleri zengin bir maden gibidir.34

33 S.Ruken ztrk,a.g.k, s.60.34S.Ruken ztrk,a.g.k, s.61.

8/4/2019 261469

45/160

28

2.7. DEMRKBUZ SNEMASININ SMGELER

Kendi imzasn her filmde belli edenDemirkubuz sinemasnn anahtar nesneleri

olan, sinemasn simgeleyen birok sembol var. Demirkubuz sinemasn daha iyi

anlamamaz salayan kendine has zelliklerini u ekilde sralayabiliriz:

2.7.1 Televizyon Motifi

Onun filmlerinde televizyon bal bana bir tez konusudur. Filmlerde aslnda iki

hayat vardr, biri filmde, dieri televizyonda akp giden hayat. Ynetmen, filmlerinde

srekli TVyi kullanr; filmlerin tmnde karakterler srekli amzn medyas olan

televizyonu izlerler.

TV, Demirkubuz iin insan yaama yabanclatrc elerin banda gelen bir

teknolojik bela, gereklikten kopu, yapay ya da sanal dnyalara seyahat bileti gibidir.

Bu kapsamda filmlerde, TV adeta kahramanlarmz gerek hayattan koparan

alabildiine yapay konumalar, eski Trk filmleri diyaloglar, tekdze bir sesle okunan

en canhra haberler gibi yapaylk ve yabanclatrc e olarak sk sk kullanlr.

lk filmde televizyonda izlenen, filmlerdir. Yazg ve tirafta ise haberler,

belgeseller zlenen programlar rastgele seilmemitir. Szgelimi Masumiyette

klasik Trk filmlerinin(Yeilam filmleri) izlenmesi, bu filmlerde kullanlan melodram

trnn Masumiyette klk deitirmesiyle aklanabilir. tirafta yabanc bir

kanaldan ngilizce haberlerin dinlenmesi, ayn zamanda karakterlerin snfsal konumuna

iaret eder(dil bilen, kk burjuva, entelektel erkek). C Blokta yabanc filmler

izlenir. Masumiyette izlenen yine Trk filmleri arasnda ynetmen filmine gndermeyapar, izleyici ve filmin iindeki izleyenler C Bloktan bir sahne grrler. nc

Sayfada ise hem film izlenir hem de arabesk bir dizi film ekilir, ayn zamanda

kahvede oturan erkekler Masumiyeti izlerler. Kaderde, Masumiyetin yan sra

diziler ve haberler vardr.

8/4/2019 261469

46/160

29

Demirkubuz, filmler arasna kendi filmlerini de koyarak Trk sinemas

geleneinin hem paras olduuna hem de onu dntrdne iaret eder. Trk

filmlerini dn almas da bu ereveye yerletirilebilir.35

2.7.2 Kendiliinden Alan Kaplar

Srekli alp kapanan kaplar ise onun bir baka anlatm biimidir. Ev ii, onun

temel mekn olduu iin srekli girip kan insanlar grrz, bu anlamda kaplar onun

sinemasnda nemli bir simgedir.

Filmlerinde kendi kendine alan kaplar kullanan ynetmen bu motifi bilinli

olarak seer. Ynetmenin her filminde artk amaz bir kural haline gelen kap motifi

yine olduka Bressonvaridir.

Bu, bazen kapnn kapanmasyla kararan perdeye karlk gelir, bazen de mekan

deiikliklerinde bir deiim motifi olarak kullanlr. Bazen de bir sahneden baka bir

sahneye geerken tpk nc Sayfa filminde olduu gibi youn olarak kullanlr.

Bir trl kapanmayan kaplar zellikle kahramanlarn bakalar tarafndan

sorgulandklar sahnelerde n plana kar. Masumiyet filminde ironik bir ilev grr.

Yusuf, hapisten kt gn kimsesi olmad iin darya kmak istemediini

bildirdiinde kap kendiliinden alr.

Masumiyette kapnn ilk al hapishane mdrnn odasnda gerekleir,

mdr kapnn bozuk olduunu syler. Yazgda Musa hapisten kmak zereyken

savcnn odasnda beklemektedir, kap yine alr. Bu kez savc tamirci ararak kapy

onarr. Yusuf iin alan kap, Musa iin kapanmtr. tiraf ve Kader de kapnn

kendiliinden almas motifine rastlanr. Filmlerinde kaplar kullanmasnn sembolik

35S.Ruken ztrk,a.g.k, s.61.

8/4/2019 261469

47/160

30

bir anlam olmadn syleyen Demirkubuz, kendiliinden alan kaplar ok

sinematik bulduu ve gerilim duygusu yaratabildii iin kullandndan szeder.

2.7.3. Kstrlmlk Atmosferi

Demirkubuzun hemen hemen tm filmlerinde skntnn, kapatlmln,

daraltan bir atmosferin varlndan sz etmek mmkndr. Kstrlm ve kszlk

filmlerindeki ana izlek olarak karmza kar. C Blok, bariz bir biimde kszlk ve

sktrlmln filmidir. Yine Masumiyet, kapallyla tanmlanan bir tara

dnyasdr. Bekleme Odasnda ise ynetmen Ahmetin btn hayat adeta ev iinde

geer. tirafta da mekan bakent olmasna karn tara manzaralar grrz. Dier

filmlerinin mekan stanbuldur-Kader filminde ksmen-. Ama ister zengin evreler ister

yoksul mahalleler olsun kstrlmlk atmosferi deimez.

2.7.4. Filmlerinde Rol Almas

Demirkubuz, filmlerinde kendisine mutlaka gnderme yapar. Ynetmen,

filmlerinde kendisini yalnzca simgesel olarak deil, somut olarak da grnr klar.

yle ki zellikle ynetmenlie balad ilk yllarda kendisini gstermeme, n plana

kmama konusundaki abasyla dikkatleri ekerken, filmlerinde ise aksine zgrce

grnme, kendisini gsterme olanan kullanmaktan kanmaz. C Blokta akl

hastanesindeki bir hasta rolnde grlen Demirkubuz, Masumiyette film izleyenler

arasnda yer alan bir seyircidir, nc Sayfada artk sesini duyduumuz, figranlarla

grme yapan ynetmendir. Yazgda bir kez daha ana karakterler arasnda bir

sinema salonunda film izleyen izleyici olarak karmza kar. tirafta ise artk kendisi

deil grnts/imgesi gsterilir; karmza aldatld iin intihar eden koca

olarak(Taylan) birka fotorafyla kar. Beklemede Odasnda ise bizzat ba rolde

oynar.

8/4/2019 261469

48/160

31

2.7.5. Yol Motifi

Demirkubuz, kap gibi yol motifini de filmlerinde sk sk kullanr. C Blokta

Tlay skld an arabasyla yollara der. Masumiyet bir yol filmidir aslnda.

nc Sayfada karakterlerin yolculuu ona rastlant eseri gerei gsterecektir.

Yazgda karakterlerin hapse gidii ya da tirafta karakterlerin ehirleraras ve ehir

iinde yapt yolculuklar gsterilir. Tlayn (C Blok), Yusufun(Masumiyet) ve

Harunun(tiraf) yolculuklar perdede daha uzun kalr. sann(nc Sayfa) yolculuu

filmde nemli bir dorua iaret eder. Tesadf sonucu Meryemi ev sahibinin olu ve

ocuklaryla grr. stanbul dnda birok Anadolu kentinde geen Kader de biranlamda yol filmidir.

2.7.6. Snrl Film Mzii

Demirkubuz, Bresson, Antonioni baka olmak zere ve birok modern sanatya

yakn biimde, giderek maniple edici mzik kullanmna tmyle srt evirir.

Ynetmen, mziin izleyiciyi ynlendirici tarzda kullanmna kardr. Demirkubuz,

Film mzii ok tehlikeli bir ey. Ben mziin azn, mdahale etmeyenini, duygu

oluturmayan severim. Mmknse kullanmyorum36

Bu nedenle Demirkubuzun filmlerinde mzik neredeyse hi yoktur;sahnelerin

betimlenmesinde, karakterlerin duygularnn anlatmnda ve atmosfer oluturmada

mzik bir e olarak kullanlmaz. Ynetmenin, genellikle kapan jeneriklerinde ya da

ksa sren sahnelerde son derece az ve ilevsel biimde mzii kullanmay tercihettiini grrz.

36Benim in Aslolan Sorulardr, Film Balyor(Belgesel), Aktaran:S.Ruken ztrk,a.g.k, s. 140,

8/4/2019 261469

49/160

32

2.7.7.Srekli alan Telefonlar

Buna karlk Demirkubuz, modern yaamn paranoyasnn ve bunun insan

psikoloji zerindeki kertici yann vermek iin mzikten farkl seslere bavurur.

rnein tirafta, srekli, kullanmyla seyirciyi neredeyse bezdiren telefon sesleri

vardr. Balarda, ama aslnda btn filmde, srekli alan ve oklukla almayan

telefonlar nlar durur. Cevap verilen ya da verilmeyen bu telefonlar filmlerde en kritik

anlarn bir aracdr.Modern iletiim arac telefon sanki ynetmen iin iletiimsizlik

esi gibi kullanlr. Telefon ou zaman almaz, aldnda da konumalar ya

anlamszdr ya da kahramanlara en kt haberleri bildirmek iin kullanlr.

2.7.8. Dinsel simler

Ynetmen karakterlerinin isimlerini de genellikle dini kiiliklerden alr. sa,

Musa, Meryem, Harun,Yusuf gibi isimleri kullanarak dinsel kiilere gnderme yapar.

Demirkubuzun bu isimleri kullanmasn ise sk sk dile getirdii zere dinsel z

kavram balamnda deerlendirmek gerek sanrz.

2.7.9. Balantl Filmler

Demirkubuz, filmleri arasnda youn bir biimde btnlkten sz etmek

mmkndr.Filmler arasnda hepsi bir tek filmmi gibi seyircinin bulaca balantlar,

benzer yorumlar sz konusudur. Masumiyet ve nc Sayfann al sahneleri ve

mekanlar birbirini izler gibidir. Ya da biraz daha farkl adan bakarsak; C Blokun

snf atlam Tlaynn yaad sknt, aslnda nc Sayfann Meryeminin

yaayacaklarn nceden gsterir gibidir.

nc Sayfa iinde yer alan Masumiyetin bir sahnesinde Haluk Bilginerin

canlandrd Bekir karakterinin konumasnda geen bir inandm orospuya tam 20 yl

8/4/2019 261469

50/160

33

geti replii, bir anlamda sann Meryeme kanp gven duymasn anmsatr.

Dolaysyla ynetmenin bir nceki filmi, yeni filminde nemli bir ileve sahiptir; saya

syletilmeyen sz Bekirin azndan duyurulur. Bekirin Uurun peinden

gitmesi(Masumiyet), Harunun Nilgnn peinden gitmesini(tiraf) anmsatr. nemli

bir fark vardr: Bekir intihar edebildii halde Harun bunu baaramaz. Sevgilisine giden

eini izleyen Harun, telin nne geldiinde cesaret edip otele giremez, hemen ekip

gider, Meryemin kapsn alamayan saya(nc Sayfa) benzer.

Ynetmen bu izlenimlerin olmasna sanki zellikle dikkat eder. Demirkubuz,

Sonuta bunlar benim iimden kan filmlerse, ben kiilik olarak, duyguolarak bir btnsem byle olmas ok doal. Bu gemie sadakat olarak daalglanabilir. Hayat, son yaadmz gnn, yeni ve baka bir kiilik ifadeetmesi anlamna gelmez, son yaadmz bir nceki gnmzndevamdr. Bunlarn toplam da bizim anlammzdr.37

der.

2.7.10. ntihar ve lm Sahneleri

Ynetmenin hemen hemen tm filmlerinde lm, intihar ya da ldrme

sahneleri yer alr. lk filmiC Blokta ve Bekleme Odasnda grece daha azdr. C

Blokta sadece bir cinayet giriimi grlrken Bekleme Odasnda ynetmen

Ahmetin sevgilisi Serap intihar giriimde bulunur. Kaderde Bekir intihara teebbs

eder. Masumiyette ise intihar eder; Uur ve Zagor ldrlr. (Yusufun enitesi de

intihara teebbs ettiini syler) nc Sayfada sa ev sahibini ldrr, filmin

sonunda intihar eder. Yazgnn sonuna doru Musann hapisten kmasn salayan

mektubun sahibi intihar eder; filmde ayn adamn kars ve ocuklar ldrlmtr.tirafta Taylann intihar sululuk duygusu yaratr, Harunda intihar etmeye teebbs

eder. Nilgnn sevdii adamn kz da intihar eder.

37Berat Gkran,Kendime hanet Etmeyeceim (Sylei 10), Cumhuriyet Dergi, 14 Kasm1999, Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.184.

8/4/2019 261469

51/160

34

2.7.11. Cezaevi Motifi

Demirkubuzun filmlerinde cezaevi de deimez bir motif olarak ska karmza

kar. Masumiyet, ynetmenin bir mahkumla cezaevi mdr arasnda geen bir

sahneyi ieren tek filmi deildir. Albert Camusnun Yabancsndan uyarlanan

Yazgda filmin kahraman Musa ilemedii bir sutan dolay hkm giyer.

Susuzluu kantlandnda cezaevi mdrnn yanna gtrlr ve hayatndaki

dramlara kaytszl konusunda uzun bir felsefi konuma yaparlar. Masumiyet,

Kader ve hatta Bekleme Odas gibi filmlerinde bir ekilde cezaevi yer alr.

2.7.12. Otorite Simgesi

Demirkubuzun filmlerindeki kahramanlarla hep bir iktidarn karsndayken

tanrz. Kahramanlarn bir otorite tarafndan sorgulandklar sahneler n plana kar.

Bu kimi zaman cezaevi mdr, savc kimi zaman da mafya babasdr. C Blokun ilk

sahnesi cinsel iktidarn, Masumiyetin ilk sahnesi devlet iktidarnn, nc

Sayfannki ise bir ete iktidarnn nnde balar.

Demirkubuz yazar Nilgn Cerraholunun kendisiyle yapt syleide, Otorite

karsnda sorgulanan biri mi oldunuz hep? sorusuna, ocukluk yllarmdan beri

anmsadm bir ey bu. ki yldan fazla hapishanede kaldm.Yatllk yllar filan.

Bunlarn bende oluturduu bir bak var. Devletle otoriteyi temsil eden her eyle

aramda bir mesafe, bir eliki, fkeye dair bir uzaklk bulundurma aray ve bunun

getirdii yabanclama var. diye cevap verir.38

38Nilgn Cerraholu, Temel Sorunumuz Ahlak, (Sylei 9) Milliyet, 10 Ekim 1999,Aktaran: S.Ruken ztrk, a.g.k, s.173.

8/4/2019 261469

52/160

35

2.7.13. Srpriz esi

zleyicisinin her zaman nnde olan ynetmen srprizleri sever. Srpriz

filmlerin banda, ortalarnda ya da finalda yer alr. Ortaya ktnda izleyiciyi de

karakterleri(nc Sayfada ve Masumiyette olduu gibi) de artr.

C Blokun banda Tlayn varolardan geldiini ve Aslnn hizmeti

olduunu bilmeyiz. nc Sayfada sa, Meryemin oyununu finalde fark eder.

Masum yzl ev sahibinin Meryemle birlikte olmak iin babasn ldrmeyi

planladn ve saya oynadklar oyunu seyirci sonradan renir. Masumiyette

akna karlk alamayan Bekir bu acya dayanamaz ve filmin tam ortasnda intihar eder.

Masumiyette sz edilen iki karakterin (Zagor ve Orhan) ayn kii olduunu finalde

anlarz ama karakterler anlamaz. Film karakterlerinin srprizi fark etmeyileri

saflklarndan, dikkatsizliklerinden ya da tamamen kaderin oyunundan dolaydr.

tirafta aslnda Harunun en yakn arkadan(Taylan) aldattn ok sonra fark ederiz

oysa karakterler filmin bandan beri bunun acsn tamakta, gerginliini yaamakta ne

olduunu tam anlayamadmz diyaloglarla bu trajediyi da vurmaktadrlar.

2.7.14. Hareketsiz Kamera

Yaln ve gsterisiz sinema dilini tercih eden Demirkubuzun filmlerinde ok

fazla kamera oyunlar grmeyiz. Artistik kamera hareketlerinin yerine hareketsiz

kamera kullanr; uzun ve statik sahnelerle yklerini anlatmay sever. nc

Sayfayla birlikte, kamera hareketleri deta durur. Doal k devreye girer.Gerekmedike a bavurmaz. Bressona yani saf sinemaya yaslanr.

Uzun sahnelerde bazen karakterler tek bir planda konuurlar. (Masumiyette

Bekir, nc Sayfada Meryem, tirafta Harun gibi) lk film olan C Blok, gerek

kamera gerekse ieriiyle daha farkl bir yerde durur; hareketli bir kamera kullanlr.

Kamera alt ya da st alardan ve biimi bozarak grntleri gsterir. Yazgda

8/4/2019 261469

53/160

36

savcnn odasnda uzun bir evrinme yaplr. Ancak genel olarak filmlerde hareketli

kamera kullanlmam, planlar genellikle uzun ve hareketsiz bir kamera tarafndan

ekilmi, kamera nndeki sahnelerin dzenlenmesine nem verilmitir.

2.7.15. Uzun Diyaloglar

Demirkubuz, filmlerinde kulland uzun diyaloglarla da dikkat eker. Uzun

diyaloglardan kanan birok ynetmenin aksine, skc olmak pahasna bu

zelliinden vazgemez. Ynetmen, flashbacki kulland tek film olan C Blok

dnda karakterlerin yklerini flash- back yerine kendilerinin uzun anlatm sahneleri

araclyla anlattr.

Masumiyette Derya Alabora-Haluk Bilginer ikilisinin uzun konumas belki

de filmin en unutulmaz blmlerinden biridir. Ynetmen, Yazg,tiraf, Bekleme

Odas, Kader ve nc Sayfada da bu diyaloglar ska kullanr. tirafta Harun

ve Nilgnn lokantadaki sahneleri, finalde evdeki konumalar, Yazgdaki itiraf

sahnesi ya da yine Yazgnn sonunda kahramanmz ile savc arasndaki ok uzun

diyalog, Masumiyette Bekirle Yusuf arasnda, Bekleme Odasnda ynetmen

Ahmetle Kerem,